WIELKI POST 1(9) 2005 ISSN 1732-9000

C O M I E S I Ę C Z N I K A K A D E M I C K I

W NUMERZE:

str. 2
- Niedziela Zmartwychwstania
Pańskiego - ruchome święto
- Rozmowa z o. D. Sullivanem

str. 4
- Tomas Venclova
- Curling

str. 5
- Narty nartom nierówne

str. 6
- O Bogumile i królowej
pszczół

str. 7
- Śluby w obyczajowości
szlacheckiej XVI – XVIII w.
Radosnego przeżywania Świąt Wielkanocnych! część 2
Niech Zmartwychwstały Chrystus napełni Wasze str. 11
serca miłością i pokojem. Niech wleje w nie otuchę - Pytanie miesiąca
i nadzieję na to, że zawierzając Mu wszystkie spra- str. 12
wy i troski, łatwiej będzie iść przez życie, łatwiej - Kalendarium DA
przebaczać i kochać. Umocnienia w wierze i wielu
łask Bożych. Abyście spędzili te święta w ciepłej,
rodzinnej atmosferze miłości.

REDAKCJA
2
Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego – ruchome święto
Święto Niedzieli Zmartwychwstania
Pańskiego nazywamy tak, gdyż wydarze-
nie to miało miejsce właśnie w niedzielę.
Uroczystość Zmartwychwstania nazy-
wamy również Wielkanocą, czyli wielką
nocą, bowiem cud zmartwychwstania
Jezusa Chrystusa dokonał się o świcie
około godziny 4:00. Ponieważ zaś cud
zmartwychwstania jest największym, jaki
w życiu Jezusa Chrystusa się dokonał,
dlatego słusznie noc tego cudu nazywa-
my wielką.
Wielkanoc jest pierwszym i najważ-
niejszym świętem w Kościele. To wiedzą
pewnie wszyscy. Ja też o tym wiedziałem,
ale czy wszyscy wiedzą, dlaczego święto
to jest świętem ruchomym, to znaczy, że
wypada raz w marcu, a raz w kwietniu?
Mnie to pytanie od pewnego czasu nie
dawało żyć, więc postanowiłem się do-
wiedzieć. Po przepytaniu kilkudziesięciu
osób stwierdzam, że niewielu ludzi zna
na nie odpowiedź. Najczęściej odpowie-
dzią była cisza. Niektórzy, po chwilowym
zastanowieniu mówili: Hm? Nie wiem,
w sumie to wcześniej się nad tym nie zasta-
nawiałem/-am. Po prostu tak jest. Czasem
w odpowiedzi słyszałem: To jest chyba
związane z księżycem, czy ze słońcem. Nie
pamiętam. Może i tak, ale co księżyc lub
słońce mają wspólnego z naszą wiarą?
Po tym pytaniu oczywiście nie słyszałem
odpowiedzi.
Rozmowa z ojcem Davidem Sullivanem, Irlandczykiem, misjonarzem pracującym w Ugandzie i Zambii,
Rektorem Seminarium Duchownego Ojców Białych w Lublinie
W Afryce poznałem inne oblicze Kościoła – Kościół, który jest o wiele
młodszy i żywszy niż w Europie...
Podaj dalej – Czy już w dzieciń-
stwie myślał Ojciec o tym, by zo-
stać misjonarzem?
o. David Sullivan – Kiedy w ubie-
głym roku obchodziłem 25-lecie ka-
płaństwa, księża przeprowadzili wywiad
z moją mamą, która powiedziała, że
podobno jak miałem 5, 6, 7 lat oznajmi-
łem jej, że chcę być księdzem albo hy-
draulikiem. Podobno trzy lata później
zapomniałem o tym, że chciałem zostać
hydraulikiem i od tamtej pory chciałem
być tylko księdzem. Zatem już od naj-
młodszych lat marzyłem o tym, by być
księdzem, ale nigdy nie sądziłem, że będę
misjonarzem.
Sprawa nurtowała mnie tak bardzo,
że postanowiłem zapytać o to jakiegoś
księdza. Wypadło na ojca Wojciecha
z DA. Gdy go o to spytałem na jednym
ze spotkań redakcyjnych gazety Podaj
dalej, stwierdził, że to jest dobry temat
na artykuł i właśnie dlatego o tym piszę.
Jednak nurtującego mnie zagadnienia nie
wyjaśnił, ponieważ stwierdził, że moje
zadanie stałoby się wtedy za proste. No
cóż, mówi się trudno – szukam dalej.
Pomyślałem sobie, że i tak znajdę
odpowiedź. Stwierdziłem, że zajrzę do
internetu, przecież tam jest wszystko.
Jednak mimo wielu godzin poszukiwań,
znalazłem tylko program obliczający datę
Wielkanocy w Pascalu. Poza tym nic cie-
kawego.
Przecież musi być gdzieś napisane
lub ktoś musi wiedzieć, dlaczego Wiel-
kanoc jest świętem ruchomym. Jednak po
ponownym przepytaniu znajomych (i nie
tylko) nie znalazłem odpowiedzi.
Z natury jestem człowiekiem upar-
tym, więc drążyłem nadal. Stwierdziłem,
że na to pytanie będzie znała odpowiedź
chyba tylko jakaś osoba duchowna. Tym
razem wypadło na mojego znajomego
księdza Darka, który wreszcie wyjaśnił
mi tajemnicze przesunięcia w kalenda-
rzu. Mianowicie: Apostołowie obchodzili
święto Wielkanocy w tym samym czasie,
kiedy Żydzi obchodzili swoją Paschę,
- Pochodzi Ojciec z Irlandii, ale
od wielu lat mieszka i pracuje poza
granicami ojczyzny. Jakie zmiany
w życiu religijnym Irlandczyków
zauważa Ojciec, wracając co roku
na urlop do Irlandii?
- Olbrzymie zmiany. Kiedy w 1964
roku wstępowałem do zgromadzenia,
wyświęcono 400 Irlandczyków; w ubie-
głym roku wyświęcono w całej Irlandii
może 20. Kiedy chodziłem do szkoły,
wszyscy chodzili do kościoła; teraz osób
uczęszczających do kościoła jest coraz
mniej. Jest to przede wszystkim poko-
lenie mojej mamy, ale coraz mniej mło-
dzieży. Od księży akademickich wiem,
gdyż cud Zmartwychwstania Pana Jezusa
dokonał się w dzień po uroczystości Pas-
chy. Paschę obchodzili Izraelici na pamiąt-
kę wybawienia ich z niewoli egipskiej.
W tym samym czasie przypadła śmierć
Pana Jezusa i Jego zmartwychwstanie
jako tajemnica naszego odkupienia, wy-
bawienia z niewoli szatana i wprowa-
dzenia nas do ziemi obiecanej, do nie-
bieskiego Ojca. Żydzi obchodzą Paschę
14 dnia miesiąca Nisan, bo tak przykazał
im Mojżesz. Nisanen kalendarz żydowski
nazywa 30 dni od nowiu marca do nowiu
kwietnia. Ze względu na to, że Pan Jezus
zmartwychwstał w niedzielę, chrześcija-
nie już od II wieku pierwszą niedzielę po
pełni wiosennej zaczęli obchodzić jako
Wielkanoc. Potwierdził to swoją uchwa-
łą sobór w Nicei w 325 roku, dodając, że
za pełnię wiosenną uważa się tę, która
wypada po zrównaniu dnia z nocą, czyli
po 21 marca. Tak więc Wielkanoc może
wahać się pomiędzy 22 marca a 25
kwietnia. I tak jest dotąd.
Po tak wyczerpującej odpowiedzi by-
łem po prostu szczęśliwy, bo zadowolony
to za mało powiedziane. Po prawie mie-
siącu starań i poszukiwań odpowiedzi na
tak przecież ważne pytanie, w końcu ją
znalazłem - więc się tym dzielę.:)
Tomasz Jabłoński
że na 20 studentów przypada tylko
dwóch, którzy chodzą do kościoła. A ilu
studentów toruńskich brało udział w re-
kolekcjach, ile osób było w kościele?
500? 600? - nie wiem. Różnice są więc
olbrzymie. Druga strona medalu to fakt,
że sytuacja materialna Irlandczyków jest
o wiele lepsza.W czasach, gdy chodziłem
do szkoły, ludzie emigrowali. Bo musieli.
Teraz coraz więcej osób wraca, a także
przyjeżdża do Irlandii do pracy. Kiedy
byłem młody, znałem inną Irlandię – sta-
rą, teraz, gdy wracam do domu, poznaję
inną Irlandię – nową.
- Jaka jest przyczyna takich
zmian? Jaka jest przyczyna kry-

