Zdzisaw Gowacki

Chemia organiczna
Zakres podstawowy i rozszerzony

2b

Odpowiedzi i rozwizania zada

Rozdzia 8

Oficyna Wydawnicza TUTOR Wydanie I. Toru 2013 r.

Podpowiedzi

Zwizki organiczne zawierajce azot

Zadanie 8.1. Kolejno od lewej wierszami: e, c, a, d, f, b. e d c f a b

Zadanie 8.2. Odp. B. Zadanie 8.3. a) Kolejno od lewej wierszami: 4, *6, 1, 3, 2, 5 4 3 6 2 1 5

*Anilin mona rwnie zakwalifikowa do amin I -rzdowych. b) Odp. C. c) Odp. Stopie utleniania azotu zarwno dla amoniaku, jak i wszystkich amin (a take amidw) wynosi III, gdy elektroujemno atomw wgla i atomw wodoru jest nisza od elektroujemnoci azotu. Zadanie 8.4. 1. dietyloamina (CH3CH2)2NH 2. N,N-dimetylobenzenoamina

86

Chemia 2b. Odpowiedzi i rozwizania zada

3. N-fenylopropyloamina

4. etano-1,2-diamina

5. chlorek etyloamoniowy CH3CH2NH3+Cl Zadanie 8.5. a) Odp. A. b) Rwnanie reakcji: CH3CH2Cl + NH3 CH3CH2NH2HCl chlorowodorek etyloaminy (lub CH3CH2NH3+Cl) chlorek etyloaminowy

Przykady produktw w reakcjach nastpczych (schemat): CH3CH2Cl

3

CH3CH2NH2
3 2 l

2 l

(CH3CH2)2NH

2 l

(CH3CH2)3N

(CH3CH2)4N+Cl

c) Produkty reakcji: 1. CH3CH2CH2NO2 (nitropropan) 2. CH3CH2CH2NO3+Cl (chlorek propyloamoniowy) Zadanie 8.6. a) R H2 + H2O RNH3+ + OH b) Stwierdzenie prawdziwe: Aminy aromatyczne s sabszymi zasadami od amin alifatycznych. c) Kolejno: wodorotlenek sodu, wodorotlenek wapnia, amina alifatyczna (metyloamina), amoniak, amina aromatyczna (anilina) d) Odp. D. e) Odp. C.

Zwizki organiczne zawierajce azot

87

Zadanie 8.7. a) R NH2 + H2O Kb

[O
o

RNH3+ + OH; Kb =
2,5

[R

o O

][ 3 O ] [ ]

; [OH ] = 10

pOH = 2,5; pH = 11,5 b) Obliczenia dokadne: K= 2 c + K K = 0 102 + 1 = 0, = 0,27, % = 27% Obliczenia przyblione: K = 2 c, =
o

= 0,316, % = 31,6%

Zadanie 8.8. a) wzory rezonansowe = wzory mezomeryczne

b) Azot zmienia stopie utleniania z IV stopnia na II. Rwnanie reakcji:

c) In statu nascendi: ac. w trakcie powstawania, w trakcie rodzenia si. Odnosi si do produktw przejciowych reakcji chemicznych, ktrych nie mona wyodrbni ze rodowiska tej reakcji, tu: wodr atomowy. ajlepiej w rodowisku reakcji wytwarza wodr poprzez reakcj metalu z kwasem lub z wod. d)

Odp. Uyto 7,8 g cynku.

88

Chemia 2b. Odpowiedzi i rozwizania zada

Zadanie 8.9. Odp. B. Zadanie 8.10. a) Amidy kwasowe to kolejno od lewej: zwizek 2., zwizek 3. *zwizek 4. to tautomeryczna forma amidu: Amidy s amfolitami tzn. reaguj zarwno z kwasami, jak i z zasadami, co jest spowodowane wystpowaniem tautomerii amidowo -imidowej:

forma amidowa

forma imidowa

Pokazana na powyszym rysunku tautomeria amidowo -imidowa polega na wdrwce protonu midzy grup aminow i karbonylow. Forma amidowa tworzy poczenia z kwasami dziki obecnoci wolnej pary elektronowej na atomie azotu grupy 2, natomiast forma imidowa moe reagowa z zasadami odszczepiajc proton z grupy hydroksylowej. b) Odp. E c) ydroliza acetamidu w obecnoci kwasu:

ydroliza acetamidu w obecnoci zasady:

d) Odp. C e) Wnioski: wizanie ma czciowo charakter wizania podwjnego (zahamowanie r otacji) mog istnie izomery cis-trans atomy znajdujce si w obrbie tego wizania le w jednej paszczynie (mona mwi o hybrydyzacji sp2 atomw wgla i azotu)

