Kodeks Rodzinny I Opiekunczy

Kancelaria Sejmu s.
1/42
15-01-01
USTAWA
z dnia 25 lutego 1964 r.
Kodeks rodzinny i opieku!czy
Tytu" I
MA#$E%STWO
DZIA# I
Zawarcie ma"&e!stwa
Art. 1.
1. Ma!"e#stwo zostaje zawarte, gdy m$"czyzna i kobieta jednocze%nie obecni
z!o"& przed kierownikiem urz$du stanu cywilnego o%wiadczenia, "e wst$puj&
ze sob& w zwi&zek ma!"e#ski.
2. Ma!"e#stwo zostaje rwnie" zawarte, gdy m$"czyzna i kobieta zawieraj&cy
zwi&zek ma!"e#ski podlegaj&cy prawu wewn$trznemu ko%cio!a albo innego
zwi&zku wyznaniowego w obecno%ci duchownego o%wiadcz& wol$ jednocze-
snego zawarcia ma!"e#stwa podlegaj&cego prawu polskiemu i kierownik
urz$du stanu cywilnego nast$pnie sporz&dzi akt ma!"e#stwa. Gdy zostan&
spe!nione powy"sze przes!anki ma!"e#stwo uwa"a si$ za zawarte w chwili
z!o"enia o%wiadczenia woli w obecno%ci duchownego.
3. Przepis paragrafu poprzedzaj&cego stosuje si$, je"eli ratyfikowana umowa
mi$dzynarodowa lub ustawa reguluj&ca stosunki mi$dzy pa#stwem a ko%cio-
!em albo innym zwi&zkiem wyznaniowym przewiduje mo"liwo%' wywo!ania
przez zwi&zek ma!"e#ski podlegaj&cy prawu wewn$trznemu tego ko%cio!a al-
bo innego zwi&zku wyznaniowego takich skutkw, jakie poci&ga za sob& za-
warcie ma!"e#stwa przed kierownikiem urz$du stanu cywilnego.
Art. 2.
Je"eli mimo niezachowania przepisw artyku!u poprzedzaj&cego zosta! sporz&dzony
akt ma!"e#stwa, ka"dy, kto ma w tym interes prawny, mo"e wyst&pi' z powdztwem
o ustalenie nieistnienia ma!"e#stwa.
Opracowano na pod-
stawie: Dz.U. z 1964
r. Nr 9, poz. 59, z
1975 r. Nr 45, poz.
234, z 1986 r. Nr 36,
poz. 180, z 1990 r. Nr
34, poz. 198, z 1995 r.
Nr 83, poz. 417, z
1998 r. Nr 117, poz.
757, z 1999 r. Nr 52,
poz. 532; z 2000 r. Nr
122, poz. 1322;
Kancelaria Sejmu s. 2/42
15-01-01
Art. 3.
1. Osoby zamierzaj&ce zawrze' ma!"e#stwo powinny z!o"y' lub przedstawi'
kierownikowi urz$du stanu cywilnego dokumenty niezb$dne do zawarcia
ma!"e#stwa, okre%lone w odr$bnych przepisach.
2. Je"eli otrzymanie dokumentu, ktry osoba zamierzaj&ca zawrze' ma!"e#stwo
jest obowi&zana z!o"y' lub przedstawi' kierownikowi urz$du stanu cywilne-
go, napotyka trudne do przezwyci$"enia przeszkody, s&d mo"e zwolni' t$
osob$ od obowi&zku z!o"enia lub przedstawienia tego dokumentu.
3. Kierownik urz$du stanu cywilnego wyja%nia osobom zamierzaj&cym zawrze'
ma!"e#stwo donios!o%' zwi&zku ma!"e#skiego, przepisy reguluj&ce prawa i
obowi&zki ma!"onkw oraz przepisy o nazwisku ma!"onkw i o nazwisku ich
dzieci.
Art. 4.
Ma!"e#stwo przed kierownikiem urz$du stanu cywilnego nie mo"e by' zawarte
przed up!ywem miesi&ca od dnia, kiedy osoby, ktre zamierzaj& je zawrze', z!o"y!y
kierownikowi urz$du stanu cywilnego pisemne zapewnienie, "e nie wiedz& o istnie-
niu okoliczno%ci wy!&czaj&cych zawarcie tego ma!"e#stwa. Jednak"e kierownik
urz$du stanu cywilnego mo"e zezwoli' na zawarcie ma!"e#stwa przed up!ywem tego
terminu, je"eli przemawiaj& za tym wa"ne wzgl$dy.
Art. 4
1
.
1. Osobom zamierzaj&cym zawrze' ma!"e#stwo w sposb okre%lony w art. 1 2
i 3 kierownik urz$du stanu cywilnego wydaje za%wiadczenie stwierdzaj&ce
brak okoliczno%ci wy!&czaj&cych zawarcie ma!"e#stwa oraz tre%' i dat$ z!o-
"onych przed nim o%wiadcze# w sprawie nazwisk przysz!ych ma!"onkw i
ich dzieci.
2. Za%wiadczenie traci moc po up!ywie trzech miesi$cy od dnia jego wydania.
3. Wydaj&c za%wiadczenie kierownik urz$du stanu cywilnego informuje strony o
dalszych czynno%ciach koniecznych do zawarcia ma!"e#stwa.
Art. 5.
Kierownik urz$du stanu cywilnego, ktry dowiedzia! si$ o istnieniu okoliczno%ci
wy!&czaj&cej zawarcie zamierzonego ma!"e#stwa, odmwi przyj$cia o%wiadcze# o
wst&pieniu w zwi&zek ma!"e#ski lub wydania za%wiadczenia, o ktrym mowa w art.
4
1
, a w razie w&tpliwo%ci zwrci si$ do s&du o rozstrzygni$cie, czy ma!"e#stwo mo"e
by' zawarte.
Art. 6.
1. Z wa"nych powodw s&d mo"e zezwoli', "eby o%wiadczenie o wst&pieniu w
zwi&zek ma!"e#ski lub o%wiadczenie przewidziane w art. 1 2 zosta!o z!o"o-
ne przez pe!nomocnika.
kompetencje orga-
nw gminy jako za-
dania zlecone
15-01-01
2. Pe!nomocnictwo powinno by' udzielone na pi%mie z podpisem urz$dowo po-
%wiadczonym i wymienia' osob$, z ktr& ma!"e#stwo ma by' zawarte.
Art. 7.
1. Je"eli ma!"e#stwo jest zawierane przed kierownikiem urz$du stanu cywilne-
go, o%wiadczenia o wst&pieniu w zwi&zek ma!"e#ski powinny by' z!o"one
publicznie w obecno%ci dwch pe!noletnich %wiadkw.
2. Kierownik urz$du stanu cywilnego zapytuje m$"czyzn$ i kobiet$, czy zamie-
rzaj& zawrze' ze sob& ma!"e#stwo, a gdy oboje odpowiedz& na to pytanie
twierdz&co, wzywa ich do z!o"enia o%wiadcze# o wst&pieniu w zwi&zek ma!-
"e#ski oraz o%wiadcze# w sprawie nazwisk ma!"onkw i ich dzieci.
3. Ka"da z osb zawieraj&cych ma!"e#stwo sk!ada o%wiadczenie o wst&pieniu w
zwi&zek ma!"e#ski, powtarzaj&c za kierownikiem urz$du stanu cywilnego
tre%' o%wiadczenia lub odczytuj&c je na g!os. Osoba nie mog&ca mwi' sk!a-
da o%wiadczenie o wst&pieniu w zwi&zek ma!"e#ski podpisuj&c akt ma!"e#-
stwa.
4. Po z!o"eniu o%wiadcze# o wst&pieniu w zwi&zek ma!"e#ski przez obie strony
kierownik urz$du stanu cywilnego og!asza, "e wskutek zgodnych o%wiadcze#
obu stron ma!"e#stwo zosta!o zawarte.
Art. 8.
1. Duchowny, przed ktrym zawierany jest zwi&zek ma!"e#ski podlegaj&cy pra-
wu wewn$trznemu ko%cio!a albo innego zwi&zku wyznaniowego, nie mo"e
przyj&' o%wiadcze# przewidzianych w art. 1 2 - bez uprzedniego przedsta-
wienia mu za%wiadczenia stwierdzaj&cego brak okoliczno%ci wy!&czaj&cych
zawarcie ma!"e#stwa, sporz&dzonego przez kierownika urz$du stanu cywil-
nego.
2. Niezw!ocznie po z!o"eniu o%wiadcze#, o ktrych mowa w 1, duchowny
sporz&dza za%wiadczenie stwierdzaj&ce, "e o%wiadczenia zosta!y z!o"one w
jego obecno%ci przy zawarciu zwi&zku ma!"e#skiego podlegaj&cego prawu
wewn$trznemu ko%cio!a albo innego zwi&zku wyznaniowego. Za%wiadczenie
to podpisuj& duchowny, ma!"onkowie i dwaj pe!noletni %wiadkowie obecni
przy z!o"eniu tych o%wiadcze#.
3. Za%wiadczenie, o ktrym mowa w 2, wraz z za%wiadczeniem sporz&dzonym
przez kierownika urz$du stanu cywilnego na podstawie art. 4
1
1 duchowny
przekazuje do urz$du stanu cywilnego przed up!ywem pi$ciu dni od zawarcia
ma!"e#stwa; nadanie jako przesy!ki poleconej w polskim urz$dzie poczto-
wym jest rwnoznaczne z przekazaniem do urz$du stanu cywilnego. Je"eli
zachowanie tego terminu nie jest mo"liwe z powodu si!y wy"szej, bieg ter-
minu ulega zawieszeniu przez czas trwania przeszkody.
Art. 9.
1. W razie niebezpiecze#stwa gro"&cego bezpo%rednio "yciu jednej ze stron
o%wiadczenia o wst&pieniu w zwi&zek ma!"e#ski mog& by' z!o"one nie-
zw!ocznie przed kierownikiem urz$du stanu cywilnego bez z!o"enia lub
przedstawienia dokumentw niezb$dnych do zawarcia ma!"e#stwa. Jednak"e
15-01-01
i w tym wypadku strony s& obowi&zane z!o"y' zapewnienie, "e nie wiedz& o
istnieniu okoliczno%ci wy!&czaj&cych zawarcie ma!"e#stwa.
2. W razie niebezpiecze#stwa gro"&cego bezpo%rednio "yciu jednej ze stron
o%wiadczenia przewidziane w art. 1 2 mog& by' z!o"one przed duchownym
bez przedstawienia za%wiadczenia sporz&dzonego przez kierownika urz$du
stanu cywilnego stwierdzaj&cego brak okoliczno%ci wy!&czaj&cych zawarcie
ma!"e#stwa. W takim wypadku strony sk!adaj& przed duchownym zapewnie-
nie, "e nie wiedz& o istnieniu okoliczno%ci wy!&czaj&cych zawarcie ma!"e#-
stwa. Przepisy art. 1 3 oraz art. 2 i art. 8 2 i 3 stosuje si$ odpowiednio.
Art. 10.
1. Nie mo"e zawrze' ma!"e#stwa osoba nie maj&ca uko#czonych lat osiemnastu.
Jednak"e z wa"nych powodw s&d opieku#czy mo"e zezwoli' na zawarcie
ma!"e#stwa kobiecie, ktra uko#czy!a lat szesna%cie, a z okoliczno%ci wyni-
ka, "e zawarcie ma!"e#stwa b$dzie zgodne z dobrem za!o"onej rodziny.
2. Uniewa"nienia ma!"e#stwa zawartego przez m$"czyzn$, ktry nie uko#czy!
lat osiemnastu, oraz przez kobiet$, ktra nie uko#czy!a lat szesnastu albo bez
zezwolenia s&du zawar!a ma!"e#stwo po uko#czeniu lat szesnastu, lecz przed
uko#czeniem lat osiemnastu, mo"e "&da' ka"dy z ma!"onkw.
3. Nie mo"na uniewa"ni' ma!"e#stwa z powodu braku przepisanego wieku, je-
"eli ma!"onek przed wytoczeniem powdztwa ten wiek osi&gn&!.
4. Je"eli kobieta zasz!a w ci&"$, jej m&" nie mo"e "&da' uniewa"nienia ma!"e#-
stwa z powodu braku przepisanego wieku.
Art. 11.
1. Nie mo"e zawrze' ma!"e#stwa osoba ubezw!asnowolniona ca!kowicie.
2. Uniewa"nienia ma!"e#stwa z powodu ubezw!asnowolnienia mo"e "&da' ka"-
dy z ma!"onkw.
3. Nie mo"na uniewa"ni' ma!"e#stwa z powodu ubezw!asnowolnienia, je"eli
ubezw!asnowolnienie zosta!o uchylone.
Art. 12.
1. Nie mo"e zawrze' ma!"e#stwa osoba dotkni$ta chorob& psychiczn& albo nie-
dorozwojem umys!owym. Je"eli jednak stan zdrowia lub umys!u takiej osoby
nie zagra"a ma!"e#stwu ani zdrowiu przysz!ego potomstwa i je"eli osoba ta
nie zosta!a ubezw!asnowolniona ca!kowicie, s&d mo"e jej zezwoli' na zawar-
cie ma!"e#stwa.
2. Uniewa"nienia ma!"e#stwa z powodu choroby psychicznej albo niedorozwoju
umys!owego jednego z ma!"onkw mo"e "&da' ka"dy z ma!"onkw.
3. Nie mo"na uniewa"ni' ma!"e#stwa z powodu choroby psychicznej jednego z
ma!"onkw po ustaniu tej choroby.
15-01-01
Art. 13.
1. Nie mo"e zawrze' ma!"e#stwa, kto ju" pozostaje w zwi&zku ma!"e#skim.
2. Uniewa"nienia ma!"e#stwa z powodu pozostawania przez jednego z ma!"on-
kw w poprzednio zawartym zwi&zku ma!"e#skim mo"e "&da' ka"dy, kto ma
w tym interes prawny.
3. Nie mo"na uniewa"ni' ma!"e#stwa z powodu pozostawania przez jednego z
ma!"onkw w poprzednio zawartym zwi&zku ma!"e#skim, je"eli poprzednie
ma!"e#stwo usta!o lub zosta!o uniewa"nione, chyba "e ustanie tego ma!"e#-
stwa nast&pi!o przez %mier' osoby, ktra zawar!a ponowne ma!"e#stwo pozo-
staj&c w poprzednio zawartym zwi&zku ma!"e#skim.
Art. 14.
1. Nie mog& zawrze' ze sob& ma!"e#stwa krewni w linii prostej, rodze#stwo ani
powinowaci w linii prostej. Jednak"e z wa"nych powodw s&d mo"e zezwo-
li' na zawarcie ma!"e#stwa mi$dzy powinowatymi.
