You are on page 1of 13

MODERN MANAGEMENT REVIEW MMR, vol. XVIII, 20 (2/2013), pp.

113-125 Iwona LZAK-GADZIK1

2013 April - June

CORPORATE SOCIAL RESPONSIBILITY (CSR) JAKO KONCEPCJA PORZDKUJCA RELACJE MIDZY BIZNESEM A SPOECZESTWEM
Nie wystarczy, by biznes czyni to, co do niego naley; musi rwnie czyni dobro. Ale aby czyni dobro, biznes musi najpierw czyni to, co do niego naley i jak naley Peter F. Drucker Spoeczna odpowiedzialno zaczyna si tam, gdzie koczy si zasig oddziaywania prawa Keith Davis2 Koncepcja spoecznej odpowiedzialnoci zmienia si, ewoluuje i wci jest przedmiotem publicznej debaty. Obecnie CSR to nie tylko idea, ale take podejcie do zarzdzania. Stopniowo zaczyna by postrzegany, jako element zarzdzania organizacj. Tworzc strategie rozwoju w oparciu o zaoenia CSR, organizacje poszukuj synergii pomidzy ekonomicznymi, spoecznymi i rodowiskowymi aspektami funkcjonowania. Mimo coraz wikszej liczby zwolennikw koncepcji nadal mona spotka take jej przeciwnikw. Najczciej wymienianym przez nich argumentem jest zysk, jako jedyny cel organizacji biznesowej. Warto podkreli, e zaoenie to nie jest sprzeczne z filozofi spoecznej odpowiedzialnoci. CSR nie kwestionuje bowiem prawa do zyskownoci, wany jest natomiast sposb, w jaki organizacja ten cel osiga. W integrowaniu spoecznej odpowiedzialnoci z dziaalnoci organizacji niezwykle wane jest zrozumienie filozofii spoecznej odpowiedzialnoci, jej zasad i korzyci z ni zwizanych. Tymczasem w oglnopolskim badaniu wiedzy o CSR jedynie 3% dorosych Polakw potwierdzio, e spotkao si z pojciem spoecznej odpowiedzialnoci biznesu lub z angielskim odpowiednikiem tego pojcia. Czym jest i na czym polega odpowiedzialny biznes? Jaki jest stosunek organizacji do kwestii odpowiedzialnoci spoecznej? Jakie argumenty przedstawiaj zwolennicy, a jakie przeciwnicy wdraania CSR w organizacjach? Jak koncepcja spoecznej odpowiedzialnoci rozwija si w Polsce? Jakie dziaania mona podj w celu upowszechnienia wiedzy na temat CSR wrd rnych zaangaowanych stron? Celem artykuu jest przyblienie czytelnikowi zagadnienia spoecznej odpowiedzialnoci oraz prba odpowiedzi na te pytania. Sowa kluczowe: CSR, Corporate Social Responsibility, spoeczna odpowiedzialno biznesu, zrwnowaony i odpowiedzialny biznes, spoeczna odpowiedzialno.

1 Mgr Iwona lzak-Gadzik, Katedra Systemw Zarzdzania i Logistyki, Wydzia Zarzdzania, Politechnika Rzeszowska, e-mail: igladzik@prz.edu.pl, al. Powstacw Warszawy 8, 35-959 Rzeszw, tel. (17) 865 14 93. 2 W latach siedemdziesitych XX wieku KeithDavis sformuowa tzw. elazne prawo odpowiedzialnoci(Daviss Iron Law of Responsibility), ktrego gwnym zaoeniem bya konieczno ponoszenia przez przedsibiorcw/menederw odpowiedzialnoci za podejmowane decyzje wspmiernie do posiadanej przez nich wadzy. Wicej informacji np. A. Rudnicka, CSR doskonalenie relacji spoecznych w firmie, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2012, s. 3738.