zysu Kościoła w Irlandii?
- Przyczyn jest mnóstwo. Po pierw-
sze – pojawił się dobrobyt i duma, której
nie było u nas wcześniej. Nowa mental-
ność. Na razie Kościół nie odnajduje się
w tej nowej rzeczywistości. Druga spra-
wa – okazało się, że Kościół ma pewne
słabości. Na jaw wyszły skandale, które
niestety nie zostały wymyślone przez
dziennikarzy. Irlandia jest o wiele bo-
gatsza a wiadomo, że jeśli ktoś ma dużo
pieniędzy, coraz mniej myśli o sprawach
ważniejszych. Nie można powiedzieć, że
kryzys związany jest z wejściem do Unii
Europejskiej. Złożyło się na to mnóstwo
różnych czynników. Myślę, że chrześcija-
nie w Polsce powinni przyjrzeć się do-
kładnie temu wszystkiemu, co stało się
w Irlandii, bo to, co się stało u nas, mo-
głoby stać się tutaj.
- Czy to nie paradoks, że misjo-
narze z różnych krajów ewangeli-
zują ludy pierwotne, nierozwinięte,
a sami nie mogą poradzić sobie
z nauczaniem we własnym Koście-
le, w krajach rozwiniętych?
- Pytanie zakłada, że uciekamy od pro-
blemów. Nie. Nasze Kościoły – Kościół
w Polsce i w Irlandii – otrzymały wia-
rę od innych. Dlaczego istnieje Kościół
w Polsce? Dzięki świętemu Wojciecho-
wi. Kościół w Polsce istnieje dzięki ob-
cym misjonarzom. Tak samo powiedział
papież 6 lat temu: fundamentem Kościoła
są misjonarze. Podobnie było w Irlandii:
wiara dotarła do nas z Anglii. Kościół ze
swej natury musi być misyjny. Misjonarze
dzielą się wiarą. Jeśli nie chcemy dzielić
się wiarą z innymi – przestajemy być
wierni Jezusowi Chrystusowi. Owszem,
mamy tu dużo do roboty, ale nie wol-
no nam zamykać się w naszym małym
świecie. Zamykanie się w małym świecie,
polskim czy irlandzkim, jest przeciwień-
stwem Ewangelii. Nie wolno uciekać od
problemów, ale trzeba dzielić się wiarą,
odwagą. W Afryce są problemy, choroby
– trudno, trzeba iść. Gdyby ktoś chciał
uciec od problemów, nie powinien je-
chać do Afryki.
- Wróćmy do początków pracy
misyjnej. Afryka. Czy przypomina
sobie Ojciec jakieś świadectwo wia-
ry, które szczególnie mocno utkwi-
ło w pamięci?
- Powiedziałem już, że wstąpiłem do
seminarium, bo zawsze chciałem być
księdzem, ale moja droga nie była pro-
sta. Wstąpiłem do seminarium po zda-
niu matury. Miałem wtedy 17 lat. Sześć
lat później wystąpiłem i studiowałem na
uczelni jako osoba świecka. I jako oso-
ba świecka pojechałem do Afryki. A dla-
czego jestem dzisiaj księdzem? Są róż-
ne czynniki, ale przede wszystkim pod
wpływem osób, które spotkałem w Afry-
ce, wśród których byli biali i czarni. Przy-
pominam sobie świadectwo sióstr kla-
rysek, ich oddanie się Bogu, ich radość.
Ich świadectwo życia wywarło na mnie
ogromne wrażenie. Można powiedzieć,
że wstąpiłem do zgromadzenia po raz
drugi z powodu tych świadectw z Afryki.
Doświadczyłem Ewangelii tam w Afryce
i jeszcze raz wstąpiłem do zgromadze-
nia. W Afryce poznałem inne oblicze
Kościoła – Kościoła, który jest o wiele
młodszy i żywszy niż w Europie. Jest to
Kościół, w którym osoby świeckie biorą
aktywny udział. Ksiądz ma swoje zadania,
ale nie jest osobą, która wszystko robi.
Ksiądz to osoba, która zachęca, która
jest głównym organizatorem. W mojej
parafii w Afryce było 50 kaplic i 2 księży.
3
W takiej sytuacji ksiądz nie może od-
prawić mszy świętej w każdą niedzielę,
a osoby świeckie muszą brać aktywny
udział w życiu religijnym. Kościół w Afry-
ce jest jak młoda osoba, jest w nim życie.
Kościoły europejskie są bogatsze i mą-
drzejsze, tak jak starsze osoby, ale nie ma
w nich czasami tego życia.
- Jakie przesłanie miałby Ojciec
do przekazania Kościołowi w Pol-
sce? Czego moglibyśmy nauczyć się
śledząc historię Kościoła w Irlandii
i przypatrując się pracy misyjnej
w Afryce?
- W Polsce na razie kościoły są peł-
ne, ale nadchodzi wpływ Zachodu. Seku-
laryzm. Są więc zagrożenia zewnętrzne,
ale nie warto narzekać. Narzekamy na
Unię Europejską, narzekamy na Zachód
– komu to pomaga? Nikomu. Ale nie
można być naiwnym: zagrożenia są. Jeśli
chcemy przeciwdziałać, jeśli chcemy by
Kościół był trwały mimo tego wpływu,
musimy dbać o to, by był silny wewnątrz.
Są bowiem też zagrożenia wewnętrz-
ne, o wiele większe niż te zewnętrze.
Kościół jest jak człowiek, który może
żyć w szpitalu, gdzie są wirusy, choroby.
Jeśli jest zdrowy, jeśli jego stan odpor-
ności jest wystarczający, może on pra-
cować wśród chorych i nie chorować.
Tak samo Kościół musi dbać o swój stan
odporności. Co osłabia odporność? Kie-
dy uważamy, że my jesteśmy w porząd-
ku, a wszystko przychodzi z zewnątrz.
Wtedy świeci się czerwone światło.
I tak było w Irlandii: uważaliśmy, że my
sami jesteśmy w porządku, a problemy
są dalej. Dlatego podkreślam, jak waż-
ne są duszpasterstwa akademickie. Nie
wystarczy chodzić do kościoła. Trzeba,
aby młodzi ludzie w duszpasterstwach
akademickich przygotowali się do życia
chrześcijańskiego, aby się angażowali. Bo
Kościół to wy, to osoby świeckie. To wy
macie w sobie życie, macie w sobie ten
stan odporności, macie w sobie głębo-
kie przekonania. Wówczas Kościół bę-
dzie mocny.
Rozmawiała: B.
4
Tomas Venclova
Podczas tegorocznego święta ob-
chodów 60-lecia Uniwersytetu Mikołaja
Kopernika w auli uniwersyteckiej odbyła
się uroczystość nadania tytułu doktora
honoris causa UMK Tomasowi Venclovie.
Wyróżnienie to przyznano Venclovie za,
jak podkreślono, wytrwałe poszukiwanie
języka porozumienia między kulturami
i narodami.
W krótkim przemówieniu po otrzy-
maniu tego zaszczytnego tytułu Tomas
Venclova stwierdził: Jeżeli zrobiłem w ży-
ciu coś, z czego mógłbym być dumny, to jest
to przede wszystkim praca na rzecz zbliże-
nia Polski i Litwy. Jeśli zapomnimy o krzyw-
dach z przeszłości i zaczniemy współpraco-
wać że sobą, nasze państwa mogą stać się
w przyszłości chlubą Europy.
Tomas Venclova to litewski poeta,
krytyk, eseista, tłumacz, przyjaciel Polski
i Polaków. Urodził się w 1937r. w Kłajpe-
dzie, wojnę spędził w Kownie. W 1946r.
zamieszkał w Wilnie. W latach 1954-
-1960 odbył studia filologiczne na Uni-
wersytecie Wileńskim. W 1958r. napisał
list wyrażający podziw dla twórczości
Borysa Pasternaka, za który został na
jeden rok relegowany z uczelni. W la-
tach 60-tych pracował jako dziennikarz
w Moskwie i Leningradzie, gdzie poznał
i zaprzyjaźnił się z wybitnymi poetami
rosyjskimi: Anną Achmatową, Borysem
Pasternakiem i Josifem Brodskim.
W latach 70-tych rozpoczął działal-
ność w litewskim ruchu obrony praw
człowieka współpracując z Kroniką Ko-
ścioła Katolickiego na Litwie. Jego na-
zwisko było wówczas głośne na Litwie
z racji kolejnego listu do władz. Doma-
gał się w nim zezwolenia na wyjazd za
granicę, zaznaczając jednocześnie swój
Curling
Curling to sport o wielowiekowej
tradycji. U nas mało jeszcze popularny,
ale rozwija się w ostatnich latach wyjąt-
kowo dynamicznie. Wielkim impulsem
dla rozwoju curlingu stało się włącze-
nie go do programu igrzysk olimpijskich
w Nagano w 1998 roku. Curling, co war-
to podkreślić, to dyscyplina dla wszyst-
kich, niezależnie od wieku i sprawności
fizycznej. Mogą w niego grać zarówno
dzieci, jak i osoby starsze, gdyż wbrew
pozorom puszczanie kamienia po lodzie
nie wymaga dużej siły. Sport ten można
niezłomnie wrogi stosunek do systemu
sowieckiego.
W styczniu 1977r. otrzymał wreszcie
paszport. Zagrożony represjami, niedłu-
go potem wyjechał do Stanów Zjedno-
czonych. Kilka miesięcy później władze
pozbawiły go radzieckiego obywatel-
stwa. W 1980r. związał się z Uniwersyte-
tem w Yale, na którym pracuje do dzisiaj
(wykłada literaturę słowiańską).
Mimo emigracji pozostał nadal ak-
tywnym rzecznikiem obrony praw czło-
wieka. Zaangażował się we współpracę
z pismami emigracyjnymi (m. in. paryską
Kulturą). Często krytycznie wypowia-
dał się o reżimie komunistycznym, ale
prawda, którą głosił, niejednokrotnie
okazywała się za trudna do przyjęcia na
zachodzie.
Zawsze stawał w obronie słabszych,
zapomnianych czy niesłusznie oskar-
żonych, za co był szykanowany przez
władze komunistyczne i narodową więk-
szość. Starał się szukać tego, co łączy, co
umożliwia wzajemne przebaczenie i bu-
dowanie nadziei na lepsze jutro. Próbo-
wał stworzyć nową tradycję narodową,
świadomą swej tożsamości i zarazem
wolną od nacjonalistycznych fobii. Litwi-
nom i Polakom, kłócącym się o to, czy
Uniwersytet Wileński był litewski czy
polski, odpowiadał bez wahania – euro-
pejski. Rozpoczynając walkę z systemem,
który uznał za nieludzki, zmierzał w kie-
runku wolności jednostki i otwartego
społeczeństwa demokratycznego.
To właśnie on razem z Czesławem
Miłoszem ustalił normy postępowania na
pograniczach: nie bić się w cudze piersi,
wymagania stawiać w pierwszej kolejno-
ści sobie, a sąsiadowi okazać szacunek
uprawiać na najwyższym poziomie nawet
przez kilkadziesiąt lat.W maju 2002 roku
turniej pucharu świata wygrała szwajcar-
ska drużyna, której kapitan miał 79 lat!!!
Ojczyzną curlingu jest Szkocja, a je-
go początki sięgają odległych czasów
średniowiecza. Najstarszym znanym
współcześnie dowodem historycznym
na istnienie curlingu jest edykt szkockie-
go parlamentu z 1457 roku, zabraniający
gry w curling. Natomiast pierwszy pisany
- jeszcze w języku łacińskim - dowód za-
wodów curlingowych pochodzi z lutego
1540 roku. Rywalizowali ze sobą mnisi
John Sclater i Gavin Hamilton. Byli to
przez wysiłek głębszego poznania go
i zrozumienia. Można powiedzieć, że to
właśnie Venclova i Miłosz jako pierwsi
odbudowali zerwany od stuleci polsko-
-litewski most.
Jako poeta Venclova przyczynił się
w ogromnym stopniu do popularyzacji
literatury litewskiej, rosyjskiej i polskiej
w Europie i na świecie. Josif Brodski
trafnie nazwał go synem trzech literatur
– litewskiej, rosyjskiej i polskiej.Venclova
jest, co warto także podkreślić, znakomi-
tym tłumaczem literatury polskiej. Prze-
tłumaczył na język litewski m. in. poezję
Norwida, Miłosza, Herberta i Szymbor-
skiej.
Twórczość Venclovy znana jest
w Polsce m. in. dzięki doskonałym tłuma-
czeniom Stanisława Barańczaka. W do-
robku pisarza znajdują się tomy poezji,
eseje oraz prace krytycznoliterackie
m. in. Rozmowa w zimie, Dialog o Wilnie
(z Czesławem Miłoszem), Kształt nadziei,
Aleksander Wat. Obrazoburca, Eseje o li-
teraturze, Niezniszczalny rytm czy Wilno
– Przewodnik (znakomity przewodnik po
historii, kulturze i zabytkach Wilna).
Tomasz Kaźmierski
pierwsi znani z imienia curlerzy. Ta cie-
kawa i zarazem zabawna gra na lodzie
w wieku XVII przerodziła się w sport
o ustalonych regułach. W 1668 roku
powstał pierwszy klub curlingowy Loch
Leven. Do dziś pozostaje on najbardziej
renomowanym klubem curlingowym
na świecie. W 1716 roku gracze z całej
Szkocji spotkali się w Perth, gdzie spi-
sano pierwsze jednolite zasady tej gry.
W większości obowiązują one do dziś.
Cechą charakterystyczną i niezwykle
ważną curlingu jest tzw. Spirit of curling,
czyli duch curlingu, co polega na tym,
że podczas zawodów zabronione są
 5

