Ksiega Estery

wedug w. Jana
przekad ks. J. Wujka, wraz z tekstem aciskim Vulgatam Clementinam

CZC 1 (1,1 - 4,17) NIEBEZPIECZESTWO ZGUBY ZAGRAAJCE YDOM I. ODRZUCENIE KRLOWEJ WASTI (1,1-22).

1
1 Za dni Aswerusa, ktry panowa od Indyj a do Etiopii nad stu dwudziestu siedmiu prowincjami, 2 gdy siedzia na stolicy krlestwa swego, Susan miastem krlestwa jego pierwszym byo. 3 Trzeciego tedy roku panowania swego sprawi wielk uczt wszystkim ksitom i sugom swoim, najmoniejszym z Persw i najznakomitszym z Medw, 4 i starostom krain przed sob, przez dugi czas, to jest przez sto osiemdziesit dni, aby okaza bogactwa chway krlestwa swego i wielko i chlub monoci swojej. 5 A gdy si dni uczty skoczyy, wezwa wszystek lud, ktry si znalaz w Susan, od najwikszego a do najmniejszego i kaza przez siedem dni uczt nagotowa w wejciu do ogrodu i gaju, ktry krlewsk upraw i rk by szczepiony. 6 I wisiay po wszystkich stronach opony biae i zielone i bkitne, zawieszone na sznurach bisiorowych i szkaratnych, ktre byy przez kka z koci soniowej przewleczone i na supach marmurowych zawieszone. ka te zote i srebrne rozstawione byy na posadzce, szmaragdowym i marmurowym kamieniem wyoonej i dziwnie rozmaitymi obrazami ozdobionej. 7 A ci, ktrzy byli zaproszeni, pili z kubkw zotych, i na coraz innych naczyniach wnoszono potrawy; wino te, tak jak wielmono krlewskiej przystao, obficie i co najlepsze nalewano. 8 A nie byo nikogo, ktry by nie chccych do picia przymusza, ale jak krl postanowi, stawiajc nad kadym stoem jednego z ksit swoich, aby bra kady, co by chcia. 9 Wasti krlowa sprawia te uczt dla niewiast w paacu, gdzie krl Aswerus zwyk by mieszka. 10 A tak dnia sidmego, gdy sobie krl podweseli, a po zbytnim piciu
1

1
1 In diebus Assueri, qui regnavit ab India usque thiopiam super centum viginti septem provincias, 2 quando sedit in solio regni sui, Susan civitas regni ejus exordium fuit. 3 Tertio igitur anno imperii sui fecit grande convivium cunctis principibus et pueris suis, fortissimis Persarum, et Medorum inclytis, et prfectis provinciarum coram se, 4 ut ostenderet divitias glori regni sui, ac magnitudinem atque jactantiam potenti su, multo tempore, centum videlicet et octoginta diebus. 5 Cumque implerentur dies convivii, invitavit omnem populum, qui inventus est in Susan, a maximo usque ad minimum : et jussit septem diebus convivium prparari in vestibulo horti, et nemoris quod regio cultu et manu consitum erat. 6 Et pendebant ex omni parte tentoria rii coloris et carbasini ac hyacinthini, sustentata funibus byssinis atque purpureis, qui eburneis circulis inserti erant, et columnis marmoreis fulciebantur. Lectuli quoque aurei et argentei, super pavimentum smaragdino et pario stratum lapide, dispositi erant : quod mira varietate pictura decorabat. 7 Bibebant autem qui invitati erant aureis poculis, et aliis atque aliis vasis cibi inferebantur. Vinum quoque, ut magnificentia regia dignum erat, abundans, et prcipuum ponebatur. 8 Nec erat qui nolentes cogeret ad bibendum, sed sicut rex statuerat, prponens mensis singulos de principibus suis ut sumeret unusquisque quod vellet. 9 Vasthi quoque regina fecit convivium feminarum in palatio, ubi rex Assuerus manere consueverat. 10 Itaque die septimo, cum rex esset hilarior, et post nimiam potationem incaluisset mero, prcepit Maumam, et Bazatha, et Harbona,

zagrza si winem, rozkaza Maumamowi, Bazacie, Harbonie, Bagacie, Abgacie, Zetarowi i Charchasowi, siedmiu rzezacom, ktrzy przed oczyma jego suyli, 11 aby przywiedli krlow Was przed krla, woywszy na gow jej koron, aby pokaza wszystkim ludziom i ksitom pikno jej, bo bardzo pikna bya. 12 Lecz ona wzbraniaa si i na krlewski rozkaz, ktry da przez rzezacw, przyj nie chciaa. Rozgniewany tym i wielk zoci zapalony, 13 zapyta krl mdrcw, ktrzy wedug zwyczaju krlewskiego zawsze przy nim byli, i za ktrych rad wszystko czyni, bo znali ustawy 14 i prawa przodkw (a byli pierwsi i najblisi : Charsena, Setar, Adnaata, Tarsis, Mares, Marsana i Mamuchan, siedmiu ksit perskich i medyjskich, ktrzy patrzyli na oblicze krla i pierwsi po nim zwykli byli siada), 15 jakiemu wyrokowi podlega krlowa Wasti, ktra rozkazu Aswerusa krla, danego przez rzezacw, wykona nie chciaa. 16 I odpowiedzia Mamuchan, co krl sysza i ksita: "Nie tylko krla obrazia krlowa Wasti, ale i wszystkie narody i ksit, ktrzy s po wszystkich ziemiach krla Aswerusa. 17 Bo rozejdzie si mowa o krlowej do wszystkich niewiast, tak i wzgardz mami swymi i rzekn: "l Krl Aswerus kaza, aby krlowa Wasti wesza do niego, a ona nie chciaa. 18 "I za tym przykadem wszystkie ony ksit perskich i medyjskich lekce sobie bd way rozkazania mw. Suszny przeto jest gniew krlewski. 19 Jeli ci si podoba, niech wyjdzie wyrok od oblicza twego, a niech bdzie napisany wedle prawa Persw i Medw, ktrego si przestpowa nie godzi, aby adn miar wicej Wasti do krla nie wchodzia, ale eby krlestwo jej otrzymaa inna, ktra jest lepsza ni ona. 20 A to po wszystkim pastwie (ktre jest bardzo szerokie) ziem twoich niech bdzie obwoane, i wszystkie ony, tak wielkich jak i maych, niech oddaj cze maonkom swoim". 21 Podobaa si rada jego krlowi i ksitom i uczyni krl wedug rady Mamuchana,

et Bagatha, et Abgatha, et Zethar, et Charchas, septem eunuchis qui in conspectu ejus ministrabant, 11 ut introducerent reginam Vasthi coram rege, posito super caput ejus diademate, ut ostenderet cunctis populis et principibus pulchritudinem illius : erat enim pulchra valde. 12 Qu renuit, et ad regis imperium quod per eunuchos mandaverat, venire contempsit. Unde iratus rex, et nimio furore succensus, 13 interrogavit sapientes, qui ex more regio semper ei aderant, et illorum faciebat cuncta consilio, scientium leges, ac jura majorum 14 (erant autem primi et proximi, Charsena, et Sethar, et Admatha, et Tharsis, et Mares, et Marsana, et Mamuchan, septem duces Persarum, atque Medorum, qui videbant faciem regis, et primi post eum residere soliti erant) : 15 cui sententi Vasthi regina subjaceret, qu Assueri regis imperium, quod per eunuchos mandaverat, facere noluisset. 16 Responditque Mamuchan, audiente rege atque principibus : Non solum regem lsit regina Vasthi, sed et omnes populos et principes qui sunt in cunctis provinciis regis Assueri. 17 Egredietur enim sermo regin ad omnes mulieres, ut contemnant viros suos, et dicant : Rex Assuerus jussit ut regina Vasthi intraret ad eum, et illa noluit. 18 Atque hoc exemplo omnes principum conjuges Persarum atque Medorum parvipendent imperia maritorum : unde regis justa est indignatio. 19 Si tibi placet, egrediatur edictum a facie tua, et scribatur juxta legem Persarum atque Medorum, quam prteriri illicitum est, ut nequaquam ultra Vasthi ingrediatur ad regem, sed regnum illius altera, qu melior est illa, accipiat. 20 Et hoc in omne (quod latissimum est) provinciarum tuarum divulgetur imperium, et cunct uxores, tam majorum quam minorum, deferant maritis suis honorem. 21 Placuit consilium ejus regi et principibus : fecitque rex juxta consilium Mamuchan,

22 i rozesa listy po wszystkich ziemiach krlestwa swego w rnych jzykach i pismach, aby kady nard sysze i czyta mg, e mowie s zwierzchnikami i starszymi w domach swoich, i eby to po wszystkich narodach obwoano. 2. WYBR ESTERY NA MIEJSCE WASTI (2,1-23).

22 et misit epistolas ad universas provincias regni sui, ut quque gens audire et legere poterat, diversis linguis et litteris, esse viros principes ac majores in domibus suis : et hoc per cunctos populos divulgari.

2
1 Z Gdy si to tak stao i gdy si umierzy gniew krla Aswerusa wspomnia na Wasti, i co bya uczynia i co ucierpiaa. 2 I rzekli dworzanie krlewscy i suebnicy jego: "Niech szukaj krlow dzieweczek, 3 panienek i nadobnych, i niech rozel ludzi, ktrzy by wypatrzyli po wszystkich krainach dzieweczki pikne i panny, i niech je przywiod do miasta Susan i oddadz je do domu niewiast pod rk Egeusza rzezaca, ktry jest ochmistrzem i strem niewiast krlewskich, i niech otrzymaj strj niewieci i inne rzeczy do potrzeby. 4 A ktra si ze wszystkich oczom krlewskim spodoba, ta niech krluje zamiast Wasti." Podobaa si mowa krlowi, i tak jak poddali, uczyni rozkaza. 5 By m yd w miecie Susan, imieniem Mardocheusz, syn Jaira, syna Semeja, syna Cisa, z pokolenia Jeminiego, 6 ktry by przeniesiony z Jeruzalem naonczas, gdy Nabuchodonozor, krl babiloski, przenis Jechoniasza, krla judzkiego. 7 Ten wychowywa crk brata swego Ediss, ktr drugim imieniem zwano Estera, i oboje rodzicw stracia, a bya pikna bardzo i wdzicznej twarzy. A po mierci ojca i matki jej przybra j sobie Mardocheusz za crk. - 8 A gdy si rozgosi dekret krla i wedug rozkazu jego wiele piknych panien do Susan przywodzono i Egeuszowi rzezacowi oddawano, Ester te midzy innymi pannami oddano mu, aby bya chowana w poczcie niewiast. 9 Ta mu si spodobaa i znalaza ask w oczach jego. I rozkaza rzezacowi, aby przyspieszy pielgnacj niewieci i aby jej da cz jej i siedem co
3

