Punkty witalne na ciele człowieka

i ich wykorzystanie w technikach Jiu Jitsu.

Praca na 1 Dan Jiu-Jitsu Goshin-Ryu

Robert Rawicz
Punkty witalne na ciele człowieka..............................................................................................1
i ich wykorzystanie w technikach Jiu Jitsu................................................................................1
Robert Rawicz.............................................................................................................................1
I. Wstęp.......................................................................................................................................3
II. Uderzenia w miejsca wrażliwe – etami-waza........................................................................3
III. Klasyfikacja punktów witalnych...........................................................................................5
A. Punkty witalne podstawowe...............................................................................................5
B. Punkty witalne drugorzędne...............................................................................................5
IV. Położenie punktów witalnych na ciele człowieka................................................................6
- Punkty witalne głowy .........................................................................................................6
- Punkty witalne szyi...............................................................................................................8
- Punkty witalne tułowia ........................................................................................................9
1. klatka piersiowa, ............................................................................................................9
2. brzuch i miednica, ........................................................................................................11
3. grzbiet............................................................................................................................13
- Punkty witalne kończyn .....................................................................................................14
V. Zakończenie.........................................................................................................................18
Literatura:..........................................................................................................................18
I. Wstęp
Ciało ludzkie jest w mniejszym lub większym stopniu wrażliwe. Konsekwencją urazu
jakiegokolwiek obszaru ciała jest ból i w zależności od miejsca oraz siły uderzenia, krótszy
lub dłuższy rozstrój któregoś z istotnych narządów ciała, niekiedy ze skutkiem groźnym dla
zdrowia, a nawet śmiertelnym.

Istnieje na ciele człowieka kilkadziesiąt miejsc o szczególnej wrażliwości na ciosy.

Orientacja w ich rozmieszczeniu pozwala w pewnym stopniu ustrzec się błędów w obronie
własnego ciała i podnosi skuteczność wykonywanych technik. Uprawiając Jiu Jitsu, warto
znać możliwe skutki zastosowania ćwiczonych technik: obrażenia i konsekwencje, jakie mogą
wywołać w organizmie człowieka, by ustrzec się bezkrytycznego, niezróżnicowanego ich
stosowania w przypadku zagrożenia.

Dla obezwładnienia napastnika, zadawanie uderzeń na oślep i z niekontrolowaną siłą jest

niecelowe i niebezpieczne, powoduje niejednokrotnie skutki większe od zamierzonych,
przekraczające granice obrony koniecznej. Z tego powodu, adept Jiu Jitsu winien znać
wymienione tu i opisane punkty witalne ciała ludzkiego, umieć dobrać miejsce, sposób i
intensywność uderzeń oraz ogólnie orientować się w ich działaniu i skutkach.

II. Uderzenia w miejsca wrażliwe – etami-waza

Z badań nad japońskimi systemami Jiu Jitsu wynika, że pierwotnymi formami etami-waza
(technikami uderzeń w miejsca wrażliwe) były ciosy:

- zewnętrznym kantem otwartej dłoni – tegatana (shuto) rys.1.:

- wewnętrzną krawędzią otwartej dłoni – haito rys.2:

rys.1 rys. 2

- różne formy pchnięć (szturchnięć) końcami wyprostowanych palców ręki – nukite

Wyróżnia się dwa rodzaje nukite: gdy ręka jest wyprostowana rys.3, oraz gdy ręka jest zgięta
rys.4
rys.3 rys.4

ippon-nukite – uderzenie jednym palcem (wskazującym) rys.4 lub końcem kciuka rys.5

rys.4 rys.5

Nihon-nukite – podwójne zasadnicze nukite rys.6 uderzenie dwoma rozwartymi palcami ręki
lub dwoma złączonymi palcami wzmocnionymi rys.7. Inną odmianą Nihon-nukite jest
uderzenie dwoma złączonymi palcami (wskazującym i środkowym) rys.8

rys.6 rys.7 rys.8

Należy tutaj nadmienić, że wszelkie nierozsądne i zbyt intensywne ćwiczenia palców mogą
powodować liczne kontuzje i ich deformacje.

