Wykad 1 TECHNIKA-to tworzone przez czowieka rodki materialne i wiedza techniczna !to!owane do zdo"ywania i wykorzy!tywania d#"r materialnych$ TECHN%&%'IA-(e!

t na)k* o proce!ach metodach i !po!o"ach wytworzenia oraz !to!owanych do te+o rodk#w$ 1 ,ow!tawanie rodk#w technicznych ,-%CE. ,-%/EKT%W% K%N.T-0KC1/N1 ,-%CE. W1TW2-C31 ,-%CE. EK.,&%ATAC/I 40-31WANIA5 K%N.T-0%WANIE6 a5 tw#rcza praca )my!owa4w+ p!ycholo+ii pracy5 "5 i!totna cze7 proce!) tworzenia wartoci 4or+anizacy(ny p)nk widzenia5 c5 proce! optymalizacy(ny4metodyczny p)nk widzenia5 W1TW2-C31- o"e(m)(e w!zy!tkie dziaania w cel) wytwarzania +otowe+o wyro") z materia#w p#8a"rykat#w i tel$ 3awiera on6 - wykonanie element#w - monta9 - kontrola - ma+azynowanie -tran!port - kon!erwac(a TECHN%&%'IC3N1- !tanowi +#wn* cz:7 proce!) wytw#rcze+o podcza! kt#re( zmienia !i: k!ztat po!ta7 wymiary l)" wa!noci element#w kt#rych przeznaczeniem (e!t we(7 w !kad +otowe+o wyro")$ ;A31 ,-%CE.06 - wykonanie !)r#wek l)" p#8a"rykat#w - wykonanie element#w - monta9

,%<3IA= ,-%CE.0 TECHN%&%'IC3NE'%

,-%CE. TECHN%&%'IC3N1

%,E-AC/E TECHN%&%'IC3NE

3ACIE'I

C31NN%DCI -%C%C3E I ,%@%CNIC3E

%,E-AC/A TECHN%&%'IC3NA-cz:7 proce!) technolo+iczne+o wykonana na (ednym !tanowi!k) ro"oczym przez (edne+o pracownika l)" ich +r)p: "ez przerw na inn* prac:$ ENE-'IA- !kalarna wielko7 8izyczna opi!)(*ca zdolno7 materii do wykonania pracy l)" !powodowania przepyw) ciepa$ /e!t wielkoci* addytywn* i zachowawcz*$ W+ !zcze+#lne( teorii wz+l:dnoci ma!a cz*!tki i ener+ia !* !o"ie r#wnowa9ne$ W )kadzie zwi*zanym z cz*!tk* ener+ia !poczynkowa te( cz*!tki okrelona (e!t wzorem Eo>mc? ,-3E1K=A<1 ;%-@ ENE-'I6 - mechaniczna - kinetyczna - potenc(alna - cieplna - elektryczna - chemiczna - (*drowa - potenc(a#w termodynamicznych We wzorach 8izycznych oznacza !i: na(cz:cie( !ym"olem E$ w )kadzie .I (edno!tk* (e!t A1/B Na(wi:k!z* ilo7 ener+ii czowiek mo9e wyzwoli7 podcza! ek!ploz(i "om"y atomowe($

