You are on page 1of 21

Biule tyn nr 8 Stycze 2014

Partnerstwo dla inteligentnej energetyki

Biuletyn FPGLD Ciuchcia Krasiskich

SPIS TRECI
Sowo wstpne Kalisz - pierwsze miasto z inteligentnym opomiarowaniem Klient wie, za co paci 3

4 6

Plan dziaa na rzecz zrwnowaonej energii 8 Planowanie energetyczne w gminie Partnerstwo publiczno-prywatne dla zrwnowaonej energetyki 14

18

Wydawca: Fundacja Partnerska Grupa Lokalnego Dziaania Ciuchcia Krasiskich Prezes Zarzdu: Anna Kienik, email: anna.kienik@ciuchcia.org Biuro: Rostkowo 38, 06-415 Czernice Borowe tel. 29 597-01-01 fax 23 682-12-79 www.ciuchcia.org, email: fundacja@ciuchcia.org Biuletyn redaguje zesp w skadzie: Mikoaj Niedek, Wodzimierz Kaleta Biuletyn wydawany jest w ramach projektu Inteligentna energia w domu i w gminie. Kampania edukacyjna na rzecz promowania Inteligentnych Sieci Energetycznych w Polsce wspfinansowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej.

Szanowni Pastwo!
Czy nowoczesna i zrwnowaona energetyka oraz wdraanie inteligentnych sieci energetycznych potrzebuje partnerstwa? Koncepcja trwaego i zrwnowaonego rozwoju, pord jednej ze swoich zasad, wymienia zasad uspoecznienia i partnerstwa. Polega ona na czeniu potencjaw i zasobw organizacji sektora publicznego, prywatnego i pozarzdowego, dzieleniu si odpowiedzialnoci i ryzykiem, w celu osignicia synergii, czyli swoistej wartoci dodanej wynikajcej ze wsppracy i wspdziaania. Dziki partnerstwu moliwe jest osiganie celw, ktre inaczej byyby nieosigalne, lub ich osignicie byoby niezwykle trudne lub kosztowne. Spord wielu moliwych form wsppracy i partnerstw, swoj regulacj prawn w Polsce posiada partnerstwo publiczno-prywatne. Jak wynika z raportu Instytutu Centrum PPP, ta forma wsppracy cechuje si bardzo dynamicznym wzrostem wanie w sektorze energetyki. Czy jednak projekty PPP bd rozwija si w obszarze energetyki odnawialnej i prosumenckiej oraz rozwoju infrastruktury inteligentnego opomiarowania AMI i sieci ISE? To, co mona z ca pewnoci na obecnym etapie stwierdzi, to potrzeba komunikacji i dialogu podmiotw publicznych i prywatnych w programowaniu dziaa na rzecz rozwoju inteligentnych, innowacyjnych i zrwnowaonych ekologicznie rozwiza w energetyce. wiadcz o tym choby wypowiedzi reprezentantw sektora publicznego burmistrza miasta Kalisza oraz sektora biznesu - prezesa zarzdu Tauronu, ktre mamy przyjemno w niniejszym biuletynie zaprezentowa i poleci Pastwa uwadze. Bez aktywnej wsppracy publiczno-prywatnej i publicznospoeczne szanse skutecznego wdroenia systemw inteligentnego opomiarowania w odpowiedniej skali z pewnoci s o wiele mniejsze. Obszarem dziaalnoci, ktry wymusza wspprac publiczno-prywatn, jak rwnie publiczno-spoeczn jest planowanie energetyczne i okrelone zadania publiczne naoone w tej dziedzinie na samorzdy gminne, szczeglnie za wymaga tego skuteczno lokalnych dziaa na rzecz zwikszania efektywnoci energetycznej i wzrostu udziau energii z odnawialnych rde w lokalnym bilansie energetycznym. Przykadem dziaa planistycznych w tym obszarze jest Plan dziaa na rzecz zrwnowaonej energii SEAP Cho dotyczy on gwnie samorzdw lokalnych, ktre przystpiy do inicjatywy Porozumienie Burmistrzw (o ktrej pisalimy w numerze 3 Biuletynu ISE), zarwno jego cele, zakres odniesienia, jak i sposb opracowywania mog w znaczcy sposb uatwi ekorozwojowe (zrwnowaone) planowanie energetyczne uwzgldniajce wprowadzanie inteligentnych i ekoinnowacyjnych rozwiza do lokalnego systemu zarzdzania energi, w tym zaawansowanych technologii teleinformatyczno-komunikacyjnych ISE. W podejmowaniu, wraz z wadzami lokalnymi, wyzwania klimatycznego i energetycznego istotn rol odgrywa cae spoeczestwo (spoeczno lokalna), a w szczeglnoci konieczno zmiany nawykw i przyzwyczaje dotychczasowego korzystania z energii. Wczenie w ten proces wszystkich kluczowych interesariuszy, komunikacja i edukacja spoeczna odbiorcw energii, wspdziaanie wadz publicznych z podmiotami prywatnymi oraz wsppraca z organizacjami pozarzdowymi to wanie sposb na zrwnowaony rozwj i zrwnowaon energetyk w kadej gminie. yczymy miej lektury, energii do pracy i samych sukcesw w caym 2014 roku! Mikoaj Niedek, redaktor

KALISZ - PIERWSZE MIASTO Z INTELIGENTNYM OPOMIAROWANIEM


opartych o rzeczywiste zuycie, co podnosi klarowno rozlicze. Rozmowa z dr. in. Januszem Pcherzem, prezydentem Kalisza Wraz z nowymi licznikami klienci dostali moliwo monitorowania swojego zuycia energii, a przez to bardzo dobre narzdzie do sensownego jej oszczdzania. Dowiadczenia europejskie wskazuj, e sama tylko moliwo obserwacji zuycia energii przez klientw powoduje spadek zuycia energii o ok. 5% do 9% w stosunku do prognoz. Oprcz indywidualnych korzyci, jakie przyniesie mieszkacom, nowy system przyczyni si te do podniesienia pewnoci i jakoci dostaw prdu. Wprowadzenie inteligentnego opomiarowania byo najwaniejszym projektem modernizacyjnym dla spki Energa, a take najwikszym i najbardziej zaawansowanym tego typu przedsiwziciem w Polsce. Oprcz wymiany licznikw i modernizacji stacji energetycznych, ustanowiono te skuteczne technologie przesyu danych, a take zbudowano od podstaw system informatyczny do obsugi i zarzdzania danymi pochodzcymi z licznikw. W efekcie powstao jedno z najbardziej zaawansowanych technologicznie rozwiza w Europie w zakresie inteligentnej infrastruktury pomiarowej. Jak duo inteligentnych licznikw zamontowano w Kaliszu? W Kaliszu zainstalowano blisko 50 tysicy nowych licznikw, co stanowio poow caego wdroenia realizowanego przez ENERGA-Operator w 2012 r. Zainstalowane liczniki speniaj wymagania Urzdu Regulacji Energetyki i wybrane zostay w drodze otwartego przetargu publicznego w 2011 roku. Instalacja licznikw w Kaliszu zakoczya si na przeomie czerwca i lipca 2012r. W projekcie wzio udzia 55 monterw, ktrzy odwiedzili blisko 50 tysicy gospodarstw domowych i firm. Reasumujc, Kaliszanie nie wydali na wymian licznikw ani zotwki, ale czy ta wymiana im si opacaa? Dostarczy im jaki dodatkowych korzyci, o ktrych wczeniej nie mogli nawet myle? Jak ju wspominaem wczeniej najwaniejsz korzyci dla konsumentw s rozliczenia oparte o realne zuycie, co likwiduje nielubiane prognozowane rozliczenia oraz podnosi ich czytelno. Dziki takim narzdziom jak Portal Klienta AMI czy aplikacja mobilna Mj Licznik, konsumenci mog na bieco monitorowa zuycie energii i sensownie j oszczdza. Nowy system licznikw pozwala na zdalny odczyt, wic nie trzeba ju czeka na inkasentw. Inteligentne opomiarowanie pozwoli te w przyszoci znaczco skrci czas lokalizacji i naprawy usterek, co zdecydowanie skrci przerwy w dostawie energii elektrycznej. Nie mona te nie wspomnie o tym, e klienci dostaj narzdzie, ktre po-

Kalisz, jako pierwsze miasto w Polsce zostao objte inteligentnym opomiarowaniem zuycia energii elektrycznej. Dlaczego akurat Kalisz? Jakie procedury trzeba byo wczeniej wypeni, by do tego doszo? Samorzdowcy w innych miastach, ktrzy przymierzaj si do wprowadzenia nowoczesnego opomiarowania, chtnie je poznaj. Kalisz jest jedn z trzech lokalizacji, gdzie spka ENERGA-OPERATOR zdecydowaa si przeprowadzi pierwsze wdroenie inteligentnego opomiarowania, obok Drawska Pomorskiego oraz Pwyspu Helskiego. Wedug deklaracji ENERGA-OPERATOR Kalisz zosta wybrany z kilku powodw. Przede wszystkim spka wytypowaa zrnicowane obszary, ktre mogy by wzorcowe dla reszty obsugiwanego obszaru. Nasze miasto okazao si odpowiednie do realizacji tego pionierskiego w skali kraju zamierzenia. Kolejny powd, to zesp pracujcy w lokalnej siedzibie spki, ktry dawa gwarancj, e wdroenie zostanie efektywnie przeprowadzone. I trzeci, to fakt, e Kalisz to najdalej wysunity na poudnie obszar, na ktrym dziaa ten operator. Byo to pierwsze tak due wdroenie AMI (zaawansowanej infrastruktury pomiarw; ang. Advanced Metering Infrastructure) zarwno w Polsce, jak i w Europie rodkowo-Wschodniej. Z tej perspektywy byo to przede wszystkim wyzwanie dla ENERGA-OPERATOR, by sprawnie i efektywnie przeprowadzi wdroenie inteligentnego opomiarowania w Kaliszu. Warto byo wchodzi w t inwestycj? To przecie musiao kosztowa? Jeli chodzi o koszty, to s one w peni ponoszone przez ENERGA-OPERATOR. Ani miasto, ani konsumenci nie pac za wymian licznikw. Kwestie zaopatrzenia mieszkacw w energi elektryczn pozostaj w gestii samorzdu gminnego. Jako gospodarzowi tego miasta zaley mi, by z tego zadania wywizywa si jak najlepiej. Dlatego jestem przekonany, e instalacja licznikw zdalnego odczytu przyniesie duo korzyci, zarwno pojedynczym gospodarstwom domowym, jak i caemu miastu. Z perspektywy konsumenta to odejcie od faktur prognozowanych na rzecz rachunkw

moe im szybciej i efektywniej porwnywa oferty, a tym samym bardziej wiadomie wybra dostawc energii elektrycznej. Prd te bdzie taszy? Wszystkie te udogodnienia nie spowoduj, e cena energii elektrycznej wyranie si obniy (jest ona bowiem regulowana przez Urzd Regulacji Energetyki), ale dziki nowym licznikom Kaliszanie nie musz ju paci za prd na podstawie prognoz. Bd wiedzie dziki temu, jak oszczdniej z nich korzysta, np. wybierajc bardziej elastyczne taryfy (G12, G12w czy G12r). Stan licznikw ma by weryfikowany tylko dwa razy do roku. Co ciekawe, zakadowi energetycznemu zaley te na tym, by na rachunku umieszcza informacje, jaka jest przy poborze okrelonej iloci energii emisja dwutlenku wgla. Chodzi o zmian przyzwyczaje i wiadomoci odbiorcw. To pokazuje, e kady z nas moe wpywa na ochron rodowiska. Dla wikszoci z nas takie informacje, to wci troch jakby bajka o elaznym wilku trudno w nie uwierzy. Dla mieszkacw Kalisza to ju rzeczywisto. Zarwno my - wodarze miasta, jak i wadze ENERGA-OPERATOR oceniamy, e opomiarowanie miasta zakoczyo si sukcesem. Nowe liczniki to dua zmiana jakociowa dla konsumentw. Dziki instalacji licznikw zdalnego odczytu ENERGA moga uruchomi dla mieszkacw Kalisza specjalny panel internetowy oraz aplikacj w telefonie, dziki ktrym kady moe si dowiedzie ile energii zuywa w daWymiania licznika - jak to wygldao w Kaliszu?

