You are on page 1of 3

16.

Spoeczne i poznawcze teorie uczenia


1. Dwch psychologw o orientacji spoecznej zaproponowao modyfikacj ktra nazwali teoria spoecznego uczenia si Dolarda i Millera. !procesy uczenia si u czowieka maja charakter spoeczny" polegaj# na o$serwacji innych ludzi w kontek%cie spoecznym !uzupenienie tej teorii& wprawdzie ludzie tak jak leniwce i inne zwierzta podlegaj# prawa warunkowania instrumentalnego i klasycznego ale ludzie maj# swoje pogl#dy i przekonania i oczekiwania ktre wpywaj# na od$ieranie informacji podejmowanie decyzji rozumowanie i rozwi#zywanie pro$lemw '. ()nice i podo$ie*stwa& !+eorie spoecznego uczenia si s# zwi#zane ze swymi $ehawiorystycznymi ,rdami przez wpyw $ezpo%redniego %rodowiska na zachowanie czowieka." poniewa) nagrody i kary s# r)ne w r)nych okoliczno%ciach -.ludzie $d# zmienia/ swoje postpowanie zale)nie od warunkw. np. uczciwy czowiek oszukuje %ci#gaj#c !uwarunkowania %rodowiska nie s# jedynymi czynnikami wpywaj#cymi na zachowanie gdy) ludzie czsto dokonuj# wy$oru samodzielnego sytuacji w ktre chc# si zaanga)owa/-. w teoriach s. uczenia si nie mo)na oddzieli/ zachowania od jego psychologicznego znaczenia ludzie przenosz# na wszystkie sytuacje swoje niepowtarzalne spostrze)enia i oczekiwania dlatego s# optymistami pomimo katastrofy !t. s. uczenia si podkre%laj# interakcj pomidzy jednostka a %rodowiskiem-. cechy oso$owo%ci %rodowisko oraz zachowanie tworz# koo ktrego wszystkie elementy wzajemnie na sie$ie oddziauj# "interakcje oso$y i %rodowiska nazwane wzajemnym determinizmem, a $ehawiory%ci jako lini prost# przedstawiaj# stosunek %rodowiska do zachowania 0.Spoeczne teorie uczenia si przypisuj# zmienne znaczenie procesom poznawczym a tak)e r)ni# si dystansem jaki dzieli ich od $ehawioryzmu. 1.2owoczesne teorie spoecznego uczenia si wyznaczaj# 0 kierunki $ada* ktre odr)niaj# je od tradycyjnego $ehawioryzmu& ! uczenie si przez obserwacje i rola modeli ! procesy poznawcze takie jak spostrzeganie i interpretacja zdarze* ! przekonania motywuj#ce np. trwae oczekiwanie sukcesu lu$ pora)ki 3oszczeglne teorie s. u. si przykadaj# r)na wag do ka)dego z tych 0 czynnikw. 4. Uczenie si przez obserwacje 5$ehawiory%ci nazywaj# warunkowaniem zastpczym6!gdzie jednostka uczy si nowych reakcji raczej o$serwuj#c zachowanie innych ni) przez $ezpo%rednie do%wiadczenie. !eksperyment Bandury- uczenie si agresji przez o$serwacj !$adania Meltzoff i Hanna-dzieci ktre jeszcze nie umiej# mwi/ posuguj# si mimik# ktrej ucz# si przez o$serwacje i na%ladowanie innych nie tylko ucz# si od sie$ie nawzajem ale rwnie) przenosz# efekty nauki na inne sytuacje nawet po upywie ' dni. !zdaniem psychologa spoecznego uczenia si czowiek ucz#c si przez o$serwacj korzysta z procesu my%lenia nie mo)na tego prosto wyja%ni/ jako $odziec! reakcja. 6. 3rocesy poznawcze !$ehawiory%ci porwnywali umys do mechanizmu czarnej skrzynki5 nie mo)emy jej o$serwowa/ $ezpo%rednio o funkcjonowaniu mo)emy tylko wnioskowa/6 ! olman, dostrzeg wielokrotnie u szczurw efekty uczenia si $ez uprzedniej zmiany w ich zachowaniu.