W grze biorą udział dwie cztero-

wszelkie kłótnie między konkurują-
cymi drużynami, używanie brzydkich wy-
razów, czy okazywanie radości z błędów
przeciwnika. Przestrzegana jest nadal
tradycja, że po meczu zwycięzcy zapra-
szają przegranych do baru.
Zasady gry w curling są niezwykle
proste. Rywalizacja odbywa się na lodo-
wym torze o szerokości ok. 4.5 metra
i długości ok. 45 metrów. Na jednym
końcu znajduje się belka, służąca do
wybicia się zawodnika, który po kilku
metrach ślizgu wypuszcza ważący 20 kg
kamień. Po przeciwnej stronie znajduje
się tarcza (tzw. dom) o promieniu ok.
2 metrów, złożona z czterech kręgów,
w którą celuje gracz.
osobowe drużyny Drużynę curlingową
tworzy czterech zawodników, z których
jeden jest kapitanem (skipem).
Mecz curlingowy składa się z 10 par-
tii, zwanych endami. W każdej partii dru-
żyna ma do dyspozycji po osiem kamieni.
Każdy zawodnik wykonuje dwa rzuty (śli-
zgi), na przemian z zawodnikiem z druży-
ny przeciwnej. Po drugiej stronie toru,
w tzw. domu stoi kapitan drużyny, który
pokazuje, gdzie rzucający zawodnik ma
posłać kamień. Pozostali dwaj zawodnicy
w zależności od potrzeby szczotkują lód.
Dzięki szczotkowaniu na powierzchni
lodu tworzy się warstwa wody. Pozwala
to na wydłużenie drogi kamienia (nawet
o 3 metry) i precyzyjniejsze umieszcze-
nie go w domu. Ponadto, każdemu ka-
mieniowi nadawana jest rotacja, dzięki
której może on omijać inne stojące na
jego drodze kamienie.
Każdą partię wygrywa ten zespół,
którego kamień znajdzie się najbliżej
środka po wszystkich 16 rzutach, a cały
mecz ta drużyna, która zdobędzie więk-
szą liczbę punktów we wszystkich par-
tiach.
Tomasz Kaźmierski

