Raport - Badanie Standardow Zarzadzania Finansami W Ngo1 PDF

BADANIE STANDARDW ZARZDZANIA FINANSAMI W NGO
RAPoRT KoCoWY MABOR CENTRUM DoRADZTWA I SZKoLE
BADANIE STANDARDW ZARZDZANIA FINANSAMI W NGO

RAPoRT KoCoWY MABOR CENTRUM DoRADZTWA I SZKoLE
Streszczenie
CZ I
OMPETENCJE PRACOWNIKW POLSKICH ORGANIZACJI K POZARZDOWYCH WZAKRESIE ZARZDZANIA FINANSAMI
1.1. Rnorodno organizacji pozarzdowych wPolsce 11 1.2. Kompetencje osb zarzdzajcych NGO oraz koordynatorw projektw wzakresie zarzdzania nansami 13 1.3. Przyczyny aktualnego poziomu kompetencji wzakresie zarzdzania nansami osb pracujcych wNGOs 14 1.4. Skutki aktualnego poziomu kompetencji wzakresie zarzdzania nansami osb pracujcych wNGOs 15
Cz III

19
UZYSKANE WYNIKI
7.1. Ankieta dla zarzdzajcych 35 7.2. Ankieta dla koordynatorw projektw
ROZDZIA 1. WProwadzENiE

ROZDZIA 7. ANaLiza wYNiKw aNKiET

39
ROZDZIA 8 . ANaLiza JaKociowa wYwiadw iNdYwidUaLNYch

8.1. Zakres obowizkw osb zarzdzajcych NGO 44 8.2. Samoocena osb zarzdzajcych odnonie do poziomu wiedzy zwizanej zzarzdzaniem nansami 45 8.3. Ksigowo organizacji 46 8.4. Sprawozdawczo organizacji 49 8.5. Kondycja nansowa organizacji 50 8.6. Zarzdzanie nansami 54 8.7. Ryzyko nansowe organizacji wpercepcji osb zarzdzajcych 58 8.8. Potrzeby osb zarzdzajcych wzakresie zarzdzania nansami worganizacji 9.1. Wnioski zanalizy wynikw badania ilociowego 9.2. Wnioski zanalizy wynikw badania jakociowego 61 63 68
Cz II
METODA BADA ROZDZIA 2. PLaN BadaNia

59
Rozdzia 9. WNIOSKI
ROZDZIA 3. BadaNE orGaNizacJE

3.1. Funkcje osb badanych worganizacjach 21 3.2. Forma prawna badanych organizacji 22 3.3. Wielko budetu 22 3.4. Liczba etatowych pracownikw worganizacji 23 3.5. Wielko miejscowoci 23 3.6. Okres dziaalnoci 24 3.7. Udzia wszkoleniach zzakresu zarzdzania nansami 4.1. Badanie ilociowe 4.2. Badanie jakociowe 25 27 29 30
Rozdzia 10. REKOMENDACJE

10.1. Rekomendacje dalszego dziaania dla centrw informacji iwspierania organizacji 10.2. Rekomendacje dalszego dziaania dla orodkw wspierania podmiotw ekonomii spoecznej 71 11.1. Scenariusz wywiadu pogbionego 11.2. Ankieta dla zarzdzajcych 77 11.3. Ankieta dla koordynatorw 81 74
Rozdzia 11. ANEKS

24
ROZDZIA 4. Narzdzia BadawczE
ROZDZIA 5. ProcEdUra BadaNia ROZDZIA 6. HiPoTEzY EMPirYczNE
Zacznik nr 1. Charakterystyki badanych organizacji Bibliograa 90
86
STRESZCZENIE
Niniejszy raport zosta przygotowany na zlecenie Fundacji dla Polski (FdP), ktra w partnerstwie z Polsko-Amerykaskim Funduszem Poyczkowym Inicjatyw Obywatelskich (PAFPIO) realizuje projekt szkoleniowo-doradczy Akademia zarzdzania nansami NGO. Badanie standardw zarzdzania nansami w polskich organizacjach pozarzdowych (ang. non-prot organizations; NGOs) to pierwsze w Polsce kompleksowe badanie wiedzy i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami w trzecim sektorze, prowadzone nie tylko wrd kadry zarzdzajcej, lecz take wrd pracownikw niszego szczebla koordynatorw projektw. Badanie (ankieta on-line dla obu badanych grup oraz wywiady pogbione z zarzdzajcymi) przeprowadzone zostao na grupie 50 organizacji z caej Polski (organizacji pozarzdowych oraz spdzielni socjalnych) o rnej skali dziaania, rozkadzie terytorialnym, dowiadczeniu, wielkoci budetu, tak by jak najdokadniej odzwierciedlao zrnicowanie sektora pozarzdowego w Polsce. Realizujc badanie, szczegln uwag powicono poznaniu codziennej praktyki zarzdzania nansami w NGOs. Pytano wic o rozumienie kwestii nansowych przez osoby odpowiedzialne za ten obszar, wspprac z ksigowoci, korzystanie z narzdzi niezbdnych do zarzdzania, np. budet czy tabel cash ow. Analizowano rwnie stopie tzw. ekonomizacji sektora, czyli prowadzenie bd gotowo do rozpoczcia dziaalnoci odpatnej/ gospodarczej, co wydaje si by istotn potrzeb caego sektora w obliczu niepewnej stabilnoci, jak daj granty.
Kluczowe wnioski:
Przedstawiciele zarzdw w wikszoci przypadkw wysoko oceniaj swoje rozumienie kwestii nansowych, jednak wyniki testw wiedzy nie potwierdzaj takiej samooceny. Zarwno w kwestiach rachunkowych, jak i prawno-podatkowych stwierdzono brak zwizku pomidzy wielkoci budetu organizacji, liczb zatrudnionych osb, wielkoci miejscowoci, okresem dziaalnoci NGO a poziomem wiedzy i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO. Zaobserwowano pozytywny zwizek pomidzy udziaem liderw organizacji w szkoleniach z zakresu zarzdzania nansami oraz poziomem ich wiedzy i umiejtnoci z zakresu zarzdzania
Badanie standardw zarzdzania nansami w NGO
nansami NGO. Osoby te osigny lepsze wyniki w tecie wiedzy i miay wiksz wiadomo koniecznoci podnoszenia kompetencji w tym zakresie. Przedstawiciele organizacji nie w peni s wiadomi odpowiedzialnoci za zarzdzanie nansami, jaka spoczywa na nich z racji zajmowanej funkcji. Najistotniejszym problemem zgaszanym przez badane organizacje by brak stabilnej sytuacji nansowej, przejawiajcy si czstymi kopotami z pynnoci nansow. Wiele organizacji nie korzystao z narzdzi monitorowania pynnoci (np. nie tworzyy budetw caociowych) lub te posugiwao si prostymi metodami, jak monitoring stanu konta, wgld w raporty ksigowe. Co wane, organizacje przygotowujce budet, staray si go monitorowa. Najwiksze, zarwno deklarowane podczas wywiadw, jak i rekomendowane na postawie wynikw testw wiedzy, potrzeby badanych organizacji w obszarze zarzdzania nansami, to wsparcie ich wiedz w zakresie: pozyskiwania i rozliczania grantw, sprawozdawczoci OPP (Organizacji Poytku Publicznego), ksigowoci, budetowania, tworzenia biznesplanw, wiedzy nt. praktycznego uywania wskanikw ekonomicznych dotyczcych pynnoci czy rentownoci, inwestowania wolnych rodkw, zarzdzania zmian, budowania strategii rozwoju, wzmocnienia w zakresie zarzdzania nansami, konstruowania budetu, stworzenia narzdzi do lepszego monitoringu pynnoci nansowej, prowadzenia dziaalnoci gospodarczej/ odpatnej.
Cz I
KOMPETENCJE PRACOWNIKW POLSKICH ORGANIZACJI POZARZDOWYCH W ZAKRESIE ZARZDZANIA FINANSAMI
Rekomendacje:
Systematyczne uwiadamianie liderom organizacji (np. poprzez prowadzenie dziaalnoci szkoleniowej), za co z mocy prawa (ustawa o rachunkowoci) jako przedstawiciele zarzdw odpowiadaj i jakie s konsekwencje niedopenienia obowizkw zwizanych z zarzdzaniem nansami. Wskazywanie liderom organizacji korzyci wizerunkowych wynikajcych z poprawnego zarzdzania nansami, a dziki temu doprowadzanie do poprawy wsppracy ze sponsorami, partnerami czy instytucjami nansowymi. Opracowanie i wdroenie programw wsplnych szkole dla zarzdzajcych i ksigowych, tak by ujednolici jzyk obu stron oraz pomc zarzdzajcym w nauce zadawania pyta, odnoszcych si do sposobu ksigowania. Naley si spodziewa, e skutkowaoby to lepszym monitorowaniem pracy ksigowoci. Organizowanie szkole z zakresu zarzdzania nansami, uwzgldniajcych specyk NGOs: budetowanie, monitorowanie pynnoci nansowej, rachunkowo zarzdcz. Wspieranie procesu ekonomizacji sektora w ramach prowadzenia dziaalnoci odpatnej i gospodarczej poprzez szkolenia i doradztwo w zakresie tworzenia strategii rozwoju, tworzenia biznesplanw, analizy ryzyka. Postulat ten dotyczy przede wszystkim podmiotw ekonomii spoecznej (PES).
WPROwADZENIE
1.1. RNoRoDNo oRgANIZACjI PoZARZDoWYCh W PoLSCE

Polski sektor pozarzdowy nie jest jednorodny. Nie chodzi tu tylko o obszar dziaania, ale take o skal dziaania, potencja oraz form i podstaw prawn dziaalnoci (fundacje, stowarzyszenia, spdzielnie socjalne, itp.). Wedug bada (Klon/Jawor, 2011) w Polsce w 2010 roku zarejestrowanych byo ok. 83 tys. organizacji, z czego 71 tys. stanowiy stowarzyszenia (liczba ta nie zawiera Ochotniczych Stray Poarnych, ktrych jest 16 tys.), a 12 tys. fundacje. Jeli chodzi o rozkad terytorialny, najwicej organizacji w stosunku do liczby mieszkacw przypada na wojewdztwa: mazowieckie, dolnolskie, warmisko-mazurskie, pomorskie, lubuskie oraz zachodniopomorskie. Take obszar dziaa organizacji jest rnorodny. I tak: najwicej organizacji dziaa w zakresie sportu i rekreacji (53%), kolejne miejsce to edukacja i wychowanie (47%), kultura i sztuka (31%), usugi socjalne i pomoc spoeczna (17%), ochrona zdrowia (19%) oraz rozwj lokalny (16%). Naley zaznaczy, e dua cz organizacji dziaa rwnoczenie w kilku wymienionych obszarach. Jeli chodzi o skal dziaania, 38% organizacji pozarzdowych dziaa na terenie caej Polski lub ponadnarodowo, natomiast 62% koncentruje swe dziaania na terenie wojewdztwa lub gminy, gdzie znajduje si ich siedziba. Organizacje dziaaj przede wszystkim na rzecz wasnych czonkw czy te podopiecznych (69%). Niemniej ponad poowa z nich (54%) chce dotrze do szerszych grup odbiorcw. Jeli chodzi o personel w organizacjach, to stowarzyszenia maj przecitnie 35 czonkw, jednak 1/3 z nich nie angauje si w dziaania organizacji. Odnonie do danych dotyczcych kadry zarzdzajcej, to zarzdy organizacji licz rednio od 3 do 5 osb, przy czym mniejsze zarzdy s charakterystyczne dla fundacji, za wiksze dla stowarzysze.
12
Kompetencje pracownikw polskich organizacji pozarzdowych w zakresie zarzdzania nansami
13
A w 97% organizacji czonkowie lub przedstawiciele wadz wczaj si w prace na rzecz organizacji, nie pobierajc za to wynagrodzenia. Wpoowie organizacji przepracowuj oni spoecznie cznie co najmniej 42. godziny miesicznie; w jednej szstej organizacji powicaj na jej rzecz co najmniej 170 godzin, co mona porwna do pracy jednej osoby na etacie. Wasny personel posiada 44% organizacji, przy czym 24% zatrudnia personel stay, natomiast 20% zatrudnia pracownikw czasowo. Poowa organizacji wsppracuje z wolontariuszami (niezwizanymi formalnie z organizacj). Niewiele, bo tylko 6% polskich organizacji dziaa, majc do dyspozycji ponad pi penych etatw. Z patnymi pracownikami czciej wsppracuj organizacje starsze i dziaajce na szersz skal (caego kraju bd midzynarodow). Szacuje si, e zatrudnienie w sektorze pozarzdowym odpowiada ok. 100 tys. penych etatw. Kobiety stanowi rednio 40% czonkw stowarzysze, 42% wadz organizacji, 60% pracownikw i 59% wolontariuszy.
bada, mona znale przynajmniej jedn cech wspln: zdecydowanie najistotniejsze potrzeby to te, dotyczce pozyskiwania funduszy. Szkolenia z tego zakresu ciesz si niesabnc popularnoci wrd szkole dotyczcych funkcjonowania organizacji. Na funkcjonowanie polskich organizacji pozarzdowych ogromny wpyw maj przede wszystkim dostpne rodki. Gwnie te, przeznaczone na wynagrodzenia dla pracownikw i wsppracownikw. rednia pensja brutto wynosia w 2010 r. 1,5 tys. z, maksymalna 2 tys. z. Nie jest to jednak wynagrodzenie za peen etat rednie te liczono dla wszystkich pracownikw, z ktrych dua cz pracuje w niepenym wymiarze godzin. W przypadku zatrudniania patnego personelu 10% najlepiej wynagradzajcych NGOs paci rednio 3 tys. z brutto lub wicej, a 10% najgorzej wynagradzajcych 400 z lub mniej (podane kwoty dotycz wszystkich wynagrodze bez wzgldu na wymiar czasu pracy nie s to zatem wynagrodzenia za peen etat).
Szkolenia
Kolejna istotna kwestia to dostpno bezpatnych szkole, podnoszcych kompetencje pracownikw, dajcych moliwo wymiany dowiadcze i dzielenia si wiedz z innymi a take dostp do kompetentnego i bezpatnego doradztwa z zakresu prawa oraz funkcjonowania w otoczeniu biznesowym (dotyczy to zwaszcza organizacji prowadzcych sprzeda). W 2010 r. 42% organizacji uczestniczyo w jakich szkoleniach, przy czym najczciej wybierane byy szkolenia zwizane z dziedzin dziaania organizacji (31%), a mniejsz popularnoci cieszyy si te, dotyczce funkcjonowania NGO, np. pozyskiwania rodkw, zarzdzania projektami (24%) (Klon/Jawor, 2011). Co ciekawe, szkolenia nie s traktowane przez organizacje priorytetowo. Na licie celw, na jakie warto wyda dodatkowe rodki, s dopiero na czwartym miejscu (22%). Na co wic przeznaczono by fundusze w pierwszej kolejnoci? Na zakup sprztu, promocj dziaa czy wkad wasny do projektw. Zdaniem autorw raportu moe to wynika z wysokiej samooceny pracownikw NGO: 87% ankietowanych przedstawicieli organizacji ocenia kompetencje zespou dobrze lub bardzo dobrze.
Finanse organizacji pozarzdowych w Polsce

