Professional Documents
Culture Documents
NR. 1
ZARAZA
Wyglda na to, e kolejna rocznica wprowadzenia stanu wojennego stanie si dla rodowisk nacjonalistycznych okazj do organizowania ulicznych przemarszw. Owe manifestacje bd czci szerszego nurtu, w ramach ktrego nacjonalici prbuj zbija kapita polityczny, ukazujc siebie, a przede wszystkim swoich ideowych poprzednikw jako bezkompromisowych antykomunistw, zwalczajcych system PRL-owski przez cay czas jego istnienia. Na t okoliczno warto przypomnie, e historia nie bya bynajmniej taka prosta. Wszak nawet akademickie podrczniki nie wspominajc o tekstach rdowych i monograficznych opracowaniach zadaj kam tezie o jednoznacznie antyPRL-owskim nastawieniu nacjonalistw w II poowie XX w.
W okresie stalinowskim rzeczywicie wielu przedwojennych ONR-owcow stracio ycie. Represje jednak dotykay wwczas wszystkich krytykw komunistycznej rzeczywistoci. W latach 1951-54 za rzekome odchylenia od gwnej linii partyjnej wiziony by take Wadysaw Gomuka, a ycie za swe antytotalitarne przekonania straci m.in. jeden z organizatorw Akcji Socjalistycznej (zajmujcej si m.in. zwalczaniem nacjonalistw w latach 30.) Jzef Dzigielewski czy demokratyczny socjalista Kazimierz Puak. Z drugiej jednak strony co najmniej kilku znanych, przedwojennych dziaaczy nacjonalistycznych miao si w strukturach komunistycznego pastwa co najmniej dobrze. Sztandarowym przykadem jest tutaj posta przedwojennego lidera ONR-Falanga Bolesawa Piaseckiego, ktry po 1945 r. by przewodniczcym legalnie dziaajcego Stowarzyszenia PAX, wieloletnim posem na Sejm RP, a w latach 60. take zwolennikiem Mieczysawa Moczara. Wyliczanka ONR-owcw, ktrzy zrobili karier
w PRL-u na Piaseckim si jednak nie koczy. Jerzy Hagmajer po wojnie by posem na Sejm III, IV, V i VI kadencji. Jerzy Korycki w PRL pracowa jako publicysta, pisarz i dziaacz sportowy. Jerzy Kurcjusz w 1947 r. wrci do Polski z emigracji i rozpocz prac jako prawnik i adwokat, a w 1968 r. obroni doktorat. Jako radca prawny i wykadowca po 1945 r. pracowa take przedwojenny ONR-owiec Edward Muszalski. Trzy inne, warte wymienienia w tym miejscu postacie Leszek Prorok, Ryszard Reiff i Witold Staniszkis byy co prawda represjonowane w okresie stalinowskim, lecz pniej zadomowiy si w komunistycznych strukturach jako odpowiednio pisarz, wieloletni pose i ekonomista. Ju tych kilka yciorysw pokazuje, e mit bezkompromisowoci ONR w walce z komunizmem nie wytrzymuje konfrontacji z faktami. Styk nacjonalizmu z komunizmem to jednak nie tylko powojenne losy kilku nacjonalistw i antysemitw z okresu midzywojennego. System ten bowiem, wbrew internacjonalistycznym frazesom, wielokrotnie posugiwa si hasami narodowymi i wykluczajcymi. Ju w stalinowskiej konstytucji z 1952 r. ustanowiono, e terenowy oddzia wadzy w PRL-u nosi bdzie nazw Rady Narodowej, a nie np. Rady Proletariackiej. Szczeglne nasilenie nastrojw nacjonalistycznych nastpio jednak w latach 60. za spraw Mieczysawa Moczara i koterii partyzantw. Ta nieformalna grupa funkcjonowaa od poowy 1962 r. Jej nazwa braa si std, e partyzantw tworzyli przede wszystkim dawni onierze Gwardii Ludowej i Armii Ludowej. Pod wzgldem ideologicznym stali oni na stanowisku nacjonalistycznego komunizmu z bardzo silnymi akcentami antyniemieckimi i antysemickimi. Stosunek do tej koterii budzi kontrowersje m.in. w rodowisku Radia Wolna Europa, w ktrym atakowaniu partyzantw niechtna bya grupa dawnych endekw. Ju kilka miesicy po zawizaniu si partyzantw rozpdu ich dziaalnoci nadaa wydana w rodowisku paryskiej Kultury broszura Witolda Jedlickiego Chamy i ydy, opisujca kulisy walki o wadz dwch nieformalnych frakcji natoliczykw (swojskie chamy) i puawian (ydzi). Cho tekst powsta na emigracji, to jego rozpowszechnianiem mogo by zainteresowane rodowisko partyzantw, gdy nakrela on wewntrzne walki partyjne jako starcie polskiego patriotyzmu z ydowskim kosmopolityzmem. Take w 1962 r. wydana zostaa ksika Zbiegniewa Zauskiego Siedem polskich grzechw gwnych,
