Mistyka a etyka

Karol Swoboda
WPROWADZENIE W pierwszym wraeniu mistyka kojarzy nam si z yciem kontemplacyjnym z o!oso"nieniem z za#$"ianiem si w sie"ie lu" uczone pisma czy praktykowaniem ascezy z !ala o! lu!zi i %wiata& Z !ru#iej za% strony nie znaj!ziemy innej !zie!ziny 'ilozo'ii kt(ra "y "ar!ziej wi)za$a si ze s'er) pra*is kt(ra "y "ar!ziej interesowa$a si !zia$aniem cz$owieka w %wiecie ni etyka& Wy!aje si wic i tru!no znale+, zwi)zek mistyki i etyk& -ecz czy rzeczywi%cie s) to s'ery tak !alece o! sie"ie o!!alone. W niniejszej pracy pra#n temu zaprzeczy,& Pra#n naszkicowa, wizj w kt(rej mistyka i etyka $)cz) si i zaznaczy, te momenty w kt(ryc/ zwi)zki te s) szcze#(lnie wane posi$kuj)c si przyk$a!ami zar(wno z zac/o!nie#o jak i !alekowsc/o!nie#o kr#u kulturowe#o& Dla te#o celu warto zro"i, krok wstecz na wyszy poziom o#(lno%ci i o!nale+, wsp(ln) przestrze0 !la tyc/ !w(c/ !zie!zin& Wr(,my zatem !o czterec/ pyta0 kt(re postawi$ 1ant w swoim po!rczniku Logiki& 23 4o mo# wie!zie,. 53 4o powinienem czyni,. 63 Na co wolno mi mie, na!ziej. 73 4zym jest cz$owiek. We!$u# 1anta na pierwsze pytanie o!powia!a meta'izyka na !ru#ie 8 etyka na trzecie 8 reli#ia a na czwarte 8 antropolo#ia& 9e!nake jak pisze autor w swojej Logice: w #runcie rzeczy wszystko to mona "y je!nak zaliczy, !o antropolo#ii #!y trzy pierwsze pytania o!nosz) si !o ostatnie#o:2 ;y zwr(cimy "aczniejsz) uwa# na relacje pytania !ru#ie#o i czwarte#o& Zasa!niczym natomiast "!zie !la nas pytanie< jaka etyka jest konsekwencj) istoty cz$owieka kt(ra ukazuje nam si w mistyce. Przyjrzyjmy si najpierw samej mistyce "y nastpnie zo"aczy, co z niej wynika !la 'ilozo'ii cz$owieka oraz 'ilozo'ii moralno%ci& DO=WIAD4ZENIE ;I>?@4ZNE PIAB ;O;EN?CW 1arl Al"ert w swoim Wprowadzeniu do filozoficznej mistyki wyr(ni$ pi, najwaniejszyc/ moment(w mistyczne#o !o%wia!czenia& >) to< je!no%, tera+niejszo%, Do"ecno%,3 szcz%liwo%, mi$o%, i %mier,&5 Przy czym wane jest a"y zaznaczy, i nie naley ic/ postrze#a, i analizowa, o!!zielnie& 4zynimy tak je!ynie ze wz#l!u na pewn) systematyk i jasno%, przekazu nie mniej je!nak w !o%wia!czeniu s) one ze so") %ci%le zespolone& >u#erowa$"ym te pi, moment(w traktowa, niczym pi, o"licz pi, twarzy kt(re nam si jawi)& Patrzmy na nie tak jak mo#li"y%my spojrze, na "ry$ picio%cianu 8 patrz)c z ka!ej strony wi!zimy inn) %cian kt(ra stanowi je!nak powierzc/ni je!nej i tej samej "ry$y je!ne#o !o%wia!czenia mistyczne#o& Prze! przej%ciem !o ic/ om(wienia autor po!kre%la znaczenie i rozumienie !o%wia!czenia&
2 5

I& 1ant Logika. Podrcznik do wyk ad!w" E!a0sk 5FFG s& 6H 1& Al"ert Wprowadzenie do filozoficznej mistyki 1ty 5FF5 s& 52

Do%wia!czenie musimy rozumie, tutaj szerzej ni+li tylko !o%wia!czenie zmys$owe& Przecie ?o cze#o !o%wia!czamy za pomoc) zmys$(w jest zawsze ujmowane i interpretowane przez intelekt i to za po%re!nictwem pamici:6& Pojecie !o%wia!czenia jest r(wnie uywane w sensie wykraczaj)cym poza zar(wno zmys$y jak i intelekt na przyk$a! #!y mowa o !o%wia!czeniu estetycznym czy reli#ijnym& Autor zwraca uwa# na istotny aspekt etymolo#ii te#o terminu& 9est on mianowicie powi)zany z czasownikiem Ijec/a,I& 4o w !alszej analizie o!krywa prze! nami i< W kontek%cie 'ilozo'icznym !o%wia!czenie oznacza wte!y tyle co przemierzanie !ro#i poznania a !o osi)#nicia celu:&7 >tanie si to !la nas na! wyraz jasne #!y we+miemy po! uwa# s$owa Nietzsc/e#o przytoczone jako motto we wstpie Wprowadzenia do filozoficznej mistyki< W$a%ciwym celem wszelkie#o 'ilozo'owania jest !onios$o%,& 4/o, moemy !okona, jeszcze po!zia$u ro!zaj(w !o%wia!czenia na zewntrzne Do!nosi si !o rzeczy i z!arze0 poza nami3 i wewntrzne Dkt(re mamyJro"imy poniek)! Iw nas samyc/I czy te z nami samymi3 to istotniejszy jest 'akt i u po!stawy o"u tyc/ !o%wia!cze0 ley je!no specy'iczne !o%wia!czenie mianowicie samoK!o%wia!czenie !o%wia!czaj)ce#o& Inaczej m(wi)c ka!e !o%wia!czenie czy to zewntrzne czy wewntrzne zasa!za si na pewnym prze!%wia!omym !o%wia!czeniu istno$ci" ja%o$ci !o%wia!czaj)ce#o& Do%wia!czenie to jest !o%wia!czeniem "ytu zawarte jest w ka!ym innym !o%wia!czeniu i u!ziela mu swej wa#i i #$"i& G 9est to innymi s$owy !o%wia!czenie je!no%ci w "ycie K i na ten w$a%nie aspekt mistyczne#o !o%wia!czenia zwr(cimy uwa# najpierw& 2& 9EDNO=B ? mistyczn) intuicj moemy wer"alnie wyrazi, w s$owac/ Lwszystko stanowi je!no%,:& Po#l)! ten nie jest wynikiem wnioskowania czy jakie#o% !yskursu lecz "ezpo%re!nie#o !o%wia!czenia o#l)!u rzeczy Dz $ac& intuitio znaczy tyle co o#l)! wi!zenie3. ?ak jak zac/(! s$o0ca jawi nam si jako pewne do$wiadczenie wizualne" tak te te mistyczny o#l)! je!no%ci wszystkic/ rzeczy jest !la nas 'aktycznym !o%wia!czeniem Dtu!zie moe "y,3& ?ak jak !la poety s$owa s) narz!ziem kt(rym operuje "y prze!stawi, wyrazi, je#o !o%wia!czenie nie "!)c je!nak nim samym tak samo intelekt 'ilozo'a operuje s$owem tworz)c !yskurs +r(!$em kt(re#o jest intuitio mistica. Relacj te#o pozawer"alne#o i zarazem transracjonalne#o mistyczne#o !o%wia!czenia je!no%ci !o wer"alne#o %wiata wielo%ci s$(w Drzeczy koncepcji3 wi!zimy
6 7 G

