11 List do

Koryntian
w. Pawe
przekad ks. J. Wujka, wraz z tekstem aciskim Vulgatam Clementinam

Wstp.
(1,1-11)

1 Pawe, z woli boej aposto Jezusa

Chrystusa i Tymoteusz brat kocioowi
boemu, ktry jest w Koryncie, z wszystkimi
witymi, ktrzy s w caej Achai. 2 aska
wam i pokj od Boga, Ojca naszego i Pana
Jezusa Chrystusa

1 Paulus, Apostolus Jesu Christi per

voluntatem Dei, et Timotheus frater, ecclesi
Dei, qu est Corinthi cum omnibus sanctis,
qui sunt in universa Achaia. 2 Gratia vobis,
et pax a Deo Patre nostro, et Domino Jesu
Christo.

POCIECHY APOSTOA WRD

UTRAPIE.
3 Bogosawiony Bg i Ojciec Pana naszego
Jezusa Chrystusa, Ojciec miosierdzia i Bg
wszelkiej pociechy, 4 ktry nas pociesza w
kadym utrapieniu naszym, abymy mogli i
sami pociesza tych, co s w jakimkolwiek
ucisku, przez pociech, ktrej i sami
doznajemy od Boga. 5 Albowiem jak w nas
obfituj cierpienia Chrystusowe, tak i przez
Chrystusa obfita jest nasza pociecha. 6 A czy
doznajemy utrapie - dla waszej zachty i
zbawienia; czy my doznajemy pociech - dla
waszego pocieszenia ; czy bywamy
napominani - dla waszego napominania i
zbawienia, a to daje cierpliwo w znoszeniu
tych samych cierpie, ktre i my znosimy, 7
aby nadzieja nasza co do was bya mocna, bo
wiemy, e jak jestecie towarzyszami
utrapienia, tak bdziecie i pociechy. 8 Nie
chcemy bowiem, bracia, abycie nie
wiedzieli o utrapieniu naszym, ktre nas
spotkao w Azji, emy byli nazbyt obcieni
ponad si, tak e nawet przykrzyo nam si
y. 9 Ale sami w sobie mielimy wyrok
mierci, abymy nie pokadali ufnoci w
samych sobie, lecz w Bogu, ktry wskrzesza
umarych, 10 a on nas wyrwa i wyrywa z tak
wielkich niebezpieczestw; w nim mamy
nadziej, e te jeszcze wyrwie, 11 przy
waszej take pomocy w modlitwie za nas,
aby za ten dar, nam dany dla wielu osb,
wielu skadao dziki za nas.

3 Benedictus Deus et Pater Domini nostri

Jesu Christi, Pater misericordiarum, et Deus
totius consolationis, 4 qui consolatur nos in
omni tribulatione nostra : ut possimus et ipsi
consolari eos qui in omni pressura sunt, per
exhortationem, qua exhortamur et ipsi a Deo.
5 Quoniam sicut abundant passiones Christi
in nobis : ita et per Christum abundat
consolatio nostra. 6 Sive autem tribulamur
pro vestra exhortatione et salute, sive
consolamur pro vestra consolatione, sive
exhortamur pro vestra exhortatione et salute,
qu
operatur
tolerantiam
earumdem
passionum, quas et nos patimur : 7 ut spes
nostra firma sit pro vobis : scientes quod
sicut socii passionum estis, sic eritis et
consolationis. 8 Non enim volumus ignorare
vos, fratres, de tribulatione nostra, qu facta
est in Asia, quoniam supra modum gravati
sumus supra virtutem, ita ut tderet nos
etiam vivere. 9 Sed ipsi in nobismetipsis
responsum mortis habuimus, ut non simus
fidentes in nobis, sed in Deo, qui suscitat
mortuos : 10 qui de tantis periculis nos
eripuit, et eruit : in quem speramus quoniam
et adhuc eripiet, 11 adjuvantibus et vobis in
oratione pro nobis : ut ex multorum personis,
ejus qu in nobis est donationis, per multos
grati agantur pro nobis.

CZ I
(1,12 - 7,16)

POBUDKI PRACY APOSTOLSKIEJ

PAWA
A. ODPIERA ZARZUTY
(1,12 - 2,11)
POSTPUJE SZCZERZE.
12 Albowiem wiadectwo sumienia naszego
jest chlub nasz, e w prostocie serca i
szczeroci boej, .a nie w mdroci cielesnej,
ale w asce boej postpowalimy na tym
wiecie, a szczeglniej wzgldem was. 13
Nie piszemy bowiem wam nic innego tylko
to, cocie czytali i poznali. Ufam za, e a
do koca poznacie, 14 jak ju poznalicie nas
po czci, e jestemy chlub wasz, jak i wy
nasz, w dzie Pana naszego Jezusa
Chrystusa. 15 I z t ufnoci chciaem
najpierw przyj do was, abycie drug ask
otrzymali, 16 i od was przej do Macedonii
i znowu z Macedonii przyj do was i przez
was by odprowadzonym do Judei. 17 Gdy
wic to zamierzaem, czy kierowaem si
lekkomylnoci? Albo czy to, co zamylam,
wedug ciaa zamylam, tak e jest u mnie i
"tak" i "nie" ? 18 Ale wierny Bg - e w
mowie naszej, do was, nie ma "tak" i "nie."
19 Albowiem Syn Boy, Jezus Chrystus,
ktregomy wrd was opowiadali, ja i
Sylwan i Tymoteusz, nie by "tak" i "nie," ale
w nim byo "tak." 20 Ile bowiem jest obietnic
boych, s w nim "tak," dlatego te przez
niego Amen Bogu ku chwale naszej. 21 Ten
za jest, co nas z wami utwierdza w
Chrystusie i co nas pomaza - Bg, 22 on te
na nas wycisn piecz i da zadatek ducha
w sercach naszych.

12 Nam gloria nostra hc est : testimonium

conscienti nostr, quod in simplicitate
cordis et sinceritate Dei, et non in sapientia
carnali, sed in gratia Dei, conversati sumus in
hoc mundo : abundantius autem ad vos. 13
Non enim alia scribimus vobis, quam qu
legistis, et cognovistis. Spero autem quod
usque in finem cognoscetis, 14 sicut et
cognovistis nos ex parte, quod gloria vestra
sumus, sicut et vos nostra, in die Domini
nostri Jesu Christi. 15 Et hac confidentia
volui prius venire ad vos, ut secundum
gratiam haberetis : 16 et per vos transire in
Macedoniam, et iterum a Macedonia venire
ad vos, et a vobis deduci in Judam. 17 Cum
ergo hoc voluissem, numquid levitate usus
sum ? aut qu cogito, secundum carnem
cogito, ut sit apud me Est et Non ? 18 Fidelis
autem Deus, quia sermo noster, qui fuit apud
vos, non est in illo Est et Non. 19 Dei enim
Filius Jesus Christus, qui in vobis per nos
prdicatus est, per me, et Silvanum, et
Timotheum, non fuit Est et Non, sed Est in
illo fuit. 20 Quotquot enim promissiones Dei
sunt, in illo Est : ideo et per ipsum Amen
Deo ad gloriam nostram. 21 Qui autem
confirmat nos vobiscum in Christo, et qui
unxit nos Deus : 22 qui et signavit nos, et
dedit pignus Spiritus in cordibus nostris.

NIE CHCE ZMUSZA KORYNTIAN.

23 Ja za wzywam Boga na wiadka, na 23 Ego autem testem Deum invoco in
dusz moj, e nie przyszedem wicej do animam meam, quod parcens vobis, non veni
Koryntu oszczdzajc was. 24 Nie dlatego, ultra Corinthum : non quia dominamur fidei
2

e panujemy nad wiar wasz, ale jestemy vest, sed adjutores sumus gaudii vestri :
pomocnikami wesela waszego ; wiar nam fide statis.
bowiem stoicie.

1 A postanowiem to sobie, e by nie

przychodzi do was po raz wtry z
zasmuceniem. 2 Jeli bowiem ja was
zasmucam, to kt jest, co by mnie
rozweseli, jeli nie ten, ktrego ja
zasmucam? 3 I to samo wam napisaem,
abym przyszedszy, nie mia smutku na
smutek od tych, od ktrych miaem dozna
radoci; bo mam zaufanie do was
wszystkich, e rado moja jest radoci was
wszystkich. 4 Gdy napisaem wam w
wielkim utrapieniu i ucisku serca, wrd
wielu ez, nie ebycie si zasmucili, ale
ebycie poznali, jak mio ywi ku wam
nader obficie.

1 Statui autem hoc ipsum apud me, ne iterum

in tristitia venirem ad vos. 2 Si enim ego
contristo vos : et quis est, qui me ltificet,
nisi qui contristatur ex me ? 3 Et hoc ipsum
scripsi vobis, ut non cum venero, tristitiam
super tristitiam habeam, de quibus oportuerat
me gaudere : confidens in omnibus vobis,
quia meum gaudium, omnium vestrum est. 4
Nam ex multa tribulatione et angustia cordis
scripsi vobis per multas lacrimas : non ut
contristemini, sed ut sciatis, quam caritatem
habeam abundantius in vobis.

KAE PRZEBACZY GRZESZNIKOWI.