nym okresie , co ma wpyw nie tylko na jej racjonalne wykorzystanie, ale rwnie na rodowisko naturalne. Czy znane s ju wnioski dotyczce dziaania licznikw w praktyce? Czy posiadanie przez klientw informacji na temat zuycia energii we wasnym domu (jeli to dziaa), spowodowao zmian nawykw na bardziej efektywne i energooszczdne? Czy kto obliczy moe zyski poniesione z zamontowania nowych licznikw? Urzd Regulacji Energetyki szacuje, e oszczdno po zamontowaniu nowych urzdze (ze zdaln transmisj danych) wyniesie ok. 10%, czyli ok. 100 z. rocznie. To ju co. Oczywicie trzeba doda, e poprawa niezawodnoci dostaw energii oraz wykonywanie zada zwizanych z dostarczaniem i odczytywaniem energii w sposb wygodny dla mieszkacw nie nastpi natychmiast. Dlatego m.in. wraz z zakoczeniem wymiany licznikw, chcc dopasowa swoj ofert do potrzeb klientw Grupa Energa zlecia Pracowni Bada Spoecznych przeprowadzenie rocznych testw konsumenckich, ktrych celem ma by poznanie, w jaki sposb mieszkacy korzystaj z energii elektrycznej oraz sprawdzenie - czy bd gotowi zmieni swoje nawyki po wprowadzeniu nowych taryf cenowych, jeli dziki temu bd mogli zaoszczdzi. Wyniki powinnimy pozna pod koniec 2014 roku. Dzikuje za rozmow Rozmawia: Wodzimierz Kaleta

Wymiana licznika trwaa okoo 20 minut. Przed przystpieniem do jego wymiany monter zapisywa stan zuycia prdu z licznika, instalowa nowe urzdzenie pomiarowe w tym samym miejscu, w ktrym znajdowa si poprzedni licznik, odnotowywa jego stan pocztkowy oraz zakada plomby na nowym urzdzeniu oraz w innych wymagajcych tego miejscach. Klient otrzyma dokument z informacj o wykonanych czynnociach przy ukadzie pomiarowym. Dokument zawiera dane starego i nowego licznika oraz stany ich liczyde. Wymiana starych licznikw na liczniki zdalnego odczytu wymagaa otwartej i staej komunikacji z mieszkacami. W tym celu ENERGA-OPERATOR wdroya system informacji, na ktry skaday si: plakaty rozklejane w miecie, uruchomienie infolinii, gdzie klienci mogli umwi si na kolejne spotkanie z monterem ENERGA-OPERATOR i otrzyma odpowiedzi na wtpliwoci zwizane z AMI oraz innowacyjny koncept tych karteczek. Tam, gdzie monterzy nie zastawali klientw, zostawiali samoprzylepne karteczki z informacj o wymianie licznikw i prob o kontakt.

KLIENT WIE, ZA CO PACI

Rozmowa z Piotrem Koodziejem, prezesem zarzdu TAURON Dystrybucja SA

Polska energetyka stoi przed wielk przebudow dotychczasowych sieci energetycznych na inteligentne. Specjalici przewiduj, e koszt wymiany 16,7 mln licznikw we wszystkich gospodarstwach domowych w Polsce na inteligentne liczniki energii elektrycznej szacuje si na okoo 7,5 mld., a nawet 8 miliardw zotych. Po co ten wysiek? Czy modernizacja sieci i wymiana licznikw energetycznych si opaca? Inteligentne sieci s przyszoci, w ktr naley inwestowa. Z pewnoci w najbliszych latach wpyn one na zmiany sektora dystrybucji energii elektrycznej. Poza tym lokalne wytwarzanie energii, inteligentna sie i opomiarowanie, bdzie wpywao na globalne obnienie zapotrzebowania na energi elektryczn, ograniczenie strat w sieci dystrybucyjnej, a take zmian dotychczasowego sposobu pracy sieci dystrybucyjnej. Natomiast inwestycje w nowe technologie przynios korzyci w duszej perspektywie czasowej. Tauron Dystrybucja, podobnie jak inni operatorzy, bdzie musia wymieni wszystkie tradycyjne liczniki energii na inteligentne. Czy rzeczywicie warto wydawa na ten cel a tak due pienidze?

gentny licznik energii. Do 2020 r. powinno je mie 80 proc. klientw. Wymian licznikw przeprowadz operatorzy systemw dystrybucyjnych, bdcy wacicielami infrastruktury pomiarowej. W Grupie TAURON dotychczas przeprowadzilimy dziesi pilotay zwizanych z dostaw i montaem inteligentnych licznikw. Byy one przeprowadzone w kilku miastach poudniowej Polski w tym midzy innymi w Krakowie, Tarnowie, Czstochowie czy Toszku. cznie zainstalowalimy ok 40 tys. nowych inteligentnych licznikw. W najbliszym czasie planujemy monta licznikw smart u ponad 330 tys. klientw we Wrocawiu. W listopadzie ogosilimy przetarg na instalacj kompletnej infrastruktury inteligentnego opomiarowania energii. Pierwsze liczniki chcielibymy zamontowa w drugiej poowie 2014 roku. Cay projekt potrwa ponad 2 lata. Prosz powiedzie co wicej na temat celu tych dziaa? Co konkretnie nowe opomiarowanie zmieni w polskiej energetyce? Inteligentny licznik jest tylko jednym z elementw zautomatyzowanego systemu do pomiaru zuycia energii elektrycznej. Umoliwia dokonywanie zdalnego odczytu, co obnia koszty, lokalizowanie obszarw o niewaciwych parametrach jakociowych i przerwach w dostawach, a nawet zdalne wczenie i wyczenie klienta. Dane z licznikw przekazywane bd do naszych systemw, ktre automatycznie bd je gromadzi i analizowa. To wiedza, ktra pozwoli zoptymalizowa wykorzystanie i prac sieci dystrybucyjnych. Dziki temu energetyka bdzie moga bardziej elastycznie reagowa na potrzeby klientw, zmniejszajc jednoczenie straty na przesyle energii oraz odpowiednio sterowa popytem na energi. Przy okazji pierwszych wdroe licznikw typu smart, firma uruchomia specjaln aplikacj dla klientw. Na czym polega jej funkcjonalno? Nasi klienci maj moliwo dostpu do danych pomiarowych odczytanych z licznika poprzez stron internetow oraz telefon komrkowy. Realizowane jest to za pomoc platformy eLicznik. Klient ma moliwo analizy zuycia energii elektrycznej za ostatnie dni, porwnania zuycia za dany dzie z wartoci redni. Dodatkowo moe ustawi sobie cele - a dokadnie, jaki poziom zuycia energii byby dla niego akceptowalny. A jeli okae si, e odbiorca kocowy nie bdzie mia ochoty na takie dodatkowe dziaania i systematyczne ledzenie wskaza licznika, to co wtedy?

Od inteligentnych sieci energetycznych oraz nowoczesnych inteligentnych systemw opomiarowania nie uciekniemy. Liderami w instalacji tego typu urzdze s Szwecja i Norwegia, gdzie zostali w nie wyposaeni niemal wszyscy uytkownicy energii elektrycznej. We Woszech pastwowe przedsibiorstwo energetyczne zainstalowao liczniki do zdalnego odczytu ju u 95 proc. uytkownikw. Masowo s one wprowadzane rwnie w Hiszpanii, Danii i Finlandii. W Irlandii i Holandii urzdzenia do inteligentnego pomiaru planowano zainstalowa u wszystkich odbiorcw do 2013 roku.
Dlaczego to takie wane? Firmy energetyczne musz w tym zakresie liczy si z jakim przymus prawnym? Zgodnie z Nowym Prawem Energetycznym kady odbiorca w Polsce bdzie musia mie zainstalowany inteli-

Po przekroczeniu tego najbardziej korzystnego dla odbiorcy energii progu, klient dostaje powiadomienie. Osoby korzystajce z tej formy informacji otrzymay dostp do informacji dotyczcych zuycia energii, rozwizanie jest

intuicyjne w obsudze, pozwala take na podejmowanie dziaa i decyzji o charakterze proefektywnociowym (np. wymiana starego sprztu AGD na nowsze urzdzenia, charakteryzujce si mniejszym zuyciem energii elektrycznej). Dziki temu rozwizaniu nasi klienci s bardziej wiadomi w kwestii zuycia energii, a przez to mog wpywa na obnienie kosztw poboru energii. Jakie nowe perspektywy, zarwno przed prywatnymi konsumentami, jak i firmami, otworz si dziki wprowadzeniu smart meteringu? Ewidentnie wzmocni si pozycja klienta wobec firm energetycznych, poprzez bezporedni dostp do danych pozwalajcych na skuteczne dochodzenie swoich praw, a take rozwinie si wiadomo energetyczna klienta w momencie bezporedniego dostpu do rzeczywistych danych dotyczcych poboru energii elektrycznej, wraz z moliwoci zarzdzania jego wielkoci. Pozwoli take klientom na przejcie z roli pasywnego odbiorcy energii elektrycznej do roli aktywnego prosumenta, bez ponoszenia dodatkowych kosztw. A jakie korzyci to rozwizanie przyniesie operatorom systemw dystrybucyjnych? Gwne korzyci dla dystrybutora energii elektrycznej z wdroenia inteligentnych licznikw to wsparcie dla procesu ograniczenia rnicy bilansowej, monitorowanie pracy sieci, jak rwnie atwiejszy proces weryfikacji reklamacji klientw. Dodatkowo uzyskane informacj pozwol na bilansowanie obszarw sieci. Jak si klientowi nie spodoba jego operator bdzie mg go zmieni? Wdroone rozwizanie wpynie rwnie efektywnie na proces obsugi klienta (zdalny odczyt, zdalna zmiana taryfy), uproszczenie procedury zmiany sprzedawcy, w konsekwencji powodujc mniejszy koszt operacji na licznikach dokonywanych u klienta. Skd pewno, e po wdroeniu inteligentnego opomiarowania klienci rzeczywicie zmieni swoje zachowania na takie, jakich oczekuj decydenci?

Systemy inteligentnego opomiarowania stanowi rwnie przestrze dla aktywizacji korzyci u innych beneficjentw. Dua rola stoi przed sprzedawcami, dla ktrych systemy smart metering stanowi mechanizm wsparcia w oferowaniu nowych produktw opartych o cen zmienn w czasie czyli rozwizanie proefektywnociowe dla klienta kocowego. Naley jednak pamita, i dla przedstawienia penych moliwoci i korzyci dla interesariuszy rozwizania, jakie nios instalacje inteligentnego opomiarowania, konieczna jest dedykowana kampania spoeczna. Nadal jednak wikszo klientw indywidualnych Taurona korzysta z systemu prognozowanego, czyli kredytuje zakady energetyczne pacc rachunki wedug tzw. prognozy. Prosz jednak nie zapomina, e klienci ceni sobie ten system chociaby ze wzgldu na moliwo planowania z wyprzedzeniem wydatkw zwizanych z energi elektryczn. W okresie zimowym zuycie energii z reguy jest wiksze, latem mniejsze, dziki urednieniu opat rachunki s mniej odczuwalne. Oczywicie klient moe te zmieni wysoko ustalonych dla niego prognoz. Jednak coraz wicej klientw korzysta z moliwoci rzeczywistego odczytu licznika. Mog to zrobi przez telefon (telerachunek) lub za pomoc internetu (e-odczyt). Wtedy rachunek wystawiany jest za rzeczywiste zuycie energii. Niedawno przez media przetoczya si dyskusja, w ktrej specjalici przestrzegali, e inteligentny system opomiarowania rwnie dobrze moe by kolejn, doskona furtk do naruszania tajemnicy naszych danych osobowych. Pana zdaniem mamy si czego ba? Kwesti bezpieczestwa naley postrzega dwukierunkowo. Z jednej strony poprawi si bezpieczestwo dostaw energii elektrycznej, przede wszystkim w zakresie cigoci dostaw jak i parametrw jakociowych, a z drugiej strony podejmowane przez operatorw dziaania musz zapewni bezpieczestwo przetwarzania danych, w tym danych osobowych w szczeglnoci. Liczniki zamontowane dzisiaj u naszych klientw maj praktycznie takie same moliwoci odczytu danych, jak to ma miejsce w przypadku licznikw smart. Odczytujc liczniki dzisiaj, take wchodzimy w posiadanie danych osobowych i tak samo jestemy zobowizani do ich ochrony i dochowania tajemnicy. Projektujc rozwizania smart metering, kwestia bezpieczestwa odczytywanych danych pomiarowych jest dla TAURON Dystrybucja jednym z kluczowych elementw. Komunikacja pomidzy systemem odczytowym i licznikiem energii elektrycznej jest odpowiednio zabezpieczona i szyfrowana, a odczytywane dane pomiarowe s zanonimizowane.

