Najkrtsza z moliwych Historia kolei w Toruniu 150 lat temu, 24 padziernika 1861 r. Toru otrzyma pierwsze poczenie kolejowe.

Tego dnia otwarto poczenie kolejowe z Bydgoszcz. Odcinek o dugoci okoo 50 km zosta zbudowany przez Krlewska Dyrekcj Kolei Wschodniej. O pomyle budowy tej linii kolejowej ju 1849 r. pruski minister von der Heydt rozmawia z namiestnikiem Krlestwa Polskiego Iwanem Paskiewiczem. Chodzio o umoliwienie poczenia Berlina z Petersburgiem oraz portw batyckich z Krlestwem Polskim i Galicj przez budow linii kolejowej do owicza, ktry od 1 listopada 1845 r. posiada poczenie z Warszaw. Pocztkowo strona rosyjska uznaa projekt za bezzasadny. Strona pruska w 1852 r. opracowaa wstpny plan i kosztorys linii na terenie zaboru pruskiego. 15 grudnia 1856 r. podpisano umow midzy rzdami Prus i Rosji, w ktrej strony zobowizyway si wybudowa lub da koncesj na budow i eksploatacj kolei midzy Bydgoszcz a owiczem, ktra miaa biec lewym brzegiem Wisy i przecina granic koo Otoczyna. Kontrowersje wzbudzao usytuowanie stacji w Toruniu, ktr zaplanowano na wprost przyczka mostu drewnianego. Roboty torowe na odcinku Bydgoszcz Toru rozpoczto 10 kwietnia 1860 r. Po drodze zbudowano tylko dwie stacje: Bydgoszcz gnowo i Solec Kujawski. Stacja toruska, wcinita midzy umocniony przyczek mostowy i fortyfikacje twierdzy, bya pocztkowo niewielka, miaa dwa, pniej trzy tory. Za to budynek dworcowy posiada ciekaw architektur. Uroczyste otwarcie odcinka od Torunia do granicy zaborw odbyo si na stacji w Aleksandrowie Kujawskim 3 grudnia 1862 r., a nastpnego dnia rozpoczto jej eksploatacj. Ju wczeniej ustalono, e midzy Warszaw i Berlinem miaa kursowa przynajmniej jedna para pocigw i przewoona miaa by poczta. Istotne znaczenie dla rozwoju pnocno-wschodnich prowincji Prus miaa budowa przez najwiksze pruskie prywatne towarzystwo kolejowe Oberschlessische EisenbahnGesellschaft linii z Poznania przez Inowrocaw do Bydgoszczy i Torunia. Odcinek Inowrocaw Toru oddano do uytku 25 marca 1873 r. Wan dla Torunia bya magistrala czca miasto z Insterburgiem (dzisiaj Czerniachowsk). Pierwszy odcinek z Torunia do Jabonowa Pomorskiego oddano do uytku 20 listopada 1871 r. W peni moliwoci nowej linii mona byo wykorzysta od 15 sierpnia 1873 r., po ukoczeniu budowy mostu kolejowo-drogowego na Wile o dugoci 996,78 m. 1 lipca 1882 r. otwarto pierwszy odcinek Toru Chema tzw. kolei miast nadwilaskich czcej gwne miasta pooone na prawym brzegu Wisy. Dopenieniem gwnych linii kolejowych, ktre spotykay si w Toruniu byy dwie linie lokalne wybudowane na pocztku XX w. przez towarzystwa prywatne. 1 grudnia 1902 r. Kleinbahn Aktiengesellschaft Thorn-Leibitsch otworzyo krtk ok. 10 km lini do Lubicza, ktra miaa due znaczenie gospodarcze obsugujc myny i cegielnie. Ju w 1908 r. kolej ta

pod zarzdem kolei pastwowych, a w listopadzie 1936 r. po otwarciu linii Sierpc Toru czciowo zostaa rozebrana, a fragmenty stay si bocznicami. 28 lutego 1910 r. Kleinbahn Aktiengesellschaft Thorn-Scharnau uruchomio przewozy na 28 km linii z Torunia do Czarnowa. I ta linia jeszcze przed I wojn wiatow znalaza si pod zarzdem pastwowym, a w czasie II wojny wiatowej zostaa upastwowiona. Linia nie miaa duego znaczenia gospodarczego, nie udao si take zbudowa planowego poczenia z lini Bydgoszcz Chema i 1 kwietnia 1966 r. przewozy na niej zawieszono. W dniu 15 padziernika 1910 r. otwarto dla ruchu towarowego pierwszy odcinek Toru Olek linii do Unisawia Pomorskiego. Ruch osobowy rozpoczto 1 lipca 1912 r. po cakowitym ukoczeniu linii. Przewozy na tej linii zawieszono 10 stycznia 1992 r. Wan inwestycj kolejow w miecie bya budowa nowej stacji Toru Wschodni (wwczas Toru Mokre), ktra usprawnia ruch kolejowy. Inwestycja ta zostaa oddana do eksploatacji 15 sierpnia 1909 r. Po lokalizacji pierwszej stacji zostaa tylko nazwa ulicy: Dworcowa. W okresie II wojny wiatowej Niemcy na zachd od dworca gwnego zbudowali now parowozowni Toru Kluczyki z penym zapleczem technicznym. Wanym wydarzeniem dla Torunia bya elektryfikacja wza kolejowego. Pierwsze pocigi prowadzone lokomotywami elektrycznymi zaczy kursowa midzy Inowrocawiem a Toruniem 20 grudnia 1983 r. Dokadnie siedem miesicy pniej pocigi trakcji elektrycznej pojawiy si na trasie Bydgoszcz Toru, a z kocem maja 1985 r. zaczy dociera do Aleksandrowa Kujawskiego. Ostatni zelektryfikowan lini kolejow by szlak do Iawy, ktry otwarto 13 grudnia 1988 r. Trzeba jednak zaznaczy, e ju przed I wojn wiatow w okolicach Torunia jedziy elektryczne wagony akumulatorowe.

Tekst: Jerzy Pawowski, Muzeum Okrgowe im. Leona Wyczkowskiego w Bydgoszczy