2. Uniewa"nienia ma!"e#stwa z powodu pokrewie#stwa mi$dzy ma!"onkami
mo"e "&da' ka"dy, kto ma w tym interes prawny.
3. Uniewa"nienia ma!"e#stwa z powodu powinowactwa mi$dzy ma!"onkami
mo"e "&da' ka"dy z ma!"onkw.
Art. 15.
1. Nie mog& zawrze' ze sob& ma!"e#stwa przysposabiaj&cy i przysposobiony.
2. Uniewa"nienia ma!"e#stwa z powodu stosunku przysposobienia mi$dzy ma!-
"onkami mo"e "&da' ka"dy z ma!"onkw.
3. Nie mo"na uniewa"ni' ma!"e#stwa z powodu stosunku przysposobienia mi$-
dzy ma!"onkami, je"eli stosunek ten usta!.
Art. 15
1
.
1. Ma!"e#stwo mo"e by' uniewa"nione, je"eli o%wiadczenie o wst&pieniu w
zwi&zek ma!"e#ski lub o%wiadczenie przewidziane w art. 1 2 zosta!o z!o"o-
ne:
1) przez osob$, ktra z jakichkolwiek powodw znajdowa!a si$ w stanie
wy!&czaj&cym %wiadome wyra"enie woli,
2) pod wp!ywem b!$du co do to"samo%ci drugiej strony,
3) pod wp!ywem bezprawnej gro(by drugiej strony lub osoby trzeciej, je"eli
z okoliczno%ci wynika, "e sk!adaj&cy o%wiadczenie mg! si$ obawia', "e
jemu samemu lub innej osobie grozi powa"ne niebezpiecze#stwo osobi-
ste.
2. Uniewa"nienia ma!"e#stwa z powodu okoliczno%ci wymienionych w 1 mo-
"e "&da' ma!"onek, ktry z!o"y! o%wiadczenie dotkni$te wad&.
3. Nie mo"na "&da' uniewa"nienia ma!"e#stwa po up!ywie sze%ciu miesi$cy od
ustania stanu wy!&czaj&cego %wiadome wyra"enie woli, od wykrycia b!$du
15-01-01
lub ustania obawy wywo!anej gro(b& - a w ka"dym wypadku po up!ywie lat
trzech od zawarcia ma!"e#stwa.
Art. 16.
W razie zawarcia ma!"e#stwa przez pe!nomocnika mocodawca mo"e "&da' unie-
wa"nienia ma!"e#stwa, je"eli brak by!o zezwolenia s&du na z!o"enie o%wiadczenia o
wst&pieniu w zwi&zek ma!"e#ski przez pe!nomocnika albo je"eli pe!nomocnictwo
by!o niewa"ne lub skutecznie odwo!ane. Jednak"e nie mo"na z tego powodu "&da'
uniewa"nienia ma!"e#stwa, je"eli ma!"onkowie podj$li wsplne po"ycie.
Art. 17.
Ma!"e#stwo mo"e by' uniewa"nione tylko z przyczyn przewidzianych w przepisach
dzia!u niniejszego.
Art. 18.
Nie mo"na uniewa"ni' ma!"e#stwa po jego ustaniu. Nie dotyczy to jednak uniewa"-
nienia z powodu pokrewie#stwa mi$dzy ma!"onkami oraz z powodu pozostawania
przez jednego z ma!"onkw w chwili zawarcia ma!"e#stwa w zawartym poprzednio
zwi&zku ma!"e#skim.
Art. 19.
1. Je"eli jeden z ma!"onkw wytoczy! powdztwo o uniewa"nienie ma!"e#stwa,
uniewa"nienie mo"e nast&pi' tak"e po %mierci drugiego ma!"onka, na ktrego
miejsce w procesie wst$puje kurator ustanowiony przez s&d.
2. W razie %mierci ma!"onka, ktry wytoczy! powdztwo o uniewa"nienie ma!-
"e#stwa, uniewa"nienia mog& dochodzi' jego zst$pni.
Art. 20.
1. Orzekaj&c uniewa"nienie ma!"e#stwa, s&d orzeka tak"e, czy i ktry z ma!"on-
kw zawar! ma!"e#stwo w z!ej wierze.
2. Za b$d&cego w z!ej wierze uwa"a si$ ma!"onka, ktry w chwili zawarcia ma!-
"e#stwa wiedzia! o okoliczno%ci stanowi&cej podstaw$ jego uniewa"nienia.
Art. 21.
Do skutkw uniewa"nienia ma!"e#stwa w zakresie stosunku ma!"onkw do wspl-
nych dzieci oraz w zakresie stosunkw maj&tkowych mi$dzy ma!"onkami stosuje si$
odpowiednio przepisy o rozwodzie, przy czym ma!"onek, ktry zawar! ma!"e#stwo
w z!ej wierze, traktowany jest tak, jak ma!"onek winny rozk!adu po"ycia ma!"e#-
skiego.
Art. 22.
Powdztwo o uniewa"nienie oraz ustalenie istnienia lub nieistnienia ma!"e#stwa
mo"e wytoczy' tak"e prokurator.
15-01-01
DZIA# II
Prawa i obowi'zki ma"&onkw
Art. 23.
Ma!"onkowie maj& rwne prawa i obowi&zki w ma!"e#stwie. S& obowi&zani do
wsplnego po"ycia, do wzajemnej pomocy i wierno%ci oraz do wsp!dzia!ania dla
dobra rodziny, ktr& przez swj zwi&zek za!o"yli.
Art. 24.
Ma!"onkowie rozstrzygaj& wsplnie o istotnych sprawach rodziny; w braku porozu-
mienia ka"dy z nich mo"e zwrci' si$ o rozstrzygni$cie do s&du.
Art. 25.
1. O nazwisku, ktre ka"dy z ma!"onkw b$dzie nosi! po zawarciu ma!"e#stwa,
decyduje jego o%wiadczenie z!o"one przed kierownikiem urz$du stanu cywil-
nego. O%wiadczenie mo"e by' z!o"one bezpo%rednio po zawarciu ma!"e#stwa
albo przed sporz&dzeniem przez kierownika urz$du stanu cywilnego za-
%wiadczenia stwierdzaj&cego brak okoliczno%ci wy!&czaj&cych zawarcie ma!-
"e#stwa.
2. Ma!"onkowie mog& nosi' wsplne nazwisko b$d&ce dotychczasowym nazwi-
skiem jednego z nich. Ka"dy z ma!"onkw mo"e rwnie" zachowa' swoje
dotychczasowe nazwisko albo po!&czy' z nim dotychczasowe nazwisko dru-
giego ma!"onka. Nazwisko utworzone w wyniku po!&czenia nie mo"e sk!a-
da' si$ z wi$cej ni" dwch cz!onw.
3. W razie niez!o"enia o%wiadczenia w sprawie nazwiska, ka"dy z ma!"onkw
zachowuje swoje dotychczasowe nazwisko.
Art. 26.
Z ma!"e#stwa wynika powinowactwo mi$dzy ma!"onkiem a krewnymi drugiego
ma!"onka; trwa ono mimo ustania ma!"e#stwa.
Art. 27.
Oboje ma!"onkowie obowi&zani s&, ka"dy wed!ug swych si! oraz swych mo"liwo%ci
zarobkowych i maj&tkowych, przyczynia' si$ do zaspokajania potrzeb rodziny, ktr&
przez swj zwi&zek za!o"yli. Zado%'uczynienie temu obowi&zkowi mo"e polega'
tak"e, w ca!o%ci lub w cz$%ci, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pra-
cy we wsplnym gospodarstwie domowym.
Art. 28.
1. Je"eli jeden z ma!"onkw pozostaj&cych we wsplnym po"yciu nie spe!nia
ci&"&cego na nim obowi&zku przyczyniania si$ do zaspokajania potrzeb ro-
dziny, s&d mo"e nakaza', a"eby wynagrodzenie za prac$ albo inne nale"no%ci
15-01-01
przypadaj&ce temu ma!"onkowi by!y w ca!o%ci lub w cz$%ci wyp!acane do r&k
drugiego ma!"onka.
2. Nakaz, o ktrym mowa w paragrafie poprzedzaj&cym, zachowuje moc mimo
ustania po jego wydaniu wsplnego po"ycia ma!"onkw. S&d mo"e jednak na
wniosek ka"dego z ma!"onkw nakaz ten zmieni' albo uchyli'.
Art. 29.
W razie przemijaj&cej przeszkody, ktra dotyczy jednego z ma!"onkw pozostaj&-
cych we wsplnym po"yciu, drugi ma!"onek mo"e za niego dzia!a' w sprawach zwy-
k!ego zarz&du, w szczeglno%ci mo"e bez pe!nomocnictwa pobiera' przypadaj&ce
nale"no%ci, chyba "e sprzeciwia si$ temu ma!"onek, ktrego przeszkoda dotyczy.
Wzgl$dem osb trzecich sprzeciw jest skuteczny, je"eli by! im wiadomy.
Art. 30.
1. Oboje ma!"onkowie s& odpowiedzialni solidarnie za zobowi&zania zaci&-
gni$te przez jednego z nich w sprawach wynikaj&cych z zaspokajania zwy-
k!ych potrzeb rodziny.
2. Z wa"nych powodw s&d mo"e na "&danie jednego z ma!"onkw postanowi',
"e za powy"sze zobowi&zania odpowiedzialny jest tylko ten ma!"onek, ktry
je zaci&gn&!. Postanowienie to mo"e by' uchylone w razie zmiany okoliczno-
%ci.
3. Wzgl$dem osb trzecich wy!&czenie odpowiedzialno%ci solidarnej jest sku-
teczne, je"eli by!o im wiadome.
DZIA# III
Stosunki maj'tkowe mi(dzy ma"&onkami
Rozdzia" I
Wsplno)* ustawowa
Art. 31.
Z chwil& zawarcia ma!"e#stwa powstaje mi$dzy ma!"onkami z mocy ustawy wspl-
no%' maj&tkowa obejmuj&ca ich dorobek (wsplno%' ustawowa). Przedmioty maj&t-
kowe nie obj$te wsplno%ci& stanowi& maj&tek odr$bny ka"dego z ma!"onkw.
Art. 32.
1. Dorobkiem ma!"onkw s& przedmioty maj&tkowe nabyte w czasie trwania
wsplno%ci ustawowej przez oboje ma!"onkw lub przez jednego z nich.
2. W szczeglno%ci stanowi& dorobek ma!"onkw:
1) pobrane wynagrodzenie za prac$ oraz za inne us!ugi %wiadczone osobi-
%cie przez ktregokolwiek z ma!"onkw;
15-01-01
2) dochody z maj&tku wsplnego, jak rwnie" z odr$bnego maj&tku ka"-
dego z ma!"onkw.
Art. 33.
Odr$bny maj&tek ka"dego z ma!"onkw stanowi&:
1) przedmioty maj&tkowe nabyte przed powstaniem wsplno%ci ustawowej;
2) przedmioty maj&tkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowizn$,
chyba "e spadkodawca lub darczy#ca inaczej postanowi!;
3) przedmioty maj&tkowe nabyte ze %rodkw uzyskanych w zamian za przed-
mioty wymienione w dwch punktach poprzedzaj&cych;
4) przedmioty maj&tkowe s!u"&ce wy!&cznie do zaspokajania osobistych po-
trzeb jednego z ma!"onkw;
5) przedmioty maj&tkowe s!u"&ce do wykonywania zawodu, je"eli zosta!y na-
byte ze %rodkw nale"&cych do odr$bnego maj&tku ma!"onka wykonywaj&-
cego ten zawd; nie dotyczy to jednak przedmiotw s!u"&cych do prowa-
dzenia gospodarstwa rolnego lub przedsi$biorstwa;
6) prawa niezbywalne;
7) przedmioty uzyskane z tytu!u odszkodowania za uszkodzenie cia!a lub wy-
wo!anie rozstroju zdrowia albo z tytu!u zado%'uczynienia za doznan&
krzywd$; nie dotyczy to jednak renty nale"nej poszkodowanemu ma!"on-
kowi z powodu ca!kowitej lub cz$%ciowej utraty zdolno%ci do pracy zarob-
kowej albo z powodu zwi$kszenia si$ jego potrzeb lub zmniejszenia wido-
kw powodzenia na przysz!o%';
8) wierzytelno%ci o wynagrodzenie za prac$ lub za inne us!ugi %wiadczone oso-
bi%cie przez jednego z ma!"onkw;
9) przedmioty maj&tkowe uzyskane z tytu!u nagrody za osobiste osi&gni$cia
jednego z ma!"onkw;
10) prawa autorskie twrcy, prawa twrcy wynalazku, wzoru lub projektu racjo-
nalizatorskiego.
Art. 34.
Przedmioty zwyk!ego urz&dzenia domowego s!u"&ce do u"ytku obojga ma!"onkw
s& obj$te wsplno%ci& ustawow& tak"e w wypadku, gdy zosta!y nabyte przez dziedzi-
czenie, zapis lub darowizn$, chyba "e spadkodawca lub darczy#ca inaczej postano-
wi!.
Art. 35.
W czasie trwania wsplno%ci ustawowej "aden z ma!"onkw nie mo"e "&da' po-
dzia!u maj&tku wsplnego. Nie mo"e rwnie" rozporz&dza' ani zobowi&zywa' si$ do
rozporz&dzania udzia!em, ktry w razie ustania wsplno%ci przypadnie mu w maj&tku
wsplnym lub w poszczeglnych przedmiotach nale"&cych do tego maj&tku.
15-01-01
Art. 36.
1. Oboje ma!"onkowie s& obowi&zani wsp!dzia!a' w zarz&dzie maj&tkiem
wsplnym.
2. Ka"dy z ma!"onkw mo"e wykonywa' samodzielnie zarz&d maj&tkiem
wsplnym. Do dokonania czynno%ci przekraczaj&cych zakres zwyk!ego za-
rz&du potrzebna jest zgoda drugiego ma!"onka wyra"ona w formie wymaga-
nej dla danej czynno%ci prawnej.
Art. 37.
1. Wa"no%' umowy, ktra zosta!a zawarta przez jednego z ma!"onkw bez wy-
maganej zgody drugiego, zale"y od potwierdzenia umowy przez drugiego
ma!"onka.
2. Druga strona mo"e wyznaczy' ma!"onkowi, ktrego zgoda jest wymagana,
odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje si$ wolna po bezskutecz-
nym up!ywie wyznaczonego terminu.
3. Jednostronna czynno%' prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego
ma!"onka jest niewa"na.