Zwizki organiczne zawierajce azot

89

atom azotu traci waciwoci zasadowe, poniewa jego wolna para elektronowa przesunita jest do wgla Zadanie 8.11. a) Rwnanie reakcji: b) Odkrycie Friedricha Whlera uwaa si za pocztek nowoytnej chemii organicznej. Przeomowo tego odkrycia polegaa na laboratoryjnym otrzymaniu zwizku organicznego z materii nieorganicznej. Wwczas uznawano to za niemoliwe. Byo to jedno z odkry, ktre obalio teori istnienia vis vitalis siy yciowej obecnej w ustrojach ywych, umoliwiajcej syntez chemicznych zwizkw organicznych. Zadanie 8.12. Prawidowe stwierdzenia: mocznik ma 2 grupy aminowe zwizek ten ulega hydrolizie pod wpywem jonw
+

oraz OH

zasadowy charakter mocznika uwidacznia si w reakcjach z kwasami (np. z HNO3 tworzy trudno rozpuszczalny azotan) Reakcja z kwasem azotowym (V) Mocznik, reagujc z kwasem azotowym (V), tworzy trudno rozpuszczalny azotan (V) mocznika. ropl stonego roztworu mocznika umieci na szkieku podstawowym i doda kropl stonego roztworu O3. Po chwili pojawia si krystaliczny osad. jest amidem kwasu nieorganicznego mocznik jest przykadem diamidu, ktry mona uzna za pochodn kwasu wglowego wykrywanie mocznika w moczu moe opiera si na jego wytrceniu w postaci soli kwasu azotowego(V) ogrzewajc suchy mocznik w probwce uzyskuje si biuret mocznik jest stosowany w rolnictwie jako na wz powstay z mocznika biuret w rodowisku zasadowym tworzy z zabarwienie Zadanie 8.13. a) trzeci wzr b) Odp. D (w rodowisku zasadowym). uSO 4 fioletowe

90

Chemia 2b. Odpowiedzi i rozwizania zada

c) Prba biuretowa suy do wykrywania wiza peptydowych. W ten sposb pore dnio wykrywa si biaka. Ich stenie mona okreli na podstawie intensywnoci z abarwienia badanego roztworu. Zadanie 8.14. a) Schemat reakcji:

b) Schemat reakcji: forma trans

forma cis

c) Schemat reakcji:

d) Wizanie peptydowe.

Zwizki organiczne zawierajce azot

91

e) Penicylina G. Jest zbudowana z czterech atomw wgla o hybrydyzacji sp3

wizania amidowe Penicylina to antybiotyk -laktamowy otrzymywany przy uyciu pleni Penicillium. W swej strukturze chemicznej zawiera piercie tiozolidynowy sprzony z piercieniem beta laktamowym. zsteczka posiada siedem atomw wgla o hybrydyzacji sp3. f) Wzr pstrukturalny paracetamolu, zaznaczono wizanie amidowe .

* Jeden atom wgla jest o hybrydyzacji sp3. Zadanie 8.15.

wizanie amidowe

a) Glicyna (kwas aminoetanowy) aminokwasy oglnie: posta formalna: jon obojnaczy (sl wewntrzna):

dla:

R = mamy glicyn; R = CH3 alanin itp.

d) oznacza, e grupa karboksylowa i aminowa znajduj si na tym samym ato mie wgla oznaczanym zwyczajowo liter szereg konfiguracyjny L oznacza, e we wzorze rzutowym Fischera na atomie wgla grupa aminowa znajduje si po lewej stronie. Inne zwizki naturalne, dla ktrych okrela si przynaleno do szeregu konfigur acyjnego D lub L to np. cukry.

