Instytut Bada nad Przedsibiorczoci i Rozwojem Ekonomicznym przy Spoecznej Wyszej Szkole Przedsibiorczoci i Zarzdzania

www.eedri.pl

Skad i amanie tekstu: Renata Karolewska

Copyright by: Spoeczna Wysza Szkoa Przedsibiorczoci i Zarzdzania w odzi

ISSN: 18981898-7117

Wydawnictwo Spoecznej Wyszej Szkoy Przedsibiorczoci i Zarzdzania w odzi

90-011 d, ul. Kiliskiego 109 tel/fax. (42) 676 25 29, 676 25 30, w. 39 e-mail: wydawnictwo@swspiz.pl

SPIS TRECI

Wstp ....4 1.Spoeczna Odpowiedzialno Biznesu idea i motywy popularnoci .5 1.1. Koncepcja Spoecznej Odpowiedzialnoci Biznesu ..5 1.2. CSR rda popularnoci 6 1.3. Spoeczna Odpowiedzialno Biznesu w debacie publicznej i prawo-dawstwie krajw UE ....7 2.CSR jako skuteczne narzdzie budowania przewagi konkurencyjnej MP - perspektywa strategiczna .10 2.1. Oczekiwania i zobowizania - dwustronny model relacji ....10 2.2. Spoeczna odpowiedzialno - strategiczna i dugofalowa ..11 2.3. Tworzenie strategii CSR jako narzdzia zwikszania konkurencyjnoci firmy .....13 3. Spoeczna Odpowiedzialnoci Biznesu a konkurencyjno MP wyniki bada ..16 3.1. O projekcie ..16 3.2. Czynniki stymulujce i ograniczajce aktywno firm w obszarze Spoecznej Odpowiedzialnoci Biznesu .....17 3.3. Wpyw dziaa z zakresu CSR na pozycj konkurencyjn firmy....18 3.4. Spoeczna Odpowiedzialno Biznesu w polskich MP 21 Bibliografia 24

__

Working papers 2/2008______________________________

Wstp
Ostania dekada przyniosa znaczcy wzrost zainteresowania Spoeczn Odpowiedzialnoci Biznesu (z ang. Corporate Social Responsibility, w skrcie: CSR oba terminy bd uywane zamiennie) W jako koncepcj wspierajc konkurencji skuteczne biece zarzdzanie uwzgldnianie przedsibiorstwem1.

warunkach

globalnej

zobowiza spoecznych i rodowiskowych w codziennym funkcjonowaniu firmy stao si istotnym elementem dziaa zmierzajcych do redukcji kosztw, tworzenia innowacyjnych rozwiza i budowy jej wizerunku jako wiarygodnego partnera i atrakcyjnego pracodawcy. W tym kontekcie CSR moe przyczynia si do wzmocnienia pozycji konkurencyjnej przedsibiorstwa w dugim okresie czasu i w konsekwencji zwikszenia zyskw z prowadzonej dziaalnoci. Niniejsze opracowanie jest prb usystematyzowania najwaniejszych zagadnie dotyczcych Spoecznej Odpowiedzialnoci Biznesu i jej roli jako katalizatora procesw prowadzcych do budowania przewag konkurencyjnych w praktyce zarzdzania MSP w Polsce. W czci pierwszej omwiona zostanie pokrtce koncepcja Spoecznej Odpowiedzialnoci Biznesu, i jej miejsce w teorii zarzdzania oraz rda rosncej popularnoci, w drugiej sposb i stopie wykorzystania CSR w praktyce biznesowej MSP, cz trzecia obejmuje natomiast prezentacj gwnych wnioskw pyncych z bada przeprowadzonych w ramach projektu CSR and competitiveness - European SME good practice przez Instytut Bada nad Przedsibiorczoci i Rozwojem Ekonomicznym EEDRI przy Spoecznej Wyszej Szkole Przedsibiorczoci i Zarzdzania w odzi. Ich efektem by przygotowany przez autora niniejszego opracowania raport omawiajcy stopie wykorzystania CSR i jej wpyw na pozycj konkurencyjn maych i rednich przedsibiorstw, ktry sta si czci obszernej oglnoeuropejskiej publikacji uwzgldniajcej take dowiadczenia Austrii, Finlandii, Niemiec, Norwegii, Polski, Rumunii oraz Hiszpanii2.

por.: K. Burmeister, Megatrends and the future of Corporate Social Responsibility, Forum CSR international, 01/2008, s. 16-17.
2

CSR and Competitiveness - European SMEs Good Practice. Consolidated European Report, Vienna 2007, http://www.kmuforschung.ac.at/de/Projekte/CSR/European%20Report.pdf

Spoeczna odpowiedzialno biznesu jako narzdzie

__________

1. Spoeczna Odpowiedzialno Biznesu idea i motywy popularnoci

1.1. Koncepcja Spoecznej Odpowiedzialnoci Biznesu

Cho Spoeczna Odpowiedzialno Biznesu wydaje si by pojciem stosunkowo nowym, koncepcja biecego uwzgldniania potrzeb i oczekiwa spoecznych w dziaalnoci firm, organizacji i instytucji funkcjonuje w debacie publicznej ju od pocztkw ubiegego stulecia, a swoj interpretacj zobowiza natury spoecznej i gospodarczej, ktre powinien na siebie przyjmowa wspczesny przedsibiorca, przedstawiali najwybitniejsi ekonomici, jak choby Howard Bowen3, Peter Druckner4 czy Milton Friedman5. Stosowane wspczenie definicje okrelaj CSR jako koncepcj zakadajc dobrowolne uwzgldnianie w dziaalnoci przedsibiorstw celw spoecznych (czyli zmierzajcych do zaspokojenia potrzeb bytowych i rozwojowych szerokich warstw spoecznych6) i kwestii ochrony rodowiska naturalnego przy czym aktywno ta wykracza poza zobowizania wynikajce z powszechnie przyjtych norm prawnych7 (jakkolwiek wiatowe trendy wskazuj na to, i kraje bd dy do kodyfikacji pewnych rozwiza w tym zakresie szerzej zostanie to omwione w dalszej czci tego rozdziau). Przyjmuje si zatem, e przedsibiorstwo nie jest jednostk niezalen od otoczenia, a umiejtno zaspokojenia potrzeb funkcjonujcych w nim podmiotw jest warunkiem powodzenia dziaalnoci biznesowej8. Z tego te powodu czsto wskazuje si na rdosw terminu responsibility response-ability (ang. response odpowied, ability zdolno, umiejtno), czyli moliwo udzielania odpowiedzi na pynce z otoczenia pytania i potrzeby9. Tak pojta odpowiedzialno spoeczna stanowi integraln cz realizowanej w dugim okresie czasu strategii rozwoju, jest punktem odniesienia, w oparciu o ktry podejmowane s biece decyzje biznesowe i znajduje odzwierciedlenie we wszystkich

3 4

Patrz: H. R. Bowen, Social Responsibilities of the businessman, Harper & Row, New York 1953, s. 6 Patrz: P. F. Drucker: The Practice of Management; Harper & Row, New York 1954 5 Patrz: M. Friedman, The Social Responsibility of Business Is To Increase Its Profits, New York Times Magazine, 13 wrzenia 1970.
6 7 8

Patrz: Ryszard Szarfenberg, Cele gospodarcze jako cele spoeczne, Instytut Polityki Spoecznej, Uniwersytet Warszawski EC 2001 Green Paper: Promoting a European framework for Corporate Social Responsibility.