intuitio mistica#. ?akie rozumienie

!o%wia!czenia a w szcze#(lno%ci !o%wia!czenia mistyczne#o w pe$ni o!krywa prze! nami je#o

?ame s& 55 ?ame s& 56 -ouis -aMelle &ie 'genwart und das 'anze"Dussel!or' 2NG5 za< 1& Al"ert Wprowadzenie do filozoficznej mistyki 1ty 5F5

w roz!ziale 2 ?ao ?e 1in#<

&ao" kt!re mo(e by) nazwane" nie jest wiecznym dao. 0ao" kt!re mo(na wyrazi) s owami" nie jest prawdziwym tao. *azwa" kt!ra mo(e by) nadana" nie jest wieczn+ nazw+. 1mi" kt!re mo(e by) nadane" nie jest sta ym imieniem. ,ez nazwy - oto jest pocz+tek nieba i ziemi. ,ezimienne jest pocz+tkiem nieba i ziemi" *azywanie jest matk+ wszystkic. rzeczy i spraw./ 1mi posiadaj+ce - matka wszystkic. rzeczy.2

Oraz w roz!ziale 75<

0ao da o pocz+tek 3materialnej jedno$ci $wiata45 6edno$) 3podzieli a si4" daj+c pocz+tek dw!m przeciwstawnym si om in i jang. &wie si y zrodzi y trzeci+.7 &ao rodzi jedno" 6edno rodzi dwa" &wa rodz+ trzy" 0rzy rodz+ wszystko.8 9:

Nie pokusz si tu o lepszy komentarz wyej wymienionyc/ 'ra#ment(w ni ten poczyniony przez Paw$a Elit w ;ilozofii wsc.odu: cz$owiek Z 'ilozo'iczne#o punktu wi!zenia DO3 trzecia si$aII o"ok Nie"a i Ziemi jest uznawany za +r(!$o wszystkic/ "yt(w

zin!ywi!ualizowanyc/ D !ziesiciu tysicy istotII3& Nie oznacza to "ynajmniej e cz$owiek wytworzy$ wszystkie istniej)ce w %wiecie rzeczy lecz e z pierwotnej je!no%ci jak) jest !ao wyo!r"nia& Dzieje si to za pomocy pojciowej kate#oryzacji %wiata zwi)zanej z uywaniem jzyka& D&&&3 4o wicej proces ten stanowi r(wnie po!staw wyo!r"niania ze %wiata nas samyc/ a wic utworzenia relacji po!miot 8 prze!miot&:22 Z t) !alekowsc/o!ni) inspiracj) !oskonale wsp($"rzmi) cytowane przez 1arla Al"erta s$owa #reckie#o pisarza i my%liciela Nikosa 1azan!zakisa kt(ry w swoic/ pamitnikac/ opisuj)c spotkanie pasterza i miejskie#o urz!nika m(wi tak< W takie !ni ma si uczucie e prze#ro!y mi!zy cia$em !usz) i materi) rozpa!aj) si i lu!zie 8 po strasznym kompletnym z"$)kaniu 8 mo#) powr(ci, !o pierwotnej Poskiej je!no%ci Q!aoR& Nie istnieje wte!y a!ne jaII tyII ani oniII Qwielo%, rzeczy o!r"no%, po!miot(w i prze!miot(wR wszystko stanowi je!no%, a ta je!no%, jest #$"okim mistycznym upojeniem& D&&&3 Otwieramy ramiona i o"ejmujemy po tak !$u#otrwa$ym #$o!zie po tak !$u#otrwa$ym pra#nieniu i wz"urzeniu nie"o i ziemi naszyc/ o"oj#a ro!zic(w:&25 4z$owiek 8 na co !zie0 rzucony w %wiat !ualizmu pomi!zy nie"em i ziemi) %wiat po!miotu i prze!miotu wntrza i zawntrza przesz$o%ci i przysz$o%ci ycia i %mierci 8 w !o%wia!czeniu mistycznym sc/o!zi w #$)" z$)czaj)c si ze s'er) je!no%ci z kt(rej wy"rzmiewa "yt !ziesiciu tysicy rzeczy:& Niejako co'a si o krok Dc/o, nie jest to 'ortunne okre%lenie ze wz#l!u na je#o czasowy c/arakter3 w moment sprze! rozcz$onkowania na wielo%, jestestw
S H

N 2F 22 25

-aozi Ksiga dao i de z komentarzami Wang ,i" 1rak(w 5FFS -ao ?se &rogi i <noty Ksiga t$umaczenie -eon Zawa!zki na po!stawie wy!ania rosyjskie#o ;oskwaK-enin#ra! 2NGF& Online& Protok($ !ostpu< /ttp<JJcomma&!t&plJeK"ooksJ?ao?e1in#JTtmlJ?ao?e1in#K2&/tml -aozi &aodejing w< -iteratura na %wiecie nr 2 Warszawa 2NUH za< Pawe$ Elita 0aoizm" w< ;ilozofia wsc.odu re!& Peata >zyma0ska 1rak(w 5FF2 -aozi Ksiga dao i de z komentarzami Wang ,i" 1rak(w 5FFS 9e!no to niezr(nicowana je!no%, przeciwie0stwV !wa to jin i jan#V trzy to ziemia nie"o i cz$owiek mi!zy nimi& Pawe$ Elita 0aoizm" w< ;ilozofia wsc.odu re!& Peata >zyma0ska 1rak(w 5FF2 s& 666K667 Nikos 1azantzakis =brac.unek przed >l 'reco" Rein"eck ko$o Tm"ur#a 2NUF za< 1& Al"ert Wprowadzenie do filozoficznej mistyki 1ty 5FF5 s& 6F