2
1 His ita gestis, postquam regis Assueri indignatio deferbuerat, recordatus est Vasthi, et qu fecisset, vel qu passa esset : 2 dixeruntque pueri regis ac ministri ejus : Qurantur regi puell virgines ac specios, 3 et mittantur qui considerent per universas provincias puellas speciosas et virgines : et adducant eas ad civitatem Susan, et tradant eas in domum feminarum sub manu Egei eunuchi, qui est prpositus et custos mulierum regiarum : et accipiant mundum muliebrem, et cetera ad usus necessaria. 4 Et qucumque inter omnes oculis regis placuerit, ipsa regnet pro Vasthi. Placuit sermo regi : et ita, ut suggesserant, jussit fieri. 5 Erat vir Judus in Susan civitate, vocabulo Mardochus filius Jair, filii Semei, filii Cis, de stirpe Jemini, 6 qui translatus fuerat de Jerusalem eo tempore quo Jechoniam regem Juda Nabuchodonosor rex Babylonis transtulerat, 7 qui fuit nutritius fili fratris sui Ediss, qu altero nomine vocabatur Esther, et utrumque parentem amiserat : pulchra nimis, et decora facie. Mortuisque patre ejus ac matre, Mardochus sibi eam adoptavit in filiam. 8 Cumque percrebruisset regis imperium, et juxta mandatum illius mult pulchr virgines adducerentur Susan, et Egeo traderentur eunucho, Esther quoque inter ceteras puellas ei tradita est, ut servaretur in numero feminarum. 9 Qu placuit ei, et invenit gratiam in conspectu illius. Et prcepit eunucho, ut acceleraret mundum muliebrem, et traderet ei partes suas, et septem puellas speciosissimas de domo regis, et tam ipsam quam pedissequas ejus ornaret atque

najpikniejszych panienek z domu krlewskiego i tak j, jak i suebne panny jej przybra i ozdobi. 10 A ona nie chciaa mu oznajmi narodu i ojczyzny swojej, bo jej by nakaza Mardocheusz, aby o tej rzeczy cakiem milczaa. 11 On za przechadza si codzie przed przysionkiem domu, w ktrym wybrane panny chowano, troszczc si o zdrowie Estery i chcc wiedzie, co si z ni dzieje. 12 A gdy przychodzi czas dla kadej za porzdkiem panienki, eby wej do krla, zanim dokonano wszystkiego, co do pielgnacji niewieciej naleao, upywa dwunasty miesic; mianowicie przez sze miesicy namaszczay si olejkiem z mirry, a przez drugie sze barwiczek i rzeczy wonnych uyway. 13 A gdy miay wej do krla, o cokolwiek prosiy, co do ozdoby naleao, otrzymyway, i ubrawszy si, jak si im podobao, z domu niewiast przechodziy do onicy krlewskiej. 14 A ktra wesza wieczr, rano wychodzia, i stamtd bya odprowadzana do drugiego domu, ktry by pod rk Susagazego, rzezaca, ktry by przeoonym nad naonicami krlewskimi ; a nie miaa monoci wrci si wicej do krla, aby krl zechcia i po imieniu jej przyj rozkaza. 15 A gdy przemin czas porzdkiem, nadchodzi dzie, ktrego Estera, crka Abihaila, brata Mardocheusza, ktr sobie przybra za crk, miaa wej do krola. Ona nie szukaa strojw niewiecich, ale cokolwiek chcia Egeusz, rzezaniec, str panien, to jej da na ozdob ; bo bya bardzo ksztatna, a niewymown piknoci zdaa si oczom wszystkich wdziczn i mi. 16 Wprowadzona tedy zostaa do pokoju krla Aswerusa miesica dziesitego, ktry zowi Tebet, sidmego roku krlestwa jego. 17 I umiowa j krl bardziej ni wszystkie niewiasty, i miaa przed nim ask i miosierdzie nad wszystkie niewiasty, i woy na gow jej koron krlestwa, i uczyni j krlow na miejscu Wasti. I rozkaza nagotowa uczt bardzo wielk dla wszystkich ksit i sug swoich na pojcie i na wesele Estery. I da odpocznienie wszystkim ziemiom i rozdawa dary wedug szczodrobliwoci ksicej. 19 A gdy poraz
4

excoleret. 10 Qu noluit indicare ei populum et patriam suam : Mardochus enim prceperat ei, ut de hac re omnino reticeret : 11 qui deambulabat quotidie ante vestibulum domus, in qua elect virgines servabantur, curam agens salutis Esther, et scire volens quid ei accideret. 12 Cum autem venisset tempus singularum per ordinem puellarum ut intrarent ad regem, expletis omnibus qu ad cultum muliebrem pertinebant, mensis duodecimus vertebatur : ita dumtaxat, ut sex mensibus oleo ungerentur myrrhino, et aliis sex quibusdam pigmentis et aromatibus uterentur. 13 Ingredientesque ad regem, quidquid postulassent ad ornatum pertinens, accipiebant : et ut eis placuerat, composit de triclinio feminarum ad regis cubiculum transibant. 14 Et qu intraverat vespere, egrediebatur mane, atque inde in secundas des deducebatur, qu sub manu Susagazi eunuchi erant, qui concubinis regis prsidebat : nec habebat potestatem ad regem ultra redeundi, nisi voluisset rex, et eam venire jussisset ex nomine. 15 Evoluto autem tempore per ordinem, instabat dies quo Esther filia Abihail fratris Mardochi, quam sibi adoptaverat in filiam, deberet intrare ad regem. Qu non qusivit muliebrem cultum, sed qucumque voluit Egeus eunuchus custos virginum, hc ei ad ornatum dedit. Erat enim formosa valde, et incredibili pulchritudine : omnium oculis gratiosa et amabilis videbatur. 16 Ducta est itaque ad cubiculum regis Assueri mense decimo, qui vocatur Tebeth, septimo anno regni ejus. 17 Et adamavit eam rex plus quam omnes mulieres, habuitque gratiam et misericordiam coram eo super omnes mulieres : et posuit diadema regni in capite ejus, fecitque eam regnare in loco Vasthi. 18 Et jussit convivium prparari permagnificum cunctis principibus et servis suis pro conjunctione et nuptiis Esther. Et dedit requiem universis provinciis, ac dona largitus est juxta magnificentiam principalem. 19 Cumque secundo qurerentur virgines et congregarentur, Mardochus manebat ad januam regis : 20 necdum prodiderat Esther patriam et populum suum, juxta mandatum ejus. Quidquid enim ille prcipiebat,

drugi szukano i zbierano panny, Mardocheusz siedzia u drzwi krlewskich. 20 A Estera jeszcze nie oznajmia ojczyzny i narodu swego, wedug rozkazu jego; bo, cokolwiek on rozkaza, przestrzegaa Estera, i tak wszystko czynia, jak wtedy zwyka bya, gdy j malutk wychowywa. 21 Tego tedy czasu, gdy Mardocheusz siedzia u drzwi krlewskich, rozgniewali si Bagatan i Tares, dwaj rzezacy krlewscy, ktrzy byli odwiernymi i u pierwszego progu paacu siadali, i chcieli si targn na krla i zabi go. 22 To nie byo tajne Mardocheuszowi, i wnet oznajmi krlowej Esterze, a ona krlowi imieniem Mardocheusza, ktry do niej rzecz t by donis. 23 Gdy zbadano rzecz i stwierdzono, powieszono obu na szubienicy. I podano to do historii, i w kroniki wpisano przed krlem. 3. DEKRET O WYTPIENIU YDW (3, 1-15).

observabat Esther : et ita cuncta faciebat ut eo tempore solita erat, quo eam parvulam nutriebat. 21 Eo igitur tempore, quo Mardochus ad regis januam morabatur, irati sunt Bagathan et Thares duo eunuchi regis, qui janitores erant, et in primo palatii limine prsidebant : volueruntque insurgere in regem, et occidere eum. 22 Quod Mardochum non latuit, statimque nuntiavit regin Esther : et illa regi ex nomine Mardochi, qui ad se rem detulerat. 23 Qusitum est, et inventum : et appensus est uterque eorum in patibulo. Mandatumque est historiis, et annalibus traditum coram rege.

3
1 Potem krl Aswerus wywyszy Amana, syna Amadaty, ktry by z rodu Agaga, i wystawi stolic jego nad wszystkich ksit, ktrych mia. 2 I wszyscy sudzy krlewscy, ktrzy we drzwiach paacu byli, klkali i kaniali si Amanowi, bo im tak pan rozkaza. Sam tylko Mardocheusznie klka ani mu si nie kania. 3 Rzekli mu sudzy krlewscy, ktrzy przed drzwiami paacu siadali: "Czemu wbrew innym nie zachowujesz przykazania krlewskiego?" 4 A gdy to czsto mawiali, a on sucha nie chcia, powiedzieli Amanowi, chcc wiedzie, czy bdzie trwa w postanowieniu; bo im by powiedzia, e by ydem. 5 Gdy to usysza Aman i sam dowiadczy, e Mardocheusz nie klka przed nim ani mu si kania, rozgniewa si bardzo. 6 I za nic sobie nie mia na jednym Mardocheuszu pooy rce swe; bo usysza, e by z narodu ydowskiego, i raczej chcia wytraci wszystek nard ydw, ktrzy byli w krlestwie Aswerusa. 7 Miesica pierwszego (ktry zowi Nisan), roku dwunastego
5

3
1 Post hc rex Assuerus exaltavit Aman filium Amadathi, qui erat de stirpe Agag : et posuit solium ejus super omnes principes quos habebat. 2 Cunctique servi regis, qui in foribus palatii versabantur, flectebant genua, et adorabant Aman : sic enim prceperat eis imperator : solus Mardochus non flectebat genu, neque adorabat eum. 3 Cui dixerunt pueri regis, qui ad fores palatii prsidebant : Cur prter ceteros non observas mandatum regis ? 4 Cumque hoc crebrius dicerent, et ille nollet audire, nuntiaverunt Aman, scire cupientes utrum perseveraret in sententia : dixerat enim eis se esse Judum. 5 Quod cum audisset Aman, et experimento probasset quod Mardochus non flecteret sibi genu, nec se adoraret, iratus est valde, 6 et pro nihilo duxit in unum Mardochum mittere manus suas : audierat enim quod esset gentis Jud ; magisque voluit omnem Judorum, qui erant in regno Assueri, perdere nationem. 7 Mense primo (cujus vocabulum est Nisan), anno duodecimo regni Assueri, missa est sors in urnam, qu

krlestwa Aswerusa, rzucono los, ktry po hebrajsku zowi pur, w skrzynk przed Amanem, ktrego dnia i ktrego miesica nard ydowski mia by wygubiony. I wyszed miesic dwunasty, ktry zowi Adar. 8 I rzek Aman krlowi Aswerusowi : "Jest lud po wszystkich krainach krlestwa twego rozproszony i midzy sob podzielony, nowych praw i zwyczajw uywajcy, a nadto gardzcy krlewskim rozkazaniem. A wiesz bardzo dobrze, e nie jest poyteczne krlestwu twojemu, aby si mia rozzuchwali przez pobaliwo. 9 Jeli ci si podoba, wydaj wyrok, aby zgin, a dziesi tysicy talentw odwa podskarbim skarbu twego. 10 Zdj tedy krl sygnet, ktrego uywa, z rki swej i da go Amanowi, synowi Amadaty z rodu Agaga, nieprzyjacielowi ydowskiemu. 11 I rzek do niego : "Srebro, ktre mi obiecujesz, niech twoje bdzie; z ludem czy, co ci si podoba." 12 I przyzwano pisarzw krlewskich, pierwszego miesica, Nisana, trzynastego dnia tego miesica, i napisano, jak rozkaza Aman, do wszystkich ksit krlewskich i sdziw krain i rozmaitych narodw, jak kady na rd mg wedug rnoci jzykw czyta i rozumie, imieniem krla Aswerusa ; a listy, zapiecztowane sygnetem jego, 13 rozesano przez posw krlewskich do wszystkich ziemi, aby zabito i wygadzono wszystkich ydw od dziecicia a do starca, dziatki i niewiasty, jednego dnia, to jest trzynastego miesica dwunastego, ktry zowi Adar, a majtno ich aby zrabowali. 14 A tre listw ta bya, aby wszystkie krainy wiedziay i przygotoway si na dzie wymieniony. 15 Spieszyli si posowie, ktrych wysano, aby rozkazanie krlewskie wypeni. I natychmiast w Susan przybito wyrok, gdy krl i Aman biesiadowali, a wszyscy ydzi, ktrzy byli w miecie, pakali.

hebraice dicitur phur, coram Aman, quo die et quo mense gens Judorum deberet interfici : et exivit mensis duodecimus, qui vocatur Adar. 8 Dixitque Aman regi Assuero : Est populus per omnes provincias regni tui dispersus, et a se mutuo separatus, novis utens legibus et cremoniis, insuper et regis scita contemnens : et optime nosti quod non expediat regno tuo ut insolescat per licentiam. 9 Si tibi placet, decerne, ut pereat, et decem millia talentorum appendam arcariis gaz tu. 10 Tulit ergo rex annulum, quo utebatur, de manu sua, et dedit eum Aman filio Amadathi de progenie Agag, hosti Judorum, 11 dixitque ad eum : Argentum, quod tu polliceris, tuum sit ; de populo age quod tibi placet. 12 Vocatique sunt scrib regis mense primo Nisan, tertiadecima die ejusdem mensis : et scriptum est, ut jusserat Aman, ad omnes satrapas regis, et judices provinciarum, diversarumque gentium, ut quque gens legere poterat et audire pro varietate linguarum ex nomine regis Assueri : et litter signat ipsius annulo 13 miss sunt per cursores regis ad universas provincias, ut occiderent atque delerent omnes Judos, a puero usque ad senem, parvulos et mulieres, uno die, hoc est tertiodecimo mensis duodecimi, qui vocatur Adar ; et bona eorum diriperent. 14 Summa autem epistolarum hc fuit, ut omnes provinci scirent, et pararent se ad prdictam diem. 15 Festinabant cursores, qui missi erant, regis imperium explere. Statimque in Susan pependit edictum, rege et Aman celebrante convivium, et cunctis Judis, qui in urbe erant, flentibus.

