Obiekt eksploatacji- dowolny obiekt techniczny, np. maszyna, urzdzenie, wyposaenie, aparatura, instalacja, budowla, znajdujcy si w eksploatacji.

Eksploatacja, eksploatowanie- zesp celowych dziaa or anizacyjnotechnicznych i ekonomicznych ludzi z obiektem technicznym oraz wzajemne relacje, wystpujce pomidzy nimi od chwili przejcia obiektu do wykorzystania z odnie z przeznaczeniem, a do je o likwidacji Uytkowanie eksploatacyjne- dziaania zwizane z wykorzystywaniem obiektu z odnie z je o przeznaczeniem! Eksploatacja pojcie eksploatacja obejmuje wiele aspektw tej dziedziny jak" dziaalno#$ or anizacyjno-techniczna i ekonomiczna oraz wzajemne powizania, syntez i analiz uyteczno#ci, niezawodno#ci i trwao#ci ze wz ldu na optymalny e%ekt, optymalne uytkowanie urzdze i utrzymywaniu ich w ruchu, rozpoznawanie, warto#ciowanie i przewidywanie stanw %izykalnych i %unkcjonalnych obiektw w cyklu ich rozwoju i istnienia Charakterystyka eksploatacyjnazesp in%ormacji okre#lajcych wa#ciwo#ci obiektu, wyraonych za pomoc parametrw technicznych i ekonomicznych, istotnych z punktu widzenia eksploatatora te o obiektu Dokumentacja eksploatacyjna- zbir dokumentw zawierajcych niezbdne in%ormacje dotyczce wyma a i zalece ksztatujcych racjonaln eksploatacj dane o obiektu techniczne o Obsugiwanie eksploatacyjneczynno#ci or anizacyjno-techniczne operowania obiektem oraz czynno#ci majce na celu podtrzymywanie i przywracanie obiektowi stanu zdatno#ci uytkowej Potencja eksploatacyjny- wa#ciwo#$ obiektu charakteryzujca je o zdolno#$ do zachowania wyma anej zdatno#ci uytkowej i obsu owej w danej chwili lub w okre#lonym czasie Trwao ! eksploatacyjna- wa#ciwo#$ obiektu charakteryzujca je o zdolno#$ do zachowania wyma anej zdatno#ci uytkowej i obsu owej do chwili osi nicia umowne o stanu raniczne o "tan eksploatacyjny- stan obiektu okre#lony zbiorem warto#ci je o charakterystyk technicznych i ekonomicznych, ustalonych dla obiektu w danej chwili lub w okre#lonym przedziale czasu #ako ! eksploatacyjnazbir wa#ciwo#ci &cech' obiektu, okre#lajcych je o przydatno#$ do eksploatacji z odnie z przeznaczeniem, obejmujcy takie cechy, jak" %unkcjonalno#$, niezawodno#$, er onomiczno#$, potencja i inne. $ie%awo&no ! eksploatacyjnawa#ciwo#ci obiektu charakteryzujce je o zdolno#$ do uytkowania i obsu iwania w okre#lonych warunkach i w okre#lonym przedziale czasu. '&atno ! uytkowawa#ciwo#ci obiektu charakteryzujce ej o zdolno#$ do speniania %unkcji i do realizacji zada w sposb z odny z wyma aniami dokumentacji eksploatacyjnej Po&atno ! eksploatacyjnazbir wa#ciwo#ci &cech' obiektu okre#lajcych je o przystosowanie do eksploatacji w zadanych warunkach, obejmujcych takie cechy, jak" podatno#$ uytkowa, podatno#$ obsu owa &w tym dia nostyczna', podatno#$ naprawcza & w tym re eneracyjna' i inne.