5 Jeli za kto zasmuci, nie zasmuci mnie,
ale po czci, abym nie obciy was
wszystkich. 6 Temu, co taki jest, wystarczy
to strofowanie, ktre daje wielu; 7 tak e
przeciwnie raczej mu darujcie i pocieszcie
go, by przypadkiem w nadmiernym smutku
nie pogry si ten, co taki jest. 8 Przeto was
prosz, abycie mio wzgldem niego
potwierdzili. 9 Albowiem i dlatego
napisaem,
abym
pozna,
czycie
wyprbowani, czy we wszystkim jestecie
posuszni. 10 A komu co przebaczylicie, to i
ja; bo i ja, co przebaczyem, jeli co
przebaczyem, to ze wzgldu na was, w
osobie Chrystusa, 11 "aby nas szatan nie
oszuka, bo nie s nam tajne jego zamysy.

5 Si quis autem contristavit, non me

contristavit : sed ex parte, ut non onerem
omnes vos. 6 Sufficit illi, qui ejusmodi est,
objurgatio hc, qu fit a pluribus : 7 ita ut e
contrario magis donetis, et consolemini, ne
forte abundantiori tristitia absorbeatur qui
ejusmodi est. 8 Propter quod obsecro vos, ut
confirmetis in illum caritatem. 9 Ideo enim et
scripsi, ut cognoscam experimentum
vestrum, an in omnibus obedientes sitis. 10
Cui autem aliquid donastis, et ego : nam et
ego quod donavi, si quid donavi, propter vos
in persona Christi, 11 ut non circumveniamur
a Satana : non enim ignoramus cogitationes
ejus.

B. OPOWIADA WZNIOSO SWEGO

POSANNICTWA
(2,12 - 6,10)
SKUTKI JEGO APOSTOLSTWA.
12 Gdy za przyszedem do Troady dla
ewangelii Chrystusowej i drzwi mi stay
otworem w Panu, 13 duch mj nie mia
spokoju, dlatego e nie znalazem Tytusa
brata mego ; ale poegnawszy si z nimi,
udaem si do Macedonii 14 A Bogu dziki,
ktry zawsze prowadzi nas w triumfie w
Chrystusie Jezusie i wo poznania siebie
objawia przez nas na kadym miejscu ; l5 bo
jestemy mi woni Chrystusow dla Boga
wrd tych, ktrzy bywaj zbawieni i wrd
tych, co gin; 16 mianowicie dla jednych :
woni mierci na mier, dla drugich za :
woni ycia na ycie. A do tego kt tak
zdatny ? 17 Nie jestemy bowiem, jak wielu
z nich, faszerzami sowa boego, ale w
szczeroci, ale jak z Boga, wobec Boga,
mwimy w Chrystusie.

12 Cum venissem autem Troadem propter

Evangelium Christi, et ostium mihi apertum
esset in Domino, 13 non habui requiem
spiritui meo, eo quod non invenerim Titum
fratrem meum, sed valefaciens eis, profectus
sum in Macedoniam. 14 Deo autem gratias,
qui semper triumphat nos in Christo Jesu, et
odorem notiti su manifestat per nos in
omni loco : 15 quia Christi bonus odor sumus
Deo in iis qui salvi fiunt, et in iis qui pereunt
: 16 aliis quidem odor mortis in mortem :
aliis autem odor vit in vitam. Et ad hc
quis tam idoneus ? 17 non enim sumus sicut
plurimi, adulterantes verbum Dei, sed ex
sinceritate, sed sicut ex Deo, coram Deo, in
Christo loquimur.

NIE POTRZEBUJE POLECENIA OD

LUDZI.
1 Zaczynamy znowu zaleca samych siebie?
Albo czy potrzebujemy, jak niektrzy, listw
polecajcych do was, albo od was? 2 Listem
naszym jestecie wy, napisanym na sercach
naszych, ktry znaj i czytaj wszyscy
ludzie; 3 oczywicie, e jestecie listem
Chrystusowym, sporzdzonym przez nas i
napisanym nie atramentem, ale Duchem
Boga ywego, nie na tablicach kamiennych,
ale na cielesnych tablicach serca. 4 Ufno
za tak mamy przez Chrystusa ku Bogu ; 5
nie ebymy byli zdolni pomyle co sami
od siebie, jakby sami z siebie, ale zdolno
nasza jest z Boga ; 6 ktry te uczyni nas
odpowiednimi sugami Nowego Testamentu,
nie liter, ale duchem; bo litera zabija, a duch
oywia. 7 A jeli posugiwanie mierci,
literami wyraone na kamieniach, byo w
chwale, tak e synowie Izraela nie mogli

1 Incipimus iterum nosmetipsos commendare

? aut numquid egemus (sicut quidam)
commendatitiis epistolis ad vos, aut ex vobis
? 2 Epistola nostra vos estis, scripta in
cordibus nostris, qu scitur, et legitur ab
omnibus hominibus : 3 manifestati quod
epistola estis Christi, ministrata a nobis, et
scripta non atramento, sed Spiritu Dei vivi :
non in tabulis lapideis, sed in tabulis cordis
carnalibus. 4 Fiduciam autem talem habemus
per Christum ad Deum : 5 non quod
sufficientes simus cogitare aliquid a nobis,
quasi ex nobis : sed sufficientia nostra ex
Deo est : 6 qui et idoneos nos fecit ministros
novi testamenti : non littera, sed Spiritu :
littera enim occidit, Spiritus autem vivificat.
7 Quod si ministratio mortis litteris
deformata in lapidibus fuit in gloria, ita ut
non possent intendere filii Isral in faciem
4

patrze na twarz Mojesza dla chway

oblicza jego, ktra przemija, 8 to jake
posugiwanie Ducha nie bdzie tym bardziej
w chwale? 9 Albowiem jeli posugiwanie
potpienia jest chwa, daleko wicej obfituje
w chwa posugiwanie sprawiedliwoci. 10
Gdy co zabyso, nie janiao chwa w tej
mierze, z powodu przewyszajcej chway.
11 Jeli bowiem to, co przemija, jest w
chwale, daleko wicej to, co trwa, jest w
chwale.

Moysi propter gloriam vultus ejus, qu

evacuatur : 8 quomodo non magis ministratio
Spiritus erit in gloria ? 9 Nam si ministratio
damnationis gloria est : multo magis abundat
ministerium justiti in gloria. 10 Nam nec
glorificatum est, quod claruit in hac parte,
propter excellentem gloriam. 11 Si enim
quod evacuatur, per gloriam est : multo
magis quod manet, in gloria est.

YDZI MAJ ZASON W SERCU.

12 Majc wic tak nadziej, postpujemy z
wielk ufnoci : 13 a nie jak "Mojesz kad
zason na oblicze swoje," aby synowie
Izraela nie patrzyli na twarz jego, co
niszczeje; 14 ale stpiay ich umysy.
Albowiem a do dnia dzisiejszego ta sama
zasona przy czytaniu Starego Testamentu
pozostaje nieodkryta (poniewa w Chrystusie
niszczeje), 15 ale a do dnia dzisiejszego,
gdy czytaj Mojesza, zasona ley na ich
sercu. 16 "Gdy za nawrci si do Pana,
zasona bdzie zdjta." 17 A Pan jest
Duchem. Gdzie za Duch Paski, tam
wolno. 18 Ale my wszyscy, odkrytym
obliczem patrzc w zwierciadle na chwa
Pask, w ten sam obraz si przemieniamy z
jasnoci w jasno, jakby od Ducha
Paskiego.

12 Habentes igitur talem spem, multa fiducia

utimur : 13 et non sicut Moyses ponebat
velamen super faciem suam, ut non
intenderent filii Isral in faciem ejus, quod
evacuatur, 14 sed obtusi sunt sensus eorum.
Usque in hodiernum enim diem, idipsum
velamen in lectione veteris testamenti manet
non revelatum (quoniam in Christo
evacuatur), 15 sed usque in hodiernum diem,
cum legitur Moyses, velamen positum est
super cor eorum. 16 Cum autem conversus
fuerit ad Dominum, auferetur velamen. 17
Dominus autem Spiritus est : ubi autem
Spiritus Domini, ibi libertas. 18 Nos vero
omnes, revelata facie gloriam Domini
speculantes,
in
eamdem
imaginem
transformamur a claritate in claritatem,
tamquam a Domini Spiritu.

PAWE JAWNIE GOSI EWANGELI.

1 Dlatego majc to posugiwanie, nie
ustajemy wedug miosierdzia, ktregomy
dostpili ; 2 ale odrzucamy skryt
obrzydo, nie postpujc chytrze, ani nie
faszujc sowa boego, lecz przez
okazywanie prawdy zalecajc siebie samych
sumieniu wszystkich ludzi przed Bogiem. 3
A jeli zakryta jest nawet ewangelia nasza, to
jest zakryta dla tych, co gin, 4 u ktrych bg
wiata tego zalepi umys niewiernych, aby
im nie zajaniao wiato ewangelii chway
Chrystusa, ktry jest obrazem Boga. 5 Nie
opowiadamy bowiem samych siebie, ale

1 Ideo habentes administrationem, juxta quod

misericordiam consecuti sumus, non
deficimus, 2 sed abdicamus occulta
dedecoris, non ambulantes in astutia, neque
adulterantes
verbum
Dei,
sed
in
manifestatione
veritatis
commendantes
nosmetipsos ad omnem conscientiam
hominum coram Deo. 3 Quod si etiam
opertum est Evangelium nostrum, in iis, qui
pereunt, est opertum : 4 in quibus Deus hujus
sculi exccavit mentes infidelium, ut non
fulgeat illis illuminatio Evangelii glori
Christi, qui est imago Dei. 5 Non enim
5

Jezusa Chrystusa Pana naszego, siebie za

sugami waszymi przez Jezusa. 6 Albowiem
Bg, ktry rozkaza, eby z ciemnoci
zabysa wiato, sam owieci serca nasze,
aby zajaniay poznaniem chway Boga, w
obliczu Jezusa Chrystusa.

nosmetipsos prdicamus, sed Jesum

Christum Dominum nostrum : nos autem
servos vestros per Jesum : 6 quoniam Deus,
qui dixit de tenebris lucem splendescere, ipse
illuxit in cordibus nostris ad illuminationem
scienti claritatis Dei, in facie Christi Jesu.