Por.: E. Stawicka, Spoeczna Odpowiedzialno Biznesu jako przewaga konkurencyjna na globalnym rynku [w:] Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistw Rolnictwa i Agrobiznesu, tom X, zeszyt I 9 F. Lietsch, M. Gege, A. Langer, Editorial, Forum CSR international 01/2008, s. 1.

____ Working papers 2/2008_______________________________

aspektach dziaalnoci gospodarczej przedsibiorstwa. W praktyce CSR obejmuje zatem aktywnoci adresowane do pracownikw firmy (np.: poprawa warunkw pracy, zapewnienie wikszej satysfakcji i moliwoci rozwoju zawodowego, rwne traktowanie itp.), skierowane na rynek (np.: terminowe regulowanie zobowiza wobec dostawcw i partnerw biznesowych, dotrzymywanie warunkw umw handlowych, poprawa jakoci i

bezpieczestwa produktw, etyczna dziaalno reklamowa, wsppraca z firmami z regionu itp.), dziaania na rzecz spoeczestwa (np.: poprawa lokalnej infrastruktury, wsparcie finansowe lub materialne lokalnych instytucji uytecznoci publicznej, dziaania na rzecz integracji spoecznej itp.) czy te rodowiska naturalnego (np.: stosowanie przyjaznych dla rodowiska produktw i procesw produkcyjnych, efektywne wykorzystywanie zasobw, stosowanie ekologicznej oceny dostawcw, ograniczenie iloci wytwarzanych odpadw i zanieczyszcze, itp.). Dopiero pene zrozumienie i inkorporacja tak pojtej odpowiedzialnoci spoecznej do strategii firmy moe przynie podane rezultaty, czyli zwikszenie przewagi

konkurencyjnej, potencjau innowacyjnego i atrakcyjnoci przedsibiorstwa jako partnera i pracodawcy oraz redukcj kosztw. Bardzo czsto jednak idea CSR sprowadzana jest wycznie do wymiaru wizerunkowego, a dziaania firm ograniczaj si na przykad do sponsoringu wydarze sportowych i kulturalnych czy realizacji kampanii spoecznych ( ktre mog stanowi cz strategii CSR, nie powinny jednak by jej kluczowym czy jedynym elementem).

1.2. CSR rda popularnoci Motyww dla popularyzacji koncepcji, ktra przez lata pozostawaa gwnie w sferze teoretycznych dyskusji, mona upatrywa w szeregu czynnikw o charakterze globalnym. Przede wszystkim, spoeczne i rodowiskowe oddziaywanie firm coraz czciej mierzone jest w skali wiatowej i - co za tym idzie - coraz powszechniej uznaje si, e biznes ze swoim kapitaem i potencjaem innowacyjnym ma moralny obowizek angaowa si w przezwycianie problemw wymagajcych globalnych rozwiza, takich jak np. zmiana klimatu, urbanizacja czy ubstwo. Na przestrzeni ostatnich lat diametralnym zmianom uleg te model konsumpcji wiadomi zagroe dla zdrowia i rodowiska konsumenci coraz

7_______

Spoeczna odpowiedzialno biznesu jako narzdzie_______________

bardziej skaniaj si ku zrwnowaonemu rozwojowi i zdrowemu trybowi ycia. Zmieni si rwnie rynek pracy, na ktrym zaostrza si rywalizacja o wykwalifikowane kadry, a jednoczenie dynamicznie wzrasta mobilno kandydatw w tych warunkach firmy musz wprowadza nowe zachty, aby zatrzyma dotychczasowych i przyciga nowych pracownikw. Wspomnie trzeba rwnie o wci zwikszajcym si wiatowym zapotrzebowaniu na energi przy jednoczenie kurczcych si wiatowych zoach surowcw potrzebnych do jej produkcji - ograniczeniu tego problemu suy bdzie bardziej efektywne gospodarowanie energi i surowcami oraz promocja zrwnowaonego rozwoju. Wreszcie: zmiana klimatu i zanieczyszczenie rodowiska, bdce gwnymi zagroeniami dla naszej planety, stawiaj przed biznesem nowe wyzwania, ktre nie bd mogy pozosta bez odpowiedzi.10

1.3. Spoeczna Odpowiedzialno Biznesu w debacie publicznej i prawodawstwie krajw UE W ostatnich latach koncepcja Spoecznej Odpowiedzialnoci Biznesu staa si istotnym elementem wiatowej i europejskiej debaty na temat globalizacji, konkurencyjnoci i zrwnowaonego rozwoju. Dla potrzeb niniejszego opracowania krtkie omwienie wnioskw z tej dyskusji ograniczy si do krajw Unii Europejskiej, niemniej jednak naley pamita, e rozwizania przyjmowane w UE wpisuj si w wiatowe trendy, a czsto wyznaczaj je. Ju marcu 2000 roku zebrani w Lizbonie przedstawiciele pastw i rzdw Wsplnoty zaapelowali do poczucia spoecznej odpowiedzialnoci przedsibiorstw w zakresie najlepszych praktyk dotyczcych ksztacenia przez cae ycie, organizacji pracy, rwnych szans, akceptacji spoecznej oraz zrwnowaonego rozwoju. Rok pniej Komisja Europejska opublikowaa Zielon Ksig Promoting a European Framework for Corporate Social Responsibility, w oparciu o ktr w 2002 roku przygotowany zosta Komunikat KE

ukierunkowany na promocj wiedzy na temat pozytywnego wpywu dziaa CSR na biznes i spoeczestwo oraz wymiany dowiadcze i dobrych praktyk przedsibiorstw w tym zakresie. W tym samym roku przy Komisji Europejskiej powoane zostao Multi-Stakeholder Forum do spraw CSR zoone z przedstawicieli przedsibiorstw, organizacji i sieci biznesowych,
10

K. Burmeister, Megatrends and the future

____ Working papers 2/2008_______________________________

zwizkw zawodowych i przedstawicieli spoeczestwa obywatelskiego, majce na celu wypracowanie europejskiej strategii CSR oraz zapewnienie skutecznej promocji pyncych z niej rekomendacji. W marcu 2006 Komisja opublikowaa nowy Komunikat zatytuowany Realizacja Partnerstwa na Rzecz Wzrostu Gospodarczego i Zatrudnienia: Uczynienie Europy liderem w zakresie Spoecznej Odpowiedzialnoci Biznesu, a jednym z jego istotnych elementw byo powoanie Europejskiego Sojuszu na Rzecz CSR, penicego funkcj politycznego parasola dla nowych lub istniejcych inicjatyw CSR. Analizujc polityk UE na rzecz promocji i wspierania Spoecznej Odpowiedzialnoci Biznesu nie mona pomin take Szczytu w Gothenburgu z 2001 roku, podczas ktrego zainicjowano wdraanie pierwszej Strategii Zrwnowaonego Rozwoju UE opartej na zaoeniu, e w dugiej perspektywie czasowej wzrost gospodarczy, spjno spoeczna oraz ochrona rodowiska powinny i rami w rami, a take Strategii Zrwnowaonego Rozwoju (SDS) z 2006 roku podkrelajcej, e dla zrwnowaonego rozwoju niezbdne jest, aby organizacje zapewniay bezpieczestwo finansowe, minimalizoway swoje negatywne oddziaywanie na rodowisko oraz dziaay w zgodzie z oczekiwaniami spoecznymi.11 Pod koniec 2008 roku Komisja Europejska opublikowaa komunikat na temat

