List do Galatow

w. Pawe
przekad ks. J. Wujka, wraz z tekstem aciskim Vulgatam Clementinam

Wstp (1,1-10)

1
1 Pawe, aposto nie od ludzi, ani przez czowieka, ale przez Jezusa Chrystusa i Boga Ojca, ktry go wzbudzi z martwych 2 i wszyscy bracia, ktrzy s ze mn, kocioom Galacj i : 3 aska wam i pokj od Boga Ojca i Pana naszego Jezusa Chrystusa, 4 ktry wyda samego siebie za grzechy nasze, aby nas wyrwa z teraniejszego wieku zego, wedug woli Boga i Ojca naszego, 5 jemu chwaa na wieki wiekw. Amen. NIESTAO GALATW. 6 Dziwi si, tak prdko od tego, ktry was powoa do aski Chrystusowej, przenosicie si do innej ewangelii; 7 a ona nie jest inna, tylko s niektrzy, co was niepokoj i chc wywrci ewangeli Chrystusow. 8 Ale chobymy my, albo anio z nieba gosi wam ponad to, comy wam gosili, niech bdzie przeklty. 9 Jak przedtem mwilimy tak i teraz znowu mwi : Jeliby wam kto opowiada ewangeli prcz tej, ktrcie otrzymali, niech bdzie przeklty 10 Czy bowiem teraz ludzi zjednuj, czy Boga? Czy staram si ludziom podoba? Jelibym si jeszcze ludziom podoba, nie bybym sug Chrystusa. CZC I (1,11 - 2,21) OBRONA POSANNICTWA I NAUKI APOSTOA RDO EWANGELII W. PAWA.

1
1 Paulus, Apostolus non ab hominibus, neque per hominem, sed per Jesum Christum, et Deum Patrem, qui suscitavit eum a mortuis : 2 et qui mecum sunt omnes fratres, ecclesiis Galati. 3 Gratia vobis, et pax a Deo Patre, et Domino nostro Jesu Christo, 4 qui dedit semetipsum pro peccatis nostris, ut eriperet nos de prsenti sculo nequam, secundum voluntatem Dei et Patris nostri, 5 cui est gloria in scula sculorum. Amen.

6 Miror quod sic tam cito transferimini ab eo qui vos vocavit in gratiam Christi in aliud Evangelium : 7 quod non est aliud, nisi sunt aliqui qui vos conturbant, et volunt convertere Evangelium Christi. 8 Sed licet nos aut angelus de clo evangelizet vobis prterquam quod evangelizavimus vobis, anathema sit. 9 Sicut prdiximus, et nunc iterum dico : si quis vobis evangelizaverit prter id quod accepistis, anathema sit. 10 Modo enim hominibus suadeo, an Deo ? an quro hominibus placere ? si adhuc hominibus placerem, Christi servus non essem.

11 Albowiem oznajmiam wam, bracia, e 11 Notum enim vobis facio, fratres, ewangelia goszona przeze mnie, nie jest Evangelium, quod evangelizatum est a me, wedug czowieka. quia non est secundum hominem :

12 Albowiem ja ani jej nie otrzymaem, ani 12 neque enim ego ab homine accepi illud, si nie nauczyem od czowieka, ale przez neque didici, sed per revelationem Jesu objawienie Jezusa Chrystusa. Christi. NAWRCENIE PAWA 13 Syszelicie bowiem o moim niegdy postpowaniu w ydostwie, e nad miar przeladowaem koci boy i zwalczaem go 14 i przecigaem w judaimie wielu rwienikw moich w mym narodzie, bdc gorliwszym mionikiem poda moich ojczystych. 15 Lecz gdy si spodobao temu, ktry mi odczy "z ywota matki mojej i wezwa" przez ask swoj, 16 aby objawi Syna swego we mnie, abym go gosi midzy poganami - od tej chwili nie radziem si ciaa i krwi, 17 ani nie poszedem do Jerozolimy do poprzednikw moich apostow, lecz udaem si do Arabii i wrciem znowu do Damaszku. 18 Potem po trzech latach poszedem do Jerozolimy zobaczy Piotra i pozostaem u niego pitnacie dni; 19 a innego z apostow nie widziaem adnego, tylko Jakuba, brata Paskiego. 20 A co wam pisz, oto Bg wiadkiem, e nie kami. 21 Potem udaem si w strony Syrii i Cylicji. 22 Byem za osobicie nieznany kocioom Judei, ktre byy w Chrystusie; 23 ale tylko syszeli, e ten, co nas niegdy przeladowa, teraz opowiada wiar, ktr przedtem zwalcza ; 24 i sawili Boga za mnie. 13 Audistis enim conversationem meam aliquando in Judaismo : quoniam supra modum persequebar Ecclesiam Dei, et expugnabam illam, 14 et proficiebam in Judaismo supra multos cotaneos meos in genere meo, abundantius mulator existens paternarum mearum traditionum. 15 Cum autem placuit ei, qui me segregavit ex utero matris me, et vocavit per gratiam suam, 16 ut revelaret Filium suum in me, ut evangelizarem illum in gentibus : continuo non acquievi carni et sanguini, 17 neque veni Jerosolymam ad antecessores meos Apostolos : sed abii in Arabiam, et iterum reversus sum Damascum : 18 deinde post annos tres veni Jerosolymam videre Petrum, et mansi apud eum diebus quindecim : 19 alium autem Apostolorum vidi neminem, nisi Jacobum fratrem Domini. 20 Qu autem scribo vobis, ecce coram Deo, quia non mentior. 21 Deinde veni in partes Syri, et Cilici. 22 Eram autem ignotus facie ecclesiis Jud, qu erant in Christo : 23 tantum autem auditum habebant quoniam qui persequebatur nos aliquando, nunc evangelizat fidem, quam aliquando expugnabat : 24 et in me clarificabant Deum.