"tan granic%ny- umowny stan obiektu, w ktrym dalsze je o eksploatowanie nie ejst wskazane Cechy stanu eksploatacyjnegowielko#ci %izyczne, ekonomiczne lub %unkcje charakteryzujce stany obiektu wystpujce podczas eksploatacji Post(j- planowa przerwa w dziaaniu obiektu, wynikajca z or anizacji je o eksploatacji Pr%est(j- przerwa w dziaaniu obiektu wynikajca z przyczyn losowych w eksploatacji, np. uszkodzenia, braku zasilania, zaburze or anizacyjnych i innych. Pojcie uytkowania oznacza dziaanie systemem technicznym w stanie je o zdatno#ci Pojcie zdatnoci maszyny to taki stan, ktry czyni j zdoln do realizowania przewidzianych %unkcji reprezentowanych poprzez parametry dziaania obiektu, stanowisko uytkowania to przedmiot operacyjny i otoczenie systemu uytkowania FUNKCJONO !N"E O#"EK$% $EC&N"C'N(C& opisujemy za pomoc charakterystycznych cech uytkowych tj." podstawowe parametry techniczne opisujce wielko#ci, cechy i walory uytkowe eksploatowane o obiektu, do podstawowych parametrw technicznych obiektu zalicza si" podstawowe dane techniczne &wymiary, masa, osi i', dane znamionowe &np. sposb i rodzaj zasilania', raniczne wielko#ci %izyczne &np. obcienie, prdko#$ obrotowa, pojemno#$, ci#nienie itp.', walory uytkowe to okre#lone kryteria konstrukcyjne oraz dodatkowe wyposaenie uzupeniajce, ulepszajce %unkcjonalno#$ uytkowane o obiektu eksploatacji CO )E$E*+"NUJE KON,$*UKCJE O#"EK$U EK,P-O!$!CJ" determinuje cel je o dziaania w realizacji %unkcji uytkowych, wyznaczana jest cechami konstrukcyjnymi & eometrycznymi i materiaowymi', w celu zidenty%ikowania budowy eksploatowane o obiektu konieczne jest przeprowadzenie dekompozycji systemumaszyny zoonej z zespow i podzespow na elementy skadowe ,K.!)O E O#"EK$U EK,P-O!$!CJ" elementy skadowe obiektu eksploatacji tworz odpowiadajce im struktury powiza, w zaleno#ci od sposobu pocze elementw w maszynie-systemie okre#lamy typ struktury, kady dziaajcy system techniczny mona zastpi$ odpowiednim modelem reprezentujcym nastpujce typy struktur" szere owa, rwnole a, szere owo-rwnole a, rwnole o-szere owa !*UNK" EK,P-O!$!CJ" P*OCE,% U/($KO !N"! ,(,$E+% $EC&N"C'N(C& proces uytkowania systemw technicznych powinien by$ realizowany w #ci#le okre#lonych warunkach eksploatacji, warunki te obejmuj charakterystyk i intensywno#$ uytkowania przy wystpujcych okre#lonych czynnikach zewntrznych, eksploatowano obiekty techniczne ujawniaj swoje %unkcjonowanie wnie przez typowy zbir pewnych procesw &dr ania, haas, tarcie i zuycie, procesy termodynamiczne i inne' POJ0C"E EK,P-O!$!CJ! +!,'(N podstawowa de%inicja eksploatacji wyja#nia najwaniejsze pojcie z zakresu eksploatacji i niezawodno#ci, znajomo#$ tych poj$ uatwia zrozumienie dalszej cz#ci zrozumienie za adnie zwizanych z eksploatacj maszyn,

dru a de%inicja mwi, e eksploatacja wie si z uytkowaniem obiektw tj. za adnienie zwizane z wykorzystaniem obiektu eksploatacji w ramach zada, do ktrych zosta zaprojektowany, skonstruowany i w kocu wytworzony, trzecia de%inicja eksploatacji dotyczy okre#lenia stanu techniczne o obiektu eksploatacji czyli skuteczno#ci dziaania $E*+"N 1'!,!)! EK,P-O!$!CJ"2 wnym strate icznym celem praktyki eksploatacyjnej jest uzyskanie optymalnej trwao#ci, niezawodno#ci oraz wykorzystanie obiektw technicznych w zaoonym okresie uytkowania przy minimalnym zuyciu materiaw, ener ii i pracy ludzkiej, termin (zasada eksploatacji) wystpuje najcz#ciej w trzech znaczeniach" dyrektywnym, postulatywnym, kryterialnym, zasada eksploatacyjna w znaczeniu dyrektywnym rozumie si dyrektyw &re u, norm, prawo' ustanowion przez szczebel wyszy dla szczebli niszych w systemie eksploatacji urzdze, zasada eksploatacji w znaczeniu postulatowym rozumiemy postulat &rad praktyczn, wskazwk' przyjty najcz#ciej w wyniku wielu do#wiadcze . *ytyczne te nie s obowizujce, wic ich nieprzestrze anie nie powoduje sankcji prawnych &np. prowadzenie pomocniczych dokumentw eksploatacyjnych na szczeblu zakadu', zasada eksploatacji w znaczeniu kryterialnym rozumie si kryterium oceny co najmniej dwch dziaa eksploatacyjnych &tzn. warto#ciujemy jedne dziaania jako lepsze, inne za# jako orsze', przykad" ocena eksploatacji niektrych urzdze na podstawie porwnania normatywnych wska+nikw ekonomicznych, z %aktycznie uzyskanymi &wska+nika kosztw amortyzacji, wska+nika kosztw remontw, wska+nika kosztw materiaw eksploatacyjnych' K-!,(F"K!CJ! '!,!) EK,P-O!$!CJ"3 przedmiot zasady, parametry zasady, parametry or anizacyjne zasady ze wz ldu na zakres przedmiotowy, zasady dzieli si na klasy dotyczce podstawowych rup urzdze, z ktrych kada jest %unkcjonalnie przeznaczona do realizacji rnych celw w specy%icznych warunkach eksploatacyjnych, specy%ikacja eksploatowanych urzdze jest jedn z wnych przyczyn wyodrbnienia poszcze lnych pionw sub technicznych, w praktyce posu uje si ponadto pojciem normy eksploatacyjnej &norma ekspl. zuycia paliwa w samochodzie' No4ma eksploatacyjna jest to (re ua) porzdkujca dziaania zbiorowe, jest przejawem pewne o o raniczenia i suy, do sterowania eksploatacj przez o raniczenie, * dziaalno#ci normalizacyjnej rozrnia si co najmniej trzy rodzaje norm" normy terminolo iczne &pewnej dyscypliny naukowej', normy przedmiotowe, normy czynno#ciowe 5*UP! '!,!) U/($KO !N"! U*'6)'E7 dzieli si wedu " liczby uytkowanych urzdze &zasady uytkowania pojedyncze o lub rupy urzdze', warunkw i intensywno#ci uytkowania &np. uytkowanie bardzo intensywne i mao intensywnedorywczo', warunkw klimatycznych &rnych', zasady eksploatacji od rywaj istotn rol w procesie sterowania systemem eksploatacji urzdze C&!*!K$E*(,$(K! EK,P-O!$!CJ" to o zdarze, zjawisk, dziaa z procesw, jakim podle a i w jakich uczestniczy dany