Art. 38.
Je"eli na podstawie czynno%ci prawnej dokonanej przez jednego ma!"onka bez wy-
maganej zgody drugiego osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obo-
wi&zku, stosuje si$ odpowiednio przepisy o ochronie osb, ktre w dobrej wierze
dokona!y czynno%ci prawnej z osob& nie uprawnion& do rozporz&dzania prawem.
Art. 39.
Je"eli jeden z ma!"onkw odmawia zgody na dokonanie czynno%ci przekraczaj&cej
zakres zwyk!ego zarz&du maj&tkiem wsplnym albo je"eli porozumienie z nim na-
potyka trudne do przezwyci$"enia przeszkody, drugi ma!"onek mo"e zwrci' si$ do
s&du o zezwolenie na dokonanie czynno%ci. S&d udziela zezwolenia, je"eli dokonania
czynno%ci wymaga dobro rodziny.
Art. 40.
Z wa"nych powodw s&d mo"e na "&danie jednego z ma!"onkw pozbawi' drugiego
ma!"onka samodzielnego zarz&du maj&tkiem wsplnym; mo"e rwnie" postanowi',
"e na dokonywanie czynno%ci przekraczaj&cych zakres zwyk!ego zarz&du tym maj&t-
kiem wymagane b$dzie zamiast zgody drugiego ma!"onka zezwolenie s&du. Posta-
nowienia te mog& by' uchylone w razie zmiany okoliczno%ci.
Art. 41.
1. Zaspokojenia z maj&tku wsplnego mo"e "&da' tak"e wierzyciel, ktrego
d!u"nikiem jest tylko jeden z ma!"onkw.
2. Je"eli jednak wierzytelno%' powsta!a przed powstaniem wsplno%ci ustawo-
wej albo je"eli dotyczy ona odr$bnego maj&tku jednego z ma!"onkw, wie-
15-01-01
rzyciel mo"e "&da' zaspokojenia tylko z odr$bnego maj&tku d!u"nika oraz z
wynagrodzenia za prac$ lub za inne us!ugi %wiadczone osobi%cie przez d!u"-
nika, jak rwnie" z korzy%ci uzyskanych przez d!u"nika z jego praw autor-
skich twrcy, praw twrcy wynalazku, wzoru lub projektu racjonalizatorskie-
go.
3. S&d mo"e ograniczy' lub wy!&czy' mo"liwo%' zaspokojenia si$ z maj&tku
wsplnego przez wierzyciela, ktrego d!u"nikiem jest tylko jeden z ma!"on-
kw, je"eli ze wzgl$du na charakter wierzytelno%ci albo stopie# przyczynie-
nia si$ ma!"onka b$d&cego d!u"nikiem do powstania maj&tku wsplnego -
zaspokojenie z maj&tku wsplnego by!oby sprzeczne z zasadami wsp!"ycia
spo!ecznego.
4. Wierzyciel ma!"onka nie mo"e w czasie trwania wsplno%ci ustawowej "&da'
zaspokojenia z udzia!u, ktry w razie ustania wsplno%ci przypadnie temu
ma!"onkowi w maj&tku wsplnym lub w poszczeglnych przedmiotach nale-
"&cych do tego maj&tku.
Art. 42.
Od chwili ustania wsplno%ci ustawowej stosuje si$ odpowiednio do maj&tku, ktry
by! ni& obj$ty, przepisy o wsp!w!asno%ci w cz$%ciach u!amkowych z zachowaniem
przepisw poni"szych.
Art. 43.
1. Oboje ma!"onkowie maj& rwne udzia!y w maj&tku wsplnym.
2. Jednak"e z wa"nych powodw ka"dy z ma!"onkw mo"e "&da', a"eby usta-
lenie udzia!w w maj&tku wsplnym nast&pi!o z uwzgl$dnieniem stopnia, w
ktrym ka"dy z nich przyczyni! si$ do powstania tego maj&tku. Spadkobiercy
ma!"onka mog& wyst&pi' takim "&daniem tylko w wypadku, gdy ich spadko-
dawca wytoczy! powdztwo o uniewa"nienie ma!"e#stwa albo o rozwd.
3. Przy ocenie, w jakim stopniu ka"dy z ma!"onkw przyczyni! si$ do powstania
maj&tku wsplnego, uwzgl$dnia si$ tak"e nak!ad osobistej pracy przy wy-
chowaniu dzieci i we wsplnym gospodarstwie domowym.
Art. 45.
1. Ka"dy z ma!"onkw powinien zwrci' wydatki i nak!ady poczynione z ma-
j&tku wsplnego na jego maj&tek odr$bny. Mo"e "&da' zwrotu wydatkw i
nak!adw, ktre poczyni! ze swego maj&tku odr$bnego na maj&tek wsplny.
Zwrotu dokonywa si$ przy podziale maj&tku wsplnego; jednak"e s&d mo"e
nakaza' wcze%niejszy zwrot, je"eli wymaga tego dobro rodziny.
2. Przepisy powy"sze stosuje si$ odpowiednio w wypadku, gdy d!ug jednego z
ma!"onkw zosta! zaspokojony z maj&tku wsplnego.
Art.44 - uchylony
15-01-01
Art. 46.
W sprawach nie unormowanych w artyku!ach poprzedzaj&cych, do podzia!u maj&tku,
ktry by! obj$ty wsplno%ci& ustawow&, stosuje si$ odpowiednio przepisy o dziale
spadku.
Rozdzia" II
Zmiana lub wy"'czenie wsplno)ci ustawowej
Art. 47.
1. Ma!"onkowie mog& przez umow$ wsplno%' ustawow& rozszerzy', ograni-
czy' lub wy!&czy'. Umowa powinna by' zawarta w formie aktu notarialnego.
Mo"na j& zawrze' tak"e przed zawarciem ma!"e#stwa.
2. Ma!"onkowie mog& powo!ywa' si$ wzgl$dem osb trzecich na rozszerzenie,
ograniczenie lub wy!&czenie wsplno%ci tylko wtedy, gdy zawarcie przez nich
umowy maj&tkowej oraz jej rodzaj by!y tym osobom wiadome.
Art. 48.
Do wsplno%ci umownej stosuje si$ odpowiednio przepisy o wsplno%ci ustawowej z
zachowaniem przepisw poni"szych.
Art. 49.
1. Nie mo"na przez umow$ rozszerzy' zakresu wsplno%ci na:
1) prawa niezbywalne;
2) wierzytelno%ci z tytu!u odszkodowania za uszkodzenie cia!a lub wywo!anie
rozstroju zdrowia, o ile nie wchodz& one do wsplno%ci ustawowej, jak
rwnie" wierzytelno%ci z tytu!u zado%'uczynienia za doznan& krzywd$;
3) niewymagalne jeszcze wierzytelno%ci o wynagrodzenie za prac$ albo za inne
us!ugi %wiadczone osobi%cie przez jednego z ma!"onkw.
2. W razie w&tpliwo%ci poczytuje si$, "e przedmioty s!u"&ce wy!&cznie do za-
spokajania osobistych potrzeb jednego z ma!"onkw nie zosta!y w!&czone do
wsplno%ci.
3. Spadkodawca lub darczy#ca mo"e zastrzec, "e przedmioty przypadaj&ce jed-
nemu z ma!"onkw z tytu!u dziedziczenia, zapisu lub darowizny nie wejd&
do wsplno%ci.
Art. 50.
Je"eli ma!"onkowie w!&czyli do wsplno%ci przedmioty maj&tkowe, ktre przy
wsplno%ci ustawowej nale"a!yby do ich maj&tkw odr$bnych:
1) wierzyciel, ktrego d!u"nikiem jest tylko jeden z ma!"onkw, mo"e "&da'
zaspokojenia z maj&tku wsplnego tak"e wtedy, gdy wierzytelno%' powsta!a
przed zawarciem ma!"e#stwa;
15-01-01
2) udzia!y ma!"onkw w maj&tku wsplnym w chwili ustania wsplno%ci s&
rwne, chyba "e umwiono si$ inaczej.
Art. 51.
W razie umownego wy!&czenia wsplno%ci ka"dy z ma!"onkw zachowuje zarwno
maj&tek nabyty przed zawarciem umowy, jak i maj&tek nabyty p(niej; zarz&dza i
rozporz&dza ca!ym swoim maj&tkiem samodzielnie (rozdzielno%' maj&tkowa).
Rozdzia" III
Ustanie wsplno)ci maj'tkowej w czasie trwania ma"&e!stwa
Art. 52.
1. Z wa"nych powodw ka"dy z ma!"onkw mo"e "&da' zniesienia przez s&d
wsplno%ci maj&tkowej zarwno ustawowej, jak i umownej.
2. Wsplno%' maj&tkowa ustaje z dniem oznaczonym w wyroku, ktry j& znosi.
Art. 53.
Wsplno%' zarwno ustawowa, jak i umowna ustaje z mocy prawa w razie ubezw!a-
snowolnienia jednego z ma!"onkw.
Art. 54.
Z chwil& ustania wsplno%ci maj&tkowej mi$dzy ma!"onkami powstaje mi$dzy nimi
rozdzielno%' maj&tkowa.
DZIA# IV
Ustanie ma"&e!stwa
Art. 55.
1. W razie uznania jednego z ma!"onkw za zmar!ego domniemywa si$, "e ma!-
"e#stwo usta!o z chwil&, ktra w orzeczeniu o uznaniu tego ma!"onka za
zmar!ego zosta!a oznaczona jako chwila jego %mierci.
2. Je"eli po uznaniu jednego z ma!"onkw za zmar!ego drugi ma!"onek zawar!
nowy zwi&zek ma!"e#ski, zwi&zek ten nie mo"e by' uniewa"niony z tego
powodu, "e ma!"onek uznany za zmar!ego "yje albo "e jego %mier' nast&pi!a
w innej chwili ani"eli chwila oznaczona w orzeczeniu o uznaniu za zmar!ego.
Przepisu tego nie stosuje si$, je"eli w chwili zawarcia nowego zwi&zku ma!-
"e#skiego strony wiedzia!y, "e ma!"onek uznany za zmar!ego pozostaje przy
"yciu.
Art. 56.
1. Je"eli mi$dzy ma!"onkami nast&pi! zupe!ny i trwa!y rozk!ad po"ycia, ka"dy z
ma!"onkw mo"e "&da', a"eby s&d rozwi&za! ma!"e#stwo przez rozwd.
15-01-01
2. Jednak"e mimo zupe!nego i trwa!ego rozk!adu po"ycia rozwd nie jest do-
puszczalny, je"eli wskutek niego mia!oby ucierpie' dobro wsplnych ma!o-
letnich dzieci ma!"onkw albo je"eli z innych wzgl$dw orzeczenie rozwodu
by!oby sprzeczne z zasadami wsp!"ycia spo!ecznego.
3. Rozwd nie jest rwnie" dopuszczalny, je"eli "&da go ma!"onek wy!&cznie
winny rozk!adu po"ycia, chyba "e drugi ma!"onek wyrazi zgod$ na rozwd
albo "e odmowa jego zgody na rozwd jest w danych okoliczno%ciach
sprzeczna z zasadami wsp!"ycia spo!ecznego.
Art. 57.
1. Orzekaj&c rozwd s&d orzeka tak"e, czy i ktry z ma!"onkw ponosi win$
rozk!adu po"ycia.
2. Jednak"e na zgodne "&danie ma!"onkw s&d zaniecha orzekania o winie. W
tym wypadku nast$puj& skutki takie, jak gdyby "aden z ma!"onkw nie pono-
si! winy.
Art. 58.
1. W wyroku orzekaj&cym rozwd s&d rozstrzyga o w!adzy rodzicielskiej nad
wsplnym ma!oletnim dzieckiem obojga ma!"onkw oraz orzeka, w jakiej
wysoko%ci ka"dy z ma!"onkw obowi&zany jest do ponoszenia kosztw
utrzymania i wychowania dziecka. S&d mo"e powierzy' wykonywanie w!a-
dzy jednemu z rodzicw ograniczaj&c w!adz$ rodzicielsk& drugiego do okre-
%lonych obowi&zkw i uprawnie# w stosunku do osoby dziecka.
2. Je"eli ma!"onkowie zajmuj& wsplne mieszkanie, s&d w wyroku rozwodo-
wym orzeka tak"e o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas
wsplnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych ma!"onkw. W wypad-
kach wyj&tkowych, gdy jeden z ma!"onkw swym ra"&co nagannym post$-
powaniem uniemo"liwia wsplne zamieszkiwanie, s&d mo"e nakaza' jego
eksmisj$ na "&danie drugiego ma!"onka. Na zgodny wniosek stron s&d mo"e
w wyroku orzekaj&cym rozwd orzec rwnie" o podziale wsplnego miesz-
kania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z ma!"onkw, je"eli drugi ma!-
"onek wyra"a zgod$ na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego
i pomieszczenia zast$pczego, o ile podzia! b&d( jego przyznanie jednemu z
ma!"onkw s& mo"liwe.
3. Na wniosek jednego z ma!"onkw s&d mo"e w wyroku orzekaj&cym rozwd
dokona' podzia!u maj&tku wsplnego, je"eli przeprowadzenie tego podzia!u
nie spowoduje nadmiernej zw!oki w post$powaniu.
4. Orzekaj&c o wsplnym mieszkaniu ma!"onkw s&d uwzgl$dnia przede
wszystkim potrzeby dzieci i ma!"onka, ktremu powierza wykonywanie w!a-
dzy rodzicielskiej.
Art. 59.
W ci&gu trzech miesi$cy od chwili uprawomocnienia si$ orzeczenia rozwodu ma!"o-
nek rozwiedziony, ktry wskutek zawarcia ma!"e#stwa zmieni! swoje dotychczaso-
we nazwisko, mo"e przez o%wiadczenie z!o"one przed kierownikiem urz$du stanu
kompetencja orga-
nw gminy jako za-
danie zlecone
15-01-01
cywilnego powrci' do nazwiska, ktre nosi! przed zawarciem ma!"e#stwa.
Art. 60.
1. Ma!"onek rozwiedziony, ktry nie zosta! uznany za wy!&cznie winnego roz-
k!adu po"ycia i ktry znajduje si$ w niedostatku, mo"e "&da' od drugiego
ma!"onka rozwiedzionego dostarczania %rodkw utrzymania w zakresie od-
powiadaj&cym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz mo"liwo-
%ciom zarobkowym i maj&tkowym zobowi&zanego.