114

I.lzak-Gadzik

1. WPROWADZENIE Koncepcja spoecznej odpowiedzialnoci biznesu (CSR, CorporateSocialResponsibility) to filozofia dziaania oparta na zasadzie poszanowania interesw wszystkich podmiotw funkcjonujcych w organizacji oraz jej otoczeniu. W pierwotnym ujciu wskazywaa na obowizki, jakie przedsibiorcy maj wobec spoeczestwa. Howard R. Bowen, uznawany za ojca tej koncepcji, zdefiniowa spoeczn odpowiedzialno przedsibiorcw jako obowizek prowadzenia polityki, podejmowania decyzji oraz realizowania dziaa, ktre s zbiene z oczekiwaniami spoecznymi3. Mimo rozwoju koncepcji okazao si, e wzbudza ona zarwno pozytywne, jak i negatywne reakcje. Wrd oponentw wymieni mona Miltona Friedmana, ktry uwaa, e odpowiedzialno spoeczna spoczywa wycznie na jednostkach, za odpowiedzialno firm ogranicza si do zapewnienia zysku udziaowcom4. Podkrela, e wycznym celem dziaania przedsibiorcy jest maksymalizacja zyskw w imi zobowiza wobec swoich udziaowcw5. Ze stanowiskiem Friedmana polemizowa midzy innymi Peter F. Drucker6. Prne jest dowodzenie amerykaskiego ekonomisty i laureata Nagrody Nobla, Miltona Friedmana [], e biznes odpowiada jedynie za ekonomi swego dziaania. Ekonomia dziaania jest pierwsz odpowiedzialnoci biznesu. Biznes nieprzynoszcy zysku, przynajmniej rwnego wartoci zainwestowanego we kapitau, jest spoecznie nieodpowiedzialny. Marnuje zasoby spoeczne. Ekonomia wykonywania dziaa jest podstaw, bez niej biznes nie moe podj adnej innej odpowiedzialnoci, nie moe by dobrym pracodawc, dobrym obywatelem, dobrym ssiadem7 pisa Drucker. Jednoczenie jak podkrela ekonomia dziaa nie jest jedyn sfer odpowiedzialnoci przedsibiorstwa []. Kada organizacja musi przyj odpowiedzialno za wpyw, jaki wywiera na swych pracownikw, na otoczenie, klientw i kady podmiot, z jakim ma kontakt. To odpowiedzialno spoeczna8. Obecnie coraz czciej CSR jest postrzegany jako element zarzdzania organizacj. Przedsibiorstwa tworzc strategie rozwoju dobrowolnie uwzgldniaj w swoich dziaaniach interesy spoeczne, dobro rodowiska naturalnego, a take relacje z rnymi grupami interesariuszy9.
3 H. Bowen, Social responsibility of the businessman, Harper & Row, New York 1953,cyt. za: A. Rudnicka, op.cit., s. 39. 4 M. Friedman, The Social Responsibility of Business Is to Increase its Profits, New York Times Magazine 13.09.1970, cyt. za: M. Bernatt, Spoeczna odpowiedzialno biznesu. Wymiar konstytucyjny i midzynarodowy, Wydawnictwo Naukowe Wydziau Zarzdzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009, s. 24. 5 M. Friedman, Capitalism and Freedom, University of Chicago Press, Chicago 1962, s. 133134,cyt. za: M. Bernatt, Spoecznaodpowiedzialnobiznesu. Wymiar konstytucyjny i midzynarodowy, Wydawnictwo Naukowe Wydziau Zarzdzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009, s. 24. 6 W. Gasparski, Infrastruktura etyczna biznesu, [w:] Biznes, etyka, odpowiedzialno, red. W. Gasparski, Wydawnictwa Profesjonalne PWN, Warszawa2012, s. 218. 7 P.F. Drucker, Spoeczestwo prokapitalistyczne, WN PWN, Warszawa 1999, s. 8687,cyt. za: W. Gasparski, op.cit., s. 219. 8 P.F. Drucker, J.A. Maciariello,Drucker na kady dzie. 366 refleksji o dobrych praktykach zarzdzania, Wydawnictwo Eksplanator, Pozna 2011, s.126. 9 Interesariusze (stakeholders), okrelani rwnie jako strony zainteresowane, to grupy lub jednostki, ktre mog wpywa lub s pod wpywem dziaania przedsibiorstwa za porednictwem jego produktw, strategii i procesw wytwrczych, systemw zarzdzania i procedur (B. Rok Odpowiedzialny biznes w nieodpowiedzialnym wiecie, Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce, Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Warszawa 2004, s. 19).

Corporate Social Responsibility (CSP) jako

115

Oprcz najpopularniejszego terminu spoeczna odpowiedzialno biznesu, oraz skrtu CSR mona spotka si z okreleniami typu: odpowiedzialny biznes, odpowiedzialno biznesu, spoeczna odpowiedzialno przedsibiorstw, przedsibiorstwo obywatelskie, spoeczne zaangaowanie biznesu, firma zrwnowaonego rozwoju. Wielo i rnorodno terminw powoduje, e pojawiaj si opinie, i termin spoeczna odpowiedzialno biznesu jest nieudany, mylcy i powinno si z niego zrezygnowa. Cz autorw proponuje zachowa akronim CSR, ktry jest popularny i stanowi swoist mark, proponuj natomiast inne jego rozwinicia, na przykad odpowiedzialno biznesu wobec interesariuszy (corporate stakeholde rresponsibility), strategiczna odpowiedzialno przedsibiorstwa (corporate strategic responsibility) lub odpowiedzialny i zrwnowaony biznes (corporate sustainability and responsibility)10. W niniejszej publikacji uywane s zamiennie terminy: spoeczna odpowiedzialno, spoeczna odpowiedzialno biznesu, odpowiedzialny biznes, spoeczna odpowiedzialno przedsibiorstw, zrwnowaony i odpowiedzialny biznes oraz skrt CSR. 2. CZYM JEST ODPOWIEDZIALNY BIZNES? Mimo, e koncepcja CSR przesza dynamiczny rozwj w cigu ostatnich kilkudziesiciu lat, w Polsce cigle rozumiana jest do wsko. W wielu firmach utosamiana jest z rnymi formami filantropii: sfinansowaniem jakiego szczytnego celu lub kampanii spoecznej, przyjciem roli mecenasa kultury czy ze sponsoringiem wydarzenia sportowego. Czsto towarzysz temu zapewnienia, e jest to dziaanie bezinteresowne. Tymczasem, jak twierdzi Drucker, dobre intencje nie zawsze maj wiele wsplnego z odpowiedzialnoci spoeczn. Przejawem nieodpowiedzialnoci jest podejmowanie przez organizacj zada nie mwic ju o ich realizacji ktre bd krpoway jej naturaln zdolno denia do wasnych celw i wypeniania wasnej misji11,a take: Podejmowanie dziaa w ramach spoecznej odpowiedzialnoci przedsibiorstw, ktre s ekonomicznie nieuzasadnione, to nie odpowiedzialno, to sentymentalizm12.Odpowiedzialny biznes nie polega wic na rozdawaniu pienidzy, sponsorowaniu wydarze kulturalnych czy sportowych. Inicjatywy takie mog by istotne w realizacji pewnych celw firmy, przynosz firmie szybkie korzyci wizerunkowe, nie s jednak wystarczajce do osignicia konkurencyjnoci i efektywnoci ekonomicznej. Istot tych dziaa powinna by ich integracja ze strategi biznesow i polityk przedsibiorstwa. Do penego wykorzystania potencjau CSR konieczna jest zatem zmiana mylenia oraz zastpienie CSR-owych akcji na rzecz kompleksowego podejcia do odpowiedzialnoci spoecznej. Wedug Bolesawa Roka odpowiedzialny biznes to podejcie strategiczne i dugofalowe, oparte na zasadach dialogu spoecznego oraz poszukiwaniu rozwiza korzystnych dla wszystkich13. W publikacji Odpowiedzialny biznes w nieodpowiedzialnym wiecie przytacza kilkanacie definicji odpowiedzialnego biznesu:
10 B. Rok, Spoeczna odpowiedzialno biznesu, [w:] Biznes, etyka, odpowiedzialno, red. W. Gasparski, Wydawnictwa Profesjonalne PWN, Warszawa 2012, s. 427428. 11 P. F. Drucker, J.A. Maciariello, op. cit., s.126. 12 Ibidem, s. 388. 13 B. Rok, Odpowiedzialny biznes, s. 18.