Z badania (Klon/Jawor, 2011) wynika, e polski sektor pozarzdowy jest rnorodny pod wzgldem nansowym: 5% NGOs osiga roczne przychody przekraczajce 1 mln z, co stanowi 75% wszystkich przychodw generowanych przez sektor pozarzdowy. Dla porwnania 17% organizacji ma przychody poniej 1 tys. z., natomiast przecitna skala przychodw rocznych to 20 tys. z. Najczstsze rda przychodw to skadki czonkowskie, rodki pochodzce z budetu samorzdu lokalnego oraz darowizny. Prawie 1/4 badanych organizacji podawaa rwnie przychody ze rodkw administracji rzdowej, a prawie 1/5 z odpisw 1%. Najwiksze rodki pochodz z krajowych rde publicznych (samorzdowych i rzdowych) cznie stanowi one 38% budetu caego sektora pozarzdowego. Najistotniejszym rdem przychodw s rodki samorzdowe, ktre dla przeszo 60% organizacji korzystajcych z tego rda s pozycj dominujc w budecie. Dotyczy to zwaszcza organizacji dziaajcych na terenach wiejskich, dla ktrych jest to najistotniejsze rdo przychodu. Jak wynika z przytoczonych bada, zdecydowana wikszo, bo a 3/4 organizacji dziaajcych w Polsce, nie ma adnych rezerw nansowych, ktre byyby zabezpieczeniem na wypadek kopotw z pynnoci nansow. 60% organizacji deklaruje, e nie posiada adnego majtku (odsetek ten byby jeszcze wikszy sigajcy a 80%, jeliby nie wzi pod uwag oprogramowania komputerowego i sprztu). Ta rnorodno polskiego sektora pozarzdowego pokazuje, jak odmienne problemy w obszarze zarzdzania nansami mog mie organizacje w zalenoci od ich specyki: rne potrzeby budetowe, kadrowe, a w zwizku z tym szkoleniowe. Mimo to, jak pokazuje dalsza cz cytowanych
1.2. KoMPETENCjE oSb ZARZDZAjCYCh NGO oRAZ KooRDYNAToRW PRojEKTW W ZAKRESIE ZARZDZANIA FINANSAMI
Poziom kompetencji w zakresie zarzdzania
Badania Ministerstwa Pracy i Polityki Spoecznej (MPiPS; 2010) wykazay, e organizacje pozarzdowe maj niskie kompetencje w zakresie zarzdzania, a szczeglnie zarzdzania nansami. Wprawdzie wci ronie liczba organizacji prowadzcych ksigowo: 88% w 2010 r (odpowiednio 86% w 2008 r. i 82% w 2006 r.), ale to wci oznacza, e 12% jej nie prowadzi, mimo ustawowego
14
Kompetencje pracownikw polskich organizacji pozarzdowych w zakresie zarzdzania nansami
15
obowizku, a mniej ni poowa 45% deklaruje, e zatrudnia ksigowych z uprawnieniami, za 20% zleca prowadzenie ksigowoci na zewntrz (Klon/Jawor 2011). Zarwno raport MPiPS, jak i Klon/Jawor podkrelaj sab dywersykacj rde nansowania organizacji oraz due przywizanie do rde publicznych. Jednoczenie mimo uskarania si na sabo w kwestii rde przychodw, poziom tzw. ekonomizacji sektora jest wci may: tylko 12% NGOs prowadzi dziaalno statutow odpatn, a 5% dziaalno gospodarcz. Z drugiej strony istniej organizacje (ok. 30% wg Klon/Jawor) pobierajce opaty za usugi, mimo e od strony formalnej nie s do tego uprawnione (nie zarejestroway ani dziaalnoci odpatnej, ani gospodarczej), czyli de facto prowadz j niezgodnie z prawem. Uzalenienie si NGOs wycznie od dotacji publicznych skutkuje utrat pynnoci nansowej w przypadku nieotrzymania dotacji oraz budzi obawy o kontynuacj dziaa organizacji po ograniczeniu nansowania dziaa ze rodkw Programu Operacyjnego Kapita Ludzki. Niezalene badania Polsko-Amerykaskiego Funduszu Poyczkowego Inicjatyw Obywatelskich (PAFPIO, 2009) przeprowadzone na grupie 191 NGOs wykazay, e 36% z nich utracio pynno nansow nawet po otrzymaniu poyczki i nie potrao zarzdza ryzykiem nansowym.
z plusem oceniaj siebie w kategoriach: kompetencje, jako usug, a take spoeczny wizerunek organizacji (Klon/Jawor, 2011). Z cytowanego badania wynika rwnie, e najwiksz bolczk organizacji jest ograniczony dostp do rde nansowana. Trudnoci w tym obszarze podawane s jako najwiksza przeszkoda dla skutecznego dziaania. Co ciekawe, mniej wan potrzeb jest rozwj kompetencji w obszarze merytorycznym, ktrym zajmuje si organizacja, a jeszcze mniej istotn rozwj kompetencji w zakresie zarzdzania organizacj. Std te najbardziej potrzebne szkolenia to zdaniem organizacji te, dotyczce pozyskiwania funduszy (57%). Kolejn przyczyn jest prol wyksztacenia zawodowego liderw NGOs, nieprzygotowanych do zarzdzania nansami: a 90% z nich posiada wyksztacenie wysze (Klon/Jawor, 2011), lecz najczciej jest to wyksztacenie humanistyczne (Instytut Badania i Rozwoju Aktywnoci Spoecznej, 2009). Ponadto przedstawiciele organw zarzdczych w organizacjach nie uwiadamiaj sobie odpowiedzialnoci, jaka ciy na nich z racji penionej funkcji. Tymczasem ustawa o rachunkowoci (art.4 pkt 5) mwi, e: Kierownik jednostki ponosi odpowiedzialno za wykonywanie obowizkw w zakresie rachunkowoci (), w tym z tytuu nadzoru, rwnie w przypadku, gdy okrelone obowizki w zakresie rachunkowoci z wyczeniem odpowiedzialnoci za przeprowadzenie inwentaryzacji w formie spisu z natury zostan powierzone innej osobie za jej zgod. Przyjcie odpowiedzialnoci przez inn osob powinno by stwierdzone w formie pisemnej. Ten brak wiadomoci moe powodowa, e nie s oni zmotywowani do podnoszenia kwalikacji w tym wzgldzie, cedujc ca niemal odpowiedzialno zwizan z prowadzeniem nansw na osob odpowiedzialn za ksigowo.
Sprawozdawczo
Podobnie niekorzystnie wygldaj kwestie dotyczce sprawozdawczoci. Wedug raportu przygotowanego przez Klon/ Jawor w 2009 r. tylko 70% organizacji sporzdza sprawozdanie roczne, mimo i prawo nakada na nie wymg sporzdzania raportu, 8% NGOs nie sporzdza raportu, tyle samo przygotowuje go, ale nieregularnie, a ponad 14% organizacji odmawia odpowiedzi na to pytanie. Jak pisz autorzy wspomnianego raportu: zobowizanie do udostpniania szczegowych informacji na temat swojej aktywnoci uznaj one [organizacje, niesporzdzajce sprawozdania rocznego] bd za zbyteczny wysiek bd za form opresji i interweniowania w ich wewntrzne sprawy. Z kolei wedug raportu MPiPS (2010) 83% NGOs posiada dokumentacj regulujc zarzdzanie organizacj, jednak najczciej dotyczy ona komunikacji wewntrznej (54%) i kadr (41%). Co warte zauwaenia, 26% organizacji poytku publicznego nie opublikowao na www.pozytek.gov.pl sprawozda za 2010 r. (http://pozytek.ngo.pl/ wiadomosci/611197.html).
1.4. SKUTKI AKTUALNEgo PoZIoMU KoMPETENCjI W ZAKRESIE ZARZDZANIA FINANSAMI oSb PRACUjCYCh W NGOS
Gwnymi skutkami aktualnego, niskiego poziomu kompetencji w zakresie zarzdzania nansami osb pracujcych w organizacjach pozarzdowych s trudnoci z utrzymaniem pynnoci nansowej oraz niska przejrzysto nansowa.
1.3. PRZYCZYNY AKTUALNEgo PoZIoMU KoMPETENCjI W ZAKRESIE ZARZDZANIA FINANSAMI oSb PRACUjCYCh W NGOS
Wydaje si, e gwn przyczyn niskiego poziomu kompetencji w zakresie zarzdzania nansami jest niska samowiadomo organizacji w tej kwestii. Przedstawiciele organizacji s bardzo skupieni na codziennej pracy, ktrej oddaj si czsto bez reszty i w zwizku z tym bardzo wysoko oceniaj swoje dziaania oraz s wobec siebie bezkrytyczni. W skali piciostopniowej na czwrk
Pynno nansowa
Opisany powyej stan ma wielorakie konsekwencje dla dziaalnoci organizacji i ich wizerunku. Odwieczn bolczk NGOs jest zachwianie czy wrcz utrata pynnoci nansowej. Z jednej strony wpyw na to ma decyt rodkw. Organizacje maj racj, upatrujc w nim swoich problemw. Jednak wydaj si one nie docenia faktu, e umiejtne zarzdzanie nansami (a wic planowanie budetu, analiza ryzyka) moe w znacznym stopniu zminimalizowa problem. Zreszt cz
16
organizacji wanie ze wzgldu na zagroenie utrat pynnoci nansowej nie siga w ogle po rodki np. z funduszy europejskich, nie wiedzc, jak przeciwdziaa temu zagroeniu. W przypadku realizacji duych grantw nansowanych z funduszy UE jest ono jak najbardziej realne: system refundacji, opnienia w wypacie zaliczek i kolejnych transz czsto prowadz do powanych problemw z pynnoci. Tak wanie tworzy si bdne koo z jednej strony odczuwalny jest decyt rodkw, z drugiej za organizacje same si odcinaj od znaczcego rda nansowania, jakim s fundusze z UE.
Przejrzysto nansowa
Kolejna kwestia zwizana z niskimi kompetencjami w zakresie zarzdzania nansami dotyczy prezentacji danych nansowych. Organizacje, przekazujc zadanie prowadzenia ksigowoci ksigowym, zrzekaj si w swoim mniemaniu odpowiedzialnoci za przejrzysto dokumentacji nansowej. Zreszt, nie majc wystarczajcych kompetencji, nie s w stanie stawia ksigowym jasnych oczekiwa; czsto nie wiedz, jakie pytania zadawa, ani jak nadzorowa prac ksigowoci (do czego z racji penienia funkcji zarzdczej s zobowizani). W zwizku z tym, nawet trzymajc w rku sprawozdanie przygotowane przez ksigowo, nie s pewni, czy jest ono poprawne, wyczerpujce oraz w jaki sposb powinno zosta uzupenione, by byo bardziej czytelne. Trudnoci z utrzymaniem pynnoci nansowej oraz niska przejrzysto nansowa w organizacjach pozarzdowych znaczenie utrudniaj ich codzienn dziaalno oraz negatywnie wpywaj na ich wizerunek wrd sponsorw czy potencjalnych partnerw.
Cz II
METODA BADA
PLAN BADANIA
Badanie prezentowane w niniejszym raporcie w duej czci ma charakter korelacyjny. Analizowanymi zmiennymi byy: poziom kompetencji (czyli umiejtnoci i wiedzy) z zakresu zarzdzania nansami osb pracujcych w polskich organizacjach pozarzdowych, forma prawna organizacji, wielko budetu, liczba pracownikw zatrudnionych na umow o prac, wielko miejscowoci, w ktrej usytuowana jest siedziba organizacji, okres dziaalnoci czy te udzia przedstawicieli badanych organizacji w szkoleniach powiconych zarzdzaniu nansami w NGO.
Metoda bada
21
okolice supska
1 ngo
gdynia
1 ngo
BADANE ORGANIZACJE
zielona gra
tczew
1 ngo
olsztyn i okolice
ek i okolice
3 ngo
2 ngo
bydgoszcz
1 ngo
ciechanw
2 ngo
biaystok
1 ngo
pozna
1 ngo
d i okolice
4 ngo
warszawa i okolice
15 ngo
1 ngo
okolice garwolina
Do badania wybrano 50 organizacji pozarzdowych z caej Polski. Poniewa zaoono (MPiPS, 2010), e o jakichkolwiek standardach zarzdzania nansami mona mwi dopiero w przypadku organizacji zarzdzajcych budetem rocznym powyej 100 tys. zotych, do badania zaproszono gwnie tego typu organizacje. Aby mc przetestowa hipotez mwic o pozytywnym zwizku pomidzy poziomem kompetencji w zakresie zarzdzania nansami przedstawicieli organizacji, a udziaem w cyklach szkole powiconych temu tematowi, wybrano 20 organizacji, ktrych czonkowie odbyli takie szkolenia, oraz dla porwnania, 20 takich, ktre nie bray udziau w szkoleniach z tego zakresu. Dwadziecia przeszkolonych organizacji zostao wybranych z bazy Fundacji dla Polski, gwnego organizatora szkole. Ich przedstawiciele w latach 2010-2011 wzili udzia w projektach Kompetencje miar skutecznoci, Profesjonalne zarzdzanie nansami a wiarygodny wizerunek NGO oraz Akademia zarzdzania nansami NGO . Przedstawiciele badanych organizacji wzili udzia w cyklach kilku dwudniowych szkole z tej tematyki oraz skorzystali z indywidualnego doradztwa. Doradztwo w zakresie nansw i ksigowoci dotyczyo konsultacji dokumentw oraz strategii nansowych NGO, w tym przykadowo tworzenia sprawozda nansowych, budetw, planw nansowych czy rozwijania umiejtnoci oceny ryzyka nansowego. Dwadziecia pozostaych organizacji wybrano z bazy http://bazy.ngo.pl/. Wytypowane organizacje speniay te same kryteria opisowe, co organizacje przeszkolone, tzn. miay t sam wielko budetu, struktur zatrudniania itp. Poniewa jednym z celw badania bya diagnoza w zakresie standardw zarzdzania nansami w podmiotach ekonomii spoecznej, pozostae 10 organizacji wytypowanych do badania stanowiy spdzielnie socjalne, jako najbardziej typowy podmiot w sektorze ekonomii spoecznej. Do badania zaproszono organizacje z caej Polski. Na mapie (rys. 1) prezentujemy skd z jakich miast, wojewdztw, rekrutoway si organizacje biorce udzia w badaniu.
okolice wrocawia
1 ngo
opole i okolice
kpno
radom i okolice zawiercie i okolice
1 ngo
2 ngo
1 ngo
2 ngo
lublin i okolice
2 ngo
2 ngo
dbrowa grnicza
1 ngo
stalowa wola
mysowice
1 ngo
1 ngo
karkw i okolice
3 ngo
Rysunek 1. Rozkad geograficzny organizacji biorcych udzia w badaniu.
Szczegowe informacje socjometryczne wszystkich 50 badanych organizacji zamieszczono w tabeli 16. znajdujcej si na kocu raportu (zacznik nr 1)
3.1. FUNKCjE oSb bADANYCh W oRgANIZACjACh

Wrd osb badanych 56% (N=50) to osoby na stanowiskach zarzdczych, odpowiedzialne za zarzdzanie nansami (prezesi, czonkowie zarzdu, skarbnicy). Pozostae osoby (44%; N=40) to pracownicy badanych organizacji, ktrzy w ramach swoich obowizkw koordynuj projektami (w tym zarzdzaj budetami projektw).
koordynator projektu
44%
zarzdzajcy ngo
56%
Wykres 1. Procentowy rozkad funkcji osb badanych w organizacjach.
22
Metoda bada
23
3.2. FoRMA PRAWNA bADANYCh oRgANIZACjI

Blisko poowa (48%; N=24) organizacji, ktre wziy udzia w badaniu, miaa form prawn stowarzyszenia. Natomiast fundacje i spdzielnie socjalne stanowiy odpowiednio: 32% (N=16) oraz 20% (N=10) badanych organizacji (wyk. 2).
3.4. LICZbA ETAToWYCh PRACoWNIKW W oRgANIZACjI

Wikszo badanych organizacji zatrudniaa na etatach 6 lub wicej osb (46%; N=23). Organizacji, ktre zatrudniay 4 lub 5 etatowych pracownikw byo 8% (N=4). W 22% organizacji pracuje od 1 do 3 osb zatrudnionych na postawie umowy o prac (N=11). Etatowych pracownikw brak w 24% (N=12) badanych organizacji. Rozkad zatrudnienia przedstawiono na wykresie 4.
adnych etatw
20%
Spdzielnia Socjalna
stowarzyszenie
24%
1 - 3 etaty
48%
Fundacja
22%
32%
Wykres 2. Forma prawna organizacji biorcych udzia w badaniu.
6 i wicej etatw
4 - 5 etatw
46%
8%
Wykres 4. Liczba pracownikw zatrudnionych na etacie w organizacjach biorcych udzia w badaniu.
3.3. WIELKo bUDETU

Wrd organizacji biorcych udzia w badaniu najwicej byo tych, dysponujcych budetem rocznym w przedziale od 101 do 500 tys. Stanowiy one 38% (N=19). Organizacje zarzdzajce budetem powyej 1 mln zotych stanowiy 30% (N=15). Kolejne 18% (N=9) stanowiy organizacje o rocznych budetach w przedziale od 501 tys. do 1 mln zotych; 14% (N=7) to organizacje o najmniejszych budetach (do 100 tys. zotych). Wyniki przedstawiono na wykresie 3.
do 100 tys. powyej 1 mln
3.5. WIELKo MIEjSCoWoCI

Najwicej, bo a 30% (N=15) spord badanych organizacji miao swoje siedziby w duych miastach (powyej 500 tys. mieszkacw). W miastach liczcych od 101 do 500 tys. mieszkacw zlokalizowanych byo 18% organizacji (N=9). W miastach od 16 do 100 tys. mieszkacw siedziby miao 20% organizacji (N=10). W maych miasteczkach (515 tys. mieszkacw) znajdowao si 4% organizacji (N=2), a na wsiach 28% (N=14) (wyk. 5).
14%
miasto powyej 500 tys. 101 - 500 tys.
30%
38% 18%
501 tys. - 1 mln
30%
28%
wie
miasto 5 - 15 tys. miasto 101 - 500 tys.
4%
miasto 16 - 100 tys.
18%
Wykres 3. Budet organizacji biorcych udzia w badaniu.
20%
Wykres 5. Wielko miejscowoci, gdzie ulokowana jest siedziba organizacji biorcych udzia w badaniu.
24
3.6. OKRES DZIAALNoCI

Spord badanych organizacji 72% dziaa powyej 5 lat (N=36), 12% dziaa 4 lub 5 lat (N=6). Organizacje dziaajce 3 lata lub krcej stanowi16% (N=8) w puli badanych NGO (wyk. 6).
od 3 lat powyej 5 lat
16% 12%
NARZDZIA BADAwCZE NARZEDZIA
72%
4-5 lat
Badanie skadao si dwch etapw: badanie ilociowe (przeprowadzenie dwch ankiet, badajcych poziom wiedzy z zakresu zarzdzania nansami: wrd zarzdzajcych oraz wrd koordynatorw projektw); badanie jakociowe (przeprowadzenie IDI ang. In-depth interview na temat sytuacji nansowej organizacji oraz sposobw zarzdzania nansami z osobami zarzdzajcymi NGOs).
Wykres 6. Okres dziaalnoci organizacji biorcych udzia w badaniu.
.7. UDZIA W SZKoLENIACh Z ZAKRESU ZARZDZANIA 3 FINANSAMI

Spord badanych organizacji 40% (N=20) wzio udzia w programach szkoleniowych i doradczych ukierunkowanych na rozwj kompetencji zarzdzanie nansami w NGO. Pozostae 60% (N=30) nie byo poddawanych tego typu oddziaywaniom edukacyjnym (wyk. 7).
4.1. BADANIE ILoCIoWE

W badaniu ilociowym wykorzystano, przygotowane specjalnie do tego celu, dwie ankiety badajce poziom wiedzy nt. specyki zarzdzania nansami w NGO. Kada z ankiet skadaa si z 21. pyta zamknitych (by to test wielokrotnego wyboru z 4 lub 5 opcjami odpowiedzi). Sposb obliczania wynikw by nastpujcy: uczestnicy otrzymywali 1 pkt za zaznaczenie poprawnej odpowiedzi oraz -0,5 pkt. za zaznaczenie opcji nieprawidowej, a nastpnie punkty byy sumowane. Zarwno ankieta dla zarzdzajcych, jak i dla koordynatorw zawieraa pytania dotyczce podobnych blokw tematycznych:
brali udzia w szkoleniach
40%
zakres merytoryczny nie brali udziau w szoleniach prawo rachunkowo podatki sprawozdawczo zarzdzanie projektem
ankieta dla zarzdzajcych numery pyta 1,2,3,6,19,20 4,5,9,10,11,13,14 7,15,16,17,18,21 8,12 -
ankieta dla koordynatorw projektw numery pyta 1,2,3,5,9,10,15 4,7,8,,12,13,14,18, 19,20 11, 17 6 16,21
60%
Wykres 7. Udzia badanych organizacji w szkoleniach z zakresu zarzdzania finansami.
Tabela 1. Zakres merytoryczny ankiet.
26
Metoda bada
27
Ankieta dla zarzdzajcych

Pytania z zakresu prawa dotyczyy podstawy prawnej dziaania organizacji, jej dokumentacji oraz odpowiedzialnoci zarzdzajcych. Pytania z zakresu rachunkowoci dotyczyy uprawnie osb prowadzcych ksigowo, podstawowych informacji nt. przychodw i kosztw organizacji, a take dokonywania merytorycznej analizy sprawozdania nansowego. Pytania z zakresu podatkw dotyczyy rozlicze z urzdem skarbowym (podatek dochodowy i VAT), prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, kasy skalnej, zawierania umw ze sponsorem. Pytania z zakresu sprawozdawczoci dotyczyy nansowych zobowiza sprawozdawczych w organizacjach pozarzdowych w Polsce (wobec jakich instytucji oraz w jakim terminie).
4.2. BADANIE jAKoCIoWE

Badanie jakociowe polegao na przeprowadzaniu pogbionych wywiadw indywidualnych z osobami odpowiedzialnymi za nanse w NGO. Wywiad by prowadzony z wykorzystaniem wystandaryzowanego scenariusza, na ktry skaday si nastpujce zagadnienia: metryczka organizacji pytano o czas istnienia organizacji, prol benecjentw, genez powstania, przyczyn, dla ktrej wybrano tak wanie formu prawn, cele, formy i zasig dziaania; metryczka osoby badanej pytano o zajmowane stanowisko, sta w sektorze organizacji, a take w obecnej instytucji, wczeniejsze dowiadczenia zawodowe; zarzdzanie nansami metryczka zarzdzajcego, w ktrej pytano o to, kto w organizacji jest odpowiedzialny za zarzdzanie nansami, jakie s kwalikacje i zakres obowizkw tej osoby, jak radzi sobie ona z obowizkami, w jakim obszarze zwizanym z zarzdzaniem nansami potrzebowaaby wzmocnienia, czy organizacja zamierza jej da to wzmocnienie, a jeli tak, to dlaczego nie skorzystaa z niego do tej pory; ksigowo organizacji metryczka osoby odpowiedzialnej za ksigowo, w ktrej zadawano pytania o to, kto zajmuje si obsug ksigow organizacji, jakie kwalikacje ma ta osoba, (zwaszcza w obsudze NGOs), dlaczego ksigowo prowadzona jest wewntrz/ na zewntrz organizacji, co naley do obowizkw ksigowej/ego, w jakim systemie ksigowym prowadzona jest rachunkowo; wsppraca z ksigow pytano o codzienn praktyk wsppracy, co naleaoby poprawi, jak osoba badana ocenia swoje rozumienie kwestii zwizanych z rachunkowoci; zarzdzanie organizacj oraz badanie potrzeb w obszarze zarzdzania nansami w tej czci pytano o satysfakcj osoby badanej z wykonywanej pracy, potrzeb zmian w zakresie obowizkw na zajmowanym stanowisku, pojawiajce si trudnoci i konieczno wzmocnienia (w jakiej formie); kondycja nansowa organizacji tutaj pytano o ocen sytuacji nansowej organizacji, gwne rda i struktur przychodw, metody fundraisingu i ich skuteczno, problemy z pynnoci; zarzdzanie nansami praktyka w tej czci zadawano pytania o sposb ksigowania kosztw, o to, czy i od jak dawna organizacja przygotowuje budet caociowy, jakie s trudnoci z tym zwizane, kto odpowiada za jego sporzdzenie (natomiast, jeli nie tworzy takiego budetu jakie s tego przyczyny, jakiego wsparcia potrzebuje w tym obszarze); w dalszej kolejnoci pytano o monitorowanie pynnoci nansowej, jakie narzdzia s do tego wykorzystywane, jak organizacja radzi sobie z problemami z pynnoci, jakie wsparcie w tym obszarze byoby oczekiwane;
Ankieta dla koordynatorw