Z biegiem czasu przedstawione powyżej formy klasycznego etami-waza zostały

rozszerzone o inne formy stosowanych w walce uderzeń, a w tym ciosy:

seiken – cios nasadą pięści rys.9, tettsui – „żelaznym młotem” rys.10, hiji – łokciem rys.11,
hiza – kolanem rys.12, sokuto – zewnętrzną krawędzią stopy rys.13,

rys.9 rys.10 rys.11 rys.12 rys.13

kakato – uderzenie piętą rys 14, teisho – podstawą dłoni rys.15, haisoku – grzbietem stopy
rys.16, teisoku – wewnętrzna powierzchnią stopy rys.17A, chusoku – nasadą palców stopy
rys.17B

rys.14 rys.15 rys.16 rys.17

tsumasaki – uderzenie końcami palców stopy rys.18, hirabasami – „otwarte nożyce” –
powierzchnia uderzająca znajduje się miedzy palcem wskazującym a odwiedzionym kciukiem
rys. 19, uraken – grzbietem pięści rys.20

rys.18 rys.19 rys.20

W Jiu Jitsu sposób wykonywania technik etami-waza nie jest sciśle określony, są to w
zasadzie techniki wykańczające i wykonuje się je w zależności od sytuacji walki w sposób jak
najbardziej prosty, celowy i zarazem skuteczny.

Aby wszystkie opisane wyżej techniki uderzeń można było wykorzystać należy zapoznać się
z lokalizacją punktów witalnych na ciele człowieka, w które można zastosować atak.

III. Klasyfikacja punktów witalnych

Wszystkie wyżej opisane sposoby (techniki) uderzeń wykorzystuje się do atakowania
punktów witalnych (wrażliwych) na ciele człowieka.

A. Punkty witalne podstawowe

Punktem witalnym podstawowym jest taki punkt ciała człowieka, którego zaatakowanie z
wielką siłą może spowodować jego śmierć lub trwałe kalectwo.

Ogólnie, okolicami ciała podatnymi na wstrząs pourazowy są: głowa, gałka oczna, krtań,
narządy płciowe, klatka piersiowa.

Skutek ciosu w podstawowy punkt witalny zależny jest bardziej od jego siły niż od precyzji
trafienia. Niejednokrotnie jest jednak tak, że silny cios, mogący u jednego osobnika wywołać
ciężkie obrażenia, u osoby o dużej odporności fizycznej nie wywoła większych efektów.
Indywidualna jest też reakcja na ból, wywołany uderzeniem, zależna od psychicznej
odporności i nastawienia do walki.

B. Punkty witalne drugorzędne

Punktem witalnym drugorzędnym jest taki punkt ciała człowieka, którego zaatakowanie z
wielką siłą może wywołać u niego utratę przytomności, obezwładniający ból, szok nerwowy
i/lub utratę pionowej pozycji ciała.

Atak skierowany na punkt witalny drugorzędny stosuje się dla unieszkodliwienia napastnika
przez pozbawienie go możliwości lub chęci do dalszej agresji, oszczędzając w miarę
możności miejsca, których wrażliwość stwarza groźbę stosunkowo łatwego wywołania
nieodwracalnych, a niepożądanych skutków. Należy liczyć się jednak z możliwością
spowodowania różnego stopnia uszkodzeń atakowanej części ciała w postaci złamań kości,
zmiażdżeń tkanek, wylewów lub obrzęków, mogących doprowadzić nawet do trwałego
kalectwa.

IV. Położenie punktów witalnych na ciele człowieka

Klasyfikacja 49 (głównych) punktów witalnych ciała ludzkiego rozróżnia 27 punktów
witalnych podstawowych, położonych z reguły na osi głównej ciała, oraz 22 punkty witalne
drugorzędne, przeważnie umiejscowione na kończynach.