UMACNIA GO BG.
7 Mamy za ten skarb w naczyniach
glinianych, aby wywyszona bya moc boa,
a nie nasza. 8 We wszystkim doznajemy
utrapienia, ale nie jestemy cinieni;
troskamy si, ale nie rozpaczamy; 9
przeladowanie cierpimy, ale nie jestemy
opuszczeni; bywamy powaleni, ale nie
giniemy; 10 zawsze umartwienie Jezusa w
ciele naszym wok nosimy, aby i ycie
Jezusowe okazao si w naszych ciaach. 11
Zawsze bowiem my, co yjemy, na mier
jestemy wydawani dla Jezusa, eby i ycie
Jezusa okazao si w miertelnym ciele
naszym. 12 nas wic mier dziaa, w was
za ycie. 13 A e mamy tego samego ducha
wiary, jak napisano : "Uwierzyem, dlatego
mwiem," i my wierzymy, dlatego te
mwimy ; 14 wiedzc, e ten, co wzbudzi
Jezusa i nas wzbudzi z Jezusem i postawi z
wami 15 Wszystko bowiem dla was, aby
aska obfitujca przez dzikczynienie wielu,
obfitowaa ku chwale Boga. 16 Dlatego nie
ustajemy; ale chocia ten nasz czowiek
zewntrzny si psuje, to jednak ten
wewntrzny odnawia si z dnia na dzie. 17
To bowiem obecne, prdziutko przemijajce
i lekkie utrapienie nasze sprawuje w nas
nader wielki ogrom wiekuistej chway, 19
gdy my nie wpatrujemy si w to, co
widzialne, ale w to, co niewidzialne. Rzeczy
bowiem, ktre widzimy, s doczesne, a
ktrych nie widzimy, s wieczne.

7 Habemus autem thesaurum istum in vasis

fictilibus : ut sublimitas sit virtutis Dei, et
non ex nobis. 8 In omnibus tribulationem
patimur, sed non angustiamur : aporiamur,
sed non destituimur : 9 persecutionem
patimur, sed non derelinquimur : dejicimur,
sed non perimus : 10 semper mortificationem
Jesu in corpore nostro circumferentes, ut et
vita Jesu manifestetur in corporibus nostris.
11 Semper enim nos, qui vivimus, in mortem
tradimur propter Jesum : ut et vita Jesu
manifestetur in carne nostra mortali. 12 Ergo
mors in nobis operatur, vita autem in vobis.
13 Habentes autem eumdem spiritum fidei,
sicut scriptum est : Credidi, propter quod
locutus sum : et nos credimus, propter quod
et loquimur : 14 scientes quoniam qui
suscitavit Jesum, et nos cum Jesu suscitabit,
et constituet vobiscum. 15 Omnia enim
propter vos : ut gratia abundans, per multos
in gratiarum actione, abundet in gloriam Dei.
16 Propter quod non deficimus : sed licet is,
qui foris est, noster homo corrumpatur,
tamen is, qui intus est, renovatur de die in
diem. 17 Id enim, quod in prsenti est
momentaneum et leve tribulationis nostr,
supra modum in sublimitate ternum glori
pondus operatur in nobis, 18 non
contemplantibus nobis qu videntur, sed qu
non videntur. Qu enim videntur, temporalia
sunt : qu autem non videntur, terna sunt.

PRAGNIE BY Z CHRYSTUSEM.
1 A wiemy, e jeli si rozsypie nasz dom
ziemski tego mieszkania, to mamy od Boga
przybytek, dom nie rkami uczyniony,
wieczny w niebie 2 Gdy i w tym

1 Scimus enim quoniam si terrestris domus

nostra hujus habitationis dissolvatur, quod
dificationem ex Deo habemus, domum non
manufactam, ternam in clis. 2 Nam et in
6

wzdychamy, pragnc by przyobleczeni w

mieszkanie nasze, ktre jest z nieba, 3 jeli
tylko obleczonymi, a nie nagimi znalezieni
bdziemy 4 Gdy i my, ktrzy jestemy w
tym przybytku, wzdychamy obcieni
dlatego, e nie chcemy by zwleczeni, ale
przyobleczeni, aby wchonite zostao, co
jest miertelne, przez ycie 5 Ten za, co nas
do tego samego przysposabia, jest Bg, ktry
nam da zadatek ducha. 6 Zawsze wic
jestemy odwani, wiedzc, e dopki
jestemy w ciele, pielgrzymujemy od Pana 7
(przez wiar bowiem chodzimy, a nie przez
widzenie). 8 Mamy jednak odwag i dobr
wol, aby raczej wywdrowa z ciaa, a by
obecnymi przy Panu 9 I dlatego usiujemy
jemu si podoba, czy odlegli, czy obecni 10
My wszyscy bowiem musimy si ukaza
przed stolic Chrystusow, aby kady
otrzyma za wasne sprawy ciaa wedug
tego, co uczyni, albo dobre, albo ze. 11
Znajc wic boja Pask, przekonujemy
ludzi, Bogu za jawni jestemy. A nastpnie
spodziewam si, e i sumieniom waszym
jawni jestemy. 12 Samych siebie znowu
wam nie zalecamy, lecz dajemy wam
sposobno do chlubienia si z nas, ebycie
mieli co przeciwstawi tym, co si chlubi na
zewntrz, a nie w sercu. 13 Albowiem czy od
zmysw odchodzimy, to dla Boga, czy
rozsdni jestemy, to dla was.

hoc ingemiscimus, habitationem nostram,

qu de clo est, superindui cupientes : 3 si
tamen vestiti, non nudi inveniamur. 4 Nam et
qui sumus in hoc tabernaculo, ingemiscimus
gravati : eo quod nolumus expoliari, sed
supervestiri, ut absorbeatur quod mortale est,
a vita. 5 Qui autem efficit nos in hoc ipsum,
Deus, qui dedit nobis pignus Spiritus. 6
Audentes igitur semper, scientes quoniam
dum sumus in corpore, peregrinamur a
Domino 7 (per fidem enim ambulamus, et
non per speciem) : 8 audemus autem, et
bonam
voluntatem
habemus
magis
peregrinari a corpore, et prsentes esse ad
Dominum. 9 Et ideo contendimus, sive
absentes, sive prsentes, placere illi. 10
Omnes enim nos manifestari oportet ante
tribunal Christi, ut referat unusquisque
propria corporis, prout gessit, sive bonum,
sive malum. 11 Scientes ergo timorem
Domini, hominibus suademus, Deo autem
manifesti sumus. Spero autem et in
conscientiis vestris manifestos nos esse. 12
Non iterum commendamus nos vobis, sed
occasionem damus vobis gloriandi pro nobis
: ut habeatis ad eos qui in facie gloriantur, et
non in corde. 13 Sive enim mente excedimus
Deo : sive sobrii sumus, vobis.

GORLIWO APOSTOA
14 Mio bowiem Chrystusowa przyciska
nas, gdy rozwaamy to, e jeli jeden umar
za wszystkich, wic wszyscy umarli. 15 A za
wszystkich umar Chrystus, aby i ci, co yj,
ju nie yli sobie, ale temu, ktry za nich
umar i zmartwychwsta. 16 Dlatego my
odtd nie znamy nikogo wedug ciaa ; a jeli
znalimy Chrystusa wedug ciaa, to teraz ju
nie znamy. 17 Zatem jeli kto w Chrystusie
jest nowym stworzeniem; stare rzeczy
przeminy, oto wszystko stao si nowe 18
Wszystko za z Boga, ktry nas pojedna z
sob przez Chrystusa i da nam urzd
jednania 19 Gdy w Chrystusie Bg pojedna
wiat z sob, nie poczytujc im grzechw ich
i zoy w nas sowo pojednania 20 Za

14 Caritas enim Christi urget nos :

stimantes hoc, quoniam si unus pro
omnibus mortuus est, ergo omnes mortui
sunt : 15 et pro omnibus mortuus est Christus
: ut, et qui vivunt, jam non sibi vivant, sed ei
qui pro ipsis mortuus est et resurrexit. 16
Itaque nos ex hoc neminem novimus
secundum carnem. Et si cognovimus
secundum carnem Christum, sed nunc jam
non novimus. 17 Si qua ergo in Christo nova
creatura, vetera transierunt : ecce facta sunt
omnia nova. 18 Omnia autem ex Deo, qui
nos reconciliavit sibi per Christum : et dedit
nobis ministerium reconciliationis, 19
quoniam quidem Deus erat in Christo
mundum reconcilians sibi, non reputans illis
7

Chrystusa wic poselstwo sprawujemy, jakby

Bg napomina przez nas. Prosimy za
Chrystusa, pojednajcie si z Bogiem 21
Tego, ktry nie zna grzechu, za nas uczyni
grzechem, abymy my stali si w nim
sprawiedliwoci bo.

delicta ipsorum, et posuit in nobis verbum

reconciliationis. 20 Pro Christo ergo
legatione fungimur, tamquam Deo exhortante
per nos. Obsecramus pro Christo,
reconciliamini Deo. 21 Eum, qui non noverat
peccatum, pro nobis peccatum fecit, ut nos
efficeremur justitia Dei in ipso.