obiekt techniczny od chwili zakoczenia procesu je o wytwarzania a do likwidacji, eksploatacja urzdze technicznych jest jedn z podstawowych dziedzin dziaalno#ci czowieka, celem dziaalno#ci jest zaspokojenie potrzeb zwizanych po#rednio lub bezpo#rednio z je o potrzebami yciowymi *O)'!JE )'"!.!7 P*OCE,"E EK,P-O!$!CJ" " uytkowanie, obsu iwanie, zasilanie, zarzdzanie, zasilanie jest to dostarczanie do obiektu techniczne o materiaw &masy' ener ii czy in%ormacji &sterowanie numeryczne obrabiarek', zarzdzanie to procesy planistyczno-decyzyjne oraz planistyczno-sprawozdawcze O#,'!*( +!$E*"!-N(C& P*OCE,% EK,P-O!$!CJ" , w zakresie uytkowania" dobr i rozmieszczenie obiektw technicznych oraz ich wykorzystanie na stanowiskach pracy, w zakresie obsu iwania" ocen stanu techniczne o &bezpo#redni i dia nostyczn' obsu techniczn i remonty, w zakresie zasilania" dostarczenie cz#ci zamiennych i innych materiaw eksploatacyjnych, pynw eksploatacyjnych oraz ener ii elektrycznej i cieplnej KO,'$( EK,P-O!$!CJ" U/($KO N"K! O#"EK$U $EC&N"C'NE5O, dziaania uytkownika obiektu techniczne o majce na celu optymalizacj kosztw eksploatacji wyma aj analizowania +rde powstawania kosztw i towarzyszcych im zjawisk, z uytkowaniem obiektu zwizana jest obniajca jako#$ eksploatacji &starzenie %izyczne wywoane procesami korozyjnymi, zmczeniowymi, cieplnymi, erozyjnymi i innymi', dy obiekt techniczny osi a okre#lony stan starzenia %izyczne o, dokonuje si je o re ulacji, remontw, a w kocu likwidacji, w procesie uytkowania obiektu za sabo s uwz ldnione skutki niedostatecznej dyscypliny technolo icznej &wzrost kosztw przekroczenia norm zuycia surowcw, materiaw, paliw, ener ii oraz niskiej wydajno#ci pracy', w celu zapewnienia prawidowej or anizacji dziaalno#ci obsu owo-remontowej naley ustali$ tryb, zasady i or anizacj prac obsu owo-remontowych, ospodark cz#ciami wymiennymi, J!KO89 EK,P-O!$!C(JN! O#"EK$U $EC&N"C'NE5O" niezawodno#$, trwao#$, podatno#$ obsu ow i dia nostyczn, ma mas i niskie koszty eksploatacji system eksploatacji obiektu techniczne o jest systemem bardzo zoonym i dlate o nie mona o usprawnia$ jedynie metodami zdroworozsdkowymi, usprawnienia musz by$ oparte na wynikach bada naukowych, wikszo#$ usprawnie systemw eksploatacji urzdze dotyczy s%ery zarzdzania tymi systemami, nowoczesno#$ w s%erze zarzdzania to stosowanie najnowszych #rodkw romadzenia i przetwarzania in%ormacji, a wic stosowanie elektronicznej techniki obliczeniowej, do procesu usprawnie zarzdzania naley wczy$ proces automatyzacji zarzdzania ospodark eksploatacyjn, usprawnie ospodarki eksploatacyjnej nie mona dokona$ w bardzo krtkim czasie Niezawodno: jest to prawdopodobiestwo poprawnej pracy obiektu techniczne o w okre#lonych warunkach eksploatacji i w okre#lonym przedziale czasu a4unki eksploatacji" zesp wszystkich czynnikw zewntrznych

