Kamil JAMBOR Politechnika Czstochowska

Certyfikat energetyczny jako narzdzie ograniczajce koszty eksploatacji obiektu.

Rosnca w zatrwaajcym tempie konsumpcja nieodnawialnych paliw kopalnych rodzi powane problemy z zakresu ochrony rodowiska naturalnego, gwnie z uwagi na emisj dwutlenku wgla oraz innych zanieczyszcze wprowadzanych do atmosfery. Szacuje si, e w globalnym zuyciu energii trzydziesto-procentowy udzia ma przemys, tyle samo transport, oraz pozostae czterdzieci procent to energia potrzebna do zaspokojenia potrzeb komunalno-bytowych, w tym w sektorze mieszkaniowym potrzeby zwizane z uytkowaniem obiektu (tj. ogrzewanie i chodzenie w zalenoci od lokalnych warunkw klimatycznych) pochaniaj okoo osiemdziesit procent cakowitego zapotrzebowania energii w jego penym cyklu ycia. Tak wysoki udzia energii w zapewnieniu odpowiedniego mikroklimatu wewntrz budynku zmusza nas do poszukiwania oszczdnoci wanie w tym sektorze, zwaszcza gdy mona skutecznie przewidzie wymierne korzyci ekonomiczne, jak i rodowiskowe. W zawizku z tym, prawo unijne wprowadzio obowizek opracowania wiadectw charakterystyki energetycznej budynku, obejmujc wszystkie budynki na terenach wiejskich, jak i miejskich. W tym celu podano metody obliczania do oceny rocznego zuycia energii na potrzeby ogrzewania i chodzenia budynkw mieszkalnych i niemieszkalnych lub ich czci. Uwzgldniono obliczenia: przenoszenia ciepa przez przenikanie i wentylacj strefy budynku, gdy jest on ogrzewany lub chodzony do staej temperatury wewntrznej; udziau wewntrznych zyskw ciepa i zyskw ciepa od nasonecznienia w bilansie cieplnym budynku; rocznego zapotrzebowania na energi do ogrzewania i chodzenia, w celu utrzymania okrelonego zestawu temperatur w budynku - ciepo utajone nie jest uwzgldnione; rocznego zuycia energii na potrzeby ogrzewania i chodzenia budynku, z zastosowaniem danych wejciowych otrzymanych z odpowiedniego zestawu norm.

1. Zmiana energochonnoci na przestrzeni lat oraz zyski i straty ciepa w budynku Rozwj budownictwa jest uwarunkowany energetycznie i ekologicznie. Wanym zagadnieniem zwizanym z wykorzystaniem zasobw naturalnych jest zuycie energii. Jest ono wskanikiem ewolucji cywilizacji. Czowiek yjcy okoo miliona lat temu zuywa dziennie ilo energii rwnowana wartoci cieplnej 300 gramw wgla kamiennego. W redniowieczu ju prawie 10-krotnie wicej, przy czym opanowa umiejtno

wykorzystania siy wiatru i wody. Dzi statystyczny obywatel krajw najwyej uprzemysowionych potrzebuje dziennie 150 razy wicej energii [1]. Przypieszenie konsumpcji energii zaczo si niedawno. Potrzeby energetyczne rosn od pewnego czasu wykadniczo. W latach 1950-70 konsumpcja energii w Ameryce Pnocnej podwoia si, a w Europie potroia, w Polsce za wzrosa 4-krotnie. Globalne zuycie energii nie odzwierciedla ju dzi stopnia rozwoju gospodarczego, a wrcz odwrotnie. Wyznacznikiem naukowo-technicznym danego kraju jest wspczenie minimalizacja zuycia energii i czysto ekologiczna. Kraje wysoko uprzemysowione kreuj wic nowe czyste technologie, procesy informatyczne, zdobywaj monopol wiedzy, rozwijaj niskoenergetyczn produkcj. Kraje za zacofane skazane s na konieczno prostego, brudnego, energochonnego i gronego ekologicznie przemysu. Polska jest niestety na szarym kocu pastw Wsplnoty Europejskiej pod wzgldem racjonalizacji zuycia energii, a take jeli chodzi o wykorzystanie odnawialnych rde energii w budownictwie. Spalajc pod kotami wgiel, uzyskujemy w kocowym bilansie sprawno przemian gwnych okoo 50%, w tym na cieplno-energetyczn i koksownicz zaledwie 46%. rednia sprawno oglna np. w Szwajcarii, ktre nie ma wgla wynosi 80%.