1. oko 2. ciemię 3. skroń 4. jabłko Adama 5. punkt pod uchem 6. potylica 7. szew
międzyszczękowy 8. wargi 9. nos 10. kark 11. punkt pomiędzy brwiami 12. podbródek 13.
tętnica szyjna 14. krtań 15. staw skroniowo-żuchwowy 16. szyja na wysokości 3-4 kręgu 17.
kąt żuchwy 18. podstawa żuchwy 19. pępek 20. śledziona 21. wierzch nadgarstka 22. staw
barkowy 23. wątroba 24. IX krąg piersiowy 25. V-VI krąg piersiowy 26. podbrzusze 27.
mostek 28. nerka, wysokość XI kręgu piersiowego 29. tętnica promieniowa 30. splot
słoneczny 31. staw łokciowy 32. żołądek 33. serce 34. stawy nadgarstka 35. obojczyk 36.
punkt między kciukiem a wskazicielem 37. wewnętrzna powierzchnia uda 38. podbicie stopy
39. kość łonowa 40. ścięgno Achillesa 41. dół pachowy 42. podudzie 43. kość krzyżowo-
ogonowa 44. staw kolanowy 45. genitalia 46. rejon wolnych żeber 47. dół podkolanowy
48. staw skokowy 49. pachwina

- Punkty witalne głowy

Głowa jest częścią ciała o szczególnym zagęszczeniu punktów witalnych. Z tego względu, w
Jiu Jitsu zasadniczo nie jest ona stosowana do zadawania uderzeń. Większość punktów
witalnych położonych na głowie zalicza się do punktów witalnych podstawowych, ze
względu na bezpośrednią bliskość mózgu oraz jej wyjątkowo bogate unerwienie i
unaczyniowienie.

Uderzenia kierowane są w następujące podstawowe punkty witalne głowy:

l. ciemię, łącze kości czaszki czołowo-zewnętrznej,

2. skroń,
3. potylica, tylna część czaszki,
4. punkt położony między brwiami, szew czołowo-nosowy kości czaszki,
5. gałka oczna,
6. wklęsłość za uszami, punkt wrażliwy na stosowany w samoobronie ucisk palcami,

mogą spowodować wstrząs nerwowy, zaburzenia zdolności widzenia, natychmiastową utratę

przytomności, szok mózgu, nerwów czaszkowych i niekiedy kręgosłupa, szok układu
krążenia w postaci zaburzeń ciśnienia tętniczego i pracy serca, zaburzenia równowagi i
koordynacji ruchów, zawroty głowy i nudności. W cięższych przypadkach, uderzenia w
wymienione punkty witalne mogą spowodować śmierć w różnym odstępie czasu od momentu
urazu.

Uderzenia kierowane w następujące drugorzędne punkty witalne głowy:

1. kość nosowa,
2. szew międzyszczękowy, nasada górnych zębów na przedłużeniu przegrody nosowej,
3. wargi,
4. podbródek,
5. staw skroniowo-żuchwowy,
6. kąt żuchwy,
7. podstawa żuchwy,

mogą spowodować utratę przytomności, zaburzenia zmysłu równowagi, zwichnięcie lub

złamanie stawu szczękowego oraz dużą bolesność, krwawienie, obrzęk, możliwość
naruszenia zębów lub złamanie przegrody nosowej. Nos, tworzą stosunkowo nieodporne na
uraz chrząstki i kości, łatwo ulegające przemieszczeniu, powodując intensywny ból, obfity
krwotok błony śluzowej nosa i silne łzawienie, ograniczające zdolność widzenia.

Szew międzyszczękowy, leżący tuż pod nosem, leży w silnie unerwionej strefie twarzy.
Nawet stosunkowo umiarkowane uderzenie w ten punkt witalny powoduje silny ból i
łzawienie. Silny cios często powoduje zwichnięcie, a nawet złamanie pojedynczego lub kilku
sąsiednich zębów. Uderzenie w wargi, stanowiące rejon o największej ilości receptorów
czuciowych twarzy, powoduje dużą bolesność.

Łącznie na głowie znajduje się 13 punktów witalnych: 6 punktów witalnych podstawowych

oraz 7 punktów witalnych drugorzędnych.