W tecie dla koordynatorw dodano pytania odnoszce si cile do zarzdzania projektem. Natomiast nie zawiera on szczegowych pyta dotyczcych zakresu odpowiedzialnoci zarzdzajcych organizacj. Pytania z zakresu prawa dotyczyy podstawy prawnej dziaania organizacji, jej dokumentacji, odpowiedzialnoci za nieprawidowe wykorzystanie dotacji czy bdne rozliczenie projektu. Pytania z zakresu rachunkowoci dotyczyy podstawowych informacji nt. przychodw i kosztw organizacji, czytania sprawozdania nansowego na poziomie elementarnym, a take podstawowych informacji nt. dokumentw ksigowych. Pytania z zakresu podatkw dotyczyy rozlicze i rodzaju umw zawieranych w ramach realizowanych projektw, a take umw ze sponsorami. Podobnie jak w ankiecie dla zarzdzajcych pytania ze sprawozdawczoci dotyczyy nansowych zobowiza sprawozdawczych w organizacjach pozarzdowych w Polsce (wobec jakich instytucji, w jakim terminie). Dodatkowo ta grupa badanych otrzymaa pytania z zakresu zarzdzania projektem, budetowania oraz dotyczce opisu dokumentw, czyli przygotowania dokumentu dla ksigowoci w sposb czytelny, ktry pozwoli ksigowej na waciw ewidencj w ksigach (do jakiego projektu naley zaliczy koszt, ktra to jest pozycja budetowa, ewent. pomidzy ktre projekty koszt naley podzieli).
28
dziaalno odpatna/ gospodarcza tutaj zadano pytania o to, czy i od jak dawna organizacja prowadzi tego typu dziaalno, co jest jej przedmiotem, czy i jak wpyno to na kondycj nansow organizacji, jakie s trudnoci w prowadzeniu tej dziaalnoci oraz w jakim obszarze potrzebne byoby wsparcie (natomiast, jeli nie prowadzi czy zamierza rozpocz i w jakim obszarze oczekiwaaby wsparcia); sprawozdawczo pytano o analiz sprawozda nansowych organizacji, ich upublicznianie, wywizywanie si z obowizkw sprawozdawczych wobec rnych instytucji. Taka struktura wywiadu miaa z jednej strony umoliwi zebranie informacji nt. kompetencji osb zarzdzajcych do penienia funkcji, jak sprawuj. Z drugiej za miaa pokaza obszary, w ktrych osoby te potrzebowayby wsparcia. Wane te byo poznanie samowiadomoci osb badanych odnonie do biegoci w zakresie problematyki zarzdzania nansami NGO, a take rnych trudnoci z jakimi spotykaj si organizacje.
PROCEDURA BADANIA
Zarwno badanie jakociowe, jak i ilociowe byo prowadzone w maju i czerwcu 2012 r. Kady wywiad odby si w siedzibie organizacji i trwa ok. 1,5h. Po wywiadzie uczestnik by proszony o wypenienie ankiety (wersja dla zarzdzajcego). Odpowiedni ankiet przekazywano take do wypenienia koordynatorowi projektw w danej organizacji. Nie w kadej jednak organizacji, ze wzgldu na jej wielko, struktur bd specyk dziaania, pracowaa osoba penica wspomnian funkcj. W takiej sytuacji badania ankietowego w wersji dla koordynatorw nie prowadzono. Kady Uczestnik badania by zapewniony o penej anonimowoci i dobrowolnoci udziau w badaniu. Badani zostali zapewnieni, e wyniki bd opracowywane ilociowo i jakociowo, w sposb uniemoliwiajcy identykacj poszczeglnych osb czy organizacji.
Analiza statystyczna
Ze wzgldu na ilociowy charakter analizowanych zmiennych, jako miar tendencji centralnej obliczano redni arytmetyczn (SPSS, 14.0PL for Windows). Do porwna midzygrupowych zastosowano testy H Kruskala-Wallisa oraz U Manna-Withneya. Wybrano testy nieparametryczne ze wzgldu na ma liczebno porwnywanych grup. Cz hipotez bya kierunkowa. W takich sytuacjach obliczano warto prawdopodobiestwa (p) dla testu jednostronnego. W pozostaych przypadkach, kiedy hipotezy badawcze nie miay kierunku, warto prawdopodobiestwa bya liczona dla testu dwustronnego. Poniewa nie byy spenione wszystkie warunki do zastosowania korelacji liniowej Pearsona (niedostatecznie liczne grupy), do analizy korelacji wykorzystano wspczynnik rho () Spearmana. Istotno korelacji szacowano obliczajc warto prawdopodobiestwa dla testu jednostronnego (testowane hipotezy miay charakter kierunkowy).
Metoda bada
31
HIPOTEZY EMPIRYCZNE
H5: Istnieje pozytywny zwizek pomidzy udziaem w szkoleniach z zakresu zarzdzania nansami w organizacji i poziomem wiedzy i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO osb zarzdzajcych. Im wicej szkole z zakresu zarzdzania nansami w organizacji, tym wiksze wiedza i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO zarzdzajcych. H6: Istnieje pozytywny zwizek pomidzy wielkoci budetu organizacji i poziomem wiedzy i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO koordynatorw projektw. Im wikszy budet, tym wiksze wiedza i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO koordynatorw. H7: Istnieje pozytywny zwizek pomidzy liczb osb zatrudnionych na etatach w organizacji i poziomem wiedzy i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO koordynatorw projektw. Im wiksza liczba etatowych pracownikw, tym wiksze wiedza i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO koordynatorw. H8: Istnieje pozytywny zwizek pomidzy wielkoci miejscowoci, w ktrej ma swoj siedzib NGO, i poziomem wiedzy i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO koordynatorw projektw. Im wicej osb zamieszkuje obszar, ktry swoimi dziaaniami obejmuje dana organizacja, tym wiksze wiedza i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO koordynatorw. H9: Istnieje pozytywny zwizek pomidzy okresem dziaania organizacji i poziomem wiedzy i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO koordynatorw projektw. Im duszy okres istnienia organizacji, tym wiksze wiedza i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO koordynatorw. H10: Istnieje pozytywny zwizek pomidzy udziaem w szkoleniach z zakresu zarzdzania nansami w organizacji i poziomem wiedzy i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO koordynatorw projektw. Im wicej szkole z zakresu zarzdzania nansami w organizacji, tym wiksze wiedza i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO koordynatorw.
Celem niniejszego badania byo sprawdzenie, czy istnieje pozytywny zwizek pomidzy zrnicowaniem badanych organizacji pod wzgldem: wielkoci budetu, liczby pracownikw zatrudnionych na etatach, wielkoci miejscowoci, w ktrej usytuowane s siedziby badanych organizacji, okresu dziaalnoci, udziau w szkoleniach z zakresu zarzdzania nansami i poziomem wiedzy i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO. Odwoujc si do wynikw z poprzednich bada (Klon/Jawor, 2010, 2011; MPiPS, 2010; GUS, 2009) oraz wieloletnich dowiadcze FdP i PAFPIO w edukacyjnym i nansowym wspieraniu organizacji pozarzdowym z caej Polski, hipotezy badawcze zostay sformuowane w nastpujcy sposb: H1: Istnieje pozytywny zwizek pomidzy wielkoci budetu organizacji i poziomem wiedzy i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO osb zarzdzajcych. Im wikszy budet, tym wiksze wiedza i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO zarzdzajcych. H2: Istnieje pozytywny zwizek pomidzy liczb osb zatrudnionych na etatach w organizacji i poziomem wiedzy i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO osb zarzdzajcych. Im wiksza liczba etatowych pracownikw, tym wiksze wiedza i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO zarzdzajcych. H3: Istnieje pozytywny zwizek pomidzy wielkoci miejscowoci, w ktrej ma swoj siedzib NGO i poziomem wiedzy i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO osb zarzdzajcych. Im wicej osb zamieszkuje obszar, ktry swoimi dziaaniami obejmuje dana organizacja, tym wiksze wiedza i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO zarzdzajcych. H4: Istnieje pozytywny zwizek pomidzy okresem dziaania organizacji i poziomem wiedzy i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO osb zarzdzajcych. Im duszy okres istnienia organizacji, tym wiksze wiedza i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO zarzdzajcych.
Cz iii
UZYSKANE WYNIKI
Opis wynikw zawiera: 1. analiz wynikw uzyskanych wankiecie przez osoby zarzdzajce badanymi organizacjami oraz analiz porwna wynikw tego testu midzy grupami, atake wyniki korelacji midzy zmiennymi (podrozdzia 7.1.) 2. analiz wynikw uzyskanych wankiecie przez koordynatorw projektw wbadanych organizacjach oraz analiz porwna wynikw tego testu midzy grupami, atake wyniki korelacji midzy zmiennymi (podrozdzia 7.2.)
ANALIZA wYNIKw ANKIET
7.1. ANKIETA DLA ZARZDZAjCYCh

Maksymalny, moliwy do uzyskania w ankiecie wynik dla zarzdzajcych wynis 32 pkt. aden z badanych nie osign tego wyniku. redni wynik (M) uzyskany przez uczestnikw wynis 10,74 pkt. (33,6% moliwych punktw do zdobycia). Odchylenie standardowe (SD) wynioso 4,47 pkt. Wynik maksymalny (Max.) uzyskany w tecie wynis 20,5 pkt., natomiast minimalny (Mini.) 0,5 pkt.
n ankieta dla zarzdzajcych 50 mini. 0,5 max. 20,5 m 10,74 sd 4,47
Tabela 2. redni wynik ankiety dla zarzdzajcych.
Wynik w ankiecie dla zarzdzajcych a forma prawna organizacji

rednie wyniki w ankiecie dla zarzdzajcych, biorc pod uwag form prawn organizacji, przedstawiaj si nastpujco:
forma prawna organizacji, w ktrej pracowa badany stowarzyszenie fundacja spdzielnia socjalna ogem n 24 16 10 50 m 10,63 11,38 10,00 10,74 sd 4,42 4,16 5,35 4,47 rednia ranga (wykorzystywana w tecie h) 25,65 26,75 23,15
Tabela 3. redni wynik ankiety dla zarzdzajcych z uwzgldnieniem podziau na form prawn organizacji, ktr reprezentowali badani.
Forma prawna organizacji nie rnicowaa wynikw w ankiecie dla zarzdzajcych rnice nie s istotne statystycznie H(2)=0,381; p=0,826.
36
Uzyskane wyniki
37
Wynik w ankiecie dla zarzdzajcych a wielko budetu organizacji

Ponisza tabela przedstawia wyniki ankiety dla zarzdzajcych w podziale na wielko budetu, jakim dysponuje badana organizacja.
wielko budetu organizacji do 100 tys. 101 - 500 tys. 501 tys. - 1 mln powyej 1 mln ogem n 7 19 9 15 50 m 11,29 10,76 9,72 11,07 10,74 sd 4,87 4,26 6,20 3,70 4,47
redni wynik dla osb, ktre w zarzdzanych przez siebie NGOs nie zatrudniaj osb na etacie, wynis 11,67 pkt. Zarzdzajcy organizacjami, gdzie pracuje od 1 do 3 osb na etacie, uzyskali wynik 10,77 pkt.; tam, gdzie zatrudnionych jest od 4 do 5 osb 7,25 pkt., za przy 6. i wicej etatowych pracownikach 10,85 pkt. Korelacja midzy wiedz nt. zarzdzania nansami osb zarzdzajcych i wielkoci zatrudnienia w ich organizacjach okazaa si nieistotna statystycznie (=-0,054, p=0,356).
Wynik w ankiecie dla zarzdzajcych a wielko miejscowoci, w ktrej znajduje si siedziba organizacji
Poniej przestawione s wyniki ankiety dla zarzdzajcych z uwzgldnieniem wielkoci miejscowoci, w ktrej swoj siedzib ma badana organizacja.
siedziba organizacji wie miasto 5 - 15 tys. miasto 16 - 100 tys. miasto 101 - 500 tys. miasto powyej 500 tys. ogem n 14 2 10 9 15 50 m 11,75 3,00 11,65 10,89 10,13 10,74 sd 5,34 0,70 3,68 3,64 4,07 4,47
Tabela 4. redni wynik ankiety dla zarzdzajcych z uwzgldnieniem wielkoci budetu organizacji, ktr reprezentowali badani.
Biorc pod uwag podzia badanych osb zarzdzajcych ze wzgldu na budet ich organizacji, wyniki s nastpujce: zarzdzajcy NGOs o budecie poniej 100 tys. z. uzyskali 11,29 pkt,. w organizacjach o budecie w przedziale 101 500 tys. z 10,76 pkt., w przedziale 501 tys. z 1 mln z 9,72 pkt., a powyej 1 mln 11,07 pkt. Korelacja midzy wiedz nt. zarzdzania nansami osb zarzdzajcych i wielkoci budetu organizacji okazaa si nieistotna statystycznie (=-0,011, p=0,471).
Wynik w ankiecie dla zarzdzajcych a liczba etatowych pracownikw

Ponisza tabela zawiera wyniki ankiety w podziale uwzgldniajcym liczb pracownikw zatrudnionych na umow o prac.
liczba pracownikw zatrudnionych na umow o prac adnych etatw 1 - 3 etaty 4 - 5 etatw 6 i wicej etatw ogem n 12 11 4 23 50 m 11,67 10,77 7,25 10,85 10,74 sd 5,27 4,30 5,69 3,89 4,47
Tabela 6. redni wynik ankiety dla zarzdzajcych z uwzgldnieniem wielkoci miejscowoci, w ktrej znajduje si siedziba organizacji.
Zarzdzajcy w organizacjach, ktrych siedziby znajduj si na obszarach wiejskich, uzyskali redni wynik 11,75 pkt. Osoby zarzdzajce NGOs z maych miast, gdzie mieszka od 5 do 15 tys. osb, osignli w ankiecie rednio 3,0 pkt. W miastach od 16 do 100 tys. mieszkacw 11,65 pkt., w miastach w przedziale od 101 do 500 tys. mieszkacw 10,89 pkt., a w najwikszych miastach 10,13 pkt. Korelacja midzy wiedz nt. zarzdzania nansami osb zarzdzajcych i wielkoci miejscowoci, gdzie ma swoj siedzib organizacja, okazaa si nieistotna statystycznie (=-0,109, p=0,226).
Tabela 5. redni wynik ankiety dla zarzdzajcych z uwzgldnieniem liczby etatowych pracownikw w badanych organizacjach.
38
Uzyskane wyniki
39
Wynik w ankiecie dla zarzdzajcych a okres dziaania organizacji

Ponisza tabela przedstawia rednie wyniki w ankiecie dla zarzdzajcych w podziale uwzgldniajcym czas istnienia danej organizacji.
czas dziaalnoci do 3 lat 4 5 lat powyej 5 lat ogem n 8 6 36 50 m 11,00 11,66 10,52 10,74 sd 4,98 4,80 4,42 4,47
wynik w pytaniach podatki wynik w pytaniach sprawozdawczo
Nie Tak Nie Tak
20 20 20 20
2,07 3,17 0,27 1,05
2,03 1,68 0,73 0,70
17,53 23,48 15,55 25,45 101,00 0,003 140,50 0,054
*rnica jest istotna statystycznie (jednostronna), gdy p0,05 Tabela 8. Analiza midzygrupowa wynikw uzyskanych w ankiecie dla zarzdzajcych w podziale na osoby szkolone oraz nieszkolone w zakresie zarzdzania finansami
Tabela 7. redni wynik ankiety dla zarzdzajcych z uwzgldnieniem okresu dziaania organizacji, ktr reprezentowali badani.
redni wynik w caej ankiecie wynis w przypadku osb przeszkolonych 12,7 pkt., podczas gdy w przypadku osb nieprzeszkolonych 9,15 pkt. rednie wyniki w caej ankiecie osb przeszklonych oraz nieprzeszklonych rni si midzy sob w sposb istotny statystycznie wyniki osb przeszklonych s wysze (U=115,00; p=0,01) (tab. 8). Rwnie istotnie wysze wyniki uzyskali przeszkoleni zarzdzajcy w pytaniach dotyczcych rachunkowoci (U=132,50; p=0,03). Wysze wyniki uzyskali rwnie przeszkoleni czonkowie kadry zarzdzajcej w przypadku pyta zwizanych ze sprawozdawczoci (U=101,00; p=0,003) (tab. 8). rednie wyniki w pozostaych zestawach pyta (podatki oraz prawo) w przypadku osb przeszkolonych i nieprzeszkolonych, nie rniy si midzy sob w sposb istotny statystycznie (tab. 8).
redni wynik zarzdzajcych, w najmodszych organizacjach (istniejcych do 3 lat) wynis 11,0 pkt; w dziaajcych 4 5 lat 11,66 pkt., a w tych z najduszym staem 10,52 pkt. Korelacja midzy wiedz nt. zarzdzania nansami osb zarzdzajcych i okres dziaalnoci organizacji okazaa si nieistotna statystycznie (=-0,077, p=0,297).
Rnice midzy poziomem wiedzy osb zarzdzajcych nansami NGO: szkolcymi si oraz niebiorcymi udziau w szkoleniach
Poniej prezentujemy rednie wyniki osb zarzdzajcych w ankiecie, z uwzgldnieniem podziau na grupy tematyczne pyta. W prezentacji wynikw podzielono grup na dwie: (1) osoby, ktre wziy udzia w caociowych cyklach szkole i doradztwa powiconych zarzadzaniu nansami w NGO, oraz (2) osoby nieprzeszkolone.
czy organizacja braa udzia w cyklu szkole z zakresu zarzdzania finansami? cakowity wynik w ankiecie wynik w pytaniach prawo wynik w pytaniach rachunkowo Nie Tak Nie Tak Nie Tak rednia ranga warto testu (wykorzystywana u mannaw tecie u) whitneya 16,25 24,75 18,70 22,30 17,13 23,88 132,50 0,03 164, 00 0,17 115,00 0,01* istotno (u mannawhitneya)
7.2. ANKIETA DLA KooRDYNAToRW PRojEKTW

Maksymalny wynik do uzyskania w ankiecie dla koordynatorw projektw wynis 36 pkt. redni wynik (M) uzyskany przez Uczestnikw to 15,98 pkt. (44,4% moliwych punktw do zdobycia). Odchylenie standardowe (SD) wynioso 5,32 pkt. Wynik maksymalny (Max.) uzyskany w tecie wynis 26 pkt., natomiast minimalny (Mini.) 2,5 pkt.
ankieta dla koordynatorw suma uzyskana we wszystkich pytaniach n 40 mini. 2,5 max. 26 m 15,98 sd 5,32
n 20 20 20 20 20 20
m 9,15 12,7 3,00 3,52 3,80 4,95
sd 4,61 3,11 1,53 1,08 2,29 1,47
Tabela 9. redni wynik ankiety dla koordynatorw.
40
Uzyskane wyniki
41
Wynik w ankiecie dla koordynatorw a forma prawna organizacji

rednie wyniki w ankiecie dla koordynatorw, biorc pod uwag form prawn organizacji, przedstawiaj si nastpujco:
forma prawna organizacji stowarzyszenie fundacja spdzielnia socjalna ogem n 20 14 6 40 m 16,43 18,18 9,33 15,98 sd 4,22 3,64 7,16 5,32 rednia ranga (wykorzystywana w tecie h) 21,05 24,46 9,42
Biorc pod uwag podzia badanych koordynatorw ze wzgldu na budet ich organizacji, wyniki ankiety s nastpujce: koordynatorzy NGOs o budecie poniej 100 tys. z. uzyskali 17,07 pkt,. w organizacjach o budecie w przedziale 101 500 tys. z 13,66 pkt., w przedziale 501 tys. z 1 mln z 17,59 pkt., a powyej 1 mln 17,25 pkt. Korelacja midzy wiedz nt. zarzdzania nansami osb zarzdzajcych i wielkoci budetu organizacji okazaa si nieistotna statystycznie (=-0,023, p=0,44).
Wynik w ankiecie dla koordynatorw a liczba etatowych pracownikw

Ponisza tabela zawiera wyniki ankiety w podziale uwzgldniajcym liczb pracownikw zatrudnionych na umow o prac.
liczba pracownikw zatrudnionych na etacie adnych etatw 1 - 3 etaty 4 - 5 etatw 6 i wicej etatw ogem n 7 10 9 14 40 m 17,35 17,05 12,55 16,71 15,97 sd 5,20 3,05 8,69 2,96 5,32
Tabela 10. redni wynik ankiety dla koordynatorw z uwzgldnieniem podziau na form prawn organizacji, ktr reprezentowali badani
Rnice pomidzy wynikami organizacji majcych rne formy prawne okazay si istotne statystycznie H(2)=7,062; p=0,029. Nastpnie porwnano parami: a) stowarzyszenia z fundacjami (U=114,5; p=0,371) uzyskano wynik nieistotny statystycznie b) fundacje ze spdzielniami socjalnymi (U=12,00; p=0,013) uzyskano wynik istotny statystycznie oraz c) spdzielnie socjalne ze stowarzyszeniami (U=23,50,p=0,023) uzyskano wynik nieistotny statystycznie. Podsumowujc, wyniki uzyskane przed koordynatorw projektw pracujcych w spdzielniach socjalnych s nisze ni tych, zatrudnionych w fundacjach.
Tabela 12. redni wynik ankiety dla koordynatorw z uwzgldnieniem liczby etatowych pracownikw w organizacji, ktr reprezentowali badani.
Wynik w ankiecie dla koordynatorw a wielko budetu organizacji