4. AOBA MARDOCHEUSZA, PLAN ESTERY (4,1-17).

4
1 Gdy to usysza Mardocheusz, rozdar szaty swe i oblk si w wr, posypa gow popioem i na ulicy wpord miasta krzycza wielkim gosem, okazujc gorzko serca swego, 2 i z tym krzykiem a do drzwi paacu idc; bo si nie godzio obleczonemu w wr wnij na dwr krlewski. 3 Po wszystkich te krainach, miasteczkach i miejscach, do ktrych okrutny wyrok krlewski doszed, bya niezmierna ao u ydw, post, krzyk i pacz, i wielu ich zamiast pocieli woru i popiou uywao. 4 I weszy panny suebne Estery i rzezacy, i oznajmili jej. Usyszawszy to zlka si, i posaa szat, aby go, zdjwszy ze wr, w ni ubrali ; lecz on jej przyj nie chcia. 5 I zawoawszy Atacha rzezaca, ktrego jej by krl da za sug, rozkazaa mu, aby poszed do Mardocheusza i dowiedzia si od niego, dlaczego to czyni. 6 I wyszedszy Atach poszed do Mardocheusza, stojcego na ulicy miejskiej przed drzwiami paacu. 7 Ten mu powiedzia wszystko, co si dziao jak Aman obieca, e za wytracenie ydw wniesie srebro do skarbw krlewskich. 8 Kopi te wyroku, ktry by przybity w Susan, da mu, aby pokaza krlowej i napomnia j, aby wesza do krla i prosia go za ludem swoim. 9 Wrciwszy si Atach, powiedzia Esterze wszystko, co rzek Mardocheusz. 10 Ona mu odpowiedziaa i kazaa powiedzie Mardocheuszowi : 11 "Wszyscy sudzy krla i wszystkie krainy, ktre pod moc jego s, wiedz, i, jeliby kto, czy to mczyzna, czy niewiasta, nie bdc wezwany, wszed do wewntrznego przedsionka krlewskiego, bez adnej zwoki ma by zabity, chybaby krl lask zot ku niemu wycign na znak aski, i tak mgby ywym zosta. Jake tedy ja mam wej do krla, ktra ju trzydzieci dni nie jestem wezwana do niego ?" 12 Gdy to usysza Mardocheusz, znowu da zna Esterze mwic : 13 "Nie mniemaj, e jedynie swoje ycie uratujesz spord wszystkich ydw, poniewa jeste w domu
7

4
1 Qu cum audisset Mardochus, scidit vestimenta sua, et indutus est sacco, spargens cinerem capiti : et in platea medi civitatis voce magna clamabat, ostendens amaritudinem animi sui, 2 et hoc ejulatu usque ad fores palatii gradiens. Non enim erat licitum indutum sacco aulam regis intrare. 3 In omnibus quoque provinciis, oppidis, ac locis, ad qu crudele regis dogma pervenerat, planctus ingens erat apud Judos, jejunium, ululatus, et fletus, sacco et cinere multis pro strato utentibus. 4 Ingress autem sunt puell Esther et eunuchi, nuntiaveruntque ei. Quod audiens consternata est, et vestem misit, ut ablato sacco induerent eum : quam accipere noluit. 5 Accitoque Athach eunucho, quem rex ministrum ei dederat, prcepit ei ut iret ad Mardochum, et disceret ab eo cur hoc faceret. 6 Egressusque Athach, ivit ad Mardochum stantem in platea civitatis, ante ostium palatii : 7 qui indicavit ei omnia qu acciderant : quomodo Aman promisisset ut in thesauros regis pro Judorum nece inferret argentum. 8 Exemplar quoque edicti, quod pendebat in Susan, dedit ei, ut regin ostenderet, et moneret eam ut intraret ad regem et deprecaretur eum pro populo suo. 9 Regressus Athach, nuntiavit Esther omnia qu Mardochus dixerat. 10 Qu respondit ei, et jussit ut diceret Mardocho : 11 Omnes servi regis, et cunct, qu sub ditione ejus sunt, norunt provinci, quod sive vir, sive mulier non vocatus, interius atrium regis intraverit, absque ulla cunctatione statim interficiatur : nisi forte rex auream virgam ad eum tetenderit pro signo clementi, atque ita possit vivere. Ego igitur quomodo ad regem intrare potero, qu triginta jam diebus non sum vocata ad eum ? 12 Quod cum audisset Mardochus, 13 rursum mandavit Esther, dicens : Ne putes quod animam tuam tantum liberes, quia in domo regis es pr cunctis Judis : 14 si enim nunc silueris, per aliam occasionem liberabuntur Judi : et tu, et

krlewskim ; 14 bo jeli teraz milcze bdziesz, innym sposobem bd wybawieni ydzi, a ty i dom ojca twego zginiecie. A kto wie, czy nie dlatego dostpia krlestwa, aby na taki czas bya gotowa ?" 15 Znowu Estera do Mardocheusza te sowa przesaa : 16 "Id, a zbierz wszystkich ydw, ktrych w Susan znajdziesz, a mdlcie si za mnie. Nie jedzcie ani pijcie przez trzy dni i przez trzy noce ; a ja podobnie bd poci ze suebnicami swymi, a wtedy wnijd do krla czynic przeciw prawu, jako nie wezwana, i naraajc si na mierci niebezpieczestwo." 17 Poszed tedy Mardocheusz i uczyni wszystko, co mu Estera rozkazaa. CZC II (5,1 - 10,3) ESTERA WYBAWIA YDW 1. ESTERA U KRLA; ZAPRASZA JEGO I AMANA DWA RAZY NA UCZT (5,1-8).

domus patris tui, peribitis. Et quis novit utrum idcirco ad regnum veneris, ut in tali tempore parareris ? 15 Rursumque Esther hc Mardocho verba mandavit : 16 Vade, et congrega omnes Judos quos in Susan repereris, et orate pro me. Non comedatis et non bibatis tribus diebus et tribus noctibus : et ego cum ancillis meis similiter jejunabo, et tunc ingrediar ad regem contra legem faciens, non vocata, tradensque me morti et periculo. 17 Ivit itaque Mardochus, et fecit omnia qu ei Esther prceperat.

5
1 A trzeciego dnia obleka si Estera w ubir krlewski i stana w przedsionku domu krlewskiego, ktry by wewntrz naprzeciw pokoju krlewskiego ; a on siedzia na stolicy swej w sali sdowej paacu naprzeciwko drzwi domu. 2 I gdy ujrza krlow Ester stojc, spodobaa si oczom jego i wycign ku niej lask zot, ktr trzyma w rce. A ona przystpiwszy, pocaowaa koniec laski jego. 3 I rzek do niej krl : "Czego chcesz, Estero krlowo? co za proba twoja ? Chociaby o poow krlestwa prosia, bdzie ci dana!" 4 A ona od powiedziaa: "Jeli si krlowi po doba, prosz, eby dzi przyszed do mnie i Aman z tob na uczt, ktr nagotowaam." 5 I zaraz krl rzek : "Wezwijcie co rychlej Amana, aby zado uczyni woli Estery!" Przyszli tedy krl i Aman na uczt, ktr im krlowa zgotowaa. 6 I rzek krl do niej, napiwszy si pod dostatkiem wina: "Czego dasz, aby ci dano? i o co prosisz?
8

5
1 Die autem tertio induta est Esther regalibus vestimentis, et stetit in atrio domus regi, quod erat interius, contra basilicam regis : at ille sedebat super solium suum in consistorio palatii contra ostium domus. 2 Cumque vidisset Esther reginam stantem, placuit oculis ejus, et extendit contra eam virgam auream, quam tenebat manu : qu accedens, osculata est summitatem virg ejus. 3 Dixitque ad eam rex : Quid vis, Esther regina ? qu est petitio tua ? etiam si dimidiam partem regni petieris, dabitur tibi. 4 At illa respondit : Si regi placet, obsecro ut venias ad me hodie, et Aman tecum, ad convivium quod paravi. 5 Statimque rex : Vocate, inquit, cito Aman ut Esther obediat voluntati. Venerunt itaque rex et Aman ad convivium, quod eis regina paraverat. 6 Dixitque ei rex, postquam vinum biberat abundanter : Quid petis ut detur tibi ? et pro qua re postulas ? etiam si dimidiam partem regni mei petieris, impetrabis. 7 Cui respondit Esther : Petitio

Chociaby o p krlestwa mego prosia, uprosisz." 7 Odpowiedziaa mu Estera: "danie moje i proba ta jest: 8 Jelim znalaza ask przed obliczem krlewskim, i jeli si krlowi podoba, eby mi da, czego dam, i prob moj wypeni, niech przyjdzie krl i Aman na uczt, ktr im zgotowaam, a jutro odkryj krlowi wol moj." 2. RADO AMANA I NIENAWI KU MARDOCHEUSZOWI (5,4-14). 9 A tak wyszed Aman tego dnia wesoy i ochoczy. A gdy ujrza Mardocheusza, siedzcego przed drzwiami paacu, i nie tylko nie wsta przed nim, ale ani si ruszy z miejsca siedzenia swego, rozsierdzi si okrutnie; 10 lecz nie pokazujc gniewu wrci si do domu swego i wezwa do siebie przyjaci swych i Zares, on swoj, 11 i przedoy im wielko bogactw swoich i gromad synw, i z jak wielk chwa wywyszy go krl nad wszystkich ksit i sug swoich. 12 A potem rzek : "Krlowa te Estera nikogo innego nie wezwaa na uczt z krlem, jeno mnie, u ktrej te jutro z krlem obiadowa mam. 13 A cho to wszystko mam, zda mi si, jakbym nic nie mia, pki bd patrzy na Mardocheusza yda, siedzcego przed drzwiami krlewskimi" 14 I odpowiedzieli mu Zares, ona jego, i inni przyjaciele : "Ka przygotowa wysokie drzewo, majce wzwy pidziesit okci, a rano powiedz krlowi, aby na nim Mardocheusz by powieszony, i tak pjdziesz z lkrlem na uczt we- soo." Spodobaa mu si rada i kaza przygotowa wysok szubienic. 3. AMAN ZMUSZONY JEST ODDA HOD MARDOCHEUSZOWI (6,1-14).

mea, et preces sunt ist : 8 si inveni in conspectu regis gratiam, et si regi placet ut det mihi quod postulo, et meam impleat petitionem : veniat rex et Aman ad convivium quod paravi eis, et cras aperiam regi voluntatem meam.

9 Egressus est itaque illo die Aman ltus et alacer. Cumque vidisset Mardochum sedentem ante fores palatii, et non solum non assurrexisse sibi, sed nec motum quidem de loco sessionis su, indignatus est valde : 10 et dissimulata ira reversus in domum suam, convocavit ad se amicos suos, et Zares uxorem suam, 11 et exposuit illis magnitudinem divitiarum suarum, filiorumque turbam, et quanta eum gloria super omnes principes et servos suos rex elevasset. 12 Et post hc ait : Regina quoque Esther nullum alium vocavit ad convivium cum rege prter me : apud quam etiam cras cum rege pransurus sum. 13 Et cum hc omnia habeam, nihil me habere puto, quamdiu videro Mardochum Judum sedentem ante fores regias. 14 Responderuntque ei Zares uxor ejus, et ceteri amici : Jube parari excelsam trabem, habentem altitudinis quinquaginta cubitos, et dic mane regi ut appendatur super eam Mardochus, et sic ibis cum rege ltus ad convivium. Placuit ei consilium, et jussit excelsam parari crucem.