- Punkty witalne szyi

Uderzenia kierowane w podstawowe punkty witalne przedniej powierzchni szyi:

1. jabłko Adama
2. punkt położony pomiędzy krtanią a nasadą mostka nad zbiegiem obojczyków

mogą spowodować częściowe lub całkowite zablokowanie oddechu i utratę przytomności. W

przypadkach skrajnych, mogą spowodować śmierć w wyniku szoku, zmiażdżenia chrząstek
lub obrzęku błon śluzowych krtani i tchawicy oraz krwotoku wewnętrznego.

Uderzenia kierowane w podstawowy punkt witalny bocznej powierzchni szyi:

3. połowa długości mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego

nawet przy stosunkowo niezbyt mocnym ciosie powodują ostry ból oraz mogą spowodować
utratę przytomności i oddechu w wyniku szoku naczyń głowy, nerwów czaszkowych, nerwów
i splotów nerwowych narządów szyi i zatoki szyjnej oraz serca i narządów wewnętrznych.
Bardzo silne uderzenie w ten punkt witalny może spowodować śmierć. Silny uchwyt palcami
za mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy jest nadzwyczaj bolesny.

Uderzenia kierowane w podstawowy punkt witalny tylnej powierzchni szyi:

4. punkt położony między 3 a 4 kręgiem szyjnym mogą spowodować utratę przytomności

wskutek ciężkiego szoku mózgu, nerwów czaszkowych oraz uszkodzenie kręgów kręgosłupa
szyjnego i jego rdzenia, powodując śmierć lub paraliż kończyn.

Łącznie w obrębie szyi znajdują się 4 punkty witalne podstawowe.

- Punkty witalne tułowia

Tułów człowieka podzielić można następująco:

1. klatka piersiowa,

Punktami witalnymi podstawowymi klatki piersiowej są:

1. okolica serca,
2. dół pachowy.

Uderzenie skierowane w klatkę piersiową, aczkolwiek powodujące efekty nieco mniej

nasilone niż w przypadku punktów witalnych leżących w obrębie głowy i szyi, wywiera efekt
w postaci od kilku do kilkunastosekundowego przerwania oddechu, skokowego spowolnienia
akcji serca i objawów szoku układu krążenia lub utraty przytomności, w wyniku szoku
nerwów czaszkowych za pośrednictwem kręgosłupa i sympatycznego układu nerwowego oraz
szoku narządów klatki piersiowej, głównie płuc, serca i przełyku.

Uderzenia kierowane w okolice pod sutkami, pomiędzy 5 a 6 żebrem po obu stronach, tuż pod
mięśniem piersiowym, mogą spowodować utratę przytomności wskutek szoku płuc, ośrodka
oddechu i krążenia. W przypadku silnych kopnięć, nastąpić może pęknięcie lub złamanie
jednego lub kilku żeber.

W lewej połowie górnej części klatki piersiowej znajduje się rejon serca, ( l ) reagującego na
silne uderzenie skurczem naczyń wieńcowych.

Uderzenia kierowane w punkt (2) tj. dół pachowy, odstęp pomiędzy 4 a 5 żebrem z boku
ciała, zwłaszcza zadane podczas wykonywania techniki ręcznej, odsłaniającej bok ciała,
spowodować mogą silny ból i utratę władzy w kończynie górnej w wyniku szoku nerwu
pachowego i utratę przytomności w wyniku szoku płuc, ośrodków oddechu i krążenia oraz
mięśni oddechowych.

Z reguły średniej siły cios na dłuższy czas uniemożliwia posługiwanie się górną kończyną,
szczególnie jej odwodzenie. Punkt ten wrażliwy jest na ucisk palcami1.

Drugorzędne punkty witalne klatki piersiowej

1. obojczyk
2. punkt położony tuż pod połączeniem rękojeści mostka z trzonem, czyli pod wyniosłością
na 1/3 wysokości mostka, licząc od góry
3. szczyt ramienia, łącze wyrostka barkowego z obojczykiem

Uderzenia kierowane w rejon obojczyka, zwłaszcza dół nadobojczykowy, nieco ponad

środkową częścią obojczyka, mogą spowodować porażenie pasa barkowego i całego ramienia
w wyniku szoku części nadobojczykowej splotu ramiennego, tętnicy szyjnej wspólnej i żyły
szyjnej wewnętrznej oraz utratę przytomności.