PRACUJEMY JAKO SUDZY

CHRYSTUSOWI.
1 A jak pomocnicy napominamy, abycie
nadaremnie aski boej nie przyjmowali 2
Albowiem mwi : "W czasie sprzyjajcym
wysuchaem ci, i w dzie zbawienia
wspomogem ci." Oto teraz czas podany,
oto teraz czas zbawienia 3 Nie dajemy
nikomu adnego zgorszenia, aby nie ganiono
posugiwania naszego, 4 ale we wszystkim
okazujmy si jak sudzy boy w wielkiej
cierpliwoci,
w
utrapieniach,
w
niedostatkach, w uciskach, 5 w chostach, w
wizieniach, w rozruchach, w pracach, w
czuwaniach, w postach, 6 w czystoci, w
umiejtnoci,
w
wielkodusznoci,
w
agodnoci, w Duchu witym, w mioci
nieobudnej, 7 w sowie prawdy, w mocy
boej, przez bro sprawiedliwoci po
prawicy i po lewicy, 8 przez chwa i
zelywo, przez zniesawienie i dobr
saw; jak zwodziciele, a prawdomwni, jak
nieznani, a poznani, 9 jak umierajcy, a oto
yjemy, jak karani, a nie umierceni, 10 jak
smutni, a zawsze weseli, jak ubodzy, a wielu
wzbogacajcy, jak nic nie majcy, a
wszystko posiadajcy.

1 Adjuvantes autem exhortamur ne in

vacuum gratiam Dei recipiatis. 2 Ait enim :
Tempore accepto exaudivi te, et in die salutis
adjuvi te. Ecce nunc tempus acceptabile, ecce
nunc dies salutis. 3 Nemini dantes ullam
offensionem, ut non vituperetur ministerium
nostrum : 4 sed in omnibus exhibeamus
nosmetipsos sicut Dei ministros in multa
patientia, in tribulationibus, in necessitatibus,
in angustiis, 5 in plagis, in carceribus, in
seditionibus, in laboribus, in vigiliis, in
jejuniis, 6 in castitate, in scientia, in
longanimitate, in suavitate, in Spiritu Sancto,
in caritate non ficta, 7 in verbo veritatis, in
virtute Dei, per arma justiti a dextris et a
sinistris, 8 per gloriam, et ignobilitatem, per
infamiam, et bonam famam : ut seductores,
et veraces, sicut qui ignoti, et cogniti : 9
quasi morientes, et ecce vivimus : ut
castigati, et non mortificati : 10 quasi tristes,
semper autem gaudentes : sicut egentes,
multos autem locupletantes : tamquam nihil
habentes, et omnia possidentes.

C. POJEDNANIE Z KOCIOEM
KORYNCKIM
(6,11 - 7,16)
UNIKA NIEWIERNYCH
11 Usta nasze otwarte s ku wam, o
Koryntianie, serce nasze rozszerzyo si 12
Nie jestecie cinieni w nas, lecz cinieni
jestecie we wntrzu waszym ; 13 lecz tak

11 Os nostrum patet ad vos, o Corinthii ; cor

nostrum dilatatum est. 12 Non angustiamini
in nobis : angustiamini autem in visceribus
vestris : 13 eamdem autem habentes
8

samo si odwzajemniajc (jak synom

mwi), rozprzestrzecie si i wy 14 Nie
cignijcie jarzma z niewierzcymi. C
bowiem za uczestnictwo sprawiedliwoci z
nieprawoci? Albo co za towarzystwo
wiatoci z ciemnoci? 15 A co za umowa
Chrystusa z Belialem? Albo co za udzia
wierzcego z niewierzcym? 16 Lecz jaka
zgoda wityni boej z bawanami? Wy
bowiem jestecie wityni Boga ywego,
jak mwi Bg : "bd mieszka w nich i
przechadza si wrd nich i bd ich
Bogiem i oni bd mi ludem. 17 Dlatego
wyjdcie z porodka nich, i doczcie si,
mwi Pan, i nie dotykajcie si nieczystego i
ja was przyjm 18 i bd wam ojcem a wy
bdziecie mi synami i crkami, mwi Pan
wszechmogcy.

remunerationem, tamquam filiis dico,

dilatamini et vos. 14 Nolite jugum ducere
cum infidelibus. Qu enim participatio
justiti cum iniquitate ? aut qu societas luci
ad tenebras ? 15 qu autem conventio Christi
ad Belial ? aut qu pars fideli cum infideli ?
16 qui autem consensus templo Dei cum
idolis ? vos enim estis templum Dei vivi,
sicut dicit Deus : Quoniam inhabitabo in illis,
et inambulabo inter eos, et ero illorum Deus,
et ipsi erunt mihi populus. 17 Propter quod
exite de medio eorum, et separamini, dicit
Dominus, et immundum ne tetigeritis : 18 et
ego recipiam vos : et ero vobis in patrem, et
vos eritis mihi in filios et filias, dicit
Dominus omnipotens.

PAWE RADUJE SI Z POSTPOWANIA

KORYNTIAN.
1 Majc wic te obietnice, najmilsi,
oczyszczajmy si z wszelkiej zmazy ciaa i
ducha, dokonujc uwicenia w bojani
boej. 2 Przyjmijcie nas. Nikogomy nie
skrzywdzili,
nikogomy
nie
zepsuli,
nikogomy nie oszukali. 3 Nie mwi tego,
eby
was
potpia,
bo
przedtem
powiedzielimy, e w sercach naszych
jestecie, ebymy wsplnie umierali i
wsplnie yli. 4 Mam wielkie zaufanie do
was, mam wielk chlub z was ; peen jestem
pociechy, nader obfituj w rado we
wszelkim utrapieniu naszym. 5 Albowiem i
ciao nasze adnego nie zaznao odpoczynku,
gdymy przyszli do Macedonii, alemy
doznali wszelkiego utrapienia: zewntrz
walki, a wewntrz obawy. 6 Ale ten, co
pociesza unionych, pocieszy nas Bg
przybyciem Tytusa. 7 Lecz nie tylko jego
przybyciem, ale te pociech, jakiej dozna u
was: opowiadajc nam o waszej tsknocie, o
waszym paczu, o waszej dla mnie
arliwoci, tak e si jeszcze bardziej
radowaem.

1 Has ergo habentes promissiones, carissimi,

mundemus nos ab omni inquinamento carnis
et spiritus, perficientes sanctificationem in
timore Dei. 2 Capite nos. Neminem lsimus,
neminem
corrupimus,
neminem
circumvenimus. 3 Non ad condemnationem
vestram dico : prdiximus enim quod in
cordibus nostris estis ad commoriendum et
ad convivendum. 4 Multa mihi fiducia est
apud vos, multa mihi gloriatio pro vobis :
repletus sum consolatione ; superabundo
gaudio in omni tribulatione nostra. 5 Nam et
cum venissemus in Macedoniam, nullam
requiem habuit caro nostra, sed omnem
tribulationem passi sumus : foris pugn,
intus timores. 6 Sed qui consolatur humiles,
consolatus est nos Deus in adventu Titi. 7
Non solum autem in adventu ejus, sed etiam
in consolatione, qua consolatus est in vobis,
referens nobis vestrum desiderium, vestrum
fletum, vestram mulationem pro me, ita ut
magis gauderem.

DOBRY SMUTEK JEST POYTECZNY.

8 Cho bowiem zasmuciem was w licie, nie
al mi ; chobym aowa, widzc, e ten list
(cho na chwil) was zasmuci, 9 teraz si
raduj, nie ecie si zasmucili, ale ecie si
zasmucili
ku
pokucie.
Albowiem
zasmucilicie si wedug Boga, tak e w
niczym nie ponielicie od nas szkody. 10
Smutek bowiem, ktry jest wedug Boga,
sprawuje pokut nieodmienn ku zbawieniu,
lecz wiatowy smutek sprawuje mier. 11
Oto bowiem to samo, ecie byli wedug
Boga zasmuceni, jak wielk gorliwo w was
sprawuje; ale obron, ale oburzenie, ale
boja, ale tsknot, ale arliwo, ale
pomst. We wszystkim pokazalicie, e
jestecie niewinni w tej sprawie. 12 A wic,
chocia do was napisaem, to nie z powodu
tego, co krzywd uczyni, ani z powodu tego,
co cierpia, ale eby okaza gorliwo nasz,
jak mamy o was przed Bogiem. 13 Dlatego
ucieszylimy si. W naszej za pociesze
jeszcze bardziej radowalimy si z wesela
Tytusa, gdy pokrzepi si duch jego przez
was wszystkich, 14 i jeli w czym chlubiem
si z was przed nim, nie zawstydziem si ;
ale jak wam wszystko mwilimy w
prawdzie, tak te i chluba nasza przed
Tytusem okazaa si prawd. 15 I serce jego
jeszcze bardziej bije ku wam, gdy wspomina
posuszestwo
was
wszystkich;
jak
przyjlicie go z bojani i ze dreniem. 16
Raduj si, e wam we wszystkim ufam.