2
NAUKA PAWA ZGODNA Z APOSTOLSK. 1 Potem po latach czternastu udaem si znowu do Jerozolimy z Barnab, wziwszy i Tytusa. 2 Udaem si za stosownie do objawienia i przedoyem im ewangeli, ktr gosz midzy poganami, a z osobna tym, ktrzy wydawali si by czym, ebym przypadkiem nadaremnie nie stawa do biegu, albo te przedtem nie biega. 3 Lecz ani Tytusa, ktry by ze mn, cho by poganinem, nie przymuszono obrzeza si, 4 pomimo braci faszywych, chykiem
2

1 Deinde post annos quatuordecim, iterum ascendi Jerosolymam cum Barnaba, assumpto et Tito. 2 Ascendi autem secundum revelationem : et contuli cum illis Evangelium, quod prdico in gentibus, seorsum autem iis qui videbantur aliquid esse : ne forte in vacuum currerem, aut cucurrissem. 3 Sed neque Titus, qui mecum erat, cum esset gentilis, compulsus est circumcidi : 4 sed propter subintroductos falsos fratres, qui subintroierunt explorare

wprowadzonych, ktrzy si wkradli, aby wyszpiegowa nasz wolno, ktr mamy w Chrystusie Jezusie, eby nas podbi w niewol. 5 Tym ani na chwil nie ustpilimy i nie poddalimy si, aby prawda ewangelii u was przetrwaa. 6 Od tych za, co zdawali si czym by (jakimi kiedy byli, nic mi do tego;Bg nie ma wzgldu na osob czowieka) - mnie bowiem ci, co si wydawali czym by, nic nie przydali. 7 Ale przeciwnie, gdy zobaczyli, e zostaa mi powierzona ewangelia dla nieobrzezanych jak i Piotrowi dla obrzezanych 8 (ten bowiem, ktry uczyni Piotra apostoem obrzezania, uczyni nim i mnie wrd pogan), 9 i gdy poznali ask, ktra mi jest dana, Jakub i Kefas i Jan, ktrzy uwaani byli za filary, podali mnie i Barnabie prawic jak towarzyszom, abymy my do pogan, a oni do obrzezania; lobylemy tylko pamitali o ubogich, co take troskliwie staraem si czyni. ROZPRAWA Z PIOTREM. 11 Gdy za Kefas przyszed do Antiochii, wrcz mu si sprzeciwiem, gdy by wart nagany. 12 Pierwej bowiem, nim przyszli niektrzy od Jakuba, jada z poganami, gdy za przyszli, usuwa si i odcza, bojc si tych, co byli z obrzezania. 13 na jego udawanie zgodzili si inni ydzi, tak e nawet Barnaba da si wcign przez nich do tego udawania. 14 Ale gdy zobaczyem, e nie postpowali waciwie wedug prawdy ewangelii, rzekem Kefasowi wobec wszystkich: Jeli ty, bdc ydem, po pogasku yjesz, a nie po ydowsku, czemu przymuszasz pogan, by po ydowsku yli? 15 My z urodzenia ydzi, a nie grzesznicy z pogan. 16 Widzc jednak, e czowiek nie bywa usprawiedliwiony z uczynkw Zakonu, lecz przez wiar Jezusa Chrystusa i my wierzymy w Chrystusa Jezusa, abymy byli usprawiedliwieni z wiary Chrystusowej, a nie z uczynkw Zakonu, poniewa z uczynkw Zakonu "nie bdzie nikt usprawiedliwiony." 17 Jeeli bowiem szukajc usprawiedliwienia w Chrystusie, okazalimy si i sami grzesznymi, czyby Chrystus by sug
3