2. Je"eli jeden z ma!"onkw zosta! uznany za wy!&cznie winnego rozk!adu po-
"ycia, a rozwd poci&ga za sob& istotne pogorszenie sytuacji materialnej ma!-
"onka niewinnego, s&d na "&danie ma!"onka niewinnego mo"e orzec, "e ma!-
"onek wy!&cznie winny obowi&zany jest przyczynia' si$ w odpowiednim za-
kresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb ma!"onka niewinnego,
chocia"by ten nie znajdowa! si$ w niedostatku.
3. Obowi&zek dostarczania %rodkw utrzymania ma!"onkowi rozwiedzionemu
wygasa w razie zawarcia przez tego ma!"onka nowego ma!"e#stwa. Jednak"e
gdy zobowi&zanym jest ma!"onek rozwiedziony, ktry nie zosta! uznany za
winnego rozk!adu po"ycia, obowi&zek ten wygasa tak"e z up!ywem pi$ciu lat
od orzeczenia rozwodu, chyba "e ze wzgl$du na wyj&tkowe okoliczno%ci s&d,
na "&danie uprawnionego, przed!u"y wymieniony termin pi$cioletni.
Art. 61.
Z zastrze"eniem przepisu artyku!u poprzedzaj&cego do obowi&zku dostarczania
%rodkw utrzymania przez jednego z ma!"onkw rozwiedzionych drugiemu stosuje
si$ odpowiednio przepisy o obowi&zku alimentacyjnym mi$dzy krewnymi.
DZIA# V
Separacja
Art. 61
1
.
1. Je"eli mi$dzy ma!"onkami nast&pi! zupe!ny rozk!ad po"ycia, ka"dy z ma!"on-
kw mo"e "&da', a"eby s&d orzek! separacj$.
2. Jednak"e mimo zupe!nego rozk!adu po"ycia orzeczenie separacji nie jest do-
puszczalne, je"eli wskutek niej mia!oby ucierpie' dobro wsplnych ma!olet-
nich dzieci ma!"onkw albo je"eli z innych wzgl$dw orzeczenie separacji
by!oby sprzeczne z zasadami wsp!"ycia spo!ecznego.
3. Je"eli ma!"onkowie nie maj& wsplnych ma!oletnich dzieci, s&d mo"e orzec
separacj$ na podstawie zgodnego "&dania ma!"onkw.
Art. 61
2
.
1. Je"eli jeden z ma!"onkw "&da orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia roz-
wodu i "&danie to jest uzasadnione, s&d orzeka rozwd.
15-01-01
2. Je"eli jednak orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne, a "&danie orzeczenia
separacji jest uzasadnione, s&d orzeka separacj$.
Art. 61
3
.
1. Przy orzekaniu separacji stosuje si$ przepisy art. 57 i art. 58.
2. Orzekaj&c separacj$ na podstawie zgodnego "&dania ma!"onkw, s&d nie
orzeka o winie rozk!adu po"ycia. W tym wypadku nast$puj& skutki takie, jak
gdyby "aden z ma!"onkw nie ponosi! winy.
Art. 61
4
.
1. Orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwi&zanie ma!"e#stwa przez roz-
wd, chyba "e ustawa stanowi inaczej.
2. Ma!"onek pozostaj&cy w separacji nie mo"e zawrze' ma!"e#stwa.
3. Je"eli wymagaj& tego wzgl$dy s!uszno%ci, ma!"onkowie pozostaj&cy w sepa-
racji obowi&zani s& do wzajemnej pomocy.
4. Do obowi&zku dostarczania %rodkw utrzymania przez jednego z ma!"onkw
pozostaj&cych w separacji drugiemu, stosuje si$ odpowiednio przepisy art.
60, z wyj&tkiem 3.
5. Przepisu art. 59 nie stosuje si$.
Art. 61
5
.
Orzeczenie separacji powoduje powstanie mi$dzy ma!"onkami rozdzielno%ci maj&t-
kowej.
Art. 61
6
.
1. Na zgodne "&danie ma!"onkw s&d orzeka o zniesieniu separacji.
2. Z chwil& zniesienia separacji ustaj& jej skutki.
3. Znosz&c separacj$, s&d rozstrzyga o w!adzy rodzicielskiej nad wsplnym ma-
!oletnim dzieckiem obojga ma!"onkw. Na zgodny wniosek ma!"onkw s&d
orzeka o utrzymaniu mi$dzy ma!"onkami rozdzielno%ci maj&tkowej.
15-01-01
Tytu" II
POKREWIE%STWO
DZIA# I
Rodzice i dzieci
Rozdzia" I
Pochodzenie dziecka
Art. 62.
1. Je"eli dziecko urodzi!o si$ w czasie trwania ma!"e#stwa albo przed up!ywem
trzystu dni od jego ustania lub uniewa"nienia, domniemywa si$, "e pochodzi
ono od m$"a matki. Domniemania tego nie stosuje si$, je"eli dziecko uro-
dzi!o si$ po up!ywie trzystu dni od orzeczenia separacji.
2. Je"eli dziecko urodzi!o si$ przed up!ywem trzystu dni od ustania lub unie-
wa"nienia ma!"e#stwa, lecz po zawarciu przez matk$ drugiego ma!"e#stwa,
domniemywa si$, "e pochodzi ono od drugiego m$"a.
3. Domniemania powy"sze mog& by' obalone tylko na skutek powdztwa o za-
przeczenie ojcostwa.
Art. 63.
M&" matki mo"e wytoczy' powdztwo o zaprzeczenie ojcostwa w ci&gu sze%ciu
miesi$cy od dnia, w ktrym dowiedzia! si$ o urodzeniu dziecka przez "on$.
Art. 64.
1. Je"eli m&" matki zosta! ca!kowicie ubezw!asnowolniony z powodu choroby
psychicznej lub innego rodzaju zaburze# psychicznych, na ktre zapad! w
ci&gu terminu do wytoczenia powdztwa o zaprzeczenie ojcostwa, powdz-
two mo"e wytoczy' jego przedstawiciel ustawowy. Termin do wytoczenia
powdztwa wynosi w tym wypadku sze%' miesi$cy od dnia ustanowienia
przedstawiciela ustawowego, a je"eli przedstawiciel powzi&! wiadomo%' o
urodzeniu si$ dziecka dopiero p(niej - sze%' miesi$cy od dnia, w ktrym t$
wiadomo%' powzi&!.
2. Je"eli przedstawiciel ustawowy m$"a ca!kowicie ubezw!asnowolnionego nie
wytoczy! powdztwa o zaprzeczenie ojcostwa, m&" mo"e wytoczy' po-
wdztwo po uchyleniu ubezw!asnowolnienia. Termin do wytoczenia po-
wdztwa wynosi w tym wypadku sze%' miesi$cy od dnia uchylenia ubezw!a-
snowolnienia, a je"eli m&" powzi&! wiadomo%' o urodzeniu si$ dziecka do-
piero p(niej - sze%' miesi$cy od dnia, w ktrym t$ wiadomo%' powzi&!.
Art. 65.
Je"eli m&" matki zapad! na chorob$ psychiczn& lub innego rodzaju zaburzenia psy-
chiczne w ci&gu terminu do wytoczenia powdztwa o zaprzeczenie ojcostwa i mimo
15-01-01
istnienia podstaw do ubezw!asnowolnienia ca!kowitego nie zosta! ubezw!asnowol-
niony, mo"e on wytoczy' powdztwo w ci&gu sze%ciu miesi$cy od ustania choroby
lub zaburze#, a gdy powzi&! wiadomo%' o urodzeniu si$ dziecka dopiero p(niej - w
ci&gu sze%ciu miesi$cy od dnia, w ktrym t$ wiadomo%' powzi&!.
Art. 66.
M&" matki powinien wytoczy' powdztwo o zaprzeczenie ojcostwa przeciwko
dziecku i matce, a je"eli matka nie "yje - przeciwko dziecku.
Art. 67.
Je"eli dziecko urodzi!o si$ po up!ywie sto osiemdziesi&tego dnia od zawarcia ma!-
"e#stwa, a przed up!ywem trzechsetnego dnia od jego ustania lub uniewa"nienia,
obalenie domniemania ojcostwa mo"e nast&pi' tylko przez wykazanie niepodobie#-
stwa, "eby m&" mg! by' ojcem dziecka.
Art. 68.
1. Je"eli dziecko urodzi!o si$ przed up!ywem sto osiemdziesi&tego dnia od za-
warcia ma!"e#stwa, do obalenia domniemania ojcostwa wystarcza, je"eli w
procesie o zaprzeczenie ojcostwa m&" z!o"y o%wiadczenie, "e nie jest ojcem
dziecka.
2. Je"eli jednak m&" obcowa! z matk& dziecka nie dawniej ni" w trzechsetnym, a
nie p(niej ni" w sto osiemdziesi&tym pierwszym dniu przed urodzeniem si$
dziecka albo je"eli zawieraj&c ma!"e#stwo wiedzia!, "e "ona jest w ci&"y,
obalenie domniemania ojcostwa mo"e nast&pi' tylko wtedy, gdy zachodzi
niepodobie#stwo, "eby m&" mg! by' ojcem dziecka.
Art. 69.
1. Matka mo"e wytoczy' powdztwo o zaprzeczenie ojcostwa swego m$"a w
ci&gu sze%ciu miesi$cy od urodzenia dziecka.
2. Matka powinna wytoczy' powdztwo o zaprzeczenie ojcostwa przeciwko
m$"owi i dziecku, a je"eli m&" nie "yje - przeciwko dziecku.
3. Obalenie domniemania ojcostwa mo"e nast&pi' tylko przez wykazanie niepo-
dobie#stwa, "eby m&" mg! by' ojcem dziecka.
Art. 70.
1. Dziecko po doj%ciu do pe!noletno%ci mo"e wytoczy' powdztwo o zaprze-
czenie ojcostwa m$"a swojej matki, nie p(niej jednak jak w ci&gu trzech lat
od osi&gni$cia pe!noletno%ci.
2. Dziecko powinno wytoczy' powdztwo przeciwko m$"owi swojej matki i
matce, a je"eli matka nie "yje - przeciwko jej m$"owi. Je"eli m&" matki nie
"yje, powdztwo powinno by' wytoczone przeciwko kuratorowi ustanowio-
nemu przez s&d opieku#czy.
15-01-01
3. Obalenie domniemania ojcostwa mo"e nast&pi' tylko przez wykazanie niepo-
dobie#stwa, "eby m&" matki mg! by' ojcem dziecka.
Art. 71.
Zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne po %mierci dziecka.
Art. 72.
Je"eli nie zachodzi domniemanie, "e ojcem dziecka jest m&" jego matki, albo gdy
domniemanie takie zosta!o obalone, ustalenie ojcostwa mo"e nast&pi' albo przez
uznanie dziecka przez ojca, albo na mocy orzeczenia s&du.
Art. 73.
Przedstawiciel ustawowy ojca nie maj&cego pe!nej zdolno%ci do czynno%ci prawnych
nie mo"e w jego imieniu dziecka uzna'.
Art. 74.
Do uznania dziecka przez ojca maj&cego ograniczon& zdolno%' do czynno%ci praw-
nych potrzebna jest zgoda jego przedstawiciela ustawowego.
Art. 75.
Mo"na uzna' dziecko nawet nie urodzone, je"eli zosta!o ju" pocz$te.
Art. 76.
Uznanie dziecka nie mo"e nast&pi' po jego %mierci, chyba "e dziecko pozostawi!o
zst$pnych.
Art. 77.
1. Je"eli dziecko jest ma!oletnie, do jego uznania potrzebna jest zgoda matki.
Je"eli matka nie "yje albo je"eli nie przys!uguje jej w!adza rodzicielska, albo
je"eli porozumienie si$ z matk& napotyka trudne do przezwyci$"enia prze-
szkody, zamiast jej zgody potrzebna jest zgoda ustawowego przedstawiciela
dziecka.
2. Do uznania dziecka pocz$tego potrzebna jest zgoda matki.
3. Do uznania dziecka pe!noletniego potrzebna jest jego zgoda oraz zgoda mat-
ki, chyba "e matka nie "yje albo "e porozumienie si$ z ni& napotyka trudne do
przezwyci$"enia przeszkody.
Art. 78.
1. Zgoda osb wymienionych w artykule poprzedzaj&cym powinna by' wyra"o-
na w formie przewidzianej dla uznania dziecka albo na pi%mie z podpisem
urz$dowo po%wiadczonym.
15-01-01
2. Zgoda mo"e by' wyra"ona b&d( przed uznaniem, b&d( jednocze%nie z nim,
b&d( w ci&gu trzech miesi$cy od daty uznania.
Art. 79.
1. Uznanie dziecka mo"e nast&pi' przed kierownikiem urz$du stanu cywilnego
albo przed s&dem opieku#czym, a za granic& - przed polskim konsulem lub
osob& wyznaczon& do wykonywania funkcji konsula, je"eli uznanie dotyczy
dziecka, ktrego rodzice s& obywatelami polskimi.
2. W razie niebezpiecze#stwa gro"&cego bezpo%rednio "yciu ojca lub dziecka
uznanie dziecka mo"e nast&pi' tak"e przed notariuszem.
Art. 80.
1. M$"czyzna, ktry dziecko uzna!, mo"e w ci&gu roku od daty uznania "&da'
jego uniewa"nienia z powodu wady swego o%wiadczenia woli.
2. Przepis powy"szy stosuje si$ odpowiednio do o%wiadczenia osoby, ktrej
zgoda jest potrzebna do wa"no%ci uznania.
Art. 81.
1. Dziecko, ktre zosta!o uznane przed osi&gni$ciem pe!noletno%ci, mo"e "&da'
uniewa"nienia uznania, je"eli m$"czyzna, ktry je uzna!, nie jest jego ojcem.
2. Z "&daniem tym dziecko mo"e wyst&pi' po doj%ciu do pe!noletno%ci, nie p(-
niej jednak jak w ci&gu trzech lat od jej osi&gni$cia.
Art. 82.
1. Je"eli m$"czyzna, ktry dziecko uzna!, "&da uniewa"nienia swego uznania,
powdztwo powinno by' wytoczone przeciwko dziecku i matce, a je"eli mat-
ka nie "yje - przeciwko dziecku.
2. Je"eli matka "&da uniewa"nienia uznania, powdztwo powinno by' wytoczo-
ne przeciwko dziecku i m$"czy(nie, ktry dziecko uzna!, a je"eli m$"czyzna
ten nie "yje - przeciwko dziecku.
3. Je"eli dziecko "&da uniewa"nienia uznania, powdztwo powinno by' wyto-
czone przeciwko m$"czy(nie, ktry dziecko uzna!, i przeciwko matce, a je-
"eli matka nie "yje - przeciwko m$"czy(nie, ktry dziecko uzna!. Je"eli m$"-
czyzna ten nie "yje, powdztwo powinno by' wytoczone przeciwko kurato-
rowi ustanowionemu przez s&d opieku#czy.