dziaajcych na obiekt, ktre wpywaj na je o poprawn prac. ,iezawodno#$ to jedna z waniejszych cech uytkowych, ktra okre#la dla danej zbiorowo#ci obiektw przewidywan liczb e zemplarzy, ktre bd pracowa$ bez uszkodze przez zadany przedzia czasu C&!*!K$E*(,$(K" N"E'! O)NO8C"O E O#"EK$% $EC&N"C'N(C& ;O$< #!)!N(C& )O "=E5O U,'KO)'EN"!

t Funkcja niezawodnoci" ,iezawodno#$ jest to prawdopodobiestwo, e czas pracy obiektu techniczne o &-' bdzie wikszy od interesujce o nas w chwili eksploatacji &t' (+!5!N"! P*'( U,$!-!N"U N"E'! O)NO8C" O#"EK$U ilo#ciowe" okre#lenie niezawodno#ci w postaci prawdopodobiestwa, wyra+ne" okre#lenie, co si rozumie pod pojciem sprawne dziaanie obiektu, okre#lenie warunkw #rodowiskowych, w ktrych ma sprawnie dziaa$ obiekt, okre#lenie wyma ane o czasu sprawne o dziaania midzy uszkodzeniami &bez te o wyznaczona warto#$ niezawodno#ci traci sens w odniesieniu do obiektw naprawialnych' P*'(C'(N( '!"N$E*E,O !N"! N"E'! O)NO8C"6 O#"EK$% $EC&N"C'N(C& wzrost zoono#ci technicznej wyrobw, zaostrzenie warunkw eksploatacji, aspekt ekonomiczny,rozwj techniki zmierza w kierunku wzrostu zoono#ci technicznej wyrobw, wzrost liczby cz#ci obiektw &urzdzenia' sprawia, e konstrukcja moe by$ bardziej zawodna P*'(C'(N( N"E'! O)NO8C" O#"EK$% $EC&N"C'N(C& zaostrzenie warunkw eksploatacji to tendencja do stosowania coraz wikszych warto#ci parametrw uytkowania obiektw technicznych takich jak" temperatura, obcienia, ci#nienie, prdko#$, przy#pieszenie, obroty itp.', ekstremalne warunki pracy i postaci konstrukcji obiektw technicznych rodz obawy, e obiekty techniczne mo okaza$ si bardziej zawodne, aspekt ekonomiczny wynikajcy z %aktu, e uszkodzenie elementu, nawet maej warto#ci, wchodzce o w skad obiektu zoone o moe by$ przyczyn wyczenia z pracy cae o obiektu, przestj obiektu powoduje okre#lone starty ekonomiczne N!P*! "!-NO89 .odatno#$ elementw, zespow lub caych urzdze czy maszyn na odtwarzanie zdatno#ci uytkowej przez napraw &remont', element/obiekt nienaprawialny to element obiektu eksploatacji lub cay obiekt, ktry moe by$ uytkowany z odnie z przeznaczeniem jedynie do pierwsze o uszkodzenia, po wystpieniu uszkodzenia &utraty zdatno#ci' element taki podle a wymianie na element sprawny, typowe przykady elementw nienaprawialnych to" liny, arwki, oyska toczne, okadziny szczk hamulcowych E-E+EN$ ;O#"EK$< N!P*! "!-N( 0kadnik obiektu eksploatacji lub cay obiekt, ktry moe by$ uywany z odnie z przeznaczeniem rwnie po wystpieniu uszkodzenia &utraty zdolno#ci', aby to byo moliwe, taki element lub obiekt podle a odnowie zdatno#ci eksploatacyjnej &naprawie lub remontowi', rzeczywiste obiekty eksploatacji s najcz#ciej ukadami elementw naprawialnych i nie naprawialnych, obiekt zoony jest w cz#ci naprawialny, jak rwnie w cz#ci nienaprawialny