ENE-'IA @ECHANIC3NA- !)ma ener+ii kinetyczne( i ener+ii potenc(alne($ 3wi*zana (e!t z r)chem i poo9eniem o"iekt) 8izyczne+o wz+l:dem pewne+o )kad) odnie!ienia$ W technice )9ywa !i: termin (ako zdolno7 wytworzenia oraz przekazania nap:d) na ma!zyn:$ ENE-'IA KINET1C3NA- ener+ia ciaa zwi*zana z (e+o r)chem Ek>mE?F? W r)ch) o"rotowym Ek>Iw?F? ENE-'IA ,%TENC/A&NA- ciaa zale9y od poo9enia wz+l:dem dr)+ie+o ciaa z kt#rym oddzia)(e$ ENE-'IA /G<-%WA- )zy!kana na drodze kontrolowanych przemian (*drowych$ 0zy!kiwana w wynik) roz!zczepienia ci:9kich (*der atomowych w niewielkim !topni) w wynik) rozpad#w promieniotw#rczychH trwa(* prace nad kontrolowanym przeprowadzeniem reakc(i 8)z(i lekkich (*der atomowych$ W1K=A< ? N%-@A&I1AC/A- dziaalno7 ma(*ca na cel) )zy!kanie optymalne+o !topienia )porz*dkowania w okrelonym zakre!ie przez )!talenie po!tanowieI przeznaczonych do pow!zechne+o i wielokrotne+o !to!owania dotycz*cych pro"lem#w i!tnie(*cych l)" mo9liwych do wy!t*pienia N%-@A- dok)ment przy(:ty na za!adzie kon!en!)!) i zatwierdzony przez )powa9nion* (edno!tk: or+anizacy(n*$ Norma )!tala do pow!zechne+o i wielokrotne+o !to!owania J za!ady zamierza(*ce do wykorzy!tania optymalne+o !topnia )porz*dkowania w okrelonym zakre!ie$ N%-@1 TECHNIC3NE

%K-ED&A/GCE W=ADCIW%DCI

%K-ED&A/GCE NAK=A<1

N%-@1 TE-@IN%&%'IC3NE

N%-@1 CA<AK

N%-@1 ,-AC1

N%-@1 @ATE-IA=%WE

N%-@1 W1-%C0

N%-@1 .-%<K2W ,-%<0KC/I

T1,I3AC/A- metoda normalizac(i pole+a(*ca na dokonywani) wy"or) z i!tnie(*ce( l)" zamierzone( rozmaitoci przewa9nie mnie(!ze( licz"y rozwi*zaI optymalnych przeznaczonych do )pow!zechnienia$ 0NI;IKAC/A- metoda normalizac(i pole+a(*ca na za!t*pieni) rozmaitoci r#wnowa9na now* rozmaitoci* !kada(*c* !i: z (edne( l)" mnie(!ze( od pierwotne( licz"y odmian CE-T1;IKAC/A- (e!t proced)r* w wynik) kt#re( !trona trzecia )dziela pi!emne+o zapewnienia 9e wyr#" proce! l)" )!)+a !* z+odne z wy!pec(alizowanymi wyma+aniami$ %CENIANIE 3'%<N%DCI- pole+a na !y!tematycznym "adani) !topnia w (akim wyr#" proce! l)" )!)+a !penia(* w!zy!tkie wy!pec(alizowane wyma+ania$ %3NAC3ENIE CE- (e!t znakiem admini!tracy(nym oznacza(*cym zapewnienie z+odnoci pomi:dzy cechami wyro") a wyma+aniami zawartymi w przepi!ach prawnych- dyrektywach nowe+o pode(cia$