Jeli w niedalekiej przyszoci klient bdzie mia informacje, ile w danej chwili, w danym przedziale czasu kosztuje go energia, to dziki systemowi inteligentnego opomiarowania bdzie mg decydowa o poborze energii w czasie, gdy jest ona najtasza. Systemy smart meteringowe wykorzystuj technologi transmisji danych poprzez istniejc sie elektryczn, a wic nie trzeba dodatkowego okablowania.
Z pana wypowiedzi wynika, ze klienci majcy zamontowane nowe, inteligentne liczniki powinni by zadowoleni z korzyci, jakie urzdzenia te przynosz odbiorc energii. A co ze sprzedawcami? Im take musi si opaca wymiana licznikw na inteligentne. Ponosz przecie koszty rewolucji w przemianie dotychczasowych sieci energetycznych w zupenie nowe rozwizania?

Dzikuje za rozmow. Rozmawia Wodzimierz Kaleta

PLAN DZIAA NA RZECZ ZRWNOWAONEJ ENERGII

lan dziaa na rzecz zrwnowaonej energii (SEAP) jest kluczowym dokumentem pokazujcym, w jaki sposb samorzd lokalny zamierza do 2020 r. realizowa swoje zobowizania wynikajce z pakietu klimatyczno-energetycznego.

usprawnienie lokalnego wytwarzania energii elektrycznej) oraz lokalnej produkcji ciepa/chodu. Ponadto SEAP powinien obejmowa te obszary, w ktrych wadze lokalne mog wywiera wpyw na zuycie energii w perspektywie dugoterminowej (jak planowanie przestrzenne), popiera na rynkach produkty i usugi efektywne energetycznie (zamwienia publiczne) oraz zachca do zmiany przyzwyczaje uytkownikw energii (wsppraca z mieszkacami i zainteresowanymi stronami) . Jeeli chodzi o sektor przemysowy, to nie jest on gwnym celem dziaa w ramach Porozumienia Burmistrzw, a zatem wadze lokalne mog same zadecydowa, czy wczy dziaania w tym sektorze do SEAP czy nie. Horyzont czasowy Porozumienia Burmistrzw siga 2020 r. Dlatego te SEAP musi jasno okrela strategiczne dziaania, ktre samorzd lokalny zamierza podj, aby do 2020 r. zrealizowa swoje zobowizania. SEAP moe obejmowa duszy okres czasu, ale wwczas powinien uwzgldnia porednie wartoci i cele dla roku 2020. Poniewa nie zawsze jest moliwe szczegowe zaplanowanie konkretnych rodkw i budetu na tak dugi okres, samorzd lokalny moe dokona rozrnienia pomidzy:

Cho plan dziaa dotyczy gwnie samorzdw lokalnych, ktre przystpiy do inicjatywy Porozumienie Burmistrzw (o ktrej pisalimy w numerze 3 Biuletynu ISE), zarwno jego cele, zakres odniesienia i sposb opracowywania mog w znaczcy sposb uatwi ekorozwojowe (zrwnowaone) planowanie energetyczne i realizacj dziaa jednostki samorzdowej na rzecz zwikszania efektywnoci energetycznej, wdraania inteligentnych i ekoinnowacyjnych rozwiza do lokalnego systemu zarzdzania energi oraz podejmowania skutecznych dziaa na rzecz zmniejszania emisji lokalnej gospodarki i aktywnoci spoecznej. Instruktywne wytyczne i informacje w tym zakresie zawiera praktyczny poradnik Jak opracowa plan dziaa na rzecz zrwnowaonej energii SEAP opracowany przez Komisj Europejsk i wydany w Polsce (2012) przez Stowarzyszenie Gmin Polska Sie Energie Cits, ktre poniej przedstawiamy. Czym jest SEAP? SEAP (Sustainable Energy Action Plan) bazuje zasadniczo na inwentaryzacji emisji gazw cieplarnianych (CO2) na danym obszarze terytorialnym w celu okrelenia priorytetowych obszarw dziaa jednostki samorzdowej oraz moliwoci osignicia przyjtych celw w zakresie jego redukcji. Ponadto definiuje on konkretne rodki suce osigniciu tego celu, wraz z ich ramami czasowymi i wskazuje osoby odpowiedzialne za ich wprowadzenie. Inicjatywa "Porozumienie Burmistrzw" dotyczy dziaa na szczeblu lokalnym, lecych w kompetencji wadz lokalnych. SEAP koncentruje si wic na rodkach sucych redukcji emisji CO2 oraz kocowego zuycia energii przez odbiorc. Poniewa postanowienia Porozumienia dotycz caoci obszaru geograficznego podlegajcego danemu samorzdowi (gmina, miasto, region), SEAP powinien uwzgldnia dziaania zarwno w sektorze publicznym, jak i prywatnym. Naley przy tym pamita, e od samorzdu oczekuje si, e bdzie przykadem dla innych i w zwizku z tym zastosuje wyjtkowe rodki redukcji emisji w budynkach i obiektach komunalnych, czy te w odniesieniu do wasnej floty pojazdw. Gwnymi sektorami wchodzcymi w zakres SEAP s budynki, wyposaenie/urzdzenia oraz transport miejski. Plan ten moe rwnie uwzgldnia dziaania w obszarze lokalnej produkcji energii elektrycznej (wykorzystanie paneli fotowoltaicznych, energii wiatrowej, kogeneracji;

wizj obejmujc dugoterminow strategi i cele do


2020 r., zawierajc stanowcze zobowizania w zakresie planowania przestrzennego, transportu i mobilnoci, zamwie publicznych, standardw dla nowych/ modernizowanych budynkw itp.;

konkretnymi rodkami zaplanowanymi na najblisze 35


lat, ktre stanowi przeoenie dugoterminowych celw i strategii na dziaania. Zarwno dugoterminowa wizja, jak i konkretne rodki powinny stanowi integraln cz SEAP.

Zaangaowanie interesariuszy W podejmowaniu wraz z wadzami lokalnymi wyzwania klimatycznego i energetycznego istotn rol odgrywa cae spoeczestwo (spoeczno lokalna), a w szczeglnoci konieczno zmiany jej nawykw i przyzwyczaje dotychczasowego korzystania z energii. Zaangaowanie interesariuszy stanowi pocztkowy punkt procesu zachcania do zmiany zachowa, ktra jest niezbdnym dopenieniem dziaa technicznych. Pogldy mieszkacw i interesariuszy powinny by znane, zanim zostan opracowane szczegowe plany. A zatem powinni oni zosta zaangaowani i mie moliwo uczestniczenia we wszystkich etapach procesu opracowywania SEAP: budowaniu wizji, definiowaniu bliszych i dalszych celw, ustalaniu priorytetw itp. Istniej rne stopnie zaangaowania: od powiadomienia do zmobilizowania. W celu przygotowania udanego SEAP zaleca si zabiega o jak najwyszy stopie udziau interesariuszy i obywateli w procesie jego opracowania i realizacji. Udzia zainteresowanych stron jest wany z rozmaitych wzgldw:

Lokalna administracja: odpowiednie wydziay urzdu


miasta i przedsibiorstwa komunalne (miejskie przedsibiorstwa energetyczne, firmy transportowe itp.),

Lokalne i regionalne agencje energetyczne, Partnerzy finansowi, tacy jak banki, fundusze prywatne,
firmy typu ESCO ,

Interesariusze instytucjonalni np. izby handlowe, izby


architektw i inynierw,

Dostawcy

energii, przedsibiorstwa energetyczne (operatorzy systemw dystrybucyjnych i przesyowych), prywatne/publiczne firmy transportowe itp.,

Podmioty dziaajce w sektorze transportu i mobilnoci:

Sektor budownictwa: firmy budowlane, deweloperzy


oraz Biznes i przemys,

Organizacje pozarzdowe i inni reprezentanci spoeczestwa obywatelskiego. Tam gdzie jest to istotne, istotni s rwnie przedstawiciele narodowej/regionalnej administracji i/lub administracji ssiednich miast/gmin w celu zapewnienia koordynacji i spjnoci z planami i dziaaniami podejmowanymi na innych szczeblach decyzyjnych. Par przykadw

Ich udzia w tworzeniu polityki czyni j bardziej przejrzyst i demokratyczn.

Decyzja podejmowana z udziaem wielu interesariuszy


opiera si na bardziej rozlegej wiedzy.

Szeroki consensus wpywa na wiksz akceptacj oraz


popraw jakoci, efektywnoci i wiarygodnoci Planu (konieczne jest przynajmniej upewnienie si, e zainteresowane strony nie sprzeciwiaj si niektrym projektom).

Przykad 1 Lokalne forum energetyczne jest zainicjowanym przez samorzd procesem, ktry angauje lokalnych interesariuszy i mieszkacw we wspprac majc na celu przygotowanie i wdroenie wsplnych dziaa, ktre mog przyj form Planu dziaa na rzecz zrwnowaonej energii (SEAP). Takie fora s ju organizowane przez niektrych sygnatariuszy Porozumienia. Na przykad Almada (Portugalia) zorganizowaa lokalne forum energetyczne i zaprosia wszystkie zainteresowane firmy i organizacje, aby zebra pomysy i wnioski projektowe, ktre mogyby zosta wczone do Planu dziaa. W celu jego opracowania stworzone zostao partnerstwo z udziaem lokalnej agencji energetycznej i uniwersytetu. Podobnie miasto Frankfurt (Niemcy) zwrcio si do uczestnikw forum z prob o wspprac w osiganiu wsplnych celw energetycznych oraz o zaproponowanie konkretnych dziaa sucych ich realizacji. Przykad 2 Miasto Sabadell (Hiszpania) podnioso wiadomo mieszkacw dziki zainstalowaniu inteligentnych miernikw w 100 gospodarstwach domowych. Takie bezprzewodowe mierniki natychmiast rejestruj zuycie energii w euro, kWh i tonach CO2. Ponadto zorganizowano dla mieszkacw warsztaty informacyjne i edukacyjne z zakresu oszczdzania energii. Zebrano dane dotyczce zuycia energii i emisji CO2 i obliczono uzyskan redukcj zuycia

Poczucie udziau w procesie planowania zapewnia dugoterminow akceptacj oraz wspieranie strategii i rodkw ograniczenia emisji, a take ich ywotno.