Ponisza tabela przedstawia wyniki ankiety dla koordynatorw w podziale na wielko budetu, jakim dysponuje badana organizacja.
wielko budetu organizacji do 100 tys. 101 - 500 tys. 501 tys. - 1 mln powyej 1 mln ogem n 7 12 11 8 38 m 17,07 13,66 17,59 17,25 16,18 sd 4,89 7,19 3,64 3,19 5,27
redni wynik dla koordynatorw projektw w organizacjach, ktre nie zatrudniaj osb na etacie wynis 17,35 pkt. Koordynatorzy, gdzie pracuje od 1 do 3 osb na etacie uzyskali wynik 17,05 pkt.; tam, gdzie na etat zatrudnionych jest od 4 do 5 osb 12,55 pkt., za przy 6 i wicej pracownikach etatowych 16,71 pkt. Korelacja midzy wiedz nt. zarzdzania nansami koordynatorw i liczb zatrudnionych na etatach pracownikw w ich organizacjach okazaa si nieistotna statystycznie (=-0,127, p=0,218).
Wynik w ankiecie dla koordynatorw a wielko miejscowoci, w ktrej znajduje si siedziba organizacji
Poniej przestawione s wyniki ankiety dla koordynatorw z uwzgldnieniem wielkoci miejscowoci, gdzie swoj siedzib ma badana organizacja.
Tabela 11. redni wynik ankiety dla koordynatorw z uwzgldnieniem wielkoci budetu organizacji, ktr reprezentowali badani.
42
Uzyskane wyniki
43
siedziba organizacji wie miasto 5 - 15 tys. miasto 16 - 100 tys. miasto 101 - 500 tys. miasto powyej 500 tys. ogem
n 11 7 6 5 10 39
m 16,90 17,57 17,25 13,80 15,00 16,19
sd 4,21 2,83 4,19 6,36 7,34 5,20
Rnice midzy poziomem wiedzy koordynatorw projektw szkolcych si i niebiorcych udziau w szkoleniach
Poniej prezentujemy rednie wyniki koordynatorw w ankiecie, z uwzgldnieniem podziau na grupy tematyczne pyta. W prezentacji wynikw podzielono grup na dwie: (1) osoby, ktre wziy udzia w caociowych cyklach szkole i doradztwa powiconych zarzdzaniu nansami w NGO oraz (2) osoby nieprzeszkolone.
czy organizacja braa udzia w szkoleniach z zakresu zarzdzania finansami? cakowity wynik w ankiecie wynik w pytaniach prawo wynik w pytaniach rachunkowo wynik w pytaniach podatki wynik w pytaniach sprawozdawczo Nie Tak Nie Tak Nie Tak Nie Tak Nie Tak Nie Tak rednia ranga warto testu istotno (wykorzystywana u manna(u mannaw tecie h) whitneya -whitneya) 15,21 20,40 16,32 19,00 15,03 20,63 17,39 17,63 16,71 18,50 17,61 17,37 99,00 120,00 95,50 140,50 127,50 140,50 0,069 0,225 0,052 0,473 0,304 0,473
Tabela 13. redni wynik ankiety dla koordynatorw z uwzgldnieniem wielkoci miejscowoci, w ktrej znajduje si siedziba organizacji
n 19 15 19 15 19 15 19 15 19 15 19 15
m 16,24 18,30 4,42 5,07 8,08 9,27 1,47 1,53 0,84 1,00 1,32 1,40
sd 4,51 3,09 2,46 2,00 2,48 1,47 0,95 0,93 0,47 0,00 1,07 0,71
Koordynatorzy projektw w organizacjach, ktrych siedziby znajduj si na obszarach wiejskich uzyskali redni wynik 16,90 pkt. Koordynatorzy pracujcy w NGOs z maych miast, gdzie mieszka od 5 do 15 tys. osb rednio zdobyli w ankiecie 17,57 pkt. W miastach od 16 do 100 tys. mieszkacw 17,25 pkt., w miastach w przedziale od 101 do 500 tys. mieszkacw - 13,80 pkt., a w najwikszych miastach 15,0 pkt. Korelacja midzy wiedz koordynatorw nt. zarzdzania nansami i wielkoci miejscowoci, gdzie swoj siedzib ma organizacja, okazaa si nieistotna statystycznie (=-0,158, p=0,169).
Wynik w ankiecie dla koordynatorw a okres dziaalnoci organizacji

Ponisza tabela przedstawia rednie wyniki w ankiecie dla koordynatorw w podziale uwzgldniajcym czas istnienia danej organizacji.
okres dziaalnoci do 3 lat 4 - 5 lat powyej 5 lat ogem n 6 3 30 39 m 9,83 18,83 17,20 16,19 sd 7,95 2,25 3,75 5,20
wyniki w pytaniach zarzdzanie projektem
*rnica jest istotna statystycznie (jednostronna) gdy p<0,05. Tabela 15. Analizy porwna midzygrupowych wynikw uzyskanych w ankiecie dla koordynatorw w podziale na osoby szkolone oraz nieszkolone w zakresie zarzdzania finansami.
redni wynik w caej ankiecie wynis w przypadku koordynatorw przeszkolonych 18,3 pkt., podczas gdy w przypadku osb nieprzeszkolonych 16,24 pkt. Wyniki w caej ankiecie koordynatorw przeszklonych oraz nieprzeszklonych nie rni si midzy sob w sposb istotny statystycznie (U=99,00; p=0,069). rednie wyniki w poszczeglnych zestawach pyta w przypadku osb przeszkolonych i nieprzeszkolonych, nie rniy si istotnie statystycznie midzy sob.
Tabela 14. redni wynik ankiety dla koordynatorw z uwzgldnieniem okresu dziaalnoci organizacji, ktr reprezentowali badani.
redni wynik koordynatorw projektw w najmodszych organizacjach (istniejcych do 3 lat) wynis 9,83 pkt; w dziaajcych 4 5 lat 18,83 pkt., a w tych z najduszym staem 17,20 pkt. Korelujc wiedz koordynatorw nt. zarzdzania nansami i okres dziaalnoci organizacji uzyskano wynik nieistotny statystycznie (=-0,221, p=0,088).
Uzyskane wyniki
45
ANALIZA JAKOCIOwA wYwIADw INDYwIDUALNYCh
Podsumowujc, czonkowie zarzdw maj szeroki zakres obowizkw w obszarze caociowego zarzdzania organizacj, a tylko w nielicznych przypadkach maj moliwo delegowania innym pracownikom (np. dyrektorowi nansowemu) tej czci pracy zarzdczej, ktra zwizana jest z nansami. Std midzy innymi, o czym bdzie mowa w dalszej czci raportu, znaczn cz wasnej pracy ceduj na ksigowo.
8.2. SAMooCENA oSb ZARZDZAjCYCh oDNoNIE Do PoZIoMU WIEDZY ZWIZANEj Z ZARZDZANIEM FINANSAMI
W wikszoci przypadkw samoocena osb zarzdzajcych odnonie do poziomu wiedzy zwizanej z zarzdzaniem nansami jest dobra przynajmniej na tyle, by da podstawy do konstruktywnej rozmowy z ksigow. Jednak cz przedstawicieli organizacji ma wiadomo wasnych ogranicze w rozumieniu kwestii nansowych. Przede wszystkim chodzi tu o tworzenie narzdzi niezbdnych do monitorowania stanu nansw (budet, cash ow) oraz sprawne posugiwanie si nimi. Zarzdzajcy deklaruj, e zazwyczaj potra w miar samodzielnie analizowa sprawozdania nansowe, sprawdza aktualny stan nansw organizacji, jej pynno nansow, czasem take precyzowa wymagania odnonie do dziaa osb zajmujcych si ksigowoci. Zwykle potra te samodzielnie zaplanowa zarysy budetu. Badani podkrelali pozytywny wpyw szkole na podniesienie kompetencji w tym obszarze:
Badaniom on-line towarzyszy pogbiony wywiad indywidualny z przedstawicielami zarzdw organizacji. Celem wywiadu byo poznanie codziennej praktyki zarzdzania nansami w organizacjach, a zatem: rozumienia kwestii nansowych przez osoby odpowiedzialne za ten obszar, wsppracy z ksigowoci, korzystania z narzdzi niezbdnych do zarzdzania, np. budetu czy tabeli cash ow. Wreszcie chodzio take o stopie tzw. ekonomizacji sektora, czyli prowadzenie bd gotowo do rozpoczcia dziaalnoci odpatnej/ gospodarczej.
8.1. ZAKRES oboWIZKW oSb ZARZDZAjCYCh NGO

Na pocztku wywiadu pytano o kwalikacje i zakres odpowiedzialnoci osb odpowiadajcych za zarzdzanie nansami w organizacji, a take ich wczeniejsze dowiadczenie w tym obszarze. Warto wspomnie, e badani liderzy fundacji i stowarzysze zarzdzajcy nansami, w wikszej mierze opieraj swoje kwalikacje na wieloletniej praktyce w tym obszarze, ni przygotowaniu teoretycznym (podobnie, jak w przytaczanych badaniach Klon/Jawor, 2010 maj oni w zdecydowanej wikszoci wyksztacenie humanistyczne, a nie ekonomiczne). Natomiast jeli chodzi o kompetencje zarzdzajcych w spdzielniach socjalnych, to zdecydowana wikszo z nich czerpie ze swoich wczeniejszych dowiadcze (kierowanie organizacj pozarzdow, czy prowadzenie wasnej rmy w formie dziaalnoci gospodarczej). Jeli chodzi o zakres obowizkw, to z wypowiedzi czonkw zarzdw organizacji wynika, e obok merytorycznego nadzoru nad dziaaniami organizacji, w obszarze zarzdzania nansami ich gwnymi zadaniami s: planowanie strategiczne, pozyskiwanie funduszy, dbanie o pynno nansow, tworzenie zarysw i planw budetu. Rozpito, deklarowanego nakadu czasu pracy, jaki zarzdzajcy powicaj na kwestie zwizane z zarzdzaniem nansami, jest bardzo dua: od 5% do nawet 95% (ale redni, deklarowany nakad czasu pracy to 20-30%). Za zarzdzanie nansami najczciej odpowiadaj prezesi organizacji, ale niektrzy z nich maj pomoc w osobie dyrektora nansowego czy asystenta nansowego. Na tak pomoc mog sobie pozwoli organizacje o bardziej rozbudowanej strukturze, a co za tym idzie wikszym budecie.
Dziki temu staem si pomysodawc i niejednokrotnie autorem caego szeregu dokumentw nansowo-ksigowych oraz procedur do ich obiegu w organizacji. Szkolenia pozwoliy mi na lepsze zwerykowanie poprawnoci pracy biura rachunkowego oraz ich zapewnie o posiadaniu niezbdnego dowiadczenia w prowadzeniu ksigowoci podmiotw z 3. sektora. Okazao si to nie mie odzwierciedlenia w rzeczywistoci, co doprowadzio do zmiany biura i wprowadzenia obsugi ksigowej do wewntrz organizacji. Pozwoli to na wiksz kontrol oraz moliwo wprowadzenia wasnych narzdzi do monitorowania i zarzdzania nansami organizacji.
Ci za, ktrzy nie czuj si wystarczajco kompetentni, wspieraj si osobami zwizanymi z organizacj, ktre s lepiej zorientowane w tym obszarze (np. czonek Komisji Rewizyjnej). Ponadto, osoby, ktre maj wiadomo wasnych luk w tej kwestii, najczciej sigaj po ksigowo zewntrzn.
46
Uzyskane wyniki
47
Mona zatem powiedzie, e w przewaajcej wikszoci samoocena przedstawicieli organizacji odnonie do poziomu wiedzy zwizanej z zarzdzaniem nansami jest dobra, co potwierdzaj wyniki dotychczasowych bada oglnopolskich (Klon/Jawor, 2011).
W przypadku czci badanych o wyborze ksigowoci wewntrznej decydowaa rwnie skala dziaania organizacji:
8.3. KSIgoWo oRgANIZACjI

Przedstawiciele badanych organizacji bardzo czsto podkrelali, e chocia ostateczna odpowiedzialno za zarzdzanie nansami spoczywa na zarzdzie organizacji, to jednak za biece, sprawne dziaanie w tym obszarze odpowiada ksigowo. W badanych NGOs zakres obowizkw ksigowoci najczciej obejmowa: monitorowanie pynnoci nansowej organizacji oraz kontrol realizacji budetu (przy powstaniu ktrego ksigowo miaa nierzadko znaczny udzia). Zatem najczciej wzajemne relacje utrzymywane byy na linii zarzd (wzgldnie przedstawiciel zarzdu odpowiedzialny za zarzdzanie nansami) ksigowy/a. W nielicznych wypadkach, w organizacjach o bardziej rozbudowanej strukturze i duej skali dziaania, ksigowy/a wsppracowa/a bezporednio z koordynatorami projektw, ktrzy uzgadniali z ksigowoci stopie realizacji budetw powadzonych projektw. W jednym przypadku dane z budetw koordynatorw agregowane byy do systemu ksigowego. Jeszcze inaczej wygldao to w przypadku wewntrznej kontroli krzyowej:
Decyzja o ksigowoci wewntrznej zostaa podjta w zwizku z tym, i rozmiary, forma i liczba realizowanych projektw przez organizacj wymaga staego i systematycznego wgldu w ksigi.
Czasem do gosu dochodzia nieufno i wynikajca z niej ch posiadania ksigowej na wyczno. Chodzio o to, by nanse i ksigowo fundacji nie byy prowadzone przez osob, ktra obsugiwaby jednoczenie inne, dziaajce na tym samym polu NGOsy (uniknicie koniktu interesw). Z kolei zarzdzajcy, ktrzy zlecili prowadzenie ksigowoci na zewntrz organizacji, uzasadniali swoj decyzj sprawnoci i dowiadczeniem zewntrznych ksigowych, a take moliwoci poczenia spraw ksigowych i kadrowych. Argument profesjonalnej obsugi, ktr zdaniem rozmwcw zapewnia biuro zewntrzne, wydawa si tutaj szczeglnie istotny. Chodzio gwnie o to, e pracujc w biurze rachunkowym i obsugujc wiele podmiotw, ksigowi musz by na bieco ze zmieniajcymi si przepisami, co miao dawa respondentom gwarancj bezpieczestwa. Natomiast niezalenie od tego, czy ksigowo bya na zewntrz, czy wewntrz organizacji, czsto pojawia si argument kosztowy: organizacje wsppracujce z wewntrzn ksigowoci mwiy, e nie sta ich na profesjonalne biuro ksigowe (dotyczyo to najczciej niewielkich organizacji, ktre zatrudniay niewielu pracownikw lub opieray swoj dziaalno na pracy wolontariuszy). Te za, ktre wsppracoway z biurem, stwierdzay, e nie maj rodkw na zatrudnienie ksigowej na etat (byy to najczciej organizacje na tyle rozbudowane, e nie mogy sobie pozwoli na obsug przez wolontariuszy, jednak cigle za mao rozwinite, eby ponosi koszty etatowej/ego ksigowej/ksigowego). Ksigowo zewntrzna stanowia najbardziej popularne rozwizanie w grupie badanych spdzielni socjalnych. Tu szczeglnie podkrelano konieczno profesjonalnej obsugi (podmioty te zobowizane s do prowadzenia tzw. penej, a nie uproszczonej ksigowoci, co mog robi organizacje nieprowadzce dziaalnoci gospodarczej).
Wszyscy w organizacji pilnuj si wzajemnie, nie jest za to odpowiedzialna jedna osoba, potem sprawdza to ksigowa, a potem jeszcze ja sprawdzam ze swoimi zestawieniami.
Decyzja o ksigowoci wewntrznej lub zewntrznej

Miejsce ulokowania ksigowoci podzielio grup badan na p. Badani, ktrych organizacje zdecydoway si na zatrudnienie ksigowej/ego wewntrz organizacji, zwracali uwag na wygod tego rozwizania. Podkrelali dostpno osoby zajmujcej si sprawami ksigowymi i caej dokumentacji na wycignicie rki (co jest szczeglnie wane w przypadku duej liczby dokumentw i koniecznoci cigego wgldu w nie). Jak ju wspomniano, cz organizacji ceduje na ksigow/ego monitorowanie pynnoci nansowej, czemu take sprzyja jak uja to jedna z respondentek ksigowo przez cian. Cze rozmwcw mwia, e ksigowo wewntrzna daje wiksze poczucie bezpieczestwa, jest kluczowym wsparciem w obszarze zarzdzania nansami:
Ocena wsppracy z ksigowoci wewntrzn/zewntrzn

Niezalenie od umiejscowienia ksigowoci, wikszo respondentw ocenia wspprac z jej przedstawicielami dobrze.
Kiedy mielimy ksigowo zewntrzn, ale po kontroli, ktra wykazaa nieprawidowoci, zmienilimy j na wewntrzn.
48
Uzyskane wyniki
49
Niektrzy zarzdzajcy, ktrych organizacje maj wewntrzn ksigowo, zwracali jednak uwag na pewne ograniczenia. Byy to np. ograniczone moliwoci wsppracy z ksigowymi starej daty (osobami, ktre pracuj w danej organizacji ju kilkadziesit lat). Respondenci zauwaali potrzeb szybszego tempa przetwarzania dokumentacji nansowej i dostarczania kluczowych informacji, pozwalajcych zorientowa si w biecej sytuacji nansowej organizacji. Powanym ograniczeniem by rwnie brak biegoci opisywanych ksigowych w posugiwaniu si narzdziami informatycznymi, nawet tak podstawowymi jak arkusz kalkulacyjny, nie mwic o bardziej zaawansowanych programach kadrowo-pacowych czy ksigowych:
Dodatkowo organizacje, ktre wsppracoway z ksigowoci zewntrzn, zgaszay potrzeb usprawnienia wsppracy z biurem rachunkowym (w znaczeniu zwikszenia nadzoru i moliwoci biecego wgldu w dokumenty nansowe). Nieliczni zarzdzajcy zauwaali take wasne luki kompetencyjne, ktre uniemoliwiay im zadawanie trafnych pyta odnonie do dokumentw przygotowanych przez ksigowo (w takiej sytuacji zostawao tylko zaufanie). Potwierdzeniem tego moe by wypowied jednej z badanych osb:
Jedynym problemem w kontakcie z ksigow jest trudno w przekonaniu jej do uatwie elektronicznych, bo jest to ksigowa starej daty. Cho bardzo dba o szczegy, to brak jej szerszego pogldu i perspektywy. Ze wzgldu na swj wiek (85 lat) nie obsuguje programw komputerowych, dlatego ksigowo prowadzona jest w formie papierowej.
W przypadku jednego z badanych podmiotw ksigowo (mimo duej liczby dokumentw) prowadzona bya rcznie. Zarwno w przypadku ksigowoci wewntrz, jak i na zewntrz organizacji czstym problemem przy wsppracy byy niedomwienia dotyczce podziau obowizkw (co naley do zada ksigowej/ego, a co ley po stronie organizacji), a take niedostateczny przepyw informacji (np. koordynatorzy nie wiedzieli, do kiedy powinni przekaza dokumenty, jak je poprawnie opisywa itp.). Niezleenie do umiejscowienia ksigowoci wielu zarzdzajcych mwio z kolei o potrzebie bardziej partnerskich relacji z osob odpowiedzialn za ksigowo. Oczekiwaliby od niej bardziej proaktywnej postawy, wychodzenia z propozycjami optymalizujcymi zarzdzanie nansami w organizacji oraz informacji o wszelkich zmianach prawnych, majcych wpyw na jej dziaanie. W przypadku organizacji dysponujcych wikszym budetem pojawiaa si potrzeba lepszej wsppracy przy monitorowaniu budetu i pynnoci nansowej, a take potrzeby zmian w obszarze kontaktu pomidzy realizatorami projektw i osob odpowiedzialn za ksigowo . Dotyczyo to m.in. bardziej starannego (precyzyjnego, terminowego i bezbdnego) opisywania dokumentw. Blisza wsppraca byaby oczekiwana take w zakresie planowania budetu oraz inwestowania wolnych rodkw czyli wszelkich dziaa o strategicznym wpywie na rozwj organizacji.
Problemem jest to, e tylko jedna osoba w zarzdzie co nieco orientuje si w sprawach rachunkowych; w kwestiach spornych korzystamy z doradztwa Komisji Rewizyjnej, ktra ma kompetencje w zakresie zarzdzania nansami.
Podsumowujc, mona powiedzie, e nie zaobserwowano jednoznacznej tendencji w kierunku prowadzenia ksigowoci wewntrz lub na zewntrz organizacji. Wszyscy badani podali logiczne argumenty na rzecz wybranego przez siebie rozwizania. Co najwaniejsze, wsppraca z ksigowoci ukadaa si dobrze lub bardzo dobrze. Taka obserwacja napawa optymizmem, zwaywszy na to, w jak duym zakresie ksigowe/ksigowi wczani s w biece zarzdzanie nansami.
8.4. SPRAWoZDAWCZo oRgANIZACjI

Ta cz badania dotyczya rzetelnoci organizacji w kontekcie wywizywania si z obowizkw sprawozdawczych wobec rnych instytucji. Przedstawiciele wszystkich badanych organizacji podkrelaj, e wywizuj si z obowizkw sprawozdawczych na czas. A jest to sprawozdawczo dwojakiego rodzaju: rachunkowa (sprawozdania nansowe, rozliczenia publiczno-prawne), a take sprawozdawczo zarzdcza najczciej wobec sponsorw czy instytucji nadzorujcych, np. ministerstw. Wikszo zarzdzajcych w miar swoich kompetencji przeglda sprawozdanie sporzdzane przez ksigow, ale zdarzaj si wyjtki, wskazujce na luki kompetencyjne:
Prezes nie analizuje sprawozdania nansowego, naley to do obowizkw ksigowej.
50
Uzyskane wyniki
51
Prezes raczej przeglda ni analizuje sprawozdanie nansowe przygotowane przez ksigow, poniewa ma do niej zaufanie.
Za kondycja spowodowana jest przede wszystkim niedostateczn dywersykacj rde nansowania oraz brakiem stabilnoci. W wikszoci przypadkw przychody organizacji pochodz z dotacji. Reszta to darowizny, skadki oraz dziaalno statutowa odpatna. Badane organizacje maj rny stosunek do grantw. W przypadku organizacji, ktre wziy udzia w badaniu, kondycja wielu z nich zaley wanie od rnego rodzaju funduszy. Organizacje te podkrelaj konieczno funkcjonowania od dotacji do dotacji. Pozwala im to dobrze prosperowa w okresie pracy nad konkretnym projektem, natomiast uniemoliwia dugoterminowe planowanie budetu i ogranicza znaczenie swobod dziaania organizacji (w okresie pomidzy grantami nie maj one rodkw na pokrycie kosztw staych). Jednak nawet w trakcie realizacji projektu borykaj si one czsto z brakiem stabilnoci nansowej, spowodowanym opnianiem decyzji o wynikach konkursw, koniecznoci duych wkadw wasnych (przy jednoczesnej niemonoci uzyskania przez organizacj np. poyczek czy kredytw obrotowych) oraz czsto nierzetelnoci grantodawcw, ktrzy spniaj si z wypatami rodkw lub z akceptacj sprawozda nansowych. Organizacje, ktre nie korzystaj z grantw, jako powody podaj trudnoci z ich uzyskaniem napisaniem wnioskw, wygraniem konkursu. Pojawiay si te gosy dotyczce braku przejrzystoci w przypadku oceny wnioskw o dotacje czy granty, a nawet zarzuty dotyczce koncentrowania si przez osoby dziaajce po stronie grantodawcy przede wszystkim na sprawach formalnych (formularze, terminy, procedury), zamiast na wartoci merytorycznej i spoecznej przedstawianych wnioskw. Istotnym problemem badanych organizacji jest take brak rodkw wasnych, co oznacza, e organizacja nie przystpuje do realizacji projektw, w ktrych wkad wasny jest wymagany (a tych jest najwicej). Problem ten dotyczy organizacji, ktrych struktura przychodw opiera si gwnie na grantach, nie maj wic one tzw. wolnych rodkw, ktre mogyby stanowi wkad do projektw. Mona jednak zauway, e nawet wysoka kwota przychodw niekoniecznie przekada si na wysok ocen kondycji organizacji:
Upublicznianie sprawozda
Wiele spord badanych organizacji (dotyczy to tych o statusie OPP) ma obowizek publikacji sprawozda z dziaalnoci, zarwno merytorycznych, jak i nansowych. Przedstawiciele NGOs zapewniali, e wywizuj si z tego obowizku. Natomiast wrd pozostaych podmiotw tendencja jest odwrotna sprawozdania nie s publikowane, poniewa zarzdzajcy nie widz takiej koniecznoci.
Organizacja nie publikuje sprawozda, poniewa nie musi tego robi i nie widzi korzyci z publikowania.
Zapewniaj jednak, e w razie potrzeby sprawozdanie jest dostpne w siedzibie organizacji do wgldu. Ale s rwnie organizacje, ktrych przedstawiciele podkrelali wag upubliczniania sprawozda w budowaniu wiarygodnego wizerunku organizacji:
Mimo e organizacja nie ma statusu OPP, sprawozdanie jest upubliczniane dla przejrzystoci i wiarygodnoci organizacji.
Na podstawie przeprowadzonych rozmw mona powiedzie, e organizacje w obszarze sprawozdawczoci s coraz bardziej profesjonalne pamitaj o swoich obowizkach w tym zakresie. Wydaje si jednak, e wci zbyt ma wag przywizuj do przejrzystoci atwego udostpniania raportw ze swojej dziaalnoci (rwnie nansowych), zwaszcza gdy nie jest to konieczne.
8.5. KoNDYCjA FINANSoWA oRgANIZACjI