Sama kość obojczykowa jest stosunkowo podatna na złamania, powodujące silny ból przy
każdej próbie poruszenia ramieniem.

1
Uchwyt palcami stosowany jest do obezwładniania przeciwnika uciskiem na arterie oraz drobne punkty
witalne, jak podbródek, wierzch dłoni, punkt pomiędzy palcem wskazującym a kciukiem, spód przegubu, dół
pachowy, ścięgno Achillesa, miejsce między uchem a skrajem dolnej szczęki.
Uderzenia kierowane w punkt ( 2 ) mogą spowodować ostry ból w klatce piersiowej,
zaburzenia oddechu i bolesny skurcz krtani oraz gardła, naruszenie równowagi systemu
nerwowego w wyniku szoku naczyń górnej połowy klatki piersiowej oraz utratę przytomności
wywołaną szokiem serca, arterii płucnych i krtani. W przypadkach bardzo silnych uderzeń,
zwłaszcza zadawanych techniką nożną, może nastąpić złamanie mostka, niekiedy połączone
ze stłuczeniem narządów klatki piersiowej: aorty, przełyku, płuc lub osierdzia.

Uderzenia kierowane w ( 3 ) mogą spowodować ostry ból i obezwładnienie kończyny,

spowodowane urazem stawu barkowego i szokiem nadobojczykowej części splotu
ramiennego. Staw barkowy można stosunkowo łatwo zwichnąć gwałtownym wykręceniem
ramienia w tył na plecy. Zwichnięcie w stawie mostkowo-obojczykowym może nastąpić po
zastosowaniu silnego kopnięcia w tułów z jednoczesnym szarpnięciem za uchwyconą rękę,
tak, by działająca siła przeniosła się wzdłuż osi długiej obojczyka.

Łącznie w obrębie klatki piersiowej znajduje się 5 punktów witalnych: 2 punkty witalne
podstawowe oraz 3 punkty witalne drugorzędne.

2. brzuch i miednica,

Punktami podstawowymi tego rejonu ciała są:

1. splot słoneczny, wgłębienie tuż pod mostkiem,

2. boczna powierzchnia tułowia na wysokości 12 żebra, okolica tzw. wolnych żeber,
3. śledziona,
4. wątroba,
5. nadbrzusze,
6. pępek,
7. punkt położony około 2 cm pod pępkiem,
8. jądra,
9. pachwiny,
10. okolica łonowa.

W dolnej części tułowia znajdują się organy wewnętrzne, jak wątroba, żołądek, jelito cienkie i
grube, trzustka, śledziona, pęcherz moczowy, narządy płciowe wewnętrzne i zewnętrzne,
nerki. Silny atak skierowany w ten rejon łatwo wyzwala wstrząs ogólny.
Narządy znajdujące się w dolnej części tułowia podatne są na uszkodzenia i krwotok w
przypadku zadania w nie silnego uderzenia, w pierwszym rzędzie ścian przewodu
pokarmowego, dalej wątroby, trzustki i śledziony.

Silny uraz tej części tułowia może spowodować uszkodzenie krezki jelita cienkiego lub
uszkodzenie przepony, zwłaszcza po stronie lewej, ze względu na strukturalne warunki
anatomiczne.

Uderzenie w splot słoneczny, zwłaszcza podczas wdechu, powoduje szok układu

sympatycznego z charakterystycznym krótkotrwałym porażeniem przepony, cechującym się
specyficznym, dojmującym bólem i niemożnością wykonania wdechu ani wydechu, skokowe
zmiany rytmu pracy serca i utratę kontroli nad ruchami. Bardzo silne kopnięcie zadane w ten
punkt może spowodować obrażenia narządów wewnętrznych.

Uderzenie w okolice pępka powoduje głównie szok jelita cienkiego i pęcherza, naczyń
krwionośnych i nerwów podbrzusza.