libertatem nostram, quam habemus in Christo Jesu, ut nos in servitutem redigerent. 5 Quibus neque ad horam cessimus subjectione, ut veritas Evangelii permaneat apud vos : 6 ab iis autem, qui videbantur esse aliquid (quales aliquando fuerint, nihil mea interest : Deus personam hominis non accipit) : mihi enim qui videbantur esse aliquid, nihil contulerunt. 7 Sed e contra cum vidissent quod creditum est mihi Evangelium prputii, sicut et Petro circumcisionis 8 (qui enim operatus est Petro in apostolatum circumcisionis, operatus est et mihi inter gentes) : 9 et cum cognovissent gratiam, qu data est mihi, Jacobus, et Cephas, et Joannes, qui videbantur column esse, dextras dederunt mihi, et Barnab societatis : ut nos in gentes, ipsi autem in circumcisionem : 10 tantum ut pauperum memores essemus, quod etiam sollicitus fui hoc ipsum facere.

11 Cum autem venisset Cephas Antiochiam, in faciem ei restiti, quia reprehensibilis erat. 12 Prius enim quam venirent quidam a Jacobo, cum gentibus edebat : cum autem venissent, subtrahebat, et segregabat se, timens eos qui ex circumcisione erant. 13 Et simulationi ejus consenserunt ceteri Judi, ita ut et Barnabas duceretur ab eis in illam simulationem. 14 Sed cum vidissem quod non recte ambularent ad veritatem Evangelii, dixi Ceph coram omnibus : Si tu, cum Judus sis, gentiliter vivis, et non judaice : quomodo gentes cogis judaizare ? 15 Nos natura Judi, et non ex gentibus peccatores. 16 Scientes autem quod non justificatur homo ex operibus legis, nisi per fidem Jesu Christi : et nos in Christo Jesu credimus, ut justificemur ex fide Christi, et non ex operibus legis : propter quod ex operibus legis non justificabitur omnis caro. 17 Quod si qurentes justificari in Christo, inventi sumus et ipsi peccatores, numquid Christus peccati minister est ? Absit. 18 Si enim qu destruxi, iterum hc difico : prvaricatorem me constituo. 19 Ego enim

grzechu? Uchowaj Boe! 18 Jeli bowiem to, co zburzyem, znowu buduj, czyni z siebie przestpc. 19 Ja bowiem umarem przez Zakon zakonowi, abym y Bogu;z Chrystusem jestem przybity do krzya. 20 Lecz yj ju nie ja, ale yje we mnie Chrystus. To za e teraz yj w ciele, yj w wierze Syna Boego, ktry mi umiowa i wyda samego siebie za mnie. 21 Nie odrzucam aski boej. Jeli bowiem przez Zakon sprawiedliwo, Zatem Chrystus na prno umar. CZC II (3,1- 4,31 ) O USPRAWIEDLIWIENIU Z WIARY

per legem, legi mortuus sum, ut Deo vivam : Christo confixus sum cruci. 20 Vivo autem, jam non ego : vivit vero in me Christus. Quod autem nunc vivo in carne : in fide vivo Filii Dei, qui dilexit me, et tradidit semetipsum pro me. 21 Non abjicio gratiam Dei. Si enim per legem justitia, ergo gratis Christus mortuus est.

3
KARCI GALATW. 1 O nierozumni Galaci, kt was omami, abycie nie byli posuszni prawdzie;wy, przed ktrych oczyma Jezus Chrystus, przedtem opisany, jest midzy wami ukrzyowany? 2 Tego tylko od was chc si dowiedzie : czy otrzymalicie Ducha przez uczynki Zakonu, czy przez posuch wiary? 3 Tak jestecie gupi, e zaczwszy duchem, teraz na ciele koczycie? 4 Tak wiele cierpielicie na darmo? Czy jednak na darmo? 5 Ten wic, co wam daje Ducha i dziaa wrd was cuda - przez uczynki Zakonu, czy przez posuch wiary? USPRAWIEDLIWIENIE ABRAHAMA PRZEZ WIAR. 6 Jak napisano: "Abraham uwierzy Bogu i poczytano mu ku sprawiedliwoci." 7 Poznajcie wic, e ci co s z wiary, ci s synami Abrahamowymi.8 A Pismo przewidziawszy, e Bg usprawiedliwia pogan z wiary, przepowiedziao Abrahamowi: "W tobie bd bogosawione wszystkie narody." 9 Przeto ci, co s z wiary, bogosawieni bd z wiernym Abrahamem. 10 Ktrzykolwiek bowiem s z uczynkw
4

1 O insensati Galat, quis vos fascinavit non obedire veritati, ante quorum oculos Jesus Christus prscriptus est, in vobis crucifixus ? 2 Hoc solum a vobis volo discere : ex operibus legis Spiritum accepistis, an ex auditu fidei ? 3 sic stulti estis, ut cum Spiritu cperitis, nunc carne consummemini ? 4 tanta passi estis sine causa ? si tamen sine causa. 5 Qui ergo tribuit vobis Spiritum, et operatur virtutes in vobis : ex operibus legis, an ex auditu fidei ?