6
1 Tej nocy krl spa nie mg, i kaza sobie przynie histori i kroniki przeszych czasw. 2 A gdy je przed nim czytano, przyszo do tego miejsca, gdzie byo napisane, jak Mardocheusz wyjawi zdrad
9

6
1 Noctem illam duxit rex insomnem, jussitque sibi afferri historias et annales priorum temporum. Qu cum illo prsente legerentur, 2 ventum est ad illum locum ubi scriptum erat quomodo nuntiasset

Bagatana i Taresa, rzezacw, ktrzy krla Aswerusa zabi chcieli. 3 Usyszawszy to krl rzek : "Jakiej czci i nagrody za t wierno dostpi Mardocheusz ?" Odpowiedzieli mu dworzanie i sudzy jego: "adnej zgoa nagrody nie otrzyma." 4 I zaraz krl rzek: "Kto jest w sieni?" Bo Aman wszed by do przedsionka wewntrznego domu krlewskiego, aby podsun krlowi, by kaza powiesi Mardocheusza na szubienicy, ktra mu bya przygotowana. 5 Odpowiedzieli sudzy: "Aman stoi w przedsionku." I rzek krl: 6 "Niech wnijdzie!" A gdy wszed, rzek do niego : "Co ma by uczynione mowi, ktrego krl chce uczci?" A Aman, mylc w sercu swoim i rozumiejc, e krl nikogo innego nie chcia uczci oprcz niego, 7 odpowiedzia: "Czowiek, ktrego krl chce uczci, 8 ma by obleczony w szaty krlewskie i wsadzony na konia, ktry pod siodem krlewskim chodzi, i wzi koron krlewsk na gow sw, 9 a pierwszy z ksit i panw krlewskich_ niech prowadzi konia jego, a idc po ulicy miejskiej, niech woa i mwi : Tak uczczony bdzie ten, ktrego krl bdzie chcia uczci !" 10 I rzek mu krl : "Pospiesz si, a wziwszy szat i konia uczy, jak powiedziae, Mardocheuszowi ydowi, ktry siedzi przed drzwiami paacu. Strze si, aby nic z tego, co mwi, nie opuci !" 11 Wzi tedy Aman szat krlewsk i konia, a ubrawszy Mardocheusza na ulicy miejskiej i wsadziwszy na konia, poprzedza go i woa: "Tej czci godzien jest ten, ktrego krl bdzie chcia uczci !"- 12 I wrci si Mardocheusz do drzwi paacu, a Aman spieszy si i do domu swego, aosny i z zakryt gow. 13 I powiedzia Zares, onie swej, i przyjacioom, wszystko, co mu si przydarzyo. Odpowiedzieli mu mdrcy, ktrych mia w radzie, i ona jego: "Jeli Mardocheusz, przed kttyln pocze upada, jest z rodu ydowskiego, nie bdziesz mg mu si oprze, ale upadniesz przed oczyma jego." 14 Gdy jeszcze oni mwili, przyszli rzezacy krlewscy i przynaglili, eby co rychlej szed na uczt, ktr bya krlowa zgotowaa.

Mardochus insidias Bagathan et Thares eunuchorum, regem Assuerum jugulare cupientium. 3 Quod cum audisset rex, ait : Quid pro hac fide honoris ac prmii Mardochus consecutus est ? Dixerunt ei servi illius ac ministri : Nihil omnino mercedis accepit. 4 Statimque rex : Quis est, inquit, in atrio ? Aman quippe interius atrium domus regi intraverat, ut suggereret regi, et juberet Mardochum affigi patibulo, quod ei fuerat prparatum. 5 Responderunt pueri : Aman stat in atrio. Dixitque rex : Ingrediatur. 6 Cumque esset ingressus, ait illi : Quid debet fieri viro, quem rex honorare desiderat ? Cogitans autem in corde suo Aman, et reputans quod nullum alium rex, nisi se, vellet honorare, 7 respondit : Homo, quem rex honorare cupit, 8 debet indui vestibus regiis, et imponi super equum, qui de sella regis est, et accipere regium diadema super caput suum : 9 et primus de regiis principibus ac tyrannis teneat equum ejus, et per plateam civitatis incedens clamet, et dicat : Sic honorabitur, quemcumque voluerit rex honorare. 10 Dixitque ei rex : Festina, et sumpta stola et equo, fac, ut locutus es, Mardocho Judo, qui sedet ante fores palatii. Cave ne quidquam de his, qu locutus es, prtermittas. 11 Tulit itaque Aman stolam et equum, indutumque Mardochum in platea civitatis, et impositum equo prcedebat, atque clamabat : Hoc honore condignus est, quemcumque rex voluerit honorare. 12 Reversusque est Mardochus ad januam palatii : et Aman festinavit ire in domum suam, lugens et operto capite : 13 narravitque Zares uxori su, et amicis, omnia qu evenissent sibi. Cui responderunt sapientes quos habebat in consilio, et uxor ejus : Si de semine Judorum est Mardochus, ante quem cadere cpisti, non poteris ei resistere, sed cades in conspectu ejus. 14 Adhuc illis loquentibus, venerunt eunuchi regis, et cito eum ad convivium, quod regina paraverat, pergere compulerunt.

10

4. ESTERA WYPRASZA U KRLA OCALENIE SWEGO LUDU (7,1- 8,14).

7
1 Wszed tedy krl i Aman, aby ucztowa z krlow. 2 I rzek jej krl take drugiego dnia, gdy si winem zagrza: "C jest za proba twoja, Estero, aby ci bya dana? i co chcesz, aby si stao ? choby te prosia o p krlestwa mego, uprosisz !" 3 Ona mu odpowiedziaa : "Jelim znalaza ask w oczach twoich, o krlu, i jeli ci si podoba, daruj mi dusz moj, o ktr prosz, i lud mj, za ktrym si przyczyniam. 4 Albowiem wydani jestemy, ja i lud mj, abymy byli starci, wybici i abymy zginli. A daj, Boe, abymy byli zaprzedani za niewolnikw i za niewolnice; znone by to zo byo i milczaabym wzdychajc; ale teraz nieprzyjaciel nasz jest, ktrego okruciestwo spada na krla" 5 A odpowiadajc krl Aswerus rzek: "Kt to jest i jakiej mocy, eby to mia czyni ?" 6 I rzeka Estera : "Przeciwnikiem i nieprzyjacielem naszym jest ten niegodziwy Aman !" Gdy on to usysza, zaraz osupia, spojrzenia krla i krlowej znie nie mogc. 7 A krl rozgniewany wsta z miejsca uczty i wszed do ogrodu drzewami zasadzonego. Aman te wsta, aby prosi krlow Ester o ycie swoje; bo zrozumia, e krl gotowa nieszczcie. 8 A ten, gdy si wrci z ogrodu gajami zasadzonego i wszed na miejsce uczty, znalaz Amana opadego na ko, na ktrym leaa Estera, i rzek : "I krlow chce zgwaci przy mnie w domu moim?" Jeszcze me wyszo sowo z ust krlewskich, a wnet zakryli twarz jego. 9 I rzek Harbona, jeden z rzezacw, ktrzy stali na subie krlewskiej : "Oto drzewo, ktre przygotowa Mardocheuszowi, ktry mwi za ktlem, stoi w domu Amanowym, a ma wzwy pidziesit okci." Rzek mu krl : "Powiecie go na nim!" 10 Powieszono tedy Amana na szubienicy, ktr by zgotowa Mardocheuszowi, i uspokoi si gniew krlewski.

7
1 Intravit itaque rex et Aman, ut biberent cum regina. 2 Dixitque ei rex etiam secunda die, postquam vino incaluerat : Qu est petitio tua, Esther, ut detur tibi ? et quid vis fieri ? etiam si dimidiam partem regni mei petieris, impetrabis. 3 Ad quem illa respondit : Si inveni gratiam in oculis tuis o rex, et si tibi placet, dona mihi animam meam pro qua rogo, et populum meum pro quo obsecro. 4 Traditi enim sumus ego et populus meus, ut conteramur, jugulemur, et pereamus. Atque utinam in servos et famulas venderemur : esset tolerabile malum, et gemens tacerem : nunc autem hostis noster est, cujus crudelitas redundat in regem. 5 Respondensque rex Assuerus, ait : Quis est iste, et cujus potenti, ut hc audeat facere ? 6 Dixitque Esther : Hostis et inimicus noster pessimus iste est Aman. Quod ille audiens, illico obstupuit, vultum regis ac regin ferre non sustinens. 7 Rex autem iratus surrexit, et de loco convivii intravit in hortum arboribus consitum. Aman quoque surrexit ut rogaret Esther reginam pro anima sua : intellexit enim a rege sibi paratum malum. 8 Qui cum reversus esset de horto nemoribus consito, et intrasset convivii locum, reperit Aman super lectulum corruisse in quo jacebat Esther, et ait : Etiam reginam vult opprimere, me prsente, in domo mea. Necdum verbum de ore regis exierat, et statim operuerunt faciem ejus. 9 Dixitque Harbona, unus de eunuchis, qui stabant in ministerio regis : En lignum quod paraverat Mardocho, qui locutus est pro rege, stat in domo Aman, habens altitudinis quinquaginta cubitos. Cui dixit rex : Appendite eum in eo. 10 Suspensus est itaque Aman in patibulo quod paraverat Mardocho : et regis ira quievit.

11

8
1 Tego dnia da krl Aswerus krlowej Esterze dom Amana, nieprzyjaciela ydowskiego, i Mardocheusz wszed przed oblicze krla, bo mu bya wyznaa Estera, e by jej stryjem. 2 I wzi krl piercie, ktry kaza odebra od Amana, i da Mardocheuszowi. A Estera ustanowia Mardocheusza nad domem swoim. 3 I na tym nie przestajc, upada do ng krlewskich i pakaa; i mwic do niego prosia, aby zo Amana Agagejczyka i jego zgubne plany, ktre wymyli przeciw ydom, rozkaza wniwecz obrci. 4 A on wedug zwyczaju wycign rk bero zote, przez co si znak aski ukazywa, a ona wstawszy, stana przed nim i rzeka: 5 "Jeli si podoba krlowi i jelim znalaza ask przed oczyma jego, a proba moja nie zda si mu przeciwna, prosz, aby nowymi listami stare listy Amana, zdrajcy i nieprzyjaciela ydw, w ktrych rozkaza ich wytraci, we wszystkich ziemiach krlewskich zniesione byy. 6 Bo jake bd moga znosi zabijanie i mordowanie narodu mojego?" 7 I odpowiedzia krl Aswerus Esterze krlowej i Mardocheuszowi ydowi : "Dom Amana daem Esterze, a jego samego kazaem zawiesi na szubienicy, poniewa odway si rk wycign na ydw. 8 Napiszcie wic ydom, jak si wam podoba, imieniem krlewskim i zapiecztujcie listy sygnetem moim." Bo ten by zwyczaj, i listom, ktre imieniem krlewskim posyano, a sygnetem jego zapiecztowano, nikt me mia si sprzeciwi. 9 I zawoawszy pisarzw i przepisywaczw krlewskich (a by czas miesica trzeciego, ktry zowi Siban), dwudziestego trzeciego dnia napisano listy, jak chcia Mardocheusz, do ydw i do ksit, i do rzdcw i sdziw, ktrzy byli przeoonymi w stu dwudziestu siedmiu prowincjach od Indyj a do Etiopii, dla kadej krainy i dla kadego narodu wedle jzykw i pism ich, i dla ydw, jak czyta mogli i rozutnie. 10 A te listy, ktre posyano imieniem krlewskim, sygnetem jego zapiecztowano i rozesano przez prdkich posw, ktrzy by biegajc po

8
1 Die illo dedit rex Assuerus Esther regin domum Aman adversarii Judorum, et Mardochus ingressus est ante faciem regis. Confessa est enim ei Esther quod esset patruus suus. 2 Tulitque rex annulum, quem ab Aman recipi jusserat, et tradidit Mardocho. Esther autem constituit Mardochum super domum suam. 3 Nec his contenta, procidit ad pedes regis, flevitque, et locuta ad eum oravit ut malitiam Aman Agagit, et machinationes ejus pessimas quas excogitaverat contra Judos, juberet irritas fieri. 4 At ille ex more sceptrum aureum protendit manu, quo signum clementi monstrabatur : illaque consurgens stetit ante eum, 5 et ait : Si placet regi, et si inveni gratiam in oculis ejus, et deprecatio mea non ei videtur esse contraria, obsecro ut novis epistolis, veteres Aman litter, insidiatoris et hostis Judorum, quibus eos in cunctis regis provinciis perire prceperat, corrigantur. 6 Quomodo enim potero sustinere necem et interfectionem populi mei ? 7 Responditque rex Assuerus Esther regin, et Mardocho Judo : Domum Aman concessi Esther, et ipsum jussi affigi cruci, quia ausus est manum mittere in Judos. 8 Scribite ergo Judis, sicut vobis placet, regis nomine, signantes litteras annulo meo. Hc enim consuetudo erat, ut epistolis, qu ex regis nomine mittebantur et illius annulo signat erant, nemo auderet contradicere. 9 Accitisque scribis et librariis regis (erat autem tempus tertii mensis, qui appellatur Siban) vigesima et tertia die illius script sunt epistol, ut Mardochus voluerat, ad Judos, et ad principes, procuratoresque et judices, qui centum viginti septem provinciis ab India usque ad thiopiam prsidebant : provinci atque provinci, populo et populo juxta linguas et litteras suas, et Judis, prout legere poterant et audire. 10 Ipsque epistol, qu regis nomine mittebantur, annulo ipsius obsignat sunt, et miss per veredarios : qui per omnes provincias discurrentes, veteres litteras novis nuntiis prvenirent. 11 Quibus imperavit rex, ut convenirent Judos per singulas civitates,
12

wszystkich ziemiach owe pierwsze listy nowymi poselstwy uprzedzili. 11 A krl im rozkaza, aby szli do ydw w kadym miecie i kazali si im zgromadzi, aby si zastawiali za dusze swe, a wszystkich swych nieprzyjaci z onami, z dziemi i ze wszystkimi domami pobili i wygadzili, i upy ich pobrali. 12 I naznaczono po wszystkich ziemiach jeden dzie pomsty, to jest trzynasty miesica dwunastego, Adara. 13 A tre listu ta bya, aby we wszystkich ziemiach i narodach, ktre byy pod panowaniem krla Aswerusa, wiadomo byo, e ydzi s gotowi pomci si nad nieprzyjacimi swymi. 14 I biegli gocy prdcy niosc poselstwa, a wyrok krlewski przybito w Susan. 5. RADOC YDW I ICH ODWET (8,15-9,16). 15 A Mardocheusz, wychodzc z paacu i od oczu krlewskich, wieci si w szatach krlewskich, to jest w bkitnych i biaych, niosc na gowie koron zot i odziany paszczem jedwabnym i szkaratnym. 16 I wszystko miasto weselio si i radowao. A ydom nowa wiato zdaa si wschodzi, wesele, cze i tace. 17 We wszystkich narodach, miastach i krainach, gdziekolwiek rozkazy krlewskie przychodziy, bya zadziwiajca rado, biesiady, uczty i wito, tak i wielu z innych narodw i religii do ich wiary i zwyczajw si przyczao; bo na wszystkich przypad wielki strach imienia ydowskiego.