!eksperyment olmana i Honzika wykaza istnienie uczenia utajone!o-forma uczenia si nie ujawniona natychmiast w widocznej reakcji" wystpuje $ez wyra,nego wzmocnienia. !liczne umiejtno%ci czowieka pozostaj# utajone dopki okoliczno%ci nie pozwol# lu$ nie zmusz# a$y si ujawniy !mapa poznawcza-psychiczna reprezentacja %rodowiska-. przedmiotem uczenia przez o$serwacj oraz uczenia utajonego nie jest reakcja lecz wiedza o reakcji i jej skutkach !indywidualne r)nice w spostrzeganiu i interpretacji pomagaj# zrozumie/ dlaczego uczenie si przez o$serwacj nie prowadzi do takich samych rezultatw u wszystkich o$serwatorw !w teoriach spoecznego uczenia si procesy poznawcze spostrzegania i interpretacji uznawane s# za podstawowe czynniki ktre dziaaj# pomidzy $od,cem zewntrznym a reakcja czowieka. 7. 3rzekonania motywuj#ce !$ehawiory%ci okre%lali oso$owo%/ jako z$ir nawykw i przekona* ktre $yy nagradzane w ci#gu )ycia !psycholodzy spoecznego uczenia si podkre%laj# ze wyuczone nawyki i przekonania stopniowo zaczynaj# )y/ wasnym )yciem i wywiera/ wasny wpyw na zachowanie. 8og# mie/ nawet wiksz# sile oddziaywania ni) nagrody i kary !motywacja!proces psychiczny u ludzi i zwierz#t ktry powoduje d#)enie do celu !$ehawiory%ci powiedzieli$y ze ka)da am$icja jest rezultatem dziaania czynnikw wzmacniaj#cych !wg. teorii s. u si motywacja stopniowo uwewntrznia si i na$iera wasnego kierunku !Bandura! motywacja i ocena wasnych osi#gni/ od$ywa si przez wyznaczanie celw wykorzystanie rezultatw i planowanie kierunku dziaania ! najwa)niejsze przekonania ktre ksztatuj# i motywuj# zachowania to poczucie kontroli nad wasnym )yciem poziom optymizmu lu$ pesymizmu oraz wiara w wasne siy 9. "okalizacja kontroli #. $ottera !ludzie stopniowo ucz# si )e pewne ich dziaania s# nagradzane a inne karane i na tej podstawie formuuj# uoglnione oczekiwania dotycz#ce sytuacji i czynw ktre zasuguj# na nagrod !utrwalone oczekiwania tworz# samospe%niaj&ce si przepowiednie wwczas gdy czowiek przewiduje swoje szanse zachowuje si tak )e$y przewidywania si speniy !$adania $ottera nad rozwi#zywaniem anagramw dowiody )e im wiksze oczekiwania sukcesu tym wicej prawidowych odpowiedzi !lokalizacja kontroli 'oglne przekonania o mo)liwo%ci kontrolowania skutkw wasnego zachowania ktre przejawiaj# si w postaci kar i nagrd" oso$y charakteryzuj#ce si wewntrznym umiejscowieniem kontroli s# zwykle przekonane )e ponosz# odpowiedzialno%/ za to co im si przydarza a te o zewntrznym umiejscowieniu kontroli sadz# )e s# ofiarami lu$ wy$ra*cami losu przypadku !do pomiaru lokalizacji kontroli $otter u)ywa skal ()* -wewntrzna lokalizacja kontroli przynosi istotne korzy%ci psychiczne a nawet fizyczne5pomaga przezwyci)y/ przewleky $l przyspiesza powrt do zdrowia6 -wewntrzne umiejscowienie kontroli jest silniej zwi#zane z wyksztaceniem zwaszcza akademickim -wewntrzne umiejscowienie kontroli niekoniecznie musi $y/ opacalne dla ka)dego i w ka)dej sytuacji np. ludzie $iedniejsi przykadaj# zewntrzn# miar do wasnego )ycia co jest jednym ze sposo$w zachowani godno%ci i radzenia so$ie z trudno%ciami

+,lokalizacja kontroli zale)y od pozycji i do%wiadcze* spoecznych $d#c jednocze%nie motywem dokonywania zmian w spoecze*stwie. -..tyl wyja/niania -8. .elin!man wyuczona bezradno/0! np. w stanie depresji gdy ludzie pr$uj# kontrolowa/ otoczenie co ko*czy si niepowodzeniem kiedy nie mog# unikn#/ $lu i nieszcz%cia" wyuczona $ezradno%/ jest $ehawiorystycznym wyja%nieniem o$jaww wyczerpania i apatii w stanie depresji ! .elin!man z#czy wyuczon# $ezradno%/ z lokalizacj kontroli z czego otrzyma styl wyja/niania1 uwzgldniaj#c typowe sposo$y uzasadniania nieoczekiwanych przykrych wydarze* jakie nas spotykaj#& :oso$y przyjmuj#ce pesymistyczny $ezradny styl wyja%niania interpretuj# owe zdarzenia jako wewntrzne trwae5nieszcz%cie nigdy si nie sko*czy6 glo$alne5ma wpyw na wszystko co ro$i6 :oso$y pryzmuj#ce optymistyczny te same zdarzenia interpretuj# jako zewntrzne przej%ciowe i ograniczonym zasigu" skupiaj# si przede wszystkim na tym co powinni zro$i/ a nie nad tym co czuj# 1;. 2oczucie w%asnej skuteczno/ci!wiara w zdolno%/ uzyskania wasnym wysikiem po)#danych rezultatw5opanowanie nowych umiejtno%ci osi#gnicie celw6. <g. Bandury poczucie skuteczno%ci czerpiemy z czterech ,rde& !do%wiadczenia w na$ywaniu nowych umiejtno%ci i pokonywaniu przeszkd w drodze do sukcesu potrze$ne tez s# dro$ne niepowodzenia )e$y d#)y/ wytrwale do celu! wszystko zale)y od tego jak interpretujemy nasze pora)ki !do%wiadczenia zastpcze podo$nych do nas os$ 5modeli6 odnosz#cych sukcesy i kompetentnych ucz#c si )e cel jest mo)liwy a tak)e dowiaduje si jak go osi#gn#/ ! zachta i perswazja innych ! ocena wasnego stanu fizjologicznego ! ! oso$a o wysokim poczuciu skuteczno%ci interpretuje niepowodzenia jako mo)liwo%/ uczenia si na $dach natomiast oso$a o niskim poczuciu skuteczno%ci interpretuje niepowodzenia jako katastrof jeden z $adaczy podzieli ludzi na& oso$y ktrych cele zwi#zane s# z osi#gniciami5do$rych wynikw wysokich ocen unikania krytyki6 oraz oso$y ktrych cele zwi#zane s# z uczeniem si d#)# do zwikszenia swoich umiejtno%ci i sprawno%ci

You might also like