6 Sicut scriptum est : Abraham credidit Deo, et reputatum est illi ad justitiam : 7 cognoscite ergo quia qui ex fide sunt, ii sunt filii Abrah. 8 Providens autem Scriptura quia ex fide justificat gentes Deus, prnuntiavit Abrah : Quia benedicentur in te omnes gentes. 9 Igitur qui ex fide sunt, benedicentur cum fideli Abraham. 10 Quicumque enim ex operibus legis sunt, sub maledicto sunt. Scriptum est enim :

Zakonu, s pod przeklestwem. Napisano bowiem: "Przeklty kady, kto by nie wytrwa w penieniu wszystkiego, co jest napisane w ksidze Zakonu." 11 A poniewa nikt nie dostpuje usprawiedliwienia u Boga przez Zakon, jasnym jest, e "sprawiedliwy yje z wiary." 12 Zakon za nie jest z wiary, ale "kto je wykona, y bdzie w nich." 13 Chrystus nas wykupi od przeklestwa Zakonu, stawszy si za nas przeklestwem, bo napisano : "Przeklty kady, kto wisi na drzewie" ; 14 aby na poganach spenio si bogosawiestwo Abrahamowe w Chrystusie Jezusie, abymy otrzymali obietnic Ducha przez wiar. PRZEZ WIAR WYPENIAJ SI OBIETNICE. 15 Bracia (wedug czowieka mwi), przecie nikt nie odrzuca prawomocnego testamentu ludzkiego, ani do wicej nie przydaje. 16 Abrahamowi dane byy obietnice i "potomstwu" jego. Nie mwi : I potomkom, jakby o wielu, ale jak o jednym : "I potomstwu twojemu," ktrym jest Chrystus. 17 To za mwi: Zakon, ktry po czterystu trzydziestu latach zosta dany, nie uniewania Testamentu potwierdzonego przez Boga, tak eby obietnica miaa by zniweczona. 18 Albowiem jeli z Zakonu dziedzictwo, to ju nie z obietnicy. Abrahamowi za przez obietnic Bg darowa. ZAKON WYCHOWAWC KU CHRYSTUSOWI. 19 C wic Zakon? Ustanowiony zosta ze wzgldu na wystpki, aby przyszo potomstwo, ktremu obieca, przekazany przez aniow za spraw porednika. 20 Porednik za nie jest jednego, lecz Bg jest jeden. 21 Zakon wic przeciw obietnicom boym? adn miar. Gdyby bowiem dany by Zakon, ktry by mg oywia, prawdziwie z Zakonu byaby sprawiedliwo. 22 Ale Pismo zamkno wszystko pod grzechem, aby obietnica przez wiar Jezusa Chrystusa bya dana
5

Maledictus omnis qui non permanserit in omnibus qu scripta sunt in libro legis ut faciat ea. 11 Quoniam autem in lege nemo justificatur apud Deum, manifestum est : quia justus ex fide vivit. 12 Lex autem non est ex fide, sed : Qui fecerit ea, vivet in illis. 13 Christus nos redemit de maledicto legis, factus pro nobis maledictum : quia scriptum est : Maledictus omnis qui pendet in ligno : 14 ut in gentibus benedictio Abrah fieret in Christo Jesu, ut pollicitationem Spiritus accipiamus per fidem.

15 Fratres (secundum hominem dico) tamen hominis confirmatum testamentum nemo spernit, aut superordinat. 16 Abrah dict sunt promissiones, et semini ejus. Non dicit : Et seminibus, quasi in multis : sed quasi in uno : Et semini tuo, qui est Christus. 17 Hoc autem dico, testamentum confirmatum a Deo : qu post quadringentos et triginta annos facta est lex, non irritum facit ad evacuandam promissionem. 18 Nam si ex lege hreditas, jam non ex promissione. Abrah autem per repromissionem donavit Deus.

19 Quid igitur lex ? Propter transgressiones posita est donec veniret semen, cui promiserat, ordinata per angelos in manu mediatoris. 20 Mediator autem unius non est : Deus autem unus est. 21 Lex ergo adversus promissa Dei ? Absit. Si enim data esset lex, qu posset vivificare, vere ex lege esset justitia. 22 Sed conclusit Scriptura omnia sub peccato, ut promissio ex fide Jesu Christi daretur credentibus. 23 Prius autem quam veniret fides, sub lege custodiebamur conclusi in eam fidem qu revelanda erat.