sko0czonyc/ w czasie i przestrzeni w moment w kt(rym wszystkie razem z nim je!nakowo wy"rzmiewaj) w boskiej jedno$ci" w wiecznym jestem" w wiecznym teraz. 5& ?ERAWNIE9>ZO>B Z !o%wia!czeniem je!no%ci w "ycie wi)e si !o%wia!czenie tera+niejszo%ci Dlu" te inaczej poczucieJ!o%wia!czenie o"ecno%ci w tera+niejszo%ci3& O ile ka!e poszcze#(lne jestestwo ka!a poszcze#(lna rzecz czy istota maj) swoje okre%lone miejsce i trwanie w przestrzeni i czasie o tyle #!y spojrzymy na nie Dlu" na sie"ie3 z perspektywy ic/ u!zia$u w "ycie ic/ "yciu zo"aczymy i tak jak wsp(lna im jest jedno$) w bycie tak te wsp(lne jest im bycie w tera?niejszo$ci. 9ak pisze 1arl Al"ert< 1a!e jestestwo ma ka!orazowo o!r"ne tylko jemu przynalene miejsce w %wiecie& Ale a!ne jestestwo nie ma o!r"nej tylko jemu przyporz)!kowanej tera+niejszo%ci: 26& Warto zwr(ci, uwa# i #!y m(wimy tu o tera+niejszo%ci nie rozumiemy jej jako pewne je!no konkretne teraz jako element c/wilowy 'ra#ment czasowo%ci ale jako transcen!entne pozaczasowe teraz kt(re przekracza i o"ejmuje wszelak) czasowo%,< przesz$o%, przysz$o%, i wepc/nit) pomi!zy nie potocznie rozumian) c/wil tera+niejsz)& Wr(,my par akapit(w wstecz& 1a!e !o%wia!czenie zasa!za si na prze!%wia!omym !o%wia!czeniu istno%ci jaKo%ci !o%wia!czeniu jestem& ;ona "y zapyta, kie!y jestem. Oczywi%cie tereaz@ Ni#!y nie mo# by)%istnie) w innym miejscu ni teraz. 1a!a inna opcja jest al"o antycypacj) przysz$o%ci al"o wspomnieniem& W o"u przypa!kac/ i tak tyc/ wewntrznyc/ 'enomen(w !o%wia!czam teraz. X 1ena Wil"era w je#o L!uc/owym !zienniku: moemy przeczyta,< Pra/man jest je!yn) rzeczywisto%ci) tylko >el' Dniewys$owiony Pra/manKAtman3 jest rzeczywiste K czysty =wia!ek wieczny Nienaro!zony "ez'oremny Wi!z ostateczne jaK9a promienna Pustka K tylko to jest rzeczywiste i nic poza tym& ?o jest tw(j stan twoja esencja twoja tera+niejszo%, i twoja przysz$o%, twoje pra#nienie i twoje przeznaczenie a je!nak jest to wiecznie o"ecne jako czysta O"ecno%, je!yne kt(re jest 9e!yne&: 27 Pyt jest o"ecny we wszystkic/ jestestwac/ w wiecznym teraz i #!y my sami w tym mistycznym uniesieniu !otykamy #$"i nasze#o jestestwa znikaj) #ranice mi!zy przesz$o%ci) i przysz$o%ci) jest tylko tera+niejszo%,& W !oskona$ym stu!ium Ru!ol'a Otto na! mistyk) wsc/o!u i zac/o!u #!y analizuje s$owa ;istra Ekc/arta moemy przeczyta, i to "oskie esse a !ok$a!niej ipsum esse:
"";ierzone jest wieczno%ci) lecz w a!nym wypa!ku czasem:2G

26 27 2G

1& Al"ert Wprowadzenie do filozoficznej mistyki 1ty 5FF5 s& 6S 1& Wil"er 6eden smak Warszawa 5FFF s& 255 T& Deni'le Aeiter >ck.eart Eottin#en 2N2N s& G6S za< Ru!ol' Otto Aistyka Wsc.odu i Bac.odu Warszawa 5FFF

OP(# jako e jest "ytem jest pocz)tkiem i +r(!$em i ko0cem:2S

P(# 8 czyste istnienie w wieczno%ci przekracza kate#orie czasu i je!nocze%nie zawiera je w so"ie&
P(# nie jest ani tym ani tamtym jak te rozmaite rzeczy P(# jest 9e!nym: 2H P(# jest tym samym 9e!nym kt(rym ja jestem:2U ?en skar" kr(lestwa nie"ieskie#o skrywany jest przez czas i r(noro!no%, i to co wytworzy sama !usza kr(tko 8 jej z!olno%, tw(rcz)& -ecz w takiej mierze w jakiej !usza uwalnia si o! ca$ej tej r(noro!no%ci o!s$ania si w niej 1r(lestwo Poe& ?utaj !usza i "osko%, s) je!nym:& 2N

W wyej wymienionyc/ 'ra#mentac/ jasno jawi nam si mistyczna rzeczywisto%, DP(# Pyt Pra/manKAtman5F >el' Wi!z O"ecno%, 9e!no 9e!yne Dao3 jako rzeczywisto%, nieustannie DzawszeKteraz3 ju nam !ana niepo!zielna i je!nocze%nie nieo!!zielna o! nas wsp($istotna z nami kt(r) je!nak my sami prze! so") zakrywamy o#niskuj)c swoj) tosamo%, swoje "ycie i !zia$anie w przestrzeni intelektu !yskursywne#o my%lenia czasoprzestrzennej i konceptualnej kate#oryzacji %wiata i !o%wia!czenia& ?ak "ar!zo jeste%my zajci postrze#aniem %wiata wielo%ci i je#o or#anizowaniem Dzar(wno wewn)trz jak i na zewn)trz3 je!nocze%nie "u!uj)c samyc/ sie"ie 8 swoj) oso"owo%, swoj) tosamo%, K z cz)stek te#o %wiata wielo%ci Ds)!(w przekona0 pre'erencji3 e przys$aniamy 'un!amentaln) istot nas samyc/ i %wiata& Nie%wia!omo%, te#o 'aktu jest +r(!$em nasze#o cierpienia&52 Xywaj)c s$(w ;istrza Ekc/arta 8 sami skrywamy prze! so") kr(lestwo nie"ieskie&55 6& >Z4ZA=-IWO=B E!y wic w mistycznym !o%wia!czeniu o!krywamy prze! so") Dlu" te w so"ie3 kr(lestwo nie"ieskie !o%wia!czamy r(wnie inne#o je#o aspektu mianowicie poczucia ca$kowite#o szcz%cia i spe$nienia& Poniewa w z$)czeniu z "ytem kt(ry jest je!nym $)czymy si z pe$ni) nie ma tam miejsca na jakikolwiek "rak& Nie pozostaje ju nic !o spe nienia. Pe$nia i szcz%cie ukazuj) si w ca$o%ci& Py wyra+niej to ukaza, 1arl Al"ert posi$kuj)c si s$owami
2S 2H 2U