Narty nartom nierówne

Dla niektórych narciarstwo jest ko-
lejnym uprawianym sportem do kolek-
cji, dla innych formą relaksu na świeżym
powietrzu, a dla jeszcze innych stylem
życia. Zwykła jazda w dół na dwóch de-
skach odeszła już do lamusa. W chwili
obecnej narciarze prześcigają się w po-
mysłowości co do techniki jazdy, ubioru
czy też tzw. a press ski, czyli odpoczynku
po wyczerpującym dniu na stoku.
Od roku 1985 narciarstwo zaczęło
zyskiwać coraz to większe rzesze zwo-
lenników, a to wszystko dzięki carvingo-
wi. Początków tejże techniki w Polsce
możemy upatrywać w połowie lat 90.
No dobrze, ale czym jest ten carving. Dla
niewtajemniczonych śpieszę z wyjaśnie-
niem. Otóż producenci nart wpadli na
pomysł, żeby zmienić troszeczkę kształt
desek. Wbrew powszechnej opinii nart
nie tworzy już para prostych desek.
W ogóle nie są już deskami. Dzięki tzw.
taliowaniu, czyli zwężeniu części środko-
wej narty i rozszerzeniu końców, skręty
nie stanowią już problemu nawet dla po-
czątkujących. Wystarczy jedynie odpo-
wiednio zabalansować ciałem i narta sa-
moczynnie zainicjuje skręt. Ideałem jest
jazda na krawędziach, czyli wystarczające
wychylenie ciała w bok, ażeby skręt po-
konać tylko na krawędziach nart. Taka
jazda sprawia wiele radości i przez to
pozytywnie uzależnia.
Ta łatwość nauki jazdy wpłynęła na
popularność zimowego wypoczynku
w górach. Coraz większe rzesze decydu-
ją się na rozpoczęcie przygody z dwie-
ma dechami na nogach. Fakt ten okazał
się impulsem do wprowadzenia nowego
wymiaru w narciarski świat. Narty ca-
rvingowe dały bowiem nowe możliwości
zabawy na śniegu. Pojawiły się innowacyj-
ne style jazdy. Obecnie wyróżniamy trzy
główne rodzaje: race carving, funcarving,
allround carving.
Race carving jak nie trudno się domy-
ślić dotyczy jazdy sportowej. Jest to styl
znany z telewizyjnych relacji sportowych.
Technika jednak i tutaj jest zależna od ro-
dzaju zjazdu (slalom, gigant). W uprosz-
6
czeniu można powiedzieć, że slalom
to jazda między pojedynczymi tyczkami
z dużą ilością skrętów (organizowany na
znacznie nachylonych stokach), zaś gigant
to zjazd po średnio nachylonym stoku
z większą prędkością między mniejszą
ilością podwójnych tyczek wyglądających
jak chorągiewki. Zawodnicy tak świetnie
zaczęli wykorzystywać carvingi, że przy
skręcie nie wytracają prędkości, a wręcz
przyśpieszają.
Zdecydowanie najbardziej popularny
jest allround carving, najprostszy, ale wca-
le nie najgorszy styl jazdy. Nie wymaga
nadzwyczajnej sprawności fizycznej, ani
wiele czasu, aby nauczyć się podstaw. Jest
to styl pochodny od techniki tradycyjnej
(tej z prostymi nartami). Trzeba przede
wszystkim pojąć regułę jazdy na krawę-
dziach. Reszta to całkowita dowolność.
Z tej właśnie dowolności narodził
się funcarving. Jest to chyba najbardziej
dziwaczny, a zarazem zyskujący coraz
większą grupę zwolenników styl jazdy.
Sama nazwa wskazuje, że na stoku bę-
dzie dużoooo zabawy. Zero reguł, pełna
improwizacja – to jest właśnie funcarving.
Krótkie, ok. 80 cm nartki i trochę odwa-
gi (mnie jej nadal brakuje) to zapewnio-
ny ubaw i wiele śmiechu. Ale uwaga! To
naprawdę nie jest takie proste, jak może
się wydawać...
Przydałoby się kilka słów o właści-
wym przygotowaniu do sezonu. Nie
będę jednak zanudzał Cię warunkami
dobrego doboru sprzętu, bo to znaleźć
możesz np. w necie (www.skionline.pl).
Zasygnalizuję jedynie jako ciekawostkę,
że najważniejszą rolę wyposażeniu nar-
ciarza odgrywają wygodne buty, potem
bezpieczne wiązania i dopiero na końcu
odpowiednie narty.
Na zakończenie pragnę zwrócić
szczególną uwagę na często pomijaną
kwestię bezpieczeństwa. Najważniejszym
elementem wyposażenia narciarza jest
jego głowa i rozum. Dla pewności jednak
stworzono Dekalog Narciarza, w któ-
rym podaje się fundamentalne zasady
zachowania na stoku. Przestrzeganie go
z pewnością pomoże w uniknięciu nie-
przyjemnych kolizji z innymi narciarzami
lub też z nieuchronnie zbliżającą się zie-
mią aaaa.....!
Paweł ‘Pietrek’ Pietrowicz
O Bogumile i królowej pszczół
Przed laty żył w Toruniu bogaty i sza- Bartłomieja, kiedy okazało się, że król
nowany piekarz Bartłomiej, u którego jest zachwycony kształtem i smakiem
pracował czeladnik o imieniu Bogumił. piernika. Król poprosił, aby przedstawio-
Mistrz miał piękną córkę Katarzynę, do no mu piekarza, który wypiekł ten pysz-
której co wieczór tęsknie wzdychał mło- ny piernik. Szybko posłano po Bogumiła,
dy czeladnik. Mimo iż Katarzyna odwza- który stanął przed obliczem króla i wy-
jemniała uczucia czeladnika, ojciec nie tłumaczył władcy, że kształt piernika ma
chciał słyszeć o ich ślubie. Bogumił był symbolizować dwa zakochane serca po-
zbyt ubogi, a mistrzowi marzył się zięć łączone ze sobą obrączkami, a swój smak
równie bogaty, jak on sam. zawdzięcza piernik miodowi i korzen-
Młody piekarz lubił wieczorami wy- nym przyprawom dodanym do ciasta.
chodzić poza mury obronne Torunia, Wyznał on również królowi, że wypie-
by wśród ciszy rozmyślać o swej uko- kając ciasto cały czas myślał o ukochanej
chanej. Pewnego dnia siedząc zamyślony Katarzynie, córce piernikarskiego mi-
nad podmiejskim stawem, z bukietem strza. Król wysłuchał opowieści Bogumi-
kwiatów nazrywanych dla Kasi, zauważył ła w milczeniu i natychmiast zwrócił się
tonącą pszczółkę. Zrobiło mu się jej żal, do stojącego obok mistrza Bartłomieja
więc podsunął jej listek i wyciągnął z wo- z prośbą, by zezwolił na ślub Katarzyny
dy. Uratowana pszczółka pięknie podzię- z młodym czeladnikiem. Bartłomiej nie
kowała i odleciała. śmiał odmówić królewskiej prośbie. Król
Po chwili jednak na ramieniu czelad- nadał Bogumiłowi tytuł piernikarskiego
nika usiadła Królowa Pszczół. Dowie- mistrza i hojnie obdarował go złotymi
działa się o szlachetnym uczynku Bogu- dukatami. Miastu zaś nadał przywilej wy-
miła i postanowiła odwdzięczyć się za pieku i sprzedaży pierników nie tylko na
uratowanie swej siostry. Zdradziła mu terenie całego kraju, ale też poza jego
tajemnicę wypieku smacznych pierni- granicami i poprosił toruńskich piekarzy,
ków. W sekrecie powiedziała chłopcu, by pierniki w kształcie uformowanym
żeby do ciasta dodawał słodkiego miodu przez Bogumiła nazwano katarzynkami
i korzennych przypraw a wtedy pierni- na pamiątkę miłości Bogumiła i Katarzy-
kowe ciasto zyska niepowtarzalny smak. ny.
Bogumił podziękował za radę i wrócił do
miasta. Kiedy przybył do piekarni, zastał Tomek Kaźmierski
wszystkich przy wytężonej pracy, gdyż
niespodziewaną wizytę w Toruniu zapo-
wiedział król.
Również Bogumił od razu zabrał się
do wypiekania ciasta. Przypomniał sobie
rady Królowej Pszczół i nie mówiąc nic
nikomu postanowił dodać do ciasta mio-
du i korzennych przypraw. Kiedy ciasto
było już gotowe wykonał z niego dwa
serca, ułożył je naprzeciw siebie i połą-
czył dwoma kółkami, które miały symbo-
lizować obrączki.
Rankiem piernik dla króla był już go-
towy. Kiedy mistrz Bartłomiej zobaczył
piernik, bardzo się zdenerwował. Zamiast
ładnego piernika ujrzał ciasto o dziwacz-
nym wyglądzie. Dwa odwrócone serca
i dwie obrączki pod wpływem ciepła po-
łączyły się ze sobą tworząc niespotykany
dotychczas kształt.
Niestety, na wypiek innego piernika
nie było już czasu. Król bowiem wjeżdżał
już do miasta. Burmistrz wraz z Radą
Miejską przywitali króla, częstując go
wypieczonym przez Bogumiła pierni-
kiem. Jak wielkie było zdziwienie mistrza