konkurencyjnoci Europy. W dokumencie tym, powoujc si na wyniki analiz wpywu CSR na sze rnych elementw determinujcych konkurencyjno na poziomie przedsibiorstwa struktur kosztw, zasoby ludzkie, zadowolenie klientw, innowacyjno, zarzdzanie ryzykiem i reputacj oraz wynik finansowy Komisja jednoznacznie stwierdza, e spoeczna odpowiedzialno moe pozytywnie oddziaywa na konkurencyjno biznesu. Podkrela jednoczenie, e ten pozytywny wpyw widoczny jest zwaszcza w takich obszarach jak zasoby ludzkie, zarzdzanie ryzykiem i reputacj oraz innowacyjno. Reputacja firmy jako spoecznie odpowiedzialnego przedsibiorstwa ma coraz wiksze znaczenie w kontekcie moliwoci skutecznego pozyskiwania pracownikw na wysoce konkurencyjnym rynku pracy. Zdaniem Komisji dostpne s rwnie dowody wiadczce o tym, e wzrost konkurencyjnoci firmy zawdziczany moe by dziaaniom CSR odnoszcym si bezporednio do zarzdzania zasobami ludzkimi. Spoeczna odpowiedzialno to take kluczowy element zarzdzania ryzykiem i reputacj przedsibiorstw zwaszcza w sytuacji,
I.Mandl, A.Dorr, CSR and Competitiveness. European SMEs Good Practice. Consolidated European Report, KMU Forschung Austria, Wiede, 2007
11

9_______

Spoeczna odpowiedzialno biznesu jako narzdzie_______________

gdy spoeczestwo ma coraz wikszy wgld w dziaania biznesu. Niektre z aspektw Spoecznej Odpowiedzialnoci Biznesu, jak na przykad tworzenie przyjaznych pracownikowi warunkw w miejscu pracy, mog prowadzi te do zwikszenia potencjau innowacyjnego firmy. Co wicej, pozytywny zwizek pomidzy CSR a innowacyjnoci potgowany jest przez fakt, e tworzenie innowacji wymaga w duej mierze pracy zbiorowej oraz poprzez tendencj do generowania nowej wartoci w biznesie, opartej o innowacje bdce odpowiedzi na wyzwania/problemy spoeczne. W lad za stanowiskiem Wsplnoty zagadnienia CSR zyskay te rosnce zainteresowanie w publicznych debatach prowadzonych przez poszczeglne pastwa czonkowskie, przy czym widoczne s wyrane rnice w horyzoncie czasowym, w ktrym zostay one zainicjowane. I tak o ile np. w Norwegii dyskusje na temat koncepcji Spoecznej Odpowiedzialnoci Biznesu w dosownym jej rozumieniu rozpoczy si ju w poowie lat 90, o tyle na przykad w przypadku Polski za ich pocztek w praktyce mona przyj dopiero rok 2000. Istotne znaczenie dla charakteru debat w poszczeglnych pastwach czonkowskich ma take stopie integracji pewnych rozwiza, uznawanych za spoecznie odpowiedzialne, do krajowego prawodawstwa. I tak na przykad pewne dziaania w obszarze ekologii czy spraw socjalnych, ktre przedsibiorstwa brytyjskie uznaj za przejaw CSR, w Niemczech czy Francji s obowizkowe i w tym kontekcie nie mog by okrelane mianem spoecznie odpowiedzialnych (ten ostatni kraj ju w 2003 roku zobligowa 200 najwikszych firm do regularnej publikacji raportw spoecznych)12. O ile bowiem oryginalna koncepcja CSR zakada, e aktywnoci zwizane z zarzdzaniem spoecznym i rodowiskowym maj wprawdzie prowadzi do wypracowania nowych standardw, ale standardy te powinny wykracza poza przyjte regulacje prawne i powstawa niezalenie od nich ( w swoim czasie by to zatem sposb na przezwycienie legislacyjnej niemocy), o tyle coraz czciej mwi si o koniecznoci nadania idei spoecznej odpowiedzialnoci bardziej politycznego charakteru, znajdujcego odzwierciedlenie w transformacji rozwiza uznawanych dotychczas za dobrowolne w rozwizania obligatoryjne. Niektrzy eksperci sugeruj wrcz, e takie denie do kodyfikacji dobrych praktyk powinno by jednym z przejaww spoecznego zaangaowania przedsibiorstw.
12

S.Braun, CSR: A multifaceted concept, Forum CSR international, 01/2008, s. 18-19.

10

____ Working papers 2/2008_______________________________

2. CSR jako skuteczne narzdzie budowania przewagi konkurencyjnej MP perspektywa strategiczna

2.1. Oczekiwania i zobowizania dwustronny model relacji Jeszcze niedawno sukces rynkowy przedsibiorstwa opiera si niemal wycznie na oferowanym produkcie: jego jakoci, innowacyjnoci czy unikalnych cechach uytkowych, przypisanej mu cenie i skutecznoci wybranych kanaw dystrybucji. Cho te czynniki pozostaj kluczowe dla powodzenia biznesowych przedsiwzi, postpujca globalizacja i zwizany z ni prawie nieograniczony dostp do produktw i usug o podobnych walorach i zblionej cenie zmuszaj przedsibiorcw do poszukiwania nowych moliwoci budowy przewag konkurencyjnych. O pozycji przedsibiorstwa na rynku bardziej ni kiedykolwiek wczeniej decyduje dzi to, jak jest postrzegane przez swoich pracownikw, klientw, kontrahentw, lokalne wadze i spoecznoci, a ich potrzeby i oczekiwania coraz czciej znajduj odzwierciedlenie w dugofalowych strategiach rozwoju firm. CSR moe zatem oddziaywa dwojako z jednej strony wiadomo znaczenia, jakie maj dla przedsibiorstwa pozytywne relacje z podmiotami dziaajcymi w jego zewntrznym i wewntrznym otoczeniu moe sta si podstaw dla wywierania naciskw na korzystne dla tych grup rozwizania; z drugiej natomiast umiejtne planowanie strategii dziaa spoecznie odpowiedzialnych jest uytecznym narzdziem sucym uzyskaniu na to otoczenie realnego wpywu. Mamy zatem do czynienia z klasycznym przykadem sytuacji win-win, w ktrej obie zainteresowane strony mog uzyska podane korzyci. Fakt, e idea CSR wysza poza mury uczelni ekonomicznych i samych przedsibiorstw, stajc si narzdziem realizacji interesw rnych grup spoecznych potwierdzaj badania,13 przeprowadzone w 2007 roku wrd przedstawicieli firm uczestniczcych w inicjatywie UN Global Compact14. A 95% respondentw uznao, e spoeczne oczekiwania w zakresie publicznej odpowiedzialnoci przedsibiorstw s dzi wysze ni jeszcze pi lat temu, a

J.Oppenheim, S.Bonini, D.Bielak, T.Kehm, P.Lacy, Shaping the new rules for competition: UN Global Contact Participant Mirror, McKinsey&Company, 2007 14 Inicjatywa Sekretarza Generalnego ONZ, Kofi Annana, stanowica wezwanie skierowane do biznesu, aby w swojej dziaalnoci kierowa si 10 podstawowymi zasadami z zakresu praw czowieka, praw pracowniczych, ochrony rodowiska i przeciwdziaania korupcji: www.unglobalcompact.org

13

11______

Spoeczna odpowiedzialno biznesu jako narzdzie_______________

ponad poowa ankietowanych prognozowaa ich znaczny wzrost w cigu najbliszego piciolecia. Take badania Global CEO Study, przeprowadzone przez IBM Institute for Business Value na prbie 1130 Dyrektorw Zarzdzajcych przedsibiorstw z caego wiata, pokazay ich zgodno co do faktu, e oczekiwania klientw w zakresie spoecznej odpowiedzialnoci biznesu rosn, a CSR odegra w przyszoci znaczc rol w procesie rnicowania dziaajcych na rynku przedsibiorstw. Ich zdaniem klienci przywizuj coraz wiksz wag do profilu CSR firmy i maj rosnce wymagania odnonie do jej produktw i usug, a nawet kanaw dostaw. Co niezmiernie istotne, menaderowie objci badaniem - chcc lepiej zrozumie i dotrze do nowej kategorii wiadomych spoecznie klientw - planuj zwikszenie w cigu kolejnych trzech lat inwestycji w obszarze CSR o okoo 25 procent. Jednoczenie akcentuj, e spoeczna odpowiedzialno ma kluczowe znaczenie dla utrzymania obecnej pozycji na rynku.