Rousseau czyni

2N

5F

52

55

?ame s& G7F Y& P'ei''er Aeister >cke.art -eipzi# 2UGH s& 7NH 6 za< Ru!ol' Otto Aistyka Wsc.odu i Bac.odu Warszawa 5FFF T& Puttner Aeister >ck.arts Sc.riften und Predigten" aus dem Aittel.oc.deutsc.en ubesetzt 9ena 2N25 t&5 s& UU za< R& Otto Aistyka Wsc.odu i Bac.odu Warszawa 5FFF T& Puttner Aeister >ck.arts Sc.riften und Predigten" aus dem Aittel.oc.deutsc.en ubesetzt 9ena 2N25 t&5 s& 5FU za< R& Otto Aistyka Wsc.odu i Bac.odu Warszawa 5FFF 9e!na z 'un!amentalnyc/ tez in!yjskiej 'ilozo'ii we!anty zawarta w Cpaniszadac." m(wi o tosamo%ci je!nostkowej !uszy 8 Dtmana oraz a"solutu 8 ,ra.mana" s'ormu$owana w s$owac/< ?y jeste% tym: Dprzez ItoI naley rozumie, a"solut3 oraz< 9a jestem Pra/manem: po!o"nie jak w przytoczonyc/ s$owac/ ;istrza Eck/arta kt(re#o zreszt) z 'ilozo'i) i mistyk) we!anty w wy!aniu =ankary zestawia Ru!ol' Otto wykazuj)c ic/ imponuj)c) z#o!no%,& Por& P& >aj!ek Wedanta w< ;ilozofia wsc.odu re!& Peata >zyma0ska 1rak(w 5FF2 oraz R& Otto Aistyka Wsc.odu i Bac.odu Warszawa 5FFF Po!o"nie w in!yjskiej we!ancie aEidya" t$umaczone z sanskrytu jako Iniewie!zaI jest 'un!amentalnym +r(!$em nasze#o cierpienia Dnie c/o!zi tu o niewie!z rozumian) potocznie jako "rak in'ormacji lecz niewie!z co !o praw!ziwej istoty rzeczywisto%ci i nas samyc/3& Zo"& P& >aj!ek Wedanta w< ;ilozofia wsc.odu re!& Peata >zyma0ska 1rak(w 5FF2 Z kolei w tantrze %iwaickiej maja Dtzn& iluzja3 zakrywa natur a"solutu umoliwiaj)c partykularne !o%wia!czenie wyo!r"nione#o a wic o#raniczone#o prze!miotu przez nakierowany na je#o poznanie po!miot& Pe$ni ona r(wnie 'unkcj wymierzania %wiata jest po!stawow) miar) wszystkic/ zjawisk& Zo"& Z& ?rzci0ski 0antra Fiwaicka w< ;ilozofia wsc.odu re!& Peata >zyma0ska 1rak(w 5FF2

rozr(nienie mi!zy szcz%liwo%ci) a uszcz%liwieniem po!kre%laj)c e to !ru#ie zalene jest o! czynnika zewntrzne#o pojawia si ze wz#l!u na co% co u%szcz$liwia&56 O ile szcz%liwo%, wynika z "ytu i w zwi)zku z tym jest trwa$a niezmienna Djest "owiem nierozerwalnie zwi)zana z innymi aspektami omawiane#o przez nas !o%wia!czenia< je!no%ci) i tera+niejszo%ci)3 o tyle uszcz%liwienie jest zmienne "o zalene o! tak samo zmiennyc/ w czasie i przestrzeni jestestw& 9ak pisze Rousseau w swoic/ Aarzeniac.< Xczucie istnienia wolne o! wszelkic/ innyc/ porusze0 %wia!omo%ci jest samo w so"ie tak wspania$ym uczuciem za!owolenia i pokoju e samo je!no wystarcza$o"y "y os$o!zi, i umili, nam to istnienie& ?rze"a je!nak umie, si z!ystansowa, o! wielo%ci ziemskic/ zmys$owyc/ wrae0 kt(re nas wci) rozpraszaj) i m)c) s$o!ycz istnienia& Ale wikszo%, lu!zi tar#ana ci)#$ymi namitno%ciami niewielkie ma pojcie o tym stanie:57& Para!oksalnie w nieustannyc/ poszukiwaniac/ szcz%cia i spe$nienia po%r(! wielo%ci jestestw sami o!cinamy si o! ")!+ przys$aniamy so"ie pe$nie szcz%cia i spe$nienia !ostpne ju teraz jako nasza naj#$"sza istota jako nasz "yt nasze istnienie& Oczywi%cie mona powie!zie, e czujemy szcz%cie #!y zostajemy uszcz%liwieni przez r(ne rzeczy przez realizacj naszyc/ pra#nie0& 9est ono je!nak nietrwa$e i pr!zej czy p(+niej przemija pozostawiaj)c pustk i miejsce na nowe pra#nienia kt(re zn(w nc) i o"iecuj) spe$nienie& ?rwa$e szcz%cie kt(re jest naszym u!zia$em w mistycznym !o%wia!czeniu c/arakteryzuje "ezpra#nieniowo%,& 9est kompletne nicze#o nam ju !o szcz%cia nie potrze"a& ?ak !$u#o jak +r(!$o nasze#o szcz%cia upatrujemy w s'erze wielo%ci rzeczy tak !$u#o skazani jeste%my na "rak spe$nienia lu" w najlepszym wypa!ku spe$nienie tymczasowe& Natomiast #!y zrozumiemy i szcz%cie jest nam !ane ju teraz i tutaj ni#!zie in!ziej Dtak jak nieustannie !ana i !ostpna jest nam nasza istota3 i "!zimy o tym pamita, otwiera si prze! nami niezmienna przestrze0 szcz%cia i spokoju& >pok(j ten moe zapanowa, tylko !ziki !o%wia!czeniu je!no%ci& E!y tkwimy wyo"cowani i po!zieleni w %wiecie wyo"cowanyc/ i po!zielonyc/ rzeczy oraz innyc/ os(" nieustannie naraeni jeste%my na kon'likty& Poniewa ka!a linia #raniczna jest potencjaln) lini) 'rontu5G& >zcz%liwo%, o kt(rej tu mowa niewiele ma wsp(lne#o ze zmiennymi stanami emocjonalnymi jest raczej prostym trwa$ym stanem kt(ry zwyczajnie wy"rzmiewa #!y o!wr(cimy nieco wzrok o! wielo%ci rzeczy i skierujemy #o na ukryty za mno#o%ci) je!en "yt& Dop(ki zaan#aowani jeste%my przez powierzc/owno%, jestestw !op(ki nc) one nasze zmys$y i l#nie !o nic/ nasz umys$ !op(ty za#$uszona pozostaje s$o!ka melo!ia szcz%cia i spe$nienia kt(r) cic/o nuci "yt w #$"i istnienia&
56 57