et in unum prciperent congregari ut starent pro animabus suis, et omnes inimicos suos cum conjugibus ac liberis et universis domibus, interficerent atque delerent, et spolia eorum diriperent. 12 Et constituta est per omnes provincias una ultionis dies, id est tertiadecima mensis duodecimi Adar. 13 Summaque epistol hc fuit, ut in omnibus terris ac populis qui regis Assueri subjacebant imperio, notum fieret paratos esse Judos ad capiendam vindictam de hostibus suis. 14 Egressique sunt veredarii celeres nuntia perferentes, et edictum regis pependit in Susan.

15 Mardochus autem de palatio et de conspectu regis egrediens, fulgebat vestibus regiis, hyacinthinis videlicet et riis, coronam auream portans in capite, et amictus serico pallio atque purpureo. Omnisque civitas exultavit atque ltata est. 16 Judis autem nova lux oriri visa est, gaudium, honor, et tripudium. 17 Apud omnes populos, urbes, atque provincias, quocumque regis jussa veniebant, mira exultatio, epul atque convivia, et festus dies : in tantum ut plures alterius gentis et sect eorum religioni et cremoniis jungerentur. Grandis enim cunctos judaici nominis terror invaserat.

9
1 Dwunastego tedy miesica, o ktrym ju wyej powiedzielimy, e go zowi Adar, trzynastego dnia, kiedy wszystkim ydom zatracenie gotowano, a nieprzyjaciele krwi ich pragnli, za odmian szczcia ydzi poczli bra gr i mci si na nieprzyjacioach swoich. 2 I zebrali si po wszystkich miastach i miasteczkach i miejscach, aby wycign rk na nieprzyjaci i przeladowcw swoich ; i nikt

9
1 Igitur duodecimi mensis, quem Adar vocari ante jam diximus, tertiadecima die, quando cunctis Judis interfectio parabatur, et hostes eorum inhiabant sanguini, versa vice Judi superiores esse cperunt, et se de adversariis vindicare. 2 Congregatique sunt per singulas civitates, oppida, et loca, ut extenderent manum contra inimicos, et persecutores suos. Nullusque ausus est resistere, eo quod omnes populos magnitudinis eorum formido
13

nie mia si sprzeciwi, dlatego e strach przed wielkoci ich przerazi wszystkie narody. 3 Bo i sdziowie krain i ksita, i rzdcy, i wszyscy dygnitarze, ktrzy nad kadym miejscem i spraw przeoeni byli, wywyszali ydw, 4 bojc si Mardocheusza, o ktrym dowiedzieli si, e by przedniejszym w paacu i e wiele mg; sawa te imienia jego co dzie rosa i byo jej peno na ustach wszystkich ludzi. 5 Pobili tedy ydzi nieprzyjaci swych porak wielk i pozabijali ich, oddajc im to, 6 co im byli gotowi uczyni, tak dalece, e nawet w Susan piciuset mw zabili, oprcz dziesiciu synw Amana Agagejezyka, 7 nieprzyjaciela ydowskiego, 8 ktrych te s imiona : 9 Farsandata, Delfon, Esfata, Forata, Adalia, Aridata, Fernlesta, Arisaj, Aridaj i Jezata. 10 Tych pobiwszy, upw z majtnoci ich tyka si nie chcieli. - 11 I natychmiast liczb tych, ktrych zabito w Susan, przyniesiono do krla, 12 ktry rzek krlowej: "W miecie Susan zabili ydzi piciuset mw i innych, dziesiciu synw Amana; jak wielki mord, mniemasz, czyni oni we wszystkich krainach? Czego wicej prosisz i co chcesz, abym kaza uczyni ?" 13 Ona mu odpowiedziaa : "Jeli si krlowi podoba, niech bdzie dana moc ydom, aby jak dzi uczynili w Susan, tak i jutro uczyrsili, a dziesiciu synw Amana aby na szubienicach zawieszono." 14 I rozkaza krl, aby si tak stao. I wnet w Susan przybito wyrok, i dziesiciu synw Amana powieszono. 15 A gdy si zebrali ydzi czternastego dnia miesica Adara, zabito w Susan trzystu mw, lecz majtno ich nie bya przez nich rozchwycona. - 16 Ale i po wszystkich ziemiach, ktre byy pod moc krlewsk, zastawiali si ydzi za swe dusze i zabijali nieprzyjaci i przeladowcw swoich, tak dalece, e doszo do siedemdziesiciu piciu tysicy zabitych, a nikt si niczego z ich majtnoci nie

penetrarat. 3 Nam et provinciarum judices, et duces, et procuratores, omnisque dignitas qu singulis locis ac operibus prerat, extollebant Judos timore Mardochi, 4 quem principem esse palatii, et plurimum posse cognoverant : fama quoque nominis ejus crescebat quotidie, et per cunctorum ora volitabat. 5 Itaque percusserunt Judi inimicos suos plaga magna, et occiderunt eos, reddentes eis quod sibi paraverant facere : 6 in tantum ut etiam in Susan quingentos viros interficerent, extra decem filios Aman Agagit hostis Judorum : quorum ista sunt nomina : 7 Pharsandatha, et Delphon, et Esphatha, 8 et Phoratha, et Adalia, et Aridatha, 9 et Phermesta, et Arisai, et Aridai, et Jezatha. 10 Quos cum occidissent, prdas de substantiis eorum tangere noluerunt. 11 Statimque numerus eorum, qui occisi erant in Susan, ad regem relatus est. 12 Qui dixit regin : In urbe Susan interfecerunt Judi quingentos viros, et alios decem filios Aman : quantam putas eos exercere cdem in universis provinciis ? quid ultra postulas, et quid vis ut fieri jubeam ? 13 Cui illa respondit : Si regi placet, detur potestas Judis, ut sicut fecerunt hodie in Susan, sic et cras faciant, et decem filii Aman in patibulis suspendantur. 14 Prcepitque rex ut ita fieret. Statimque in Susan pependit edictum, et decem filii Aman suspensi sunt. 15 Congregatis Judis quartadecima die mensis Adar, interfecti sunt in Susan trecenti viri : nec eorum ab illis direpta substantia est. 16 Sed et per omnes provincias qu ditioni regis subjacebant, pro animabus suis steterunt Judi, interfectis hostibus ac persecutoribus suis : in tantum ut septuaginta quinque millia occisorum implerentur, et nullus de substantiis eorum quidquam contingeret.

14

6. WITO PURIM (9,17-32). 17 Dzie trzynasty miesica Adara by u wszystkich pierwszy zabijania, a czternastego dnia zabija przestali. I ustanowili, aby to by dzie uroczysty, aby we potem zawsze biesiadom, weselu i ucztom si oddawano. 18 Ale ci, ktrzy w miecie Susan zabijali, trzynastego i czternastego dnia tego miesica zabijaniu si oddawali, a pitnastego dnia zabija przestali; i przeto tene dzie jako uroczysty ustanowili na uczty i na wesele. 19 Ci za ydzi, ktrzy w miasteczkach niemurowanych i po wsiach mieszkali, czternasty dzie miesica Adara na biesiady i na wesele ustanowili, tak aby si we radowali i posyali czci uczt i potraw jeden drugiemu. - 20 Spisa tedy Mardocheusz to wszystko, i w listy zamknwszy rozesa do ydw, ktrzy po wszystkich krainach krlewskich mieszkali, tak blisko lecych, jak i odlegych, 21 aby czternasty i pitnasty dzie miesica Adara jako wite przyjli i na kady rok zawsze uroczyst czci obchodzili, 22 gdy w te dni pomcili si ydzi na nieprzyjacioach swoich, a pacz i smutek obrciy si im w rado i w wesele ; i eby te dni obchodzili z biesiadami i z weselem, i posyali jeden drugiemu czci potraw, i ubogim dary dawali. 23 I przyjli ydzi w uroczysty obrzd wszystko, co naonczas czyni poczli, i co Mardocheusz przez listy czyni rozkaza. 24 Albowiem Aman, syn Amadaty, z pokolenia Agaga, nieprzyjaciel i przeciwnik ydowski, umyli zo przeciwko nim, aby ich wybi i zgadzi, i rzuca "pur", co naszym jzykiem wykada si los. 25 A potem wesza Estera do krla, proszc, aby zamysy jego przez listy krlewskie wniwecz obrcone byy, a zo, ktre przeciw ydom umyli, obrcio si na gow jego. W kocu i jego samego i synw jego na szubienicy powiesili. 26 I od tego czasu te dni nazwano "Purim," to jest losw, przeto e "pur," to znaczy los, w skrzynk by wrzucony. I wszystko, co si stao, zawiera si w licie, to jest w tej ksidze; i za to, 27 co ucierpieli, i co potem zmienione zostao, przyjli ydzi na siebie i na 17 Dies autem tertiusdecimus mensis Adar primus apud omnes interfectionis fuit, et quartadecima die cdere desierunt. Quem constituerunt esse solemnem, ut in eo omni tempore deinceps vacarent epulis, gaudio, atque conviviis. 18 At hi, qui in urbe Susan cdem exercuerant, tertiodecimo et quartodecimo die ejusdem mensis in cde versati sunt : quintodecimo autem die percutere desierunt. Et idcirco eumdem diem constituerunt solemnem epularum atque ltiti. 19 Hi vero Judi, qui in oppidis non muratis ac villis morabantur, quartumdecimum diem mensis Adar conviviorum et gaudii decreverunt, ita ut exultent in eo, et mittant sibi mutuo partes epularum et ciborum. 20 Scripsit itaque Mardochus omnia hc, et litteris comprehensa misit ad Judos qui in omnibus regis provinciis morabantur, tam in vicino positis, quam procul, 21 ut quartamdecimam et quintamdecimam diem mensis Adar pro festis susciperent, et revertente semper anno solemni celebrarent honore : 22 quia in ipsis diebus se ulti sunt Judi de inimicis suis, et luctus atque tristitia in hilaritatem gaudiumque conversa sunt, essentque dies isti epularum atque ltiti, et mitterent sibi invicem ciborum partes, et pauperibus munuscula largirentur. 23 Susceperuntque Judi in solemnem ritum cuncta qu eo tempore facere cperant, et qu Mardochus litteris facienda mandaverat. 24 Aman enim, filius Amadathi stirpis Agag, hostis et adversarius Judorum, cogitavit contra eos malum, ut occideret illos atque deleret : et misit phur, quod nostra lingua vertitur in sortem. 25 Et postea ingressa est Esther ad regem, obsecrans ut conatus ejus litteris regis irriti fierent, et malum quod contra Judos cogitaverat, reverteretur in caput ejus. Denique et ipsum et filios ejus affixerunt cruci, 26 atque ex illo tempore dies isti appellati sunt phurim, id est sortium : eo quod phur, id est sors, in urnam missa fuerit. Et cuncta qu gesta sunt, epistol, id est, libri hujus volumine, continentur : 27 quque sustinuerunt, et qu deinceps
15

potomstwo swoje i na wszystkich, ktrzy na ich wiar przej chcieli, aby si nikomu nie godzio bez wicenia spdzi tych dwu dni, o ktrych pismo wiadczy i ktrych pewne czasy daj rok po roku ustawicznie. 28 Te s dni, ktrych zapomnienie adne nigdy nie zgadzi, i w kadym wieku wszystkie krainy na caym wiecie obchodzi bd; i nie masz adnego miasta, w ktrym dni "Purim," to jest losw, nie byyby wicone przez ydw i przez ich potomkw, ktrzy s do tych zwyczajw obowizani. 29 I napisali Estera krlowa, crka Abihaila, i Mardocheusz yd jeszcze drugi list, aby ze wszelak pilnoci ten dzie ustanowiony by jako wity na potomne czasy. 30 I posali do wszystkich ydw, ktrzy mieszkali w stu dwudziestu siedmiu krainach krla Aswerusa, aby mieli pokj i przyjmowali prawd, 31 zachowujc dni losw, a czasu swego z radoci je obchodzc, jak Mardocheusz z Ester ustanowili, a oni zachowywa obiecali, i sami, i z potomstwem swoim, 32 posty i woania, i dni losw, i wszystko, co si w historii tej ksigi, ktr zowi Estery, zawiera. 7. RDA DO HISTORII ASWERUSA, WIELKO MARDOCHEUSZA (10,1-3).