Art. 83.
Po %mierci dziecka uniewa"nienie uznania nie jest dopuszczalne.
kompetencje orga-
nw gminy jako za-
dania zlecone
15-01-01
Art. 84.
1. S&dowego ustalenia ojcostwa mo"e "&da' zarwno samo dziecko, jak i jego
matka. Jednak"e matka nie mo"e wyst&pi' z takim "&daniem po osi&gni$ciu
przez dziecko pe!noletno%ci.
2. Powdztwo o ustalenie ojcostwa wytacza si$ przeciwko domniemanemu ojcu,
a gdy ten nie "yje - przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez s&d opieku#-
czy.
Art. 85.
1. Domniemywa si$, "e ojcem dziecka jest ten, kto obcowa! z matk& dziecka nie
dawniej ni" w trzechsetnym, a nie p(niej ni" w sto osiemdziesi&tym pierw-
szym dniu przed urodzeniem si$ dziecka.
2. Okoliczno%', "e matka w tym okresie obcowa!a tak"e z innym m$"czyzn&,
mo"e by' podstaw& do obalenia domniemania tylko wtedy, gdy z okoliczno-
%ci wynika, "e ojcostwo innego m$"czyzny jest bardziej prawdopodobne.
Art. 86.
Powdztwo o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka oraz o uniewa"nienie
uznania dziecka mo"e wytoczy' tak"e prokurator.
Rozdzia" II
Stosunki mi(dzy rodzicami a dzie*mi
Oddzia" 1
Przepisy oglne
Art. 87.
Rodzice i dzieci obowi&zani s& wspiera' si$ wzajemnie.
Art. 88.
1. Dziecko, co do ktrego istnieje domniemanie, "e pochodzi ono od m$"a mat-
ki, nosi jego nazwisko, chyba "e ma!"onkowie o%wiadczyli, "e dziecko nosi'
b$dzie nazwisko matki. O%wiadczenia w tej sprawie sk!adane s& jednocze%nie
ze z!o"eniem o%wiadcze# w sprawie nazwisk przysz!ych ma!"onkw.
2. Przepis powy"szy stosuje si$ odpowiednio do nazwiska dziecka, ktrego ro-
dzice zawarli ma!"e#stwo po urodzeniu si$ dziecka. Je"eli rodzice zawarli
ma!"e#stwo po uko#czeniu przez dziecko trzynastego roku "ycia, do zmiany
nazwiska dziecka potrzebne jest tak"e wyra"enie zgody przez dziecko osobi-
%cie.
15-01-01
Art. 89.
1. Je"eli ojcostwo zosta!o ustalone przez uznanie dziecka, dziecko nosi nazwi-
sko ojca, chyba "e ten za zgod& osb, ktrych zgoda jest potrzebna do wa"no-
%ci uznania, z!o"y! przy uznaniu dziecka o%wiadczenie, "e nosi' ono b$dzie
nazwisko matki; je"eli w chwili uznania dziecko uko#czy!o ju" trzynasty rok
"ycia, potrzebne jest tak"e wyra"enie zgody przez dziecko osobi%cie.
2. S&d w wyroku ustalaj&cym ojcostwo albo s&d opieku#czy w wydanym p(niej
postanowieniu nadaje dziecku na jego wniosek lub na wniosek jego przed-
stawiciela ustawowego nazwisko ojca. Je"eli dziecko uko#czy!o lat trzyna-
%cie, do nadania nazwiska ojca potrzebne jest tak"e wyra"enie zgody przez
dziecko osobi%cie.
3. Je"eli ojcostwa dziecka nie ustalono, dziecko nosi nazwisko matki. Je"eli
oboje rodzice s& nieznani, s&d opieku#czy nadaje dziecku nazwisko.
Art. 90.
1. Je"eli matka ma!oletniego dziecka zawar!a ma!"e#stwo z m$"czyzn&, ktry
nie jest ojcem tego dziecka, ma!"onkowie mog& z!o"y' przed kierownikiem
urz$du stanu cywilnego o%wiadczenie, "e dziecko b$dzie nosi!o nazwisko
m$"a matki. Je"eli dziecko uko#czy!o lat trzyna%cie, do nadania nazwiska
m$"a matki potrzebne jest wyra"enie zgody przez dziecko osobi%cie.
2. Nadanie dziecku nazwiska m$"a matki nie jest dopuszczalne, je"eli nosi ono
nazwisko ojca, chyba "e nazwisko ojca zosta!o nadane na podstawie s&dowe-
go ustalenia ojcostwa.
Art. 91.
1. Dziecko, ktre ma dochody z w!asnej pracy, powinno przyczynia' si$ do po-
krywania kosztw utrzymania rodziny, je"eli mieszka u rodzicw.
2. Dziecko, ktre pozostaje na utrzymaniu rodzicw i mieszka u nich, jest obo-
wi&zane pomaga' im we wsplnym gospodarstwie.
Oddzia" 2
W"adza rodzicielska
Art. 92.
Dziecko pozostaje a" do pe!noletno%ci pod w!adz& rodzicielsk&.
Art. 93.
1. W!adza rodzicielska przys!uguje obojgu rodzicom.
2. Jednak"e w razie s&dowego ustalenia ojcostwa w!adza rodzicielska przys!u-
guje ojcu tylko wtedy, gdy przyzna mu j& s&d w wyroku ustalaj&cym ojco-
stwo. S&d opieku#czy mo"e ojcu przyzna' w!adz$ rodzicielsk& tak"e po
ustaleniu ojcostwa.
kompetencje orga-
nw gminy jako za-
dania zlecone
15-01-01
Art. 94.
1. Je"eli jedno z rodzicw nie "yje albo nie ma pe!nej zdolno%ci do czynno%ci
prawnych, w!adza rodzicielska przys!uguje drugiemu z rodzicw. To samo
dotyczy wypadku, gdy jedno z rodzicw zosta!o pozbawione w!adzy rodzi-
cielskiej albo gdy jego w!adza rodzicielska uleg!a zawieszeniu.
2. Je"eli ojcostwo nie zosta!o ustalone albo je"eli zosta!o ustalone s&downie bez
przyznania ojcu w!adzy rodzicielskiej, w!adza rodzicielska przys!uguje mat-
ce.
3. Je"eli "adnemu z rodzicw nie przys!uguje w!adza rodzicielska albo je"eli ro-
dzice s& nieznani, ustanawia si$ dla dziecka opiek$.
Art. 95.
1. W!adza rodzicielska obejmuje w szczeglno%ci obowi&zek i prawo rodzicw
do wykonywania pieczy nad osob& i maj&tkiem dziecka oraz do wychowania
dziecka.
2. Dziecko pozostaj&ce pod w!adz& rodzicielsk& winno rodzicom pos!usze#stwo.
3. W!adza rodzicielska powinna by' wykonywana tak, jak tego wymaga dobro
dziecka i interes spo!eczny.
Art. 96.
Rodzice wychowuj& dziecko pozostaj&ce pod ich w!adz& rodzicielsk& i kieruj& nim.
Obowi&zani s& troszczy' si$ o fizyczny i duchowy rozwj dziecka i przygotowa' je
nale"ycie do pracy dla dobra spo!ecze#stwa odpowiednio do jego uzdolnie#.
Art. 97.
1. Je"eli w!adza rodzicielska przys!uguje obojgu rodzicom, ka"de z nich jest
obowi&zane i uprawnione do jej wykonywania.
2. Jednak"e o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygaj& wsplnie; w bra-
ku porozumienia mi$dzy nimi rozstrzyga s&d opieku#czy.
Art. 98.
1. Rodzice s& przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostaj&cego pod ich
w!adz& rodzicielsk&. Je"eli dziecko pozostaje pod w!adz& rodzicielsk& obojga
rodzicw, ka"de z nich mo"e dzia!a' samodzielnie jako przedstawiciel usta-
wowy dziecka.
2. Jednak"e "adne z rodzicw nie mo"e reprezentowa' dziecka:
1) przy czynno%ciach prawnych mi$dzy dzie'mi pozostaj&cymi pod ich w!adz&
rodzicielsk&;
2) przy czynno%ciach prawnych mi$dzy dzieckiem a jednym z rodzicw lub je-
go ma!"onkiem, chyba "e czynno%' prawna polega na bezp!atnym przyspo-
rzeniu na rzecz dziecka albo "e dotyczy nale"nych dziecku od drugiego z
rodzicw %rodkw utrzymania i wychowania.
15-01-01
3. Przepisy paragrafu poprzedzaj&cego stosuje si$ odpowiednio w post$powaniu
przed s&dem lub innym organem pa#stwowym.
Art. 99.
Je"eli "adne z rodzicw nie mo"e reprezentowa' dziecka pozostaj&cego pod w!adz&
rodzicielsk&, reprezentuje je kurator ustanowiony przez s&d opieku#czy.
Art. 100.
S&d opieku#czy i inne organy pa#stwowe obowi&zane s& udziela' pomocy rodzicom,
je"eli jest ona potrzebna do nale"ytego wykonywania w!adzy rodzicielskiej; w szcze-
glno%ci ka"de z rodzicw mo"e zwrci' si$ do s&du opieku#czego o odebranie
dziecka zatrzymanego przez osob$ nieuprawnion&.
Art. 101.
1. Rodzice obowi&zani s& sprawowa' z nale"yt& staranno%ci& zarz&d maj&tkiem
dziecka pozostaj&cego pod ich w!adz& rodzicielsk&.
2. Zarz&d sprawowany przez rodzicw nie obejmuje zarobku dziecka ani
przedmiotw oddanych mu do swobodnego u"ytku.
3. Rodzice nie mog& bez zezwolenia s&du opieku#czego dokonywa' czynno%ci
przekraczaj&cych zakres zwyk!ego zarz&du ani wyra"a' zgody na dokonywa-
nie takich czynno%ci przez dziecko.
Art. 102.
W umowie darowizny albo w testamencie mo"na zastrzec, "e przedmioty przypada-
j&ce dziecku z tytu!u darowizny lub testamentu nie b$d& obj$te zarz&dem sprawowa-
nym przez rodzicw. W wypadku takim, gdy darczy#ca lub spadkodawca nie wyzna-
czy! zarz&dcy, sprawuje zarz&d kurator ustanowiony przez s&d opieku#czy.
Art. 103.
Czysty dochd z maj&tku dziecka powinien by' przede wszystkim obracany na
utrzymanie i wychowanie dziecka oraz jego rodze#stwa, ktre wychowuje si$ razem
z nim, nadwy"ka za% na inne uzasadnione potrzeby rodziny.
Art. 104.
Je"eli w!adza rodzicielska przys!uguje tylko jednemu z rodzicw, s&d opieku#czy
mo"e mu nakaza', "eby sporz&dzi! inwentarz maj&tku dziecka i przedstawi! go s&-
dowi oraz "eby zawiadamia! s&d o wa"niejszych zmianach w stanie tego maj&tku.
Art. 105.
Po ustaniu zarz&du rodzice obowi&zani s& odda' dziecku lub jego przedstawicielowi
ustawowemu zarz&dzany przez nich maj&tek dziecka. Na "&danie dziecka lub jego
przedstawiciela ustawowego, zg!oszone przed up!ywem roku od ustania zarz&du,
15-01-01
rodzice obowi&zani s& z!o"y' rachunek z zarz&du. )&danie to nie mo"e jednak doty-
czy' dochodw z maj&tku pobranych w czasie wykonywania w!adzy rodzicielskiej.
Art. 106.
Je"eli wymaga tego dobro dziecka, s&d opieku#czy, w razie zmiany okoliczno%ci,
mo"e zmieni' zawarte w wyroku orzekaj&cym rozwd orzeczenie o w!adzy rodzi-
cielskiej i sposobie jej wykonywania.
Art. 107.
1. Je"eli w!adza rodzicielska przys!uguje obojgu rodzicom nie pozostaj&cym ze
sob& w zwi&zku ma!"e#skim, s&d opieku#czy mo"e powierzy' wykonywanie
w!adzy rodzicielskiej jednemu z nich, ograniczaj&c w!adz$ rodzicielsk& dru-
giego do okre%lonych obowi&zkw i uprawnie# w stosunku do osoby dziecka.
2. Przepis powy"szy stosuje si$ odpowiednio w wypadku, gdy rodzice pozo-
staj& ze sob& w zwi&zku ma!"e#skim, lecz "yj& w roz!&czeniu.
Art. 108.
Rodzice, ktrzy wykonywaj& w!adz$ rodzicielsk& nad dzieckiem ubezw!asnowolnio-
nym ca!kowicie, podlegaj& takim ograniczeniom, jakim podlega opiekun.
Art. 109.
1. Je"eli dobro dziecka jest zagro"one, s&d opieku#czy wyda odpowiednie za-
rz&dzenia.
2. S&d opieku#czy mo"e w szczeglno%ci:
1) zobowi&za' rodzicw oraz ma!oletniego do okre%lonego post$powania z
jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarz&-
dze#,
2) okre%li', jakie czynno%ci nie mog& by' przez rodzicw dokonywane bez ze-
zwolenia s&du, albo podda' rodzicw innym ograniczeniom, jakim podlega
opiekun,
3) podda' wykonywanie w!adzy rodzicielskiej sta!emu nadzorowi kuratora s&-
dowego,
4) skierowa' ma!oletniego do organizacji lub instytucji powo!anej do przygo-
towania zawodowego albo do innej placwki sprawuj&cej cz$%ciow& piecz$
nad dzie'mi,
5) zarz&dzi' umieszczenie ma!oletniego w rodzinie zast$pczej albo w placwce
opieku#czo-wychowawczej.
3. S&d opieku#czy mo"e tak"e powierzy' zarz&d maj&tkiem ma!oletniego usta-
nowionemu w tym celu kuratorowi.
4. W przypadku, o ktrym mowa w 2 pkt 5, s&d opieku#czy zawiadamia po-
wiatowe centrum pomocy rodzinie, ktre udziela rodzinie ma!oletniego od-
powiedniej pomocy i sk!ada s&dowi opieku#czemu sprawozdania dotycz&ce
sytuacji rodziny i udzielanej pomocy, w terminach okre%lonych przez s&d, a
15-01-01
tak"e wsp!pracuje z kuratorem s&dowym. S&d opieku#czy, ze wzgl$du na
okoliczno%ci uzasadniaj&ce umieszczenie ma!oletniego w rodzinie zast$pczej
albo w placwce opieku#czo-wychowawczej, rozwa"y tak"e ustanowienie
nadzoru kuratora s&dowego nad sposobem wykonywania w!adzy rodziciel-
skiej nad ma!oletnim.