2.2. Spoeczna odpowiedzialno strategiczna i dugofalowa Dowiadczenia firm, ktre z powodzeniem wykorzystuj CSR w procesie budowy przewagi konkurencyjnej wskazuj, e uwzgldnienie interesw spoecznych w polityce

przedsibiorstwa rzadko przynosi podane efekty, jeli dziaania suce ich zaspokojeniu s prowadzone w ramach pojedynczych, krtkookresowych projektw, w oderwaniu od gwnego nurtu rozwoju firmy. Dopiero cise powizanie ich z ogln strategi przedsibiorstwa w dugim okresie czasu, jasne zdefiniowanie oczekiwa i celw, jakie jego menaderowie zamierzaj w ten sposb osign, staranna identyfikacja kluczowych grup interesu, wreszcie waciwy dobr narzdzi pozwalaj na pene wykorzystanie szans, jakie moe nie ze sob podjcie okrelonych zobowiza o charakterze spoecznym. W ramach tworzenia samej strategii podkrela si natomiast konieczno optymalizacji dziaa we wszystkich obszarach funkcjonowania firmy. I tak: przedsibiorstwo niezaangaowane w sposb ponadprzecitny w realizacj celw spoecznych i

rodowiskowych charakteryzowa bdzie denie do maksymalizacji zyskw i moliwie najwikszego wzrostu (take w kategoriach rozmiaru samej firmy), przywizanie do staego zwikszania wydajnoci poprzez oferowanie taszych produktw (wytwarzamy wszystko, co da si sprzeda), postawa wyraajca si w twierdzeniu: to, co nie jest zabronione jest dozwolone czy przekonanie, e zapewnienie sprawiedliwoci spoecznej naley raczej do

12

____ Working papers 2/2008_______________________________

organizacji charytatywnych ni firm. Wadze przedsibiorstwa spoecznie odpowiedzialnego bd natomiast dy do tego, by uwzgldnia w swojej dziaalnoci zasady fair trade czy komercjalizowa produkty wpisujce si w ide zrwnowaonego rozwoju nawet kosztem wyduenia czasu oczekiwania na zyski celem jest nie maksymalny, a optymalny wzrost, zaspokajanie istniejcych potrzeb w miejsce kreowania nowych i odnalezienie swojego miejsca na rynku15. W tym kontekcie wydaje si zatem, e tak w Polsce, jak i w caej Europie aktywno w obszarze CSR moe by atwiejsza do podjcia w przedsibiorstwach o ugruntowanej pozycji, staych, satysfakcjonujcych dochodach i dysponujcych dugofalow wizj i strategi rozwoju, a take potencjaem do tego, by swoje przedsiwzicia skutecznie popularyzowa. Mona odnie wraenie, e ze strategicznym zarzdzaniem CSR, a zwaszcza z wykorzystywaniem tych dziaa jako narzdzia budowy przewagi konkurencyjnej na rynku na razie lepiej radz sobie wiksze firmy. Rzeczywicie - wiele rednich, a zwaszcza maych i mikro- przedsibiorstw w ogle nie posiada strategii zarzdzania firm, a decyzje zwizane ze Spoeczn Odpowiedzialnoci Biznesu podejmowane s ad hoc i czsto maj charakter okazjonalny. Jednak - jak pokazuj wyniki bada prowadzonych m.in. w ramach projektu CSR and competitiveness-European SME good practice16, MSP s coraz bardziej wiadome wymaga konkurencyjnego rynku i w wikszoci nie neguj zasadnoci zaangaowania w tego typu dziaalno. Kierujc si bd to motywami wewntrznymi (np.

etycznymi/moralnymi standardami przyjtymi przez wacicieli) czy te naciskami pyncymi z zewntrz (oczekiwania interesariuszy), MSP podejmuj (i to czsto od lat) aktywne dziaania w obszarze Spoecznej Odpowiedzialnoci Biznesu, cho w duej czci przypadkw nie traktuj ich w tych kategoriach i/lub nie zdaj sobie sprawy z moliwoci ich szerszego wykorzystania z korzyci dla firmy. Zwaszcza najmniejsze przedsibiorstwa nie znaj terminu Spoecznej Odpowiedzialnoci Biznesu lub nie w peni rozumiej jej ide i z tego wzgldu czsto podchodz do niej sceptycznie.

15

16

T. Gergely, L. Karg, Beyond the CSR schizophrenia, Forum CSR international, 01/2008, s. 22-24. I.Mandl, A.Dorr, CSR and Competitiveness..

13______

Spoeczna odpowiedzialno biznesu jako narzdzie_______________

W praktyce jednak dziaania, o ktrych moemy powiedzie, e s przejawem spoecznej odpowiedzialnoci przedsibiorstw, obecne s w praktyce biznesowej zarwno MSP jak i duych firm, przy czym w tym drugim przypadku bywaj zakrojone na wiksz skal, a informacje o takim zaangaowaniu s na og lepiej komunikowane na zewntrz. Szerzej kwestia CSR w MSP zostanie omwiona w czci trzeciej niniejszego opracowania.

2.3. Tworzenie strategii CSR jako narzdzia zwikszania konkurencyjnoci firmy Strategia CSR wyznacza dugookresowe kierunki i zakres dziaa spoecznie

odpowiedzialnych, ktre przedsibiorstwo wykorzystujc dostpne zasoby zamierza podj celem realizacji planw rynkowych i sprostania oczekiwaniom wybranych grup interesariuszy. Powinna by tworzona w oparciu o starann analiz potrzeb samej firmy oraz jej zewntrznego i wewntrznego otoczenia, wymaga jasnego zdefiniowania celw biznesowych, jakie przedsibiorstwo zamierza osign i cisego okrelenia celw spoecznych i rodowiskowych, ktre pomog w realizacji tych pierwszych, ma charakter kompleksowy i jest realizowana w perspektywie dugookresowej. W oparciu o tak rozumian strategi podejmowane s biece decyzje w firmie. Przygotowanie strategii CSR powinno zosta poprzedzone przegldem i ocen stopnia wykorzystania wartoci etycznych w dotychczasowej dziaalnoci przedsibiorstwa (CSR assessment). Ocena taka obejmuje wszystkie aspekty dziaalnoci firmy, poczynajc od oferowanych produktw czy usug (jako, innowacyjno, cena, sposb dystrybucji), poprzez relacje z pracownikami (na etapie rekrutacji, zatrudnienia i zakoczenia wsppracy), klientami, dostawcami i podwykonawcami (model wsppracy, terminowo regulowania zobowiza finansowych), po stopie zaangaowania w ochron rodowiska naturalnego, rozwj regionu, kontakty ze spoecznoci lokaln i wadzami. W szczeglnoci ocena spoecznej odpowiedzialnoci firmy powinna umoliwi

zidentyfikowanie m.in.: gwnych wartoci i zasad etycznych wykorzystywanych w procesach decyzyjnych; czynnikw wewntrznych oraz zewntrznych, ktre motywuj firm do

usystematyzowania swojego podejcia do CSR;

14

____ Working papers 2/2008_______________________________ obszarw CSR majcych lub mogcych mie istotny wpyw na firm; kluczowych interesariuszy oraz ich oczekiwa wzgldem przedsibiorstwa; struktury podejmowania decyzji w firmie oraz jej mocnych i sabych stron z punktu widzenia wdraania bardziej zintegrowanego podejcia do CSR; zasobw (ludzkich, finansowych, itp), ktre pozwol na takie podejcie; obecnych inicjatyw CSR w firmie.