R (t ) = P < T > t > Reability (Funkcja niezawodnoci)

+"!*( N"E'! O)NO8C" E-E+EN$% N"EN!P*! "!-N(C& badania niezawodno#ci elementw umoliwiaj oszacowanie ich miar niezawodno#ci dziki statystyce matematycznej, celem bada statystycznych jest wyci anie wnioskw o pewnych zbiorachpopulacjach skadajcych si z elementw dane o zbioru bd+ ze wz ldu na ich" mno o#$, koszty, niebezpieczestwo zniszczenia, badania te mo obejmowa$ tylko cz#$ populacji (zwan prbk" i na podstawie wynikw badania jej elementw wyci a si wnioski o caej populacji, naley podkre#li$, e na o bada si tylko prbk, a nie ca populacj, przeto wnioski wyci ane o caej populacji nie s pewne, lecz mniej lub bardziej prawdopodobne, dlate o w badaniach statystycznych podczas opracowania wynikw korzysta si z rachunku prawdopodobiestwa, miary &wska+niki' niezawodno#ci szacuje si metodami statystycznymina o dwoma sposobami" 1 metoda pole a na okre#leniu warto#ci tych miar w odniesieniu do populacji &znana posta$ rozkadu zmiennej' i czasu zdatno#ci obiektu, 11 metoda pole a na bezpo#rednim oszacowaniu statystycznym warto#ci tych miar z prbki FUNKCJ! N"E'! O)NO8C" )*t+ * ujciu statystycznym niezawodno#$ mierzy si prawdopodobiestwem wystpienia utraty przez obiekt zdolno#ci do penienia swych %unkcji, podstawow miara niezawodno#ci obiektu jest prawdopodobiestwo poprawne o je o dziaania w okre#lonym czasie i w okre#lonych warunkach, miara niezawodno#ci jest z de%inicji wielko#ci bezwymiarow, przyjmujc warto#ci z przedziau 23,45" (4) odpowiada obiektowi cakowicie niezawodnemu, (3) odpowiada obiektowi cakowicie zawodnemu , za miar niezawodno#ci mona przyj$ prawdopodobiestwo poprawne o %unkcjonowania obiektu po upywie czasu (t), co zapisa$ mona zaleno#ci"

9darzenia :-;t< i :-=t< sa zdarzeniami przeciwstawnymi, std" )*t+>231*t+ przedstawione %unkcje charakteryzujce zmienn losow - &czas pracy do uszkodzenia elementu nienaprawialne o' mona, wyznaczy$ do#wiadczalnie &empirycznie', dy dysponuje si odpowiednio liczn prbk reprezentujc badan populacj elementw &obiektw' te o same o rodzaju, zakadamy, e badamy prbk skadajc si z (,) elementw te o same o rodzaju &np. arwki, oyska, liny', liczb elementw uszkodzonych do chwili (t) oznaczamy n&t', dy dowolne t = 3, to 3 > n&t' > ,, wwczas empiryczn &do#wiadczaln' %unkcj niezawodno#ci &oszacowanie statystyczne %unkcji i niezawodno#ci z prbki obiektw'

)*t+%unkcja niezawodno#ci pprawdopodobiestwo trwania obiektu w stanie (s) w kadej chwili t- z przedziau od 3 do t, s- stan poprawne o %unkcjonowania obiektu, s,- stan obiektu w dowolnej chwili, ,- z przedziau od 3 do 6, .rzyjmujemy, e obiekt rozpoczyna prac w chwili 673, jeeli w chwili (t) nastpi je o uszkodzenie &niepoprawne %unkcjonowanie', to czas t - T nazywamy czasem istnienia elementu nienaprawialne o, okresem trwao#ci lub krtko trwao#ci, trwao#$ (-) jest to wielko#$ zmienna losowo &przypadkowo', ktra wyznacza czas poprawnej pracy obiektu, czyli czas do je o uszkodzenia )*t+- p.T/t0 FUNKCJ! '! O)NO8C" 1*t+dopenieniem %unkcji niezawodno#ci jest %unkcja zawodno#ci 1*t+, stosujc analo iczny zapis mona napisa$, e"

8unkcja zawodno#ci jest okre#lana przez prawdopodobiestwo wystpienia niepoprawne o %unkcjonowania obiektu w przedziale czasu od 3 do t, a wic prawdopodobiestwo wystpienia uszkodzenia do chwili t.