8 Quoniam etsi contristavi vos in epistola,

non me pnitet : etsi pniteret, videns quod
epistola illa (etsi ad horam) vos contristavit,
9 nunc gaudeo : non quia contristati estis, sed
quia contristati estis ad pnitentiam.
Contristati enim estis ad Deum, ut in nullo
detrimentum patiamini ex nobis. 10 Qu
enim secundum Deum tristitia est,
pnitentiam in salutem stabilem operatur :
sculi autem tristitia mortem operatur. 11
Ecce enim hoc ipsum, secundum Deum
contristari vos, quantam in vobis operatur
sollicitudinem : sed defensionem, sed
indignationem, sed timorem, sed desiderium,
sed mulationem, sed vindictam : in
omnibus exhibuistis vos incontaminatos esse
negotio. 12 Igitur, etsi scripsi vobis, non
propter eum qui fecit injuriam, nec propter
eum qui passus est : sed ad manifestandam
sollicitudinem nostram, quam habemus pro
vobis 13 coram Deo : ideo consolati sumus.
In consolatione autem nostra, abundantius
magis gavisi sumus super gaudio Titi, quia
refectus est spiritus ejus ab omnibus vobis :
14 et si quid apud illum de vobis gloriatus
sum, non sum confusus : sed sicut omnia
vobis in veritate locuti sumus, ita et gloriatio
nostra, qu fuit ad Titum, veritas facta est,
15 et viscera ejus abundantius in vobis sunt,
reminiscentis omnium vestrum obedientiam :
quomodo cum timore et tremore excepistis
illum. 16 Gaudeo quod in omnibus confido in
vobis.

CZ II
(8,1 - 9,15)
SPRAWA JAMUN DLA JEROZOLIMY

CHWALI SZCZODROBLIWO
MACEDOCZYKW.
1 A donosimy wam, bracia, o asce boej,
ktra bya dana kocioom Macedonii, 2 e w
wielkiej prbie utrapienia mieli oni obfite
wesele, i e bardzo wielkie ich ubstwo

1 Notam autem facimus vobis, fratres,

gratiam Dei, qu data est in ecclesiis
Macedoni : 2 quod in multo experimento
tribulationis abundantia gaudii ipsorum fuit,
10

obfitowao w bogactwo ich prostoty, 3 gdy

wedug si - daj im to wiadectwo - owszem
ponad siy, okazali si chtnymi, 4 z wielkim
naleganiem, proszc nas o ask i o udzia w
posudze, ktra si dzieje na rzecz witych.
5 I nie jak spodziewalimy si, ale samych
siebie oddali najpierw Panu, potem nam za
wol bo, 6 tak e prosilimy Tytusa, aby
jak zacz, tak i dokona u was take tej aski.

et altissima paupertas eorum, abundavit in

divitias simplicitatis eorum : 3 quia
secundum virtutem testimonium illis reddo,
et supra virtutem voluntarii fuerunt, 4 cum
multa exhortatione obsecrantes nos gratiam,
et communicationem ministerii, quod fit in
sanctos. 5 Et non sicut speravimus, sed
semetipsos dederunt primum Domino, deinde
nobis per voluntatem Dei, 6 ita ut rogaremus
Titum, ut quemadmodum cpit, ita et
perficiat in vobis etiam gratiam istam.

ZACHCA DO NALADOWANIA ICH.

7 Lecz jak we wszystkim obfitujecie w
wierze i w mowie i w umiejtnoci i w
wszelkiej gorliwoci, nadto i w mioci
waszej ku nam, abycie obfitowali i w tej
asce. 8 Nie mwi, jakby rozkazujc, ale
przez gorliwo innych dowiadczajc take
rzetelnoci waszej mioci. 9 Znacie bowiem
ask Pana naszego Jezusa Chrystusa, e dla
was sta si ubogim, bdc bogatym, abycie
wy byli bogatymi jego ubstwem. 10 I w tym
daj rad; to bowiem jest wam poyteczne,
ktrzycie nie tylko zaczli czyni, ale i
chcie od przeszego roku. 11 Teraz wic i
uczynkiem to konajcie, eby, jak w was jest
ochotny zamiar woli, takie byo i wykonanie
z tego, co macie. 12 Jeli bowiem wola jest
ochotna, to jest przyjemna wedug tego, co a,
nie wedug tego, czego nie ma. 13 Albowiem
nie eby innym bya ulga, wam za
utrapienie, e wedug rwnoci. 14 W
obecnym czasie niech wasza obfito
uzupeni ich niedostatek, aby te ich obfito
bya uzupenieniem waszego niedostatku,
aby bya rwno, jak napisano: 15 "Ktry
wiele, nie mia nazbyt, a kto mao, nie mia
mniej."

7 Sed sicut in omnibus abundatis fide, et

sermone, et scientia, et omni sollicitudine,
insuper et caritate vestra in nos, ut et in hac
gratia abundetis. 8 Non quasi imperans dico :
sed per aliorum sollicitudinem, etiam vestr
caritatis ingenium bonum comprobans. 9
Scitis enim gratiam Domini nostri Jesu
Christi, quoniam propter vos egenus factus
est, cum esset dives, ut illius inopia vos
divites essetis. 10 Et consilium in hoc do :
hoc enim vobis utile est, qui non solum
facere, sed et velle cpistis ab anno priore :
11 nunc vero et facto perficite : ut
quemadmodum promptus est animus
voluntatis, ita sit et perficiendi ex eo quod
habetis. 12 Si enim voluntas prompta est,
secundum id quod habet, accepta est, non
secundum id quod non habet. 13 Non enim ut
aliis sit remissio, vobis autem tribulatio, sed
ex qualitate. 14 In prsenti tempore vestra
abundantia illorum inopiam suppleat : ut et
illorum abundantia vestr inopi sit
supplementum, ut fiat qualitas, sicut
scriptum est : 15 Qui multum, non abundavit
: et qui modicum, non minoravit.

ZALECA SWCH WYSANNIKW.

16 Bogu za dziki, ktry t sam
troskliwo o was wla w serce Tytusa, 17 bo
zacht przyj, owszem bdc nader
troskliwym, z wasnej ochoty uda si do
was. 18 Posalimy te z nim brata, ktrego
chwaa jest w ewangelii po wszystkich
kocioach; 19 a nie tylko, lecz i wybrany

16 Gratias autem Deo, qui dedit eamdem

sollicitudinem pro vobis in corde Titi, 17
quoniam exhortationem quidem suscepit :
sed cum sollicitior esset, sua voluntate
profectus est ad vos. 18 Misimus etiam cum
illo fratrem, cujus laus est in Evangelio per
omnes ecclesias : 19 non solum autem, sed et
11

zosta przez kocioy na towarzysza podry

naszej w sprawie tej aski, ktr rozdajemy
ku chwale Paskiej i ze stanowczej woli
naszej ; 20wystrzegajc si tego, eby nas
kto nie zgani z powodu tej obfitoci, ktr
rozdajemy. 21 Staramy si bowiem o dobro
nie tylko przed Bogiem, ale take przed
ludmi. 22 Posalimy za z nimi brata
naszego,
ktrego
troskliwoci
dowiadczylimy czsto w wielu rzeczach, a
teraz daleko troskliwszego z powodu
wielkiego zaufania do was. 23 Co do Tytusa
- jest to mj towarzysz i pomocnik u was ; co
do braci naszych - s to posacy kociow,
chwaa Chrystusowa. 24 Dowody wic
waszej mioci i naszej chluby z was okacie
wzgldem nich wobec kociow.

ordinatus
est
ab
ecclesiis
comes
peregrinationis nostr in hanc gratiam, qu
ministratur a nobis ad Domini gloriam, et
destinatam voluntatem nostram : 20
devitantes hoc, ne quis nos vituperet in hac
plenitudine, qu ministratur a nobis. 21
Providemus enim bona non solum coram
Deo, sed etiam coram hominibus. 22
Misimus autem cum illis et fratrem nostrum,
quem probavimus in multis spe sollicitum
esse : nunc autem multo sollicitiorem,
confidentia multa in vos, 23 sive pro Tito,
qui est socius meus, et in vos adjutor, sive
fratres nostri, Apostoli ecclesiarum, gloria
Christi. 24 Ostensionem ergo, qu est
caritatis vestr, et nostr glori pro vobis, in
illos ostendite in faciem ecclesiarum.

PRZYMIOTY I OWOCE JAMUNY.

1 O posudze za, ktra si dokonywa na
rzecz witych, zbyteczne mi jest do was
pisa. 2 Znam bowiem wasze chtne serce,
ktrym si chlubi z was wobec
Macedoczykw, e i Achaja gotowa jest od
roku przeszego i wasz zapa wielu pobudzi.
3 Posaem za braci, eby chluba nasza z
was nie bya w tej sprawie udaremniona, ale
ebycie (jak powiedziaem) byli gotowi, 4
abymy,
gdyby
ze
mn
przyszli
Macedoczycy i znaleli was niegotowymi,
nie musieli si wstydzi w tej rzeczy my (nie
mwic ju o was). 5 Za potrzebne wic
uznaem prosi braci, aby wpierw poszli do
was i przygotowali przedtem obiecane
bogosawiestwo, aby ono byo gotowe tak
jak bogosawiestwo, a nie jak skpstwo. 6
To za mwi : Kto skpo sieje, skpo te

bdzie,
a
kto
sieje
w
bogosawiestwach, z bogosawiestw te
bdzie. 7 Kady jak postanowi w sercu
swoim, nie ze smutkiem albo z musu :
wesoego bowiem dawc miuje Bg. 8 Lecz
i w mocy Boga jest sprawi, eby w was
obfitowaa wszelka aska, abycie majc we
wszystkim
zawsze wszelki
dostatek,
obfitowali we wszelki dobry uczynek, 9 jak
napisano : "Rozproszy, da ubogim ;