Coraz wicej mwi si rwnie o potrzebie uzupenienia powyszych informacji o wyniki analizy porwnawczej, w ramach ktrej brane s pod uwag wybrane firmy z brany lub gwni konkurenci (benchmarking), czy oceny zgodnoci podejmowanych dziaa z szerzej uznanymi dobrymi praktykami bd standardami CSR. Tak przeprowadzona ocena spoecznej odpowiedzialnoci umoliwia zdefiniowanie mocnych i sabych stron przedsibiorstwa w tym zakresie oraz gwnych szans i zagroe wicych si ze zwikszonym zaangaowaniem w osiganie celw spoecznych i rodowiskowych, zmian priorytetowych obszarw tego zaangaowania, czy jego zaniechaniem. Ze wzgldu na fakt, e rozwj aktywnoci firmy w obszarze CSR wie si koniecznoci angaowania w ten proces zasobw firmy, planowane dziaania powinny zosta poddane rygorystycznej ocenie, podobnej jak w przypadku pozostaych decyzji finansowych i inwestycyjnych. Jak pokazuj wyniki najnowszych bada Edelmana17, wdroenie efektywnej strategii CSR bdzie moliwe tylko wwczas, jeli znajdzie ona uznanie w oczach wszystkich kluczowych decydentw w przedsibiorstwie. Innymi sowy: zarzd firmy musi demonstrowa swoje wsparcie dla obranego kierunku dziaa i promowa poczynania spoecznie odpowiedzialne we wszystkich obszarach aktywnoci zarwno na etapie tworzenia strategii, jak i jej pniejszego wdraania. W praktyce wymaga to bdzie stworzenia efektywnego systemu komunikacji wewntrznej i zewntrznej, systemu zacht czy opracowania skutecznych metod raportowania.

Corporate Responsibility & Sustainability Communications: Whos Listening? Whos Leading? What Matters Most?, Edelman, 2008. http://www.impactalliance.org/file_download.php?location=S_U&filename=12072405271EdelmanCSR08.pdf

17

15______

Spoeczna odpowiedzialno biznesu jako narzdzie_______________

W wymiarze wewntrznym, realizacja strategii spoecznej odpowiedzialnoci wymaga zbudowania w firmie nowej wiadomoci. Wszyscy pracownicy powinni zatem nie tylko doskonale zna i przynajmniej zawodowo podziela przyjty system wartoci, ale take aktywnie je wdraa, a obrany plan dziaa postrzega jako integraln cz strategii przedsibiorstwa. Tylko takie podejcie pozwala nabra rozmachu w poszukiwaniu nowych pomysw i chwytaniu stojcych przed firm szans.18 Zwikszone zaangaowanie w tworzenie spoecznie poytecznych rozwiza przy jednoczesnym polepszaniu swojej pozycji rynkowej stao si dla wielu firm podstaw do budowy i umacniania pozytywnego wizerunku rwnie na zewntrz. O swoich dokonaniach w zakresie Spoecznej Odpowiedzialnoci Biznesu informuj ju nie tylko poprzez informacje umieszczane bezporednio na swoich stronach internetowych czy dystrybuowane przez dziay PR i rzecznikw prasowych, ale take zwaszcza te najwiksze - decyduj si na przygotowywanie corocznych raportw spoecznych. Spektakularne w ostatnich latach zwikszenie aktywnoci firm w obszarze CSR zaowocowao potrzeb opracowania wytycznych i norm, takich jak Global Reporting Initiative (GRI), Norma AA1000 czy SA8000, ktre maj zagwarantowa naleyt przejrzysto tych dziaa i zapewni, e prezentowane na zewntrz informacje znajduj pokrycie w rzeczywistych dokonaniach firmy. Aktualnie trwaj prace nad przygotowaniem ISO 26000, ktry opublikowany zostanie w 2010 roku jako dobrowolny standard zawierajcy wytyczne w zakresie spoecznej odpowiedzialnoci19.

18

B.Bloching, Everyone profits. CR activities contribute to corporate success., Forum CSR international, 01/2008, s. 28-29. 19 M.Biekiewicz, Spoecznie odpowiedzialny klaster [w] B.Piasecki, K.Kubiak (red.) Mechatronika regionalny foresight technologiczny. Poradnik Przedsibiorcy, SWSPiZ, 2008, s. 60.

16

____ Working papers 2/2008_______________________________

3. Spoeczna Odpowiedzialnoci Biznesu a konkurencyjno MP wyniki bada

3.1. O projekcie Zgodnie z zaoeniami Strategii Lizboskiej Europa miaa sta si najbardziej konkurencyjn i najdynamiczniej rozwijajc si gospodark opart na wiedzy na wiecie. Za podstaw dla realizacji tego celu uznano popraw konkurencyjnoci europejskich przedsibiorstw, w tym zwaszcza MSP. Sukces firmy jest w duym stopniu pochodn zadowolenia jej klientw, kontrahentw biznesowych czy znajdujcej si w jej otoczeniu spoecznoci lokalnej. Mimo e wielu przedsibiorcw jest wiadomych tego faktu, wci istnieje silna potrzeba popularyzacji koncepcji Spoecznej Odpowiedzialnoci Biznesu wrd MSP. W rezultacie, aby wesprze podejmowanie dziaa z zakresu CSR przez MP, w 2005 roku Komisja Europejska ogosia konkurs Mainstreaming CSR. W ramach konkursu przygotowany i zatwierdzony do realizacji zosta projekt CSR and competitiveness - European SMEs Good Practice, ktrego koordynatorem by wiedeski instytut bada nad MSP - KMU FORSCHUNG AUSTRIA. Gwnym celem projektu bya analiza kluczowych zalenoci wystpujcych pomidzy konkurencyjnoci MSP a ich a ich spoeczn odpowiedzialnoci. Jednoczenie zagadnienia te analizowane byy w szerszym kontekcie, uwzgldniajcym zarwno oglny poziom, jak i warunki dla rozwoju koncepcji CSR w poszczeglnych krajach. Przedmiotem zainteresowa badawczych byy m.in.: - analiza biecej sytuacji w kontekcie postrzegania oraz znajomoci zagadnie CSR wrd przedstawicieli administracji publicznej, biznesu i spoeczestwa; - identyfikacja kluczowych instytucji (z sektora publicznego i prywatnego) zajmujcych si problematyk CSR oraz ich strategii wspierania rozwoju tej koncepcji wrd MP; - poznanie praktycznych obszarw stosowania CSR w MSP, czynnikw stymulujcych i ograniczajcych aktywno firm w tym obszarze oraz wpywu tych dziaa na konkurencyjno MSP;

17______

Spoeczna odpowiedzialno biznesu jako narzdzie_______________

Badania, przeprowadzone w 7 krajach (Austrii, Finlandii, Niemczech, Norwegii, Polsce, Rumunii oraz Hiszpanii), ktrych wybr dokonany zosta w taki sposb, aby kompleksowo zaprezentowa sytuacj w Europie, stanowiy kompilacj danych ilociowych i jakociowych pochodzcych ze rde wtrnych oraz wynikw analiz jakociowych prowadzonych przez zesp badawczy projektu. W toku bada jakociowych zidentyfikowano ponad 80 potencjalnych studiw przypadku, spord ktrych wytypowano i objto nastpnie szczegowymi analizami 35 przykadw dobrych praktyk (po 5 na kraj). Wyniki bada zaprezentowano w 7 raportach krajowych oraz skonsolidowanym raporcie europejskim. Projekt wspfinansowany by ze rodkw Komisji Europejskiej.