<%T1CHC3A.%W1 ,%&.KI .1.TE@ 3'%<N%DCI6

W1-%C1

CE-T1;IKAC/A %C%WIG3K%WA

CE-T1;IKAC/A <%C-%W%&NA

,-3E3 .T-%NN T-3ECIG

,-3E3 ,-%<0CENTA

W1@A'ANI A K-A/%WE

%3NAC3ENIE CE

-1NEK

%CENIANIE 3'%<N%DCI6

C31 @A 3.T%.%WANIE <1-EKT1WA 0E

TAK

NIE

NIE .T%.0/E .IN 3NAC3ENIE 0E

C31 .G .T%.%WANE N%-@1 EN 3HA-@%NI3%WANE 3 <1-EKT1WG 0E

NIE

TAK

NIE

CA<ANIA W=A.NE ,-%<0CENTA

/E<N%.TKA N%T1;IK%WANA ,-3E,-%WA<3A CA<ANIA W1-%C0

TAK

-A,%-T 3 CA<AK

-A,%-T 3 CA<AK

,-%<0CENT <EK&A-0/E 3<%&N%DP I 3NAK0/E W1-2C CE

0K=A< .I- przy(:ty na RI 'eneralne( Kon8erenc(i @iar w 1SQTr$ 4@i:dzynarodowy .y!tem @iar5 w ,ol!ce o"owi*z)(e od 1SQQr$ 0K=A< C'.6 -d)+o7 w centymetrach -ma!a w +ramach - cza! w !ek)ndach 0K=A< .I- elimin)(e mo9liwoci wyra9ania mierzalnych wielkoci 8izycznych za pomoc* (edno!tek porednich dop)!zcza (ednak (edno!tki poza)kadowe odnie!ione przeznaczone np$do okrelania poo9enia zdarzenia w cza!ie 4kalendarz5 czy okrelenia poziom) temperat)r 4!topieI Cel!()!za5 /edno!tka miary wielkoci 8izyczne( l)" )mowne(- okrela miara dolne( wielkoci !)9*ca za miar: pod!tawow* czyli wzorzec do ilociowe+o wyra9ania innych miar dane( wielkoci metod* por#wnania tych miar za pomoc* licz"$ @A.31N1 I 0-3G<3ENIA6 D-%<KI TECHNIC3NE- przedmioty materialne wykonane przez czowieka dla za!poko(enia (e+o potrze"6 pomie!zczenia ma!zyny aparaty $ @A.31NA @echanicznie- (e!t !zt)cznym )kadem materialnym kt#ry dzi:ki do!tarczone( z zewn*trz ener+ii wykon)(e r)chy potrze"ne do wykonania okrelone( pracy mechaniczne($ Cech* ma!zyn (e!t 9e r)ch pow!ta(e pod wpywem dziaania !i l)" moment#w !i$ ENE-'ET1C3NE- przetwornica ener+ii tzn$ )rz*dzenie w kt#rym na!t:p)(e przemiana (edne( po!taci ener+ii w inn* np$ ener+ia elektryczna w mechaniczn* chemiczna w ciepln*$ @ECHANI3@- ze!poy r)chomych element#w ma!zyn po*czonych tak 9e przy por)!zani) (edne+o z nich pozo!tae por)!za(* !i: w cile okrelony !po!#"$ A,A-AT- )rz*dzenia !penia(*ce okrelone zadania w wynik) prze"ie+a(*cych w nich proce!#w chemicznych l)" 8izycznych od ma!zyn r#9ni* !i: tym 9e nie nada(* !i: do wytworzenia i przetwarzania ener+ii mechaniczne($ Aparat 8oto+ra8iczny tele8on$ NA-3N<3IA- !)9* do "ezporednie+o oddziaywania w proce!ie pracy$ <zielimy (e naH -r:czne- motek pilnik pia itd$ -ma!zynowe- n#9 tokar!ki 8rez tarcza !zli8ier!ka itd$ -narz:dzia zmechanizowane- porednia +r)pa narz:dzia kierowane r:k*$ ,rzykady mechanizm)6 -kor"owy -(arzmowy -zapadkowy -krzywkowy

,rzykady aparat)H -8oto+ra8iczny -!)chowy -!pawalniczy -tomo+ra8 @a!zyny dzielimy na6 !ilniki i ma!zyny ro"ocze6 -!ilniki- po"iera(* ener+i: z zewn:trzne+o Vr#da 4kinemat$ Wody chemiczn* paliw elektryczn*5 i przetwarza(*ce (e na ener+i: mechaniczn* potrze"na do nap:d) innych ma!zyn 4prod)kcy(nych tran!portowych5$ -ma!zyny ro"ocze- po"iera(* ener+i: mechaniczn* od !ilnik#w i przetwarza(* (* na )9yteczn* prac: dziel*c* naH -pokonanie opor) )9yteczne+o -poo9enie ciaa -przetworzenia (e( na inn* po!ta7 ener+ii$ ,odzia !ilnik#w ze wz+l:d) na do!tarczon* ener+i:H -wiatrowe- en$ -)ch) ma! powietrza 4wiatraki t)r"ina5 -wodna- en$ ,yn*cych w#d 4koo wodne5 -cieplne- en$ Cieplna przy !palani) paliw reakc(ach (*drowych en$ .oneczn* en$ Cieplna ziemi -parowe- czynnik ro"oczy Hpara wodna -!palinowe --- --- 6 +azy !palinowe -elektryczne J en$ Elektryczna $