Blisko poowa badanych ocenia kondycj wasnej organizacji jako dobr. Zdecydowana mniejszo jako z:
Obrt organizacji to 8 mln z, ale to wcale nie wiadczy o dobrej kondycji nansowej.
Jak to jest moliwe? Ot kondycja nansowa organizacji to nie tylko wysoko przychodw, ale te kwestia pynnoci: jeli due obroty wynikaj np. z otrzymania przychodw w jednym, konkretnym momencie w roku (np. z odpisw 1%), to przez wiksz cz roku organizacja moe mie problem z pynnoci, zwaszcza jeli nie planuje swojego budetu.
() zawsze jest decyt, darowizny przekazuj pracownicy z czci swoich wynagrodze.
52
Uzyskane wyniki
53
Najwikszym wyzwaniem jest zapewnienie pynnoci nansowej. Mwili o niej wszyscy, niezalenie od oceny kondycji nansowej. Badani wskazywali rne drogi jej utrzymania , ale kady z nich ujawnia brak procedur oraz przemylanych sposobw zapewnienia bezpieczestwa nansowego organizacji. Dominuj dziaanie reakcyjne, czyli podejmowanie krokw ad hoc, bez uwzgldnienia dugofalowych planw. To zjawisko dobrze obrazuj wypowiedzi osb badanych nt. ich reakcji w przypadku trudnoci z pynnoci nansow:
Podobnie jest w przypadku spdzielni socjalnych te, ktre maj problemy z patnoci, wybieraj rozwizanie dorane: zaleganie z patnociami.
W przypadku ryzyka i trudnoci nansowych zarzd wspiera spdzielni wasnymi rodkami lub te zarzd nie pobiera wynagrodze.
W jednym przypadku problem z pynnoci rozwizywany jest przy pomocy poyczek z instytucji poyczkowej. Istotne jest to, e tylko cz organizacji ma rezerwy nansowe, ktre mog by wykorzystane w sytuacji utraty pynnoci.
W razie utraty pynnoci organizacja przechodzi na tryb awaryjny kombinujemy, szukamy pienidzy. Jeli stowarzyszenie nie ma w danym momencie funduszy ani przyznanych dotacji, zwalnia zatrudnione osoby, ktre szukaj sobie innych rde nansowania, a czonkowie pracuj nad przygotowaniem wnioskw na kolejne konkursy. Fundacja nie ma wypracowanych procedur, ktre maj zapobiec i nie dopuci do utraty pynnoci nansowej, ale gdyby do takiej sytuacji doszo, to szukaabym pomocy u osb, ktre znam, i ktre mogyby w tej trudnej sytuacji pomc. W przypadku utraty pynnoci posikujemy si poyczkami od osb prywatnych. Problemy z pynnoci nansow pojawiaj si zawsze na pocztku roku i cign si a do poowy roku, chocia nie byo jeszcze takiej sytuacji, by dziaalno fundacji bya zagroona. Zagroeniem jest take terminowo patnoci realizacja programu trwa od pocztku roku, a pienidze przychodz w lipcu.
W takiej sytuacji najczciej z pomoc przychodz sami pracownicy, przekazujc darowizny na rzecz organizacji. Mog to by take czonkowie organw w razie wystpienia problemw z pynnoci nansow czonkowie zarzdu i rady fundacji poyczaj organizacji swoje prywatne pienidze.
Dziaalno odpatna/ gospodarcza

Wiele organizacji wci z rezerw podchodzi do dziaalnoci odpatnej czy gospodarczej i rzadko kiedy upatruj one ratunku na rzecz ustabilizowania nansw w jej prowadzeniu:
Dziaalno gospodarcza i odpatna niesie za sob due ryzyko nansowe. Odpatna dziaalno nie przynosi zyskw, wic nie ma motywacji do jej prowadzenia. Czasami grantodawcy le patrz na NGO prowadzc dziaalno gospodarcz (e np. efekty projektu przez nich nansowanego zostan sprzedane). Stowarzyszenie nie prowadzi i nie zamierza prowadzi dziaalnoci gospodarczej ani odpatnej. Mogoby to stanowi utrudnienie dla placwki, negatywnie wpyn na jej wizerunek. Lepiej przez sponsorw postrzegane s placwki non-prot.
54
Uzyskane wyniki
55
Mimo czstych gosw, ktrych przykady prezentujemy powyej, cz organizacji prowadzi tego typu dziaalno. S to przede wszystkim organizacje niekorzystajce z grantw albo spdzielnie socjalne. Podmioty te widz sensowno takiego dziaania, starajc si o przejrzysto nansw:
jednej z organizacji osoba zajmujca si administracj i nansami jest czonkiem zarzdu w randze wiceprezesa. Wikszo zarzdzajcych, o czym bya ju mowa, cile wsppracuje z ksigowoci przy biecym zarzdzaniu, wcza j w ten proces:
Potrzebne jest wprowadzanie dobrych praktyk z biznesu; budet zapewnia stabilizacj nansow. Prowadzimy dziaalno gospodarcz i zabiegamy o jak najwiksz przejrzysto przychodw, by zainteresowane osoby mogy mie wgld w i jasno, skd one pochodz i na co s przeznaczone.
Warto te zauway, e cz organizacji, ktre podkrelay swoje przeszkolenie i dowiadczenie w pozyskiwaniu funduszy od rnych grantodawcw, zaznaczay, e pracuj nad strategiami uniezalenienia si od tych rde nansowania na rzecz podejmowania dziaalnoci odpatnej i/lub gospodarczej, bo widz ryzyko w strukturze przychodw opartej z znacznej mierze na grantach. Organizacje jako najwiksze trudnoci zwizane z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej/ odpatnej podaway niestabilno przepisw prawnych, dotyczcych funkcjonowania 3. sektora czy podatkowych. Mona zatem powiedzie, e niezalenie od kondycji nansowej organizacji, maj one wsplny problem okresowe trudnoci z utrzymaniem pynnoci nansowej. Niestety, w wikszoci przypadkw rodkiem zaradczym s dziaania dorane, a nie planowe dziaanie wynikajce z planowania i analizy ryzyka.
Ksigowa odpowiada za zarzdzanie nansami, poniewa nie ma dyrektora nansowego.

Kilka organizacji, nie majc takiego wsparcia, deklarowao potrzeb zatrudnienia dyrektora nansowego, wskazujc od razu na trudnoci: brak rodkw oraz kompetentnych osb, ktre mogyby podj si tej pracy. Zarzdzajcy w spdzielniach deklaruj, e zarzdzanie nansami jest ich domen. Powicaj na to znaczc ilo czasu (poowa z pytanych oszacowaa, e jest to 50% ich czasu pracy).
Budet roczny
Stosunek organizacji do tworzenia budetu jest rny. Cz badanych uwaa to za konieczno, bez ktrej nie wyobraaj sobie planowania i monitorowania sytuacji nansowej. Warto podkreli, e organizacje uczestniczce w szkoleniach widz potrzeb korzystania z tego narzdzia. Budet przygotowuje osoba z zarzdu, najczciej przy wsparciu ksigowej. Jedna z badanych osb zadeklarowaa, e stworzenie tego dokumentu byo niezbdne ze wzgldu na konieczno ubiegania si o kredyt pomostowy.
8.6. ZARZDZANIE FINANSAMI

W tej czci chodzio o zbadanie, ile czasu osoby zarzdzajce powicaj na zarzdzanie nansami w organizacjach, na ile jest to absorbujce. Kolejnym badanym zagadnieniem byo, czy i jakich narzdzi organizacje uywaj do zarzdzania nansami.
Budet pomaga w rozplanowaniu wydatkw oraz uwiadamia, gdzie i na co potrzeba szuka rodkw. Budet jest przygotowywany w trosce o bezpieczestwo nansowe organizacji oraz przejrzysto jej funkcjonowania. Przygotowujc budet, korzystamy z dostpnych biecych i archiwalnych danych nansowych, z uwzgldnieniem planowanego udziau organizacji w projektach, w ktrych potrzebny bdzie nansowy wkad wasny.
Nakad pracy
Rozpito w deklaracjach osb badanych nt. czasu powicanego na zajmowanie si kwestiami nansowymi jest spora od 10% do 50%. Oczywicie w duej mierze zaley to od struktury organizacji. Jeli jest ona bardziej rozbudowana i zarzdzajcy ma wsparcie w osobie dyrektora czy asystenta nansowego moe on liczy na znaczne odcienie. W przypadku
56
Uzyskane wyniki
57
Budet pomaga w zaplanowaniu przychodw (). Jego sporzdzenie pozwala rwnie na wgld w realizacj i zaangaowanie nansowe i porwnanie tych danych do realizacji w podobnych okresach w latach ubiegych. To czyni budet dodatkowym narzdziem monitorujcym kondycj nansw fundacji i stanowi o moliwoci zaplanowania dziaa na rok nastpny.
Organizacja nie sporzdza budetu caociowego, poniewa nie wiadomo, ktre projekty bd mogy by realizowane, jakie konkursy zostan ogoszone oraz jakiej wysokoci rodki uda si pozyska. eby mc sporzdza budet caociowy, fundacja musiaaby osign wiksz stabilizacj.
Czasem jednak brak budetu wynika nie tyle z niewiedzy czy braku umiejtnoci, tylko wrcz z braku potrzeby czy wiadomoci przydatnoci tego narzdzia: W badanych organizacjach budet mia rn rang. W czci z nich by to ocjalny dokument przygotowywany przez zarzd (najczciej we wsppracy z ksigow) i potem zatwierdzany przez organ nadzoru. Gdzie indziej za mia charakter roboczego dokumentu, ktry by punktem odniesienia dla monitorowania nansw w cigu roku. Jedna z instytucji stwierdzia, e sporzdza budet, poniewa wymaga tego instytucja poyczkowa, kolejna poniewa wymaga tego instytucja udzielajca donansowania (PFRON). W wielu przypadkach budet nie stanowi faktycznego instrumentu do planowania i monitorowania nansw w organizacji. Jednej z respondentw wprost powiedzia e jest to tylko kcja przygotowana pod instytucj kontroln, ale nic nie ma wsplnego z rzeczywistoci. Organizacje, ktre nie sporzdzaj budetu, tumacz to brakiem stabilizacji nansowej, czyli brakiem przewidywalnoci przychodw i niechci do tworzenia budetu yczeniowego:
W organizacji nie tworzy si ocjalnego budetu, poniewa panuje due wzajemne zaufanie (std nie ma potrzeby, by uchwala budet).
Jedna z badanych osb wskazaa te na brak umiejtnoci i wiedzy koniecznej do jego tworzenia i czytania. Inna z kolei zauwaya, e brak jest dobrych i czytelnych formularzy.
Monitoring pynnoci
Zdaniem rozmwcw w wikszoci organizacji pynno jest monitorowana na bieco. Zarzdzajcy korzystaj z podstawowych narzdzi pozwalajcych na monitorowanie pynnoci. Przede wszystkim jest to wgld w stan konta, stan kasy, przegldanie dokumentw ksigowych, arkusze kalkulacyjne, analiza wydatkw, ktre musz zosta poniesione w najbliszym czasie. W odczuciu wikszoci badanych s to sposoby wystarczajce. Tylko jeden z rozmwcw zwrci uwag na fakt braku narzdzia do biecego monitoringu pynnoci.
Organizacja nie sporzdza budetu caociowego, poniewa funkcjonuje z miesica na miesic bez adnej rezerwy nansowej koszty s minimalizowane do najniszego moliwego poziomu i planowanie jest w tej sytuacji niepotrzebne. Nie sporzdzamy budetu caociowego, bo wszystko si zmienia. Budetu caociowego nie sporzdzamy, bo nie umiemy, nie wiemy, jakie projekty dostaniemy (czy 100% projektw przejdzie?). yjemy od projektu do projektu. () budet caociowy nie jest potrzebny ze wzgldu na konieczno elastycznoci stowarzyszenia, ktre ma zbyt ma stabilno nansow, by planowa budet w skali roku.
Monitorowanie nansw to co, z czym trzeba y na co dzie, co uatwia prowadzenie ksigowoci wewntrz organizacji.
Do monitorowania pynnoci organizacje uywaj arkuszy kalkulacyjnych zintegrowanych z programem ksigowym, ledz stan konta, przegldaj raporty ksigowe.
58
Uzyskane wyniki
59
W jednym przypadku odnotowano bardziej zaawansowany sposb:
Do oceny ryzyka/pynnoci/monitoringu wprowadzono aplikacj na serwerze w sieci, gdzie kady uprawniony ma dostp do budetu. Raporty generuj si same.
Dua cz organizacji narzeka na konieczno aktualizacji budetu w cigu roku, co przeszkadza w ledzeniu biecej sytuacji nansowej:
Najwiksze ryzyko nansowe wie si z zakoczeniem projektw POKL (Program Operacyjny Kapita Ludzki przyp. red.). Jak bowiem wiadomo, budet, ktry opera si na jednym larze, nawet bardzo potnym, wie si z duym ryzykiem odcicie tego lara oznacza moe zaamanie si nansw caej organizacji.
Biorc pod uwag fakt, e 90% przychodw badanych podmiotw (wrd NGOs) pochodzi z grantw, ryzyko to jest bardzo due. Stopniowe zmniejszanie si dostpnych rodkw (w tym rodkw z UE) postawi organizacje przed koniecznoci szukania alternatywnych funduszy. Do tego zmierza wanie tzw. ekonomizacja sektora, zgodnie z ktr organizacje maj zacz zarabia w ramach prowadzonej dziaalnoci odpatnej lub gospodarczej. Organizacje jednak wci boj si tego typu dziaalnoci, zwracajc uwag na zmienno przepisw, jeszcze wiksz odpowiedzialno, bardziej skomplikowan ksigowo.
Osoba zarzdzajca nansami nie jest w stanie zastosowa cash ow, aby okreli aktualn sytuacj nansow organizacji. Powodem jest nieustanne pojawianie si nowych projektw, nowych rodkw, ktrych nie da si przewidzie, zaplanowa. Nasza organizacja na bieco monitoruje pynnoci nansow, ale raczej intuicyjnie ni metodycznie.
Mona zatem powiedzie, e cz organizacji (zazwyczaj s to te, ktre przeszy szkolenia w tym zakresie) dostrzega znaczenie planowania w obszarze nansw: robi budety, analizuj przepywy nansowe. Ale w wielu organizacjach zarzdzanie nansami jest wci piet achillesow wynika to zazwyczaj z braku kompetencji, do czego zreszt cz (ale tylko nieliczna) badanych si przyznaa: organizacje nie wiedz, jak przygotowa budet w sytuacji niepewnych przychodw, nie znaj narzdzi pozwalajcych monitorowa pynno, co zwiksza ryzyko jej utraty.
8.8. PoTRZEbY oSb ZARZDZAjCYCh W ZAKRESIE ZARZDZANIA FINANSAMI W oRgANIZACjI

Potrzeby rozwojowe w obszarze zarzdzania nansami w tej grupie respondentw s bardzo zrnicowane. Znaczenie ma tu niewtpliwie fakt dotychczasowego przeszkolenia. Ci, ktrzy dotychczas nie korzystali ze szkole, deklaruj potrzeby zupenie podstawowe, jak: rozliczenie grantw, sprawozdawczo OPP, ksigowo dla NGOs, zwaszcza w kontekcie projektw unijnych, szkolenia z wykorzystania arkuszy kalkulacyjnych czy aktualizacja wiedzy prawnej. Organizacje o duszym stau i wikszej skali dziaania widz potrzeb wzmocnienia w obszarze budetowania, tworzenia biznesplanw dla dziaalnoci gospodarczej, wiedzy na temat praktycznego uywania wskanikw ekonomicznych dotyczcych pynnoci czy rentownoci, inwestowanie wolnych rodkw oraz zarzdzanie zmian. Nieco inaczej wyglda to w grupie organizacji, ktre korzystay ju z dostpnych szkole w zakresie zarzdzania i s bardziej wiadome wasnych luk kompetencyjnych. Ci odpowiadali, e chtnie skorzystaliby z pomocy w zakresie budowania strategii rozwoju, wzmocnienia w zakresie zarzdzania nansami: konstruowania budetu, stworzenia narzdzi do lepszego monitorowania pynnoci nansowej, prowadzenia dziaalnoci gospodarczej / odpatnej, tworzenia biznesplanw. Jest jednak jeden wsplny obszar dla obu tych grup wsparcie w zakresie fundraisingu. Co ciekawe, nawet organizacje zatrudniajce fundraisera zgaszaj tak potrzeb, wskazujc na konieczno lepszego przygotowania tych osb do aplikowania o rnego rodzaju granty.
8.7. RYZYKo FINANSoWE oRgANIZACjI W PERCEPCjI oSb ZARZDZAjCYCh

Przedstawiciele organizacji widz ryzyko nansowe przede wszystkim we wspomnianej, niewystarczajcej dywersykacji rde przychodw, braku stabilnoci, zagroeniu pynnoci nansowej w zwizku z systemem refundacji. Kilka osb bardzo dobitnie zwrcio te uwag na uzalenienie organizacji od rodkw unijnych:
60
Z kolei przedstawiciele spdzielni socjalnych najwiksze zapotrzebowanie zgaszali w obszarze kwestii prawnych, zwizanych z prowadzeniem dziaalnoci. Przyczyna tego tkwi w czstych zmianach przepisw. Jedna z badanych osb wskazaa na przydatno postawania portalu na temat zagadnie prawno-rachunkowych. Byy take organizacje wskazujce na przydatno wymiany dowiadcze z innymi organizacjami. Fakt duego zaangaowania czasowego w prowadzon dziaalno i biece administrowanie organizacj nie zostawia wiele moliwoci na poszukiwanie rozwiza tam, gdzie by moe kto inny ju je wypracowa. A zatem wachlarz potrzeb wrd NGOs jest bardzo szeroki: wci wiele organizacji potrzebuje bazowych szkole w obszarze zarzdzania (pozyskiwanie rodkw, sprawozdawczo, rachunkowo). Ci za, ktrzy ten etap maj ju za sob, mog i dalej, zdobywajc kompetencje w zakresie planowania dugoterminowego, analizy ryzyka itp.
WNIOSKI
W poniszym rozdziale prezentowane s wnioski z badania. W pierwszej kolejnoci przedstawiono komentarz do wynikw badania ankietowego. W drugiej czci prezentujemy wnioski z przeprowadzonych wywiadw pogbionych.
9.1. WNIoSKI Z ANALIZY WYNIKW bADANIA ILoCIoWEgo