Śluby w obyczajowości szlacheckiej XVI – XVIII w. (część 2)
W obyczajowości szlacheckiej całego
tego okresu znane były również przy-
padki raptus puellae, czyli uprowadzenia
narzeczonej przez kawalera. Zazwyczaj
takie porwanie było z góry zaplanowane
i odbywało się przy zgodzie i współdzia-
łaniu panny a czasem także i jej matki. Ka-
waler przyjeżdżał w nocy, panna czekała
na niego już ubrana i odjeżdżała z nim
do umówionego, bądź lekko przymuszo-
nego księdza, u którego z miejsca brali
ślub. Zdarzały się nawet porwania panien
z klasztorów, była na to jednak zazwy-
czaj ich zgoda. Porywaczy karano, wykli-
nano i piętnowano, nawet jeśli byli ma-
gnatami. Przypadki takie
dotyczyły również często
urodziwych i zamożnych
wdów, a te z krytą rado-
ścią przystawały na owe
pozorne gwałty.
Pomimo wszystko
kobiety stawiały kandy-
datom na swoich mężów
rozliczne wymagania. Pa-
nowało wśród szlachty
przekonanie, że osiągnię-
cie względów u młódek
wymaga wiele uprzejmo-
ści, kosztów i dyspono-
wania męskimi walorami.
Kobiety, choć nie były
chowane w warunkach
cieplarnianych, to jednak
potrzebowały i wymaga-
ły dużo czułości, tkliwo-
ści i serca. Rozmiłowały się szczególnie
mocno w czterech walorach kawale-
rów: ich galanterii, złocie, pobudliwości
i uczuciach. Należało przy tym pamię-
tać, że szlachcianki się nie kupuje, ani nie
porywa, należy natomiast nakłonić ją do
kochania, najpewniejsza droga do tego
wiodła przez ołtarz.
Szlachcic, który starał się o rękę god-
nej sobie panny lub wdowy, zmuszony
był korzystać z pomocy swatów. Jedynie
w wyższych sferach dziewosłębom przy
zabiegach matrymonialnych towarzy-
szył sam kawaler. To do tych niezwykłych
posłów należało odpowiednio delikatne
prowadzenie rozmów z rodziną panien-
ki, ustalanie z nimi spraw majątkowych
dotyczących przyszłego uposażenia mał-
żeńskiego. Trzeba też było zyskać przy-
chylność samej wybranki. Ewentualna
odmowa była dawana w sposób symbo-
liczny i delikatny, ponieważ zbyt bezpo-
średnie i upokarzające potraktowanie
kandydata mogło doprowadzić do kon-
fliktu między rodami. Do dobrego tonu
należało przyjąć odmowę nie zdradzając
się ani słowem ani gestem, natychmiast
pożegnać się i odjechać. W różnych re-
jonach kraju przyjęto różne sposoby po-
kazania kawalerowi swojej niechęci do
jego zalotów: wieszano mu wieniec gro-
chowy nad łóżkiem (ew. wieszano go na
drzwiach lub podrzucano do powozu),
podawano czarną polewkę albo potrawę
zwaną szupienie. Była to kasza z świński-
mi ogonkami, które jeśli leżały - oznacza-
ły zgodę na ożenek, jeśli zaś sterczały, to
kawaler musiał jak najszybciej zmienić
obiekt swoich westchnień. Znakiem od-
mowy było również niepodanie gościom
kieliszka wódki. W przypadku niepowo-
dzenia zabiegów matrymonialnych, dużą
część winy zrzucano właśnie na swatów,
co łagodziło prawdopodobieństwo po-
wstania sporu . Rolę dziewosłębów pełnili
zazwyczaj ludzie doświadczeni, starsi, już
żonaci, wymowni i zręczni w układach.
Niejednokrotnie broniąc swojego klienta
musieli bowiem długo i szeroko tłuma-
czyć względy przemawiające za takim,
a nie innym mariażem. Zwyczaj wymagał
aby rodzina początkowo odmawiała wy-
dania dziewczyny, a przytaczane powody
trzeba było zręcznie zbijać w dyskusji.
Często zaczynano od podania zmyślo-
nego powodu wizyty, gdyż w przypadku
odmowy umożliwiało to dyplomatyczne
zakończenie całej sprawy. Panna, gdy za-
wiadomiono ją o postanowieniu, zgodnie
7
ze zwyczajem, miała decyzji wysłuchać
zawstydzona i przerażona. Następnie,
już przy kieliszku, rozmawiano o spra-
wach majątkowych i terminie ślubu . Od
II poł. XVIII w. konkury stały się bardziej
subtelną grą psychologiczną, półsłówka-
mi, aluzjami i gestami. Zapraszano gościa
aby przyjechał ponownie, jednakże przed
wyjazdem powinien był on sowicie ob-
darzyć służbę domową gospodarza, na-
tomiast pan domu dawał kilka talarów
strzelcowi gościa.
Gdy w końcu miało dojść do sa-
mych zaręczyn podpisywano umowę
majątkową, zwaną intercyzą. Był to akt
wzajemnego przyrzecze-
nia warunków, na jakich
zawierano małżeństwo.
Intercyza była aktem cy-
wilno–prawnym o konse-
kwencjach głównie mate-
rialnych. Umowa ta była
zawierana w obecności
świadków i sporządzana
na piśmie. Aby uniknąć
dalszych roszczeń upu-
bliczniano akt zaręczyn.
Zerwanie go miało swoje
konsekwencje. Przepa-
dał podarek narzeczeń-
ski i trzeba było zadość-
uczynić zszarganej opinii
drugiej strony. Charakter
publiczny intercyzy dawał
rodzicom możliwość peł-
nej kontroli nad narzeczo-
nymi i losami rodzinnego majątku. Pota-
jemne zobowiązanie, dane bez wiedzy
opiekunów, było uważane za nieważne.
Dbano również by zapisy prawne oraz
decyzja o ślubie, podejmowana była przy
dobrej woli zaręczonych.
Dużą wagę przywiązywano do samej
ceremonii zaręczyn. Z tej okazji urządza-
no uroczystą ucztę lub przyjęcie, pod-
czas którego odbywała się prezentacja
obu rodzin. Dziewczyna musiała wtedy
pokazać się jak najlepiej z wielu stron. Li-
czyły się głównie jej uroda, odpowiednio
dobrany strój i umiejętność stosownego
zachowania się wobec poszczególnych
członków obu rodów. Czas od zaręczyn
do ślubu miał być dla młodych czasem
lepszego poznawania się, więc łaskawie
zostawiano ich samych na krótkie chwi-
le. Zerwanie zaręczynowych obietnic
było możliwe jedynie w wypadku bardzo
wyraźnego naruszenia kanonów przy-
8
zwoitości przez niedoszłego małżon-
ka. Jeśli to nastąpiło, obie strony odsyłały
sobie wartościowe prezenty. Wierność
narzeczonej wobec narzeczonego była
tak wielka, że gdy ten zmarł nagle przed
ślubem, to uważana była bardziej za wdo-
wę niż za osobę niezamężną.
W XVII w. w wyższych sferach do
zaręczyn używano pierścionka. Ofiaro-
wywał go młodzieniec swojej wybrance.
Często rolę tą pełnił sygnet herbowy. To,
jak szlachetny kamień go zdobił, zależa-
ło od stanu majątku narzeczonego i od
pozycji towarzyskiej dziewczyny. Cza-
sem, chcący się ożenić szlachcic, musiał
się zapożyczyć na kosztowny pierścień,
odpowiadający statusowi wybranki, ma-
jąc nadzieję, że pożyczkę spłaci później
z posagu przez nią wniesionego . Późnej
tradycją stało się wymienianie się pier-
ścionkami. Bywało też, że protektorzy
młodych, patronujący zaręczonym, obda-
rzali ich pierścionkami. Dar ten jednak
mógł być również tylko podarunkiem
pozbawionym symbolicznego znaczenia.
Przed ślubem należało dać na zapo-
wiedzi. Początkowo uroczystość ślubną
zapowiadano przez 8 dni. Od 1693 r.
czas ten został przedłużony do 3 tygodni
– zapowiedź powtarzano na trzech kolej-
nych nabożeństwach niedzielnych w ko-
ściele parafialnym panny młodej. Miały
one na celu umożliwienie wskazania
prawnych, finansowych lub zdrowotnych
przeszkód zawarcia danego małżeństwa
przez osoby nie związane bezpośrednio
z planowaniem i przygotowywaniem za-
ślubin. Do ślubu mogło nie dojść z powo-
du nieodpowiedniego urodzenia, różnicy
wyznaniowej, braku sprawności prawnej,
czy też z wątpliwości co do prawdziwe-
go celu małżeństwa .
Sam czas trwania okresu narzeczeń-
stwa był bardzo różny. Młodej kobiecie
zazwyczaj po zaręczynach nie spieszyło
się do małżeństwa, gdyż dziewczętom
wmawiano, że małżeństwo będzie dla
nich udręką, co wynikało z faktu, że męż-
czyzna czuł się w domu lepiej niż jego
żona, często zapracowana i obarczona
opieką nad gromadką dzieci. Odwlekanie
małżeństwa tłumaczyła koniecznością
szykowania wyprawy i stroju ślubnego.
Niekiedy rodzina potrzebowała czasu
na zebranie odpowiedniej sumy posagu.
Również mężczyzna nie mógł wcześniej
przyjąć żony pod swój dach, zanim nie
wypełnił wszystkich planów podyktowa-
nych obyczajami i nie przygotował domu
na przyjęcie nowej gospodyni .
Czas, w którym najchętniej zawie-
rano małżeństwa był określany głównie
przez zarządzenia kościelne, które za-
kazywały urządzania zabaw w Adwencie
i Wielkim Poście oraz przez warunki
gospodarcze – starano się nie plano-
wać wesel na czas intensywnych prac
polowych. Za to po zbiorach, gdy już
ukończono prace polowe częstotliwość
uroczystości ślubnych osiągała swoje
maksimum. Najbardziej lubianymi przez
nowożeńców miesiącami były: styczeń,
luty i listopad . Protestanci, a zwłaszcza
luteranie, uważali za zakazane zawieranie
ślubów w niedzielę. Unikano również
piątku. Węzłem małżeńskim wiązano się
najczęściej w pełni dnia, tak ok. godz. 16-
-tej. Wśród katolików wyraźnie prefero-
wano do tego celu niedzielę. Popularne
były również poniedziałek i wtorek. Po-
dobnie jak luteranie, tak i katolicy starali
się nie ślubować w piątek.
Czasem ślub odbywał się osobno od
wesela, gdyż nie zdążono wszystkiego
przygotować na odpowiednio okazałe
przyjęcie. Uważano bowiem, że wypra-
wienie hucznego wesela jest obowiąz-
kiem społecznym i zapewni młodej pa-
rze powodzenie i radości w przyszłym
wspólnym życiu. Wesele ograniczano do
skromniejszej formy jedynie w wypadku
żałoby lub ciężkiej choroby kogoś z bli-
skich. Na dworach często zbytek we-
selny znacznie przekraczał możliwości
finansowe rodziny. Miało to dobitniej
podkreślić wagę, jaką mała przeżywana
chwila. U magnatów królewski przepych
rujnował niejednokrotnie fortuny, gdyż
konkurowano w wystawności nie tylko
między sobą, lecz rywalizacja obejmowa-
ła również dwór monarszy. Zapraszano
jak największą liczbę go-
ści, czemu musiał dorów-
nać przepych jedzenia,
napojów i darów. Domy
panien były zwyczajo-
wo przystrojone na ze-
wnątrz. Dwory szlachec-
kie zdobiły wywieszone
kilimy i kobierce .
Jak już wyżej wspo-
mniałam na wesela sta-
rano się zaprosić jak naj-
większą liczbę gości. Na
długo przed tym rodzin-
nym świętem rozsyłano
zaproszenia lub jeżdżono
do sąsiadów, aby popro-
sić ich o przybycie oso-
biście. Wzory zaproszeń
dla jezuickich wycho-
wanków można znaleźć
w wydanym w 1732 roku Polaku sensacie
ks. W. Bystrzonowskiego. Inne treściowo
były wzory zaproszeń na wesele córki,
inne też rozsyłał pan młody. Usilnie sta-
rano się zwłaszcza o to by uroczystość
uświetnili dostojnicy, wtedy nowożeńcy
wiedzieli, że są razem klientami wszech-
możnego protektora .
Początkiem obrzędów ślubnych był
tzw. Wieczór dziewiczy. Był to czas prze-
znaczony na pożegnanie się panny młodej
z niezamężnymi rówieśnicami, z panień-
skimi zajęciami i jej dotychczasowym
pokojem w sposób obrzędowy. W cza-
sie tego wieczoru wito wianek i rózgę
weselną, śpiewano pieśni o wianku i o
odchodzeniu z domu rodzinnego. Snuto
plany co do przyszłego życia w małżeń-
stwie. Panna młoda miała być przez cały
wieczór smutna i płacząca, a zebrani
wokół niej poważni i rzewni. W pie-
śni o wiciu wianka odchodząca z domu
dziewczyna zwracała się do wszystkich
członków rodziny po kolei z prośbą by
wili jej wianek. Po odmowie wszystkich
zebranych, rola ta przypadała panu mło-
demu. W sposób poważny, wzruszający,
a najczęściej teatralny, panna młoda pro-
siła rodziców o błogosławieństwo .
Dzień ślubu rozpoczynał się trady-
cyjnymi rozplecinami i ubieraniem panny
młodej. Chodziła ona w rozpuszczonych
włosach aż do oczepin, które ostatecznie
zabierały jej panieński status. Rozpleciny,
czyli rozpuszczenie warkoczy, symboli-
zowało fakt, że przestaje ona być zalicza-
na do grona dziewcząt. Ubieranie panny
młodej powoli urosło do osobnego ce-
remoniału. Starsze panie asystowały jej
ze śpiewem. Było ono długim obrzę-