Art. 110.
1. W razie przemijaj&cej przeszkody w wykonywaniu w!adzy rodzicielskiej s&d
opieku#czy mo"e orzec jej zawieszenie.
2. Zawieszenie b$dzie uchylone, gdy jego przyczyna odpadnie.
Art. 111.
1. Je"eli w!adza rodzicielska nie mo"e by' wykonywana z powodu trwa!ej prze-
szkody albo je"eli rodzice nadu"ywaj& w!adzy rodzicielskiej lub w sposb ra-
"&cy zaniedbuj& swe obowi&zki wzgl$dem dziecka, s&d opieku#czy pozbawi
rodzicw w!adzy rodzicielskiej. Pozbawienie w!adzy rodzicielskiej mo"e by'
orzeczone tak"e w stosunku do jednego z rodzicw.
1a. S&d mo"e pozbawi' rodzicw w!adzy rodzicielskiej, je"eli mimo udzielonej
pomocy nie usta!y przyczyny zastosowania art. 109 2 pkt 5, a w szczegl-
no%ci gdy rodzice trwale nie interesuj& si$ dzieckiem.
2. W razie ustania przyczyny, ktra by!a podstaw& pozbawienia w!adzy rodzi-
cielskiej, s&d opieku#czy mo"e w!adz$ rodzicielsk& przywrci'.
Art. 112.
Pozbawienie w!adzy rodzicielskiej lub jej zawieszenie mo"e by' orzeczone tak"e w
wyroku orzekaj&cym rozwd lub uniewa"nienie ma!"e#stwa.
Art. 112
1
.
Je"eli s&d opieku#czy nie postanowi inaczej, obowi&zek i prawo wykonywania bie-
"&cej pieczy nad osob& ma!oletniego umieszczonego w rodzinie zast$pczej albo w
placwce opieku#czo-wychowawczej, jego wychowania oraz reprezentowania w
dochodzeniu %wiadcze# przeznaczonych na zaspokojenie potrzeb jego utrzymania
nale"& do rodziny zast$pczej albo placwki opieku#czo-wychowawczej. Inne obo-
wi&zki i prawa wynikaj&ce z w!adzy rodzicielskiej nale"& do rodzicw ma!oletniego.
Art. 112
2
.
Sprawy doboru rodzin zast$pczych oraz wsp!dzia!ania s&dw opieku#czych z orga-
nami administracji pa#stwowej w tych sprawach, a tak"e zakresu i form pomocy
Pa#stwa na rzecz dzieci umieszczonych w rodzinach zast$pczych i zasady odp!atno-
%ci rodzicw za pobyt ich dzieci w tych rodzinach oraz post$powanie w tych spra-
wach - reguluj& odr$bne przepisy.
15-01-01
Art. 113.
1. Je"eli wymaga tego dobro dziecka, s&d opieku#czy zaka"e rodzicom pozba-
wionym w!adzy rodzicielskiej osobistej styczno%ci z dzieckiem.
2. W wyj&tkowych wypadkach s&d opieku#czy mo"e ograniczy' osobist& stycz-
no%' z dzieckiem rodzicw, ktrych w!adza rodzicielska zosta!a ograniczona,
przez umieszczenie dziecka w rodzinie zast$pczej lub w placwce opieku#-
czo-wychowawczej.
Dzia" II
Przysposobienie
Art. 114.
1. Przysposobi' mo"na osob$ ma!oletni&, tylko dla jej dobra.
2. Wymaganie ma!oletno%ci powinno by' spe!nione w dniu z!o"enia wniosku o
przysposobienie.
Art. 114
1
.
1. Przysposobi' mo"e osoba maj&ca pe!n& zdolno%' do czynno%ci prawnych, je-
"eli jej kwalifikacje osobiste uzasadniaj& przekonanie, "e b$dzie nale"ycie
wywi&zywa!a si$ z obowi&zkw przysposabiaj&cego.
2. Mi$dzy przysposabiaj&cym a przysposobionym powinna istnie' odpowiednia
r"nica wieku.
Art. 114
2
.
1. Przysposobienie, ktre spowoduje zmian$ dotychczasowego miejsca za-
mieszkania przysposabianego w Rzeczypospolitej Polskiej na miejsce za-
mieszkania w innym pa#stwie, mo"e nast&pi' wwczas, gdy tylko w ten spo-
sb mo"na zapewni' przysposabianemu odpowiednie zast$pcze %rodowisko
rodzinne.
2. Przepis 1 nie ma zastosowania, je"eli mi$dzy przysposabiaj&cym a przyspo-
sabianym istnieje stosunek pokrewie#stwa lub powinowactwa albo gdy przy-
sposabiaj&cy ju" przysposobi! siostr$ lub brata przysposabianego.
Art. 115.
1. Przysposobi' wsplnie mog& tylko ma!"onkowie.
2. Przysposobienie ma skutki przysposobienia wsplnego tak"e wtedy, gdy oso-
ba przysposobiona przez jednego z ma!"onkw zostaje nast$pnie przysposo-
biona przez drugiego ma!"onka.
3. S&d opieku#czy mo"e na wniosek przysposabiaj&cego orzec, "e przysposo-
bienie ma skutki przysposobienia wsplnego, je"eli przysposabiaj&cy by!
ma!"onkiem osoby, ktra wcze%niej dziecko przysposobi!a, a ma!"e#stwo
usta!o przez %mier' ma!"onka, ktry ju" dokona! przysposobienia.
15-01-01
Art. 116.
Przysposobienie przez jednego z ma!"onkw nie mo"e nast&pi' bez zgody drugiego
ma!"onka, chyba "e ten nie ma zdolno%ci do czynno%ci prawnych albo "e porozumie-
nie si$ z nim napotyka trudne do przezwyci$"enia przeszkody.
Art. 117.
1. Przysposobienie nast$puje przez orzeczenie s&du opieku#czego na "&da
nie przysposabiaj&cego.
2. Orzeczenie nie mo"e by' wydane po %mierci przysposabiaj&cego lub osoby,
ktra ma by' przysposobiona.
3. Po %mierci przysposabiaj&cego orzeczenie o przysposobieniu mo"e by' wyda-
ne wyj&tkowo, je"eli z "&daniem przysposobienia wyst&pili oboje ma!"onko-
wie, jeden z nich zmar! po wszcz$ciu post$powania, a drugi "&danie przyspo-
sobienia wsplnie przez ma!"onkw podtrzymuje oraz gdy przez d!u"szy czas
przed wszcz$ciem post$powania przysposabiany pozostawa! pod piecz&
wnioskodawcw lub tylko zmar!ego wnioskodawcy i mi$dzy stronami po-
wsta!a wi$( jak mi$dzy rodzicami a dzieckiem.
4. Na miejsce zmar!ego w post$powaniu wst$puje kurator ustanowiony przez
s&d opieku#czy.
5. Przysposobienie, o ktrym mowa w 3, ma takie same skutki jak orzeczone
przed %mierci& ma!"onka.
Art. 117
1
.
Przysposobienie nie stoi na przeszkodzie ponownemu przysposobieniu po %mierci
przysposabiaj&cego.
Art. 118.
1. Do przysposobienia potrzebna jest zgoda przysposabianego, ktry uko#czy!
lat trzyna%cie.
2. S&d opieku#czy powinien wys!ucha' przysposabianego, ktry nie uko#czy! lat
trzynastu, je"eli mo"e on poj&' znaczenie przysposobienia.
3. S&d opieku#czy mo"e wyj&tkowo orzec przysposobienie bez "&dania zgody
przysposabianego lub bez jego wys!uchania, je"eli nie jest on zdolny do wy-
ra"enia zgody lub je"eli z oceny stosunku mi$dzy przysposabiaj&cym a przy-
sposabianym wynika, "e uwa"a si$ on za dziecko przysposabiaj&cego, a "&-
danie zgody lub wys!uchanie by!oby sprzeczne z dobrem przysposabianego.
Art. 119.
1. Do przysposobienia potrzebna jest zgoda rodzicw przysposabianego, chyba
"e zostali oni pozbawieni w!adzy rodzicielskiej lub s& nieznani albo porozu-
mienie si$ z nimi napotyka trudne do przezwyci$"enia przeszkody. Nie jest
te" potrzebna zgoda ojca, je"eli jego ojcostwo zosta!o ustalone przez s&d, a
w!adza rodzicielska nie zosta!a mu przyznana.
15-01-01
2. S&d opieku#czy mo"e, ze wzgl$du na szczeglne okoliczno%ci, orzec przy-
sposobienie mimo braku zgody rodzicw, ktrych zdolno%' do czynno%ci
prawnych jest ograniczona, je"eli odmowa zgody na przysposobienie jest
oczywi%cie sprzeczna z dobrem dziecka.
Art. 119
1
.
1. Rodzice mog& przed s&dem opieku#czym wyrazi' zgod$ na przysposobienie
swego dziecka w przysz!o%ci bez wskazania osoby przysposabiaj&cego. Zgo-
d$ t$ mog& odwo!a' przez o%wiadczenie z!o"one przed s&dem opieku#czym,
nie p(niej jednak ni" przed wszcz$ciem sprawy o przysposobienie.
2. Przepisy o przysposobieniu za zgod& rodzicw bez wskazania osoby przyspo-
sabiaj&cego stosuje si$ odpowiednio, je"eli jedno z rodzicw wyrazi!o tak&
zgod$, a zgoda drugiego nie jest do przysposobienia potrzebna. Przepisu tego
nie stosuje si$, je"eli porozumienie si$ z drugim rodzicem napotyka trudne do
przezwyci$"enia przeszkody.
3. Przepisy o przysposobieniu za zgod& rodzicw bez wskazania osoby przyspo-
sabiaj&cego stosuje si$ odpowiednio rwnie" wtedy, gdy rodzice przysposa-
bianego s& nieznani albo nie "yj&, je"eli s&d opieku#czy w orzeczeniu o przy-
sposobieniu tak postanowi.
Art. 119
2
.
Zgoda rodzicw na przysposobienie dziecka nie mo"e by' wyra"ona wcze%niej ni"
po up!ywie sze%ciu tygodni od urodzenia si$ dziecka.
Art. 120.
Je"eli dziecko pozostaje pod opiek&, do przysposobienia potrzebna jest zgoda opie-
kuna. Jednak"e s&d opieku#czy mo"e, ze wzgl$du na szczeglne okoliczno%ci, orzec
przysposobienie nawet mimo braku zgody opiekuna, je"eli wymaga tego dobro
dziecka.
Art. 120
1
.
1. Przed orzeczeniem przysposobienia s&d opieku#czy mo"e okre%li' sposb i
okres osobistej styczno%ci przysposabiaj&cego z przysposabianym.
2. W wypadku okre%lenia styczno%ci w formie pieczy nad dzieckiem stosuje si$
odpowiednio przepisy o rodzinach zast$pczych, z tym "e ca!kowite koszty
utrzymania przysposabianego obci&"aj& przysposabiaj&cego.
3. Je"eli jednak przez przysposobienie przysposabiany ma zmieni' dotychcza-
sowe miejsce zamieszkania w Rzeczypospolitej Polskiej na miejsce zamiesz-
kania w innym pa#stwie, przysposobienie mo"e by' orzeczone po up!ywie
okre%lonego przez s&d opieku#czy okresu osobistej styczno%ci przysposabia-
j&cego z przysposabianym w dotychczasowym miejscu zamieszkania przy-
sposabianego lub w innej miejscowo%ci w Rzeczypospolitej Polskiej.
4. Przy wykonywaniu nadzoru nad przebiegiem styczno%ci przysposabiaj&cego z
przysposabianym s&d opieku#czy mo"e korzysta' z pomocy o%rodka adop-
cyjno-opieku#czego lub organu pomocniczego w sprawach opieku#czych.
15-01-01
Art. 121.
1. Przez przysposobienie powstaje mi$dzy przysposabiaj&cym a przysposobio-
nym taki stosunek, jak mi$dzy rodzicami a dzie'mi.
2. Przysposobiony nabywa prawa i obowi&zki wynikaj&ce z pokrewie#stwa w
stosunku do krewnych przysposabiaj&cego.
3. Ustaj& prawa i obowi&zki przysposobionego wynikaj&ce z pokrewie#stwa
wzgl$dem jego krewnych, jak rwnie" prawa i obowi&zki tych krewnych
wzgl$dem niego.
4. Skutki przysposobienia rozci&gaj& si$ na zst$pnych przysposobionego.
Art. 121
1
.
1. Przepisu art. 121 3 nie stosuje si$ wzgl$dem ma!"onka, ktrego dziecko zo-
sta!o przysposobione przez drugiego ma!"onka, ani wzgl$dem krewnych tego
ma!"onka, tak"e w razie przysposobienia po ustaniu ma!"e#stwa przez %mier'
tego ma!"onka.
2. W wypadku gdy ma!"onek przysposobi! dziecko swego ma!"onka po %mierci
drugiego z rodzicw przysposobionego, przepisu art. 121 3 nie stosuje si$
wzgl$dem krewnych zmar!ego, je"eli w orzeczeniu o przysposobieniu s&d
opieku#czy tak postanowi!.
Art. 122.
1. Przysposobiony otrzymuje nazwisko przysposabiaj&cego, a je"eli zosta! przy-
sposobiony przez ma!"onkw wsplnie albo je"eli jeden z ma!"onkw przy-
sposobi! dziecko drugiego ma!"onka - nazwisko, ktre nosz& albo nosi!yby
dzieci zrodzone z tego ma!"e#stwa.
2. Na "&danie osoby, ktra ma by' przysposobiona, i za zgod& przysposabiaj&-
cego s&d opieku#czy w orzeczeniu o przysposobieniu postanawia, "e przy-
sposobiony nosi' b$dzie nazwisko z!o"one z jego dotychczasowego nazwiska
i nazwiska przysposabiaj&cego. Je"eli przysposabiaj&cy albo przysposobiony
nosi z!o"one nazwisko, s&d opieku#czy rozstrzyga, ktry cz!on tego nazwiska
wejdzie w sk!ad nazwiska przysposobionego. Przepisu tego nie stosuje si$ w
razie sporz&dzenia nowego aktu urodzenia przysposobionego z wpisaniem
przysposabiaj&cych jako jego rodzicw.
3. Na wniosek przysposabiaj&cego s&d opieku#czy mo"e w orzeczeniu o przy-
sposobieniu zmieni' imi$ lub imiona przysposobionego. Je"eli przysposobio-
ny uko#czy! lat trzyna%cie, mo"e to nast&pi' tylko za jego zgod&. Przepis art.