Zdarza si, e Plany otrzymuj silniejsze wsparcie ze strony zewntrznych interesariuszy ni wewntrznego kierownictwa czy pracownikw urzdu miasta. Z tych wanie przyczyn formalne zobowizanie sygnatariuszy Porozumienia Burmistrzw obejmuje mobilizowanie spoeczestwa obywatelskiego na podlegajcych nam obszarach do udziau w opracowaniu Planu dziaa. Pierwszy krok w kierunku zaangaowania interesariuszy, to wskazanie gwnych interesariuszy, ktrymi s ci:

na interesy ktrych SEAP wywiera wpyw; ktrych dziaania maj wpyw na SEAP; ktrzy kontroluj lub posiadaj informacje, zasoby, specjalistyczn wiedz i umiejtnoci potrzebne do opracowania i realizacji strategii;

ktrych udzia i zaangaowanie s konieczne do udanej


realizacji SEAP. Przykadow list interesariuszy potencjalnie wanych w kontekcie opracowywania SEAP tworz:

(oczekiwana wynosia okoo 10%), a rezultaty tych wylicze Wczenie SEAP w ycie codzienne i zarzdzanie gmin; przekazano rodzinom. SEAP nie ma by kolejnym dokumentem, ale czci zbiorowej kultury lokalnej. Przykad 3 W celu zaangaowania wielu interesariuszy w realizacj strategii rodowiskowej burmistrza Londynu Urzd Wielkiego Londynu zastosowa przedstawione poniej metody. Systemy PPGIS (Public Participation Geographic Information Systems) zostay wykorzystane do zaangaowania zmarginalizowanych grup spoecznych (np. mniejszoci etnicznych, modziey, ludzi starszych), ktrych przedstawiciele zazwyczaj nie zabieraj gosu na arenie publicznej, w dziaania zwizane z realizacj SEAP. Celem byo zainteresowanie nim ww. grup i zmiana wiadomoci spoecznej w tym zakresie. Uproszczone mapy i modele oparte na Systemie Informacji Geograficznej (ang. GIS Geographic Information Systems), zwanym te systemem geoinformacyjnym, mog zosta wykorzystane do zwizualizowania efektw SEAP na poziomie lokalnym. Uatwia to interaktywny udzia spoecznoci oraz buduje poparcie spoeczne w procesie podejmowania strategicznych decyzji dotyczcych opracowania i realizacji SEAP. Wykorzystanie przyjaznych narzdzi systemu PPGIS i otwarcie procesu opracowania i realizacji SEAP na udzia zainteresowanych stron pomogy zbudowa zaufanie i zrozumienie pomidzy tak odmiennymi pod wzgldem zawodowym i kulturalnym interesariuszami. Metody strukturalizacji problemu (PSMs) zostay wykorzystane do stworzenia prostych modeli SEAP w sposb iteracyjny, z udziaem interesariuszy posiadajcych odmienne pogldy lub sprzeczne interesy. Celem tych dziaa byo: pomc im zrozumie i zabezpieczy ich wsplne zobowizania w SEAP; przyj rnorodno wartoci zamiast prowadzi do kompromisw; ukaza zoono SEAP graficznie, a nie algebraicznie; wskaza i porwna rne strategiczne moliwoci oraz myle i mwi o przyszoci w kategoriach moliwoci i scenariuszy, a nie jedynie prawdopodobiestwa i przewidywania. Mapowanie poznawcze (sposb mapowania pogldw poszczeglnych interesariuszy) moe by rwnie stosowane jako narzdzie modelowania suce ujawnieniu i zarejestrowaniu indywidualnych opinii na temat SEAP. Poczone, scalone mapy poznawcze pozwol stworzy podczas warsztatw ramy dla dyskusji majcej na celu ocen celw zdefiniowanych w SEAP i sformuowanie porozumienia dotyczcego zakresu dziaa. Rola i odpowiedzialno kadego z interesariuszy musi zosta jasno okrelona. Wsppraca z najwaniejszymi instytucjami i organizacjami jest niezbdna do udanego opracowania i realizacji SEAP. W celu podtrzymania motywacji interesariuszy konieczne bdzie take informowanie ich o rezultatach wdraania SEAP. Szczegln uwag naley zwrci rwnie na faktyczny lub potencjalny konflikt interesw, ktry moe zaistnie pomidzy zainteresowanymi stronami:

Zapewnienie waciwego zarzdzania podczas wdraania


SEAP.

Upewnienie si, e kadra posiada odpowiednie kwalifikacje, a w razie potrzeby jej przeszkolenie.

Umiejtno tworzenia i realizowania projektw dugoterminowych.

Aktywne poszukiwanie oraz korzystanie z dowiadcze


innych miast, ktre ju opracoway SEAP. Jedn z czci Planu, ukierunkowan na pozyskanie przychylnoci i zaangaowania kluczowych interesariuszy powinna by jasna strategia komunikacyjna. Przed rozpoczciem kampanii komunikacyjnej dotyczcej planu SEAP naley ucili niektre informacje w celu zmaksymalizowania efektu:

Sprecyzowa wiadomo, ktra ma zosta przekazana i


efekt, jaki ma przynie (podany rezultat).

Wskaza najwaniejszego odbiorc lub odbiorcw. Ustali wskaniki pozwalajce oceni rezultat dziaa
komunikacyjnych (liczba osb uczestniczcych w seminarium, sondae wskaniki ilociowe/jakociowe, liczba wizyt na stronie, odzew, np. liczba maili).

Okreli najbardziej odpowiednie kanay komunikacji


(twarz w twarz najbardziej skuteczna forma komunikacji, reklamy, listy, e-maile, internet, blogi, rozmowy/ spotkania, broszury, plakaty, biuletyny, publikacje drukowane, relacje mediw, sponsoring ...).

Doprecyzowa plan komunikacji i budet.


Komunikacja moe take odbywa si na poziomie wewntrznym, w samorzdzie lokalnym. Stworzenie wewntrznych rodkw komunikacji moe okaza si konieczne, aby poprawi wspprac midzy wydziaami urzdu miasta lub gminy.

Podjcie dugoterminowego zobowizania politycznego. Zapewnienie odpowiednich rde finansowania. Poprawne wykonanie inwentaryzacji emisji CO2. (Nie
mona zmieni tego, co nie zostao zmierzone).

10

Teleinformatyka dla efektywnoci Podczas opracowywania SEAP niezbdne jest wykorzystanie kluczowej roli, jak w tworzeniu spoeczestwa niskowglowego mog odegra technologie informacyjnokomunikacyjne (ICT). Technologie ICT peni zasadnicz funkcj w procesie dematerializacji naszego ycia codziennego i tworzenia spoeczestwa usug (tzw. serwicyzacja). Zastpienie wysokowglowych (energochonnych i materiaochonnych) produktw i dziaa ich niskowglowymi alternatywami, np. zastpienie osobistych spotka wideokonferencjami czy te rachunkw papierowych elektronicznymi, moe w znaczcym stopniu przyczyni si do redukcji emisji. Podobnie jak elektroniczny handel, take elektroniczna administracja prowadzi do ograniczenia emisji gazw cieplarnianych.

wprowadzi na szczeblu lokalnym:

Zainicjuj otwart debat dotyczc rnych obszarw


charakteryzujcych si duym potencjaem oszczdnoci, jak np. inteligentne energetycznie domy i budynki, inteligentne owietlenie, transport publiczny dostosowany do potrzeb mieszkacw Zaangauj w ni wszystkie zainteresowane strony.

Zetknij ze sob podmioty dziaajce w obszarze ICT i


energii, aby uzyska efekt synergii oraz zainicjowa nowe formy wspdziaania. Przykadowo, podejmij wspprac z zakadem energetycznym w celu zapewnienia odpowiedniej promocji i wykorzystania inteligentnych pomiarw (smart metering). Upewnij si, e inteligentne liczniki zostay wybrane w sposb pozwalajcy zachowa rwnowag pomidzy dodatkowym kosztem dla klienta a potencjalnymi oszczdnociami energii.

W chwili obecnej najwiksze moliwoci, jakie niesie za sob dematerializacja, s zwizane z teleprac. Jest to taka forma pracy, w ktrej pracownicy zamiast przychodzi do biura wykonuj wikszo zada w domu. Dematerializacja moe przyczynia si do redukcji emisji take w sposb poredni, np. wpywajc na zachowania pracownikw, podnoszc wiadomo w zakresie zmian i ochrony klimatu czy promujc niskowglowe rozwizania w przedsibiorstwach, cho w tym przypadku nie tak atwo wyliczy osignite efekty. Dematerializacja zapewnia te poszczeglnym jednostkom alternatywy pozwalajce im bezporednio kontrolowa swj lad wglowy. Technologie ICT odgrywaj kluczow rol take w poprawie efektywnoci wykorzystania energii: odbiorcy indywidualni i przedsibiorstwa nie mog efektywnie zarzdza tym, czego nie mog pomierzy. Technologie ICT dostarczaj rozwiza, ktre pozwalaj nam zobaczy, jak wyglda nasze zuycie energii i towarzyszca mu emisja w czasie rzeczywistym, oraz zapewniaj rodki suce optymalizacji i podniesieniu efektywnoci systemw i procesw. Poniej przedstawiono kilka przykadw rozwiza, ktre mona

Promuj wprowadzanie infrastruktury szerokopasmowej i


technologii wsppracy umoliwiajcych jak najszersze i jak najbardziej efektywne wykorzystanie e-technologii.

Promuj i rozwijaj w swojej gminie administracj elektroniczn, stosowanie telepracy, organizacj telekonferencji itp.

Wykorzystaj technologie ICT do poprawy efektywnoci


energetycznej w budynkach publicznych, owietleniu publicznym oraz kontroli transportu (inteligentne rozwizania zarzdzania energi i ruchem, inteligentne budynki).

Poka, e wadze lokalne mog dawa przykad innym


zapewniajc, e naleca do miasta infrastruktura ICT oraz wiadczone usugi cyfrowe maj najmniejszy moliwy lad wglowy. Promuj swoje dobre praktyki wrd firm prywatnych oraz szerszych krgw spoeczestwa. Wane, by zda sobie spraw z tego, e same technologie ICT maj swj lad wglowy. Dlatego te konieczne jest wprowadzanie ekologicznych rozwiza w zakresie ich wykorzystania, aby upewni si, e technologie te pozostaj rozwizaniem problemu zmian klimatu, a nie jego czci. Opracowanie i wdroenie planu SEAP Opracowanie SEAP stanowi tylko jeden krok w caym procesie i nie powinno by postrzegane jako cel sam w sobie, ale raczej jako narzdzie pozwalajce:

nakreli, jak dana miejscowo (gmina, miasto, region)


bdzie wygldao w przyszoci w kategoriach produkcji (wytwarzania) i wykorzystania energii, polityki klimatycznej i mobilnoci;

przekaza informacje nt. Planu i dzieli si nimi z interesariuszami;

przeoy wizj na praktyczne dziaania, wyznaczajc dla


kadego z nich ostateczny termin i budet;

odwoywa si do zawartych w nim informacji podczas

11

procesu wdraania i monitorowania. Wskazane jest uzyskanie szerokiego politycznego (lokalnego, regionalnego) konsensusu co do SEAP, aby zapewni mu dugoterminowe wsparcie i stabilno bez wzgldu na zmiany we wadzach lokalnych. Konieczne bdzie przedyskutowanie na najwyszym szczeblu sposobu, w jaki interesariusze i ugrupowania polityczne bd zaangaowani w opracowanie SEAP. Naley tutaj przypomnie, i opracowanie SEAP i jego formalne przyjcie nie stanowi zakoczenia, ale pocztek konkretnej pracy polegajcej na realizowaniu zaplanowanych dziaa. Niezbdny do tego jest zrozumiay i dobrze skonstruowany SEAP (tzn. wszystkie dziaania powinny by starannie zaplanowane i odpowiednio opisane, wraz z ich harmonogramem, budetem, rdami finansowania, podziaem obowizkw itp.).