5G

1& Al"ert Wprowadzenie do filozoficznej mistyki 1ty 5FF5 s& 7H 9&9& Rousseu Aarzenia samotnego wdrowca" Pasel 2N76 s& 25F za <1& Al"ert Wprowadzenie do filozoficznej mistyki 1ty 5FF5 Zo"& 1& Wil"er *iepodzielone" 2NNS oraz Spektrum $wiadomo$ci" Warszawa 5FFN

7& ;IZO=B 1olejny aspekt mistyki jakim jest mi$o%,& Istotne jest wyr(nienie !w(c/ po!stawowyc/ 'orm mi$o%ci kt(re nam si ukazuje w mistycznym kontek%cie& Pierwszym z nic/ jest eros. O!niesiemy si to !o te#o co wiemy o nim o! Platona& ;i$o%, jako eros jest si$) transcen!encji i rozwoju si$) pc/aj)c) nas ku m)!ro%ci& 9est !)eniem !o ostateczne#o poznania& ?a !ro#a rozpoczyna si o! umi$owania pikna cielesne#o i!)c przez coraz "ar!ziej u!uc/owione stopnie poznania a !o kresu 8 poznania pikna same#o& ?o pikno za% jak je opisuje Platon niezwykle po!o"ne jest !o te#o co o!krywa si prze! nami w omawianym tutaj !o%wia!czeniu mistycznym& 4zytamy o nim w Cczcie: pikno wieczne kt(re nie powstaje i nie #inie i nie rozwija si ani nie wi!nie&&& pikno samo w so"ie niezmienne i wieczne a wszystkie inne prze!mioty pikne uczestnicz) w nim jako% w ten spos(" e po!czas #!y same powstaj) i #in) ono ani si pe$niejszym nie staje ani u"oszym ani #o a!na w o#(le zmiana nie !otyka:&5S 9est to wic si$a daimon - jak nazywa #o Derosa3 Platon K duc. w dzia aniuG2 kt(ra popyc/a nas w !)eniu !o je!no%ci jak) !o%wia!cza, !ane nam jest w ostatecznym poznaniu mistyczne#o !o%wia!czenia kt(ra w ko0cu z umi$owania m)!ro%ci przera!za si w je!no%, mi$o%ci i m)!ro%ci& Dru#im natomiast o"liczem mi$o%ci jest agape. 9est to twarz kt(ra osi)#n)wszy ju t je!no%, i spe$nienie o!wraca si z powrotem "y o"j), %wiat wielo%ci matczyn) opiek) "y poc/yliwszy si na! nie!ol) %wiata o!!a, si s$u"ie& 9ak pisze ;istrz Eck/art< I ta je!nakowo%, z 9e!ne#o w 9e!nem z 9e!nem jest +r(!$em i pocz)tkiem kwitn)cej arliwej mi$o%ci:& 5U X Eck/arta ?o cze#o zayli%my w kontemplacji wy!ajemy w mi$o%ci:& Xczucie to jest jak Pisze emocjonalnym wyrazem je!no%ci w "ycie& W takiej mi$o%ci wyraa si je!no%, istoty "osko%ci i !uszy kt(r) cec/uje o! teraz u'no%, wiara o!!anie woli i s$u"a& 5N Pona!to je!nak Otto< c/o!zi u nie#o QEck/artaR o co% wysze#o 8 zje!noczenie tej woli z najwysz) wol) !la

!okonania nowe#o %wiee#o czynu. 3H4 w tej o!nowionej silnej woli zje!noczone#o po!miotu yje teraz sama wieczna %wita i z"awienna wola:6F& Z tej perspektywy jasne wy!aj) nam si s$owa =w& Au#ustyna< 1oc/aj i r(" co c/cesz:&
5S 5H

5U

5N 6F

Platon Cczta" 522 P za< 1& Al"ert Wprowadzenie do filozoficznej mistyki 1ty 5FF5 O erosie powie!a si tu na!to e nie jest "o#iem lecz tylko istot) p($"osk) wielkim !uc/em D daimon3 i jako taki jest czym% [[po%re!nim pomi!zy "o#iem a tym co %miertelne\\& ?o [[po %ro!ku\\ okazuje si je!nak nie stanem lecz akcj)&: Eros jest wpraw!zie istot) po%re!ni) pomi!zy istotami nie%miertelnymi a %miertelnymiV nie jest je!nak ic/ mieszank) lecz kim% kursuj)cym mi!zy o"iema moliwo%ciami:& 1& Al"ert Wprowadzenie do filozoficznej mistyki 1ty 5FF5 s& GN S2 Ale po ojcu #oni za tym co pikne i co !o"re o!wany zuc/ t#i my%liwy zawsze jakie% wymy%la sposo"y !o rozumu !)y !a, so"ie ra!y potra'i:& Platon Cczt" 5F6 D Zo"& te 1& Wil"er Kr!tka .istoria wszystkieg" Warszawa 2NNN T& Puttner Aeister >ck.arts Sc.riften und Predigten" aus dem Aittel.oc.deutsc.en ubesetzt 9ena 2N25 t&5 s& H6 za< R& Otto Aistyka Wsc.odu i Bac.odu Warszawa 5FFF R& Otto Aistyka Wsc.odu i Bac.odu Warszawa 5FFF s& 577 R& Otto Aistyka Wsc.odu i Bac.odu Warszawa 5FFF s& 56U