118 2 stosuje si$ odpowiednio.
Art. 123.
1. Przez przysposobienie ustaje dotychczasowa w!adza rodzicielska lub opieka
nad przysposobionym.
2. Je"eli jeden z ma!"onkw przysposobi! dziecko drugiego ma!"onka, w!adza
rodzicielska przys!uguje obojgu ma!"onkom wsplnie.
15-01-01
Art. 124.
1. Na "&danie przysposabiaj&cego i za zgod& osb, ktrych zgoda jest do przy-
sposobienia potrzebna, s&d opieku#czy orzeka, "e skutki przysposobienia
polega' b$d& wy!&cznie na powstaniu stosunku mi$dzy przysposabiaj&cym a
przysposobionym. Jednak"e i w tym wypadku skutki przysposobienia rozci&-
gaj& si$ na zst$pnych przysposobionego.
2. Nie jest dopuszczalne ograniczenie skutkw przysposobienia w wypadku, gdy
rodzice przysposobionego wyrazili przed s&dem opieku#czym zgod$ na przy-
sposobienie dziecka bez wskazania osoby przysposabiaj&cego.
3. Na "&danie przysposabiaj&cego i za zgod& osb, ktrych zgoda jest do przy-
sposobienia potrzebna, s&d opieku#czy mo"e w okresie ma!oletno%ci przy-
sposobionego zmieni' przysposobienie orzeczone stosownie do 1 na przy-
sposobienie, ktrego skutki podlegaj& przepisom art. 121-123.
Art. 124
1
.
W wypadku gdy rodzice przysposobionego wyrazili przed s&dem opieku#czym zgod$
na jego przysposobienie bez wskazania osoby przysposabiaj&cego, nie jest dopusz-
czalne uznanie przysposobionego, uniewa"nienie uznania, s&dowe ustalenie lub za-
przeczenie jego pochodzenia.
Art. 125.
1. Z wa"nych powodw zarwno przysposobiony, jak i przysposabiaj&cy mog&
"&da' rozwi&zania stosunku przysposobienia przez s&d. Rozwi&zanie stosun-
ku przysposobienia nie jest dopuszczalne, je"eli wskutek niego mia!oby
ucierpie' dobro ma!oletniego dziecka. Orzekaj&c rozwi&zanie stosunku przy-
sposobienia, s&d mo"e, stosownie do okoliczno%ci, utrzyma' w mocy wyni-
kaj&ce z niego obowi&zki alimentacyjne.
2. Po %mierci przysposobionego lub przysposabiaj&cego rozwi&zanie stosunku
przysposobienia nie jest dopuszczalne, chyba "e przysposabiaj&cy zmar! po
wszcz$ciu sprawy o rozwi&zanie stosunku przysposobienia. W wypadku ta-
kim na miejsce przysposabiaj&cego w procesie wst$puje kurator ustanowiony
przez s&d.
Art. 125
1
.
1. Nie jest dopuszczalne rozwi&zanie przysposobienia, na ktre rodzice przyspo-
sobionego wyrazili przed s&dem opieku#czym zgod$ bez wskazania osoby
przysposabiaj&cego.
2. Takie przysposobienie nie stoi na przeszkodzie ponownemu przysposobieniu
za "ycia przysposabiaj&cego.
15-01-01
Art. 126.
1. Z chwil& rozwi&zania stosunku przysposobienia ustaj& jego skutki. Je"eli
rozwi&zanie nast&pi!o po %mierci przysposabiaj&cego, uwa"a si$, "e skutki
przysposobienia usta!y z chwil& jego %mierci.
2. Przysposobiony zachowuje nazwisko nabyte przez przysposobienie oraz
otrzymane w zwi&zku z przysposobieniem imi$ lub imiona. Jednak"e z wa"-
nych powodw s&d na wniosek przysposobionego lub przysposabiaj&cego
mo"e w orzeczeniu o rozwi&zaniu stosunku przysposobienia postanowi', "e
przysposobiony powraca do nazwiska, ktre nosi! przed orzeczeniem przy-
sposobienia. Na wniosek przysposobionego s&d orzeka o jego powrocie do
poprzednio noszonego imienia lub imion.
Art. 127.
Powdztwo o rozwi&zanie przysposobienia mo"e wytoczy' tak"e prokurator.
DZIA# III
Obowi'zek alimentacyjny
Art. 128.
Obowi&zek dostarczania %rodkw utrzymania, a w miar$ potrzeby tak"e %rodkw
wychowania (obowi&zek alimentacyjny) obci&"a krewnych w linii prostej oraz ro-
dze#stwo.
Art. 129.
1. Obowi&zek alimentacyjny obci&"a zst$pnych przed wst$pnymi, a wst$pnych
przed rodze#stwem; je"eli jest kilku zst$pnych lub wst$pnych - obci&"a bli"-
szych stopniem przed dalszymi.
2. Krewnych w tym samym stopniu obci&"a obowi&zek alimentacyjny w cz$-
%ciach odpowiadaj&cych ich mo"liwo%ciom zarobkowym i maj&tkowym.
Art. 130.
Obowi&zek jednego ma!"onka do dostarczania %rodkw utrzymania drugiemu ma!-
"onkowi po rozwi&zaniu lub uniewa"nieniu ma!"e#stwa albo po orzeczeniu separacji
wyprzedza obowi&zek alimentacyjny krewnych tego ma!"onka.
Art. 131.
1. Je"eli skutki przysposobienia polegaj& wy!&cznie na powstaniu stosunku mi$-
dzy przysposabiaj&cym a przysposobionym, obowi&zek alimentacyjny wzgl$-
dem przysposobionego obci&"a przysposabiaj&cego przed wst$pnymi i ro-
dze#stwem przysposobionego, a obowi&zek alimentacyjny wzgl$dem wst$p-
nych i rodze#stwa obci&"a przysposobionego dopiero w ostatniej kolejno%ci.
15-01-01
2. Je"eli jeden z ma!"onkw przysposobi! dziecko drugiego ma!"onka, przyspo-
sobienie nie ma wp!ywu na obowi&zek alimentacyjny mi$dzy przysposobio-
nym a tym drugim ma!"onkiem i jego krewnymi.
Art. 132.
Obowi&zek alimentacyjny zobowi&zanego w dalszej kolejno%ci powstaje dopiero
wtedy, gdy nie ma osoby zobowi&zanej w bli"szej kolejno%ci albo gdy osoba ta nie
jest w stanie uczyni' zado%' swemu obowi&zkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas
potrzebnych uprawnionemu %rodkw utrzymania jest niemo"liwe lub po!&czone z
nadmiernymi trudno%ciami.
Art. 133.
1. Rodzice obowi&zani s& do %wiadcze# alimentacyjnych wzgl$dem dziecka, ktre
nie jest jeszcze w stanie utrzyma' si$ samodzielnie, chyba "e dochody z maj&tku
dziecka wystarczaj& na pokrycie kosztw jego utrzymania i wychowania.
2. Poza powy"szym wypadkiem uprawniony do %wiadcze# alimentacyjnych jest
tylko ten, kto znajduje si$ w niedostatku.
Art. 134.
W stosunku do rodze#stwa zobowi&zany mo"e uchyli' si$ od %wiadcze# alimenta-
cyjnych, je"eli s& one po!&czone z nadmiernym uszczerbkiem dla niego lub dla jego
najbli"szej rodziny.
Art. 135.
1. Zakres %wiadcze# alimentacyjnych zale"y od usprawiedliwionych potrzeb
uprawnionego oraz od zarobkowych i maj&tkowych mo"liwo%ci zobowi&za-
nego.
2. Wykonanie obowi&zku alimentacyjnego wzgl$dem dziecka, ktre nie jest
jeszcze w stanie utrzyma' si$ samodzielnie, mo"e polega' tak"e, w ca!o%ci
lub w cz$%ci, na osobistych staraniach o jego utrzymanie lub wychowanie.
Art. 136.
Je"eli w ci&gu ostatnich trzech lat przed s&dowym dochodzeniem %wiadcze# alimen-
tacyjnych osoba, ktra by! ju" do tych %wiadcze# zobowi&zana, bez wa"nego powodu
zrzek!a si$ prawa maj&tkowego lub w inny sposb dopu%ci!a do jego utraty albo je-
"eli zrzek!a si$ zatrudnienia lub zmieni!a je na mniej zyskowne, nie uwzgl$dnia si$
wynik!ej st&d zmiany przy ustalaniu zakresu %wiadcze# alimentacyjnych.
Art. 137.
Roszczenia o %wiadczenia alimentacyjne przedawniaj& si$ z up!ywem lat trzech.
15-01-01
Art. 138.
W razie zmiany stosunkw mo"na "&da' zmiany orzeczenia lub umowy dotycz&cej
obowi&zku alimentacyjnego.
Art. 139.
Obowi&zek alimentacyjny nie przechodzi na spadkobiercw zobowi&zanego.
Art. 140.
1. Osoba, ktra dostarcza drugiemu %rodkw utrzymania lub wychowania nie
b$d&c do tego zobowi&zania albo b$d&c zobowi&zana z tego powodu, "e uzy-
skanie na czas %wiadcze# alimentacyjnych od osoby zobowi&zanej w bli"szej
lub tej samej kolejno%ci by!aby dla uprawnionego niemo"liwe lub po!&czone
z nadmiernymi trudno%ciami, mo"e "&da' zwrotu od osoby, ktra powinna
by!a te %wiadczenia spe!ni'.
2. Roszczenie przewidziane w paragrafie poprzedzaj&cym przedawnia si$ z
up!ywem lat trzech.
Art. 141.
1. Ojciec nie b$d&cy m$"em matki obowi&zany jest przyczyni' si$ w rozmiarze
odpowiadaj&cym okoliczno%ciom do pokrycia wydatkw zwi&zanych z ci&"&
i porodem oraz kosztw trzymiesi$cznego utrzymania matki w okresie poro-
du. Z wa"nych powodw matka mo"e "&da' udzia!u ojca w kosztach swego
utrzymania przez czas d!u"szy ni" trzy miesi&ce. Je"eli wskutek ci&"y lub po-
rodu matka ponios!a inne konieczne wydatki albo szczeglne straty maj&tko-
we, mo"e ona "&da', a"eby ojciec pokry! odpowiedni& cz$%' tych wydatkw
lub strat. Roszczenia powy"sze przys!uguj& matce tak"e w wypadku, gdy
dziecko urodzi!o si$ nie"ywe.
2. Roszczenia matki przewidziane w paragrafie poprzedzaj&cym przedawniaj&
si$ z up!ywem lat trzech od dnia porodu.
Art. 142.
Je"eli ojcostwo m$"czyzny nie b$d&cego m$"em matki zosta!o uwiarygodnione,
matka mo"e "&da', a"eby m$"czyzna ten jeszcze przed urodzeniem si$ dziecka wy!o-
"y! odpowiedni& sum$ pieni$"n& na koszty utrzymania matki przez trzy miesi&ce w
okresie porodu oraz na koszty utrzymania dziecka przez pierwsze trzy miesi&ce po
urodzeniu. Termin i sposb zap!aty tej sumy okre%la s&d.
Art. 143.
Je"eli ojcostwo m$"czyzny, ktry nie jest m$"em matki, nie zosta!o ustalone, zarw-
no dziecko, jak i matka mog& dochodzi' roszcze# maj&tkowych zwi&zanych z ojco-
stwem tylko jednocze%nie z dochodzeniem ustalenia ojcostwa. Nie dotyczy to rosz-
cze# matki, gdy dziecko urodzi!o si$ nie"ywe.
15-01-01
Art. 144.
1. Dziecko mo"e "&da' %wiadcze# alimentacyjnych od m$"a swojej matki, nie
b$d&cego jego ojcem, je"eli odpowiada to zasobom wsp!"ycia spo!ecznego.
Takie samo uprawnienie przys!uguje dziecki w stosunku do "ony swego ojca,
nie b$d&cej jego matk&.
2. M&" matki dziecka, nie b$d&cy jego ojcem, mo"e "&da' od dziecka %wiadcze#
alimentacyjnych, je"eli przyczynia! si$ do wychowania i utrzymania dziecka,
a "&danie jego odpowiada zasobom wsp!"ycia spo!ecznego. Takie samo
uprawnienie przys!uguje "onie ojca dziecka, nie b$d&cej matk& dziecka.
3. Do obowi&zku %wiadcze# przewidzianego w poprzedzaj&cych paragrafach
stosuje si$ odpowiednio przepisy o obowi&zku alimentacyjnym mi$dzy krew-
nymi.
Tytu" III
OPIEKA I KURATELA
DZIA# I
Opieka nad ma"oletnim
Rozdzia" I
Ustanowienie opieki
Art. 145.
1. Opiek$ ustanawia si$ dla ma!oletniego w wypadkach przewidzianych w tytule
II niniejszego kodeksu.
2. Opiek$ ustanawia s&d opieku#czy, skoro tylko powe(mie wiadomo%', "e za-
chodzi prawny po temu powd.
Art. 146.
Opiek$ sprawuje opiekun. Wsplne sprawowanie opieki nad dzieckiem s&d mo"e
powierzy' tylko ma!"onkom.
Art. 147.
Je"eli dobro pozostaj&cego pod opiek& tego wymaga, s&d opieku#czy wydaje nie-
zb$dne zarz&dzenia dla ochrony jego osoby lub maj&tku a" do czasu obj$cia opieki
przez opiekuna; w szczeglno%ci s&d opieku#czy mo"e ustanowi' w tym celu kurato-
ra.
Art. 148.
1. Nie mo"e by' ustanowiony opiekunem, kto nie ma pe!nej zdolno%ci do czyn-
no%ci prawnych, jak rwnie" ten, kto zosta! pozbawiony praw publicznych
albo praw rodzicielskich lub praw opieku#czych.
15-01-01
2. Nie mo"e by' ustanowiony opiekun ten, w stosunku do kogo zachodzi praw-
dopodobie#stwo, "e nie wywi&"e si$ nale"ycie z obowi&zkw opiekuna.
Art. 149.
1. Gdy wzgl&d na dobro pozostaj&cego pod opiek& nie stoi temu na przeszko-
dzie, opiekunem ma!oletniego powinna by' ustanowiona przede wszystkim
osoba wskazana przez ojca lub matk$, je"eli nie byli pozbawieni w!adzy ro-
dzicielskiej.
2. Je"eli opiekunem nie zosta!a ustanowiona osoba wymieniona w paragrafie
poprzedzaj&cym, opiekun by' ustanowiony spo%rd krewnych lub innych
osb bliskich pozostaj&cego pod opiek& albo jego rodzicw.