immutata sunt, susceperunt Judi super se et semen suum, et super cunctos qui religioni eorum voluerunt copulari, ut nulli liceat duos hos dies absque solemnitate transigere, quos scriptura testatur, et certa expetunt tempora, annis sibi jugiter succedentibus. 28 Isti sunt dies, quos nulla umquam delebit oblivio, et per singulas generationes cunct in toto orbe provinci celebrabunt : nec est ulla civitas, in qua dies phurim, id est sortium, non observentur a Judis, et ab eorum progenie, qu his cremoniis obligata est. 29 Scripseruntque Esther regina filia Abihail, et Mardochus Judus, etiam secundam epistolam, ut omni studio dies ista solemnis sanciretur in posterum : 30 et miserunt ad omnes Judos qui in centum viginti septem provinciis regis Assueri versabantur, ut haberent pacem, et susciperent veritatem, 31 observantes dies sortium, et suo tempore cum gaudio celebrarent : sicut constituerant Mardochus et Esther, et illi observanda susceperunt a se, et a semine suo, jejunia, et clamores, et sortium dies, 32 et omnia qu libri hujus, qui vocatur Esther, historia continentur.

10
1 A krl Aswerus zhodowa wszystk ziemi i wszystkie wyspy morskie. 2 A moc jego i panowanie oraz godno i wywyszenie, do ktrych podnis Mardocheusza, zapisane s w ksigach Medw i Persw, 3 i jak Mardocheusz z narodu ydowskiego by drugim po krlu Aswerusie i wielkim u ydw i mia wzicie u ludu, braci swych, poniewa troszczy si o dobro ludu swego i mwi to, co naleao ku pokojowi narodu jego.

10
1 Rex vero Assuerus omnem terram et cunctas maris insulas fecit tributarias : 2 cujus fortitudo et imperium, et dignitas atque sublimitas, qua exaltavit Mardochum, scripta sunt in libris Medorum, atque Persarum : 3 et quomodo Mardochus judaici generis secundus a rege Assuero fuerit, et magnus apud Judos, et acceptabilis plebi fratrum suorum, qurens bona populo suo, et loquens ea qu ad pacem seminis sui pertinerent.

16

DODATKI UZUPENIAJCE Z PRZEKADU GRECKIEGO ZAKOCZENIE KSIGI I. Wyjanienie snu Mardocheusza. (10,4-13) Co jest w ksidze ydowskiej; wiernie przeoyem. Lecz to, co potem idzie, znalazem napisanc w wydaniu pospolitym, gdzie w jzyku greckim i greckimi literami si zawiera; a tam na kocu ksigi ten rozdzia by! napisany, co wedug zwyczaju naszego obelem to jest roenkiem zaznaczylimy. 4 I rzek Mardocheusz : "Od Boga si to stao. 5 Wspomniaem na sen, ktry widziaem, to samo znaczcy, a nic si z niego nie odmienio. 6 Mae rdo, ktre uroso w rzek i obrcio si w wiato i w soce, i w wody wielkie si rozlao, jest to Estera, ktr krl wzi za on, i chcia, aby bya krlow. 7 A dwa smoki, to ja jestem i Aman. 8 Narody, ktre si zebray, s to ci, ktrzy chcieli zgadzi imi ydowskie. 9 A nard mj, jest to lud izraelski, ktry woa do Pana, i zachowa Pan lud swj, i wybawi nas od wszystkiego zego, i uczyni znaki wielkie i dziwy midzy narodami. 10 I rozkaza, aby dwa losy byy, jeden ludu Boego, a drugi wszystkich narodw. 11 I przyszy oba losy na dzie, ustanowiony od owego czasu przed Bogiem dla wszystkich narodw. 12 I wspomnia Pan na lud swj, i zmiowa si nad swym dziedzictwem. 13 I bd obchodzone te dni w miesicu Adar, czternastego i pitnastego dnia tego miesica, ze wszystk pilnoci i z weselem ludu, w jedn gromad zebranego, przez wszystkie dalsze pokolenia ludu izraelskiego." 4 Dixitque Mardochus : A Deo facta sunt ista. 5 Recordatus sum somnii quod videram, hc eadem significantis : nec eorum quidquam irritum fuit. 6 Parvus fons, qui crevit in fluvium, et in lucem solemque conversus est, et in aquas plurimas redundavit : Esther est quam rex accepit uxorem, et voluit esse reginam. 7 Duo autem dracones : ego sum, et Aman. 8 Gentes, qu convenerant : hi sunt, qui conati sunt delere nomen Judorum. 9 Gens autem mea Isral est, qu clamavit ad Dominum, et salvum fecit Dominus populum suum : liberavitque nos ab omnibus malis, et fecit signa magna atque portenta inter gentes : 10 et duas sortes esse prcepit, unam populi Dei, et alteram cunctarum gentium. 11 Venitque utraque sors in statutum ex illo jam tempore diem coram Deo universis gentibus : 12 et recordatus est Dominus populi sui, ac misertus est hreditatis su. 13 Et observabuntur dies isti in mense Adar quartadecima et quintadecima die ejusdem mensis, cum omni studio et gaudio, in unum ctum populi congregati, in cunctas deinceps generationes populi Isral.

17

II. Uwaga o tumaczeniu greckim. (11,1)

11
1 Roku czwartego, za panowania Ptolemeusza i Kleopatry, Dosyteusz, ktry si podawa za kapana z rodu lewiekiego, i Ptolemeusz, syn jego, przynieli ten list "Purim," o ktrym mwili, e go przeoy Lisymach, syn Ptolemeusza w Jeruzalem. III. Sen Mardocheusza, odkrycie spisku i nienawi Amana. (11,2 - 12,6) WSTP Ten te pocztek by w wydaniu pospolitym, a nie masz go w ydowskim ani u adnego tumacza. 1. SEN MARDOCHEUSZA (11,2-12). 2 Roku drugiego za panowania Artakserksesa wielkiego, pierwszego dnia miesica Nisan, widzia sen Mardocheusz, syn Jaira, syna Semeja, 3 syna Cisa, z pokolenia Beniamina, czowiek yd, ktry mieszka w miecie Suzie, m wielki i midzy pierwszymi dworu krlewskiego. 4 A by z tej liczby winiw, ktrych przenis Nabuchodonozor, krl babiloski, z Jeruzalem z jechoniaszem, krlem judzkim. 5 A sen jego by taki : Pojawiy si gosy i zaburzenia, grzmoty, trzsienia zielni i zamieszanie wielkie na ziemi ; 6 a oto dwa smoki wielkie i gotowe potyka si z sob. 7 Na ich woanie poruszyy si wszystkie narody, aby walczy przeciw narodowi sprawiedliwych. 8 I by to dzie ciemnoci i niebezpieczestwa, utrapienia i ucisku, i okrutny strach na ziemi. 9 I zatrwoy si nard sprawiedliwych, bojc si nieszczcia swego i gotowy na mier. 10 I woali do Boga ; a gdy oni krzyczeli, rdo mae uroso w rzek wielk i rozlao si w wielk wod. 11 wiato i soce wzeszo, i ponieni zostali wywyszeni i poarli sawnych.

11
1 Anno quarto regnantibus Ptolemo et Cleopatra, attulerunt Dosithus, qui se sacerdotem et Levitici generis ferebat, et Ptolemus filius ejus, hanc epistolam phurim, quam dixerunt interpretatum esse Lysimachum Ptolemi filium in Jerusalem.

2 Anno secundo, regnante Artaxerxe maximo, prima die mensis Nisan, vidit somnium Mardochus filius Jairi, filii Semei, filii Cis, de tribu Benjamin : 3 homo Judus, qui habitabat in urbe Susis, vir magnus, et inter primos aul regi. 4 Erat autem de eo numero captivorum, quos transtulerat Nabuchodonosor rex Babylonis de Jerusalem cum Jechonia rege Juda. 5 Et hoc ejus somnium fuit : apparuerunt voces, et tumultus, et tonitrua, et terrmotus, et conturbatio super terram : 6 et ecce duo dracones magni, paratique contra se in prlium. 7 Ad quorum clamorem cunct concitat sunt nationes, ut pugnarent contra gentem justorum. 8 Fuitque dies illa tenebrarum et discriminis, tribulationis et angusti, et ingens formido super terram. 9 Conturbataque est gens justorum timentium mala sua, et prparata ad mortem. 10 Clamaveruntque ad Deum : et illis vociferantibus, fons parvus creavit in fluvium maximum, et in aquas plurimas redundavit. 11 Lux et sol ortus est, et humiles exaltati sunt, et devoraverunt inclytos.

18

12 Gdy to ujrza Mardocheusz i wsta z oa, myla, co Bg zamierza uczyni; i wbi sobie to w gow, chcc wiedzie, co by sen znaczy. 2. MARDOCHEUSZ ODKRYWA SPISEK PRZECIW KRLOWI, NIENAWI AMANA (12,1-6).

12 Quod cum vidisset Mardochus, et surrexisset de strato, cogitabat quid Deus facere vellet : et fixum habebat in animo, scire cupiens quid significaret somnium.

12
1 A naonczas mieszka na dworze krlewskim z Bagat i Tar, rzezacami krlewskimi, ktrzy byli odwiernymi paacu. 2 A gdy wyrozumia myli ich i usiowania ich pilnie wybada, doszed, i si chcieli targn na krla Artakserksesa, i da o tym zna krlowi. 3 Ten poleci obu zbada, a gdy si przyznali, kaza zaprowadzi na mier. 4 A krl to, co si stao, w kroniki wpisa; ale i Mardocheusz pamitk rzeczy na pimie zostawi. 5 I rozkaza mu krl, aby mieszka w paacu, dawszy mu dary za doniesienie. 6 A Aman, syn Amadaty, Bugejezyk, by najsawniejszym przed krlem, i chcia zaszkodzi Mardocheuszowi i narodowi jego z powodu dwu rzezacw krlewskich, ktrzy zostali straceni. Pty przedmowa. IV. Dekret, w ktrym Aswerus rozkazuje wytpi ydw (13,1-7) Po 3,13 co potem idzie, na owym miejscu byo pooone, gdzie napisano w ksidze : "I rozchwycili dobra i majtnoci ich," comy w wydaniu znaleli. A kopia listu ta bya :

12
1 Morabatur autem eo tempore in aula regis cum Bagatha et Thara eunuchis regis, qui janitores erant palatii. 2 Cumque intellexisset cogitationes eorum, et curas diligentius pervidisset, didicit quod conarentur in regem Artaxerxem manus mittere, et nuntiavit super eo regi. 3 Qui de utroque, habita qustione, confessos jussit duci ad mortem. 4 Rex autem quod gestum erat, scripsit in commentariis : sed et Mardochus rei memoriam litteris tradidit. 5 Prcepitque ei rex, ut in aula palatii moraretur, datis ei pro delatione muneribus. 6 Aman vero filius Amadathi Bugus erat gloriosissimus coram rege, et voluit nocere Mardocho et populo ejus pro duobus eunuchis regis qui fuerant interfecti. Et diripuerunt bona, vel substantias eorum. Epistol autem hoc exemplar fuit.