1 Nam de ministerio, quod fit in sanctos ex

abundanti est mihi scribere vobis. 2 Scio
enim promptum animum vestrum : pro quo
de vobis glorior apud Macedones. Quoniam
et Achaia parata est ab anno prterito, et
vestra mulatio provocavit plurimos. 3 Misi
autem fratres : ut ne quod gloriamur de
vobis, evacuetur in hac parte, ut
(quemadmodum dixi) parati sitis : 4 ne cum
venerint Macedones mecum, et invenerint
vos imparatos, erubescamus nos (ut non
dicamus vos) in hac substantia. 5
Necessarium ergo existimavi rogare fratres,
ut prveniant ad vos, et prparent
repromissam benedictionem hanc paratam
esse sic, quasi benedictionem, non tamquam
avaritiam. 6 Hoc autem dico : qui parce
seminat, parce et metet : et qui seminat in
benedictionibus, de benedictionibus et metet.
7 Unusquisque, prout destinavit in corde suo,
non ex tristitia, aut ex necessitate : hilarem
enim datorem diligit Deus. 8 Potens est
autem Deus omnem gratiam abundare facere
in vobis : ut in omnibus semper omnem
sufficientiam habentes, abundetis in omne
opus bonum, 9 sicut scriptum est : Dispersit,
dedit pauperibus : justitia ejus manet in
sculum sculi. 10 Qui autem administrat
12

sprawiedliwo jego trwa na wiek wieku." 10

Ten za co dostarcza nasienia siejcemu,
udzieli i chleba do jedzenia i rozmnoy
nasienie wasze i pomnoy wzrost plonw
sprawiedliwoci waszej ; 11 abycie we
wszystkim
ubogaceni
obfitowali
we
wszelkiej hojnoci, ktra przez nas sprawuje
dzikczynienie Bogu. 12 Gdy posugiwanie
w tym urzdzie nie tylko uzupenia to, czego
nie dostaje witym, ale te obfituje przez
wiele dzikczynie w Panu, 13 gdy przez
dowiadczenie tego posugiwania chwa
Boga
za
posuszestwo
wasze
w
wyznawaniu ewangelii Chrystusowej i za
szczero, z jak udzielacie im i wszystkim,
14 i w ich modlitwie gorcej za was, tsknic
za wami z powodu przeobfitej aski boej w
was. 15 Dziki Bogu za niewysowiony dar
jego.

semen seminanti : et panem ad

manducandum prstabit, et multiplicabit
semen vestrum, et augebit incrementa
frugum justiti vestr : 11 ut in omnibus
locupletati
abundetis
in
omnem
simplicitatem, qu operatur per nos
gratiarum actionem Deo. 12 Quoniam
ministerium hujus officii non solum supplet
ea qu desunt sanctis, sed etiam abundat per
multas gratiarum actiones in Domino, 13 per
probationem ministerii hujus, glorificantes
Deum in obedientia confessionis vestr, in
Evangelium
Christi,
et
simplicitate
communicationis in illos, et in omnes, 14 et
in ipsorum obsecratione pro vobis,
desiderantium vos propter eminentem
gratiam Dei in vobis. 15 Gratias Deo super
inenarrabili dono ejus.

CZ III
(10,1- 13,10)
OSOBISTA OBRONA APOSTOA

10

10

BRONI SWEJ WADZY.

1 Ja za sam, Pawe, prosz was przez
cicho i agodno Chrystusow, ja, ktry
wprawdzie w obecnoci waszej jestem
pokorny, ale w nieobecnoci jestem miay
wzgldem was. 2 A prosz was, ebym
obecny nie okaza miaoci przez t ufn
pewno, z jak rzekomo wystpujemy
przeciw niektrym, co sdz, e wedug ciaa
postpujemy. 3 Cho yjemy w ciele, nie
wedug ciaa walczymy, 4 gdy bro naszego
bojowania nie jest cielesna, ale mocna
Bogiem dla burzenia miejsc obronnych ; gdy
burzymy zamysy 5 i wszelk wynioso
wynoszc si przeciw wiedzy boej i w
niewol podbijamy wszelki rozum pod
posuszestwo Chrystusowe 6 i gotowi
jestemy kara wszelkie nieposuszestwo,
skoro staniecie si doskonale posuszni. 7
Patrzcie na to, co jest przed oczyma. Jeli kto
sobie ufa, e jest Chrystusowy, nieche

1 Ipse autem ego Paulus obsecro vos per

mansuetudinem et modestiam Christi, qui in
facie quidem humilis sum inter vos, absens
autem confido in vos. 2 Rogo autem vos ne
prsens audeam per eam confidentiam, qua
existimor audere in quosdam, qui arbitrantur
nos tamquam secundum carnem ambulemus.
3 In carne enim ambulantes, non secundum
carnem militamus. 4 Nam arma militi
nostr non carnalia sunt, sed potentia Deo ad
destructionem
munitionum,
consilia
destruentes, 5 et omnem altitudinem
extollentem se adversus scientiam Dei, et in
captivitatem redigentes omnem intellectum
in obsequium Christi, 6 et in promptu
habentes ulcisci omnem inobedientiam, cum
impleta fuerit vestra obedientia. 7 Qu
secundum faciem sunt, videte. Si quis
confidit sibi Christi se esse, hoc cogitet
iterum apud se : quia sicut ipse Christi est, ita
13

znowu pomyli sobie, e jak on jest

Chrystusowy, tak i my. 8 Gdy nie bd si
wstydzi, chobym mia jeszcze wicej si
chlubi z wadzy naszej, ktr da nam Pan
dla budowania, a nie na zagad wasz. 9
eby za nie zdawao si - jakbym was
straszy przez listy- 10 mwi bowiem :
Listy wprawdzie powane s i potne, ale
obecno ciaa saba i mowa wzgardzona ; 11 kto taki jest, niech pomyli, e jakimi
jestemy nieobecni w sowie przez listy,
takimi te obecni w czynie.

et nos. 8 Nam etsi amplius aliquid gloriatus

fuero de potestate nostra, quam dedit nobis
Dominus in dificationem, et non in
destructionem vestram, non erubescam. 9 Ut
autem non existimer tamquam terrere vos per
epistolas : 10 quoniam quidem epistol,
inquiunt, graves sunt et fortes : prsentia
autem
corporis
infirma,
et
sermo
contemptibilis : 11 hoc cogitet qui ejusmodi
est, quia quales sumus verbo per epistolas
absentes, tales et prsentes in facto.

KOGO BG ZALECA, TEN

WYPRBOWANY
12 Nie miemy bowiem zalicza si albo
przyrwnywa do niektrych, co sami siebie
zalecaj; ale sami z sob si mierzymy i sami
z sob si porwnujemy. 13 My za nie
bdziemy si chlubi bezmiernie, ale wedug
prawida miary, ktr nam Bg wymierzy,
miary, abymy dotarli a do was. 14 Nie
nacigamy si bowiem nad miar, jakbymy
was nie dosigli, gdy dotarlimy a do was
z ewangeli Chrystusow. 15 Nie chlubimy
si bezmiernie cudzymi pracami, lecz mamy
nadziej, e ze wzrostem wiary waszej,
wrd was wywyszeni bdziemy coraz
wicej wedug prawida naszego, 16 e
ewangeli gosi bdziemy nawet i w tych
stronach, ktre s poza wami, nie chlubic
si z tego, co ju jest gotowe w cudzym
dziale. 17 "Lecz kto si chlubi, niech si w
Panu chlubi." 18 Nie ten bowiem, co sam
siebie zaleca, jest wyprbowany, ale kogo
Bg zaleca.

12 Non enim audemus inserere, aut

comparare nos quibusdam, qui seipsos
commendant : sed ipsi in nobis nosmetipsos
metientes, et comparantes nosmetipsos nobis.
13 Nos autem non in immensum gloriabimur,
sed secundum mensuram regul, qua mensus
est nobis Deus, mensuram pertingendi usque
ad vos. 14 Non enim quasi non pertingentes
ad vos, superextendimus nos : usque ad vos
enim pervenimus in Evangelio Christi. 15
Non in immensum gloriantes in alienis
laboribus : spem autem habentes crescentis
fidei vestr, in vobis magnificari secundum
regulam nostram in abundantiam, 16 etiam in
illa, qu ultra vos sunt, evangelizare, non in
aliena regula in iis qu prparata sunt
gloriari. 17 Qui autem gloriatur, in Domino
glorietur. 18 Non enim qui seipsum
commendat, ille probatus est : sed quem
Deus commendat.

11

11

OBY UMYS KORYNTIAN NIE BY

SKAONY.
1 Obycie znieli troch gupstwa mojego ;
nawet chciejcie i mnie znosi! 2 Ubiegam si
bowiem o was z bo zazdroci, gdy
polubiem was, aeby okaza was jednemu
mowi jak czyst pann Chrystusowi. 3
Lecz boj si eby, jak w oszuka Ew
chytroci swoj, tak myli wasze nie zostay

1 Utinam sustineretis modicum quid

insipienti me, sed et supportare me : 2
mulor enim vos Dei mulatione. Despondi
enim vos uni viro, virginem castam exhibere
Christo. 3 Timeo autem ne sicut serpens
Hevam seduxit astutia sua, ita corrumpantur
sensus vestri, et excidant a simplicitate, qu
14

skaone i nie odpady od prostoty, ktra jest

w Chrystusie. 4 Jeli bowiem ten, co
przychodzi, opowiada innego Chrystusa,
ktregomy
nie
opowiadali,
albo
otrzymujecie innego ducha, ktregocie nie
otrzymali, albo inn ewangeli, ktrej nie
przyjlicie, susznie bycie to znosili. 5
Sdz bowiem, e ja wcale mniej nie
uczyniem, ni wielcy apostoowie. 6
Albowiem cho nie biegy w mowie, ale nie
w umiejtnoci; we wszystkim za jawnie
wam to okazalimy.

est in Christo. 4 Nam si is qui venit, alium

Christum prdicat, quem non prdicavimus,
aut alium spiritum accipitis, quem non
accepistis : aut aliud Evangelium, quod non
recepistis : recte pateremini. 5 Existimo enim
nihil me minus fecisse a magnis Apostolis. 6
Nam etsi imperitus sermone, sed non
scientia, in omnibus autem manifestati sumus
vobis.