>koro z$)czywszy si w je!no%ci w "ycie z ca$ym stworzeniem przepe$nieni jeste%my "ez#raniczn) !o nie#o mi$o%ci) i trosk) a nasza wola spoczywaj)c w 6ednem" wsp($istotna jest woli Poej zaiste moemy czyni, co c/cemy #!y nie jest to nic inne#o ni to co c/cia$"y sam P(#& I c/o, s$owa Au#ustyna mo#li"y%my w tym kontek%cie potraktowa, jako o!powie!+ na !ru#ie 1antowskie pytanie nie zro"imy te#o i za#$"imy si w nie nieco "ar!ziej& Zanim je!nak to zro"imy& Om(wi pokr(tce ostatni wyszcze#(lniony przez 1& Al"erta moment mistyczne#o !o%wia!czenia jakim jest $mier). G& =;IERB =mier, o tyle jest pro"lemem i napawa cz$owieka lkiem o ile je#o tosamo%, je#o I9aI zo#niskowane jest w s'erze wielo%ci jestestw o ile postrze#a sie"ie jako o!r"n) istot rzucon) po%r(! innyc/ rzeczy i istot tak jak one wszystkie sko0czon) w czasie i przestrzeni& ?ak jak si$a istnienia pra#nienie ycia jest je!nym z najsilniejszyc/ instynkt(w cz$owieka tak te lk prze! %mierci) nico%ci) o!ej%ciem w nie"yt jest "o!aje najsilniejszym je#o lkiem& Wraz z !o%wia!czeniem wolno%ci o! izoluj)ce#o IjaI zanika lk utraty cze#okolwiek& Nie jest si ju !$uej przywi)zanym !o istnienia i nie zna si strac/u prze! %mierci):& 62 E!y o!kryjemy w so"ie i z$)czymy si z t) s'er) "ytu o kt(rej tyle ju powie!zieli%my wte!y pro"lem %mierci przestaje nim "y, #!y przynaley on !o s'ery pozor(w cieni K jak powie!zia$"y Platon 8 i nie !otyczy nas ju wicej& >imon Weil pisz o tym tak< 4/o,"ym umar$a wszec/%wiat "!zie trwa$ !alej& Nie jest to !la mnie a!n) pociec/) je%li jestem czym% innym ni wszec/%wiat& 9e%li je!nak wszec/%wiat jest !la mnie ni"y !ru#ie cia$o wte!y moja %mier, przestaje !la mnie znaczy, wicej ni %mier, ko#o% inne#o:65& ;oja tosamo%, w z$)czeniu z "ytem wyc/o!z)c poza ramy o!r"ne#o 9a i je#o cia$a nie przejmuje si ju %mierci) tak jak my teraz nie przejmujemy si poje!ynczym w$osem kt(ry wypa!a #!y jeste%my czym% wicej co trwa na!al& 4/o, mona "y z pewno%ci) powie!zie, jeszcze o %mierci w zwi)zku z !o%wia!czeniem mistycznym poprzestaniemy na tym i przej!ziemy teraz !o kwestii zasa!niczyc/ czyli< jaka koncepcja istoty cz$owieka wy$ania si z powyszyc/ rozwaa0 oraz jakie to ma konsekwencje !la etyki. I>?O?A 4ZZOWIE1A 9ak !ot)! wiele ju pa!$o stwier!ze0 kt(re mniej lu" "ar!ziej o!nosi$y si !o naszej istoty& Po!sumujmy wic to w je!nym miejscu tak a"y%my mieli jasny i klarowny o"raz& 2& Istota cz$owieka jawi si jako je!no%,& 9e!no%, z innymi rzeczami 8 jestestwami 8
62 65

]& Zotz Iistoria filozofii buddyjskiej" 5FFH 1rak(w s& 2FG >& Weil Ay$li prze$& A& Ol!zkaKYry"esowa Warszawa 2NUG za< 1& Al"ert Wprowadzenie do filozoficznej mistyki 1ty 5FF5

w "ycieV je!no%, z "ytem z praw!ziw) natur) rzeczywisto%ci D"yt jest tym co jest na praw!: wszelka o!r"no%, rzeczy jest iluzoryczna3& Istot) zar(wno nasz) jak i ca$ej rzeczywisto%ci jest "yt je!no%, 6edno.JJ 1stota cz$owieka istota %wiata Dwielo%ci rzeczy3 oraz istota a"solutu s) tosame& 5& Naszej istocie immanentnie przynalene jest szcz%cie wolno%, o! cierpienia i %mierci& 9est niezmiennie pe$ni)& 6& ?ym samym o!krycie i trwa$e urzeczywistnienie w$asnej praw!ziwej istoty jest wyzwoleniem o! nieszcz%cia i cierpienia 8 ma ona c/arakter soteriolo#iczny& 7& Dla wikszo%ci lu!zi ic/ praw!ziwa istota jest zakryta nie!ostpna co jest +r(!$em cierpienia& 4ierpi) oni z powo!u niewie!zy na temat swoje praw!ziwej istoty&67 6G G& Xczuciowym wyrazem naszej istoty jest mi$o%,& O"jawia si ona z je!nej strony jako !)enie !o realizacji naszej istoty natomiast z !ru#iej strony jako wsp($czucie i mi$osier!zie wo"ec innyc/ kt(ryc/ "yt nacec/owany jest cierpieniem i !)eniem "y !opom(c im w cierpieniu&6S S& ?ak pojmowna istota cz$owieka ma r(wnie c/arakter teleolo#iczny najwyszym rzeczywistym !o"rem& Przyjrzyjmy si teraz temu jakie to wszystko moe mie, znaczenie !la etyki& 1ON>E1WEN49E E?@4ZNE Pierwsz) rzecz) na jak) c/cia$"ym zwr(ci, uwa# jest 'akt regu y etycznej" kt(ra w r(nyc/ swoic/ wariantac/ m(wi nam<
66

jest

i tak pojmowana

i !o%wia!czana istota cz$owiecze0stwa stanowi soli!ny 'un!ament oparcie !la tak zwanej z otej Zac/owuj si w stosunku !o innyc/ tak jak"y% c/cia$ a"y inni zac/owywali si w stosunku !o cie"ie& Nie naley zac/owywa, si w stosunku !o innyc/ w spos(" kt(ry !la nas samyc/ jest