3.2. Czynniki stymulujce i ograniczajce aktywno firm w obszarze Spoecznej Odpowiedzialnoci Biznesu Trudno wyobrazi sobie argument skuteczniej przekonywujcy przedsibiorcw do spoecznie odpowiedzialnego zarzdzania firm ni ten, e takie podejcie do prowadzonego biznesu po prostu si opaca. Jak jednak pokazuj wyniki przeprowadzonych bada, zarwno znajomo samej koncepcji Spoecznej Odpowiedzialnoci Biznesu, jak i wiadomo pozytywnego wpywu tych dziaa na pozycj konkurencyjn firmy jest wrd maych i rednich przedsibiorstw relatywnie saba. Jakie czynniki determinuj zatem skonno MSP do zwikszania aktywnoci w obszarze CSR? Analizowane przykady pokazay, e o charakterze dziaa spoecznie odpowiedzialnych w duym stopniu przesdzaj standardy moralne/etyczne, jakimi ich waciciele kieruj si na co dzie w yciu prywatnym, albowiem wartoci te znajduj na og odzwierciedlenie rwnie w podejmowanych przez nich decyzjach biznesowych. Oglne negatywne nastawienie waciciela/menadera do postpowania w sposb spoecznie odpowiedzialny moe by gwn barier dla rozwijania aktywnoci firmy w tym obszarze. Zaobserwowano te, e w przypadku kilkupokoleniowych firm rodzinnych strategiczne podejcie do postpowania w sposb spoecznie odpowiedzialny uwarunkowane jest m.in. wieloletnimi tradycjami prowadzenia biznesu. Oczywicie o oglnej skonnoci biznesu do podejmowania dziaa z zakresu spoecznej odpowiedzialnoci decyduj nie tylko wewntrzne przekonania przedsibiorcw, ale te szereg uwarunkowa pyncych z zewntrz. Szczeglne znaczenie odgrywaj rosnce oczekiwania wzgldem firmy zgaszane przez jej interesariuszy: klienci, spoeczestwo czy

18

____ Working papers 2/2008_______________________________

partnerzy biznesowi coraz czciej oczekuj od firm zachowania wysokich standardw moralnych. Prowadzone badania pokazay rwnie, e obowizujce regulacje prawne mog sprzyja spoecznemu zaangaowaniu przedsibiorstw tworzc zachty (np. zwolnienia podatkowe, atwiejszy dostp do rodkw publicznych, itp.) premiujce takie postawy. Z drugiej jednak strony w niektrych przypadkach rozwizania legislacyjne utrudniaj bd nawet zniechcaj przedsibiorcw do podejmowania pewnych inicjatyw z zakresu CSR (przykadem takiej sytuacji moe by na przykad konieczno opodatkowania darowizn przeznaczanych na cele charytatywne). Z kolei w krajach takich jak Finlandia czy Norwegia, gdzie obowizuj bardzo restrykcyjne przepisy odnoszce si na przykad do kwestii ochrony rodowiska, przedsibiorcy maj mocno ograniczone moliwoci zrobienia czego ponad prawnymi wymaganiami a trzeba pamita, e jednym z podstawowych zaoe CSR jest podejmowanie tego rodzaju dziaa w sposb dobrowolny i wykraczajcy poza standardowe minimum. Kolejnym czynnikiem zewntrznym, ktry istotnie determinuje decyzje biznesowe przedsibiorcw - w tym te dotyczce CSR, jest oglna sytuacja gospodarcza kraju. W okresie recesji firmy czsto ograniczaj inwestycje do niezbdnego w ich przekonaniu minimum, podczas gdy przy dobrej koniunkturze ich skonno do rozwijania nowych obszarw dziaalnoci istotnie wzrasta. Mona jednak domniemywa, e w miar wzrostu wiadomoci pozytywnego wpywu spoecznie odpowiedzialnej postawy firmy na jej pozycj konkurencyjn to wanie dziaania zwizane z CSR uznawane bd za jedne z priorytetowych w okresach trudniejszej sytuacji na rynku.

3.3. Wpyw dziaa z zakresu CSR na pozycj konkurencyjn firmy Wyniki prowadzonych w ramach projektu bada20 potwierdzaj, e aktywno MSP w obszarze CSR przyczynia si do wzmocnienia ich pozycji konkurencyjnej. Trzeba jednak podkreli, e mae i rednie przedsibiorstwa raczej nie monitoruj swoich dziaa z zakresu spoecznej odpowiedzialnoci biznesu, a tym bardziej nie robi tego w sposb umoliwiajcy zmierzenie ich wpywu na sytuacj ekonomiczn firmy. Z tego powodu prowadzone w ramach projektu rozwaania dotyczce relacji pomidzy CSR a pozycj konkurencyjn firmy
20

I.Mandl, A.Dorr, CSR and Competitiveness.

19______

Spoeczna odpowiedzialno biznesu jako narzdzie_______________

oparte zostay o informacje o charakterze jakociowym oraz analiz duej liczby przykadw dobrych praktyk. Podejmowane przez MSP inicjatywy z zakresu CSR mog oddziaywa zarwno na sam firm (efekty wewntrzne), jak te dan grup docelow np. spoeczestwo, klientw, rodowisko naturalne (efekty zewntrzne). Cho nie wszystkie z nich musz wywiera skutki zarwno wewntrz, jak i na zewntrz firmy, praktyka pokazuje, e w wikszoci przypadkw efekty wewntrzne skutkoway efektami zewntrznymi i odwrotnie. Co wicej, wyrni mona efekty bezporednie, wynikajce wprost z prowadzonych dziaa, jak te efekty porednie, bdce ich pochodn. Reasumujc: moemy mwi o istnieniu zwizku przyczynowego, w ktrym spoeczna odpowiedzialno firmy skutkuje efektami

bezporednimi, prowadzcymi do efektw porednich zarwno dla niej samej, jak i dla podmiotw funkcjonujcych w jej otoczeniu. Efekty te maj z kolei wpyw na

konkurencyjno samej firmy, a w niektrych przypadkach - nawet regionalnej gospodarki. Za wyjtkiem tych dziaa CSR, ktre adresowane s wycznie do spoeczestwa, podejmowane inicjatywy skutkowa bd zmianami w produktach bd procesach produkcyjnych. Mog one by zwizane na przykad z bardziej efektywnymi,