@ET%&%'IA ,-%/EKT%WANIA
W1C2- @ATE-IA=0 W!t:pny wy"#r materia) 4nale9y wzi*7 pod )wa+: materiay metaliczne ceramiczne polimerowe kompozyty5 3EC-ANIE <AN1CH @ATE-$ Ko!zt +:!to7 waciwoci !pr:9y!te E E 4moch) yo)n+a5 +ranica pla!tycznoci - twardo7 H wytrzymao7 na rozci*+anie -@ ci*+liwo7 E8 odporno7 na kr)che p:kanie Kic wytrzymao7 zm:czeniowa 3+o W.,$ -oz!zerzalnoci cieplne( & przewodniczo7 cieplna K ciepo waciwe odporno7 na )dary cieplne t odporno na pezaie ,odporno na utlenianie I korozj 'dy"y zai!tniaa potrze"a nale9y zrewidowa7 wy"#r materia) l)" !am pro(ekt tak a"y waciwoci materia) odpowiaday war)nkom technicznym dla pro(ektowane( cz:ci$ .3C3E'2=%WE 3E.TAWIENIE WA-0NK2W TECHNIC3N1CH ,-%/EKT0 o!tateczny wy"#r materia) !zcze+#owa analiza napr:9eI !zcze+#owe dopracowanie pro(ekt) cz:ci$ W1C2- .,%.,%C0 W1TWA-3ANIA K!ztatowanie o"r#"ka cieplna *czenie wykaIczanie powierzchni kontrola (akoci dokadne o!zacowanie ko!zt#w$ W razie potrze"y nale9y zremidowa7 wy"#r materia) l)" pro(ekt TE.T%WANIE ,-%T%T1,0 3e"ranie in8ormac(i ek!ploatacy(nych analiza )!zkodzeI optymalizac(a waciwoci )9ytkowych i proce!) prod)kc(i 0-0CH%@IENIE ,-%<0KC/I Dledzenie wad ek!ploatacy(nych oraz konk)rency(noci waciwoci i ko!zt#w 0<%.K%NA&ANIE W1-%C0 Wprowadzenie zmian poprawia(*cych waciwoci ek!ploatacy(ne l)" o"ni9a(*ce cen:$ Innowac(eH wprowadzenie nowych materia#w l)" radykalna zmiana pro(ekt)$ ,-%/EKT C3NDCI W.TN,N1 ,-%/EKT C3NDCI 4zde8iniowanie war)nk#w pracy cz:ci5 W.TN,NA ANA&I3A NA,-NXEK Napr:9enia rednie momenty z+ina(*ce o"ci*9enia wy"acza(*ce koncentrac(a napr:9eI napr:9enia lokalne napr:9enia zm:czeniowe

INNE %'-ANIC3ENIA rodowi!ko pracy temperat)ra$

%CENA 3ACH%WANIA .IN @ATE-IA=0 WE W.TN,N1@ ,-%/EKCIE

@ET%<1 W1TWA-3ANIA

W1TWA-3ANIE

K.3TA=T%WANIE 'E%@ET-1C3N1CH CECH K%N.T-0KC1//N1CH

K.3TA=T%WANIE <1NA@IC3N1CH CECH K%N.T-0KC1/N1CH

K.3TA=T%WANIE @ECHANIC3N1CH CECH K%N.T-0KC1/N1CH

@ET%<1 K.3TA=T%WANIA6 -odlewanie -o"r#"ka pla!tyczna -o"r#"ka erozy(na -!pa(anie -!piekanie -k!ztatowanie metodami la!erowymi ,%<3IA= %<&EWNICTWA %<&EWNICTW%

W ;%-@ACH ,IA.K%W1CH

W ;%-@ACH @ETA&%W1CH

'-AWITAC1/NE CIDNIENI%WE

%<D-%<K%WE

%C-2CKA ,&A.T1C3NA6 1T

,rzykady a5 k)cie +i:cie "5 walcowanie na zimno c5 toczenie d5 ci*+ni:cie na zimno i na +or*co WA&C%WANIE- o"r#"ka pla!tyczna 4na walcarkach5 pole+a(*ca na odk!ztacani) metali i ich !top#w w wynik) naci!k) wywiera(*ce+o przez o"raca(*ce !i: walce l)" przemie!zcza(*ce !i: !zcz:ki$ ,o walcowani) poza zmian* k!ztat) zmienia !i: tak9e !tr)kt)ra materia) oraz (ako waciwoci mechaniczne i 8izykochemiczne$