116

I.lzak-Gadzik

Osiganie trwaego zysku przy jednoczesnym rozsdnym ksztatowaniu relacji ze wszystkimi interesariuszami. Narzdzie zarzdzania wykorzystujce proces budowania dialogu z interesariuszami w celu doskonalenia strategii rozwoju firmy. Filozofia prowadzenia dziaalnoci gospodarczej w oparciu o budowanie trwaych, przejrzystych relacji ze wszystkimi zainteresowanymi stronami, na przykad z pracownikami, klientami, dostawcami, akcjonariuszami, z konkurencj oraz spoecznoci lokaln. Budowanie strategii przewagi konkurencyjnej na rynku opartej na zapewnieniu trwaej wartoci zarwno dla udziaowcw, jak i dla innych interesariuszy. Dostarczanie usug i produktw w sposb niedegradujcy rodowiska przyrodniczego i spoecznego. Uczciwe wypenianie zobowiza. Budowanie i wdraanie strategii zaangaowania spoecznego, przekraczajcego zobowizania prawne, dla dobra wszystkich obywateli, zgodnie ze spoecznie przyjtymi normami etycznymi. Wnoszenie wkadu do zrwnowaonego rozwoju poprzez wspprac z pracownikami, spoecznoci lokaln i globaln, aby podnosi jako ycia wszystkich obywateli. Poczucie odpowiedzialnoci za konsumenta, inwestora, spoeczestwo, rodowisko przyrodnicze, za sukces gospodarki. Stosowanie przejrzystych praktyk biznesowych opartych na szacunku dla pracownikw, spoecznoci i rodowiska14.

W przeoeniu na jzyk praktyki gospodarczej odpowiedzialny biznes to wychodzenie ponad oglnie przyjte normy prawne, dziaanie ponad minimum i uwzgldnianie norm etycznych przy jednoczesnym dbaniu o interesy wszystkich interesariuszy, w tym wacicieli, oraz zapewnianiu sobie stabilnej sytuacji ekonomicznej pozwalajcej na rozwj rwnie w dugim okresie15. Istot spoecznej odpowiedzialnoci w nowoczesnym wydaniu najpeniej ujmuje norma ISO 26000,Wytyczne dotyczce spoecznej odpowiedzialnoci16, ktra definiuje j jako odpowiedzialno organizacji za wpyw jej decyzji i dziaa na spoeczestwo i rodowisko zapewniana poprzez przejrzyste i etyczne postpowanie, ktre: przyczynia si do zrwnowaonego rozwoju, w tym dobrobytu i zdrowia spoeczestwa; uwzgldnia oczekiwania interesariuszy; jest zgodne z obowizujcym prawem i spjne z midzynarodowymi normami postpowania; jest zintegrowane z dziaaniami organizacji i praktykowane w jej relacjach17.

Ibidem,s.1819. A. Rudnicka, op.cit., s. 43. 16 Norma ISO 26000 zostaa opublikowana w listopadzie 2010 r. przez Midzynarodow Organizacj Standaryzacyjn (ISO,International Standarization Organization). Inauguracja polskiej wersji ISO 26000 odbya si 26 listopada 2012 r. w Ministerstwie Gospodarki. 17 PN-ISO 26000:2012, s.16.
15

14

Corporate Social Responsibility (CSP) jako

117

Kluczowe obszary odpowiedzialnoci spoecznej wedug wspomnianej normy to: ad organizacyjny; prawa czowieka; praktyki z zakresu pracy; rodowisko; uczciwe praktyki operacyjne; kwestie konsumenckie oraz zaangaowanie spoeczne i rozwj spoecznoci lokalnej18. Celem ISO 26000 jest zachcenie organizacji do wyjcia poza naoone prawem zobowizania przy jednoczesnym zrozumieniu, e respektowanie prawa jest podstawowym obowizkiem kadej organizacji i niezbdn czci jej spoecznej odpowiedzialnoci. Warto rwnie podkreli, e jest adresowana do rnych organizacji: zarwno biznesowych, jak i dla organw administracji rzdowej czy organizacji nonprofit. Nie jest natomiast norm systemu zarzdzania, nie jest przeznaczona do celw certyfikacji ani do stosowania w ramach regulacji lub umw19. 3. POSTAWY ORGANIZACJI WOBEC ODPOWIEDZIALNOCI SPOECZNEJ Jak zauwaa Rok dyskusje wok spoecznej odpowiedzialnoci biznesu s form odpowiadania na jeden z najwaniejszych dylematw zarwno w teorii zarzdzania, jak i w etyce biznesu: Czy jedyn rol biznesu jest efektywne angaowanie zasobw do maksymalizacji zyskw, nie naruszajc przy tym przepisw prawa, czy te rol biznesu w dzisiejszych czasach jest poszukiwanie rozwiza, ktre s korzystne dla wszystkich interesariuszy?20. Podejcie przyjte przez organizacj w kwestii odpowiedzialnoci spoecznej moe odzwierciedla mniejsze lub wiksze zaangaowanie. Ricky W. Griffin wymienia cztery typy postaw organizacji wobec spoecznych zobowiza: od postawy obstrukcjonistycznej, poprzez postaw obronn i postaw dostosowawcz, po postaw aktywn21: postawa obstrukcjonistyczna organizacje, ktre przyjmuj tak postaw, robi moliwie jak najmniej dla rozwizywania problemw spoecznych czy ekologicznych. Kiedy przekraczaj granice (prawne lub etyczne) dzielce dziaania akceptowane od nieakceptowanych wypieraj si odpowiedzialnoci lub ukrywaj wszelkie nieprawidowoci, postawa obronna organizacja czyni wszystko, czego wymaga od niej prawo, ale nic ponad to. Podstawowym argumentem tych organizacji jest to, e ich praca polega na tworzeniu zysku. Firmy przyjmujce tak postaw raczej nie tuszuj nieprawidowoci oraz s skonne przyzna si do bdw i podj dziaania naprawcze, postawa dostosowawcza organizacja wypenia swoje obowizki prawne i etyczne, a take w wybranych przypadkach jest skonna zrobi wicej ni wynika to z tych obowizkw, postawa aktywna najwyszy poziom odpowiedzialnoci spoecznej, organizacje uznaj si za odpowiedzialnych czonkw spoeczestwa i aktywnie poszukuj moliwoci przyczynienia si do dobra spoecznego.