Uderzenia w boczną powierzchnię dolnej części tułowia, powodują, w zależności od strony

ciała, która zostaje uderzona:

- po stronie prawej

szok wątroby i płuc, porażenie ośrodka oddechowego oraz ostry ból w podżebrzu i dołku
podsercowym, połączone z silnymi nudnościami. Wątroba, chroniona wprawdzie w pewnym
stopniu przez łuk żebrowy, z uwagi na swój duży rozmiar, masę, kruchą konsystencję i płytką
lokalizację, może ulec uszkodzeniu przy nawet stosunkowo niezbyt silnym ataku w prawą
dolną część tułowia,

- po stronie lewej

szok żołądka i śledziony z efektami na rytmie pracy serca i zaburzeniami pracy układu
oddechowego. Śledziona może stosunkowo łatwo ulec pęknięciu, powodującemu krwotok
wewnętrzny, niekiedy nie dający niepokojących objawów nawet przez kilka dni. Pęknięcia
śledziony z reguły kończą się jej operacyjnym usunięciem. Jest ona narządem wewnętrznym
najczęściej ulegającym uszkodzeniu w wyniku urazu jamy brzusznej w rejonie dolnej lewej
połowy klatki piersiowej.

Uderzenie w okolicę ruchomych, odsłoniętych tzw. wolnych żeber (od VIII do XII) często
powoduje ich złamanie, połączone z trudnościami oddechowymi i bólem z nerwów
międzyżebrowych.

Uderzenie w jądra powoduje przerwanie oddechu i spadek ciśnienia tętniczego krwi,

odruchowe zgięcie tułowia w przód i podniesienie się jąder, oraz utratę przytomności wskutek
szoku nerwów splotu sromowego, krzyżowego i miednicznego oraz nerwów i naczyń jąder i
pachwin. Silny uraz tej okolicy ciała powoduje, oprócz wstrząsu ogólnego, szybko
następujący, rozległy - często olbrzymi - krwawy wylew w worku mosznowym i okolicach
oraz obrzęk urażonych tkanek. Możliwe jest, przy bardzo silnych uderzeniach, nastąpienie
nagłego odruchowego zgonu uderzonego. Zdarza się uszkodzenie dróg moczowych lub
uszkodzenie kości łonowych i przedniego spojenia miednicy. W sytuacjach samoobrony,
stosowany bywa silny, miażdżący chwyt za worek mosznowy wraz z jądrami, wykonywany
zarówno od przodu, jak i od tyłu napastnika.

Silne uderzenie skierowane w pachwiny spowodować może utratę przytomności, panowania

nad ruchami, ostry ból w miednicy i podbrzuszu, zablokowanie stawu biodrowego i
kolanowego. Stłuczenie naczyń i tętnic przebiegających w tej okolicy może przynieść w
konsekwencji trwałe kalectwo.

Uderzenie skierowane w okolicę nadłonową spowodować może utratę przytomności wskutek

szoku splotu sromowego, krzyżowego i miednicznego oraz utratę panowania nad ruchami i
pionowej pozycji ciała. Co do pęcherza moczowego, uderzenie w tę okolicę z reguły nie
powoduje jego uszkodzeń, o ile nie jest on wypełniony lub nie następuje złamanie kości
łonowej, mogące spowodować jego obrażenia.

Łącznie w obrębie dolnej części tułowia znajduje się 10 punktów witalnych

3. grzbiet.

W obrębie grzbietu znajdują się przede wszystkim kręgosłup i nerki. Kręgosłup jest tworem
na całej swej długości podatnym na uszkodzenia w wyniku uderzenia, mogących
spowodować utratę przytomności, uszkodzenie rdzenia lub śmierć.

Podobnie jak w wypadku urazów głowy, również kręgosłup doznać może uszkodzeń nie
wyniku otrzymanego uderzenia, lecz na skutek utraty równowagi i upadku na twarde podłoże
lub przeszkodę.

Uraz części wysokiej kręgosłupa w wyniku uderzenia skierowanego w punkt:

1. VII krąg szyjny może spowodować utratę przytomności w wyniku szoku mózgu i nerwów
czaszkowych, splotu szyjnego oraz obwodowego układu nerwowego.
Uraz części środkowej (piersiowej) kręgosłupa w wyniku uderzenia skierowanego w punkty:
2. przestrzeń między "wewnętrznymi krawędziami łopatek, między V a VI kręgiem
piersiowym

3. IX krąg piersiowy
może spowodować utratę przytomności wskutek ciężkiego szoku aorty, płuc, serca i
kręgosłupa, zatrzymanie oddechu i zaburzenia krążenia.