zaangaowanie w dziaania spoeczestwa obywatelskiego i umocnienie lokalnej demokracji; oraz popraw wizerunku;

popraw efektywnoci wykorzystania energii i zmniejszenie rachunkw za energi;

zyskanie jasnego, rzetelnego i kompletnego obrazu wydatkw budetowych zwizanych z wykorzystaniem energii oraz identyfikacj sabych punktw;

dostp do krajowych i europejskich funduszy; popraw zdrowia i jakoci ycia mieszkacw (dziki
ograniczeniu natenia ruchu, poprawie jakoci powietrza);

zabezpieczenie przyszych rodkw finansowych poprzez


ograniczenie zuycia energii i jej lokaln produkcj (prosumpcja);

Wdraanie Planu dziaa na rzecz zrwnowaonej energii (SEAP) jest krokiem, ktry wymaga najwicej czasu, wysikw i rodkw finansowych. Dlatego te kluczowe znaczenie ma mobilizacja lokalnych interesariuszy i mieszkacw. To, czy SEAP zostanie z powodzeniem zrealizowany, czy te pozostanie jedynie stert papierw, zaley w znacznym stopniu od czynnika ludzkiego. Wdraaniem Planu musi zarzdza instytucja, ktra wspiera ludzi w ich pracy, zachca do cigego poszerzania wiedzy, a bdy i poraki traktuje jako lekcj dla siebie i poszczeglnych osb. Jeeli w ludziach obudzi si poczucie odpowiedzialnoci, przydzieli im si potrzebne zasoby oraz odpowiednio zachci si i zmotywuje ich do pracy, mona wiele osign. Podczas wdraania Planu konieczne jest zapewnienie zarwno dobrej komunikacji wewntrznej (pomidzy poszczeglnymi wydziaami urzdu miasta/gminy, powizanymi podmiotami wadzy publicznej i wszystkimi zaangaowanymi osobami, takimi jak np. lokalni zarzdcy budynkw), jak i zewntrznej (z mieszkacami i interesariuszami). Przyczyni si to do podniesienia wiadomoci i wiedzy w omawianym zakresie, zainicjuje zmiany zachowa oraz zapewni szerokie poparcie dla caego procesu wdraania SEAP (zob. rozdzia powicony procesowi komunikacji). Integraln czci procesu wdraania SEAP powinno by monitorowanie postpw oraz osiganych oszczdnoci energii/CO2 (zob. kolejny rozdzia). Dodatkow warto w zakresie osigania celw 3x20% zapewni wsppraca sieciowa z innymi wadzami lokalnymi opracowujcymi lub wdraajcymi SEAP, polegajca na wymianie dowiadcze i najlepszych praktyk oraz wywoujca efekt synergii. Zaleca si te wspprac z potencjalnymi sygnatariuszami Porozumienia Burmistrzw i zachcanie ich do zaangaowania si w t inicjatyw.
Korzyci, ktre moe przynie wadzom lokalnym wdroenie Planu dziaa na rzecz zrwnowaonej energii (SEAP), obejmuj:

zwikszenie niezalenoci energetycznej gminy w dugim


okresie;

moliwe synergie z innymi istniejcymi zobowizaniami i


politykami. Finansowanie SEAP Wdroenie z powodzeniem Planu dziaa na rzecz zrwnowaonej energii (SEAP) wymaga odpowiednich rodkw finansowych. W zwizku z tym konieczne jest zidentyfikowanie dostpnych zasobw finansowych, jak rwnie programw i mechanizmw umoliwiajcych pozyskanie tych zasobw w celu sfinansowania dziaa przewidzianych w SEAP. Decyzje dotyczce finansowania efektywnoci energetycznej musz by kompatybilne z zasadami sporzdzania budetw publicznych.

wczenie si w oglnowiatow walk ze zmianami klimatu globalna redukcja emisji gazw cieplarnianych ochroni przed zmianami klimatu rwnie miasto;

zademonstrowanie swojego zaangaowania w ochron


rodowiska oraz efektywn gospodark zasobami;

12

Wadze lokalne powinny przydzieli rodki niezbdne do realizacji Planu w ramach swoich rocznych budetw, jak rwnie podj wice zobowizania na kolejne lata. Poniewa zasoby gmin s niewystarczajce, zawsze bdzie istniaa konieczno rywalizacji o dostpne wsparcie finansowe. W zwizku z tym naley podejmowa cige starania majce na celu znalezienie alternatywnych rde finansowania. Wadze lokalne mog wykazywa skonno do preferowania projektw z zakresu efektywnoci energetycznej z krtkimi okresami zwrotu. Takie podejcie nie pozwoli jednak osign wikszoci potencjalnych oszczdnoci zwizanych z modernizacj energetyczn obiektw. Dlatego te zaleca si, aby podczas opracowywania SEAP uwzgldni wszystkie korzystne opcje, zwaszcza te, w przypadku ktrych stopa zwrotu jest wysza ni oprocentowanie kapitau inwestycyjnego. Takie podejcie przeoy si na wiksze oszczdnoci w dugim okresie. Aby projekt mg uzyska akceptacj banku, musi by dobrze udokumentowany i ekonomicznie opacalny. Tworzenie takiego projektu rozpoczyna si od wyszczeglnienia wszystkich elementw, ktre czyni go atrakcyjnym ekonomicznie. W pierwszej kolejnoci naley przeanalizowa kluczowe elementy projektu, upewniajc si, e kady aspekt zosta waciwie oceniony oraz e przedstawiono jasny plan efektywnego nim zarzdzania. Kady element niesie ze sob czynnik ryzyka, a kady czynnik ryzyka wie si z okrelonym kosztem. Dowiadczona firma typu ESCO czy doradca finansowy wiedz, jak oceni poszczeglne elementy projektu. Analizujc dany projekt bank stara si za pomoc odpowiedniej procedury oceny pozna towarzyszcy mu poziom ryzyka. W tym celu nie wystarczy przedstawienie technicznego audytu energetycznego. Kluczowe znaczenie dla uznania przez bank projektu za atrakcyjny maj te inne aspekty, jak np. umiejtnoci inynierskie (np. firmy typu ESCO czy gminnej agencji energetycznej) lub poziom zaangaowania kadej ze stron. Wrd oglnych wymogw mog si te znale np. takie, e proponowana technologia jest sprawdzona i dostosowana do warunkw panujcych w regionie, a wewntrzna stopa zwrotu przekracza 10% . Firmy typu ESCO zwykle finansuj projekty z zakresu oszczdnoci energii bez koniecznoci ponoszenia jakichkolwiek patnych z gry kosztw inwestycyjnych przez wadze lokalne. Zwrot poniesionych przez firm nakadw oraz wypata jej zarobku nastpuj przy wykorzystaniu rodkw

zaoszczdzonych w wyniku realizacji inwestycji w czasie trwania umowy. Umowa gwarantuje wadzom lokalnym okrelony poziom oszczdnoci energii oraz pozwala im unikn inwestowania w nieznane sobie obszary. Po wyganiciu umowy miasto jest posiadaczem bardziej efektywnego energetycznie budynku, ktry generuje nisze koszty energii. Czsto firmy typu ESCO oferuj gwarancj osignicia okrelonego efektu, ktra moe mie kilka postaci. Moe ona koncentrowa si wok rzeczywistego poziomu oszczdnoci energii bdcego nastpstwem przeprowadzonej modernizacji lub zastrzega, e osignite oszczdnoci energii bd wystarczajce, by pokry miesiczne koszty obsugi dugu. Kluczow dla waciciela budynku korzyci jest ograniczenie ryzyka niewykonania projektu przy jednoczesnym utrzymaniu kosztw operacyjnych na przystpnym poziomie. Finansowanie projektu jest zaaranowane w taki sposb, aby osignite w wyniku jego realizacji oszczdnoci pokryy koszt usug wiadczonych przez wykonawc oraz koszt zakupu nowego, bardziej efektywnego energetycznie wyposaenia. Warunki spaty poniesionych przez firm kosztw podlegaj negocjacji. Kluczow kwesti dla wszystkich stron zaangaowanych w projekt jest pomiar i weryfikacja osignitych oszczdnoci energii i pienidzy. W przypadku partnerstwa publiczno-prywatnego PPP wadze lokalne powierzaj realizacj zadania partnerowi prywatnemu na zasadzie koncesji udzielonej na okrelonych warunkach. Przykadowo, organ administracji publicznej moe wesprze budow zero-emisyjnej pywalni lub instalacji centralnego ogrzewania i chodzenia pozwalajc firmie prywatnej zrealizowa inwestycj i korzysta z osignitych w jej wyniku zyskw. Umowa powinna by na tyle elastyczna, by umoliwi firmie prywatnej jej przeduenie w przypadku nieoczekiwanych opnie w spacie inwestycji. Zgodnie z zasad naleytej starannoci zaleca si czste analizy realizacji przedsiwzicia w celu monitorowania ewolucji przychodw. Przykady udanych partnerstw publiczno-prywatnych z caego wiata mona znale w dokumencie Partnerstwa publiczno-prywatne: inicjatywy lokalne 2007 (Public-Private Partnerships: Local Initiatives 2007) dostpnym na stronie www.theclimategroup.org/assets/ resources/ppp_booklet.pdf. Poradnik Jak opracowa plan dziaa na rzecz zrwnowaonej energii SEAP dostpny jest na stronie http://www.pnec.org.pl/pl/publikacje/poradniki.

13

PLANOWANIE ENERGETYCZNE W GMINIE

odejmujc si analizy obowizkw zwizanych planowaniem zaopatrzenia w energi elektryczn i ciepo w gminie naley w pierwszej kolejnoci zwrci uwag, w jakim zakresie gminy maj moliwo podjcia realnego planowania, a w jakim zakresie bdzie to jedynie prognozowanie, czy przewidywanie. Zaopatrzenie w energi - zadanie wasne gminy Wedug art. 18 Prawa energetycznego do zada wasnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energi elektryczn, ciepo i paliwa gazowe naley:

ciepa odpadowego z instalacji przemysowych;

moliwoci stosowania rodkw poprawy efektywnoci


energetycznej w rozumieniu ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywnoci energetycznej;

zakres wsppracy z innymi gminami.


Rada gminy uchwala zaoenia do planu zaopatrzenia w ciepo, energi elektryczn i paliwa gazowe, rozpatrujc jednoczenie wnioski, zastrzeenia i uwagi zgoszone w czasie wyoenia projektu zaoe do publicznego wgldu. W przypadku gdy plany przedsibiorstw energetycznych nie zapewniaj realizacji zaoe, o ktrych mowa w art. 19 ust. 8, wjt (burmistrz, prezydent miasta) opracowuje projekt planu zaopatrzenia w ciepo, energi elektryczn i paliwa gazowe, dla obszaru gminy lub jej czci. Projekt planu opracowywany jest na podstawie uchwalonych przez rad tej gminy zaoe i winien by z nim zgodny. Projekt planu energetycznego powinien zawiera:

planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepo, energi


elektryczn i paliwa gazowe na obszarze gminy;

planowanie owietlenia miejsc publicznych i drg znajdujcych si na terenie gminy;

finansowanie owietlenia ulic, placw i drg publicznych


znajdujcych si na terenie gminy;

planowanie i organizacja dziaa majcych na celu racjonalizacj zuycia energii i promocj rozwiza zmniejszajcych zuycie energii na obszarze gminy. Gmina realizuje te zadania zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku takiego planu z kierunkami rozwoju gminy zawartymi w studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy oraz odpowiednim programem ochrony powietrza - przyjmowanym na podstawie art. 91 ustawy Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z pn. zm.). Powysze zadania, bdce rozwiniciem zada gminy wynikajcych z ustawy o samorzdzie gminnym decyduj o podstawowych kierunkach polityki energetycznej gminy. Wedug art. 19 Prawa energetycznego wjt (burmistrz, prezydent miasta) opracowuje projekt zaoe do planu zaopatrzenia w ciepo, energi elektryczn i paliwa gazowe. Projekt zaoe sporzdza si dla obszaru gminy co najmniej na okres 15 lat i aktualizuje co najmniej raz na 3 lata. Projekt ten powinien okrela:

propozycje w zakresie rozwoju i modernizacji poszczeglnych systemw zaopatrzenia w ciepo, energi elektryczn i paliwa gazowe, wraz z uzasadnieniem ekonomicznym;

propozycje w zakresie wykorzystania odnawialnych rde energii i wysokosprawnej kogeneracji;

propozycje stosowania rodkw poprawy efektywnoci


energetycznej w rozumieniu ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywnoci energetycznej;

harmonogram realizacji zada; przewidywane koszty realizacji proponowanych przedsiwzi oraz rdo ich finansowania. Planowanie energetyczne - stale aktualne wyzwanie Przywoane wyej uregulowania prawne, pomimo i przewiduj bezwzgldny obowizek ich wykonania nie znajdoway swej realizacji w oczekiwanym zakresie i to zarwno w odniesieniu do iloci gmin wypeniajcych powysze obowizki jak i jakoci uchwalanych zaoe i samych planw. Pomimo, e art. 17 ustawy z dnia 8 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz o zmianie niektrych ustaw (Dz. U. z 2010 r. Nr 21, poz. 104) przewidywa, i uchwalenie przez gmin pierwszych zaoe do planu zaopatrzenia w ciepo, energi elektryczn i paliwa gazowe, o ktrych mowa w art. 19 ustawy zmienianej w art. 1, lub ich aktualizacja powinna nastpi w terminie 2 lat od dnia wejcia w ycie ustawy (zmiana wesza w ycie 11 marca 2010 r.) to podejcie samorzdw do wypenienia tego obowizku nie nabrao nowej jakoci. Wynika to zapewne z wtpliwoci co do prawnego charakteru projektu

ocen stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepo, energi elektryczn i paliwa gazowe;

przedsiwzicia racjonalizujce uytkowanie ciepa,


energii elektrycznej i paliw gazowych;

moliwoci wykorzystania istniejcych nadwyek i lokalnych zasobw paliw i energii, z uwzgldnieniem energii elektrycznej i ciepa wytwarzanych w odnawialnych rdach energii, energii elektrycznej i ciepa uytkowego wytwarzanych w kogeneracji oraz zagospodarowania

14

zaoe do planu zaopatrzenia, tj. czy maj one charakter normatywny w systemie prawa miejscowego, czy te s jedynie aktem administracyjnym o charakterze wewntrznym. Planowanie energetyczne w gminie w zakresie, w jakim opisuje to Prawo energetyczne nie posiada tak doniosej rangi jak choby planowanie zwizane z zagospodarowaniem przestrzeni. Realizacja obowizkw gmin w tym zakresie nie przyja charakteru systemowego. Wyzwania pynce z przyjmowanych przez Polsk zaoe dotyczcych polityki ekologicznej i energetycznej (implementacja prawodawstwa europejskiego), wzrost zainteresowania oszczdnym i racjonalnym uytkowaniem paliw i energii oraz liberalizacja rynku paliw i energii wymuszaj z dnia na dzie na gminach gbsze zainteresowanie si t problematyk. Gminy coraz czciej powierzaj planowanie energetyczne w obrbie swojego obszaru wykwalifikowanym podmiotom, tworz w ramach swojej struktury organizacyjnoadministracyjnej wydziay (centra energetyczne), definiuj swoje zasoby energetyczne i oprcz chci sprostania wymogom prawnym d do uczynienia z innowacyjnej ekologii i energetyki instrumentu, ktry przyczyni si do zrwnowaonego rozwoju gminy. Gmina nie posiada penej kontroli nad zdarzeniami i procesami energetycznymi, jakie odbywaj si na jej terenie. Pojawiajce si w wielu publikacjach sformuowanie samowystarczalno energetyczna gminy moe prowadzi do mylnych wnioskw, co do rozumienia zada gminy w obszarze jej polityki energetycznej. Planowanie i organizacj zaopatrzenia w ciepo, energi elektryczn i paliwa gazowe na obszarze gminy naley rozumie bardziej jako tworzenie warunkw do realizacji tych zada, ni obowizek rozwinicia na wasny rachunek dziaalnoci polegajcej na wytwarzaniu paliw i energii, ich przesyu i dystrybucji. Charakter tych zada i stopie zaangaowania gminy zalee tutaj bdzie wprost od rodzaju energii (energia elektryczna, ciepo, paliwo gazowe) i stopnia jej niezbdnoci. Rozrni przy tym naley sfer zaopatrzenia w paliwa i energi obiektw gminnych i obiektw znajdujcych si w obrbie wasnoci prywatnej. W obszarze innowacyjnoci okrelonych przedsiwzi energetycznych i ekologicznych ma to o tyle znaczenie, e pewne rozwizania gmina (jej wadze) moe wdraa niejako bezporednio, za w obrbie gospodarstw indywidualnych dziaanie gminy moe polega na stymulowaniu zachowa mieszkacw przy uyciu okrelonych instrumentw (prawnych, ekonomicznych, edukacyjnych). Podejmujc si analizy obowizkw zwizanych planowaniem zaopatrzenia w energi elektryczn i ciepo w gminie naley w pierwszej kolejnoci zwrci uwag, w jakim zakresie gminy maj moliwo podjcia realnego planowania, a w jakim zakresie bdzie to jedynie prognozowanie, czy przewidywanie. Sownikowe rozumienie sformuowania planowanie wie je z dziaalnoci polegajc na celowym okrelaniu kierunkw dziaania, sposobw realizacji zaoonych sobie wczeniej celw oraz okreleniu rodkw lub zachowania, ktre maj doprowadzi do wdroenia

planu. Elementem procesu planowania jest rwnie kontrola - nastpujca po zakoczeniu poszczeglnych etapw okrelonych w planie, pozwalajca oceni jego realizacj. Przyjmujc powysz interpretacj naley stwierdzi, e planowa mona jedynie to, na co ma si rzeczywisty wpyw i co pozostaje pod kontrol gminy. Wzgldem pozostaych elementw struktury zaopatrzenia w energi elektryczn i ciepo gmina ma moliwo jedynie prognozowania lub przewidywania pewnych tendencji bd dziaa podejmowanych przez podmioty od niej niezalene. W odniesieniu do sektora elektroenergetycznego, do ktrego w duej mierze planowanie gminy miaoby si odnosi, naley zauway, e gmina nie ma realnego wpywu na wikszo podmiotw funkcjonujcych na tym rynku zarwno po stronie odbiorcw energii, jak i jej producentw, dostawcw lub dystrybutorw. Wszystkie te podmioty s niezalenymi jednostkami konsumentami bd przedsibiorcami, ktrzy nie s zwizani planami przedstawianymi przez gmin oraz nie maj obowizku stosowa si do jej zalece. Z powyszego wynika, i stricte planowanie gminy moe odnosi si jedynie do jednostek jej podlegych jednostek organizacyjnych bd przedsibiorstw bdcych wasnoci gminy, lub ktrych gmina jest udziaowcem. Wzgldem tych podmiotw gmina moe stworzy szczegowe plany dziaania w zakresie zaopatrzenia w energi i ciepo, przedstawiajc tym podmiotom okrelone zadania do realizacji bd zalecenia do wdroenia. W przypadku pozostaych podmiotw znajdujcych si na terenie gminy planowanie w istocie ogranicza si do prognozowania i przedstawiania pewnych zaoe, nie ma natomiast moliwoci ingerowania bezporednio w sposb funkcjonowania tych podmiotw. Nie oznacza to jednak, i gmina nie powinna przygotowa takiej prognozy oraz zastosowa rodkw, ktre porednio mog wpyn na niezalene od niej podmioty i realizowa zaoenia planw. W zwizku z powyszym gmina w ramach planowania zaopatrzenia w energi elektryczn i ciepo lub planowania w zakresie zwikszenia efektywnoci energetycznej moe przykadowo przygotowa programy promujce odpowiednie technologie lub systemy wsparcia dla proekologicznych inwestycji energetycznych, skierowanych zarwno do przedsibiorcw, jak i do konsumentw, ktre porednio bd oddziayway na zachowania tych podmiotw i w efekcie prowadziy do poprawienia sytuacji energetycznej gminy lub rozwoju inteligentnego opomiarowania, a co za tym idzie wykorzystania moliwoci zwizanych z inteligentnym zarzdzaniem energi.

15

Naturalnie najwikszy wpyw i najbardziej szczegowy zakres planowania gmina moe zastosowa wzgldem jednostek jej podlegych lub bdcych jej wasnoci. Dlatego bardzo pozytywn tendencj jest powstawanie lokalnych producentw energii elektrycznej w oparciu o wiatr, fotowoltaik bd spalanie biomasy lub biogazu, bdcych wasnoci gminy. W takim wypadku gmina uzyskuje znacznie wikszy wpyw na faktyczne zaopatrzenie w energi elektryczn na swoim terenie i ostatecznie moe doprowadzi do niemal cakowitego uniezalenienia si energetycznego od dostawcw spoza gminy, a z energetyki zawodowej korzysta jedynie jako wsparcia i zabezpieczenia na wypadek awarii instalacji gminnych. Zarzdzanie i niezaleno energetyczna gminy oparta na poczeniu produkcji energii elektrycznej przez podmioty prywatne i publiczne umoliwia gminie planowanie energetyczne z wykorzystaniem koncepcji inteligentnych sieci energetycznych w nieporwnywalnie wikszym zakresie ni w gminach, ktre takich podmiotw na swoim terenie nie posiadaj. Dlatego dla wikszego i skuteczniejszego wykorzystania koncepcji inteligentnych sieci energetycznych bezporednio przez gmin wymagane byoby zaangaowanie si przez ni w lokaln produkcj energii elektrycznej. Przygotowanie planu energetycznego W istocie przygotowanie i uchwalenie zaoe do planu zaopatrzenia w energi elektryczn, ciepo i paliwa gazowe jest podstawow form realizacji obowizku planowania zaopatrzenia w ciepo, energi elektryczn i paliwa gazowe oraz planowania dziaa majcych na celu racjonalizacj zuycia energii i promocj rozwiza zmniejszajcych zuycie energii na obszarze gminy, przewidzian ju w samej ustawie prawo energetyczne. Zgodnie z jej art. 19 wjt gminy ma obowizek przygotowa projekt zaoe do planu zaopatrzenia, ktry nastpnie jest uchwalany przez rad gminy. Naturalnie wjt realizuje wszystkie swoje zadania przy pomocy przysugujcych mu specjalistycznych narzdzi prawnych i strukturalnych, w tym podlegego mu urzdu gminy. Dopuszczalne jest rwnie powierzenie przygotowania projektu podmiotom zewntrznym specjalizujcym si w planowaniu energetycznym i funkcjonowaniu caego sektora energetycznego. Wanie to ostatnie rozwizanie wydaje si najbardziej waciwe, poniewa przygotowanie zaoe do planu zaopatrzenia gminy w noniki energii, podobnie jak plan w zakresie zwikszenia efektywnoci energetycznej, s dokumentami wysoce specjalistycznymi i prawdopodobnie niewiele urzdw gmin w Polsce zatrudnia odpowiednio wykwalifikowanych pracownikw, ktrzy byliby w stanie samodzielnie przygotowa takie akty planistyczne. Analizujc prawo energetyczne, zaoenia do planu zaopatrzenia s podstawowym i najwaniejszym aktem prawnym tworzonym przez gmin, wyraajcym lokaln polityk energetyczn gminy, jej zamiary i oczekiwania wzgldem dziaa podejmowanych przez niezalene od niej przedsibiorstwa energetyczne. Zaoenia s aktem caociowym pod wzgldem terytorialnym i merytorycznym musz