Ibidem,s. 3132. Ibidem,s. 13. B. Rok, Spoeczna odpowiedzialno, s. 424. 21 R.W. Griffin, Podstawy zarzdzania organizacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, s. 122 125.
19 20

18

118

I.lzak-Gadzik

Agata Rudnicka przytacza inny, spotykany w literaturze przedmiotu podzia rodzajw nastawienia organizacji do zarzdzania sfer pozaekonomiczn: polityka ad-hoc, ktra bierze pod uwag kwestie spoeczne mogce stanowi ryzyko dla organizacji, standardowa polityka spoeczna w polu zainteresowania przedsibiorstwa pozostaj tylko kwestie spoeczne, ktrymi obowizkowo musi si zaj, zaplanowana polityka spoecznej odpowiedzialnoci menederowie uwzgldniaj kwestie spoeczne, ktre mog wpywa na dziaalno i wyniki podmiotu gospodarczego, polityka odpowiedzialnoci spoecznej poddawana przegldowi kwestie zwizane z zarzdzaniem relacjami z interesariuszami s wczane w proces budowania strategii22. Najbardziej podany jest poziom wiadomego przyjcia przez organizacj odpowiedzialnoci za skutki podejmowanych decyzji w kadym z obszarw jej aktywnoci. Jak zauwaa Rudnicka: przedsibiorstwa, w ktrych spoeczna odpowiedzialno zostaje wdroona do strategii, wykazuj wysoki poziom interakcji z interesariuszami. Wczaj si w rnego rodzaju projekty spoeczne i rodowiskowe, przeznaczajc posiadane zasoby finansowe, dzielc si wiedz i umiejtnociami oraz angaujc swoich pracownikw. Skala podejmowanych przedsiwzi i ich rnorodno wskazuj na kompleksowo podejcia do odpowiedzialnego zarzdzania23. 4. ARGUMENTY ZA SPOECZN ODPOWIEDZIALNOCI I PRZECIW NIEJ Mimo e panuje do dua zgodno pogldw co do potrzeby wczania elementw spoecznej odpowiedzialnoci do systemu zarzdzania, to nadal podzielone s zdania co do zasadnoci koncepcji jako caoci. Wrd argumentw za wprowadzaniem i rozwijaniem odpowiedzialnoci spoecznej mona dostrzec zarwno te dotyczce osigania celw pozaekonomicznych, jak i te cile zwizane z cigoci operacji gospodarczych. Argumenty zwolennikw CSR s nastpujce24: Przedsibiorstwa funkcjonuj w spoeczestwie, w ktrym obowizuj okrelone normy zachowa, dlatego te powinny bra odpowiedzialno za swoje decyzje i dziaania, by nie ama powszechnie obowizujcych zasad. Podmioty gospodarcze wywieraj negatywny wpyw na otoczenie, w ktrym funkcjonuj (zanieczyszczanie atmosfery i wd, wyczerpywanie zasobw), powinny zatem odgrywa wan rol w rozwizywaniu problemw z tym zwizanych oraz bra pod uwag wszystkie podmioty naraone na ten wpyw. Przedsibiorstwa czsto dysponuj zasobami (np. nadwykami dochodw, wyrobw), ktre mogyby suy rozwizywaniu problemw spoecznych. Synergia dziaa midzysektorowych (biznes, organizacje pozarzdowe, administracja publiczna) daje wymierne korzyci beneficjentom dziaa.