Uraz okolicy nerek w wyniku uderzenia skierowanego w punkt:

4. okolica podłopatkowa i lędźwiowa, punkty położone po obu stronach XI kręgu piersiowego

spowodować może utratę przytomności wskutek ciężkiego urazu nerek, ich nerwów i naczyń
krwionośnych oraz kurczowy ból w okolicy lędźwiowej promieniujący wzdłuż moczowodu
do jąder, zwykle połączony z bolesnym parciem na mocz.

W przypadku silnych uderzeń, mimo osłony anatomicznej w postaci żeber i silnych mięśni
grzbietu okolicy lędźwiowej, często dochodzi do pęknięcia nerki.

Uraz części niskiej kręgosłupa w wyniku uderzenia skierowanego w punkt:

5. kość krzyżowo-ogonowa, spowodować może złamanie kości ogonowej oraz utratę

przytomności wskutek szoku kręgosłupa, nerek, mózgu i porażenie nerwów splotu
krzyżowego.

Łącznie w obrębie grzbietu znajduje się 5 punktów witalnych podstawowych.

- Punkty witalne kończyn

Kończyny górne i dolne są narządami ruchu wrażliwymi na ból w przypadku uderzenia,
zwłaszcza wymierzonego w okolice łokcia, nadgarstka, stawu kolanowego lub skokowego.

Łącznie w obrębie kończyn znajduje się 12 punktów witalnych: 5 punktów witalnych

drugorzędnych na kończynie górnej i 7 punktów witalnych drugorzędnych w obrębie
kończyny dolnej.

Punkty witalne kończyn górnych

Uraz kończyny górnej powstający w wyniku uderzenia skierowanego w punkt:

1. boczną powierzchnię stawu łokciowego,
2. wierzch dłoni pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym,
3. staw nadgarstka,
4. wewnętrzna powierzchnia nadgarstka,
5. wierzch przegubu między zakończeniem kości promieniowej i łokciowej,

spowodować może utratę przytomności oraz utratę władzy w kończynie górnej i panowania
nad ruchami w wyniku szoku nerwów i arterii splotu ramiennego.

Uderzenia zadane w bok ramienia w okolice łokcia, następujące zwłaszcza w technikach

bloku przed atakiem ręcznym, mogą spowodować różnego nasilenia objawy stłuczenia nerwu
promieniowego, powodując drętwienie ręki, spaczenie czucia i zaburzenia ruchu całego
ramienia.

Staw łokciowy i nadgarstka powoduje silny ból przy wykręceniach oraz zastosowaniu
dźwigni przeprostowujących lub zginających staw poza fizjologiczny zakres jego ruchu.

Łącznie w obrębie kończyny górnej rozróżniamy 5 punktów witalnych drugorzędnych.

Punkty witalne kończyn dolnych

Atak skierowany w którykolwiek z punktów witalnych kończyny dolnej powoduje z reguły

utratę pionowej pozycji ciała (pochylenie tułowia połączone z półprzysiadem lub upadek).
Przy uderzeniach lżejszych, uderzenie takie powoduje odruchowe odciążenie urażonej nogi.

Punkty witalne na kończynie dolnej człowieka podzielić można na:

- punkty witalne uda i podudzia,

Uraz kończyny dolnej spowodowany uderzeniem skierowanym w punkt:

1. staw kolanowy,
2. dół podkolanowy,
3. wewnętrzna powierzchnia uda, punkt położony na 2/3 długości uda, w przybliżeniu o
szerokość dłoni nad boczną powierzchnią kolana,

powoduje ostry ból i niewykluczoną utratę przytomności w wyniku szoku naczyń

krwionośnych i nerwów przebiegających w tym rejonie.

Atak na tylną powierzchnię kolana, bogato unaczynioną i unerwioną, powoduje z reguły

natychmiastowy upadek, często następujący całym ciężarem ciała na twarde podłoże
stosunkowo wrażliwą rzepką kolanową.