67 6G

6S

Z zastrzeeniem kt(re wyraaj) po!ej%cia ne#atywne apo'atyczne i wszelkie pozytywnie wyraone okre%lenia na temat Po#aJa"solutu maj) c/arakter zamknity a a"solut przekracza wszelkie moliwe !o pomy%lenia kate#orie& >t)! na przyk$a! w "u!!yzmie pojcie i !oktryna pustki" czy te nauka o niedwoisto$ci Da nie o je!no%ci3 w !zo#czen& Zo"& przyp& 52 i 55 Przy czym nie c/o!zi tu o teoretyczn) konceptualn) wie!z lecz o wie!z p$yn)c) z "ezpo%re!nie#o !o%wia!czenia& Wi!a, wiele zwi)zk(w mi!zy naszymi rozwaaniami a tym co 1en Wil"er okre%la wsp($cze%nie mianem filozofii wieczystej" #!y jak pisze w >ksplozji $wiadomo$ci: ?worzy ona ezoteryczne Q#$"okie ukryte elitarneR j)!ro Tin!uizmu Pu!!yzmu ?aoizmu >u'izmu oraz mistyki c/rze%cija0skiej:& W ksi)ce pt& Fmiertelni nie$miertelni "ar!zo zwi+le prze!stawia za$oenia filozofii wieczystej jak nastpuje< Po pierwsze Duc/ QP(# a"solutR istnieje i po !ru#ie Duc/ istnieje wewn)trz& Po trzecie wikszo%, z nas nie wie o Duc/u wewn)trz #!y yjemy w %wiecie #rzec/u o!!zielenia i !woisto%ci ^ to znaczy _yjemy w stanie upa!ku czy w stanie iluzji& Po czwarte istnieje wyj%cie z te#o upa!ku #rzec/u i iluzji istnieje Dro#a !o Wyzwolenia& Po pi)te jeeli p(j!ziemy t) Dro#) rezultatem "!zie O!ro!zenie lu" O%wiecenie "ezpo%re!nie !o%wia!czenie Duc/a wewn)trz Najwysze#o Wyzwolenia kt(re ^ po sz(ste ^oznacza koniec #rzec/u i cierpienia i kt(re ^ po si(!me ^ko0czy si spo$ecznym aktem mi$osier!zia i wsp($czucia wo"ec wszystkic/ czuj)cyc/ istot&:

przykry& R(" innym to cze#o sam c/cia$"y% !o%wia!czy,& Nie r(" innym te#o cze#o samo nie c/cia$"y% !o%wia!cza,& I na koniec< koc/aj "li+nie#o swe#o jak sie"ie same#o& W prostyc/ s$owac/ moemy wic powie!zie, i z$ota re#u$a zaleca nam a"y%my !ru#ie#o cz$owieka traktowali tak !o"rze jak sie"ie same#o& ?aka postawa moe stanowi, wyzwanie z perspektywy naszyc/ e#oistycznyc/ nastawionyc/ na !o"ro mnie same#o jako o!r"nej je!nostki je!nake ka!orazowo #!y !o%wia!czymy naszej istoty jako je!no%ci z "li+nim ta e#oistyczna perspektywa ule#a os$a"ieniu& W mistycznym !o%wia!czeniu znika przepa%, mi!zy 9a Di tym co !o"reJz$e !la mnie3 a ?y Di tym co !o"reJz$e !la !ru#ie#o3& 9a i ?y staje si je!nym wic pra#n !o"ra !la !ru#ie#o jako siebie samego" poniewa !o%wia!czam ju teraz tylko je!ne#o 9a je!ne#o Pytu. 9e#o !o"ro jest moim !o"rem a je#o cierpienie jest moim cierpieniem& 4o praw!a je!norazowe mistyczne !o%wia!czenie moe "y, niewystarczaj)ce a"y na sta$e zmieni, postaw cz$owieka ale mistyka postuluje moliwo%, trwa$ej trans'ormacjiV moliwe jest pe$ne urzeczywistnienie naszej praw!ziwej istoty przekroczenie e#oistycznej perspektywy raz na zawsze& Nie mniej je!nak ju je!norazowy prze"$ysk na przyk$a!zie etyki "u!!yjskiej& Eautamie Pu!!zie zar(wno w o#(lnym sensie jak i przy 'ormu$owaniu poszcze#(lnyc/ zakaz(w i nakaz(w 4/o!zi$o konkretnie o unikanie takic/ my%li s$(w i uczynk(w kt(re umacniaj) iluzj w$asnej o!r"no%ci i zast)pienie ic/ zac/owaniem os$a"iaj)cym e#ocentryzm& DO3 4o po!trzymywa$o o!r"no%, po!miotu "y$o o!rzucane co j) relatywizowa$o wzmacniane:& 6H Raz ujrzawszy praw!ziw) istot Dsie"ie same#o i rzeczy3 po!ejmujesz praktyk kt(ra z je!nej strony jest o!"iciem te#o w#l)!u a z !ru#iej s$uy je#o utrwaleniu& W !zia$aniu takim niejako urzeczywistnia si !o%wia!czony w#l)! w natur rzeczy& Postpowanie stanowi)ce o `stawaniu si` cz$owieka je#o aktualizacji jest w "u!!yjskiej etyce r(wnie istotne jak wewntrzne samopoznanie& 9ak moemy przeczyta, u Zotza< Eranice mi!zy rzeczami a istotami okazuj) si ar"itralne& Poznanie e nie jest si istotowo r(nym o! !ru#iej oso"y p$ynnie przec/o!zi w po%wicenie si na jej rzecz:&6U i !alej< >tan Pra/mana okre%lany jako wsp($czucie sta$ si wraz z pra!ni)6N najwaniejsz) cnot) ma/ajany& O"ie warunkuj) si nawzajem i s) nieroz$)czne< kto !o%wia!cza tako%ci rzeczy i istot "oleje z innymi i naraa si !la nic/V kto z powo!u wsp($czucia poje!yncze !o%wia!czenie istoty rzeczywisto%ci moe mie, pozytywne konsekwencje !la !alsze#o postpowania& Wi!a, to wyra+nie

6H 6U 6N

]& Zotz Iistoria filozofii buddyjskiej" 5FFH 1rak(w s& 2F2 I"!n s& 2FN Prad(nia< m)!ro%, rozpoznania istoty rzeczywisto%ci&

!zia$a niee#oistycznie znosi #ranice e#ocentryzmu i z!o"ywa m)!ro%,:7F& Wi!zimy wic jak na !ro!ze postpowania i praktyki splataj) si !wa wzajemnie wspieraj)ce si w rozwoju czynniki Dw$a%ciwie tru!no jest je o!!zieli,3< m)!ro%, p$yn)ca z !o%wia!czenia pole#aj)ca na coraz wyra+niejszym postrze#aniu rzeczywisto%ci tak) jaka w istocie jest oraz r(wnole#le po#$"iaj)ce si wsp($czucie Dmi$o%,3 kt(reDa3 roz"u!za imperatyw !zia$ania !la !o"ra innyc/& Zwaywszy na teleolo#iczny i soteriolo#iczny c/arakter naszej praw!ziwej istoty jawi nam si ona jako najwyszy cel cz$owieka warto%, sama w so"ie& Warto%, jako to co z#o!ne z nasz) natur) jako to co !o nas apeluje !oma#a si spe$nienia realizacji& Z tej perspektywy sam te cel nazwijmy #o urzeczywistnieniem" z!aje si "y, si$) kt(ra o"ok wyej wspomnianyc/ m)!ro%ci i wsp($czucia popyc/a nas na tej !ro!ze tu!zie przyci)#a w swoj) stron&
72