3. W braku takich osb s&d opieku#czy zwraca si$ o wskazanie osoby, ktrej
opieka mog!aby by' powierzona do w!a%ciwego organu prezydium rady na-
rodowej albo do organizacji spo!ecznej, do ktrej nale"y piecza nad ma!olet-
nimi, a je"eli pozostaj&cy pod opiek& przebywa w zak!adzie wychowaw-
czym, mo"e si$ zwrci' tak"e do tego zak!adu.
4. W wypadku potrzeby ustanowienia opieki dla ma!oletniego umieszczonego w
rodzinie zast$pczej - s&d powierzy sprawowanie tej opieki przede wszystkim
rodzicom zast$pczym.
Art. 150.
1. Minister Sprawiedliwo%ci mo"e w drodze rozporz&dzenia wydanego w poro-
zumieniu z zainteresowanymi ministrami okre%li' zasady i tryb powierzania
opieki zak!adom wychowawczym lub innym instytucjom i organizacjom
spo!ecznym oraz sposb wykonywania przez nie opieki.
2. W razie powierzenia opieki zak!adowi wychowawczemu lub innej instytucji
albo organizacji spo!ecznej s&d opieku#czy mo"e wy!&czy' z zakresu obo-
wi&zkw opiekuna zarz&d maj&tkiem pozostaj&cego pod opiek& i powierzy'
ten zarz&d ustanowionemu przez siebie kuratorowi.
Art. 151.
S&d opieku#czy mo"e ustanowi' jednego opiekuna dla kilku osb, je"eli nie ma
sprzeczno%ci mi$dzy ich interesami. Opieka nad rodze#stwem powinna by' w miar$
mo"no%ci powierzona jednej osobie.
Art. 152.
Ka"dy, kogo s&d opieku#czy ustanowi opiekunem, obowi&zany jest opiek$ obj&'. Z
wa"nych powodw s&d opieku#czy mo"e zwolni' od tego obowi&zku.
Art. 153.
Obj$cie opieki nast$puje przez z!o"enie przyrzeczenia przed s&dem opieku#czym.
Opiekun powinien obj&' swe obowi&zki niezw!ocznie.
kompetencja orga-
nw gminy jako za-
danie zlecone
15-01-01
Rozdzia" II
Sprawowanie opieki
Art. 154.
Opiekun obowi&zany jest wykonywa' swe czynno%ci z nale"yt& staranno%ci&, jak
tego wymaga dobro pozostaj&cego pod opiek& i interes spo!eczny.
Art. 155.
1. Opiekun sprawuje piecz$ nad osob& i maj&tkiem pozostaj&cego pod opiek&;
podlega przy tym nadzorowi s&du opieku#czego.
2. Do sprawowania opieki stosuje si$ odpowiednio przepisy o w!adzy rodziciel-
skiej z zachowaniem przepisw poni"szych.
Art. 156.
Opiekun powinien uzyskiwa' zezwolenie s&du opieku#czego we wszelkich wa"niej-
szych sprawach, ktre dotycz& osoby lub maj&tku ma!oletniego.
Art. 157.
Je"eli opiekun doznaje przemijaj&cej przeszkody w sprawowaniu opieki, s&d opie-
ku#czy mo"e ustanowi' kuratora.
Art. 158.
Opiekun powinien przed powzi$ciem decyzji w wa"niejszych sprawach wys!ucha'
pozostaj&cego pod opiek&, je"eli pozwala na to jego rozwj umys!owy i stan zdrowia,
oraz uwzgl$dnia' w miar$ mo"no%ci jego rozs&dne "yczenia.
Art. 159.
1. Opiekun nie mo"e reprezentowa' osb pozostaj&cych pod jego opiek&:
1) przy czynno%ciach prawnych mi$dzy tymi osobami;
2) przy czynno%ciach prawnych mi$dzy jedn& z tych osb a opiekunem albo je-
go ma!"onkiem, zst$pnymi, wst$pnymi lub rodze#stwem, chyba "e czyn-
no%' prawna polega na bezp!atnym przysporzeniu na rzecz osoby pozostaj&-
cej pod opiek&.
2. Przepisy powy"sze stosuje si$ odpowiednio w post$powaniu przed s&dem lub
innym organem pa#stwowym.
Art. 160.
1. Niezw!ocznie po obj$ciu opieki opiekun obowi&zany jest sporz&dzi' inwen-
tarz maj&tku osoby pozostaj&cej pod opiek& i przedstawi' go s&dowi opie-
ku#czemu. Przepis powy"szy stosuje si$ odpowiednio w razie p(niejszego
nabycia maj&tku przez osob$ pozostaj&c& pod opiek&.
15-01-01
2. S&d opieku#czy mo"e zwolni' opiekuna od obowi&zku sporz&dzenia inwenta-
rza, je"eli maj&tek jest nieznaczny.
Art. 161.
1. S&d opieku#czy mo"e zobowi&za' opiekuna do z!o"enia do depozytu s&do-
wego kosztowno%ci, papierw warto%ciowych i innych dokumentw nale"&-
cych do pozostaj&cego pod opiek&. Przedmioty te nie mog& by' odebrane bez
zezwolenia s&du opieku#czego.
2. Gotwka pozostaj&cego pod opiek&, je"eli nie jest potrzebna do zaspokajania
jego uzasadnionych potrzeb, powinna by' z!o"ona przez opiekuna w instytu-
cji bankowej. Opiekun mo"e podejmowa' ulokowan& gotwk$ tylko za ze-
zwoleniem s&du opieku#czego.
Art. 162.
1. Opiekun sprawuje opiek$ bezp!atnie.
2. Je"eli z opiek& zwi&zany jest zarz&d maj&tkiem wymagaj&cy znacznego na-
k!adu pracy, s&d opieku#czy mo"e na "&danie opiekuna przyzna' mu stosow-
ne wynagrodzenie okresowe albo wynagrodzenie jednorazowe w dniu ustania
opieki lub zwolnienia go od niej.
Art. 163.
1. Opiekun mo"e "&da' od pozostaj&cego pod opiek& zwrotu nak!adw i wydat-
kw zwi&zanych ze sprawowaniem opieki. Do roszcze# z tego tytu!u stosuje
si$ odpowiednio przepisy o zleceniu.
2. Roszczenia powy"sze przedawniaj& si$ z up!ywem lat trzech od ustania opieki
lub zwolnienia opiekuna.
Art. 164.
Roszczenie osoby pozostaj&cej pod opiek& o naprawienie szkody wyrz&dzonej nie-
nale"ytym sprawowaniem opieki przedawnia si$ z up!ywem lat trzech od ustania
opieki lub zwolnienia opiekuna.
Rozdzia" III
Nadzr nad sprawowaniem opieki
Art. 165.
1. S&d opieku#czy wykonywa nadzr nad sprawowaniem opieki, zaznajamiaj&c
si$ bie"&co z dzia!alno%ci& opiekuna oraz udzielaj&c mu wskazwek i pole-
ce#.
2. S&d opieku#czy mo"e "&da' od opiekuna wyja%nie# we wszelkich sprawach
nale"&cych do zakresu opieki oraz przedstawienia dokumentw zwi&zanych z
jej sprawowaniem.
15-01-01
Art. 166.
1. Opiekun obowi&zany jest, w terminach oznaczonych przez s&d opieku#czy,
nie rzadziej ni" co roku, sk!ada' temu s&dowi sprawozdania dotycz&ce osoby
pozostaj&cego pod opiek& oraz rachunki z zarz&du jego maj&tkiem.
2. Je"eli dochody z maj&tku nie przekraczaj& prawdopodobnych kosztw utrzy-
mania i wychowania pozostaj&cego pod opiek&, s&d opieku#czy mo"e zwol-
ni' opiekuna od przedstawiania szczeg!owych rachunkw z zarz&du; w wy-
padku takim opiekun sk!ada tylko oglne sprawozdanie o zarz&dzie maj&t-
kiem.
Art. 167.
1. S&d opieku#czy bada sprawozdania i rachunki opiekuna pod wzgl$dem rze-
czowym i rachunkowym, zarz&dza w razie potrzeby ich sprostowanie i uzu-
pe!nienie oraz orzeka, czy i w jakim zakresie rachunki zatwierdza.
2. Zatwierdzenie rachunku przez s&d opieku#czy nie wy!&cza odpowiedzialno%ci
opiekuna za szkod$ wyrz&dzon& nienale"ytym sprawowaniem zarz&du maj&t-
kiem.
Art. 168.
Je"eli opiekun nie sprawuje nale"ycie opieki, s&d opieku#czy wyda odpowiednie
zarz&dzenia.
Rozdzia" IV
Zwolnienie opiekuna i ustanie opieki
Art. 169.
1. Z wa"nych powodw s&d opieku#czy mo"e na "&danie opiekuna zwolni' go z
opieki.
2. S&d opieku#czy zwolni opiekuna, je"eli z powodu przeszkd faktycznych lub
prawnych opiekun jest niezdolny do sprawowania opieki albo dopuszcza si$
czynw lub zaniedba#, ktre naruszaj& dobro pozostaj&cego pod opiek&.
3. Je"eli s&d opieku#czy nie postanowi! inaczej, opiekun obowi&zany jest pro-
wadzi' nadal pilne sprawy zwi&zane z opiek& a" do czasu jej obj$cia przez
nowego opiekuna.
Art. 170.
Gdy ma!oletni osi&gnie pe!noletno%' albo gdy przywrcona zostanie nad nim w!adza
rodzicielska, opieka ustaje z mocy prawa.
15-01-01
Art. 171.
Je"eli w chwili ustania opieki zachodzi przeszkoda do natychmiastowego przyj$cia
zarz&du maj&tkiem przez osob$, ktra pozostawa!a pod opiek&, albo przez jej przed-
stawiciela ustawowego lub spadkobiercw, opiekun obowi&zany jest nadal prowa-
dzi' pilne sprawy zwi&zane z zarz&dem maj&tku, chyba "e s&d opieku#czy postanowi
inaczej.
Art. 172.
1. W razie zwolnienia opiekuna lub ustania opieki opiekun obowi&zany jest z!o-
"y' w ci&gu trzech miesi$cy rachunek ko#cowy z zarz&du maj&tkiem.
2. Do rachunku ko#cowego stosuje si$ odpowiednio przepisy o rachunku rocz-
nym.
Art. 173.
S&d opieku#czy mo"e zwolni' opiekuna od obowi&zku sk!adania rachunku ko#co-
wego.
Art. 174.
Niezw!ocznie po swym zwolnieniu lub po ustaniu opieki opiekun obowi&zany jest
odda' osobie, ktra pozostawa!a pod opiek&, albo jej przedstawicielowi ustawowemu
lub spadkobiercom zarz&dzany przez siebie maj&tek tej osoby.
DZIA# II
Opieka nad ubezw"asnowolnionym ca"kowicie
Art. 175.
Do opieki nad ubezw!asnowolnionym ca!kowicie stosuje si$ odpowiednio przepisy o
opiece nad ma!oletnim z zachowaniem przepisw poni"szych.
Art. 176.
Je"eli wzgl&d na dobro pozostaj&cego pod opiek& nie stoi temu na przeszkodzie,
opiekunem ubezw!asnowolnionego ca!kowicie powinien by' ustanowiony przede
wszystkim jego ma!"onek, a w braku tego" - jego ojciec lub matka.
Art. 177.
Opieka nad ubezw!asnowolnionym ca!kowicie ustaje z mocy prawa w razie uchyle-
nia ubezw!asnowolnienia lub zmiany ubezw!asnowolnienia ca!kowitego na cz$%cio-
we.
15-01-01
DZIA# III
Kuratela
Art. 178.
1. Kuratora ustanawia si$ w wypadkach w ustawie przewidzianych.
2. W zakresie nie uregulowanym przez przepisy, ktre przewiduj& ustanowienie
kuratora, stosuje si$ odpowiednio do kurateli przepisy o opiece z zachowa-
niem przepisw poni"szych.
Art. 179.
1. Organ pa#stwowy, ktry ustanowi! kuratora, przyzna mu na jego "&danie sto-
sowne wynagrodzenie za sprawowanie kurateli. Wynagrodzenie pokrywa si$
z maj&tku osoby, dla ktrej kurator jest ustanowiony, a je"eli osoba ta nie ma
maj&tku, wynagrodzenie pokrywa ten, na czyje "&danie kurator zosta! usta-
nowiony.
2. Wynagrodzenia nie przyznaje si$, je"eli nak!ad pracy kuratora jest nieznacz-
ny, a sprawowanie kurateli czyni zado%' zasadom wsp!"ycia spo!ecznego.
Art. 180.
1. Z zastrze"eniem wyj&tkw w ustawie przewidzianych, organ pa#stwowy, kt-
ry ustanowi! kuratora, uchyli kuratel$, gdy odpadnie jej cel.
2. Je"eli kurator zosta! ustanowiony do za!atwienia poszczeglnej sprawy, ku-
ratela ustaje z chwil& uko#czenia tej sprawy.
Art. 181.
1. Kurator osoby ubezw!asnowolnionej cz$%ciowo jest powo!any do jej repre-
zentowania i do zarz&du jej maj&tkiem tylko wtedy, gdy s&d opieku#czy tak
postanowi.
2. W razie uchylenia ubezw!asnowolnienia kuratela ustaje z mocy prawa.
Art. 182.
Dla dziecka pocz$tego, lecz jeszcze nie urodzonego, ustanawia si$ kuratora, je"eli
jest to potrzebne do strze"enia przysz!ych praw dziecka. Kuratela ustaje z chwil&
urodzenia si$ dziecka.
Art. 183.
1. Osoba u!omna mo"e "&da' ustanowienia kuratora, je"eli potrzebuje pomocy
do prowadzenia wszelkich spraw albo spraw okre%lonego rodzaju. Zakres
obowi&zkw i uprawnie# kuratora okre%la s&d opieku#czy.
2. Kuratel$ uchyla si$ na "&danie osoby u!omnej, dla ktrej by!a ustanowiona.
15-01-01
Art. 184.
1. Dla ochrony praw osoby, ktra z powodu nieobecno%ci nie mo"e prowadzi'
swoich spraw, a nie ma pe!nomocnika, ustanawia si$ kuratora. To samo doty-
czy wypadku, gdy pe!nomocnik nieobecnego nie mo"e wykonywa' swoich
czynno%ci albo gdy je wykonywa nienale"ycie.
2. Kurator powinien przede wszystkim postara' si$ o ustalenie miejsca pobytu
osoby nieobecnej i zawiadomi' j& o stanie jej spraw.

Kodeks Rodzinny I Opiekunczy

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kodeks Rodzinny I Opiekunczy

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kancelaria Sejmu s.

You might also like