Wniosek 1. Koordynatorzy projektw w przeznaczonej dla nich ankiecie uzyskali relatywnie wicej punktw ni osoby zarzdzajce w swojej (koordynatorzy 44,4% moliwych do uzyskania punktw, zarzdzajcy 33,6%). Wyszy wynik uzyskany przez koordynatorw moe by spowodowany faktem, e w tecie wiedzy przeznaczonym dla tej grupy badanych byo wicej pyta odnoszcych si bezporednio do ich codziennej pracy, czyli zarzdzania projektem. Tak wic cz odpowiedzi odnosia si do praktyki (podpisywanie umw, opisywanie faktur) nie za np. do przepisw prawa (ustaw, dokumentacji ksigowej), czyli wiedzy teoretycznej. Wniosek 2. Wyniki uzyskane przez koordynatorw projektw pracujcych w spdzielniach socjalnych s nisze ni tych, zatrudnionych w fundacjach. Wynikw osb zarzdzajcych forma prawna organizacji nie rnicuje. Zrnicowanie wynikw w grupie koordynatorw projektw mona wytumaczy faktem, e osoby zatrudnione w organizacjach pozarzdowych bardziej utosamiaj si z tzw. 3. sektorem, bo traaj tu z wyboru, a nie z koniecznoci, jak ma to miejsce w spdzielniach socjalnych. Rwnie wikszo NGOs opiera swoje istnienie na pracy projektowej, przez co pracujcy w nich koordynatorzy na co dzie odpowiedzialni s za projektowanie, realizowanie i rozliczanie projektw. Z kolei przedstawiciele grupy osb pracujcych w spdzielniach socjalnych, ktre s bardziej nastawione na sprzeda usug, ni na zarzdzanie projektami, nie maj wystarczajcej wiedzy ani dowiadcze z tego zakresu. Wczeniej bowiem, jako osoby wykluczone bd zagroone wykluczeniem pozostaway bez pracy. Trzeba bowiem pamita, e zgodnie z ustaw o spdzielniach socjalnych podmioty te, jako miejsca pracy nastawione na reintegracj, gromadz osoby, ktre z rnych
62
Uzyskane wyniki
63
wzgldw nie odnalazy si na tzw. otwartym rynku pracy, co rwnie mogo wpyn na nisze wyniki koordynatorw pracujcych w spdzielniach. Wniosek 3. Nie istnieje zwizek pomidzy wielkoci budetu organizacji i poziomem wiedzy i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO. Hipoteza zakadajca pozytywny zwizek wielkoci budetu oraz wiedzy i umiejtnoci zarzdzajcych i koordynatorw z zakresu zarzdzania nansami NGO nie potwierdzia si. Ten wniosek moe wiadczy o obnionej wiadomoci liderw organizacji, dysponujcych duymi budetami. Objawiaaby si ona z jednej strony brakiem nadania waciwego znaczenia odpowiedzialnoci (chociaby spoecznej, prawej, nansowej), jaka ciy na osobach zarzdzajcych. Z drugiej strony byaby widoczna w niedocenianiu wagi kreowania godnego zaufania wizerunku organizacji pozarzdowych poprzez efektywne zarzdzanie nansami. Osoby zarzdzajce w duej mierze nie widz zalenoci pomidzy skal dziaania czy moliwociami szerokiego spoecznego oddziaywania organizacji, ktrymi zarzdzaj (co umoliwia im dysponowanie duymi budetami), zarzdzaniem rodkami i wizerunkiem. Wniosek 4. Nie istnieje zwizek pomidzy liczb osb zatrudnionych na etatach w organizacji oraz poziomem wiedzy i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO osb zarzdzajcych i koordynatorw. Hipoteza zakadajca pozytywny zwizek liczby osb zatrudnionych oraz wiedza i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO zarzdzajcych oraz koordynatorw nie potwierdzia si. W NGOs najwikszy kapita stanowi ludzie potencja organizacji to silna merytorycznie kadra. Mona przypuszcza, e dla osb odpowiedzialnych za zatrudnienie pracownikw w NGOs najwaniejsze s kompetencje merytoryczne, zwizane z obszarem dziaania organizacji, a nie ze znajomoci zagadnie z zakresu zarzdzania nansami. Wniosek 5. Nie istnieje zwizek pomidzy wielkoci miejscowoci, gdzie ulokowana jest siedziba NGO oraz poziomem wiedzy i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO osb zarzdzajcych czy koordynatorw. Hipoteza, e im wicej mieszkacw mieszka w miejscowoci, w ktrej znajduje si siedziba organizacja, tym wiksze wiedza i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO zarzdzajcych czy koordynatorw nie potwierdzia si. Wynik badania sugeruje, e dostpno szkole z zakresu zarzdzania nansami w NGO (zaoenie, e im wiksze miasto, tym wiksza dostpno szkole z tego obszaru) nie ma wpywu na fakt uczestniczenia w nich. Oznacza to prawdopodobnie, e osoby pracujce w organizacjach s bardzo skoncentrowane na pracy merytorycznej, w zwizku z tym nie maj ju czasu na uczestnictwo w szkoleniach, a niska wiadomo na temat odpowiedzialnoci, jak ponosz osoby zarzdzajce NGOs, take nie skadnia ich do podnoszenia kompetencji w tym zakresie. Potwierdza si w tym miejscu teza stawiana przez Klon/Jawor (2011), mwica o tym, e organizacje najchtniej uczestnicz w szkoleniach z zakresu merytorycznego dziaania organizacji. Szkolenia powicone zarzdzaniu nansami s wybierane stosunkowo rzadko.
Wniosek 6. Nie istnieje zwizek pomidzy okresem dziaalnoci organizacji oraz poziomem wiedzy i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO osb zarzdzajcych i koordynatorw. Hipotezy, e im duszy okres dziaalnoci organizacji, tym wiksze wiedza i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO zarzdzajcych czy koordynatorw nie potwierdziy si. Ta konkluzja potencjalnie take przedstawia badane organizacje w niekorzystnym wietle: budowanie kapitau, jakim jest dowiadczenie, nie przekada si na wzrost umiejtnoci w obszarze zarzdzania nansami. Tak jak w poprzednich wypadkach, mogoby to wynika z niskiej wiadomoci w zakresie obowizkw wynikajcych z penionej funkcji i przywizywania mniejszej wagi do kwestii drugorzdnych, zwizanych z zarzdzaniem nansami. Wniosek 7. Istnieje pozytywny zwizek pomidzy udziaem w szkoleniach z zakresu zarzdzania nansami w organizacji i poziomem wiedzy i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO osb zarzdzajcych. Hipoteza, e im wicej szkole z zakresu zarzdzania nansami w organizacji, tym wiksze wiedza i umiejtnoci z zakresu zarzdzania nansami NGO zarzdzajcych potwierdzia si. Natomiast w przypadku koordynatorw nie stwierdzono takiej zalenoci. Ten wniosek pokazuje, e przygotowywanie oferty szkoleniowej dotyczcej zarzdzania nansami jest uzasadnione. Podczas szkole zarzdzajcy maj szans uwiadamia sobie, jak wany jest to obszar ich pracy, za ktry z racji penionej funkcji w peni odpowiadaj. Naley si spodziewa, e majc t wiadomo, zdecyduj si powica czas na podnoszenie kwalikacji w tym zakresie. Z kolei wrd koordynatorw nie odnotowano istotnych rnic midzy osobami, ktrych organizacje uczestnicz w projekcie szkoleniowo-doradczym, a tymi, ktre nie s objte procesem edukacyjnym. Moe to oznacza, e zarzdzajcy szkolc si, nie przekazuj wiedzy niej, nie posyaj te na szkolenia pracownikw redniego szczebla (koordynatorw), std poziom w obu grupach jest wyrwnany.
9.2. WNIoSKI Z ANALIZY WYNIKW bADANIA jAKoCIoWEgo

Badane osoby to przedstawiciele zarzdw organizacji pozarzdowych bd spdzielni socjalnych, a zatem osoby, ktre z racji zajmowanej funkcji ponosz (wsp)odpowiedzialno za reprezentowan organizacj. Ma ona wymiar wielowtkowy: zarzdzajcy wytyczaj kierunki rozwoju organizacji, odpowiadaj za realizacj dziaa od strony merytorycznej, kieruj zespoem ludzi, podejmuj wspprac z partnerami z tego samego rodowiska lub wychodz poza nie. Ale to przecie niejedyny obszar odpowiedzialnoci, ktry dotyczy badanej grupy. Niezwykle istotny jest take cay zakres odpowiedzialnoci zwizany z zarzdzaniem nansami organizacji, w tym prowadzeniem ksigowoci, jak rwnie ze sprawozdawczoci.
64
Uzyskane wyniki
65
Przede wszystkim naley podkreli, e organizacje nie do koca uwiadamiaj sobie, co oznacza fakt odpowiedzialnoci za zarzdzanie nansami i w jakim stopniu dana osoba, jako przedstawiciel zarzdu ponosi odpowiedzialno w tym zakresie. Wida to w podziale odpowiedzialnoci za obszar nansowy midzy zarzdem i ksigowoci. W wikszoci wypadkw zbyt du odpowiedzialno zarzdy przerzucaj na pracownika ksigowoci Uznaj go za specjalist w zakresie nansw, std przyjmuj, e mona go obciy znaczn odpowiedzialnoci. Cz organizacji, chcc mie poczucie bezpieczestwa, zleca prowadzenie ksigowoci zewntrznemu biuru, tumaczc to gwarancj wikszego profesjonalizmu. Ma za tym przemawia ch zwikszenia bezpieczestwa czy zmniejszenia ryzyka zwizanego z odpowiedzialnoci za prawidowe prowadzenie nansw. Czsto uwaaj, e zewntrza ksigowo daje im moliwo przeniesienia odpowiedzialnoci za sprawy nansowe i kadrowe na profesjonalne (a wic dowiadczone i kompetentne) biuro rachunkowe. Jednoczenie badane osoby w wikszoci do wysoko oceniay wasne kompetencje w obszarze rozumienia kwestii rachunkowo-nansowych (na tyle dobrze jak powiedzia jeden z rozmwcw by mc by rwnorzdnym partnerem do rozmowy dla ksigowej). Jednak przeprowadzony test wiedzy, jak rwnie pogbiony wywiad nie potwierdzaj dobrej znajomoci i rozumienia kwestii rachunkowo-nansowych. Zarwno w kwestiach rachunkowych, jak i prawno-podatkowych zarzdzajcy wykazali si niskim poziomem wiedzy. Jak wskazuje analiza bada ilociowych, nie ma tu znaczenia ani wielko organizacji, mierzona liczb pracownikw czy budetem, ani wielko miasta, w ktrym organizacja dziaa, ani jej sta. Wydawa by si mogo (i takie byy hipotezy badawcze), e organizacje wiksze, bogatsze i starsze bd osigay lepsze rezultaty w tecie, jednak hipotezy te nie potwierdziy si. Braki te widoczne s na poziomie podstawowym, np. w wiedzy odnonie do tego, na podstawie jakich aktw prawnych dziaa dana organizacja. Niektrzy z badanych zarzdzajcych nie byli pewni, czy organizacja ma spisan Zakadow Polityk Rachunkow (dokument ten powinien by zatwierdzony przez zarzd). Jeszcze wicej osb w konsternacj wprawiao pytanie o zesp kont, na ktrych ksigowane s koszty. Tylko w nielicznych przypadkach rozmwca by wiadomy poziomw kont analitycznych, czyli czy koszty ksigowane s na 4, czy na 5 i co stoi za takim wyborem. Inaczej natomiast przedstawia si kwestia organizacji, ktre wziy udzia w cyklu szkoleniowo-doradczym nastawionym na podniesienie kompetencji w obszarze zarzdzania nansami. Przedstawiciele zarzdw tych organizacji osignli lepsze wyniki w tecie wiedzy, a ich codzienna praktyka zarzdzania nansami jest bardziej wiadoma i kompleksowa ni organizacji nieobjtych cyklem edukacyjnym. I tak np. wikszo spord szkolonych organizacji sporzdza caociowy budet, a nie tylko budety projektw. Ci za, ktrzy jeszcze tego nie robi, widz sens wyrwnania tej luki i oczekuj podniesienia kompetencji w tym zakresie. Take w grupie szkolonej mona zaobserwowa wiksz wiadomo brakw w kompetencjach zarzdczych i w zwizku z tym wiksz wiadomo obszarw, w ktrych organizacja
potrzebuje wzmocnienia. Przedstawiciele grupy osb nieszkolonych czsto mwili, e nie wiedz, czy w ogle potrzebuj wsparcia, a tym bardziej nie wiedz, jakie dziedziny wymagaj naprawy. Nie wiedz te, jakie zmiany potrzebne byyby organizacji i jak mona by je wprowadzi. Dziwi te fakt, e niejednokrotnie przedstawiciele tej grupy organizacji widz decyty, z jakimi si borykaj na co dzie, a mimo to nie podejmuj adnych krokw, by im zaradzi. Jeden z rozmwcw dostrzega sab kondycj organizacji, rozwaa nawet jej likwidacj, ale nie poszukuje dodatkowych rde nansowania ani nie widzi potrzeby zmian w zakresie zarzdzania nansami. Jeli chodzi o zidentykowane potrzeby, zdecydowana wikszo organizacji zgasza konieczno pomocy w obszarze fundraisingu. Co ciekawe, nawet organizacje wsppracujce z fundraiserem wskazay na potrzeb wzmocnienia tej osoby w obszarze pozyskiwania rodkw na dziaalno. Wida wic, e wci o kondycji organizacji, zdaniem rozmwcw, decyduje wysoko budetw, nie za kwestie zwizane z samym zarzdzaniem nansami. Natomiast czonkowie organizacji, ktre wziy udzia w cyklu szkoleniowo-doradczym stwierdzaj, e udzia w nim otworzy im oczy na wiele innych kwestii, ktre wymagaj dopracowania, wzmocnienia kompetencji i wdroenia. wiadcz o tym cytowane w poprzednim rozdziale wypowiedzi uczestnikw. Nie chodzi tu tylko o kwestie stricte rachunkowo-zarzdcze, lecz rwnie o bardziej prozaiczne , jak np. obieg dokumentw w organizacji. Z drugiej strony udzia w szkoleniach pozwoli, jak powiedziaa jedna z badanych osb:
przyjrze si krytycznie pracy ksigowoci, ktra okazaa si w niewystarczajcym stopniu odpowiada na potrzeby specyki NGO i w rezultacie doprowadzia do zmiany ksigowoci.
Natomiast cz organizacji bez zaplecza w postaci cyklu edukacyjnego, z wiksz nonszalancj podchodzi do kwestii porzdku w dokumentach. Przykadowo jedna z nich, mimo dugiego ju stau (8 lat), wci nie ma sporzdzonej Zakadowej Polityki Finansowej, bo jak powiedzia jej prezes, jest to sprawa wana, ale nie pilna. S te w tej grupie organizacje z bardzo duym, kilkumilionowym budetem, ktre nie sporzdzaj zaoe budetowych, yjc z dnia na dzie. W organizacjach, w ktrych nie przygotowuje si caociowego budetu rocznego, powtarza si jeden argument: nie warto robi budetu yczeniowego, nie wiadomo, na jakie przychody mona liczy, wic robienie budetu jest wreniem z fusw. Warto zwrci uwag rwnie na fakt, e badane osoby bardzo rnie oceniaj kondycj nansow organizacji niezalenie od tego, jak wysokie s obroty. Tak naprawd bowiem najwiksz bolczk organizacji, z ktrej w wikszoci zdaj one sobie spraw, jest brak stabilnej sytuacji nansowej, czego przejawem s czste kopoty z pynnoci nansow. I nie ma tu znaczenia,
66
Uzyskane wyniki
67
jakim budetem dysponuje organizacja. Zaskakujce jest jednak, jak wiele organizacji traktuje to zjawisko jak chleb powszedni, z ktrym trzeba y. A jak sobie organizacje radz z tym problemem? Nierzadko sigajc do prywatnych pienidzy najczciej czonkw zarzdu (w skrajnych przypadkach jest to wstrzymanie wynagrodze). Nierzadko powtarzay si wypowiedzi, e w takiej sytuacji prezes czy zarzd udzielaj organizacji poyczek, a nawet przekazuj darowizny, by jako przetrwa trudny czas. Organizacje nie chwal si, e w podobnej sytuacji udaj si po kredyt do instytucji, w ktrej mogyby uzyska nansowanie zwrotne. Tylko w dwch przypadkach przedstawiciele zarzdu przyznali, e zdecydowano si na takie rozwizanie. W jaki sposb organizacje monitoruj pynno? Zdecydowanie widoczny jest brak korzystania z narzdzia do monitorowania, jakim jest plan przepyww nansowych. Organizacje posuguj si prostymi metodami, jak monitorowanie stanu konta oraz wgld w raporty ksigowe. Te za, ktre przygotowuj budet, staraj si go monitorowa. W wielu organizacjach za t cz pracy rwnie wspodpowiada ksigowa. Najczciej jest tak w sytuacji, gdy ksigowo prowadzona jest wewntrz organizacji. Znaczna cz badanych podkrelaa, e yczyaby sobie czstszego kontaktu z ksigowymi, tak by jeszcze bardziej zaangaowa te osoby w ycie organizacji. Liderzy w wikszoci chwal sobie t wspprac, cho zdarzaj si nieporozumienia dotyczce zakresu obowizkw czy tez problemw z komunikacj. Natomiast w kilku przypadkach mamy do czynienia z prowadzeniem ksigowoci przez osoby starej daty. W tych sytuacjach mimo dobrej wsppracy od razu pojawia si postulat unowoczenienia narzdzi, z jakich te osoby przy obsudze organizacji korzystaj. Warto te zaznaczy, e organizacje borykajce si cyklicznie z trudnociami z pynnoci nansow nie sigaj po jedno z moliwych i sprawdzonych w wielu przypadkach rozwiza, jakim jest prowadzenie dziaalnoci gospodarczej. Cz organizacji boi si takiego rozwoju. W kilku przypadkach zreszt wci pokutuje przekonanie, e organizacja prowadzca dziaalno gospodarcz moe by gorzej widziana, np. przez lokalnych sponsorw (np. wadze samorzdowe). Cz rozmwcw natomiast widzi sensowno takiego rozwizania i nawet przygotowuje si do niego i w tym wanie obszarze potrzebuje wsparcia np. przy tworzeniu biznesplanw. A jak organizacje wywizuj si z obowizkw sprawozdawczych? Bez zarzutu. Wedug deklaracji wszystkich badanych organizacje sporzdzaj i dostarczaj na czas wszystkie sprawozdania, ktre nakada na nich obowizek prawny. Ju nie tak chtnie jednak upubliczniaj one swoje sprawozdania oczywicie, o ile nie maj takiego obowizku. Tylko w nielicznych przypadkach osoby badane zadeklaroway ujawnianie sprawozda, stojc na stanowisku, e jako podmioty zaufania publicznego powinny takie informacje prezentowa.
Jakie potrzeby rozwojowe w zakresie zarzdzania nansami zgaszaj organizacje? Znw uwidacznia si podzia midzy organizacjami, ktre bray udzia w szkoleniach, oraz reszt badanych. Ci drudzy zgaszaj szerokie potrzeby od kwestii podstawowych zaczynajc: rozliczenie grantw, sprawozdawczo OPP, ksigowo dla NGOs, zwaszcza w kontekcie projektw unijnych, wykorzystanie arkuszy kalkulacyjnych, aktualizacja wiedzy prawnej, budetowanie, planowanie, tworzenie biznesplanw dla dziaalnoci gospodarczej, praktyczne wykorzystanie wskanikw ekonomicznych, dotyczcych pynnoci czy rentownoci, inwestowanie wolnych rodkw czy zarzdzanie zmian. Organizacje, ktre przeszy przez cykl szkole, wskazuj bardziej zaawansowane potrzeby: budowanie strategii rozwoju, wzmocnienie w zakresie zarzdzania nansami, konstruowania budetu, stworzenia narzdzi do lepszego monitorowania pynnoci nansowej, prowadzenia dziaalnoci gospodarczej/odpatnej, tworzenie biznesplanw. W obu grupach istniej wci due potrzeby zwizane z pozyskiwaniem rodkw, bo jak napisano wczeniej organizacje w znacznej mierze w tym obszarze widz swj najwikszy decyt.
10
Uzyskane wyniki
69
REKOMENDACJE
na ksigowych. Posiadanie zaufanego pracownika ksigowego to sprawa bezcenna. Nie powinno to jednak zwalnia zarzdzajcych z odpowiedzialnoci za przygotowywane przez dzia ksigowy dokumenty (zwaszcza, e przedstawiciele zarzdu i tak ostatecznie je podpisuj). Nie powinno by zatem tak, e jak wyrazi si jeden z badanych Ja dokumentw przygotowanych przez ksigow nie czytam, bo mam do niej zaufanie. Co zrobi, by poprawi jako tej wsppracy? Dobrym wyjciem, a chyba do tej pory niepraktykowanym w sektorze pozarzdowym, mogyby by wsplne szkolenia dla zarzdzajcych i ksigowych. Do tej pory organizowane byy szkolenia w osobnych grupach warto by byo ujednolici jzyk, nauczy si zadawa pytania i wci ufa, ale w oparciu o regularne monitorowanie. Nie mona natomiast jednoznacznie wskaza, czy lepsza jest ksigowo wewntrzna, czy te zewntrzna. Wrd badanych proporcje rozoyy si mniej wicej rwno, a argumenty przemawiajce za konkretnym rozwizaniem s przekonujce w obu wypadkach. Daje wprawdzie do mylenia stwierdzenie (powtarzajce si kilkukrotnie), e za zewntrznym biurem przemawia jego wikszy profesjonalizm. Na pewno istotny jest fakt, czy ksigowi rozumiej specyk organizacji pozarzdowych, ktra ma swoje odzwierciedlenie take w rachunkowoci.
10.1. REKoMENDACjE DALSZEgo DZIAANIA DLA CENTRW INFoRMACjI I WSPIERANIA oRgANIZACjI