Struktura zuycia energii w sektorze budownictwa m ieszkaniowego

30000 25000 ktoe/rok 20000 15000 10000 5000 0
199 0 199 1 199 2 199 3 199 4 199 5 199 6 199 7 199 8 199 9 200 0 200 1 200 2 200 3 200 4

Inne w tym odnawialne Ciepo En. Elektryczna W giel Gazziemnu Produktyropopochodne

Rysunek 1 Struktura zuycia energii w sektorze budownictwa mieszkaniowego rdo wg [6] Obowizujce w Polsce wymagania w zakresie zapotrzebowania budynku na ciepo dotyczy jedynie izolacyjnoci cieplnej przegrd budowlanych. Tymczasem nie jest to jedyny element ktry naley wzi pod uwag na etapie projektowania architektonicznego, wpywajcy na energochonno budynku. Tradycyjne noniki energii nie s w stanie zabezpieczy stale rosncych potrzeb energii, w tym rwnie energii potrzebnej w budownictwie. W Polsce budownictwo zuywa okoo 40% produkowanej energii. Na sam budow zuywa si blisko 80% caego zapotrzebowania na energie a pozosta cz na eksploatacj.

Charakterystyka zapotrzebowania Energii w trakcie wznoszenia budynku

33%

28%

Instalacja Wzniesienie Przygotowanie terenu Obudowa Wykoczenie

6% 1% 32%

Rysunek 2 Charakterystyka zapotrzebowania energii w trakcie wznoszenia budynku [6] 2. Charakterystyka energetyczna budynku Podstawowe pojcia Budynek - zadaszona konstrukcja posiadajca ciany, zuywajca energi dla potrzeb utrzymania waciwych warunkw klimatycznych wewntrz. Budynkiem moe by cao lub czci konstrukcji, ktra moe by opisana lub okrelona jako odrbna cao. Jako energetyczna budynku - ilo energii obecnie zuywana lub wyliczona na zaspokojenie rnorakich potrzeb zwizanych ze standardowym uytkowaniem budynku. Moe obejmowa ogrzewanie, klimatyzacje, ciep wod, wentylacje i owietlenie. Wielko zuycia energii moe by wyraona w jednym lub w wikszej liczbie wskanikw liczbowych. Przy ich wyliczaniu, uwzgldniane s czynniki majce wpyw na wielko zapotrzebowania na energi, np. izolacje, charakterystyka instalacji, projekt i lokalizacja budynku (z punktu widzenia lokalnych warunkw klimatycznych) ekspozycja na soce i jego wykorzystanie, wpyw na ssiednie budynki, moliwo wykorzystania energii ze rde odnawialnych produkcja energii na miejscu i inne czynniki majce wpyw na klimat wewntrzny budynku. Certyfikat jakoci energetycznej budynku - certyfikat oficjalnie uznany przez kraje czonkowskie lub ich przedstawicieli, zawierajcy wyliczenie jakoci energetycznej budynku przeprowadzone zgodnie z metodologia danego kraju.[?]PDF krok po kroku Podstaw prawn na poziomie Unii Europejskiej jest Dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynku (2002/91/EC). To ona narzuca konieczno wprowadzenia odpowiednich regulacji prawnych, majcych na celu wprowadzenia obowizkowego certyfikowania budynkw najpniej od dnia 1 stycznia 2009 roku. Charakterystyczne jest tutaj, e Dyrektywa nie narzuca cisych, uniwersalnych zasad oceny jakoci energetycznej budynku, pozostawiajc szczegowe przepisy poszczeglnym krajom czonkowskim. Dyrektywa okrela jedynie zakres celw, ktre musza by osignite metodami lokalnymi. Z tego powodu zasady oblicze s indywidualne dla danego kraju. Zgodnie z ni wszystkie nowo powstajce oddawane do uytku budynki oraz budynki lub lokale podlegajce zbyciu lub wynajmowi podlegaj certyfikacji. Oznacza to, e kady taki