obejmowa cae terytorium gminy, niedopuszczalne jest ich opracowanie jedynie dla mniejszej czstki oraz musz dotyczy wszystkich nonikw energii wskazanych w art. 18 tzn. energii elektrycznej, ciepa i paliw gazowych, czyli nieprawidowym byoby opracowanie przez gmin zaoe jedynie dotyczcych zaopatrzenia w energi elektryczn. Zaoenia do planu s rwnie aktem o charakterze strategicznym i dugoterminowym maj obejmowa okres 15 lat i zawiera podstawowe idee i koncepcje, ktre gmina ma zamiar realizowa na swoim terytorium w zakresie energetyki, w tym ewentualn realizacj idei inteligentnych sieci energetycznych. Same przepisy ustawy Prawo energetyczne okrelaj jedynie szcztkowo jakie elementy powinny zawiera zaoenia do planu zaopatrzenia z ca pewnoci powinny si w nim znale: 1) ocena stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepo, energi elektryczn i paliwa gazowe; 2) przedsiwzicia racjonalizujce uytkowanie ciepa, energii elektrycznej i paliw gazowych; 3) moliwoci wykorzystania istniejcych nadwyek i lokalnych zasobw paliw i energii, z uwzgldnieniem energii elektrycznej i ciepa wytwarzanych w odnawialnych rdach energii, energii elektrycznej i ciepa uytkowego wytwarzanych w kogeneracji oraz zagospodarowania ciepa odpadowego z instalacji przemysowych; 3a) moliwoci stosowania rodkw poprawy efektywnoci energetycznej w rozumieniu ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywnoci energetycznej; 4) zakres wsppracy z innymi gminami. Punkt drugi powyej bezporednio wskazuje, e elementem zaoe powinno by okrelenie dziaa jakie bd zmierza do racjonalizacji uytkowania energii, a bez wtpienia jednym z najskuteczniejszych sposobw osignicia tego celu jest wykorzystanie smart meteringu w instalacjach podlegajcych gminie i promowanie jego wykorzystywanie przez podmioty prywatne zarwno poprzez organizacj szkole i kampanii informacyjnych na temat korzyci z niego pyncych, jak i programy wsparcia finansowego dla zakupu odpowiednich technologii. W praktyce warto, aby w projekcie zaoe do planu znalazy si nastpujce elementy:

opis i charakterystyka gminy, profil wykorzystania rnych nonikw energii przez podmioty znajdujce si na terytorium gminy, istniejce systemy energetyczne;

wskazanie potencjau energetycznego gminy, moliwoci


produkcji energii z odnawialnych rde, moliwoci wykorzystania smart meteringu i ISE;

sposoby i metody wsppracy z innymi jednostkami samorzdu terytorialnego, przedsibiorstwami energetycznymi, zaoenia co do kosztw energii, przewidywanego wzrostu zapotrzebowania na rne noniki energii;

16

wykaz planowanych przedsiwzi racjonalizujcych wykorzystanie energii oraz preferowany kierunek rozwoju i rozbudowy sieci i systemw zaopatrzenia;

sposoby realizacji koncepcji ISE.


Wszystkie plany i dziaania podejmowane przez gmin w sferze energetyki powinny by tworzone w porozumieniu i po uzgodnieniach z przedsibiorstwami energetycznymi dziaajcymi na terenie gminy, ktre zobowizane s do wsppracy w tym zakresie oraz nieodpatnego udzielania wszelkich informacji potrzebnych gminie do realizacji swoich obowizkw. Uchwalenie przez gmin zaoe do planu zaopatrzenia ma dwa podstawowe cele. Po pierwsze jest to sposb na harmonizacj i ujednolicenie dziaa podejmowanych przez wszystkie podmioty zwizane z sektorem energetycznym. Zaoenia przygotowane przez gmin maj zapobiec sytuacji, w ktrej wszystkie podmioty zaangaowane w funkcjonowanie sektora energetycznego podejmowayby lub planoway dziaania wzajemnie sprzeczne. Dziaalno gminy, jako koordynatora dziaa podejmowanych na jej terenie ma doprowadzi do zwikszenia pozytywnych efektw dziaalnoci wszystkich zaangaowanych podmiotw poprzez ich zsynchronizowanie i wykorzystanie efektu synergii. Drugim celem, jakiemu ma suy opracowanie i uchwalenie zaoe do planu zaopatrzenia w ciepo, energi elektryczn i paliwa gazowe jest moliwo pniejszego opracowania na ich podstawie samego planu. Powyszy obowizek okrelony jest w art. 20 u.p.e. i aktualizuje si jedynie w przypadku, gdy organy gminy stwierdz, e plany i dziaania podejmowane przez przedsibiorstwa energetyczne nie gwarantuj realizacji przygotowanych i okrelonych przez gmin zaoe zaopatrzenia, o ktrych mowa w art. 19 u.p.e. Takie unormowanie obowizkw gminy wskazuje na zamiar ustawodawcy, ktry postanowi, e gmina w zakresie zaopatrzenia w energi powinna przede wszystkim peni rol uzupeniajc i synchronizujc konkretne inicjatywy podmiotw prywatnych, a dopiero w sytuacji, gdy ich dziaania nie zabezpiecz okrelonych potrzeb wsplnoty samorzdowej moe ona zainterweniowa bezporednio. Powysze oznacza, e wiodc rol w zakresie realizacji zaopatrzenia w energi powinny wie jednak przedsibiorstwa energetyczne, dotyczy to take kwestii realizacji zaoe smart grid i smart metering. Gmina stwierdzajc brak moliwoci realizacji przygotowanych przez ni zaoe przez przedsibiorstwa energetyczne ma obowizek przystpi do opracowania bardziej szczegowego i moliwego do realizacji planu, ktry jest przygotowywany na podstawie zaoe i ma za zadanie je skonkretyzowa i zrealizowa. Jednoczenie art. 20 ust. 5

u.p.e. przewiduje wprost, e gmina moe dla wypenienia planu zawrze odpowiedni umow z przedsibiorstwem energetycznym. Naley przyj, i powysza umowa miaaby charakter czysto cywilno-prawny i podlegaa zasadom swobody zawierania umw oraz ocenie sdw powszechnych, a nie administracyjnych. Przedsibiorstwo energetyczne za wykonanie planw gminy w zakresie zaopatrzenia w energi ma prawo uzyska odpowiednie wynagrodzenie, ktrego wysoko bdzie okrelana indywidualnie i odrbnie dla kadego przypadku. Zarazem jest to jedna z najskuteczniejszych i najpewniejszych form wprowadzenia inteligentnego opomiarowania na szerok skal i urzeczywistnienia zaoe inteligentnych sieci energetycznych, poniewa to przedsibiorstwa energetyczne wanie dysponuj zarwno wiedz, technologiami, jak i dowiadczeniem pozwalajcym bezpiecznie i efektywnie wykorzystywa technologie zaliczane do ISE. Planowanie dla efektywnoci Nowym obowizkiem gminy wprowadzonym przez ustaw o efektywnoci energetycznej, bezporednio zwizanym z planowaniem i organizacj zaopatrzenia w ciepo i energi elektryczn jest wskazane w art. 18 ust. 1 pkt 4 planowanie i organizacja dziaa majcych na celu racjonalizacj zuycia energii i promocj rozwiza zmniejszajcych zuycie energii na obszarze gminy. W praktyce realizacja powyszego obowizku i podjte przez gminy dziaania czsto opieraj si na racjonalizacji wydatkw podmiotw podlegych gminie, poprzez wymian owietlenia na energooszczdne, ocieplenie lub docieplenie budynkw, wykorzystywanie bardziej efektywnych form owietlenia ulicznego bd zastosowanie bardziej ekonomicznych rodkw transportu publicznego, a poprzez to udzielanie dobrego przykadu zarwno przedsibiorcom, jak i mieszkacom gminy. Wszystkie te dziaania naley oceni bardzo pozytywnie, jednak planowanie w zakresie racjonalizacji zuycia energii powinno by rwnie cile powizane z planowaniem zaopatrzenia w energi i powinno by przygotowywany wsplnie z nim. Oba dziaania przenikaj si i maj na siebie znaczny wpyw, ponadto powinny podlega wsplnemu opracowaniu a przynajmniej by komplementarne wzgldem siebie i uzupenia si nawzajem. Jednym z moliwych sposobw, racjonalizacji zuycia jest bowiem wanie inteligentne opomiarowanie i moliwoci sprawniejszego zarzdzania zuyciem energii, ktre si z nim wi. Gminy maj moliwo zastosowania inteligentnego opomiarowania u podmiotw bezporednio im podlegych, a poprzez to racjonalizacj wykorzystania przez nie energii elektrycznej. Jednak nie powinny ogranicza si wycznie do dziaa odnoszcych si do podmiotw, na ktre maj bezporedni wpyw, lecz dziaa take jako organizator i promotor pewnych zachowa wrd czonkw wsplnoty samorzdowej i zarwno poprzez programy edukacyjno-informacyjne, jak i programy bezporedniego wsparcia rozwoju i zakupu odpowiednich technologii, promowa koncepcje inteligentnych sieci elektroenergetycznych, inteligentnego opomiarowania oraz racjonalnego zarzdzania zuyciem energii na swoim terytorium.

17

PARTNERSTWO PUBLICZNO-PRYWATNE DLA ZRWNOWAONEJ ENERGETYKI


edug Raportu o partnerstwie publicznoprywatnym w Polsce z 2013 r. opracowanego przez Centrum PPP, szczeglny wzrost zastosowa tej formy realizacji zada publicznych wzrost zanotowa sektor energetyczny na ktry przypado 18% zamwie PPP wszystkich planowanych projektw w 2012 r. Obszar wsppracy publiczno-prywatnej reguluje ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publicznoprywatnym (PPP) okrelajca zasady wsppracy podmiotu publicznego i partnera prywatnego. Wedug ustawy przedmiotem partnerstwa publiczno-prywatnego jest wsplna realizacja przedsiwzicia oparta na podziale zada i ryzyk pomidzy podmiotem publicznym i partnerem prywatnym. Zdaniem Instytutu Partnerstwa Publiczno-Prywatnego PPP do czsto jest wizane jedynie z form realizacji inwestycji infrastrukturalnych. Wydaje si jednak, i takie zaoenie

nie cakiem wyjania istot tej wsppracy i w celu przyblienia tej problematyki warto przyj, e PPP to forma (instrument) sprawnego wywizywania si przez administracj (czy raczej obsugiwan przez ni wadz) z zada publicznych, w tym wiadczenia usug uytecznoci publicznej, we wsppracy z partnerem prywatnym, a sama budowa lub modernizacja infrastruktury jest jedynie konsekwencj lub warunkiem sprawnego wykonywania okrelonych zada stawianych wadzom lokalnym. Celem PPP jest zatem sprawne wywizywanie si z okrelonych zada, a nie infrastruktura jako taka. Poszczeglne warianty wsppracy opartej na koncepcji PPP s rodkiem (narzdziem) w rku wadz, za pomoc ktrego mog si one wywizywa ze spoczywajcych na nich (z mocy prawa oraz zobowiza strategiczno-politycznych) obowizkw wobec spoeczestwa. Zasady partnerstwa publiczno-prywatnego wedug Wytycznych Komisji Europejskiej, przedstawia ponisza tabela.

