Magdalena NEM

Politechnika Wrocawska

Solarne budownictwo w Polsce i na wiecie

Aby zmniejszy zapotrzebowanie na energi z paliw konwencjonalnych w budynkach uytecznoci prywatnej i publicznej coraz czciej stosuje si instalacje solarne do celw grzewczych, ciepej wody uytkowej lub wytworzenia energii elektrycznej. W artykule dokonano przegldu spotykanych na wiecie rozwiza instalacji, ktre wykorzystuj soneczne kolektory cieczowe, powietrzne oraz panele fotowoltaiczne. Zaprezentowano take autorsk koncepcj budowy autonomicznego samowystarczalnego energetycznie domu, w ktrym trjgeneracyjnym rdem energii byby powietrzny kolektor skupiajcy wsppracujcy z kamiennym zoem akumulacyjnym. Sowa kluczowe: energetyka soneczna, budownictwo solarne

Wstp W dzisiejszych czasach duy nacisk kadzie si na oszczdno energii elektrycznej i cieplnej, a take na stosowanie nowoczesnych technologii opartych na odnawialnych rdach pozwalajcych na zmniejszenie zapotrzebowania na paliwa kopalne. Tendencje te dotykaj wikszo gazi gospodarki, w tym take budownictwo z racji coraz powszechniejszej decentralizacji produkcji energii, oraz przepisw promujcych energooszczdno. Wymaga to stosowania indywidualnych, przydomowych systemw wykorzystujcych jako moc napdow na przykad energi promieniowania sonecznego. Instalacje solarne w budownictwie Do odbierania i konwersji promieniowania sonecznego na ciepo su kolektory soneczne. Ze wzgldu na rne rozwizania konstrukcyjne absorberw, czyli czci pochaniajcych promieniowanie soneczne, dzieli je si na paskie i skupiajce (rys.1).

Rys.1. Rnice budowy midzy absorberami kolektora paskiego i skupiajcego. Oprcz innej budowy rni si one take uzyskiwan temperatur przepywajcego czynnika. Kolektory paskie s w stanie podgrza czynnik roboczy przecitnie do temperatury 100C, natomiast koncentratory znacznie powyej 500C [1] w zalenoci od

stopnia koncentracji, czyli stosunku powierzchni z ktrej jest zbierane promieniowanie do powierzchni pochaniajcej, i budowy. Wpywa to na sprawno, ktra wynosi odpowiednio do 30% dla kolektorw paskich i do 60% dla skupiajcych. Kolektory skupiajce od paskich odrnia take fakt, e do dziaania wykorzystuj jedynie skadow bezporedni promieniowania sonecznego. Zmusza to przewanie do budowy dodatkowych systemw zmieniajcych pooenie kolektora wzgldem soca i tym samym zwiksza ich koszty inwestycyjne. Czynnikiem roboczym w kolektorach sonecznych jest najczciej woda lub powietrze. W zalenoci od klimatu uytkowania instalacji stosowane s rwnie niezamarzajce mieszanki oparte na glikolu lub solankach. Podgrzany powietrze jest uywane do ogrzewania pomieszcze, tak samo jak podgrzane ciecze, ktre dodatkowo stosuje si do przygotowania ciepej wody uytkowej. Innym rozwizaniem wykorzystujcym energi promieniowania sonecznego jest uycie ogniwa fotowoltaicznego. Ogniwa su do konwersji energii promieniowania sonecznego na energi elektryczn.

Rys.2. Budowa ogniwa fotowoltaicznego [2] Proces ten odbywa si dziki bardzo cienkiej pytce pprzewodnikowej (rys.2), wewntrz ktrej powstaje pole elektryczne, w postaci zcza p-n. Padajce na fotoogniwo promieniowanie soneczne wybija elektrony z ich miejsc w strukturze pprzewodnika, tworzc pary nonikw o przeciwnych adunkach. adunki te zostaj nastpnie rozdzielone przez istniejce na zczu p-n pole elektryczne, co sprawia, e w ogniwie pojawia si napicie [3]. Ogniwa czy si ze sob w moduy, a nastpnie w panele, tak aby uzyska dane napicie. W ostatnich latach pojawiy si take hybrydowe kolektory soneczne, znane take pod nazw kolektorw termoelektrycznych. Opieraj one swoje dziaanie na rwnoczesnej konwersji promieniowania sonecznego w energi ciepln i elektryczn. Cz powierzchni absorbera kolektora pokryta jest dodatkowo panelem fotowoltaicznym.

