Prof. dr hab.

Monika Kostera, Wydzia Zarzdzania UW

Analiza tekstu

Teksty organizacyjne: sprawozdania z dziaalnoci rocznej, prospekty emisyjne, schematy organizacyjne, przepisy wewntrzne, biuletyny, ogoszenia, reklamy itd.

Prof. dr hab. Monika Kostera, Wydzia Zarzdzania UW

Analiza retoryczna koncentracja na figurach retorycznych (tropach) wystepujcych w tekcie: ilo, jako, sposb wykorzystania, cel.

Tropy: metafora wyraenie bdce niezwykym uyciem sw, ktre w nowych zwizkach lub okolicznociach zyskuj nowe znaczenie, metonomia wyraenie w ktrym jeden wyraz wystpuje jako semantyczny reprezentant innego wyrazu, np. "fotel dyrektorski" (stanowisko dyrektora), synekdocha rodzaj metonimii gdzie cz reprezentuje cao, np. "niech si ludzie troch spoc" (podnieli standardy wydajnoci). ironia waciwo stylu polegajca na celowej sprzecznoci midzy dosownym znaczeniem wypowiedzi a jej znaczeniem waciwym nie wyraonym wprost, np. komenta do stwierdzenia o zwalnianiu niepotrzebnych ludzi: Moe ich wysa w kosmos.

Prof. dr hab. Monika Kostera, Wydzia Zarzdzania UW

Inne klasyczne figury retoryczne: pytanie retoryczne uycie pytania nie w celu wyraenia niewiedzy pytajcego, lecz dla podkrelenia opinii mwicego, np. "Ludzie pracuj lepiej jeli boj si straci prac. [...] pracuj wicej, ale czy lepiej?" Pytania mog mie charakter ironiczny i wwczas speniaj podobn funkcj jak ironia. Niekiedy wystpuj w postaci pseudo stwierdze: No i co z tego. Samotny znak zapytania te moe by stosowany jako figura retoryczna; apostrofa uroczysty, bezporedni zwrot, personifikacja fikcyjnego adresata, np. "O ironio! [Niemiecki inwestor] zwolni[] mniej ludzi ni zakada plan dyrekcji; przemilczenie sygnalizacja e mwca zamierza przemilcze pewne sprawy jako sposb zwrcenia na nie uwagi, np. pozostawianie jakiej wanej kwestii bez komentarza; paronomazja uycie sw podobnie brzmicych dla znaczeniowego ich porwnania, skontrastowania, zblienia ("dolarowa dola"); epitet okrelenie rzeczownika (np. szpagatowi menederowie, meneder z prawdziwego zdarzenia, inynier tytularny, niepotrzebni faktycznie, najwaniejsza osoba, klarowne struktury, lepsza praca). Mog by metaforyczne (szpagatowy meneder), lub legitymizujce (dobrze, komeptentny, lepszy); powtrzenie dwukrotne lub wielokrotne pojawienie si wyrazu lub wyrazw w wypowiedzi.

Prof. dr hab. Monika Kostera, Wydzia Zarzdzania UW

Figury retoryczne w zarzdzaniu (Barbara Czarniawska): metafory porwnuj co mniej znanego do czego lepiej znanego, pozwalaj tworzy, "oswaja rzeczywisto", np. Market Tiger, competitive egde; etykiety diagnozuj stan aktualny, mwi o tym "jak jest", np. maa pynno finansowa, wysoka fluktuacja kadr; banay kiedy byy metaforami, lecz straciy moc twrcz, np. oczy jak gwiazdy, wadza niewidzialna rka rynku.

Metafory: twrcze (wasne, unikalne, spontaniczne); legitymizujce (zaczerpnite z podrcznikw, z prasy, z kursw zarzdzania i innych argonw naukowych lub paranaukowych).

Przykady: Barbara Czarniawska, To coin a phrase (1988), analiza jzyka konsultantw Deirdre McCloskey, The rhetorics of economics (1985), analiza retoryczna klasycznych tekstw z dziedziny ekonomii,

Prof. dr hab. Monika Kostera, Wydzia Zarzdzania UW

Analiza semiotyczna metoda posugujca si pojciami Umberto Eco, oparta na jego podejciu do tekstu jako dziea otwartego.

Dzieo otwarte poddaj[e si] stu rnym interpretacjom, zreszt nie naruszajcym w niczym jego niepowtarzalnej istoty. Kada percepcja dziea jest wic zarazem interpretacj i wykonaniem, gdy w trakcie kadej z nich dzieo odywa na nowo w oryginalnej perspektywie (Eco, 1962/1973, s. 26).