ADNEJ POMOCY OD NICH NIE

OTRZYMA.
7 Albo czy grzechu si dopuciem, uniajc
samego siebie, abycie wy byli wywyszeni,
e wam darmo gosiem ewangeli bo. 8
inne kocioy zupiem, biorc wsparcie na
wasz posug. 9 A gdy byem u was i
cierpiaem niedostatek, nie byem nikomu
uciliwy, gdy czego mi brakowao,
uzupenili bracia, ktrzy przyszli z
Macedonii i we wszystkim zachowaem si
bez obciania was i zachowam. 10 Prawda
Chrystusowa jest we mnie - chluby tej nikt
mi nie naruszy w granicach Achai. 11
Dlaczego ? e was miuj ? Bg wie. 12 To
za co czyni i czyni bd, abym odci
sposobno, tym co szukaj sposobnoci,
eby byli znalezieni jak i my w tym w czym
si chlubi. 13 Gdy tacy faszywi
apostoowie s to robotnicy zdradliwi,
przybierajcy
posta
apostow
Chrystusowych. 14 I nie dziw, bo i sam
szatan przemienia si w anioa wiatoci. 15
Nic wic wielkiego, jeli sudzy jego
przemieniaj
si
jakby
w
sugi
sprawiedliwoci, a ich koniec bdzie wedug
ich uczynkw.

7 Aut numquid peccatum feci, meipsum

humilians, ut vos exaltemini ? quoniam gratis
Evangelium Dei evangelizavi vobis ? 8 Alias
ecclesias expoliavi, accipiens stipendium ad
ministerium vestrum. 9 Et cum essem apud
vos, et egerem, nulli onerosus fui : nam quod
mihi deerat, suppleverunt fratres, qui
venerunt a Macedonia : et in omnibus sine
onere me vobis servavi, et servabo. 10 Est
veritas Christi in me, quoniam hc gloriatio
non infringetur in me in regionibus Achai.
11 Quare ? quia non diligo vos ? Deus scit.
12 Quod autem facio, et faciam : ut amputem
occasionem eorum qui volunt occasionem, ut
in quo gloriantur, inveniantur sicut et nos. 13
Nam ejusmodi pseudoapostoli sunt operarii
subdoli, transfigurantes se in apostolos
Christi. 14 Et non mirum : ipse enim Satanas
transfigurat se in angelum lucis. 15 Non est
ergo magnum, si ministri ejus transfigurentur
velut ministri justiti : quorum finis erit
secundum opera ipsorum.

WYLICZA SWE PRACE I ZASUGI.

16 Jeszcze raz powiadam, niechaj nikt nie
uwaa mi za bezrozumnego; zreszt jak
bezrozumnego przyjmijcie mi, abym i ja
troch si pochlubi. 17 Tego, co mwi, nie
mwi wedug Boga, ale jakby w gupocie,
w tej sprawie chlubienia si. 18 Poniewa

16 Iterum dico (ne quis me putet insipientem

esse, alioquin velut insipientem accipite me,
ut et ego modicum quid glorier), 17 quod
loquor, non loquor secundum Deum, sed
quasi in insipientia, in hac substantia glori.
18 Quoniam multi gloriantur secundum
15

wielu chlubi si wedug ciaa i ja bd si

chlubi. 19 Chtnie bowiem znosicie
bezrozumnych, cho sami jestecie rozumni.
20 Znosicie bowiem, jeli was kto w niewol
podbija, jeli kto objada, jeli kto wyzyskuje,
jeli si kto wynosi, jeli was kto bije po
twarzy. 21 Ku zawstydzeniu mwi,
jakbymy sabymi byli w tej mierze. W czym
kto jest miay (w gupocie mwi), i ja si
omielam : 22 Hebrajczykami s, i ja;
Izraelitami s, i ja: potomkami Abrahama s,
i ja; 23 sugami Chrystusowymi s (jak mniej
mdry mwi), bardziej ja: w pracach bardzo
licznych, w wizieniach czciej, w
chostach nad miar, w niebezpieczestwach
mierci czstokro. 24 Od ydw dostaem
pikro po czterdzieci razw bez jednego.
25 Trzykro byem bity rzgami, raz byem
kamienowany, trzykro ulegem rozbiciu si
okrtu, przez noc i przez dzie byem na
gbinie morskiej, 26 czsto w podrach, w
niebezpieczestwach
na
rzekach,
w
niebezpieczestwach od rozbjnikw, w
niebezpieczestwach od rodakw, w
niebezpieczestwach
od
pogan,
w
niebezpieczestwach
w
miecie,
w
niebezpieczestwach
na
pustyni,
w
niebezpieczestwach
na
morzu,
w
niebezpieczestwach wrd faszywych
braci, 27 w pracy i mozole, w czstym
niespaniu, w godzie i pragnieniu, w postach
czstych, w zimnie i nagoci. 28 Oprcz tego
co jest ponadto: codzienne naleganie na
mnie, troska o wszystkie kocioy. 29 Kt
choruje, a ja nie choruj? Kto si gorszy, a ja
nie pon ? 30 Jeli naley si chlubi, to
bd si chlubi z moich saboci. 31 Bg i
Ojciec Pana naszego Jezusa Chrystusa, ktry
jest bogosawiony na wieki, wie, e nie
kami. 32 W Damaszku namiestnik ludu
krla Arety strzeg miasta Damasceczykw,
aby mi pojma, 33 ale przez okno w koszu
spuszczony zostaem po murze i tak
uszedem z rk jego.

carnem : et ego gloriabor. 19 Libenter enim

suffertis insipientes, cum sitis ipsi sapientes.
20 Sustinetis enim si quis vos in servitutem
redigit, si quis devorat, si quis accipit, si quis
extollitur, si quis in faciem vos cdit. 21
Secundum ignobilitatem dico, quasi nos
infirmi fuerimus in hac parte. In quo quis
audet (in insipientia dico) audeo et ego : 22
Hebri sunt, et ego : Isralit sunt, et ego :
semen Abrah sunt, et ego. 23 Ministri
Christi sunt (ut minus sapiens dico), plus ego
: in laboribus plurimis, in carceribus
abundantius, in plagis supra modum, in
mortibus frequenter. 24 A Judis quinquies,
quadragenas, una minus, accepi. 25 Ter
virgis csus sum, semel lapidatus sum : ter
naufragium feci, nocte et die in profundo
maris fui, 26 in itineribus spe, periculis
fluminum, periculis latronum, periculis ex
genere, periculis ex gentibus, periculis in
civitate, periculis in solitudine, periculis in
mari, periculis in falsis fratribus : 27 in
labore et rumna, in vigiliis multis, in fame
et siti, in jejuniis multis, in frigore et
nuditate, 28 prter illa qu extrinsecus sunt,
instantia mea quotidiana, sollicitudo omnium
ecclesiarum. 29 Quis infirmatur, et ego non
infirmor ? quis scandalizatur, et ego non uror
? 30 Si gloriari oportet, qu infirmitatis me
sunt, gloriabor. 31 Deus et Pater Domini
nostri Jesu Christi, qui est benedictus in
scula, scit quod non mentior. 32 Damasci
prpositus gentis Aret regis custodiebat
civitatem
Damascenorum
ut
me
comprehenderet : 33 et per fenestram in
sporta dimissus sum per murum, et sic effugi
manus ejus.

16

12

12

WIDZENIA I OBJAWIENIA.
1 Jeli naley si chwali (nie wypada to
wprawdzie), przejd do widze i objawie
Paskich. 2 Znam czowieka w Chrystusie,
ktry przed czternastu laty - czy w ciele, nie
wiem, czy poza ciaem, nie wiem, Bg wie zachwycony by a do trzeciego nieba. 3 I
znam takiego czowieka, - czy w ciele, czy
poza ciaem, nie wiem, Bg wie - 4 e
zachwycony by do raju i sysza tajemne
sowa, ktrych czowiekowi nie wolno
mwi. 5 Z takiego bd si chlubi ; z siebie
za nic si nie bd chlubi, jak tylko ze
saboci moich. 6 Albowiem chobym si
chcia chlubi, nie bd bezrozumny, bo
prawd powiem ; lecz wstrzymuj si,. Aby
kto nie rozumia o mnie wicej nad to, co
widzi we mnie, albo co syszy ode mnie.

1 Si gloriari oportet (non expedit quidem),

veniam autem ad visiones et revelationes
Domini. 2 Scio hominem in Christo ante
annos quatuordecim, sive in corpore nescio,
sive extra corpus nescio, Deus scit, raptum
hujusmodi usque ad tertium clum. 3 Et scio
hujusmodi hominem sive in corpore, sive
extra corpus nescio, Deus scit : 4 quoniam
raptus est in paradisum : et audivit arcana
verba, qu non licet homini loqui. 5 Pro
hujusmodi gloriabor : pro me autem nihil
gloriabor nisi in infirmitatibus meis. 6 Nam
etsi voluero gloriari, non ero insipiens :
veritatem enim dicam : parco autem, ne quis
me existimet supra id quod videt in me, aut
aliquid audit ex me.