Rys.3. Przekrj poprzeczny przez hybrydowy kolektor soneczny [4]

Prowadzone nad nimi badania jako czynnik roboczy wykorzystuj zarwno powietrze [5], jak i np. solanki [4]. Przykadowa budowa kolektora termoelektrycznego widoczna jest na powyszym rysunku (rys.3). Przegld istniejcych rozwiza Do najczciej spotykanych zarwno na wiecie jak i w Polsce nale instalacje z paskimi cieczowymi kolektorami sonecznymi. Kolektory s montowane zarwno na nowych jak i istniejcych budynkach poddawanych np. termomodernizacji. Umieszczane s przewanie na dachach i fasadach [6]. Parametry czynnika roboczego na wylocie z kolektorw pozwalaj zarwno na przygotowania ciepej wody uytkowej, jak i podogowe bd tradycyjne ogrzewanie pomieszcze. Gsto promieniowania sonecznego jest najwiksza w okresie letnim, kiedy to wystpuje zapotrzebowanie na chd, dlatego te zaczto produkowa i stosowa w budownictwie systemy klimatyzacyjne napdzane ciepem [6,7]. Jako urzdzenia chodnicze stosowane s najczciej chodziarki adsorpcyjne. Aby mc korzysta z ciepa take w nocy lub nastpnego bezsonecznego dnia stosowane s systemy akumulacji o rnej budowie. Najprostsze z nich to dobrze zaizolowane zbiorniki [8] z wod znajdujce si w ogrzewanym budynku. W sonecznym ogrzewaniu osiedli uywane s take podziemne zbiorniki wydrone naturalnie bd sztucznie w skale, do ktrych jest pompowany podgrzany czynnik [9]. Bardzo rzadko w budownictwie komunalnym uywane s skupiajce kolektory cieczowe, ze wzgldu na moliwe do uzyskania parametry czynnika roboczego. Autorka pracy spotkaa si jednak z przypadkiem polskiej firmy [10], ktra od lat dziewidziesitych zajmuje si produkcj i montaem cieczowych kolektorw skupiajcych do przygotowania ciepej wody uytkowej, ogrzewania pomieszcze oraz wody w basenie. Fakt wbudowanego w instalacj (rys.4) systemu nadnego pozwala na zaspokojenie w 70% potrzeb gospodarstwa domowego w cigu roku.

Rys.4. Soneczne kolektory skupiajce podgrzewajce wod [10] Kolejnym rozwizaniem jest stosowanie instalacji z paskimi kolektorami powietrznymi. Kolektory te mog by dodatkowo, inaczej ni cieczowe, zintegrowane z dachem o odpowiednim pochyleniu (rys.5).

a)

b)

Rys.5. System ogrzewania domu jednorodzinnego z kolektorem a) paskim powietrznym, b) zintegrowanym z dachem [11] Podobnie jak paskie kolektory cieczowe, mog suy do ogrzewania i chodzenia pomieszcze [12,13,14]. Dobowa akumulacja ciepa prowadzona jest przy wykorzystywaniu z kamiennych [15,16] lub z z materiaw zmiennofazowych PCM [17]. Dodatkowo zoa kamienne su do wyrwnywania temperatury powietrza kierowanego do pomieszcze. Uywanie wczeniej scharakteryzowanych paneli fotowoltaicznych jako jedynego rda energii dla budynku nie jest zbyt popularne ze wzgldu na cigle bardzo wysok cen tych instalacji. Coraz czciej wykorzystuje si to rozwizanie jako dodatkowe do np. opartego na kolektorach sonecznych. Przykadem moe by zbudowana we Woszech szkoa [18] gdzie do ogrzewania i klimatyzacji su paskie kolektory powietrzne, natomiast panel fotowoltaiczny peni rol instalacji pomocniczej. Koncepcja samowystarczalnego energetycznie domu Autorka pracy w swoich badaniach zajmuje si weryfikacj koncepcji budowy autonomicznego, samowystarczalnego energetycznie domu (rys.6), ktrego system ogrzewania, klimatyzacji oraz produkcji energii elektrycznej opiera si na wsppracy powietrznego kolektora skupiajcego z wysokotemperaturowym granitowym zoem akumulacyjnym.

Rys.6. Koncepcyjny soneczny dom [19]