Czytelnik: semantyczny przyjmujcy tekst w sposb dosowny, naturalny, semiotyczny refleksyjny, zastanawiajcy si nad tym, w jaki sposb tekst prowadzi czytanie, jak wywouje uczucia, co powoduje, e tekst jest odbierany jako smutny, wesoy, moralizatorski itd.

Prof. dr hab. Monika Kostera, Wydzia Zarzdzania UW

Czytelnik modelowy nie jest czytelnikiem empirycznym. Czytelnik empiryczny to ty, ja, kady, kto czyta jaki tekst. Czytelnik modelowy natomiast jest skonstruowany przez tekst (jest strategi tekstualn) do czytania go w okrelony sposb.

Autor modelowy strategia tekstualna, sposb w jaki przemawia do czytelnika jako narrator, reprezentacja empirycznego autora, lub bezosobowy konstrukt przenikajcy tekst

Prof. dr hab. Monika Kostera, Wydzia Zarzdzania UW

Schemat do analizy semiotycznej tekstw: Wygld oglny, na ktry skadaj si: prezentacja oglna, format, okadka, ilustracje; Narrator i koncentracja Narrator (autor modelowy), czyli lady jakie zostawia w tekcie (uywana osoba i liczba, sygnatury, ton tekstu), stopie w jakim narrator wywiera bezporedni wpyw na tekst, dystans narratora, wiarygodno narratora; Koncentracja (fokalizacja), czyli to pod jakim ktem prezentowane s kwestie w tekcie, tosamo strategii koncentrujcych narracj w tekcie (czy czyni to okreleni bohaterowie, czy narrator, czy inna posta tekstualna), jaki jest punkt widzenia: narratora, obiektywny, bohaterw, czy inny? Odbiorca (czytelnik modelowy) lady w tekcie naprowadzajce na posta odbiorcy, kim jest odbiorca i dlaczego;

Organizacja tekstu Tytuy: nazwa tekstu, nazwy innych tekstw Spis treci czy wystpuje; Akcenty czy istniej, a jeli tak, to co jest podkrelane i w jaki sposb; Czy istniej podsumowania? Tekst i czas: porzdek, trwanie, czstotliwo pojawiania si tekstu (np. jeli jest to biuletyn), lady okrelajce czasoprzestrzenn orientacj tekstu;

Styl Jzyk, czyli uywana terminologia (np. czy wystpuje sownictwo techniczne), sowa pozytywne i negatywne; Wedug jakiej zasady uywa si imion i nazw, w jakiej konwencji i w jaki sposb okrelani s ludzie, role, miejsca itd.; Czasowniki w jakiej s formie gramatycznej, a jeli w straonie biernej, to czy ujawniony jest podmiot w tekcie? Typy mowy i prezentacji mowa zalena i niezalena; czy wypowiedzi cytowane s wprost, czy narrator opisuje, co kto powiedzia, czy narrator streszcza wypowiedzi i prezentuje je za porednictwem wasnych opinii itd; Rola liczb; Rola wskanikw; Rola wykresw; Praktyka cytowania: reguy cytowania, kto jest cytowany i kiedy, w jaki sposb, itd.

Organizacja opowieci;

Prof. dr hab. Monika Kostera, Wydzia Zarzdzania UW

Wtki: wydarzenia, w jaki sposb prezentowane s wane wydarzenia, kolejno prezentacji wydarze (czy jest np. chronologiczna), czas trwania wydarze i tempo narracji, relacje przyczynowo-skutkowe, organizacja wydarze w wtek, rwnolege sekwencje narracji (czy dzieje si kilka rzeczy jednoczenie), homogeniczno narracji; Postacie: ich cechy i waciwoci, w jaki sposb cechy s opisywane i przedstawione, kategoryzacja postaci, portrety i techniki portretowania, podzia na postacie, ktre s i ktre dziaaj; Miejsce akcji, w jaki sposb opisany jest czasoprzestrzenny kontekst wydarze opisywanych w tekcie;

Informacje podawane wprost i w domyle (explicite i implicite), informacje, ktrych posiadanie jest przyjmowane jako zaoenie;

Tematy; Komentarze.

Przykady: Herv Corvellec, Storries of achievements (1997), analiza raportw z dziaalnoci rocznej przedsibiorstw.