budynek lub lokal musi posiada wiadectwo charakterystyki energetycznej (certyfikat),okrelajcy wielko energii wyraon w kWh/m2/rok niezbdn do zaspokojenia rnych potrzeb zwizanych z uytkowaniem. Dokument taki jest wany przez 10 lat. Oznacza to, e niezalenie od rodzaju budynku, jego przeznaczenia w momencie uzyskiwania pozwolenia na uytkowanie taki dokument jak wiadectwo jest wymagany. Dodatkowo Dyrektywa w jednej grupie stawia zarwno budynki nowe jak i te wprowadzane na rynek wtrny czyli sprzedawane i wynajmowane. W zwizku, z czym w momencie sprzeday bd najmu budynku bd lokalu wiadectwo charakterystyki energetycznej jest wymagane, niezalenie od tego czy najemca bd nabywca zada je. W dzisiejszych czasach o tym czy budynek jest energochonny, decyduje wiele czynnikw. Wikszo uytkownikw uwaa, e energochonno zaley od systemu grzewczego, dlatego koncentruj si na poszukiwaniu supernowoczesnego i taniego w eksploatacji systemu produkujcego ciepo na potrzeby c.o. i c.w.u. Za taki uwaana jest np. pompa ciepa. Coraz czciej te pojawiaj si na budynkach kolektory soneczne, ktre, zdaniem ich uytkownikw przynosz ogromne oszczdnoci kosztw ogrzewania. Inni uwaaj, e najwaniejsza jest bardzo dobra izolacja termiczna, dlatego ocieplaj budynki znaczn gruboci materiau termoizolacyjnego. Jeszcze inni cz kilka sposobw dziaania: dobrze ocieplaj i stosuj wysokosprawne systemy grzewcze, wykorzystujce odnawialne rda energii. O tym, czy budynek mona zaliczy do energooszczdnych, decyduj nastpujce czynniki: Wysokie parametry izolacyjnoci termicznej przegrd zewntrznych, a take wewntrznych dzielcych pomieszczenia o rnej temperaturze wewntrznej. Rozwizania przestrzenne budynku maksymalnie sprzyjajce ochronie cieplnej, tj. zawarta brya, bez wystpw i wnk, minimalna liczba okien od strony pnocnej, itp. Wykorzystanie energii promieniowania sonecznego jako biernego sposobu dostarczania energii (dodatkowe pomieszczenia zewntrzne ogrzewane tylko przez promieniowanie soneczne zabudowa loggi, ogrody zimowe). Usytuowanie w terenie w miejscu osonitym od wiatrw. Prawidowe rozwizania wentylacji pomieszcze w oparciu o wentylacj mechaniczn, przy jednoczesnym odzyskiwaniu ciepa z powietrza wentylacyjnego. Instalacja grzewcza o bardzo wysokiej sprawnoci: wytwarzania, przesyu, wykorzysta i regulacji energii. Instalacja grzewcza wyposaona w urzdzenia pomiarowe, regulacyjne i realizujce automatyk pogodow. Brak urzdze pomiarowych powoduje, e uytkownicy nie maj moliwoci ani motywacji do oszczdzania energii. Oszczdza mona tylko to, co jest mierzone, std konieczno montowania rnego typu licznikw lub podzielnikw energii.

W kadym budynku oprcz strat ciepa wystpuj rnego rodzaju zyski ciepa. W budynkach mieszkalnych ich rdem s gownie urzdzenia elektryczne, czynnoci gotowania, a take ciepo mieszkacw. Znaczcy udzia w zyskach ciepa stanowi rwnie promieniowanie soneczne, ktre dociera do pomieszcze przez przegrody przeszklone, szczegowe zestawienie na rysunku nr 3. A zatem wana rol w bilansie cieplnym budynku, zwaszcza w budynkach energooszczdnych i pasywnych, odgrywa usytuowanie budynku wzgldem stron wiata, oraz popraw wyeksponowania przegrd przeszklonych na dziaanie soca. Pozwala to na znaczne zmniejszenie zapotrzebowania

na ciepo w obecnie projektowanych obiektach o 7%, a w budynkach pasywnych nawet o 30%.