Do ogrzewania pomieszcze w koncepcyjnym domu ma suy powietrze kierowane bezporednio z kolektora lub ze zoa akumulacyjnego. Klimatyzacja w okresie letnim ma by moliwa dziki zastosowaniu chodziarki z napdem cieplnym, natomiast produkcja energii elektrycznej bdzie odbywa si dziki generatorowi ORC. Przeprowadzone dotychczas analizy numeryczne [19,20,21] uwzgldniajce wielko elementw systemu oraz warunki klimatyczne dla Wrocawia, potwierdzaj suszno budowy koncepcyjnego domu w Polsce. Dokonany przegld literatury, pozwala okreli system nowatorskim, dlatego niezbdnym jest wybudowanie stanowiska badawczego [22] w skali, aby potwierdzi eksperymentalnie moliwoci caorocznej pracy ukadu. Podsumowanie Wspczesna troska o rodowisko naturalne i wymagania wpywajce na uytkowanie energii ksztatuj trendy w budownictwie, co wida na przykadzie licznie powstajcych budynkw z instalacjami solarnymi. Wrd ukadw grzewczo-chodniczych dominuj te oparte na paskich kolektorach sonecznych. W najbliszych latach przewiduje si take rozwj hybrydowych instalacji solarnych produkujcych zarwno ciepo jak i energi elektryczn. Biorc pod uwag obecne tendencje, zaprezentowana przez autork koncepcja samowystarczalnego energetycznie domu z trjgeneracyjn produkcj energii, ktra przewiduje prac ukadu w warunkach klimatycznych Polski, moe by odpowiedzi na problemy energetyki rozproszonej. Praca wykonana dziki stypendium wspfinansowanemu przez Uni Europejsk w ramach Europejskiego Funduszu Spoecznego. Bibliografia
[1] Pluta Z., Podstawy teoretyczne fototermicznej konwersji energii sonecznej, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2000. [2] www.solar-bin.pl , stan na 9.04.2010 r. [3] www.biomasa.org , stan na 9.04.2010 r. [4] Saitoh H., Hamada Y., Kubota H., Nakamura M., Ochifuji K., Yokoyama S., Nagano K., Field experiments and analyses on a hybrid solar collector, Applied Thermal Engineering 23 (2003) 2089 2105 [5] Lertsatitthanakorn C., Khasee N., Atthajariyakul S., Soponronnarit S., Therdyothin A., Ryosuke O. Suzuki, Performance analysis of a double-pass thermoelectric solar air collector, Solar Energy Materials & Solar Cells 92 (2008) 1105 1109 [6] Zhai X.Q., Wang R.Z., Dai Y.J., Wu J.Y., Ma Q., Experience on integration of solar thermal technologies with green buildings, Renewable Energy 33 (2008) 19041910 [7] Zhai X.Q., Wang R.Z., Experiences on solar heating and cooling in China, Renewable and Sustainable Energy Reviews 12 (2008) 11101128 [8] Ucar A., Inalli M., Thermal and economic comparisons of solar heating systems with seasonal storage used in building heating, Renewable Energy 33 (2008) 2532 2539 [9] Lundh M., Dalenback J.O., Swedish solar heated residential area with seasonal storage in rock: Initial evaluation, Renewable Energy 33 (2008) 703711 [10] www.elfran.com.pl, stan na 9.04.2010 r. [11] Nem M., Soneczne systemy ogrzewania powietrza-przegld wspczesnych technologii, Ciepownictwo Ogrzewnictwo Wentylacja, maj 2010 r. (w druku) [12] Zhai X.Q., Dai Y.J., Wang R.Z., Comparison of heating and natural ventilation in a solar house induced by two roof solar collectors, Applied Thermal Engineering 25 (2005) 741757 [13] Chandel S.S., Aggarwal R.K., Performance evaluation of a passive solar building in Western Himalayas, Renewable Energy 33 (2008) 21662173 [14] Nidal H. Abu-Hamdeh, Simulation study of solar air heater, Solar Energy 74 (2003) 309317 [15] Joudi K.A., Dhaidan N.S., Application of solar assisted heating and desiccant cooling systems for a domestic bulding, Energy Conversion and Management 42 (2001) 995-1022 [16] Abbud I.A., Lof G.O.G., Hittle D.C., Simulation of solar air heating At constant temperature, Solar Energy, Vol.54, No.2, pp.75-83, 1995

[17] Benli H. , Durmus A., Performance analysis of a latent heat storage system with phase change material for new designed solar collectors in greenhouse heating, Solar Energy 83 (2009) 21092119 [18] Ubertini S., Desideri U., Design of a solar collector for year-round climatization, Renewable Energy 28 (2003) 623645 [19] Danielska M., Kasperski J., System ogrzewczy domu jednorodzinnego wykorzystujcy energi soneczn akumulowan w zou ceramicznym w cyklu caorocznym : Model matematyczny i wyniki wstpne, Ciepownictwo Ogrzewnictwo Wentylacja. 2008 r., nr 5 [20] Danielska M., Kasperski J., Sezonowa praca systemw klimatyzacji i ogrzewania zasilanych energi soneczn akumulowan w zou ceramicznym, Chodnictwo i Klimatyzacja. 2008 r., nr 4 [21] Danielska M., Kasperski J., Wybrane parametry pracy suchego zoa akumulacyjnego w systemie grzewczym budynku na obszarze Dolnego lska., Termodynamika w nauce i gospodarce T. 1., Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocawskiej, 2008. [22] Nem M., Soneczny kolektor skupiajcy jako nagrzewnica powietrza do weryfikacji zaoe koncepcyjnych domu samowystarczalnego energetycznie, Materiay konferencyjne I Oglnopolskiej Konferencji Modych Energetykw, Politechnika Warszawska, kwiecie 2010 (w druku)