92

Chemia 2b. Odpowiedzi i rozwizania zada

Zadanie 8.16. a) b) Aminokwas Alanina Fenyloalanina Leucyna Walina Treonina Prolina Skrcalno waciwa +33 7,5 +22,5 +62 30 80 zynno optyczna zwizkw chemicznych polega na tym, e skrcaj one pas zczyzn polaryzacji wiata liniowo spolaryzowanego.

c) Kolejno: amfoteryczne, zasadowe, kwasowe, kwasowe, kwasowe. Zadanie 8.17. a)

KATION

FORMA OBOJT A

ANION

b) Punkt izoelektryczny. Zadanie 8.18. a) N-metylometanoamid

Zwizki organiczne zawierajce azot

93

b) Dipeptyd glicyloglicyna.

c) Produkty nale do grupy zwizkw nazywanych diketopiperazynami.

d) Moemy w tej reakcji otrzyma cztery rne dipeptydy, bd to: GlyGly glicyloglicyna GlyAla glicyloalanina AlaGly alanyloglicyna AlaAla alanyloalanina e) aley zablokowa grupy, ktre nie powinny reagowa, np. poprzez utworzenie wizania amidowego w jednym aminokwasie i wizania estrowego w drugim am inokwasie.

grupa blokowana wizaniem amidowym

grupa blokowana wizaniem estrowym

94

Chemia 2b. Odpowiedzi i rozwizania zada

Zadanie 8.19. a) Pozycja : Pozycja : Pozycja :

b) Treonina posiada dwa asymetryczne atomy wgla, wystpuje w postaci czterech stereoizomerw tylko jeden z tych aminokwasw jest kodujcym. Dwa z nich nale do szeregu konfiguracyjnego L. Stereoizomery treoniny:

D-treonina

L-treonina

D-allotreonina

L-allotreonina

c) 3. Aspartam Naley do grupy estrw peptydowych. Jest estrem metylowym dipeptydu Asp-Phe. Stosowany masowo jako sztuczny rodek sodzcy (sodzik) w produktach spoywczych, zwaszcza takich, jak napoje niskokaloryczne, guma do ucia, draetki odwieajce oddech. Ostatnio coraz czciej pojawia si w pro duktach farmaceutycznych, np. w wikszoci tabletek musujcych. a produktach spoywczych oznaczany jest kodem E951.

Zwizki organiczne zawierajce azot

95

d) 4. Izomer glutationu (Glu-Cys-Gly)

Glutation (ac. Glutathionum) tripeptyd o waciwociach przeciwutleniajcych. Wystpuje we wszystkich organizmach rolinnych i zwierzcych (poza organizmem jest nietrway). Glutation jest substancj wykorzystywan na poziomie komrkowym zaangaowanym w wiele funkcji komrkowych, takich jak detoksykacja, transport aminokwasw, produkcja koenzymw oraz recykling witamin E i C. Glutation -glutamylocysteinyloglicyna, GSH

e) Mona otrzyma 16 rnych dipeptydw. W zadaniu naley uwzgldni wszystkie moliwe pary skadajce si z D-alaniny, L-alaniny, D-waliny i L-waliny. Zadanie 8.20. a) I: Ser-Ala-Gly-Lys II: Asn-Cys-Gly-Ile c) zsteczka ta bdzie zawieraa dwa asymetryczne atomy wgla. Zadanie 8.21. I. astpuje hydroliza wiza m.in. peptydowych.

Biako rozkada si z wydzieleniem amoniaku. Po dodaniu CuSO4 roztwr zabarwi si na granatowo, co wskazuje na obecno w nim wiza peptydowych.

96

Chemia 2b. Odpowiedzi i rozwizania zada

II. Papierek wskanikowy zabarwi si na niebiesko od wydzielajcego si zasadowego amoniaku. W probwce, do ktrej dodano Pb 2+, wytworzy si czarny osad. Jest to PbS. Wskazuje to na zawarto jonw siarczkowych (atomw siarki) w biaku. Po dodaniu CuSO4 roztwr zabarwi si na granatowo, co wskazuje na obecno w nim wiza peptydowych. III. Reakcja ksantoproteinowa reakcja aminokwasw aromatycznych ze stonym kwasem azotowym(V), ktry powoduje znitrowanie. Powstay te zwizki nitrowe. Zadanie 8.22. c) Hemoglobina to czerwony barwnik krwi zawarty w erytrocytach. Jego zadaniem jest transport tlenu i dwutlenku wgla w organizmie. Jest to biako zoone z grupy prostetycznej zwanej hemem, zczonej z atomem dwuwartociowego elaza i biaka prostego globiny. a kad czsteczk hemoglobiny przypadaj cztery hemy (kada z nich moe przyczy czsteczk tlenu) i cztery globiny (skadajcej si z czterech acuchw: dwch alfa i dwch beta). Zadanie 8.23. a) butano-1,4-diamina i kwas butanodiowy

c) propano-1,3-diamina i kwas para-tereftalowy

Zadanie 8.24. I. metanal (aldehyd mrwkowy) II. propano-1,2-diol i kwas 2-metylobutanodiowy III. kwas para-aminofenyloetanowy