BODZIEC CIAA.
7 Aebym za nie wynosi si dla wielkoci
objawie, dany mi jest bodziec ciaa mego,
anio szatana, ktry by mnie policzkowa. 8
Dlatego trzykrotnie prosiem Pana, aby ode
mnie odstpi. 9 I rzek mi : Wystarczy ci
aska moja, gdy moc w saboci si
doskonali. Chtnie wic bd si chlubi ze
saboci moich, aby zamieszkaa we mnie
moc Chrystusowa. 10 Dlatego mam
upodobanie w sabociach moich, w
potwarzach,
w
niedostatkach,
w
przeladowaniach, w uciskach dla Chrystusa;
albowiem gdy saby jestem, wtedy jestem
silny.

7 Et ne magnitudo revelationum extollat me,

datus est mihi stimulus carnis me angelus
Satan, qui me colaphizet. 8 Propter quod ter
Dominum rogavi ut discederet a me : 9 et
dixit mihi : Sufficit tibi gratia mea : nam
virtus in infirmitate perficitur. Libenter igitur
gloriabor in infirmitatibus meis, ut inhabitet
in me virtus Christi. 10 Propter quod placeo
mihi in infirmitatibus meis, in contumeliis, in
necessitatibus, in persecutionibus, in
angustiis pro Christo : cum enim infirmor,
tunc potens sum.

BEZINTERESOWNO APOSTOA.
11 Staem si bezrozumnym, wycie mnie
przymusili. Ja bowiem od was miaem by
zalecony ; ba w niczym nie byem mniejszy
ni ci, co s bardzo wielkimi apostoami,
chocia niczym jestem. 12 Lecz sprawdziany
apostolstwa mego okazay si u was we
wszelkiej cierpliwoci, w znakach i w cudach
i w mocach. l3 C bowiem mielicie mniej,
ni inne kocioy, chyba to, e ja sam was nie

11 Factus sum insipiens, vos me cogistis.

Ego enim a vobis debui commendari : nihil
enim minus fui ab iis, qui sunt supra modum
Apostoli : tametsi nihil sum : 12 signa tamen
apostolatus mei facta sunt super vos in omni
patientia, in signis, et prodigiis, et virtutibus.
13 Quid est enim, quod minus habuistis pr
ceteris ecclesiis, nisi quod ego ipse non
gravavi vos ? donate mihi hanc injuriam. 14
17

obciyem? Darujcie mi t krzywd. 14 Oto

po raz trzeci jestem gotw przyby do was, a
nie bd wam uciliwy. Nie szukam
bowiem tego, co wasze, ale was. Albowiem
nie dzieci maj zbiera dla rodzicw, lecz
rodzice dla dzieci. 15 Ja za najchtniej oy
bd i nadto san1 si wydam za dusze wasze
; chocia wicej was miujc, mniej bd
miowany? 16 Ale niech tak bdzie : ja was
nie obciyem, ale bdc chytrym,
podstpem was wziem. 17 Czy przez kogo
z tych, ktrych do was posaem, oszukaem
was? 18 Prosiem Tytusa i posaem z nim
brata. Czy was Tytus oszuka? Czy nie
postpowalimy w tym samym duchu ? Czy
nie tymi samymi ladami? 19 Od dawna
sdzicie,
e
si
przed
wami
usprawiedliwiamy? Przed Bogiem w
Chrystusie mwimy ; wszystko za, najmilsi,
dla waszego zbudowania. 20 Lkam si
bowiem, ebym przypadkiem, gdy przybd,
znalaz was nie takimi, jakimi chc, i ebym
sam nie by znaleziony od was, jakiego nie
chcecie; eby przypadkiem wrd was nie
byo sporw, zazdroci, gnieww, niesnasek,
obmw, szemra, nadymania si, rozterek ;
21 aeby nie poniy mnie Bg u was, gdy
znowu przybd i ebym nie opakiwa wielu
z tych, co przedtem zgrzeszyli, a nie czynili
pokuty za nieczysto i rozpust i bezwstyd,
jakiego si dopucili.

Ecce tertio hoc paratus sum venire ad vos : et

non ero gravis vobis. Non enim quro qu
vestra sunt, sed vos. Nec enim debent filii
parentibus thesaurizare, sed parentes filiis. 15
Ego autem libentissime impendam, et super
impendar ipse pro animabus vestris : licet
plus vos diligens, minus diligar. 16 Sed esto :
ego vos non gravavi : sed cum essem astutus,
dolo vos cepi. 17 Numquid per aliquem
eorum, quod misi ad vos, circumveni vos ?
18 Rogavi Titum, et misi cum illo fratrem.
Numquid Titus vos circumvenit ? nonne
eodem spiritu ambulavimus ? nonne iisdem
vestigiis ? 19 Olim putatis quod excusemus
nos apud vos ? coram Deo in Christo
loquimur : omnia autem, carissimi, propter
dificationem vestram. 20 Timeo enim ne
forte cum venero, non quales volo, inveniam
vos : et ego inveniar a vobis, qualem non
vultis : ne forte contentiones, mulationes,
animositates, dissensiones, detractiones,
susurrationes, inflationes, seditiones sint inter
vos : 21 ne iterum cum venero, humiliet me
Deus apud vos, et lugeam multos ex iis qui
ante peccaverunt, et non egerunt pnitentiam
super immunditia, et fornicatione, et
impudicitia, quam gesserunt.

13

13

PRZESTRZEGA PRZED SW
SUROWOCI.
1 Oto po raz trzeci id do was: "Na sowie
dwch albo trzech wiadkw oprze si kada
sprawa." 2 Zapowiedziaem i zapowiadam
jakby obecny, a teraz nieobecny, tym, co
przedtem zgrzeszyli i wszystkim innym, e
jeli znowu przyjd, nie przepuszcz. 3 Czy
chcecie dowiadczy tego, ktry przeze mnie
mwi, Chrystusa, ktry nie jest saby w was,
ale jest mocny wrd was? 4 Cho bowiem
ukrzyowany zosta bdc sabym, ale yje z
mocy boej. Gdy i my w nim sabi jestemy,
lecz z nim y bdziemy z mocy boej w
was. 5 Dowiadczajcie samych siebie, czy

1 Ecce tertio hoc venio ad vos : in ore

duorum vel trium testium stabit omne
verbum. 2 Prdixi, et prdico, ut prsens, et
nunc absens iis qui ante peccaverunt, et
ceteris omnibus, quoniam si venero iterum,
non parcam. 3 An experimentum quritis
ejus, qui in me loquitur Christus, qui in vobis
non infirmatur, sed potens est in vobis ? 4
Nam etsi crucifixus est ex infirmitate : sed
vivit ex virtute Dei. Nam et nos infirmi
sumus in illo : sed vivemus cum eo ex virtute
Dei in vobis. 5 Vosmetipsos tentate si estis in
fide : ipsi vos probate. An non cognoscitis
18

jestecie w wierze; samych siebie prbujcie. vosmetipsos quia Christus Jesus in vobis est
Czy nie znacie samych siebie, e Chrystus ? nisi forte reprobi estis. 6 Spero autem quod
Jezus jest w was? Chyba przypadkiem cognoscetis, quia nos non sumus reprobi.
jestecie odrzuceni. 6 Lecz spodziewam si,
e poznacie, i my nie jestemy odrzuceni.
JESZCZE NAPOMINA I POZDRAWIA.
7 Prosimy za Boga, abycie nic zego nie
czynili ; nie ibymy my wyprbowanymi si
okazali, ale ebycie wy, co jest dobrego,
czynili, a my ebymy byli jak odrzuceni. 8
Nie moemy bowiem nic przeciwko
prawdzie, ale za prawd. 9 Gdy radujemy si,
e my jestemy sabi, a wy jestecie mocni.
O to si i modlimy o wasz doskonao. 10
Dlatego to nieobecny pisz, abym bdc
obecny, nie postpowa surowiej wedug
wadzy, ktr mi Pan da na budowanie, a nie
na burzenie.

7 Oramus autem Deum ut nihil mali faciatis,

non ut nos probati appareamus, sed ut vos
quod bonum est faciatis : nos autem ut
reprobi simus. 8 Non enim possumus aliquid
adversus veritatem, sed pro veritate. 9
Gaudemus enim, quoniam nos infirmi sumus,
vos autem potentes estis. Hoc et oramus,
vestram consummationem. 10 Ideo hc
absens scribo, ut non prsens durius agam
secundum potestatem, quam Dominus dedit
mihi in dificationem, et non in
destructionem.

Zakoczenie.
(13,11-13)
11 Na ostatek, bracia, weselcie si, bdcie
doskonali, zachcajcie si, to samo
rozumiejcie, pokj miejcie, a Bg pokoju i
mioci bdzie z wami. 12 Pozdrwcie si
wzajemnie
witym
pocaunkiem.
Pozdrawiaj was wszyscy wici. 13 aska
Pana naszego Jezusa Chrystusa i mio
Boga i uczestnictwo Ducha witego niech
bdzie z wami wszystkimi. Amen.

11 De cetero, fratres, gaudete, perfecti estote,

exhortamini, idem sapite, pacem habete, et
Deus pacis et dilectionis erit vobiscum. 12
Salutate invicem in osculo sancto. Salutant
vos omnes sancti. 13 Gratia Domini nostri
Jesu Christi, et caritas Dei, et communicatio
Sancti Spiritus sit cum omnibus vobis.
Amen.

19

20