bezpieczniejszymi czy bardziej przyjaznymi rodowisku procesami lub te wikszym wpywem pracownikw na proces podejmowania decyzji w firmie. Z jednej strony skutkowa to moe wikszym zadowoleniem i motywacj pracownikw, co z kolei pozytywnie wpywa na lojalno wzgldem pracodawcy i poprawia atmosfer w firmie; z drugiej natomiast: moe si to rwnie przeoy si na wiksze zaangaowanie i kreatywno pracownikw, sprzyjajce na przykad opracowywaniu innowacyjnych rozwiza i budowie przewagi konkurencyjnej w oparciu o nowe produkty/usugi czy redukcj kosztw osignit dziki wikszej produktywnoci. Efektem takiego zwizku przyczynowego moe by wzrost sprzeday zawdziczany unikalnym produktom bd niszej cenie. Warto zaznaczy, e przewaga konkurencyjna bdca efektem porednim prowadzonych przez firm dziaa CSR pozwala na zwikszenie wolumenu sprzeday zwaszcza w przypadku tych krajw/rynkw, ktre charakteryzuj si malejcym znaczeniem konkurencji cenowej, a jednoczenie rosncym uznaniem dla takich walorw jak jako produktw czy etycznie/moralnie poprawna postawa przedsibiorcy. Ulepszenie produktw bd procesu produkcyjnego, jak rwnie poprawa relacji pracodawcapracownik mog zosta wykorzystane przez firm w celach marketingowych, czemu sprzyja

20

____ Working papers 2/2008_______________________________

bdzie na przykad uzyskanie przez firm nagrody za swoje dokonania na tym polu. Taka strategia zapewnia przedsibiorstwu wikszy rozgos wrd klientw, partnerw biznesowych czy spoeczestwa, a tym samym zwiksza jego wiarygodno w oczach tych grup. Moe to pozwoli na rozwijanie nowych powiza kooperacyjnych, a nawet uatwi dostp do zewntrznych rde kapitau. Jednoczenie lepsze relacje z zewntrznymi grupami interesu daj firmie atwiejszy dostp do informacji przydatnych w prowadzonej dziaalnoci biznesowej. Wikszy rozgos jest dla firmy niezwykle wany rwnie z punktu widzenia wejcia na nowe rynki/dotarcia do nowych grup klientw lub szerszego wykorzystania moliwoci dziaania na dotychczasowym rynku (np. poprzez wiksz lojalno klientw). Wanym efektem jest take lepsza pozycja na rynku pracy dziki dobrej opinii firma postrzegana bdzie jako dobry pracodawca, co moe pozwoli na ograniczenie problemu migracji pracownikw. Jest to niezmiernie istotne zwaszcza dla maych i rednich przedsibiorstw, ktre - na przykad ze wzgldu na ograniczone moliwoci zapewnienia pracownikom perspektyw rozwoju zawodowego - czsto nie s postrzegane jako atrakcyjni pracodawcy. Rysunek 1. Schematyczna ilustracja wpywu dziaa CSR na konkurencyjno MSP

rdo: Opracowanie wasne na podstawie: I.Mandl, A.Dorr CSR and Competitiveness. European SMEs Good Practice. Consolidated European Report, KMU Forschung Austria, 2007

21______

Spoeczna odpowiedzialno biznesu jako narzdzie_______________

W szerszym kontekcie, biorc pod uwag pozytywny wpyw aktywnoci MSP w obszarze spoecznej odpowiedzialnoci biznesu na ich pozycj konkurencyjn, dziaania te przyczyniaj si porednio rwnie do rozwoju regionu, w ktrym dziaaj te firmy. Z punktu widzenia gospodarki dynamiczny rozwj pewnej grupy firm stymulowa moe rozwj innych, powizanych z nimi podmiotw gospodarczych, a jednoczenie pozytywnie wpywa na regionalny rynek pracy. Reasumujc: powysze rozwaania na temat wpywu spoecznej odpowiedzialnoci na pozycj konkurencyjn MSP oparte o wyniki 35 przeprowadzonych analiz dobrych praktyk sugeruj, e najwiksze znaczenie z punktu widzenia wzrostu konkurencyjnoci maj nastpujce efekty porednie: lepszy wizerunek firmy, wiksza lojalno klientw, lepsze relacje pracodawca-pracownik.

3.4. Spoeczna Odpowiedzialno Biznesu w polskich MSP Od kilku lat idea CSR przyjmowana jest z rosncym optymizmem przez coraz liczniejsze rodowiska biznesowe w Polsce. Cho powszechne rozumienie Spoecznej

Odpowiedzialnoci Biznesu nie zawsze jeszcze odzwierciedla pene znaczenie tej koncepcji, wyniki bada21 mog sugerowa, e istniej solidne podstawy dla jej dalszej popularyzacji wrd polskich przedsibiorstw. Coraz wicej menaderw ma wiadomo tego, e - aby osign sukces - firmy musz bra pod uwag interes spoeczny oraz rodowiskowy, a coraz liczniejsze przykady dobrych praktyk wiadcz o tym, e zaoenia te realizowane s przez nich w praktyce. Proces adopcji idei Spoecznej Odpowiedzialnoci Biznesu w polskiej praktyce biznesowej jest systematycznie wspierany przez coraz liczniejsze grono organizacji pozarzdowych, instytucji otoczenia biznesu, przedstawicieli administracji publicznej czy firm prywatnych, ktre aktywnie uczestnicz w promocji kultury CSR-owej. W tym kontekcie szczegln rol przypisa trzeba m.in. takim jednostkom, jak: Forum Odpowiedzialnego Biznesu (FOB), Centrum Etyki Biznesu, Krajowa Izba Gospodarcza, Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej, Polska Konfederacja Pracodawcw Prywatnych Lewiatan, Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw, Fundacja Komunikacji Spoecznej, Akademia Rozwoju Filantropii, Polskie Forum Corporate Governance czy AIESEC. Popularyzacji spoecznie odpowiedzialnej

21

M.Biekiewicz, CSR and Competitiveness. European SMEs Good Practice. National Report Poland, SWSPiZ, d, 2007.

22

____ Working papers 2/2008_______________________________

postawy sprzyja rwnie znaczna liczba programw/konkursw gospodarczych premiujcych aktywno firm w tym zakresie, jak na przykad: Program Fair Play, Gazele Biznesu, Solidna Firma, Lider Polskiego Biznesu, Dobroczyca Roku, Lodoamacze, Nagroda im. Andrzeja Wierzbickiego, Lider Polskiej Ekologii, Program Czysty Biznes i wiele innych. Coraz atwiejszy staje si take dostp do informacji na temat CSR, w tym wynikw bada oraz publikacji powiconych tej tematyce, (przykadem s np. coroczne raporty FOB na temat Odpowiedzialnego Biznesu w Polsce). Mimo relatywnie krtkiej historii CSR w Polsce i czsto spotykanego przekonania, e jest ona domen gownie duych firm wyniki bada jednoznacznie pokazuj, e mae i rednie