Atak skierowany na przednią powierzchnię kolana może łatwo spowodować uszkodzenie lub
w przypadku zadziałania od wewnętrznej strony stawu kolanowego, zwichnięcie rzepki
kolanowej i uszkodzenie leżącej pod nią kaletki maziowej lub więzadeł krzyżowych kolana.

Złamanie rzepki kopnięciem skierowanym prostopadle do jej powierzchni powoduje silny,

zwalający z nóg ból, całkowicie uniemożliwiający ruch w stawie kolanowym oraz niemal
natychmiastowy silny obrzęk.

Atak skierowany w boczną powierzchnię kolana, zarówno wewnętrzną, jak i zewnętrzną,

zwłaszcza na wyprostowane, zablokowane kolano, spowodować może kłujący,
obezwładniający ból w kolanie, niemożność wyprostowania kolana i uszkodzenie łąkotek
oraz więzadeł pobocznych kolana. Podatniejsza na uszkodzenia trwałe jest wewnętrzna
powierzchnia kolana.

Atak, zwykle nożny, skierowany w wewnętrzną powierzchnię uda bywa niezwykle skuteczny
w sytuacjach samoobrony. Dostatecznie silny uraz mięśni uda powoduje niemożność ustania
na urażonej kończynie. Dotyczy to również powierzchni zewnętrznej uda.

Uraz spowodowany uderzeniem w punkt:

4. kość piszczelowa w połowie wysokości goleni

powoduje ostry ból w wyniku szoku nerwu strzałkowego wspólnego i tętnicy piszczelowej
przedniej oraz zablokowanie ruchów stopy.

Uraz spowodowany uderzeniem w punkt:

5. ścięgno Achillesa, zakończenie mięśnia brzuchatego

powoduje ostry ból w łydce, dolnej części brzucha i miednicy oraz czasową utratę w władzy
w kończynie.

- punkty witalne stopy

Uraz spowodowany uderzeniem w punkty:

6. kostki boczne i przyśrodkowe

7. grzbiet stopy, nieco na zewnątrz od środkowej linii biegnącej między ścięgnami palców
dużego i drugiego stopy

powoduje utratę władzy w kończynie oraz ostry ból wskutek szoku nerwów stopy, tętnicy
piszczelowej i nerwu strzałkowego głębokiego.

Uraz od uderzenia lub gwałtownego nadepnięcia na grzbiet stopy, zwłaszcza stopą obutą, jest
bardzo bolesny z uwagi na wysokie unerwienie tej okolicy o dużej ilości ścięgien, naczyń
krwionośnych i nerwów znajdujących się na kostnym podłożu płytko pod skórą.
Spowodowane w ten sposób obrażenia stopy mogą spowodować uszkodzenia naczyń,
ścięgien oraz okostnej i pozostawić przewlekłe bóle jej grzbietu.

Nieujęte w wykazie punktów wrażliwych są palce stopy, bolesne w przypadku silnego

miażdżenia nadepnięciem, mogącym przy użyciu dużej siły spowodować uszkodzenie
stawów palców stopy lub ich złamanie. Grzbiet stopy i jej palce atakowane są najczęściej w
obronie przed różnego rodzaju obchwytami tułowia przez napastnika.

Na kończynach górnych znajdują się też punkty bolesne na ucisk palcami.

Najdostępniejszymi z nich na kończynie górnej są punkty położone na nadgarstku, na dłoni
pomiędzy palcem wskazującym a kciukiem, na ramieniu pomiędzy bicepsem a tricepsem oraz
tuż pod tricepsem, na 1/3 długości ramienia z boku. Na kończynie dolnej punktem wrażliwym
na ucisk jest ścięgno Achillesa.

Nieujęte w wykazie punktów witalnych są palce dłoni, niezwykle łatwe do wyłamania ze

stawów.
V. Zakończenie

Literatura:
1. Dokumentacja Polskiego Związku Taekwon-do
2. „Jiu Jitsu Sztuka walki obronnej” – Krzysztof Kondratowicz