Szczegowe zestawienie zysk energii cieplnej

Zyski od s oca Zyski od ludzi Zyski od owietlenia Zyski od urzdze Elektrycznych Zyski od ciep ej wody Zyski od gotowania 0,00% Zyski od gotowania Serie1 11,10% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% Zyski od s oca 30,60%

Zyski od ciepej wody 10,10%

Zyski od urzdze Elektrycznych 9,50%

Zyski od owietlenia 6%

Zyski od ludzi 32,70%

Rysunek 3 Szczegowe zestawienie zyskw energii cieplnej [4] Jest to pasywny sposb odzysku energii sonecznej do celw grzewczych. Moliwo stosowania dodatkowych rozwiza, takich jak okiennice lub rolety mogce dziaa okresowo, dodatkowo moe korzystnie wpyn na bilans zyskw i strat ciepa w budynku. Przy projektowaniu na og nie uwzgldnia si wpywu wiatru na energochonno budynku. Jest to jednak konieczne, poniewa udzia strat ciepa w budynkach wyeksponowanych na dziaanie wiatru moe by wiksze nawet o 10% w stosunku do takiego samego budynku osonitego od wiatru. Kolejnym wanym czynnikiem w racjonalizacji energochonnoci budynkw mieszkalnych jest jego geometria. Dopiero od niedawna zaczto zwraca uwag na koszty eksploatacji budynku. Nie byy rwnie przeprowadzane analizy ich energochonnoci. O koncepcji architektonicznej decydowa gwnie wygld zewntrzny, funkcje pomieszcze oraz moliwoci urbanistyczne. Z tego wzgldu czstym zjawiskiem byy budynki rozrzebione, tzn. miay du powierzchni przegrd budowlanych (A), przez ktre dochodzi do strat ciepa w stosunku do kubatury budynku (V). W tabeli drugiej przedstawiono warto wskanika EA w zalenoci od wspczynnika ksztatu A/V przy tych samych parametrach izolacyjnych przegrd budowlanych. Powierzchni przegrd zewntrznych oraz bilans ciepa obliczono dla kadego budynku osobno, zachowujc ich odmienno geometryczn odpowiadajca budynkom wznoszonym w odpowiednich okresach charakteryzujcych si odmiennoci bryy budynku.[3]

Tabela 1 Zaleno wskanika sezonowego zapotrzebowania na ciepo EA wspczynnika ksztatu A/V Typ domu A jednorodzinnego [m2] Budowany przed 468 1945r. Budowany po 1945r. Z lat 70. Typu gierek Wybudowany po 2000r Pasywny 310 291 291 439 285 V [m3] 390 390 390 390 390 390 A/V [1/m] 1,2 1,05 0,85 0,75 1,12 0,73

od

EA EV [kWh/(m3*rok),] [kWh/(m3*rok),] 382 341 299 278 254 268 147 131 115 107 136 103

rdo: [3] 3. Metodologia sporzdzania wiadectw podstawowe informacje

6 listopada 2008 roku Minister Infrastruktury podpisa najwaniejsze rozporzdzenia wykonawcze dotyczce bezporednio certyfikacji energetycznej. S to: - Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego lub czci budynku stanowicej samodzieln cao techniczno-uytkow oraz sposobu sporzdzania i wzorw wiadectw ich charakterystyki energetycznej - Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. zmieniajce rozporzdzenie w sprawie szczegowego zakresu i formy projektu budowlanego - Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. zmieniajce rozporzdzenie w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie. Najwaniejszym rozporzdzeniem, z punktu widzenia certyfikacji, jest rozporzdzenie w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej. Okrela szczegowo, w jaki sposb, za pomoc jakich wzorw i norm ma zosta sporzdzone wiadectwo. Zgodnie z nim wiadectwo sporzdz si w dwch formach: elektronicznej i pisemnej, oprawionej w okadk A4, w sposb uniemoliwiajcy jego zdekompletowanie. Ministerstwo wyodrbnio take sposoby sporzdzana wiadectw ze wzgldu na wystpowanie instalacji chodzcej w analizowanym budynku. Rozdzielenie tych dwch przypadkw jest dobrym rozwizaniem. Uproszczenie metodologii dotyczcej budynkw bez systemw chodzcych rozszerza dostp do zawodu doradcy energetycznego. Natomiast metoda szczegowa, przeznaczona dla budynkw z systemami chodzenia wymaga rozpatrywania szeregu aspektw i posiadania szerokiej wiedzy w zakresie certyfikacji, fizyki budowli i instalacji. Zawiera ona dokadne wyliczenia dotyczce waciwoci fizycznych budynkw m.in. pojemnoci cieplnej przegrd budowlanych, czy te obliczenia na podstawie szczegowych danych meteorologicznych.[7]