22 23

A. Rudnicka, op.cit., s.75. Ibidem, s. 76. 24 R.W. Griffin, op. cit., s.120121, A. Rudnicka, op. cit., s. 4953.

Corporate Social Responsibility (CSP) jako

119

Dziaania CSR, ktre s zaplanowane i zintegrowane z celami organizacji (bdce elementem systemu zarzdzania), mog przynie wymierne korzyci zarwno firmie, jak i jej interesariuszom. Dziki zachowaniom spoecznie odpowiedzialnym buduje si zaufanie spoeczestwa do organizacji biznesowych. Mimo coraz wikszej liczby zwolennikw filozofii spoecznej odpowiedzialnoci i mocnych argumentw na rzecz stosowania jej zasad, nadal mona spotka oponentw tej koncepcji. Najczciej wymieniane argumenty przeciw spoecznej odpowiedzialnoci to25: Przedsibiorstwo jest jak maszyna, ktrej zadaniem jest osiganie wytyczonych wczeniej celw. Ludzie w organizacji nie powinni kierowa si osobistymi wartociami moralnymi, lecz realizowa cele suce organizacji. Spoeczna odpowiedzialno to narzdzie suce jedynie poprawie wizerunku. Przedsibiorstwa nie zostay powoane do rozwizywania problemw spoecznych. CSR jest postrzegany jako dodatkowy koszt i obcienie dla przedsibiorstw. Ingerencja w sfer niezwizan bezporednio z funkcjonowaniem przedsibiorstw moe rodzi dodatkowe dylematy etyczne bd moliwo konfliktu interesw. Zdecydowanie najczciej jednak wrd wymienianych argumentw przeciwnych spoecznej odpowiedzialnoci wskazuje si na zysk jako jedyny cel organizacji biznesowej. Warto jeszcze raz podkreli, e to zaoenie nie stoi w sprzecznoci z koncepcj odpowiedzialnoci spoecznej. Powoujc si na sowa Druckera: Nie wystarczy, by biznes czyni to, co do niego naley; musi rwnie czyni dobro. Ale aby czyni dobro, biznes musi najpierw czyni to, co do niego naley. Gdy tylko przedsibiorstwo zaczyna przywizywa mniejsz wag do wydajnoci ekonomicznej, a przyjmuje na siebie coraz wiksz odpowiedzialno spoeczn, ktrej nie jest w stanie poprze wynikami gospodarczymi szybko popada w kopoty26. Koncepcja CSR nie kwestionuje prawa do zyskownoci, wany jest natomiast sposb, w jaki organizacja ten cel osiga. 5. INICJATYWY NA RZECZ CSR W POLSCE Pierwsz istotn inicjatyw na rzecz promowania i rozwoju koncepcji spoecznej odpowiedzialnoci w Polsce byo powoanie w 1999 r. Centrum Etyki Biznesu (CEBI), wsplnej inicjatywy Wyszej Szkoy Przedsibiorczoci i Zarzdzania im. L. Komiskiego27 oraz Zespou Etyki ycia Gospodarczego Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. Centrum Etyki Biznesu jest obecnie orodkiem bada i studiw na rzecz rozwoju etyki biznesu w Polsce oraz miejscem spotkania liderw biznesu i wiata akademickiego, ktrym zaley na promowaniu etyki ycia gospodarczego jako warunku uprawiania skutecznego i spoecznie odpowiedzialnego biznesu. Nawizuje do najlepszych polskich tradycji naukowych i gospodarczych, jednoczenie korzystajc z dowiadcze wiatowych liderw etyki i odpowiedzialnoci biznesu28.
25 26

R.W. Griffin, op. cit., s.121122, A. Rudnicka, op. cit., s. 4953. P.F. Drucker, J.A. Maciariello, op. cit., s. 388. 27 Obecnie Akademia Leona Komiskiego. 28 Wicej informacji: http://www.kozminski.edu.pl/pl/katedry/cebi/cebi/ (dostp: 7.03.2013).

120

I.lzak-Gadzik

Kolejn wan inicjatyw byo powstanie w 2000 r. Forum Odpowiedzialnego Biznesu (FOB), obecnie najwikszej i najbardziej znanej organizacji pozarzdowej kompleksowo zajmujcej si koncepcj spoecznej odpowiedzialnoci biznesu. Nie tylko promuje CSR i wspiera jego rozwj, ale take edukuje studentw, prowadzi badania, realizuje projekty z firmami partnerskimi. Ponadto od 2002 r. wydaje publikacj Odpowiedzialny biznes w Polsce. Dobre praktyki bdc podsumowaniem zaangaowania firm w Polsce w realizacj zasad odpowiedzialnego biznesu oraz przegldem innych inicjatyw zwizanym z CSR w danym roku29. W 2007 r. rozpoczto realizacj Rankingu Odpowiedzialnych Firm (ROF).Ranking publikowany jest przez Dziennik Gazet Prawn pod patronatem Forum Odpowiedzialnego Biznesu, tworzony przez Bolesawa Roka z Centrum Etyki Biznesu Akademii Leona Komiskiego, a weryfikowany przez firm PwC. Umoliwia porwnanie wynikw w poszczeglnych obszarach CSR pomidzy firmami, a take jest cennym instrumentem uatwiajcym uporzdkowanie i rozwj strategii odpowiedzialnoci biznesu. Od 2007 r. cznie wzio w nim udzia niemal 150 najwikszych spek dziaajcych na polskim rynku30. W 2009 r. odnotowano kolejne wane dla rozwoju CSR w Polsce wydarzenie: na Warszawskiej Giedzie Papierw Wartociowych uruchomiono pierwszy w Europie rodkowo-Wschodniej indeks firm odpowiedzialnych spoecznie Respect Index.Projekt Respect Index ma na celu wyonienie spek zarzdzanych w sposb odpowiedzialny i zrwnowaony. Ponadto mocno akcentuje atrakcyjno inwestycyjn spek, ktr charakteryzuj midzy innymi jako raportowania, poziom relacji inwestorskich czy ad informacyjny. Dziki uwzgldnieniu wrd kryteriw kwalifikacyjnych parametru pynnoci Respect Indeks, podobnie jak inne indeksy giedowe, stanowi realn referencj dla profesjonalnych inwestorw31. Nastpn wart wspomnienia inicjatyw bya konferencja Wsplna odpowiedzialno jak zwikszy obecno i skuteczno CSR w UE zorganizowana przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu i Ministerstwo Gospodarki 5 wrzenia 2011 r. Bya to pierwsza tak dua konferencja na temat roli i znaczenia CSR w caej Europie, a Polska bya pierwszym krajem, ktry w trakcie swojego Przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej tak wiele uwagi powici kwestii spoecznej odpowiedzialnoci biznesu32. Wrd ostatnich istotnych dla rozwoju CSR wydarze mona wymieni konferencj inaugurujc polsk wersj normy ISO 26000 Wytyczne w sprawie odpowiedzialnoci spoecznej, ktra odbya si 26 listopada 2012 r. w Ministerstwie Gospodarki. Zaangaowanie w dziaania na rzecz odpowiedzialnego biznesu wida take na poziomie rzdowym. W maju 2009 r. zarzdzeniem Prezesa Rady Ministrw powsta midzyresortowy Zesp ds. Spoecznej Odpowiedzialnoci Przedsibiorstw. Jego zadaniem jest przygotowywanie dla administracji rzdowej rekomendacji dotyczcych promocji i wprowadzania w ycie zasad spoecznej odpowiedzialnoci, w tym:

29

Wicej informacji: http://odpowiedzialnybiznes.pl//pl/o-nas/o-forum-odpowiedzialnego-biznesu/historia/oorganizacji.html (dostp: 7.03.2013). 30 Wicej informacji: http://odpowiedzialnybiznes.pl/pl/o-nas/nasze-dzialania/aktualne-projekty/rankingodpowiedzialnych-firm.html (dostp:7.03.2013). 31 Wicej informacji http://www.odpowiedzialni.gpw.pl/opis_projektu (dostp:7.03.2013). 32 http://odpowiedzialnybiznes.pl/pl/praktyka-csr/aktualnosci (dostp:7.03.2013)

Corporate Social Responsibility (CSP) jako

121

proponowanie rozwiza koordynujcych dziaania poszczeglnych organw administracji publicznej w zakresie promocji i wprowadzania zasad CSR, analiza i wykorzystywanie dowiadcze oraz upowszechnianie dobrych praktyk w obszarze CSR z innych pastw, tworzenie warunkw lepszej komunikacji oraz dialogu pomidzy administracj, biznesem, partnerami spoecznymi oraz organizacjami pozarzdowymi w sprawach dotyczcych CSR33. Opracowana przez zesp diagnoza biecej sytuacji w zakresie wdraania zaoe koncepcji CSR w Polsce wskazuje mocne strony, a take wyzwania wymagajce zwikszonego zaangaowania (tab. 1). Wdraanie standardw CSR wpisuje si w strategiczne dokumenty dotyczce rozwoju gospodarczego Polski, midzy innymi w zaoenia Strategii Rozwoju Kraju34, w Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia35 oraz Strategi Europa 202036. Mwic o rozwoju koncepcji CSR, nie mona pomin roli organizacji pozarzdowych, powoywanych w celu promowania oraz wspierania idei zrwnowaonego rozwoju oraz odpowiedzialnego biznesu, takich jak Forum Odpowiedzialnego Biznesu37, Instytut Odpowiedzialnego Biznesu38, CSR Impact39, Centrum CSR40. Naley rwnie doda, e na dynamik rozwoju CSR istotnie wpywaj inicjatywy realizowane na szczeblu midzynarodowym41, czyli przez Organizacj Narodw Zjednoczonych (ONZ), Organizacj Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) czy Uni Europejsk, wskazujce na obszary wymagajce zaangaowania w celu dostosowania modelu spoeczno-gospodarczego do globalnych wyzwa zrwnowaonego rozwoju42.

http://www.mg.gov.pl/Wspieranie+przedsiebiorczosci/Zrownowazony+rozwoj/Spoleczna+Odpowiedzialnosc+ Przedsiebiorstw+CSR/Zespol+CSR (dostp: 7.03.2013). 34 Priorytety strategiczne: 1. wzrost konkurencyjnoci i innowacyjnoci gospodarki; 2. poprawa stanu infrastruktury technicznej i spoecznej; 3. wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakoci; 4. budowa zintegrowanej wsplnoty spoecznej i jej bezpieczestwa. 35 Cel 2. Poprawa jakoci kapitau ludzkiego i zwikszenie spjnoci spoecznej oraz Cel 3. Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i spoecznej majcej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjnoci Polski. 36 Priorytety: zrwnowaony rozwj (Zrwnowaony rozwj wspieranie gospodarki efektywniej korzystajcej z zasobw, bardziej przyjaznej rodowisku i bardziej konkurencyjnej) oraz rozwj sprzyjajcy wczeniu spoecznemu (Rozwj sprzyjajcy wczeniu spoecznemu gospodarka charakteryzujca si wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniajca spjno gospodarcz, spoeczn i terytorialn); rdo: http://ec.europa.eu/eu2020/pdf/1_PL_ACT_part1_v1.pdf. 37 http://odpowiedzialnybiznes.pl/pl (dostp:7.03.2013). 38 www.iob.org.pl (dostp:7.03.2013). 39 http://www.csri.org.pl (dostp:7.03.2013). 40 http://www.centrumcsr.pl (dostp:7.03.2013). 41 Wicej na temat midzynarodowych inicjatyw na rzecz CSR np. A. Rudnicka, op. cit., s. 211224. 42 http://www.mg.gov.pl/files/upload/13678/Rekomendacje_w_zakresie_wdrazania_zalozen_koncepcji_CSR_w_ Polsce.pdf, s.5 (dostp:7.03.2013).