wierzcym. 23 Lecz zanim przysza wiara, 24 Itaque lex pdagogus noster fuit in bylimy zamknici pod stra Zakonu dla tej Christo, ut ex fide justificemur. wiary, ktra miaa by objawiona. 24 Tak wic Zakon by wychowawc naszym w Chrystusie, abymy z wiary byli usprawiedliwieni. WIARA WYZWALA SPOD ZAKONU. 25 Skoro jednak przysza wiara, ju nie jestemy pod wychowawc. 26 Wszyscy bowiem jestecie synami boymi przez wiar, ktra jest w Chrystusie Jezusie; 27 gdy ktrzy tylko jestecie ochrzczeni w Chrystusie, obleklicie si w Chrystusa. 28 Nie ma yda ani Greka; nie ma niewolnika ani wolnego nie ma mczyzny ani niewiasty. Albowiem wy wszyscy jedno jestecie w Chrystusie Jezusie. 29 Jeli za wy jestecie Chrystusowi, wic jestecie potomstwem Abrahama, dziedzicami wedug obietnicy. 25 At ubi venit fides, jam non sumus sub pdagogo. 26 Omnes enim filii Dei estis per fidem, qu est in Christo Jesu. 27 Quicumque enim in Christo baptizati estis, Christum induistis. 28 Non est Judus, neque Grcus : non est servus, neque liber : non est masculus, neque femina. Omnes enim vos unum estis in Christo Jesu. 29 Si autem vos Christi, ergo semen Abrah estis, secundum promissionem hredes.

4
PORWNANIE Z DZIEDZICEM MAOLETNIM. 1 Mwi za: Jak dugo dziedzic jest dzieciciem, niczym si nie rni od niewolnika, cho jest panem wszystkiego, 2 ale jest pod opiekunami i rzdcami a do czasu naznaczonego przez ojca. 3 Tak i my, gdymy byli dziemi, bylimy pod ywioami wiata. 4 Skoro jednak przysza peno czasu, zesa Bg Syna swego uczynionego z niewiasty, uczynionego pod Zakonem, 5 aby tych wykupi, ktrzy byli pod Zakonem, ebymy dostpili przybrania za synw. 6 A poniewa jestecie synami, posa Bg Ducha Syna swego do serc waszych, woajcego: Abba, Ojcze. 7 Przeto ju nie ma niewolnika, lecz syn; a jeli syn, to i dziedzic przez Boga.

1 Dico autem : quanto tempore hres parvulus est, nihil differt a servo, cum sit dominus omnium : 2 sed sub tutoribus et actoribus est usque ad prfinitum tempus a patre : 3 ita et nos cum essemus parvuli, sub elementis mundi eramus servientes. 4 At ubi venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum factum ex muliere, factum sub lege, 5 ut eos, qui sub lege erant, redimeret, ut adoptionem filiorum reciperemus. 6 Quoniam autem estis filii, misit Deus Spiritum Filii sui in corda vestra, clamantem : Abba, Pater. 7 Itaque jam non est servus, sed filius : quod si filius, et hres per Deum.

NIE WRACA DO PRZEPISW ZAKONU. 8 Ale wwczas wanie nie znajc Boga, suylicie tym, ktrzy natury nie s bogami. 9 Teraz za gdy poznalicie Boga, owszem bdc przez Boga poznani, jake zwracacie si napowrt do bezsilnych i ndznych ywiow, ktrym znowu suy chcecie? 10 Przestrzegacie dni i miesicy i czasw i lat. 11 Boj si o was, ebym przypadkiem bezowocnie nie pracowa wrd was. WSPOMNIENIE PIERWSZEGO PRYJCIA. 12 Bdcie jak ja, gdy i ja jestem jak wy bracia, zaklinam was. W niczym mnie nie obrazilicie. 13 Wiecie za, e w saboci ciaa ju dawno opowiadaem wam ewangeli a tym, co byo prb dla was w ciele moim, 14 nie wzgardzilicie, lecz przyjlicie mi jak anioa boego, jak Chrystusa Jezusa. 15 Gdzie wic jest szczliwo wasza? Daj wam bowiem wiadectwo, e gdyby to byo moliwe, bylibycie sobie oczy wyupili i mnie dali. 16 Nieprzyjacielem wic wam si staem, prawd wam mwic? 17 Ubiegaj si o was niedobrze, ale chc was oderwa, abycie si o nich ubiegali. 18 Lecz o dobro ubiegajcie si w dobrym zawsze, a nie tylko gdy jestem obecny u was. 19 Dziatki moje, ktre znowu bolejc rodz, aby Chrystus by w was uksztatowany. 20 Chciabym za teraz by u was i odmieni gos swj, gdy jestem w zamieszaniu co do was. AGAR FIGUR ZAKONU, A SARA EWANGELII. 21 Powiedzcie mi wy, co pod Zakonem by chcecie, czy nie czytalicie Zakonu? 22 Albowiem napisano; Abraham mia dwch synw jednego z niewolnicy, a drugiego z wolnej. 23 Lecz ten co z niewolnicy, wedug ciaa si narodzi, a ten co z wolnej, przez obietnic. 24 A to powiedziano przez podobiestwo. S to bowiem dwa testamenty
7

8 Sed tunc quidem ignorantes Deum, iis, qui natura non sunt dii, serviebatis. 9 Nunc autem cum cognoveritis Deum, immo cogniti sitis a Deo : quomodo convertimini iterum ad infirma et egena elementa, quibus denuo servire vultis ? 10 Dies observatis, et menses, et tempora, et annos. 11 Timeo vos, ne forte sine causa laboraverim in vobis.