dem, któremu towarzyszyły praktyki
mające zapewnić pannie młodej szczę-
ście w nowym życiu. Jedną z nich było
wkładanie pod koronę weselną odrobiny
chleba, cukru i drobnego pieniążka, by
nigdy nie zabrakło w jej przyszłym życiu
chleba ani grosza, a czas wspólnego po-
życia płynął słodko .
Powoli do zwyczajów ślubnych
wchodziły obrączki. Początkowo, jak to
zwykle bywa, były one używane tylko
wśród bogatszych. Niekiedy grawerowa-
no na nich napisy np. imiona i datę ślubu.
Przez długi czas niczym nie różniły się
one w swej roli od pierścieni zaręczy-
nowych – były symbolem moralnego zo-
bowiązania. U zamożniejszych tradycyjny
wieniec stał się z czasem bardzo boga-
to zdobną klejnotami koroną. Składano
go później jako ofiarę w kościele i był
przeznaczany na ozdoby do monstrancji.
Wygłaszano przy tym odpowiednią uro-
czystą mowę .
Z czasem obrzędy zaślubin zaczęły
stawać się coraz bardziej teatralne. Z li-
turgii przekształcały się w widowiska. Ich
forma rozwijała się coraz bujniej. Wese-
le przybierało charakter wielkiej opery,
trwającej kilka dni. Poszczególni aktorzy
mieli swoje wyznaczone role i w odpo-
wiedniej chwili mieli śpiewać swoją pieśń
w łączności z akcją całej uroczystości.
Coraz więcej było widać we wszystkim
reżyserii i teatralizacji, a mniej odczu-
wało się powagę i świętość chwili. Dla
obu rodzin była to okazja do publicznej
demonstracji bogactwa i zajmowanego
stanowiska społecznego. Zbytek usuwał
na dalszy plan samą treść uroczystości.
Panieński wianek, jak już wyżej wspo-
minałam, stał się kosztowną, srebrną
lub złotą koroną ozdobioną klejnotami,
zwyczajowym darom odebrano znacze-
nie magiczne i również stały się okazją
do popisu swoją zamożnością i pomysło-
wością. Tradycyjne potrawy obrzędowe
zastąpiono kosztownymi daniami kuch-
ni zagranicznej. W warstwach wyższych
zwyczaje słowiańskie zaczęła wypierać
moda na wzorce czerpane z zagranicy.
Dwory ziemiańskie natomiast starały się
łączyć nowe trendy ze starymi obycza-
jami. Część zwyczajów zmieniono w de-
koracyjną zabawę, do której, mniej lub
bardziej płynnie, wplatano obce obycza-
je. Również stroje weselników stanowiły
mieszankę strojów polskich i zagranicz-
nego pochodzenia .
Podczas uroczystości, jej wspomina-
na wyżej teatralizacja, narzucała wyzna-
czone role poszczególnym bohaterom
tego niezwykłego widowiska. Na począt-
ku, jeszcze przy pożegnaniu dziewczyny
z jej domem rodzinnym i potem przy
wchodzeniu i wychodzeniu z kościo-
ła swoją rolę odgrywał orszak weselny,
o czym już była mowa. Orszak pana mło-
dego składał się z nieżonatych drużbów
i jego rodziny, natomiast orszak panny
młodej to kilka lub kilkanaście niezamęż-
nych druhen i jej rodzina. Osobno wy-
stępowali młodzi, osobno starsi, wśród
których odrębną grupę tworzyły kobiety
– swachy – odgrywające dość ważną rolę
w obrzędzie rozplecin, ubierania młodej
i jej oczepin. Nad wszystkim czuwał
mistrz ceremonii, starosta lub marszałek
weselny, który kierował uroczystością.
Państwo młodzi, choć najważniejsi, pełni-
li role statyczne. W ich imieniu śpiewali
drużbowie i druhny, przema-
wiali bliscy krewni. Bierne role
mają też rodzice. Młodzi są jakby
władcami zamkniętego świata
weselnego. Na ziemiach ruskich
zwani są nawet kniaziami lub
królami, a orszak świadczy o ich
kilkudniowym majestacie i ma
być podkreśleniem świetności
domów .
Z wyjazdem młodych do
kościoła i ceremonią zaślubin
wiązały się, jak nie trudno się
domyślić, liczne drobne praktyki
mające zapewnić im szczęście.
Wtedy też młodych błogosła-
wili rodzice, a drużyna weselna
śpiewała stosowna pieśń, na-
mawiającą do wsiadania już od
powozów, na którą odpowiada-
ła panna, żegnając się po kolei
9
w wszystkimi członkami rodziny. Kiedy
ruszono pan młody ze swoją świtą jechał
wierzchem obok powozu, w którym
siedziała jego wybranka ze swoimi druh-
nami. W kościele, by zapewnić młodym
szczęście, wróżono ze świec płonących
na ołtarzu i zachowania się młodej pary
podczas poszczególnych części liturgii.
Pana młodego do ołtarza prowadzili jego
krewni, natomiast pannę jej rodzina. Po
zakończeniu ceremonii zaślubin panna
młoda wychodziła już z krewnymi męża
jako nowy członek ich rodu .
Przebieg ceremonii takiej podaje
agenda krakowska z 1514 r. Najpierw
ksiądz pytał młodych, klęczących przed
nim, o imiona, a następnie mówił: Podług
urzędu Kościoła świętego pytam ciebie N.,
i też ciebie K., jestli wy żądacie wstąpić
w stadło małżeńskie? Następowała od-
powiedź twierdząca. Ksiądz pouczał
więc przyszłych małżonków o świętości
przyjmowanego przez nich sakramentu.
Następnie pytał dalej: Wtóre pytam ciebie
N., jestlesz ty nie ślubił żadne insze, krom
tę pannę K., która podle ciebie stoi. Albo
jestli toż nie macie między wami niektóre
bliskości krewne. O to samo pytał później
pannę młodą. Potem zwracał się ponow-
nie do pana młodego: Widzisz, że K., która
podle ciebie stoi, z łaski Bożej jest zdrowa.
A jestli pod czasem miły Bóg przepuści na
nią niektórą niemoc albo też niektóry nie-
dostatek, ślubisz ją nigdy nie opuścić?. Po
otrzymaniu odpowiedzi od obojga łączył
ich ręce i odmawiał formułę, którą po
kolei za nim powtarzali: Ja N., biorę ciebie
K., za moją własną żonę i ślubuję ci cho-
wać wiarę małżeństwa świętego, aż do mej
śmierci. Tako mi Pan Bóg dopomóż, Panna
Maria i wszyscy święci . Na tym kończyła
się sakramentalna część tego dnia. Po-
wracających ze ślubu młodych rodzice
witali chlebem i solą, które ci przyjmo-
wali, co miało zapewnić nowożeńcom
dostatek .
Na wzór włoski magnateria polska
organizowała podczas wesel tzw. tryum-
fy. Łączyły one widowiska teatralne z po-
chodami maskowych orszaków i symbo-
licznych rydwanów. Miały być alegoriami
wszystkich możliwych cnót chrześcijań-
skich i bogów starożytnych, począwszy
od Wenery i Kupidyna, a skończywszy na
Fortunie. Było to związane z rywalizacją
między magnaterią a królami o pokaza-
nie się w bardziej wykwintny i wyszuka-
ny sposób. I tak na przykład mówiło się
wśród szlachty, że tryumf weselny Jana
Zamoyskiego i Gryzeldy Batorówny był
świetniejszy od festynów weselnych
10
Zygmunta III .
Inaczej wyglądały obyczaje gdy cho-
dzi o ubogą szlachtę zaściankową. Były
one bardziej zbliżone do wesel chłop-
skich i dawnych tradycji słowiańskich.
Jednak zamiast przyśpiewek, jak u ludu,
przy weselach szlachty zagrodowej były
głoszone oracye do panny młodej i pana
młodego przez zaproszonych specjalnie
w tym celu dziewosłębów. Na nakrytym
stole stały zawsze chleb i sól. Później do-
stawiano obok wódkę. Miał to być znak