33

122

I.lzak-Gadzik

Tabela 1. Analiza SWOT, diagnoza rozwoju CSR w Polsce MOCNE STRONY (Strenghts) konstytucyjne umocowanie dla dziaa na rzecz zrwnowaonego rozwoju, odpowiednio zabezpieczone w systemie regulacji prawo ochrony rodowiska, prawo pracy, w tym bezpieczestwa i higieny pracy, oraz prawa i obowizki obywatelskie, silne zaangaowanie partnerw spoecznych w dziaania na rzecz promowania zaoe koncepcji CSR, funkcjonowanie jedynego w Europie rodkowo-Wschodniej etycznego indeksu giedowego RESPECT, silne poczucie dobrowolnoci koncepcji prowadzce do angaowania si liderw biznesowych w inicjowanie wsppracy sektorowej oraz midzysektorowej na rzecz rozwoju brany, przywdztwo oraz odpowiedzialno w zakresie problematyki CSR na szczeblu administracji rzdowej (prace Zespou do spraw Spoecznej Odpowiedzialnoci Przedsibiorstw). SZANSE (Opportunities) wzrost zainteresowania tematyk CSR w rodowisku midzynarodowym, w tym publikacja normy ISO 26000, nowy komunikat Komisji Europejskiej dotyczcy CSR [], stopniowe wczanie zaoe CSR do kierunkw rozwoju gospodarczego kraju, aktywno Polski na szczeblu midzynarodowym, w tym cisa wsppraca przy ksztatowaniu unijnej polityki CSR, rwnie podczas polskiego przewodnictwa w Radzie UE, coraz wiksze zainteresowanie koncepcj CSR wrd menederw biznesu oraz przedstawicieli mediw. SABE STRONY (Weaknesses) przejawy strategicznego podejcia CSR widoczne gwnie wrd duych przedsibiorstw, w wikszoci z kapitaem zagranicznym, niska wiadomo przedsibiorstw w zakresie moliwoci zwikszenia konkurencyjnoci i zapewnienie stabilnego wzrostu poprzez wspprac, niska znajomo moliwych do wykorzystania standardw midzynarodowych w zakresie CSR, w szczeglnoci wrd MP oraz administracji, niska wiadomo konsumentw w zakresie rodowiskowych i spoecznych oznakowa produktw oraz standardw CSR, niedostateczne uwzgldnienie ryzyka ESG w decyzjach inwestycyjnych, utrzymujce si bariery administracyjne oraz przeregulowanie gospodarki.

ZAGROENIA (Threats) wci odczuwalne skutki kryzysu gospodarczego, ograniczajce skonno przedsibiorstw do zmiany strategii oraz wdraania standardw CSR, niedostateczne uwzgldnienie CSR w dziaaniach rzdu, niedostateczna znajomo koncepcji CSR, w szczeglnoci wrd najwyszego kierownictwa firm, niedostateczna spjno realizowanych w Polsce oddolnych inicjatyw na rzecz promocji CSR, niedostateczna liczba dowiadczonych firm doradczych i audytorskich podejmujcych problematyk CSR, co zawa moliwoci wsparcia merytorycznego przedsibiorstw.

rdo: Rekomendacje w zakresie wdraania zaoe koncepcji Spoecznej Odpowiedzialnoci Przedsibiorstw w Polsce43,opracowanie Ministerstwa Gospodarki.

43 http://www.mg.gov.pl/files/upload/13678/Rekomendacje_w_zakresie_wdrazania_zalozen_koncepcji_CSR_w_ Polsce.pdf, s.8. (dostp:7.03.2013).

Corporate Social Responsibility (CSP) jako

123

6. NAJWANIEJSZE WYZWANIA DLA CSR Rynek CSR w Polsce czeka jeszcze wiele wyzwa, do ktrych przede wszystkim naley wzrost zainteresowania koncepcj spoecznej odpowiedzialnoci, nie tylko wrd przedstawicieli biznesu, ale take przez rzd, instytucje pastwowe, orodki akademickie, organizacje pozarzdowe oraz media. W oglnopolskim Badaniu wiadomoci spoecznej odpowiedzialnoci biznesu, przeprowadzonym w 2010 r. na zlecenie Pracodawcw Rzeczpospolitej Polskiej, w ramach projektu Koalicja na rzecz odpowiedzialnego biznesu, jedynie 3% dorosych Polakw potwierdzio, e zetkno si z pojciem spoecznej odpowiedzialnoci biznesu lub angielskim odpowiednikiem tego pojcia44.Wyniki tych bada powinny si sta powodem do refleksji oraz podjcia systemowych dziaa na rzecz edukacji i upowszechniania wiedzy na temat CSR wrd rnych zaangaowanych stron. Niedostateczny poziom wiedzy na temat wyzwa zrwnowaonego rozwoju oraz koncepcji CSR stanowi jedn z gwnych barier na drodze do innowacyjnej i odpowiedzialnej gospodarki45. Z jednej strony konieczne jest zatem zwikszanie wiedzy i wiadomoci spoecznej dotyczcej odpowiedzialnego biznesu, z drugiej za zachcanie przedsibiorstw do stosowania zasad tej koncepcji w praktyce. Dotychczasowe dziaania promujce ide spoecznej odpowiedzialnoci biznesu kierowane do firm za porednictwem mediw, wydawnictw i konferencji s mao skuteczne. Tymczasem bez zrozumienia istoty i moliwoci przeoenia idei na codzienn praktyk biznesow haso to czsto funkcjonuje jak kolejny zabieg w ramach polityki public relations. Najlepsze rezultaty przynosi bezporedni kontakt z przedstawicielami firm i wyjanianie, czym jest CSR oraz jakie korzyci biznesowe firma moe uzyska dziki wdroeniu tej polityki. Wane jest take uwiadamianie, e odpowiedzialno spoeczna nie powinna by postrzegana jako dodatkowy koszt prowadzenia dziaalnoci, ale jako sia napdzajca rentowno w ujciu dugoterminowym. Wyzwaniem dla rzdu jest przede wszystkim doskonalenie prawa, dostosowanie go do potrzeb rozwijajcej si gospodarki, uwzgldniajcego europejskie standardy CSR, a take stworzenie zacht dla polskich przedsibiorcw, sprzyjajcych wdraaniu zasad CSR. Istotnym elementem w upowszechnianiu koncepcji CSR w Polsce powinno by wprowadzanie tej tematyki do programw nauczania na wydziaach ekonomii i zarzdzania, a take realizowanie szkole w tym zakresie przez organizacje dziaajce na rzecz przedsibiorczoci46. Barier w skutecznym przekazywaniu wiedzy na temat CSR moe si okaza brak odpowiednio przygotowanej kadry dydaktycznej, dlatego te uzasadniony wydaje si postulat zawarty w Rekomendacjach w zakresie wdraania zaoe koncepcji CSR w Polsce47dotyczcy wprowadzenia rozwiza systemowych
44 Badanie wiadomoci spoecznej odpowiedzialnoci biznesu,Millward Brown SMG/KRC na zlecenie Pracodawcw Rzeczpospolitej Polskiej, w ramach projektu Koalicja na rzecz odpowiedzialnego biznesu, 2010. 45 http://www.mg.gov.pl/files/upload/13678/Rekomendacje_w_zakresie_wdrazania_zalozen_koncepcji_CSR_ w_Polsce.pdf, s. 14 (dostp: 7.03.2013). 46 Wicej informacji: http://www.mg.gov.pl/files/upload/10901/Rekomendacje%20ws%20promocji%20CSR _26%2010%202010_ost.pdf (dostp: 7.03.2013). 47 Wicej informacji: http://www.mg.gov.pl/files/upload/13678/Rekomendacje_w_zakresie_wdrazania_zalozen_ koncepcji_CSR_w_Polsce.pdf (dostp:7.03.2013).