%C-2CKA .K-AWANIE@- pole+a na nadani) elementom zadane+o k!ztat) wymiar#w i (akoci powierzchni przez zde(mowanie materia) narz:dziami !krawa(*cymi$ ,-31K=A<16 %"r#"ka wi#rowa6 - toczenie -wiercenie - !tr)+anie - d)towanie -8rezowanie %"r#"ka cierna6 - !zli8owanie -polerowanie -+adzenie -docieranie

%"r#"ka erozy(na6 11

- o"r#"ka elektrochemiczna -o"r#"ka elektroi!krowa -o"r#"ka (onowa elektronowa -o"r#"ka la!erowa .pa(anie przykady - !pawanie - z+rzewanie -l)towanie -kle(enie -%"r#"ka cieplna-4hartowanie5 -o"r#"ka ciaplno-chemiczna 4azotowanie5 -o"r#"ka powierzchniowa %C-2CKA CIE,&NA J proce! technolo+iczny pole+a na (edno l)" wielokrotnym na+rzani) materia) poni9e( temperat)ry topnienia oraz chodzeni) powod)(*cym zmiany (e+o !tr)kt)ry a tym !amym i wa!noci 8izycznych$ -odza(e6 -%"r#"ka cieplna zwyka -%"r#"ka cieplno-chemiczna -%"r#"ka cieplno-pla!tyczna Yo"r#"ka cieplno-ma+netyczna$ W13A-3ANIE- operac(a o"r#"ki cieplne( pole+a(*ca na na+rzewani) !tali do okrelone( temperat)ry wy+rzewani) w te( temperat)rze i powt#rnym chodzeni) w cel) otrzymana !tr)kt)ry "ardzie( z"li9one( do !tan) r#wnowa+i HA-T%WANIE- pole+a na na+rzani) przedmiot) do temp$ W kt#re( na!t:p)(e wytworzenie !tr)kt)ry an!ternit) i na!tepnie !zy"kim chodzeni) w wodzie l)" ole() w cel) otrzymania !tr)kt)ry mantenzytyczne($ W1K=A< L -odza(e przekadni mechanicznych 15 .po!#" przekazania nap:d) -cierne- przenie!ienie nap:d) oparte (e!t na tarci) mi:dzy dwoma powierzchniami$ -k!ztatowe- przenie!ienie nap:d) oparte (e!t na zaz:"iani) !i: element#w$ ,rzyczyny za!to!owania przekadni6 Ekonomiczne6 - mo9liwoci za!to!owania (edne+o )kad) nap:dowe+o do kilk) )kad#w ro"oczych -mo9liwo7 za!to!owania taI!ze+o !ilnika z przekadni* wielo!topniow* dla w!kazania wi:k!ze+o zakre!) pr:dkoci ma!zyny ro"ocze($ ,rzekadnia mechaniczna- mechanizm !)9*cy do6 - przeno!zenia ener+ii zazwycza( wraz ze zmian* - pr:dko7 o"rotowe( do moment) ,rzyczyny za!to!owania przekadni6

1?