12 Estote sicut ego, quia et ego sicut vos : fratres, obsecro vos. Nihil me lsistis. 13 Scitis autem quia per infirmitatem carnis evangelizavi vobis jampridem : et tentationem vestram in carne mea 14 non sprevistis, neque respuistis : sed sicut angelum Dei excepistis me, sicut Christum Jesum. 15 Ubi est ergo beatitudo vestra ? testimonium enim perhibeo vobis, quia, si fieri posset, oculos vestros eruissetis, et dedissetis mihi. 16 Ergo inimicus vobis factus sum, verum dicens vobis ? 17 mulantur vos non bene : sed excludere vos volunt, ut illos mulemini. 18 Bonum autem mulamini in bono semper : et non tantum cum prsens sum apud vos. 19 Filioli mei, quos iterum parturio, donec formetur Christus in vobis : 20 vellem autem esse apud vos modo, et mutare vocem meam : quoniam confundor in vobis.

21 Dicite mihi qui sub lege vultis esse : legem non legistis ? 22 Scriptum est enim : Quoniam Abraham duos filios habuit : unum de ancilla, et unum de libera. 23 Sed qui de ancilla, secundum carnem natus est : qui autem de libera, per repromissionem : 24 qu sunt per allegoriam dicta. Hc enim sunt duo testamenta. Unum quidem in monte

: jeden mianowicie na grze Synaj, rodzcy w niewol i to jest Agar ; 25 Synaj bowiem jest gra w Arabii, i ma czno z teraniejszym Jeruzalem i w niewoli jest z synami swymi. 26 To za co w grze jest Jeruzalem, wolne jest i ono jest matk nasz. 27 Napisano jest: "Wesel si niepodna, ktra nie rodzisz, zakrzyknij i woaj, ktra rodzc, nie bolejesz, bo wielu synw u opuszczonej, wicej ni u tej, ktra ma ma." 28 My za, bracia, wedug Izaaka jestemy synami obietnicy. 29 Ale jak wwczas ten, ktry si by narodzi wedug ciaa, przeladowa tego, ktry wedug ducha, tak i teraz. 30 Ale co mwi Pismo? "Wyrzu niewolnic i syna jej, nie bdzie bowiem dziedzicem syn niewolnicy z synem wolnej." 31 Zatem, bracia, nie jestemy synami niewolnicy, ale wolnej. A t wolnoci wyzwoli nas Chrystus. CZ III (5,1 - 6,10) O WOLNOCI CHRZECIJASKIEJ I JEJ NADUYCIACH

Sina, in servitutem generans, qu est Agar : 25 Sina enim mons est in Arabia, qui conjunctus est ei qu nunc est Jerusalem, et servit cum filiis suis. 26 Illa autem, qu sursum est Jerusalem, libera est, qu est mater nostra. 27 Scriptum est enim : Ltare, sterilis, qu non paris ; erumpe et clama, qu non parturis : quia multi filii desert, magis quam ejus qu habet virum. 28 Nos autem, fratres, secundum Isaac promissionis filii sumus. 29 Sed quomodo tunc is, qui secundum carnem natus fuerat, persequebatur eum qui secundum spiritum : ita et nunc. 30 Sed quid dicit Scriptura ? Ejice ancillam, et filium ejus : non enim hres erit filius ancill cum filio liber. 31 Itaque, fratres, non sumus ancill filii, sed liber : qua libertate Christus nos liberavit.

5
WIARA CZYNNA - POYTECZNA. 1 Trwajcie i nie chciejcie znowu by pod jarzmem niewoli. 2 Oto ja, Pawe, powiadam wam, e jeli dacie si obrzeza, Chrystus wam nic nie pomoe. 3 Owiadczam za nadto kademu czowiekowi obrzezujcemu si, e powinien cay Zakon wypenia. 4 Wyzuci jestecie z Chrystusa, wy, ktrzy w Zakonie szukacie sprawiedliwienia, wypadlicie z aski. 5 My bowiem duchem z wiary oczekujemy spodziewanej sprawiedliwoci. 6 Gdy w Chrystusie Jezusie nie znaczy nic ani obrzezanie, ani odrzezek, ale wiara, ktra przez mio dziaa. 7 Bieglicie dobrze; kto wam przeszkodzi by posusznymi prawdzie? 8 Namowa ta nie jest od tego, ktry was wzywa. 9 Odrobina kwasu zakwasza cae ciasto. 10 Ja za co do was mam ufno w
8