Wskanik EP wiadectwo charakterystyki energetycznej budynku jako podstawow warto przedstawia wspczynnik EP. Wskanik EP jest wartoci przedstawiajc roczne zapotrzebowanie na nieodnawialn energi pierwotn na jednostk powierzchni o regulowanej temperaturze powietrza, wyraon w kWh/(m2 rok). Podstaw do wyliczenia jest warto rocznego zapotrzebowania na energi pierwotn przez system grzewczy i wentylacyjny, przygotowania ciepej wody oraz napdu urzdze pomocniczych i powierzchnia budynku. Warto EP uzaleniona jest od wielu czynnikw obliczanych elementw w wiadectwie, miedzy innymi tzw. wspczynnikw nakadu energii pierwotnej, sprawnoci systemw grzewczych, sprawnoci wytworzenia nonika ciepa z energii dostarczanej, sprawnoci akumulacji ciepa, sprawnoci transportu nonika ciepa w obrbie budynku, sprawnoci regulacji i wykorzystania ciepa. [2] EK wskanik prawdy Rozporzdzenie wprowadza, oprcz wskanika EP, rwnie warto EK. Okrela roczne zapotrzebowanie energii kocowej na jednostk powierzchni pomieszcze o regulowanej temperaturze powietrza w budynku albo lokalu mieszkalnym i jest wyraone w kWh/(m2rok). Jest to wspczynnik okrelajcy obliczeniow ilo energii potrzebnej do zaspokojenia zapotrzebowania danego budynku, przed uwzgldnieniem wspczynnikw nakadu zwizanych z rodzajem paliwa. [7] Warto nieruchomoci z pewnoci bdzie wiksza w przypadku posiadania przez budynek certyfikatu energetycznego. Wikszym popytem bd cieszy si nieruchomoci energooszczdne, natomiast te, zuywajce due iloci energii bd dobrem mniej podanym. Kupujc lub wynajmujc dom, bdziemy bra pod uwag energochonno jako jeden z najwaniejszych czynnikw, prawie na rwni z cen lub lokalizacj. Edukacja na temat energooszczdnoci powinna by zjawiskiem szeroko rozpowszechnianym, gdy spoeczna akceptacja spoeczna to kolejny krok do wiadomoci energetycznej Polakw. Szerzenie tej wiedzy zajmie z pewnoci sporo czasu, a korzyci stan si widoczne za par lat, ale pierwszy krok, czyli wprowadzenie obowizku certyfikacji zosta uczyniony.

Bibliografia
[1] Miko J.: Budownictwo Ekologiczne, Gliwice 1996 . [2] urawski J.: Obliczenia charakterystyki energetycznej w praktyce. Izolacje R. 14(136): 2009 nr 5, s. 6869. [3] urawski J.: Energochonno budynkw mieszkalnych. Izolacje R. 13(123): 2008 nr 2, s. 24-27. [4] urawski J.: Dlaczego energooszczdno?. Izolacje R.13(122): 2008 nr 1, s. 26-28 [5] Gawin D., Sabiniak H.: wiadectwa charakterystyki energetycznej. d ArCADiasoft 2009 [6] Wglarz A.: Efektywno wykorzystania energii w budownictwie., Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 2009. [7] Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dn. 6 listopada 2008 r. w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego lub samodzielnej czci budynku stanowicej samodzieln cao techniczno uytkow oraz sposobu sporzdzania i wzorw wiadectw ich charakterystyki energetycznej, Dz. U. (2008) Nr 201, poz. 1240.