13
1 "Krl wielki Artakserkses od Indyj a do Etiopii, ksitom stu dwudziestu siedmiu krain i przeoonym, ktrzy s pod jego panowaniem, zdrowia! 2 Chocia nad bardzo wielu narodami panuj i wszystek wiat podbiem pod moc swoj, nie chciaem

13
1 Rex maximus Artaxerxes ab India usque thiopiam, centum viginti septem provinciarum principibus et ducibus qui ejus imperio subjecti sunt, salutem. 2 Cum plurimis gentibus imperarem, et universum orbem me ditioni subjugassem, volui
19

jednak le uywa wielkoci mocy, ale askawoci i agodnoci rzdzi poddanymi, aby bez adnego strachu ywot spokojnie wiodc, zaywali pokoju, ktrego wszyscy ludzie pragn. 3 Ale gdym si pyta radnych moich, jakby si to wypeni mogo, jeden z nich, ktry mdroci i wiernoci innych przechodzi, i by po krlu wtry, imieniem Aman, 4 oznajmi mi, e jest lud po wszystkim wiecie rozproszony, ktry nowych praw uywa, i przeciwko wszystkich narodw zwyczajowi postpujc krlewskim rozkazaniem gardzi i zgod wszystkich narodw swoj niezgod targa. 5 Gdymy si o tym dowiedzieli, widzc, e jeden nard oporny przeciwko wszystkiemu rodzajowi ludzkiemu przewrotnych praw uywa i naszemu rozkazaniu si sprzeciwia, a pokj i zgod krain nam poddanych targa, rozkazalimy, 6 aby wszyscy, ktrych Aman (ktry nad wszystkimi krainami jest przeoonym i wtrym po krlu, i ktrego jak ojca naszego czcimy) wskae, bnami i z dziemi od nieprzyjaci swych byli wygadzeni, i eby si nad nimi nikt nie zlitowa, czternastego dnia dwunastego miesica, 7 Adara, roku niniejszego, aby zoliwi ludzie jednego dnia zstpiwszy do otchani, przywrcili krlestwu naszemu pokj, ktry pogwacili." Dotd kopia listu. V. Modlitwy Mardocheusza i Estery. (13,8 - 14,19) Po 4,17 co potem idzie, znalazem na owym miejscu napisane, gdzie czytamy: "A tak poszedszy Mardocheusz, uczyni wszystko, co mu Estera rozkazaa." Wszake tego nie masz w ydowskim ani zgoa u adnego tumacza.

nequaquam abuti potenti magnitudine, sed clementia et lenitate gubernare subjectos, ut absque ullo terrore vitam silentio transigentes, optata cunctis mortalibus pace fruerentur. 3 Qurente autem me a consiliariis meis quomodo posset hoc impleri, unus qui sapientia et fide ceteros prcellebat, et erat post regem secundus, Aman nomine, 4 indicavit mihi in toto orbe terrarum populum esse dispersum, qui novis uteretur legibus, et, contra omnium gentium consuetudinem faciens, regum jussa contemneret, et universarum concordiam nationum sua dissensione violaret. 5 Quod cum didicissemus, videntes unam gentem rebellem adversus omne hominum genus perversis uti legibus, nostrisque jussionibus contraire, et turbare subjectarum nobis provinciarum pacem atque concordiam, 6 jussimus ut quoscumque Aman, qui omnibus provinciis prpositus est et secundus a rege, et quem patris loco colimus, monstraverit, cum conjugibus ac liberis deleantur ab inimicis suis, nullusque eorum misereatur, quartadecima die duodecimi mensis Adar anni prsentis : 7 ut nefarii homines uno die ad inferos descendentes, reddant imperio nostro pacem, quam turbaverant. Pergensque Mardochus, fecit omnia qu ei mandaverat Esther.

1. MODLITWA MARDOCHEUSZA
20

(13,8-18). 8 A Mardocheusz modli si do Pana pamitajc o wszystkich sprawach jego, i rzek: 9 "Panie, Panie, Krlu wszechmogcy, bo w mocy twojej wszystko jest pooone, i nie masz, kto by si mg woli twej sprzeciwi, jeli bdziesz chcia zachowa Izraela. 10 Ty stworzy niebo i ziemi, i cokolwiek si okrgiem niebieskim zamyka. 11 Panem wszystkich jeste, i nie masz, kto by si sprzeciwi majestatowi twemu. 12 Wszystko znasz i wiesz, em ani z pychy, ani ze wzgardy, ani z jakiego czci pragnienia to uczyni, em si nie kania Amanowi najpyszniejszemu; 13 dla zachowania bowiem ludu izraelskiego gotw bym by i stopy jego caowa. 14 Alem si ba, abym czci Boga mego nie przenis na czowieka i ebym si nikomu nie kania oprcz Boga mego. 15 A teraz, Panie, Krlu, Boe Abrahamw, zmiuj si nad ludem twym, bo nas chc nieprzyjaciele nasi wytraci i dziedzictwo twoje wygubi. 16 Nie gard czstk twoj, ktr sobie wykupi z Egiptu. 17 Wysuchaj prob moj, a bd miociw dziaowi i sznurowi twemu, a obr aob nasz w wesele, abymy ywi bdc, chwalili imi twoje, Panie, a nie zamykaj ust o tobie piewajcych." - 18 Wszystek te Izrael takime sercem i modlitw woa do Pana, przeto i nad nimi pewna mier wisiaa. 2. MODLITWA ESTERY (14,1-19). 8 Mardochus autem deprecatus est Dominum, memor omnium operum ejus, 9 et dixit : Domine, Domine rex omnipotens, in ditione enim tua cuncta sunt posita, et non est qui possit tu resistere voluntati, si decreveris salvare Isral. 10 Tu fecisti clum et terram, et quidquid cli ambitu continetur. 11 Dominus omnium es, nec est qui resistat majestati tu. 12 Cuncta nosti, et scis quia non pro superbia et contumelia, et aliqua glori cupiditate, fecerim hoc, ut non adorarem Aman superbissimum 13 (libenter enim pro salute Isral etiam vestigia pedum ejus deosculari paratus essem), 14 sed timui ne honorem Dei mei transferrem ad hominem, et ne quemquam adorarem, excepto Deo meo. 15 Et nunc, Domine rex, Deus Abraham, miserere populi tui, quia volunt nos inimici nostri perdere, et hreditatem tuam delere. 16 Ne despicias partem tuam, quam redemisti tibi de gypto. 17 Exaudi deprecationem meam, et propitius esto sorti et funiculo tuo, et converte luctum nostrum in gaudium, ut viventes laudemus nomen tuum, Domine : et ne claudas ora te canentium. 18 Omnis quoque Isral pari mente et obsecratione clamavit ad Dominum, eo quod eis certa mors impenderet.

14
1 Krlowa te Estera ucieka si do Pana bojc si niebezpieczestwa, ktre nadchodzio. 2 A zoywszy odzienie krlewskie, wzia szaty paczowi i aobie przystojne, a zamiast rozlicznych olejkw popioem i gnojem gow posypaa, i ciao swe postami poniya, i wszystkie miejsca, na ktrych przedtem zwyka bya by wesoa, targaniem wosw napenia. 3 I prosia Pana, Boga izraelskiego, mwic : "Panie mj, ktry sam tylko jeste Krlem

14
1 Esther quoque regina confugit ad Dominum, pavens periculum quod imminebat. 2 Cumque deposuisset vestes regias, fletibus et luctui apta indumenta suscepit, et pro unguentis variis, cinere et stercore implevit caput, et corpus suum humiliavit jejuniis : omniaque loca, in quibus antea ltari consueverat, crinium laceratione complevit. 3 Et deprecabatur Dominum Deum Isral, dicens : Domine mi, qui rex noster es solus, adjuva me solitariam, et
21

naszym, wspom mi opuszczon i ktra oprcz ciebie adnego innego pomocnika nie mam. 4 Nie bezpieczestwo moje jest w rku moich. 5 Syszaam od ojca mego, e ty, Panie, wzi Izraela ze wszystkich na rodw, a ojcw naszych ze wszystkich wstecz przodkw ich, aby posiada dziedzictwo wieczne; i uczynie im jako rzek. - 6 Zgrzeszylimy przed oczyma twymi, a przeto nas dae w rce nieprzyjaci naszych, 7 bomy suyli bogom ich. Sprawiedliwy jeste, Panie! - 8 Lecz teraz nie dosy im tego, e nas cik niewol ciskaj, ale si rk swoich mocy bawanw przypisujc, 9 chc odmieni obietnice twoje, i wytraci dziedzictwo twoje, i zawrze usta chwalcych ci, i zgasi saw kocioa 10 i otarza twego, aby otworzy usta pogan, i chwali moc bawanw, i wielbi cielesnego krla, na wieki.- 11 Nie dawaj, Panie, bera twego tym, ktrzy nie s, by si nie miali na upadek nasz; ale obr rad ich na nich, a tego, ktry si pocz sroy przeciw nam, zatra. 12 Wspomnij, Panie, a uka si nam czasu ucisku naszego, i daj mi miao, Panie, Krlu bogw i wszystkiej mocy. 13 Daj mow ozdobn w usta moje przed oczyma lwa, a obr serce jego ku nienawici nieprzyjaciela naszego, aby i on zgin, i inni, ktrzy si z nim zgadzaj. 14 A nas wybaw rk twoj i wspom mnie, adnej innej pomocy nie majc, jeno ciebie, Panie, 15 ktry masz wiadomo wszystkich rzeczy i wiesz, e w nienawici mam chwa grzesznych i e si brzydz oem nieobrzezacw i kadego obcego. 16 Ty znasz potrzeb moj, e si brzydz znakiem pychy i chway mojej, ktra jest na gowie mojej w dni ukazywania si mego, i e jest mi wstrtny jak szmata miesicznej niewiasty, a nie nosz jej w dzie milczenia mego; 17 e nie jadaam u stou Amana ani mi si podobaa uczta krlewska, anim pia wina pynnych ofiar, 18 i nigdy si nie weselia suebnica twoja od tego czasu, jak tu jestem zawiedziona, a do dnia dzisiejszego, jeno w tobie, Panie, Boe Abrahamw ! 19 Boe mocny nade wszystkich, wysuchaj

cujus prter te nullus est auxiliator alius. 4 Periculum meum in manibus meis est. 5 Audivi a patre meo quod tu, Domine, tulisses Isral de cunctis gentibus, et patres nostros ex omnibus retro majoribus suis, ut possideres hreditatem sempiternam, fecistique eis sicut locutus es. 6 Peccavimus in conspectu tuo, et idcirco tradidisti nos in manus inimicorum nostrorum : 7 coluimus enim deos eorum. Justus es Domine : 8 et nunc non eis sufficit, quod durissima nos opprimunt servitute, sed robur manuum suarum, idolorum potenti deputantes, 9 volunt tua mutare promissa, et delere hreditatem tuam, et claudere ora laudantium te, atque extinguere gloriam templi et altaris tui, 10 ut aperiant ora gentium, et laudent idolorum fortitudinem, et prdicent carnalem regem in sempiternum. 11 Ne tradas, Domine, sceptrum tuum his, qui non sunt, ne rideant ad ruinam nostram : sed converte consilium eorum super eos, et eum qui in nos cpit svire, disperde. 12 Memento, Domine, et ostende te nobis in tempore tribulationis nostr, et da mihi fiduciam, Domine rex deorum, et univers potestatis : 13 tribue sermonem compositum in ore meo in conspectu leonis, et transfer cor illius in odium hostis nostri, ut et ipse pereat, et ceteri qui ei consentiunt. 14 Nos autem libera manu tua, et adjuva me, nullum aliud auxilium habentem nisi te, Domine, qui habes omnium scientiam, 15 et nosti quia oderim gloriam iniquorum, et detester cubile incircumcisorum, et omnis alienigen. 16 Tu scis necessitatem meam, quod abominer signum superbi et glori me, quod est super caput meum in diebus ostentationis me, et detester illud quasi pannum menstruat, et non portem in diebus silentii mei, 17 et quod non comederim in mensa Aman, nec mihi placuerit convivium regis, et non biberim vinum libaminum : 18 et numquam ltata sit ancilla tua, ex quo huc translata sum usque in prsentem diem, nisi in te, Domine Deus Abraham.

19 Deus fortis super omnes, exaudi vocem

22

gosu tych, ktrzy adnej innej nadziei nie eorum qui nullam aliam spem habent, et maj, a wybaw nas z rk ludzi bezbonych i libera nos de manu iniquorum, et erue me a wyrwij mi z bojani mojej !" timore meo. VI. Napomnienie Mardocheusza udzielone Esterze. (15,1-3) Po 4,8 to te znalazem przydane w wydaniu pospolitym.