1 State, et nolite iterum jugo servitutis contineri. 2 Ecce ego Paulus dico vobis : quoniam si circumcidamini, Christus vobis nihil proderit. 3 Testificor autem rursus omni homini circumcidenti se, quoniam debitor est univers legis faciend. 4 Evacuati estis a Christo, qui in lege justificamini : a gratia excidistis. 5 Nos enim spiritu ex fide, spem justiti exspectamus. 6 Nam in Christo Jesu neque circumcisio aliquid valet, neque prputium : sed fides, qu per caritatem operatur. 7 Currebatis bene : quis vos impedivit veritati non obedire ? 8 persuasio hc non est ex eo, qui vocat vos. 9 Modicum fermentum totam massam corrumpit. 10 Ego confido in vobis in Domino, quod nihil aliud sapietis : qui autem conturbat vos, portabit judicium, quicumque est ille. 11 Ego autem,

Panu, e nic innego nie bdziecie myle ten za, co was niepokoi, kimkolwiek on by by, dozna sdu. 11 Lecz ja, bracia, jeli jeszcze teraz obrzezanie gosz, czemu jeszcze teraz przeladowanie cierpi? Ustao wic zgorszenie krzya! 12 Bodajby i zostali odcici ci, co was podburzaj. CIAO PODA PRZECIWKO DUCHOWI. 13 Wy bowiem do wolnoci jestecie wezwani, bracia, bylebycie wolnoci nie obracali na podniet ciau, ale przez mio Ducha sucie jedni drugim. 14 Cay bowiem Zakon w jednym sowie si wypenia : "Bdziesz miowa bliniego swego jak samego siebie." 15 Lecz jeli wzajemnie si ksacie i gryziecie, patrzcie, abycie si wzajemnie nie zjedli. 16 Mwi za : Wedug ducha postpujcie i podliwoci ciaa nie bdziecie wypenia. 17 Ciao bowiem poda przeciwko duchowi, duch za przeciw ciau. One bowiem sprzeciwiaj si sobie nawzajem, abycie nie czynili cokolwiek chcecie. 18 A jeli Duch wami rzdzi, nie jestecie pod Zakonem. 19 Lecz uczynki ciaa s jawne, s nimi : nierzd, nieczysto, bezwstyd, rozpusta, 20 bawochwalstwo, czary, nieprzyjanie, swary, zawici, gniewy, ktnie, spory, sekty, 21 zazdroci, mobjstwa, pijastwa, obarstwa i tym podobne. A o nich powiadam wam, jak przedtem mwiem, e ci, co takie rzeczy czyni, krlestwa boego nie dostpi. 22 Owocem za Ducha jest: mio, wesele, pokj, cierpliwo, dobrotliwo, dobro, nieskwapliwo, 32 cicho, wiara, skromno, wstrzemiliwo, czysto. Przeciwko takim nie ma Zakonu. 24 Ci za, co s Chrystusowi, ciao swoje ukrzyowali z wadami i podliwociami. 28 Jeli yjemy duchem, duchowo te postpujmy. 26 Nie bdmy chciwi prnej chway, wzajemnie si dranic i nawzajem sobie zazdroszczc.

fratres, si circumcisionem adhuc prdico : quid adhuc persecutionem patior ? ergo evacuatum est scandalum crucis. 12 Utinam et abscindantur qui vos conturbant.

13 Vos enim in libertatem vocati estis, fratres : tantum ne libertatem in occasionem detis carnis, sed per caritatem Spiritus servite invicem. 14 Omnis enim lex in uno sermone impletur : Diliges proximum tuum sicut teipsum. 15 Quod si invicem mordetis, et comeditis : videte ne ab invicem consumamini. 16 Dico autem : Spiritu ambulate, et desideria carnis non perficietis. 17 Caro enim concupiscit adversus spiritum, spiritus autem adversus carnem : hc enim sibi invicem adversantur, ut non qucumque vultis, illa faciatis. 18 Quod si Spiritu ducimini, non estis sub lege. 19 Manifesta sunt autem opera carnis, qu sunt fornicatio, immunditia, impudicitia, luxuria, 20 idolorum servitus, veneficia, inimiciti, contentiones, mulationes, ir, rix, dissensiones, sect, 21 invidi, homicidia, ebrietates, comessationes, et his similia, qu prdico vobis, sicut prdixi : quoniam qui talia agunt, regnum Dei non consequentur. 22 Fructus autem Spiritus est caritas, gaudium, pax, patientia, benignitas, bonitas, longanimitas, 23 mansuetudo, fides, modestia, continentia, castitas. Adversus hujusmodi non est lex. 24 Qui autem sunt Christi, carnem suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis. 25 Si Spiritu vivimus, Spiritu et ambulemus. 26 Non efficiamur inanis glori cupidi, invicem provocantes, invicem invidentes.