polskiej gościnności. Chlebem i solą wi-
tano również możnych panów i królów
zaproszonych w charakterze patronów .
Podczas wesel wygłaszane były roz-
liczne mowy weselne. Pokazują one
nam świat humanizmu renesansowe-
go i barokowego. Opiewano w nich
zwłaszcza przyjaźń między małżonkami.
Żona jako najlepszy przyjaciel miała być
w szczęściu zabawą, w żałobnym czasie
pociechą, w radości towarzyszem, a w
kłopocie ratunkiem . Ponadto tematem
do komplementów, porównań, wróżb
i życzeń, które wręcz przelewały się
z tych zawiłych monologów, były Olimp
i symbolika herbów obu rodów. Oracje
były pełne makaronizmów i mimowolnej
komiki. W każdym powiecie był specja-
lista od ich wygłaszania, zwany mistrzem
quamquamu. Nazywano tak dlatego, że
prawie zawsze oracje zaczynali od słów:
jakożkolwiek, aczkolwiek itp., co po łaci-
nie oddaje wyraz quamquam” Wywody
były zawsze napuszone, misternie zawiłe,
pełne panegirycznej i wręcz rokokowej
przesady . Wzór takiej oracji znajdował
się w podręczniku oratorskim ks. Bo-
czysłowicza. Pierwszą mową, która roz-
poczynała zabawę weselną, było oddanie
panny. Wygłaszał ją ktoś z bliskiej rodziny
panny młodej w imieniu rodziców. Za-
czynał zazwyczaj od pochwały panny i jej
licznych zalet, potem sławił dom, z któ-
rego się wywodziła, jego zaszczyty, cnoty,
pobożność. Następnie ktoś z rodziny lub
przyjaciół pana młodego składał podzię-
kowanie za pannę.
Po wysłuchaniu mów weselnych sia-
dano do stołów, przybranych za zwyczaj
kwiatami. Gości na ucztę zapraszały trą-
by, bębny lub donośny głos dzwonka.
Wszystkich poprzedzał podstoli z laską,
dalej szli domownicy, żołnierze z ofice-
rem w szyku bojowym. Marszałek dawał
znać by otwarto podwoje. Z regestru
wyczytywane były osoby według star-
szeństwa i kolejności zajmowania miejsc.
Każdy pan podawał rękę wskazanej so-
bie pani i prowadził ją do jadalni. Czasem
kolejność wchodzenia pozostawiano
woli gości. Niekiedy też ciągnięcie losów
decydowało o doborze pary i miejscu
przy stole. Zazwyczaj przeplatano męż-
czyzn kobietami .
Podczas uczty weselnej szczególnie
dbano o ilość i jakość podawanego je-
dzenia i napojów.W bardzo tradycyjnych
domach obiad był jedzony w nastroju
poważnym i składał się głównie z potraw
obrzędowych. Posiłek kończyła stara
pieśń dziękczynna. W zamożniejszych
domach uczta utraciła swój rytualny cha-
rakter, bo chciano się popisać wymyślno-
ścią kuchni i drogimi potrawami. Stała
się więc ta część obchodów wystawnym
obiadem, pełnym toastów, rozmów i za-
baw. Z dawnych potraw pozostał tylko
kołacz. Był on ciastem typowo obrzę-
dowym, jedzonym przez wszystkich,
gdyż w ten sposób zaznaczano swoje
współuczestnictwo w radości państwa
młodych. W bogatych domach, gdzie nie
przywiązywano wagi do obrzędowości,
kołacz stawiano na stole demonstracyj-
nie, przy śpiewie tradycyjnych pieśni,
a później dawano go dzieciom .
Kolejnym etapem wesela, następu-
jącym po uczcie była zabawa taneczna.
Co prawda już w czasie posiłku grała
muzyka, ale dopiero gdy się najedzono
i zaczęły coraz częściej krążyć kielichy,
młodzież wstawała do tańca. Bywało,
że wszyscy biesiadnicy, na rozpoczęcie
tej części imprezy, tańczyli poloneza.
W ostatniej parze ojciec prowadził cór-
kę, żeby ją podczas tańca oddać zięciowi.
W czasie zabawy młodzi opuszczali to-
warzystwo. Odprowadzano ich parami,
niosąc świece lub pochodnie. W orszaku
szli tylko żonaci mężczyźni i zamężne
kobiety. Grano poloneza i orszak poru-
szał się tanecznym krokiem. Zdarzało się
również, że goście w prostszy sposób
odprowadzali młodych do łożnicy .
W zamożnych domach magnackich
i szlacheckich w modę weszła również
tzw. cukrowa wieczerza, czyli uroczystość
pełna okrzyków i toastów na cześć mło-
dej pary. Było to przyjęcie, które urzą-
dzał pan młody lub w jego imieniu ktoś
z jego rodziny, a zapraszano na nie tylko
starszych. Młodzież, w coraz huczniejszy
sposób, bawiła się nadal na wielkiej sali
balowej. Na uczcie tej królowały, zgodnie
z jej nazwą, słodycze na czele z marcepa-
nem migdałowym. Jako napoje podawa-
no miód i muszkatel, później pojawił się
również szampan.Wieczerza ta odbywa-
ła się w sypialni państwa młodych, a w
późniejszych czasach gdzieś w ich apar-
tamentach. Była ona kontynuacją i rozwi-
nięciem dawnej uroczystości pokładzin .
Zwyczajem mającym zaznaczyć, że po
nocy poślubnej młoda mężatka jest już
w pełni kobietą, były oczepiny. Ich nazwa
wzięła się stąd, że dziewczęta nosiły war-
kocze, natomiast mężatki krótkie włosy
schowane pod czepkiem. Oczepiny po-
nownie gromadziły tylko starszych, cza-
sem same kobiety. Pannę młodą sadza-
no na stołku albo dzieży i przy śpiewie
pieśni obrzędowych obcinano jej włosy
i zakładano czepek. Do dobrego zwycza-
ju należało aby panna młoda broniła się
i zrzucała czepek, tak by na koniec ulec
perswazji i przemocy. Oczepinom towa-
rzyszyła stara pieśń o chmielu:
Oj, chmielu, chmielu, ty bujne ziele,
Nie będzie przez cię żadne wesele,
Oj, chmiele, oj, nieboże,
To na dół, to ku górze,
Chmielu nieboże.
Żebyć ty, chmielu, na tyczki nie lazł,
Nie robiłbyś ty z panienek niewiast...,
którą śpiewały wyłącznie kobiety za-
mężne. Panny nie powinny jej słuchać.
W domach magnackich oczepiny miały
charakter dekoracyjny. Czepek musiał
być bogato zdobiony i kosztowny. Scena
taka została opisana pod koniec XVIII
wieku przez Detiuk – Andrzejowskiego
i dotyczyła ślubu wojewodzianki Walew-
skiej . Na wielkopańskich weselach pannę
młodą zasypywano bardzo drogimi upo-
minkami. W pamiętniku Albrechta Ra-
dziwiłła autor mówi, że prezenty ślubne
Teresy Ossolińskiej, wychodzącej za sta-
rostę sokalskiego Denhofa, swoją łączną
wartością przekraczały 150 tys. zł, a było
ich łącznie 150. Natomiast wojewodzian-
ka mińska Słuszanka, w dniu swojego ślu-
bu z Kazanowskim, wśród wielu darów
otrzymała od króla szczerozłoty kubek,
a w nim asygnatę na 20 tys. dukatów .
Uroczystości weselne kończyły się
przenosinami. Młoda mężatka opuszcza-
ła już na dobre dom rodziców. Odbywały
się one albo tuż po oczepinach, albo po
jakimś czasie i zawsze były uroczyste.
Było tu miejsce na powtórzenie błogosła-
wieństw, pożegnań i życzeń. Towarzyszy-
ły temu oczywiście odpowiednie pieśni.
W nowym domu nowożeńców witano
chlebem i solą. Ponownie były przemo-
wy i życzenia, a następnie wprowadzano
ich do izby. Młodą mężatkę oprowadzano
wokół stołu i kazano jej dotykać pieca, by
połączyć ją z nowymi sprzętami i owych
ogniskiem rodzinnym. Uroczystość ta
kończyła się tradycyjną ucztą.
Zarówno zawieranie małżeństwa,
 11