124

I.lzak-Gadzik

umoliwiajcych ksztacenie kadr majcych kwalifikacje do nauczania o CSR, zarwno na poziomie edukacji elementarnej, jak i wyszej. Koncepcja spoecznej odpowiedzialnoci powinna znale swoje miejsce zarwno w dziaalnoci podmiotw gospodarczych, rzdu, organizacji pozarzdowych, jak i w systemie edukacji. Warto take podkreli, e CSR traktowany jako element zarzdzania strategicznego przyczynia si do ograniczenia dziaa o charakterze nieetycznym czy bezprawnym oraz umoliwia uporzdkowanie relacji zarwno wewntrz, jak i na zewntrz organizacji. LITERATURA [1] Bernatt M.,

Spoeczna odpowiedzialno biznesu. Wymiar konstytucyjny i midzynarodowy,Wydawnictwo Naukowe Wydziau Zarzdzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009. [2] Biznes, etyka, odpowiedzialno, red.W. Gasparski, PWN, Warszawa 2012. [3] Drucker P.F., Spoeczestwo prokapitalistyczne, PWN, Warszawa 1999. [4] Drucker P.F., Maciariello J.A, Drucker na kady dzie. 366 refleksji o dobrych praktykach zarzdzania, Wydawnictwo Eksplanator, Pozna 2011. [5] Griffin R.W., Podstawy zarzdzania organizacjami, PWN, Warszawa 2004. [6] PN-ISO 26000, Wytyczne dotyczce spoecznej odpowiedzialnoci, Polski Komitet Normalizacyjny, Warszawa 2012. [7] Rok B., Odpowiedzialny biznes w nieodpowiedzialnym wiecie, Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce, Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Warszawa 2004, http://www.ae.krakow.pl/~gap/doki/23sympozjum/odpbiz.pdf. [8] Rudnicka A., CSR doskonalenie relacji spoecznych w firmie, WoltersKluwer Polska, Warszawa 2012. [9] Rekomendacje w zakresie wdraania zaoekoncepcji Spoecznej Odpowiedzialnoci Przedsibiorstw w Polsce,http://www.mg.gov.pl/files/upload/13678/Rekomendacje_w_zakresie_wdrazania_zaloz en_koncepcji_CSR_w_Polsce.pdf. [10] Rekomendacje dotyczce upowszechniania idei odpowiedzialnego biznesu w Polsce, Grupa Robocza ds. Promocji CSR Zespou ds. Spoecznej Odpowiedzialnoci Przedsibiorstw, http://www.mg.gov.pl/files/upload/10901/Rekomendacje%20ws%20promocji%20CSR_26%2 010%202010_ost.pdf. [11] Warto mie standardy czyli Kodeks Odpowiedzialnego Biznesu oraz podrcznik do jego wdraania,http://www.koalicjacr.pl/kodeks.html.

STRONY INTERNETOWE:
[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] http://www.centrumcsr.pl (dostp: 7.03.2013) http://www.csri.org.pl/ (dostp: 7.03.2013) http://www.csrinfo.org/pl (dostp: 7.03.2013) http://www.globalcompact.org.pl (dostp: 7.03.2013) www.iob.org.pl(dostp: 7.03.2013) http://www.kozminski.edu.pl/pl/katedry/cebi/cebi (dostp: 7.03.2013) http://www.odpowiedzialni.gpw.pl (dostp: 7.03.2013) http://odpowiedzialnybiznes.pl (dostp: 7.03.2013) http://www.mg.gov.pl (dostp: 7.03.2013)

Corporate Social Responsibility (CSP) jako

125

CORPORATE SOCIAL RESPONSIBILITY AS CONCEPT SUPPORTING TO ORDER RELATIONS BETWEEN BUSINESS AND SOCIETY.
The concept of social responsibility has been changing, evolving and become a subject of public debate. Currently it is regarded not only an idea but also an approach towards management. Gradually it is perceived as a part of corporate management. By means of CSR-based development strategies organisations seek the synergy between economic, social and environmental operating aspects. There are still both supporters and opponents of the CSR idea. The latter ones quote the income as the sole objective of a business enterprise. One shall note that this does not stand in the opposition to the philosophy of social responsibility. CSR does not contradict the idea of profitability although it considers the methods for its achievement. Integrating social responsibility with corporate operations one shall acknowledge the philosophy of social responsibility, its principles and benefits. However, merely 3% of adult Poles confirmed having come across the term of social responsibility of business or its English equivalent according to a recent national survey on CSR. What is the responsible business? What is the approach of organisations towards the issue of social responsibility? What are the pros and cons of CSR implementation according to its supporters and critics respectively? How does the concept of social responsibility develop in Poland? What action can be taken to raise CSR awareness among interested parties? The main aim of the article is to make the reader familiar with the issue of social responsibility as well as answer all of the above questions. Keywords: CSR, Corporate Social Responsibility, sustainable and responsible business, social responsibility DOI: 10.7862/rz.2013.mmr.24 Tekst zoono w redakcji: maj 2013 Przyjto do druku: listopad 2013

You might also like