15
1 I rozkaza jej (nie ma wtpliwoci, e by to Mardocheusz), aby wesza do krla i przyczynia si za ludem swym i za ojezyzn swoj. 2 Pamitaj, rzecze, na dni unienia twego, jak bya wychowana na rkach moich, bo Aman, drugi po krlu, mwi przeciwko nam na mier; 3 a ty wzywaj Pana i mw krlowi, i wybaw nas od mierci." VII. Estera u krla. (15,4-19) Do 5,1-3 ESTERA UDAJE SI DO PAACU (15,4-19). Take i to, co potem idzie. 4 A dnia trzeciego zoya z siebie szaty ubioru swego i otoczya si chwa swoj. 5 A janiejc w odzieniu krlewskim i wezwawszy rzdc i zbawiciela wszystkich, Boga, wzia z sob dwie suebnice, 6 i na jednej si wspieraa, jakoby od rozkoszy i od wielkiej ciaa delikatnoci sama sob wada nie moga, 7 a druga panna sza za pani, niosc szat wleczc si po ziemi. 8 A ona sama ran barw na twarzy rozlan i wdzicznymi a jasnymi oczyma serce swe smutne i zbytni bojani ciniore pokrywaa. 9 Wszedszy tedy za porzdkiem przez wszystkie drzwi stana przed krlem, gdzie on siedzia na stolicy krlestwa swego, obleczony w szaty krlewskie i wieccy si od zota i drogich kamieni, a by srogiego wejrzenia. 10 A gdy

15
1 Et mandavit ei (haud dubium quin esset Mardochus) ut ingrederetur ad regem, et rogaret pro populo suo et pro patria sua. 2 Memorare, inquit, dierum humilitatis tu, quomodo nutrita sis in manu mea, quia Aman secundus a rege locutus est contra nos in mortem : 3 et tu invoca Dominum, et loquere regi pro nobis, et libera nos de morte.

4 Die autem tertio deposuit vestimenta ornatus sui, et circumdata est gloria sua. 5 Cumque regio fulgeret habitu, et invocasset omnium rectorem et salvatorem Deum, assumpsit duas famulas, 6 et super unam quidem innitebatur, quasi pr deliciis et nimia teneritudine corpus suum ferre non sustinens : 7 altera autem famularum sequebatur dominam, defluentia in humum indumenta sustentans. 8 Ipsa autem roseo colore vultum perfusa, et gratis ac nitentibus oculis, tristem celabat animum, et nimio timore contractum. 9 Ingressa igitur cuncta per ordinem ostia, stetit contra regem, ubi ille residebat super solium regni sui, indutus vestibus regiis, auroque fulgens, et pretiosis lapidibus : eratque terribilis aspectu. 10 Cumque elevasset faciem, et ardentibus
23

podnis oblicze swe i paajcymi oczyma gniew serca swego ukaza, upada krlowa i zbladszy omdla gow na panience suebnej pooya. 11 I odmieni Bg serce krla w askawo, i zaraz, ulkszy si o ni, skoczy ze stolicy, a trzymajc j swymi rkoma, aby przysza do siebie, tymi j sowy uspokaja : 12 "C ci to, Estero ? 13 Jam jest brat twj, nie bj si ! Nie umrzesz, bo nie dla ciebie, ale dla wszystkich innych to prawo uczynione. 14 Przystp tedy a dotknij si bera." 15 A gdy ona milczaa, wzi zote bero i pooy na jej szyi, i pocaowa j, i rzek: "Czemu mi nie mwisz?" 16 A ona odpowiedziaa : "Ujrzaam ci, panie, jak anioa Boego i strwoyo si serce moje dla bojani chway twojej. 17 Albowiem zadziwiajcy jeste, panie, a oblicze twoje jest pene powabu." 18 A gdy mwia, znowu upada i ledwie nie umara. 19 A krl si frasowa, i wszyscy sudzy jego pocieszali j. VIII. Dekret Aswerusa Qrzychylny ydom. (16,1-24) Po 8,13

oculis furorem pectoris indicasset, regina corruit, et in pallorem colore mutato, lassum super ancillulam reclinavit caput. 11 Convertitque Deus spiritum regis in mansuetudinem, et festinus ac metuens exilivit de solio, et sustentans eam ulnis suis donec rediret ad se, his verbis blandiebatur : 12 Quid habes, Esther ? ego sum frater tuus : noli metuere. 13 Non morieris : non enim pro te, sed pro omnibus hc lex constituta est. 14 Accede igitur, et tange sceptrum. 15 Cumque illa reticeret, tulit auream virgam, et posuit super collum ejus, et osculatus est eam, et ait : Cur mihi non loqueris ? 16 Qu respondit : Vidi te, domine, quasi angelum Dei, et conturbatum est cor meum pr timore glori tu. 17 Valde enim mirabilis es, domine, et facies tua plena est gratiarum. 18 Cumque loqueretur, rursus corruit, et pene exanimata est. 19 Rex autem turbabatur, et omnes ministri ejus consolabantur eam.

16
1 Krl wielki Artakserkses od Indyj a do Etiopii, stu dwudziestu siedmiu ziem ksitom i przeoonym, ktrzy s posuszni naszemu rozkazaniu, zdrowia yczy. 2 Wielu ludzi dobroci panw i czci, ktr im przyznali, le na pych uywao, 3 i nie tylko poddanych krlewskich zagubi usiuj, ale chway, ktr im dano, nie umiejc uy, przeciw tym, ktrzy j dali, zdrad knuj. 4 A mao na tym maj, e nie dzikuj za dobrodziejstwa i gwac prawo aski im okazanej, ale te mniemaj, e dekretu Boga, ktry wszystko widzi, uj mog. 5 I tak daleko w szalestwie zaszli, e tych, ktrzy urzdw sobie zwierzonych pilnie przestrzegaj i tak si we wszystkim sprawuj, aby byli godni pochway wszystkich, kamstwami tajemnymi wywrci usiuj, 6 podczas gdy uszy

16
1 Rex magnus Artaxerxes ab India usque thiopiam, centum viginti septem provinciarum ducibus ac principibus qui nostr jussioni obediunt, salutem dicit. 2 Multi bonitate principum et honore, qui in eos collatus est, abusi sunt in superbiam : 3 et non solum subjectos regibus nituntur opprimere, sed datam sibi gloriam non ferentes, in ipsos qui dederunt, moliuntur insidias. 4 Nec contenti sunt gratias non agere beneficiis, et humanitatis in se jura violare, sed Dei quoque cuncta cernentis arbitrantur se posse fugere sententiam. 5 Et in tantum vesani proruperunt, ut eos qui credita sibi officia diligenter observant, et ita cuncta agunt ut omnium laude digni sint, mendaciorum cuniculis conentur subvertere, 6 dum aures principum simplices, et ex sua natura alios stimantes, callida fraude
24

paskie proste i ze swego przyrodzenia innych szanujce, chytr zdrad oszukuj; 7 co i ze starych historyj dowodzi si, i z tego, co si na kady dzie dzieje, jako zym niektrych ludzi poduszczeniem chci krlewskie bywaj skaone. 8 Przeto potrzeba obmyla pokj wszystkich krain. 9 A nie macie mniema, jeli rne rzeczy rozkazujemy, eby to z lekkoci myli naszej pochodzio, ale e wedug sposobu i potrzeby czasu, jak da poytek rzeczypospolite, wyroki wydajemy. 10 ebycie za to, co mwimy, janiej zrozumieli, Aman, syn Amadaty, sercem i rodem Macedoczyk, i od krwi perskiej daleki, i nasz dobrotliwo okruciestwem swym kalajcy, jako obcy od nas by przyjty, 11 i tak wielkiej askawoci dozna wzgldem siebie, e go ojcem naszym zwano i kaniali si mu wszyscy jako drugiemu po krlu. 12 Ten si w tak wielk nadto pychy podnis, e si o to stara, aby nas i krlestwa i ducha pozbawi. 13 Albowiem Mardocheusza, za ktrego wiernoci i dobrodziejstwem yjemy, i towarzyszk krlestwa naszego, Ester, ze wszystkim narodem ich nowymi jakimi a niesychanymi chytrociami da na mier, 14 to zamierzajc, aby ich pobiwszy zasadzk uczyni na opuszczenie nasze i krlestwo perskie do Macedoczykw przenie. 15 A my znalelimy, e ydzi, od najniegodziwszego ze wszystkich ludzi na mier skazani, w niczym zgoa winnymi nie s, 16 ale przeciwnie praw sprawiedliwych uywaj i s synami najwyszego i najwitszego; i zawsze yjcego Boga, za ktrego dobrodziejstwem i ojcom naszym, i nam krlestwo jest dane, i a po dzi dzie zachowane: 17 Przeto owe listy, ktre on by naszym imieniem rozesa, wiedzcie, e s zniesione; 18 a dla tej zbrodni przed bramami tego miasta, to jest Susan, i ten, ktry knowa, i wszystek rd jego na szubienicach wisi; nie my, ale Bg odda mu, co zasuy. 19 A wyrok ten, ktry teraz lemy, po wszystkich miastach niech bdzie zawieszony, eby wolno byo ydom uywa praw swoich. 20 A macie im dopomaga, aby tych, ktrzy si na mordowanie ich gotowali, mogli zabija trzynastego dnia

decipiunt. 7 Qu res et ex veteribus probatur historiis, et ex his qu geruntur quotidie, quomodo malis quorumdam suggestionibus regum studia depraventur. 8 Unde providendum est paci omnium provinciarum. 9 Nec putare debetis, si diversa jubeamus, ex animi nostri venire levitate, sed pro qualitate et necessitate temporum, ut reipublic poscit utilitas, ferre sententiam. 10 Et ut manifestius quod dicimus intelligatis, Aman filius Amadathi, et animo et gente Macedo, alienusque a Persarum sanguine, et pietatem nostram sua crudelitate commaculans, peregrinus a nobis susceptus est : 11 et tantam in se expertus humanitatem, ut pater noster vocaretur, et adoraretur ab omnibus post regem secundus : 12 qui in tantum arroganti tumorem sublatus est, ut regno privare nos niteretur et spiritu. 13 Nam Mardochum, cujus fide et beneficiis vivimus, et consortem regni nostri Esther cum omni gente sua, novis quibusdam atque inauditis machinis expetivit in mortem : 14 hoc cogitans ut illis interfectis, insidiaretur nostr solitudini, et regnum Persarum transferret in Macedonas. 15 Nos autem a pessimo mortalium Judos neci destinatos, in nulla penitus culpa reperimus, sed e contrario justis utentes legibus, 16 et filios altissimi et maximi semperque viventis Dei, cujus beneficio et patribus nostris et nobis regnum est traditum, et usque hodie custoditur. 17 Unde eas litteras, quas sub nomine nostro ille direxerat, sciatis esse irritas. 18 Pro quo scelere ante portas hujus urbis, id est, Susan, et ipse qui machinatus est, et omnis cognatio ejus pendet in patibulis : non nobis, sed Deo reddente ei quod meruit. 19 Hoc autem edictum, quod nunc mittimus, in cunctis urbibus proponatur, ut liceat Judis uti legibus suis. 20 Quibus debetis esse adminiculo, ut eos qui se ad necem eorum paraverant, possint interficere tertiadecima die mensis duodecimi, qui vocatur Adar. 21 Hanc enim diem, Deus omnipotens, mroris et luctus, eis vertit in gaudium. 22 Unde et vos inter ceteros festos dies, hanc habetote diem, et celebrate eam cum omni ltitia, ut et in posterum cognoscatur, 23 omnes qui fideliter Persis
25

miesica dwunastego, ktry zowi Adar. 21 Albowiem ten dzie smutku i aoci Bg wszechmogcy odmieni im w rado. 22 Std i wy midzy inne dni wite ten dzie policzcie i obchodcie go z wszelk radoci, aby i na potem wiedziano, e wszyscy, 23 ktrzy Persom wiernie su, godn za wierno sw zapat otrzymuj ; a ktrzy krlestwu ich s na zdradzie, gin za zbrodni. 24 A wszelka kraina i miasto, ktre by nie chciao by uczestnikiem tego wita, niech mieczem i ogniem zginie, i niech tak bdzie wygadzone, eby nie tylko ludziom ale i zwierztom drogi przez nie na wieki nie byo, na przykad wzgardy i nieposuszestwa.

obediunt, dignam pro fide recipere mercedem ; qui autem insidiantur regno eorum, perire pro scelere. 24 Omnis autem provincia et civitas qu noluerit solemnitatis hujus esse particeps, gladio et igne pereat, et sic deleatur, ut non solum hominibus, sed etiam bestiis invia sit in sempiternum, pro exemplo contemptus et inobedienti.

26

27