6
WZAJEMNEJ WYROZUMIAOCI. 1 Bracia, jeliby kto znienacka upad w jakie przestpstwo, wy co duchownymi jestecie, pouczcie takiego w duchu agodnoci, baczc na samego siebie, aby i ty nie by kuszony. 2 Jeden drugiego brzemiona nocie i tak wypenicie prawo Chrystusowe. 3 Albowiem jeli kto mniema e jest czym, gdy jest niczym, sam siebie oszukuje. 4 A kady niech sprawy swoje bada i tak tylko sam z siebie chlubi si bdzie, a nie z drugiego. 5 Kady bowiem poniesie wasne brzemi. ZAWSZE DOBRZE CZYNI. 6 Niech za ten, co bywa pouczany sowem, udziela z wszystkich dbr temu, co go naucza. 7 Nie bdcie : Bg nie pozwoli namiewa si z siebie. 8 Co bowiem czowiek posieje, to i bdzie. Gdy kto sieje na swym ciele, z ciaa te bdzie zepsucie kto za sieje w duchu, z ducha bdzie ycie wieczne. 9 Nie ustawajmy za w czynieniu dobrze, bo czasu swego bdziemy, jeli nie ulegniemy znueniu. 10 Przeto pki czas mamy, czymy dobrze wszystkim, a najwicej domownikom wiary. Zakoczenie. (6,11-18) CHLUBI SI Z UKRZYOWANYM. 11 Patrzcie, jakimi literami napisaem do was moj rk. 12 Albowiem ktrzykolwiek chc si podoba w ciele, ci zmuszaj was do obrzezania, byle tylko nie cierpieli przeladowania dla krzya Chrystusowego. 13 Ani bowiem ci, co si obrzezuj, Zakonu nie zachowuj, ale chc, abycie si wy obrzezali, eby si z ciaa waszego chlubili. l4 Ja za, nie daj Boe, abym si mia chlubi jak tylko w krzyu Pana naszego Jezusa Chrystusa, przez ktrego wiat jest mi ukrzyowany a ja wiatu. 15 Albowiem w

1 Fratres, etsi proccupatus fuerit homo in aliquo delicto, vos, qui spirituales estis, hujusmodi instruite in spiritu lenitatis, considerans teipsum, ne et tu tenteris. 2 Alter alterius onera portate, et sic adimplebitis legem Christi. 3 Nam si quis existimat se aliquid esse, cum nihil sit, ipse se seducit. 4 Opus autem suum probet unusquisque, et sic in semetipso tantum gloriam habebit, et non in altero. 5 Unusquisque enim onus suum portabit.

6 Communicet autem is qui catechizatur verbo, ei qui se catechizat, in omnibus bonis. 7 Nolite errare : Deus non irridetur. 8 Qu enim seminaverit homo, hc et metet. Quoniam qui seminat in carne sua, de carne et metet corruptionem : qui autem seminat in spiritu, de spiritu metet vitam ternam. 9 Bonum autem facientes, non deficiamus : tempore enim suo metemus non deficientes. 10 Ergo dum tempus habemus, operemur bonum ad omnes, maxime autem ad domesticos fidei.

11 Videte qualibus litteris scripsi vobis mea manu. 12 Quicumque enim volunt placere in carne, hi cogunt vos circumcidi, tantum ut crucis Christi persecutionem non patiantur. 13 Neque enim qui circumciduntur, legem custodiunt : sed volunt vos circumcidi, ut in carne vestra glorientur. 14 Mihi autem absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi : per quem mihi mundus crucifixus est, et ego mundo. 15 In Christo enim Jesu neque circumcisio aliquid valet, neque prputium, sed nova creatura. 16 Et
10

Chrystusie Jezusie ani obrzezanie nic nie znaczy, ani odrzezek ale nowe stworzenie. 16 A tym wszystkim, co wedug tego prawida postpowa bd, pokj i miosierdzie Izraelowi boemu. 17 Zreszt niech mi si nikt nie naprzykrza, bo ja znamiona Pana Jezusa nosz na moim ciele. POZDROWIENIE.

quicumque hanc regulam secuti fuerint, pax super illos, et misericordia, et super Isral Dei. 17 De cetero, nemo mihi molestus sit : ego enim stigmata Domini Jesu in corpore meo porto.

18 aska Pana naszego Jezusa Chrystusa z 18 Gratia Domini nostri Jesu Christi cum duchem waszym, bracia. Amen. spiritu vestro, fratres. Amen.

11

12