Aspekt
podstawowy warunek zawizywania partnerstwa finansowy

Zasada udanego partnerstwa


Aby mogo powsta partnerstwo, konieczne jest stworzenie zaufania midzy wszystkimi stronami Istotne jest zapewnienie rwnowagi midzy potrzebami, celami i interesami stron partnerstwa. PPP nie jest jedyn metod finansowania i realizacji projektu. Nie stanowi take cudownego rozwizania ani zotego rodka i naley je wykorzystywa w sytuacji, gdy mona wyranie wskaza jego zalety i korzyci. PPP musi przedstawia dodatkow warto w stosunku do zaangaowanych pienidzy, przewyszajc tradycyjne systemy udzielania zamwie publicznych. Sektor publiczny musi zmieni swoj rol z usugodawcy na zarzdc monitorujcego prywatnych wykonawcw oraz powinien by wiadomy, e pewien zakres kontroli musi by przekazany sektorowi prywatnemu. Gwnym zadaniem partnera prywatnego jest maksymalizacja efektywnoci i minimalizacja kosztw przedsiwzicia poprzez zaangaowanie kompetencji i dowiadczenia sektora biznesu.

rola sektora publicznego

rola sektora prywatnego

forma partnerstwa

Istnieje wiele struktur PPP i naley je wybiera stosownie do rodzaju projektu, potrzeb i brany. Nie ma jednego doskonaego wzoru. Kady rodzaj PPP wykazuje waciwe dla siebie mocne i sabe strony, ktre naley rozpozna i zintegrowa z projektem. Naley dy do maksymalnego upraszczania struktury partnerstwa, aby moliwe byo zarzdzanie nim, zarwno ze wzgldu na skal, jak i przedmiot. Form PPP naley wybra kierujc si cechami projektu i lokalnymi uwarunkowaniami;
Ryzyko powinno zosta przeniesione na stron, ktra bdzie w stanie ponie je w sposb jak najbardziej efektywny pod wzgldem kosztw. Minimalizacj ryzyka PPP osiga si poprzez jego dystrybucj na strony posiadajce najwiksze dowiadczenie w rozwizywaniu danego typu problemw; Sytuacja prawna w krajach kandydujcych cigle si zmienia, dlatego pena ochrona prawna i staranne konstruowanie umw s kwestiami decydujcymi dla kadej ze stron; PPP musi by zaprojektowane w taki sposb, aby maksymalizowa korzyci wszystkich stron, zgodnie z ich celami. Projekt PPP wymaga starannego przygotowania, efektywnych struktur wspierajcych oraz dobrego zrozumienia midzy partnerami; spoeczestwo (spoecznoci), opacajce dane usugi publiczne, powinno zosta wczone do funkcji monitorowania / nadzoru.

ryzyko przedsiwzicia

zmiana determinant prawnych korzyci stron

partycypacja spoeczna

18

Najpopularniejsz form wsppracy midzy sektorem publicznym i prywatnym jest kontraktacja usug. Za waciwe formy partnerstwa publiczno-prywatnego uznaje si jednak formuy: kontrakt menederski, dzieraw; koncesjonowanie i umow typu wybuduj administruj przeka BOT (Build Oparate Transfer). Istot modelu BOT jest budowa przez inwestora obiektu np. instalacji wykorzystujcej odnawialne rda energii a nastpnie, po okresie eksploatowania przekazanie go wadzom komunalnym. Model ten dotyczy inwestycji nowych, motywujc podmiot prywatny do wysokiego standardu wykonania, gdy przysza rentowno inwestora zaley od kosztw eksploatacji. PPP w modelu BOT polega na zawizaniu spki celowej, z odpowiednimi udziaami strony publicznej i prywatnej, dziaajcej w okresie inwestycyjnym i eksploatacyjnym (zazwyczaj s to okresy 20 30 letnie). Obok dwch gwnych stron, udzia mie tu mog inne podmioty, takie jak generalni wykonawcy, konsultanci, przedsibiorstwa operatorskie, firmy ubezpieczeniowe. W klasycznym modelu BOT prywatny partner projektuje, buduje, a nastpnie zarzdza infrastruktur oraz wiadczy usugi dla ludnoci, natomiast sektor publiczny sprawuje nad t dziaalnoci nadzr. Istniej te rne warianty BOT:

Partnerstwo publiczno-prywatne moe by prowadzone w formie spki prawa handlowego (spk kapitaow, spk komandytow lub komandytowo-akcyjn). Atutami strony samorzdowej jest zachowanie osobowoci prawnej, wasnoci majtku. Zgodnie z Art. 16 ust. 1 ustawy o PPP podmiotowi publicznemu przysuguje prawo pierwokupu akcji albo udziaw partnera prywatnego w spce. Korzyci z PPP Do korzyci z zastosowania partnerstwa publicznoprywatnego w inwestycjach OZE naley:

przyspieszenie realizacji inwestycji i osigania celw z


zakresu energetyki odnawialnej

wykorzystanie moliwoci finansowania inwestycji ze


rodkw prywatnych, bez obciania budetu samorzdowego,

wykorzystanie innowacyjnych technologii OZE i efektywno zarzdzania inwestycj przez podmiot prywatny

przeniesienie ryzyka technicznego i organizacyjnego


inwestycji na podmiot prywatny,

BOR buduj, eksploatuj i odnawiaj koncesj, BOT buduj, eksploatuj i przeka, BTL buduj, przeka i dzieraw,

zachowanie uprawnie kontrolnych przez podmiot samorzdowy,

ograniczenia prawdopodobiestwa korupcji i naduy


finansowych w przypadki realizacji inwestycji wycznie przez podmiot publiczny.

DBFO zaprojektuj, buduj, finansuj i eksploatuj,


BOO buduj, posiadaj i eksploatuj
Wkad jednostki samorzdowej w PPP Mienie komunalne, w postacie nieruchomoci, dziaek budowlanych, budynkw, infrastruktury technicznej (uzbrojenia) Opracowania strategiczne (zaoenia lub plan zaopatrzenia w ciepo i energi elektryczn), dokumentacja kartograficzna i geodezyjna, dane o lokalnym potencjale OZE, oceny oddziaywania na rodowiska. Rozpoznanie lokalnego rynku OZE (konkurencji, odbiorcw), zapotrzebowanie obecne i prognozowane na OZE

Wkad partnera prywatnego w PPP Kapita inwestycyjny, sprzt

Know-how w zakresie technologii i realizacji inwestycji

Umiejtno eksploatacji instalacji (mienia) na zasadach rynkowych

Wybr partnera prywatnego Zgodnie z zapisami ustawy jeeli wynagrodzeniem partnera prywatnego jest prawo do pobierania poytkw z przedmiotu partnerstwa publiczno-prywatnego, albo przede wszystkim to prawo wraz z zapat sumy pieninej, wyboru partnera prywatnego dokonuje si stosujc przepisy ustawy z dnia 9 stycznia 2009 r. o koncesjach na roboty budowlane lub usugi. W przypadkach innych ni okrelone w ust. 1, wyboru partnera prywatnego dokonuje si stosujc przepisy ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo za-

mwie publicznych. Podmiot publiczny, po zamieszczeniu ogoszenia w Biuletynie Zamwie Publicznych albo opublikowaniu ogoszenia w Dzienniku Urzdowym Unii Europejskiej, dodatkowo zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej informacj o planowanym partnerstwie publicznoprywatnym. Najkorzystniejsz jest ta oferta, ktra przedstawia najkorzystniejszy bilans wynagrodzenia i innych kryteriw odnoszcych si do przedsiwzicia. Kryteriami oceny ofert s:

podzia zada i ryzyk zwizanych z przedsiwziciem po-

19

midzy podmiotem publicznym i partnerem prywatnym;

terminy i wysoko przewidywanych patnoci lub innych


wiadcze podmiotu publicznego, jeeli s one planowane.

10. Kompleksowa modernizacja systemu grzewczego kotowni, Ruciane-Nida.

podzia dochodw pochodzcych z przedsiwzicia pomidzy podmiotem publicznym i partnerem prywatnym;

stosunek wkadu wasnego podmiotu publicznego do


wkadu partnera prywatnego;

efektywno realizacji przedsiwzicia, w tym efektywno wykorzystania skadnikw majtkowych;

kryteria odnoszce si bezporednio do przedmiotu


przedsiwzicia, w szczeglnoci jako, funkcjonalno, parametry techniczne, poziom oferowanych technologii, koszt utrzymania, serwis. Obszary partnerstwa Wedug Raportu o partnerstwie publiczno-prywatnym w Polsce z 2013 r. opracowanego przez Centrum PPP, szczeglny wzrost zastosowa tej formy realizacji zada publicznych wzrost zanotowa sektor energetyczny na ktry przypada 18% zamwie PPP wszystkich planowanych projektw w 2012 r. W latach poprzednich udzia ogosze w sektorze energetycznym wynosi zaledwie 2% (3 przedsiwzicia). W samym tylko 2012 r. liczba ogosze z sektora energetycznego wzrosa ponad trzykrotnie w stosunku do liczby takich ogosze w latach poprzednich. W zwizku z faktem, i udzia tego sektora wzrs tak znaczco. Opublikowane w 2012 roku ogoszenia dotyczyy nastpujcych projektw z sektora energetycznego: 1. Budowa i eksploatacja dwch ukadw kogeneracyjnych w Brzegu. 2. Termomodernizacja obiektw owiatowych w Bytomiu. 3. Zaprojektowanie i budowa elektrociepowni na biomas oraz centralnej sieci ciepowniczej w Dobiegniewie. 4. wiadczenie usug przesyu energii cieplnej, zarzdzanie i rozwj sieci ciepowniczej w Dobrzeniu Wielkim. 5. Kompleksowa termomodernizacja budynkw uytecznoci publicznej w Karczewie. 6. Budowa i eksploatacja farmy sonecznej Nowa Energia Kranik 1 w Kraniku. 7. Budowa stacji redukcyjno-pomiarowej wysokiego cinienia w gminie Ksiki. 8. Budowa stacji redukcyjno-pomiarowej wysokiego cinienia, sieci gazowej redniego cinienia w gminie Ksiki (ponowne ogoszenie realizowane w innej formule). 9. Wybr partnera prywatnego w celu wiadczenia dostaw ciepa wraz z zaprojektowaniem i budow elektrociepowni w Olsztynie.

W latach 20092011 dominujcym modelem wsppracy, nie tylko wrd ogaszanych, ale i wrd planowanych przedsiwzi PPP bya koncesja. Co znamienne, jedynie w przypadku 3% pomysw rozwaane byo utworzenie spki celowej (specjalnego przeznaczenia SPV). Wie si to przede wszystkim ze sabym przygotowaniem merytorycznym podmiotw wadzy publicznej do posugiwania si tym instrumentem oraz brakiem przejrzystoci obowizujcych regulacji prawnych w tym przedmiocie. W roku 2012 wyranie wzrosa liczba ogosze odwoujcych si do ustawy o PPP (o 25 pkt procentowych) i po raz pierwszy od momentu wejcia w ycie nowelizacji ustawy o PPP, liczba ogosze planowanych na podstawie tej ustawy jest ponaddwukrotnie wysza od liczby ogosze planowanych do realizacji przy zastosowaniu ustawy o koncesji.
PPP w OZE Polsko-woskie konsorcjum firm Control Process i Ecosuntek oraz niemiecka firma ib vogt planuj zbudowa farm solarn w Tomaszowie Lubelskim z wykorzystaniem formuy partnerstwa publiczno-prywatnego. Postpowania dotyczce budowy farm solarnych w Kraniku i Przasnyszu s ju zaawansowane. W Tomaszowie Lubelskim dopiero otwarto wnioski o dopuszczenie do postpowania. Szacunkowy koszt budowy farmy to 12 mln z. Miasto wniesie teren (Polska Grupa Energetyczna przyznaa warunki przyczeniowe), a zadaniem partnera prywatnego bdzie zaprojektowanie, budowa i eksploatowanie farmy o mocy 2 MW oraz zarzdzanie ni. Wedug "Pulsu Biznesu" barier w rozwoju ekologicznych projektw energetycznych, nie tylko w formule PPP, jest niepewno inwestorw co do ksztatu ustawy o odnawialnych rdach energii (OZE). W postpowaniach startuj nieliczne firmy, ktre licz, e nowe prawo powstanie, zanim zostanie wyoniony partner prywatny powiedzia Jarosaw Tybuchowski, czonek zarzdu powiatu przasnyskiego. Do ogoszonego tam postpowania na budow farmy solarnej w PPP zgosiy si dwie firmy polska i duska. Najwicej chtnych (9 podmiotw) przycigno przedsiwzicie w Kraniku.

20

21

You might also like