ktra jest bezkrytyczn apologi polskich powsta. Zauski krytykowa nurt krytyczny w interpretacji najnowszej historii wskazujc na rzekomy sens walki powstacw, uzbrojonych w kosy czy strzelby myliwskie, z regularnymi carskimi oddziaami. Jednoczenie autor twierdzi, e krytykowanie tego rodzaju brawury to krzewienie nihilizmu narodowego. Nie bez powodu zatem ksika ta bya uznawana za swoisty manifest partyzantw. W I poowie lat 60. Moczar i jego rodowisko zdobyo znaczne wpywy w polskim yciu politycznym. Umiejtnie grajc na uczuciach narodowych zdobyo ono poparcie tej czci spoeczestwa, ktrej bliskie byy hasa przedwojennego obozu nacjonalistycznego oraz instytucjonalnego kocioa, a zatem pogldy antysemickie i antydemokratyczne. Patriotyczne hasa Moczara zjednay mu nawet poparcie Piaseckiego i stowarzyszenia PAX, ktre zrzeszao wielu kombatantw z okresu II wojny wiatowej. Swoista nacjonalistyczna ofensywa w latach 60. przejawiaa si nie tylko w yciu politycznym, ale take kulturalnym. Nie bez powodu w tym okresie rozkwit przezywao m.in. polskie kino narodowe. W podsycanie nastrojw antyniemieckich, silnych w caym okresie PRL-owskim, wietnie wpisaa si ekranizacja Krzyakw z 1960 r. Znamienna w tej produkcji jest scena sprzed bitwy pod Grunwaldem, w ktrej Krzyacy dodaj sobie animuszu, pozdrawiajc si hasem Got mit uns. Te same sowa znajdoway si na pasach hitlerowskich onierzy, wic negatywne skojarzenie z Niemcami jest tutaj a nazbyt czytelne. Lata 60. to take czas realizacji serialu Czterej pancerni i pies, ukazujcego w jednoznacznym wietle zmagania sojuszniczych wojsk polskich i sowieckich z Niemcami. Rosnce wpywy moczarowcw w obozie wadzy oraz ofensywa patriotyzmu w kulturze wizay si take ze zmian retoryki wadz. Coraz rzadziej pojawiao si wic haso dyktatury proletariatu, ktre wypieray slogany o solidaryzmie spoecznym i oglnonarodowym. Wszystko to przygotowao grunt pod antysemick nagonk, w wyniku ktrej z powodu utraty pracy i innych szykan w latach 1968-72 z Polski wyemigrowao ok. 15 tys. ydw. Niebagatelnym przykadem wsppracy nacjonalistw z reimem komunistycznym jest take dziaalno powstaego w 1981 r. Zrzeszenia Patriotycznego Grunwald. Powstao ono w odpowiedzi na dziaalno Solidarnoci, ktrej prominentnym dziaaczom wytykano rzeczywiste bd rzekome ydowskie pochodzenie. Szczeglnie wcieke ataki z klucza etnicznego przeprowadzono na Jacka Ku-
ZARAZA
ZARAZA
riona, Adama Michnika i Bronisawa Geremka. ZP Grunwald byo do tego stopnia bezkompromisowe w swej nagonce na Solidarno, e w caoci poparo stan wojenny. Warto podkreli, e wielu czonkw Zrzeszenia po 1989 r. dziaao aktywnie w rodowiskach nacjonalistycznych (np. w stowarzyszeniu Nie dla Unii Europejskiej) oraz publikowao w czasopismach, zwizanych z t opcj ideow (Tygodnik Ojczyzna, Myl Polska, Nasz Dziennik). Dawny Grunwaldczyk, Bohdan Porba, ktry na ostatnim plenum KC PZPR jako jeden z nielicznych gosowa przeciwko rozwizaniu partii, aktywnie uczestniczy take w tegorocznym kongresie Ruchu Narodowego. Kwestie zwizkw nacjonalizmu z komunizmem zarwno w sferze ideowej, jak i w zakresie praktyki politycznej wci czekaj na zesp badaczy, ktry poddaby je systematycznej analizie. Ju jednak ten krtki szkic pokazuje, e tym, ktrych uwodz antykomunistyczne hasa nacjonalistw, przydaaby si solidna lekcja historii. Z drugiej za strony niektrzy zwizkowcy z NSZZ Solidarno zdecydowanie powinni przemyle, czy warto legitymizowa i wspiera rodowiska, ktrych ideowi poprzednicy aktywnie zwalczali t pierwsz Solidarno jeszcze w latach 80 rdo: m.rozbrat.org
KONIECZNIE SPRAWDZ
http://zakazny.blogspot.com/ - Strona squatu Zakany http://xxinfopunkxx.blogspot.com/ muzyka, D.I.Y. http://grecjawogniu.info - anarchizm czynu. walka zbrojna, akcja bezporednia, partyzantki miejskie http://cia.media.pl - Centrum Informacji Anarchistycznej http://http://161crew.bzzz.net/ - antyfaszystowski portal informacyjny http://upthepunxrecords.blogspot.com/ UP THE PUNX rec.