Chcc udzieli rekomendacji dotyczcych obszarw wsparcia dla organizacji, nie sposb nie wyj od samych zainteresowanych i deklarowanych przez nich potrzeb. Ale nie tylko: jak pokazuje przeprowadzone badanie ilociowe i jakociowe, reprezentanci organizacji maj zasadnicze luki w zakresie wiedzy na temat odpowiedzialnoci, jak ponosz z tytuu zajmowanej funkcji.
Odpowiedzialno zarzdcza
Zatem pierwszym postulatem, zanim jeszcze przejdziemy do kwestii czysto zarzdczych, jest praca podnoszca wiadomo przedstawicieli zarzdw odnonie do zakresu ich odpowiedzialnoci oraz konsekwencji niedopenienia obowizkw. Jak bya mowa wczeniej, wikszo zarzdzajcych nie wie, na podstawie jakich aktw prawnych dziaaj ich organizacje. Odpowiednie artykuy ustawy o rachunkowoci oraz ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych, a take ustawy o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie (dla organizacji o statusie OPP) powinny otwiera proces edukacyjny, jakiemu naleaoby podda wikszo organizacji. W dalszej kolejnoci naleaoby sprawdzi, czy zapisy statutowe organizacji ich odpowiednie rozdziay, mwice o kompetencjach organw zarzdczych i kontrolnych, s zgodne z przepisami prawa.
Zarzdzanie nansami
Obszarem, ktry take wymaga dalszego wsparcia i rozwoju, jest kwestia zarzdzania nansami. Oczywicie organizacje s zainteresowane szkoleniami z fundraisigu i tych z pewnoci nigdy nie zabraknie, tak jak nie zniknie potrzeba cigego poszukiwania rde nansowania. Warto jednak uwiadamia organizacjom, e jak susznie zauwaya jedna z badanych osb najwikszym ryzykiem jest uzalenienie organizacji od grantw. Wiele organizacji, z ktrymi przeprowadzano wywiady, przedstawiao swoj struktur przychodw, zgodnie z ktr a 90% rodkw pochodzi z dotacji. Z pewnoci nie jest to struktura bezpieczna, zwaszcza gdy gros tych rodkw to fundusze POKL. Dobrym wyjciem zarzdzajcy w czci badanych organizacji s tego wiadomi jest postpujca ekonomizacja sektora. Ale tu wanie potrzebne jest wsparcie bo z jednej strony rozpoczcie tego typu dziaalnoci wie si z ryzykiem gospodarczym, do ktrego trzeba si przygotowa, z drugiej za kada dziaalno w nowej formule prawnej podejmowana przez organizacje to dodatkowe obowizki np. dla ksigowych. Na pewno wic potrzebne byoby wzmocnienie w zakresie tworzenia biznesplanw, analizy ryzyka i scenariuszy awaryjnych w przypadku jego wystpienia. W tym obszarze obok szkole zalecane byoby zindywidualizowane doradztwo oraz swego rodzaju opieka nie tylko w fazie rozpoczcia dziaalnoci, ale take np. w pierwszym roku jej prowadzenia.
Wsppraca z ksigowoci
Kolejnym istotnym obszarem wymagajcym rozwoju jest wsppraca zarzdzajcych z ksigowymi. Wprawdzie zdaniem wikszoci badanych wsppraca ta ukada si dobrze przynajmniej w oczach przedstawicieli zarzdw (swoj drog ciekawe, czy ksigowi podzieliliby to zdanie), to nie dostrzegaj oni istotnego problemu, e podzia pracy przyjty w wielu organizacjach przenosi cz odpowiedzialnoci za kwestie nansowe (chodzi o zarzdzanie nansami, nie rachunkowo)
70
Uzyskane wyniki
71
Prowadzc sprzeda, nie uniknie si planowania, rwnie nansowego, a wanie ten obszar jest swoist pit achillesow organizacji. Cz organizacji, rwnie tych zarzdzajcych bardzo duymi rodkami, nie sporzdza planw nansowych. Z wypowiedzi kilku przedstawicieli organizacji jednoznacznie wynika, e mimo i widz oni przydatno takiego planowania, nie wdroyli go u siebie, bo nie wiedz jak bd te nie maj narzdzi, ktrymi mona by si posuy. W tym bowiem wypadku sprawa jest o wiele bardziej skomplikowana ni w przypadku sprawozda nansowych, ktrych gotowe formularze mona znale jako zaczniki do aktw prawnych (inna rzecz, e nie s one najczciej wystarczajco czytelne, by odda specyk organizacji, a tylko niektrzy ksigowi sigaj po bardziej przejrzyste wzory bd nawet sami je tworz na bazie istniejcych). Niemniej, wzory istniej i mona si nimi posuy. W przypadku budetu sprawa jest bardziej skomplikowana nie ma bowiem gotowego szablonu budetu, bo nie jest on dokumentem wymaganym prawem. Moe zatem warto by upowszechnia na oglnodostpnych portalach proste narzdzie do tworzenia budetu, a take do planowania przepyww pieninych, by z gry przewidzie, w ktrych momentach wystpi problem z pynnoci i mc odpowiednio wczeniej zareagowa. Opanowanie tych narzdzi i przygotowanie planw nansowych da organizacjom wikszy komfort w sytuacji rozmowy z przedstawicielem darczycy prywatnego, u ktrego organizacja bdzie si staraa o darowizn. Postawi j take w lepszym wietle podczas rozmowy z bankiem, gdyby zdecydowaa ubiega si o kredyt pomostowy lub obrotowy.
10.2. REKoMENDACjE DALSZEgo DZIAANIA DLA oRoDKW WSPIERANIA PoDMIoTW EKoNoMII SPoECZNEj
Podmiotom ekonomii spoecznej (PES) w niniejszym badaniu byy to przede wszystkim spdzielnie socjalne oraz przedsibiorstwa spoeczne zgodnie z wypowiedziami samych badanych, najbardziej potrzebuj wzmocnienia w kwestii otoczenia prawnego, w jakim poruszaj si te podmioty. Naley pamita, e liderzy tych podmiotw nierzadko maj trudniejszy start ni liderzy organizacji i w zwizku z tym potrzebuj wicej czasu, by oswoi si z rzeczywistoci czsto zmieniajcych si przepisw. Co wicej, w niektrych przypadkach cz pracujcych tam osb to nierzadko ludzie wywodzcy si ze rodowisk marginalizowanych (co zreszt wynika z idei reintegracji tych grup na rynku pracy), ale oznacza to, e maj oni do nadrobienia znacznie wicej brakw wiedzy nt. nansw czy zarzdzania ni koordynatorzy z NGOs. Na t potrzeb zwracali uwag sami zainteresowani, jednak uwana lektura wywiadw jednoznacznie wskazuje, e potrzeby szkoleniowe w tej grupie s znacznie wiksze, cho najczciej nie s uwiadamiane. Wydaje si bowiem, e przedstawiciele zarzdw PES s bardzo skoncentrowani na formule prawnej spdzielni i std potrzeba ledzenia zmian w prawie, natomiast nie koncentruj si w wystarczajcym stopniu na kwestiach zarzdzania i podnoszenia standardw w tym zakresie, w zwizku z czym nie poszukuj szkole z tego obszaru. Z tego wzgldu zasadniczym postulatem podobnie zreszt jak w przypadku pozostaych NGOs byaby praca ukierunkowana na zwikszenie wiadomoci w zakresie odpowiedzialnoci, jaka spoczywa na czonkach zarzdu z racji penionej funkcji (na mocy ustawy o rachunkowoci). Jasno w tej kwestii mogaby skania do zmiany obecnej postawy, zgodnie z ktr w badanej grupie kwestiami nansowymi zajmuje si w znacznej mierze ksigowo. Zatem szkolenia ze wsppracy z ksigowoci rozumienia kwestii rachunkowych, w tym sprawozdawczoci byyby jak najbardziej podane. Kolejna bariera w zarzdzaniu nansami to luki kompetencyjne w tworzeniu i monitorowaniu budetu. Jak wynika bowiem z przeprowadzonych rozmw, budet nie jest w tych podmiotach podstaw do zarzdzania nansami, a jeli nawet jest tworzony, to tylko ze wzgldu na wymg instytucji zewntrznej a wic de facto jest kcj. W konsekwencji kcj jest take zarzdzanie nansami, co nieuchronnie moe prowadzi do problemw z pynnoci, na ktre lekarstwem s rozwizania dorane: zaleganie z patnociami czy poyczki od czonkw zarzdu. W wypowiedziach wielu przedstawicieli PES powtarzay si take stwierdzenia, e jako moda organizacja nie widz sensu tworzenia budetu. Wida wic wyranie, e samo szkolenie ze sztuki ukadania budetu nie wystarczy. Potrzebne jest jeszcze duy blok wprowadzajcy i wyjaniajcy, jakie korzyci wynikaj z planowania budetu.
Sprawozdawczo
Kolejna kwestia, wprawdzie niezwizana bezporednio z zarzdzaniem nansami, to sprawozdawczo. Jak napisano wczeniej, organizacje wywizuj si z obowizkw sprawozdawczych wobec rnego typu instytucji, ale wanie tylko z obowizkw. Nieliczne chlubne wyjtki mwi o upublicznianiu sprawozda z dziaalnoci oraz nansowych, zdajc sobie spraw, jak bardzo wpywa to na wizerunek organizacji. Tymczasem, jeli rzeczywisto, o ktrej mwi sami badani, jest taka, e 90% rodkw pochodzi z grantw, to oznacza, e blisko 90% funduszy, jakimi dysponuj organizacje, pochodzi ze rodkw publicznych (pomijajc te, ktrych dysponentem nie jest administracja). Dlaczego wic informacja o ich wykorzystaniu nie miaaby by udostpniona publicznie? Cz organizacji zadeklarowaa, e sprawozdanie jest dostpne w siedzibie organizacji, ale kady chyba zdaje sobie spraw, e czyni go realnie mniej dostpnym. W dobie powszechnego internetu naley zachca organizacj do przygotowania i publikacji sprawozda w sieci.
72
Dziaalno PES, inaczej ni w przypadku organizacji pozarzdowych, w caoci opiera si na sprzeday usug/produktw. W zwizku tym potrzebne byoby wsparcie dotyczce planowania sprzeday i jej monitorowania. Jak wspomniano wyej, podmioty te, mimo swego spoecznego charakteru, s graczami tego samego rynku, co podmioty komercyjne. A zatem potrzebne s szkolenia dotyczce tworzenia biznesplanw, analizy ryzyka, monitorowania pynnoci. Wanym obszarem do rozwoju jest take marketing dziaania promocyjne, dbao o wizerunek, budowanie relacji z klientami. Na pewno warto w tych kwestiach korzysta z dowiadcze tych PES, ktre dobrze radz sobie na rynku (np. spdzielnie zaoone przez osoby prawne, ktre bazuj na dowiadczeniach osb zarzdzajcych w NGO)
ANEKS
11
WPROwADZENIE
Aneks
75
ANEKS
Co Pan/Pani robi, zanim tra/a do trzeciego sektora? Czy Pan/Pani wyksztacenie jest zwizane z nansami/rachunkowoci/itp.? Jak Pan/Pani ocenia swoje zrozumienie kwestii rachunkowoci?
ZARZDZANIE FINANSAmI mETRYCZKA ZARZDZAJCEGO Kto w organizacji jest odpowiedzialny za zarzdzanie nansami? Dlaczego akurat ta osoba? Jakie s jej kwalikacje? Co naley do jej obowizkw? Jak ta osoba radzi sobie z powierzonymi jej obowizkami? W jakim obszarze potrzebowaaby wzmocnienia? Czy zamierza jej Pan/Pani da to wzmocnienie? Dlaczego do tej pory z niego nie skorzystaa?
11.1. SCENARIUSZ WYWIADU PogbIoNEgo
Przedstawienie: konsultanta prowadzcego wywiad, agencji, ktr konsultant reprezentuje, klienta zamawiajcego badanie, celw wywiadu i caego badania, zasad prowadzenia wywiadu (zgoda na nagrywanie, zapewnienie o poufnoci).
KSIGOwO ORGANIZACJI Kto zajmuje si obsug ksigow organizacji? Co stoi za decyzj, by ksigowo bya wewntrz/na zewntrz organizacji? Jakie kwalikacje ma osoba wiadczca usugi ksigowe? Jakie jest jej dowiadczenie w prowadzeniu ksigowoci w NGOsach? Co naley do obowizkw ksigowej/ego? W jakim systemie ksigowym prowadzona jest rachunkowo? Prosz opisa, jak wyglda bieca wsppraca z ksigow? Jak czsty jest kontakt? Jakiego typu wtpliwoci najczciej pojawiaj si w kontakcie w ksigow? W jakich obszarach oczekiwaby Pan/Pani lepszej wsppracy z ksigow? Czy organizacja ma Zakadow Polityk Finansow? Czy ksigowanie odbywa si na 4, 5 czy tak i tak? Co stoi za podjciem takiej decyzji?
METRYCZKA BADANEJ ORGANIZACJI Jak dugo funkcjonuje organizacja? Na rzecz kogo lub czego dziaa organizacja? Jakie cele stawia sobie organizacja? Jaki jest zasig dziaania organizacji? Jakie s podstawowe formy dziaania? Dlaczego wybrali Pastwo formu stowarzyszenia/fundacji/spdzielni socjalnej? Ile osb zatrudnia organizacja? Ile osb jest zatrudnionych na umow o prac?
METRYCZKA OSOBY BADANEJ Jakie stanowisko zajmuje Pan/Pani w organizacji? Od jak dawna peni Pan/Pani t funkcj? Jakie s Pan/Pani gwne zadania na tym stanowisku? (sprawdzamy, czy s tam kwestie zwizane z zarzdzaniem nansami; jeli tak, to ile procent czasu one Jej/Jemu zabieraj) Od jak dawna jest Pan/Pani zwizany/a z NGOsami?
ZARZDZANIE ORGANIZACJ BADANIE POTRZEB w OBSZARZE ZARZDZANIA FINANSAmI Jakie zmiany w swojej pracy/na swoim stanowisku chciaby Pan/Pani wprowadzi, jeli chodzi o zarzdzanie nansami organizacji? Jakie s najwiksze Pana/Pani trudnoci w obszarze zarzdzania nansami organizacji? W jakim obszarze potrzebowaby Pan/Pani wzmocnienia? Jaka forma wzmocnienia byaby najbardziej odpowiednia? Dlaczego do tej pory nie skorzysta/a Pan/Pani z tej formy?
76
Aneks
77
KONDYCJA FINANSOwA ORGANIZACJI Jak oceni(a)by Pan/Pani kondycj nansow organizacji? Jakie s gwne rda przychodw? Jaka jest struktura przychodw (procentowo)? Kto zajmuje si fundraisingiem w organizacji? Jeeli jedna osoba zajmuje si fundraisingiem dlaczego ona? Jeeli poszczeglni koordynatorzy kto jest odpowiedzialny za cigo prowadzonych dziaa? Jaka jest skuteczno zdobywania rodkw? Czy pojawiaj si problemy z pynnoci nansow?
DZIAALNO ODPATNA/ GOSPODARCZA Czy organizacja prowadzi dziaalno gospodarcz bd odpatn? Jeli prowadzi: Od jak dawna? Co jest przedmiotem dziaalnoci? Jak wpyno to na kondycj nansow organizacji? Jakie s trudnoci w prowadzeniu tej dziaalnoci? Czy i w jakim obszarze potrzebne byoby wsparcie? Jeli nie prowadzi: Dlaczego nie? Czy zamierza prowadzi? Jakie zmiany byyby podane, eby rozway rozpoczcie prowadzenia takiej dziaalnoci? Czy i w jakim obszarze potrzebne byoby wsparcie?
ZARZDZANIE FINANSAmI PRAKTYKA Czy organizacja sporzdza budet caociowy? Wersja A TAK: a. Od kiedy tworz Pastwo budet? b. Kto przygotowuje budet? c. Kto/co skonio Pana/Pani, by go robi? d. Czy i jakie s trudnoci w przygotowywaniu budetu? e. Kto jest odpowiedzialny za jego ostateczny ksztat? Wersja B NIE: a. Dlaczego nie tworzy Pan/Pani budetu? b. Co musiaoby nastpi, aby zmieni/a Pan/Pani swoje nastawienie? c. Czy potrzebuje Pan/Pani wsparcia w tym obszarze? Na jakiej podstawie dziel Pastwo koszty na statutowe i administracyjne? Czy organizacja na bieco monitoruje pynno nansow? Wersja A TAK: a. Kto/co skonio Pana/Pani, by to robi? b. Jakich narzdzi Pastwo do tego uywaj? c. Czy i jakie s trudnoci w przygotowywaniu budetu? d. Jak sobie Pan/Pani radzi w sytuacji wystpienia problemw z pynnoci? Wersja B NIE: a. Dlaczego nie monitoruje Pan/Pani pynnoci nansowej? b. Jak sobie Pan/Pani radzi w sytuacji wystpienia problemw z pynnoci? c. Czy potrzebuje Pan/Pani wsparcia w tym obszarze?
SPRAwOZDAwCZO Czy Pan/Pani analizuje sprawozdanie nansowe przygotowywane przez ksigow? Jeli nie dlaczego? Czy sprawozdanie nansowe jest upubliczniane? Dlaczego? (dopyta szczeglnie wtedy, jeli organizacja ma status OPP) Jakie jeszcze inne obowizki sprawozdawcze (wobec jakich instytucji) ma Pana/Pani organizacja? Czy si z nich wywizuje? Na czas? Jeli nie dlaczego?
78
Aneks
79
11.2. ANKIETA DLA ZARZDZAjCYCh