jak i wesele temu im oprawie. Zmieniła

towarzyszące, w środo-
wisku szlachty i magna-
terii polskiej zmieniały
w ciągu wieków swój
charakter. Z uroczysto-
ści zawierającej jeszcze
elementy obrzędowości
pogańskiej, stawały się
stopniowo doskonałą
okazją do zaprezentowania wspaniałości
łączących się domów. Tak właściwie, to
już samo wchodzenie młodych w wiek
dorosły, a nawet sposób ich wychowy-
wania, były początkiem przygotowań
do tego święta. Konkury, swaty i okres
narzeczeństwa to już pierwsze ele-
menty związane z zakładaniem nowej
rodziny. Bogactwo zwyczajów i przesą-
dów łączących się w ceremonię zaślubin
oraz ją poprzedzających można jeszcze
odnaleźć, choć już tylko w szczątko-
wej i czasem karykaturalnej formie we
współczesnych ślubach i towarzyszącej
się od tamtych cza-
sów koncepcja szczę-
ścia i powody łączenia
się młodych uroczystą
przysięgą, ale chyba
w większości domów
Polacy nadal starają się
nawiązywać do dawnych
obyczajów szlacheckich,
które wraz ze swą niezwykłością, ode-
szły w przeszłość.
K.M.

Pytanie miesiąca

Po chwili wiosna przyjdzie,

Ten śnieg z nienagła zejdzie,
A ziemia, skoro słońce jej zagrzeje,
W rozliczne barwy znowu się odzieje.

Idzie wiosna... W związku z tym chcielibyśmy się do-

wiedzieć

jakie miejsce w Toruniu uważasz za

najbardziej romantyczne?

Propozycje prosimy kierować pod adres mailowy

podany w stopce (patrz w prawo). Mile widziane krót-
kie uzasadnienie wyboru, a najciekawsza (najbardziej
intrygująca) odpowiedź zostanie wyróżniona (nie tylko
przez publikację w następnym numerze!), czego dokona
Największy Romantyk Duszpasterstwa Akademickiego
Ojców Jezuitów w Toruniu (postać znana, lubiana, ru-
miana, o kształcie zbliżonym do doskonałego).
Wydawca:
Duszpasterstwo Akademickie
Ojców Jezuitów
Zapraszamy do wiosennych poszukiwań! Adres:
ul. Piekar y 24, 87-100 Toruń
Łamacze Tel.:
507 741 914, 698 721 020
e-mail:
wmikulski@jezuici.pl
gdobrocz@poczta.onet.pl
da@uni.torun.pl
Strona WWW DA:
www.da.uni.torun.pl
 - Kalendarium DA -
12

Marzec
27 Nd WIELKANOC
Spaliśmy krócej o godzinę - przejście na czas letni
Początek Białego Tygodnia
28 Pn
Oglądamy mniej telewizji i ograniczamy korzystanie z internetu
29 Wt
30 Śr
31 Cz

Kwiecień
1 Pt
2 So
3 Nd II NIEDZIELA WIELKANOCNA (BIAŁA) CZYLI NIEDZIELA MIŁOSIERDZIA BOŻEGO
ZWIASTOWANIE PAŃSKIE, uroczystość
4 Pn
Dzień świętości życia
5 Wt Spotkanie modlitewne ze śpiewami i rozważaniami z Taizé – godz. 1900
Spotkania plastyczne - początek godz. 1700
6 Śr
Spotkanie redakcyjne PODAJ DALEJ – godz. 2030
7 Cz Dzień zdrowia
8 Pt
9 So
10 Nd III NIEDZIELA WIELKANOCNA
11 Pn
12 Wt Wieczory dla narzeczonych – początek kursu przedmałżeńskiego
Spotkania plastyczne - początek godz. 1700
13 Śr
Spotkanie redakcyjne PODAJ DALEJ – godz. 2030
DUCHOWOŚĆ MĘŻCZYZNY I KOBIETY:
14 Cz PARAMI DO NIEBA - MAŁŻEŃSKA DROGA ŚWIĘTOŚCI
– Zbigniew Nosowski, red. nacz. mies. WIĘŹ – 2000 – PO AKADEMICKIEJ MSZY ŚW.
15 Pt SKUPIENIE INTEGRACYJNO-FORMACYJNE w Przecznie koło Torunia - zapisy
16 So SKUPIENIE INTEGRACYJNO-FORMACYJNE w Przecznie koło Torunia
IV NIEDZIELA WIELKANOCNA
17 Nd SKUPIENIE INTEGRACYJNO-FORMACYJNE w Przecznie koło Torunia
Rozpoczęcie tygodnia modlitw w intencji powołań
18 Pn
19 Wt

Spotkania plastyczne - początek godz. 1700

20 Śr
Spotkanie redakcyjne PODAJ DALEJ – godz. 2030
CZYSTOŚĆ SEKSUALNA – NAIWNOŚĆ CZY ŚWIADOMY WYBÓR
21 Cz
– Zajęcia metodą seminaryjną – liczba miejsc ograniczona – początek godz. 2000
22 Pt Najświętszej Maryi Panny, Matki Towarzystwa Jezusowego, święto
23 So
24 Nd V NIEDZIELA WIELKANOCNA
25 Pn
Msza św. i spotkanie modlitewne ze śpiewami i rozważaniami z Taizé
26 Wt
gośćmi specjalnymi będą bracia z Taizé – początek godz. 1900
Spotkania plastyczne - początek godz. 1700
27 Śr
Spotkanie redakcyjne PODAJ DALEJ – godz. 2030
MĘSKA ROZMOWA.CHRZEŚCIJANIE A HOMOSEKSUALIZM
28 Cz
spotkanie z autorami książki – godz. 2000 – PO AKADEMICKIEJ MSZY ŚW
WIELKA MAJÓWKA – Rajd rowerowy z Olsztyna do Torunia - zapisy
29 Pt
Katarzyny Sieneńskiej – Patronki Europy
30 So WIELKA MAJÓWKA – Rajd rowerowy z Olsztyna do Torunia - zapisy

Maj
1 Nd VI NIEDZIELA WIELKANOCNA
2 Pn WIELKA MAJÓWKA – Rajd rowerowy z Olsztyna do Torunia - zapisy
NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY, KRÓLOWEJ POLSKI, uroczystość
3 Wt
WIELKA MAJÓWKA – Rajd rowerowy z Olsztyna do Torunia - zapisy
Spotkania plastyczne - początek godz. 1700
4 Śr
Wracamy do zajęć i powoli zaczynamy myśleć o nadchodzących egzaminach