przedsibiorstwa rwnie odnosz sukces na tym polu. Cho wikszo polskich MSP nie uywa adnej definicji CSR i z tego wzgldu nie postrzega swojej dziaalnoci w tym kontekcie, przyjte przez cz z nich zasady prowadzenia dziaalnoci biznesowej s zgodne z zaoeniami koncepcji Spoecznej Odpowiedzialnoci Biznesu. Mona jednak zauway, e w praktyce MSP s znaczco mniej skuteczne od duych firm w komunikowaniu o swojej aktywnoci w obszarze CSR i wiele interesujcych inicjatyw realizowanych wanie przez t grup przedsibiorcw jest po prostu trudnych do zidentyfikowania. Co wicej, nierzadko MSP same nie s wiadome, e ich podejcie do biznesu i podejmowane dziaania mog by komunikowane jako przejaw spoecznej odpowiedzialnoci. Wikszo realizowanych przez polskie MSP dziaa z zakresu CSR adresowana jest do tych grup interesariuszy, z ktrymi maj one codzienny kontakt, czyli klientw, partnerw biznesowych oraz pracownikw inicjatywy na rzecz spoecznoci lokalnej, czy rodowiska naturalnego s spotykane relatywnie rzadziej. W obszarze relacji z klientami szczeglnie czsto podejmowane s dziaania zmierzajce do zapewnienia wysokiej jakoci produktw i usug czy te przyjaznego klientom serwisu obsugi gwarancyjnej. Z kolei spoeczna odpowiedzialno MSP we wsppracy z partnerami biznesowymi przejawia si na og uczciwoci i zaufaniem w kontaktach biznesowych oraz terminowym regulowaniem zobowiza, zwaszcza finansowych. Wskaza te mona wiele maych i rednich przedsibiorstw, ktre swoim pracownikom chc zaoferowa co wicej ni tylko zatrudnienie i regularne wynagrodzenie i z tego wzgldu wspieraj rozwj ich kwalifikacji zawodowych, zapewniaj dobre warunki pracy, pakiety socjalne, dodatkowe skadki na fundusz emerytalny, itp. Dziaania na rzecz lokalnych spoecznoci na og ograniczaj si do okazjonalnych darowizn (wsparcia finansowanego/materialnego), natomiast aktywno w

23______

Spoeczna odpowiedzialno biznesu jako narzdzie_______________

obszarze ochrony rodowiska zazwyczaj zawona jest do przestrzegania obowizujcych firm wymogw prawnych w tym zakresie. W wietle wynikw bada, wrd korzyci bdcych pochodn dziaa CSR, przedstawiciele polskich MSP najczciej wymieniaj popraw wizerunku firmy. Ich zdaniem dziaania te pozwalaj na uzyskanie przewagi konkurencyjnej wynikajcej z silnej relacji pomidzy wizerunkiem firmy a jej konkurencyjnoci. Grup, ktra najaktywniej podejmuje wyzwania zwizane z CSR, s w Polsce przede wszystkim przedsibiorstwa o ugruntowanej pozycji rynkowej i nowoczesnym sposobie zarzdzania. Nawizujc do przykadw polskich dobrych praktyk charakterystyczne jest, e spoecznie odpowiedzialne podejcie do prowadzenia biznesu towarzyszyo tym firmom niemal od pocztku i byo rozwijanie przez cay okres ich dziaania. Co wicej, badane firmy wiadome s korzyci zawdziczanych takiemu podejciu do zarzdzania firm i deklaruj ch kontynuowania takiej polityki w przyszoci. Niestety, niewiele jest MSP, ktre przy realizacji dziaa z zakresu CSR wsppracuj z organizacjami zajmujcymi si tematyk spoecznej odpowiedzialnoci bd etyki w biznesie. Z jednej strony - moemy mwi o istotnym potencjale w zakresie dostpnoci informacji i usug wspierajcych realizacj tego typu dziaa (m.in. doradztwo, szkolenia, seminaria, publikacje i artykuy), z drugiej jednak zainteresowanie MSP takim rodzajem pomocy jest wci niewielkie . Wynika to moe m.in. z faktu, e w wikszoci sytuacji przedsibiorstwa nie znaj koncepcji CSR, przez co nie zdaj sobie sprawy, e mogyby potrzebowa wsparcia w tym zakresie. Dodatkowo, zdecydowana wikszo MSP nie planuje swoich dziaa z wyprzedzeniem i nie przygotowuje strategii rozwoju firmy. Co wicej, nie posiadaj one wolnych zasobw kadrowych, ktre mogyby w kompleksowy sposb budowa kompetencje firmy w obszarze CSR i przygotowa strategie dziaania dostosowan do jej indywidualnych potrzeb. Dodatkow trudnoci jest fakt, e cho spoecznie odpowiedzialne podejcie do prowadzenia firmy pozytywnie wpywa na konkurencyjno, to korzyci te na og nie s widoczne od razu niewiadomi takiego stanu rzeczy mali i redni przedsibiorcy czsto postrzegaj CSR wycznie jako koszt dla firmy, a nie jako inwestycj. W konsekwencji ta kategoria przedsibiorcw wci ma due opory przed inwestowaniem kapitau ludzkiego i finansowego w ten aspekt swojej dziaalnoci.

24

____ Working papers 2/2008_______________________________

Bibliografia
Biekiewicz M., CSR and Competitiveness. European SMEs Good Practice. National Report Poland, EEDRI, 2007. Biekiewicz M., Spoecznie odpowiedzialny klaster [w] B.Piasecki, K.Kubiak (red.) Mechatronika regionalny foresight technologiczny. Poradnik Przedsibiorcy, SWSPiZ, 2008. Bloching B., Everyone profits. CR activities contribute to corporate success., Forum CSR international, 01/2008. Bowen H. R., Social Responsibilities of the businessman, Harper & Row, New York 1953. Drucker P. F., The Practice of Management; Harper & Row, New York 1954. Braun S., CSR: A multifaceted concept, Forum CSR international, 01/2008. Burmeister K. Megatrends and the future of Corporate Social Responsibility, Forum CSR international, 01/2008. Carroll A.B., Corporate social responsibility: Evolution of a definitional construct, Business and Society, vol. 38, no. 3, 1999 Edelman, Corporate Responsibility & Sustainability Communications: Whos Listening? Whos Leading? What Matters Most?, 2008. European Commission, A Sustainable Europe for a Better World: A European Union Strategy for Sustainable Development, 2001. European Commission, Green Paper: Promoting a European framework for Corporate Social Responsibility, 2001. European Commission, Communication form the Commission concerning CSR: A business contribution to Sustainable Development, 2002. European Commission, Communication from the Commission to the European Parliament, The Council and European Economic and Social Committee: Implementing the partnership for growth and jobs: making Europe a pole of excelence on CSR, 2006. European Commission, Communication from the Commission on the European Competitiveness Report 2008, Bruksela, 2008. European Council, Renewed EU Sustainable Development Strategy (EU SDS), 2006. Freeman R.E., Strategic Management: A stakeholder approach., Boston: Pitman, 1984. Friedman M., The Social Responsibility of Business Is To Increase Its Profits, New York Times Magazine, 13 wrzenia 1970. Gergely, L. Karg, Beyond the CSR schizophrenia, Forum CSR international, 01/2008. Hopkins M., The Planetarny Bargain. Corporate Social Responsibility Matters, Earthscan, 2003 Lietsch F., Gege M., Langer A., Editorial, Forum CSR international, 01/2008. Mandl I., Dorr A., CSR and Competitiveness. European SMEs Good Practice. Consolidated European Report, KMU Forschung Austria, 2007 Oppenheim J., Bonini S., Bielak D., Kehm T., Lacy P., Shaping the new rules for competition: UN Global Contact Participant Mirror, McKinsey&Company, 2007 Stawicka E., Spoeczna Odpowiedzialno Biznesu jako przewaga konkurencyjna na globalnym rynku [w:] Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistw Rolnictwa i Agrobiznesu, tom X, zeszyt I.

25______

Spoeczna odpowiedzialno biznesu jako narzdzie_______________

Szarfenberg R., Cele gospodarcze jako cele spoeczne, maszynopis, Instytut Polityki Spoecznej, Uniwersytet Warszawski.