1. Na podstawie jakiego aktu prawnego stowarzyszenie nieprowadzce dziaalnoci gospodarczej prowadzi swoj ksigowo? a. Ustawy Prawo o stowarzyszeniach b. Ustawy o rachunkowoci c. Rozporzdzenia Ministra Finansw z dnia 15 listopada 2001r w sprawie szczegowych zasad rachunkowoci dla niektrych spek nie bdcych spkami handlowymi nie prowadzcych dziaalnoci gospodarczej d. Ustawy o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie 2. 3. Jakie dokumenty powinna mie obowizkowo kada organizacja? a. Polityk rachunkowoci b. Regulamin wewntrzny c. Statut d. Regulamin wynagrodze Kto ponosi odpowiedzialno za prowadzenie ksig rachunkowych organizacji? a. kierownik jednostki b. zarzd c. ksigowy d. organ nadzoru
7. 8. 9.
Organizacja powinna rozpocz prowadzenie dziaalnoci gospodarczej, gdy: a. prowadzi regularnie sprzeda i osiga na niej zysk, b. ma taki zapis w statucie, c. wysoko obrotw w 2011 r. przekroczya limit 150.000 z, d. zatrudnia ponad 20 pracownikw. Sprawozdanie nansowe organizacji skada si z: a. bilansu i rachunku zyskw i strat, b. bilansu i rachunku wynikw, c. bilansu i informacji dodatkowej, d. bilansu, rachunku wynikw bd zyskw i strat oraz informacji dodatkowej e. CIT-8. Informacj o zobowizaniach organizacji znajdziesz w: a. bilansie po stronie aktyww, b. rachunku wynikw w pozostaych kosztach, c. bilansie po stronie pasyww, d. informacji dodatkowej.
4. Kto moe prowadzi ksigowo w organizacji? a. osoba lub podmiot prawny majcy uprawnienia do wykonywania czynnoci z zakresu usugowego prowadzenia ksig rachunkowych b. wolontariusz c. tylko osoba zatrudniona na umow o prac d. tylko zewntrzne biuro ksigowe 5. 6. Informacji, z jakich rde mog pochodzi przychody statutowe organizacji, naley szuka w: a. budecie organizacji, b. polityce rachunkowoci, c. statucie, d. regulaminie. Kto odpowiada materialnie za zobowizania zacigane przez organizacj? a. osoba prowadzca ksigowo b. zarzd w penym skadzie c. zarzd zgodnie z zasad reprezentacji d. organizacja jako taka
10. Organizacja wykupia roczn polis ubezpieczeniow, za ktr zapacia z gry od lipca danego roku do koca czerwca kolejnego roku. W ktrym miejscu w bilansie organizacji powinien by wykazany ten koszt dotyczcy kolejnego roku: a. w nalenociach, b. w zobowizaniach, c. w midzyokresowych rozliczeniach kosztw, d. w bilansie po stronie aktyww. 11. Organizacja realizuje projekt dwuletni, na ktry dotacja zostaa wypacona z gry. W ktrym miejscu w sprawozdaniu nansowym powinna by uwidoczniona kwota dotacji przeznaczona na pokrycie kosztw kolejnego roku: a. w rachunku wynikw w przychodach statutowych, b. w bilansie w rozliczeniach midzyokresowych przychodw, c. w bilansie w nalenociach krtkoterminowych, d. w bilansie w nalenociach dugoterminowych. 12. Rachunek zyskw i strat powinna sporzdzi organizacja: a. prowadzca dziaalno gospodarcz, b. majca w statucie zapis o moliwoci prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, ale faktycznie jej nieprowadzca, c. kada organizacja, d. adna organizacja mog go sporzdza tylko spki .
80
Aneks
81
13. Informacja o podziale kosztw na statutowe i administracyjne powinna si znajdowa w: a. polityce rachunkowoci, b. statucie, c. nie trzeba jej zamieszcza, d. regulaminie wewntrznym. 14. Organizacja otrzymaa odszkodowanie za szkody wywoane zalaniem lokalu. Wypacona kwota zostanie uwidoczniona w pozycji: a. inne przychody okrelone statutem, b. pozostae przychody operacyjne, c. przychody nansowe, d. zyski nadzwyczajne. 15. Organizacja otrzymaa od sponsora 10.000 z na organizacj imprezy, w zamian za to zamiecia logo rmy sponsora na materiaach promujcych imprez. W zwizku z otrzymanymi rodkami organizacja powinna: a. podpisa umow darowizny, b. podpisa umow sponsorsk, c. wystawi sponsorowi rachunek lub faktur VAT, d. odprowadzi VAT. 16. Organizacja ma obowizek prowadzenia kasy skalnej gdy: a. jest zarejestrowanym podatnikiem VAT, b. kontynuuje dziaalno, a jej obrt z tytuu sprzeday na rzecz osb zycznych w 2011 r. przekroczy 40.000 z, c. rozpoczyna dziaalno, a jej obrt z tytuu sprzeday na rzecz osb zycznych przekroczy w danym roku 20.000 zotych, d. otrzyma interpretacj organu podatkowego o koniecznoci prowadzenia kasy skalnej. 17. Jakie deklaracje musi zoy organizacja do 31 stycznia: a. PIT- 4R b. PIT- 28 c. PIT - 8AR d. PIT-S 18. Informacja o otrzymanych darowiznach powinna zosta wykazana w formularzu: a. CIT-D b. CIT O c. CIT-8S d. CIT-Z
19. Kto jest odpowiedzialny za niezoenie w terminie sprawozdania nansowego do Urzdu Skarbowego? a. dyrektor b. ksigowy c. zarzd d. organ nadzoru 20. W przypadku podjcia nansowo niekorzystnej decyzji dla organizacji zarzd NGO: a. nie ponosi adnej odpowiedzialnoci, b. moe odpowiada za przestpstwo (odpowiedzialno karna), c. moe ponie odpowiedzialno odszkodowawcz (odpowiedzialno cywilna), d. moe zosta odwoany z penionej funkcji. 21. Organizacja jest zwolniona obowizku rejestracji jako aktywny podatnik VAT, w przypadku gdy: a. ma status OPP, b. przychody organizacji nie przekraczaj 150 tys. z rocznie, c. przychody organizacji objte podatkiem VAT nie przekraczaj okrelonego, limitu i organizacja nie dokonuje sprzeday wyczonej z tego zwolnienia, d. prowadzi dziaalno w sferze poytku publicznego.
Klucz odpowiedzi do ankiety dla zarzdzajcych: 1 - a, c; 2 a, c; 3 a, b; 4 a; 5 b, c; 6 d;, 7 a, c; 8 d; 9 c, d; 10 c, d; 11 b; 12 a; 13 a; 14 d; 15 b, c; 16 b, c; 17 a, c; 18 a; 19 c; 20 b, c, d; 21 c.
82
Aneks
83
11.3. ANKIETA DLA KooRDYNAToRW

1. Na podstawie jakiego aktu prawnego stowarzyszenie nieprowadzce dziaalnoci gospodarczej prowadzi swoj ksigowo? a. Ustawy Prawo o stowarzyszeniach b. Ustawy o rachunkowoci c. Rozporzdzenia Ministra Finansw z dnia 15 listopada 2001r. w sprawie szczegowych zasad rachunkowoci dla niektrych spek niebdcych spkami handlowymi nieprowadzcych dziaalnoci gospodarczej d. Ustawy o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie 2. 3. Jakie dokumenty powinna mie obowizkowo kada organizacja? a. Polityk rachunkowoci b. Regulamin wewntrzny c. Statut d. Regulamin wynagrodze Kto ponosi odpowiedzialno za prowadzenie ksig rachunkowych organizacji? a. kierownik jednostki b. zarzd c. ksigowy d. organ nadzoru
7.
Informacj o zobowizaniach organizacji znajdziesz w: a. bilansie po stronie aktyww, b. rachunku wynikw w pozostaych kosztach, c. bilansie po stronie pasyww, d. informacji dodatkowej.
8. Organizacja realizuje projekt dwuletni, na ktry dotacja zostaa wypacona z gry. W ktrym miejscu w sprawozdaniu nansowym powinna by uwidoczniona kwota dotacji przeznaczona na pokrycie kosztw kolejnego roku: a. w rachunku wynikw w przychodach statutowych, b. w bilansie w rozliczeniach midzyokresowych przychodw, c. w bilansie w nalenociach krtkoterminowych, d. w bilansie w nalenociach dugoterminowych. 9. W przypadku wykorzystania dotacji niezgodnie z przeznaczeniem zarzd NGO: a. nie ponosi adnej odpowiedzialnoci, b. odpowiada za przywaszczenie rodkw z dotacji, c. moe odpowiada za przestpstwo karne - skarbowe z art. 82, d. moe ponosi odpowiedzialno odszkodowawcz za wyrzdzon NGO szkod, e. moe zosta zobowizany do zwrotu kwoty dotacji, jeeli organizacja nie zwrci dotacji.
4. Informacji o moliwych (dozwolonych) rdach przychodw statutowych organizacji naley szuka w: a. budecie organizacji, b. polityce rachunkowoci, c. statucie, d. regulaminie. 5. 6. Kto odpowiada materialnie za zobowizania zacigane przez organizacj? a. osoba prowadzca ksigowo b. zarzd w penym skadzie c. zarzd zgodnie z zasad reprezentacji d. organizacja jako taka Sprawozdanie nansowe organizacji skada si z: a. bilansu i rachunku zyskw i strat, b. bilansu i rachunku wynikw, c. bilansu i informacji dodatkowej, d. bilansu, rachunku wynikw bd zyskw i strat oraz informacji dodatkowej.
10. Komu zarzd moe udzieli penomocnictwa do zacigania zobowiza majtkowych: a. nikomu, tylko zarzd ma te uprawnienia, b. tylko czonkowi zarzdu, c. tylko osobie zwizanej formalnie z organizacj, d. kadej osobie. 11. Organizacja otrzymaa od sponsora 10.000 z na organizacj imprezy, w zamian za to zamiecia logo rmy sponsora na materiaach promujcych imprez. W zwizku z otrzymanymi rodkami organizacja powinna: a. podpisa umow darowizny, b. podpisa umow sponsorsk, c. wystawi sponsorowi rachunek lub faktur VAT, d. odprowadzi VAT. 12. Organizacja dostaa faktur, na ktrej widnieje bdny adres. Co naley zrobi: a. poprosi o wystawienie noty korygujcej, b. poprosi o wystawienie faktury korygujcej, c. nic nie trzeba robi, d. poprosi o odrczne poprawienie i parafk.
84
Uzyskane wyniki
85
13. W ramach projektu organizacja planuje obciy czciowo kosztami uczestnictwa benecjentw projektu. Taki wariant moe rozwaa organizacja, ktra prowadzi: a. dziaalno statutow nieodpatn, b. dziaalno statutow odpatn i gospodarcz, c. dziaalno statutow odpatn i/lub gospodarcz, d. nie ma statusu OPP. 14. Plan kont jest: a. czci zakadowej polityki nansowej (ZPF) organizacji, b. numerycznym wykazem kont ksigowych, w ktrych rejestrowane s dane nansowe, c. zestawieniem rachunkw bankowych, jakie posiada organizacja, d. odzwierciedleniem dziaalnoci danej organizacji. 15. Kto odpowiada za prawidowe rozliczenie nansowe projektu? a. ksigowy b. zarzd c. koordynator projektu d. zarzd i koordynator projektu 16. Przed przekazaniem do ksigowania koordynator zatwierdza dowd zakupu pod wzgldem: a. merytorycznym, b. rachunkowym, c. formalnym, d. przekazania do wypaty. 17. Jako koordynator projektu podpisujesz umow z trenerem na przeprowadzenie szkolenia i przygotowanie materiaw szkoleniowych, do ktrych prawa autorskie nie zostan organizacji przekazane. W tym przypadku organizacja moe rozliczy si na podstawie: a. umowy o dzieo z 20% kosztami uzyskania przychodu, b. umowy o dzieo z 50% kosztami uzyskania przychodu, c. rachunku bd faktury wystawionych przez trenera, d. umowy zlecenia. 18. Do kiedy organizacja zatrudniajca pracownikw musi przesa deklaracj do ZUS? a. Do 10. dnia miesica. b. Do 15. dnia miesica. c. Do 20. dnia miesica. d. Do 25. dnia miesica.
19. Informacja o podziale kosztw na statutowe i administracyjne powinna si znajdowa w: a. polityce rachunkowoci, b. statucie, c. nie trzeba jej zamieszcza, d. regulaminie wewntrznym. 20. Ktre z poniszych dokumentw s dokumentami ksigowymi? a. paragon z kasy skalnej b. faktura VAT c. rachunek d. faktura pro forma 21. Twoja organizacja dziaa od dwch lat. Planujesz budet na roczny projekt, ktrego specyka nie rni si znaczco od projektu zrealizowanego w ubiegym roku. Z jakich narzdzi ksigowych skorzystasz, aby najsprawniej przygotowa ten budet: a. stan zobowiza na koniec roku, b. zestawienie miesicznych kosztw administracyjnych i wynagrodze, c. syntetyczne koszty rodzajowe za cay rok, d. analityka kosztw projektu w zespole 5 za cay rok, e. bilans i rachunek wynikw.
Klucz odpowiedzi do ankiety dla koordynatorw: 1 a, c; 2 a, c; 3 a, b; 4 b, c; 5 d; 6 d; 7 c, d; 8 b; 9 c, d, e; 10 d; 11 - b, c; 12 b; 13 c; 14 a, b, d; 15 b; 16 a; 17 a, c, d; 18 b; 19 a; 20 b, c; 21 b, d.
ZACZNIK NR 1. ChARAKTERYSTYKI bADANYCh oRgANIZACjI
88
Tabela 16. Charakterystyka badanych organizacji
udzia w oddziaywaniach edukacyjnych forma prawna w zakresie zarzorganizacji dzania finansami organizowanych przez fdp/pafpio liczba etatw budet organizacji (w tys. zotych) wielko miejscowoci (mieszkacy w tys.) okres dziaalnoci (w latach)
1-3
tak
5-15
100
500
1 mln
16 - 100
stowarzyszenie
fundacja
100 - 500
1 2 3 4 5 6 7 8 wsparcie dla in9 stytucji i organizacji pozarzdowych dzkie 1 1 1 ekologia lubelskie 1 1 1 edukacja i wychowanie lskie 1 1 1 1 1 edukacja i wychowanie wielkopolskie 1 1 1 ochrona zdrowia lskie 1 1 1 1 1 1 1 1 1 edukacja i wychowanie pomorskie 1 1 1 1 prawo, wsparcie obywatelskie dzkie 1 1 1 1 1 prawo, wsparcie obywatelskie mazowieckie 1 1 1 1
edukacja i wychowanie mazowieckie 1 1 1 1
spdzielnia socjalna
500 - 1 mln
101 -500
lokalizacja - wojewdztwo nie 4-5 wie
1 1 1
4-5 3
lp.
obszar dziaa
1 1
1 1
10 11 12 13 14 edukacja i wychowanie prawo, wsparcie obywatelskie edukacja i wychowanie rozwj lokalny (spoeczny i ekonomiczny) 15 rozwj lokalny (spoeczny i ekonomiczny) 16 rozwj lokalny (spoeczny i ekonomiczny)
ochrona zdrowia
maopolskie mazowieckie dzkie wielkopolskie mazowieckie
1 1 1 1 1 1 1 1 1
1 1
1 1 1 1 1 1 1 1
1 1 1 1
1 1 1 1 1 1 maopolskie 1 1 1 1 1
dzkie
wsparcie dla in17 stytucji i organizacji pozarzdowych 18 19 20 21 22 edukacja i wychowanie edukacja i wychowanie usugi socjalne, pomoc spoeczna edukacja i wychowanie rozwj lokalny (spoeczny i ekonomiczny)
warmisko - mazurskie podkarpackie mazowieckie lskie mazowieckie podlaskie
1 1 1 1 1 1
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
1 1
1 1 1 1 1 1
1 1 1 1 1 1 1 1
1 1 1
Zacznik nr 1
5 1 1 1 1 1 1 1
89
90
23 wsparcie dla in24 stytucji i organizacji pozarzdowych pomorskie mazowieckie pomorskie mazowieckie lubuskie mazowieckie opolskie 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 25 26 27 28 29 ochrona zdrowia wsparcie dla in30 stytucji i organizacji pozarzdowych 31 32 33 34 1 1 1 1 1 1 1 1 35 36 edukacja i wychowanie mazowieckie prawo, wsparcie obywatelskie mazowieckie rozwj lokalny (spoeczny i ekonomiczny) warmisko - mazurskie edukacja i wychowanie 1 1 1 1 1 warmisko - mazurskie edukacja i wychowanie mazowieckie 1 1 1 rozwj lokalny (spoeczny i ekonomiczny) warmisko - mazurskie 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 prawo, wsparcie obywatelskie usugi socjalne, pomoc spoeczna edukacja i wychowanie edukacja i wychowanie
rynek pracy, aktymazowieckie wizacja zawodowa 1 1 1 1 1 1
1 1
37 38 ochrona zdrowia 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 edukacja i wychowanie ekologia usugi socjalne, pomoc spoeczna usugi socjalne, pomoc spoeczna pozostaa dziaalno pozostaa dziaalno usugi socjalne, pomoc spoeczna sport, rekreacja, hobby sport, rekreacja, hobby pozostaa dziaalno pozostaa dziaalno pozostaa dziaalno
rozwj lokalny (spoeczny i ekonomiczny)
mazowieckie warmisko - mazurskie warmisko - mazurskie mazowieckie pomorskie mazowieckie dolnolskie maopolskie lubelskie mazowieckie opolskie mazowieckie mazowieckie mazowieckie 1 1
1 1 1 1
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 x 1 1
1 1 1 1 1 1 1
1 1 1 1 1 1
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
Zacznik nr 1 91
92
BIbLIogRAFIA
Podstawowe fakty o organizacjach pozarzdowych. Raport z badania 2010, Stowarzyszenie Klon/Jawor 2011. Podstawowe fakty o organizacjach pozarzdowych 2008, Stowarzyszenie Klon/Jawor, 2009. Diagnoza dziaalnoci organizacji pozarzdowych pod ktem standardw dziaania, Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej, 2010. Raport z ewaluacji oferty poyczkowej dla organizacji pozarzdowych, Polsko Amerykaski Fundusz Poyczkowy Inicjatyw Obywatelskich, 2009. Diagnoza zasobw ludzkich wielkopolskich organizacji pozarzdowych segmentu kultury, Stowarzyszenie Instytut Bada i Rozwoju Aktywnoci Spoecznej, 2009. Aktywno ekonomiczna ludnoci Polski. Gwny Urzd Statystyczny, 2009.
NOTATKI
NOTATKI
NOTATKI
Wydawca Fundacja dla Polski Polsko-Amerykaski Fundusz Poyczkowy Inicjatyw Obywatelskich PAFPIO MABOR Centrum Doradztwa i Szkole Warszawa 2012 Konsultacja merytoryczna: Dorota Piekowska Redakcja: Katarzyna Wsowska Bk Badanie i raport opracowany w ramach projektu Akademia zarzdzania nansami NGO przez zesp MABOR Centrum Doradztwa i Szkole. Opracowanie graczne i skad: ISBN: 978-83-931598-5-7 Nakad: 500 egz. Copyright by Fundacja dla Polski Polsko-Amerykaski Fundusz Poyczkowy Inicjatyw Obywatelskich PAFPIO Fundacja dla Polski Narbutta 20/33, 02-541 Warszawa www.fdp.org.pl Polsko-Amerykaski Fundusz Poyczkowy Inicjatyw Obywatelskich PAFPIO Rejtana 17/39, 02-516 Warszawa www.pafpio.pl MABOR Centrum Doradztwa i Szkole w. Bonifacego 104, 02-909 Warszawa www.mabor.com.pl Publikacja jest dystrybuowana bezpatnie.
Publikacja jest wspnansowana ze rodkw Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spoecznego
ISBN: 978-83-931598-5-7
Publikacja jest dystrybuowana bezpatnie
Publikacja jest wspnansowana ze rodkw Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spoecznego

Raport - Badanie Standardow Zarzadzania Finansami W Ngo1 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Raport - Badanie Standardow Zarzadzania Finansami W Ngo1 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BADANIE STANDARDW ZARZDZANIA FINANSAMI W NGO

RAPoRT KoCoWY MABOR CENTRUM DoRADZTWA I SZKoLE

BADANIE STANDARDW ZARZDZANIA FINANSAMI W NGO

ROZDZIA 7. ANaLiza wYNiKw aNKiET

ROZDZIA 8 . ANaLiza JaKociowa wYwiadw iNdYwidUaLNYch

ROZDZIA 3. BadaNE orGaNizacJE

Rozdzia 10. REKOMENDACJE

Rozdzia 11. ANEKS

ROZDZIA 4. Narzdzia BadawczE

ROZDZIA 5. ProcEdUra BadaNia ROZDZIA 6. HiPoTEzY EMPirYczNE

Zacznik nr 1. Charakterystyki badanych organizacji Bibliograa 90

Badanie standardw zarzdzania nansami w NGO

1.1. RNoRoDNo oRgANIZACjI PoZARZDoWYCh W PoLSCE

Badanie standardw zarzdzania nansami w NGO

Kompetencje pracownikw polskich organizacji pozarzdowych w zakresie zarzdzania nansami

Finanse organizacji pozarzdowych w Polsce

Badanie standardw zarzdzania nansami w NGO

Kompetencje pracownikw polskich organizacji pozarzdowych w zakresie zarzdzania nansami

Badanie standardw zarzdzania nansami w NGO

radom i okolice zawiercie i okolice

Rysunek 1. Rozkad geograficzny organizacji biorcych udzia w badaniu.

3.1. FUNKCjE oSb bADANYCh W oRgANIZACjACh

Wykres 1. Procentowy rozkad funkcji osb badanych w organizacjach.

Badanie standardw zarzdzania nansami w NGO

3.2. FoRMA PRAWNA bADANYCh oRgANIZACjI

3.4. LICZbA ETAToWYCh PRACoWNIKW W oRgANIZACjI

Wykres 4. Liczba pracownikw zatrudnionych na etacie w organizacjach biorcych udzia w badaniu.

3.3. WIELKo bUDETU

3.5. WIELKo MIEjSCoWoCI

miasto 5 - 15 tys. miasto 101 - 500 tys.

Wykres 3. Budet organizacji biorcych udzia w badaniu.

Badanie standardw zarzdzania nansami w NGO

3.6. OKRES DZIAALNoCI

NARZDZIA BADAwCZE NARZEDZIA

Wykres 6. Okres dziaalnoci organizacji biorcych udzia w badaniu.

 .7. UDZIA W SZKoLENIACh Z ZAKRESU ZARZDZANIA 3 FINANSAMI

4.1. BADANIE ILoCIoWE

brali udzia w szkoleniach

ankieta dla zarzdzajcych numery pyta 1,2,3,6,19,20 4,5,9,10,11,13,14 7,15,16,17,18,21 8,12 -

Wykres 7. Udzia badanych organizacji w szkoleniach z zakresu zarzdzania finansami.

Tabela 1. Zakres merytoryczny ankiet.

Badanie standardw zarzdzania nansami w NGO

Ankieta dla zarzdzajcych

4.2. BADANIE jAKoCIoWE

Ankieta dla koordynatorw

Badanie standardw zarzdzania nansami w NGO

ANALIZA wYNIKw ANKIET

7.1. ANKIETA DLA ZARZDZAjCYCh

Tabela 2. redni wynik ankiety dla zarzdzajcych.

Wynik w ankiecie dla zarzdzajcych a forma prawna organizacji

Badanie standardw zarzdzania nansami w NGO

Wynik w ankiecie dla zarzdzajcych a wielko budetu organizacji

Wynik w ankiecie dla zarzdzajcych a liczba etatowych pracownikw

Badanie standardw zarzdzania nansami w NGO

Wynik w ankiecie dla zarzdzajcych a okres dziaania organizacji

wynik w pytaniach podatki wynik w pytaniach sprawozdawczo

Nie Tak Nie Tak

2,07 3,17 0,27 1,05

2,03 1,68 0,73 0,70

17,53 23,48 15,55 25,45 101,00 0,003 140,50 0,054

7.2. ANKIETA DLA KooRDYNAToRW PRojEKTW

m 9,15 12,7 3,00 3,52 3,80 4,95

sd 4,61 3,11 1,53 1,08 2,29 1,47

.7. UDZIA W SZKoLENIACh Z ZAKRESU ZARZDZANIA 3 FINANSAMI