;)nkc(onalne6 -konieczno7 do!to!owania pr:dkoci o"rotowe( nap:d) do ma!zyny ro"ocze( - zmiana kier)nk) o"rot#w ma!zyny -wyma+any (e!t wi:k!zy moment ni9 (e!t w !tanie wytworzy7 !ilnik -odza(e przekadni mechanicznych6 Element przekazania nap:d)6 -"ezporednie- przenie!ienie nap:d) wy!t:p)(e mi:dzy dwoma elementami -porednie- w przenie!ieni) nap:d) wy!t:p)(e dodatkowy element ,rzekadnia Cierna Cezporednia6 3alety6 - pro!ta kon!tr)kc(a - "rak element#w dodatkowych -odporno7 na przeci*9nia Wady6 - d)9y poliz+ > maa !prawno7 -"rak mo9liwoci !ynchronizac(i poo9enia ,rzekadnia Cierna ,orednia6 3alety6 -pro!ta kon!tr)kc(a -mo9liwe przekazanie nap:d) na d)9ych odle+ociach -maa wra9liwo7 na niedo!konaoci wykonawcze Wady6 -poliz+ na pa!ach- !padek mocy4zmnie(!zona !prawno75 -"rak mo9liwoci !ynchronizac(i poo9enia ,rzekadnia K!ztatowa porednia ,rzekadnia aIc)chowa6 3alety6 -d)9a wytrzymao7 -@o9liwe przekazywanie nap:d) na d)9ych odle+ociach -"rak poliz+) Wady6 -dodatkowy !komplikowany element -d)9a +ono7 ,rzeo9enie Kinetyczne6 i>w1Fw?>n1Fn? -!to!)nek pr:dkoci k*towych 4o"rotowych5 koa czynne+o do "ierne+o iZ1 red)ktor i[1 m)ltiplikator

'eometryczne6

1L

<la przekadni k!ztatowych6 i>d?Fd1>z?Fz1 Cz:ci ma!zyn6 - przekadnie z:"ate - przekadnia limakowa - przekadnie pa!owe - !prz:+a .prz:+o J !prz:+em nazywa !i: ze!p# )kad) nap:dowe+o ma!zyny przeznaczony do po*czenia wa#w i przekazywanie moment) o"rotowe+o "ez zmian (e+o wielkoci i kier)nk)$ -!prz:+a nieroz*czne -!prz:+a !terowane Ham)lec6 0rz*dzenie mechaniczne !)9*ce do6 - zmnie(!zania pr:dkoci l)" zatrzymywania r)chomych na(cz:cie( o"rotowych element#w mechanizm#w l)" ma!zyn J ham)lec zatrzym)(*cy - trzymania element#w mechanizm#w l)" ma!zyn nier)chomo l)" pozwalania !i: im o"raca7 w pewnych !yt)ac(ach J ham)lec l)z)(*cy - !kalowanie o"ci*9enia ma!zyny w cel) !ym)lowania zewn:trzne+o o"ci*9enia J ham)lec pomiarowy l)" hamownia <ziaanie ham)lc#w pole+a na prze(:ci) cz:ci l)" caoci ener+ii kinetyczne( )rz*dzenia i rozpro!zeni) (e($ Ham)lec wraz z )kadem !terowania tworzy )kad ham)lcowy$ W )kadach nap:dowych z rek)perac(* ener+ii ener+ia hamowania (e!t przetwarzana w inn* 8orm: ener+ii 4ener+ia elektryczna hydra)liczna l)" mechaniczna5 i !kadowana w odpowiednim ak)m)latorze do p#Vnie(!ze+o wykorzy!tania$ W takich )kadach rol: ham)lca prze(m)(e +enerator pr*d) pompa l)" przekadnia$ ,odzia ham)lc#w ma!zynowych -ham)lce cierne - ham)lce elektryczne - ham)lce elektryczne - ham)lce pne)matyczne

@a!zyny do o"r#"ki !krawania6

1M

-tokarka -wiertarka -8rezarka -!zli8ierka -o"ra"iarka -no9e tokar!kie -ciernice -8rezy -wierta W1K=A< O '-A;IKA K%@,0TE-%WA- dziedzina in8ormatyki za(m)(*ca !i: wykorzy!taniem technik komp)terowych do cel#w wirt)alizac(i arty!tyczne( oraz wirt)alizac(i rzeczywi!toci$ 'ra8ika komp)terowa (e!t o"ecnie narz:dziem pow!zechnie !to!owanym w na)ce technice rozrywce i "izne!ie$ W1NA&A3EK- /E.T T% N%WE -%3WIG3ANIE TECHNIC3NE ,%,-3E<3%NE ,-3E3 ,%@1.= <%T1CHC3A. NIE %,ATENT%WAN1

1O