Dzia$a ona w nas

i poprzez nas& Przypomnijmy so"ie co powie!zieli%my o >rosie" mi$o%ci kt(ra ewoluuje a !o umi$owania Pikna samego.75 Im wyra+niej poznajemy nasz cel tym "ar!ziej pra#niemy !o nie#o !)y,& Wraz z po#$"iaj)c) si /armoni) rozumu uczu, i woli po#$"ia si pikno poznawanej rzeczywisto%ci& 9ak pisze 1rzyszto' 9an Paw$owski< ontolo#iczne kt(re kulminuje w o!krywaniu je!no%ci 9est to swe#o ro!zaju !o%wia!czenie ja: i zasa!y %wiata: poznawanie

pierwszyc/ zasa! $)czy si wic z poznawaniem praw!y o so"ie samym:&76 ;)!ro%, i wsp($czucie K najwysze cnoty ,uddyzmu ma.ajany % znaj!uj) swoje uoso"ienie w i!eale bod.isattwy" istoty prze"u!zonej kt(ra rezy#nuje z w$asne#o ostateczne#o wyzwolenia i !ecy!uje si po%wici, !la innyc/ a"y pom(c im w osi)#niciu wyzwolenia& Po!/isattwowie s) wzorami stan(w najwysze#o poznania /armonii m)!ro%ci wsp($czucia kt(re zosta$y przez lu!zi urzeczywistnione&77 Pewne po!o"ie0stwo moemy zo"aczy, w Plato0skiej ale#orii jaskini #!y Platon nie pozwoli$ cz$owiekowi wyzwolonemu z kaj!an o#l)!aj)cemu w %wietle s$onecznym praw!ziwy %wiat a nawet samo s$o0ce pozosta, tam i cieszy, si wolno%ci)& Nak$a!a Platon na nie#o o"owi)zek powt(rne#o zej%cia "y pom(#$ wyzwoli, si r(wnie innym& 9ak pisze 1arl Al"ert< Dla Platona mianowicie wyc/owanie i 'ilozo'ia s) tosame w swym celu< przekszta$caniu cz$owieka w wysz) 'orm istnienia:7G 9e%li wic przyjmiemy za mistyk) i t) wysz) 'orm) istnienia jest Pyt 9e!no P(# ?ao Pra/man Pustka tosame z nasz) praw!ziw) istot) jak ukazuje nam si to w intuitio mistica"
7F 72

75

76 77 7G

I"!n s& W rzeczywisto%ci to sama wewntrzna natura "u!!y !zia$a a"y si urzeczwistni, nie za% je!nostka` D&-& 4armo!y 9&?& 4armo!y Aistycyzm w wielkic. religiac. $wiata 1rak(w 5F22 s& 2G7 ?) si$) moe "y, te $aska kt(ra jak naucza$ Akwinata nie unicestwia natury lu!zkiej ale j) zak$a!a i !oskonali& Przez $ask jest ona uz!rowiona& Zaska jest !o!atkow) si$) kt(ra wspiera cz$owieka w staraniac/ je#o rozumu uczu, i woli na !ro!ze !o Po#a& Zo"& =w& ?omasz Suma teologiczna 1&9&Paw$owski &yskurs i asceza 1rak(w 5FFH s& GF P& 1apleu 0rzy filary zen Warszawa 2NN2 s& 6FU 1& Al"ert Wprowadzenie do filozoficznej mistyki 1ty 5FF5 s& 5F7

przyj), r(wnie musimy i naszym o"owi)zkiem jest wr(ci, !o jaskini i poma#a, innym wyzwoli, si z kaj!an #!y< &&&wszyscy kt(ryc/ !usze !ozna$y #$"okie#o wstrz)su autentycznej przemiany musz) zma#a, si z !onios$ym moralnym o"owi)zkiem krzyczenia prosto z serca K DO3 autentyczno%, zawsze i nieo!wo$alnie niesie ze so") )!anie i o"owi)zek< musisz m(wi, najlepiej jak potra'isz trz)%, !uc/owym !rzewem i %wieci, re'lektorami w oczy za!owolonyc/ z sie"ie lu!zi& ;usisz tej ra!ykalnej realizacji pozwoli, z /ukiem toczy, si przez twoje y$y i wstrz)sa, lu!+mi wok($ cie"ie& Niestety je%li nie ro"isz te#o z!ra!zasz swoj) autentyczno%,& Xkrywasz sw(j praw!ziwy stan& D&&&3 ka!a realizacja #$"i niesie ze so") straszliwe "rzemi< 4i kt(rym !ane jest wi!zie, je!nocze%nie o"arczeni s) o"owi)zkiem przekazywania tej wizji z niezac/wian) pewno%ci)< to jest w$a%nie to "rzemi& ;o#$e% ujrze, praw! po! warunkiem e "!ziesz przekazywa$ j) innym Dtakie jest ostateczne znaczenie %lu"owania "o!/isattwy3& DO3 -iczy si wy$)cznie to D&&&3 e tylko !ziki "a!aniu i wyraaniu swojej wizji z pasj) praw!a moe w ka!y moliwy spos(" pokona, op(r %wiata& 4zy masz racj czy si mylisz je!ynie twoja pasja moe zmusi, lu!zi !o o!krycia praw!y& ?woim o"owi)zkiem jest przyczynia, si K w ka!y moliwy spos(" K !o te#o o!krycia a wic twoim o"owi)zkiem jest wyraanie praw!y z ca$) pasj) i o!wa#) jak) znaj!ujesz w swoim sercu `&7S POD>X;OWANIE W %wietle powyszyc/ rozwaa0 mistyka jawi si nie jako s'era o!erwana i o!le#$a o! %wiata i !ru#ie#o cz$owieka lecz wrcz przeciwnie jako s'era kt(ra "liej ju "y, nie moe& Do%wia!czalne zakorzenienie w "ytowej wsp(lnocie !aje najsilniejsze oparcie !la moralne#o postpowania wo"ec %wiata i wo"ec "li+nie#o kt(re nie jest ju tylko wynikiem ar"itralnie przyjtyc/ norm czy teoretycznyc/ rozwaa0 etycznyc/ ale !o%wia!czenia na w asnej sk!rze 8 tyle e o! jej wewntrznej strony& 9estem przekonany i w !zisiejszym z#lo"alizowanym kosmopolitycznym pluralistycznym %wiecie mistyka moe i%, w sukurs po!!awanej naciskom czy rozmyciu moralno%ci #!y etyka jaka si z niej wy$ania jest zar(wno prywatna jak i uniwersalna&

7S

1& Wil"er 6eden smak Warszawa 5FFF s& 55K56