Zawarto i sposoby usuwania rtci z polskich wgli energetycznych

mgr in. Micha Wichliski

Rt
Rt wystpuje w skorupie ziemskiej w iloci 0,05 ppm, w maych ilociach mona j wykry we wszystkich warstwach geologicznych. Naturalnym rdem emisji rtci s skay, aktywno wulkaniczna oraz reemisja z ekosystemw ldowych i wodnych. Najwikszymi antropogenicznymi emitorami w Europie w roku 2000 byli: Rosja (cz europejska), Polska, Niemcy, Hiszpania i Ukraina. Wrd dziesiciu najwikszych indywidualnych emitorw rtci w Europie wszystkie to elektrownie lub elektrociepownie opalane wglem. Na tej licie cztery miejsca zajmuj obiekty znajdujce si w Polsce. Tak wysoka emisja rtci w jest spowodowana bardzo specyficzn struktur nonikw energii elektrycznej i ciepa w Polsce. W 2005 roku okoo 90% energii elektrycznej wyprodukowano ze spalania wgli kamiennych i brunatnych. Wgle, jako zoa geologiczne s naraone na dysocjacj rtci z przylegych ska wykazuj take niejednorodny skad chemiczny, co jest powodem wystpowania zanieczyszcze i lokalnych rnic ste. Badania wskazuj, e gwnym skadnikiem wgli zawierajcym rt jest piryt, cynober, sfaleryt, klaustalit, a take zwizki organiczne.

Przeksztacenia rtci podczas spalania wgla

Rt emitowana jest do atmosfery w trzech gwnych postaciach: Hg0 trudno rozpuszczalna w wodzie, utrzymuje si w powietrzu do okoo dwch lat, Hg2+ zwizki rtci utrzymuj si w powietrzu od kilku dni do kilku tygodni; atwo rozpuszczalne w wodzie Hg(p) rt zwizana lub zaadsorbowana na czstkach popiou lotnego, utrzymuj si w atmosferze kilka dni do kilku tygodni, rozprzestrzeniaj si w skali lokalnej.

Zawarto rtci w polskich wglach energetycznych

300

rednia

Bd standardowy

Odchylenie standardowe

Zawarto rtci [ng/g]

250

200

150

100

50

1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 53 55 57 59 61 63 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62

Numer prbki

0,007 Emisja rtci odniesiona do ciepa spalania [ng/J] 0,006 0,005 0,004 0,003 0,002 0,001 0,000

Emisja rtci w odniesieniu do ciepa spalania [ng/J]

Emisja rtci [ng/J]
Dopuszczalny poziom emisji rtci przy spalaniu wgli kamiennnych, wg. US EPA, wynoszcy 0,0025 [ng/J] Dopuszczalny poziom emisji rtci przy spalaniu wgli brunatnych, wg. US EPA, wynoszcy 0,0221 [ng/J]

0,025 0,020 0,015 0,010 0,005 0,000

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60

Wgle kamienne

Nazwa prbki

Wgle brunatne

Dotychczas stosowane sposoby usuwania rtci opieray si na wychwytywaniu par rtci ze strumienia spalin za pomoc wgla aktywowanego impregnowanego gwnie jodem lub siark. Skuteczno tej metody, w zalenoci od sorbentu, moe dochodzi do 93%. Jednak w tej metodzie konieczne staje si przepuszczenie caego strumienia spalin przez adsorber, co przy niewielkim steniu par rtci w spalinach powoduje konieczno zastosowania duej iloci naddatku wgla aktywowanego. Przereagowany sorbent zostaje usunity ze strumienia spalin w elektrofiltrze. Drug metod usuwania rtci polega na poddaniu paliwa dziaaniu temperatury poniej temperatury zaponu paliwa, przed wprowadzeniem go do kota. Powoduje to uwolnienie rtci zawartej w paliwie, bez znaczcej straty w skadnikach odpowiadajcych za warto opaow paliwa. Skuteczno tej metody zaley gwnie od temperatury, oraz czasu trwania procesu i wynosi okoo 90%. Zalet tej metody jest zmniejszenie strumienia oparw i zwikszenie koncentracji par rtci, ktry trzeba oczyci za pomoc wgla aktywowanego. Szczeglnie wan zalet tego procesu w przypadku wgli brunatnych jest zwikszenie energii chemicznej paliwa poprzez pozbawienie go wilgoci. Istotn wad tej technologii jest konieczno doprowadzenia ciepa, jednake mona tu wykorzysta ciepo odpadowe.

Nagrzewanie wgla w przedziale temperatur 290320oC pozwala na usunicie ponad 75% rtci zawartej w wglu.

Podsumowanie:
1. Zawarto rtci w przebadanych prbkach w polskich wglach energetycznych wynosi od 15 ng/g, do 230 ng/g, przy redniej zawartoci rtci 80 ng/g. 2. Podczas spalania wgla rt emitowana jest do atmosfery w trzech gwnych formach, jako: rt elementarna Hg0, rt dwuwartociowa Hg2+, oraz jako rt zaadsorbowana na czstkach popiou lotnego. 3. Dopuszczalny poziom emisji rtci podczas spalania wgla taki jak w USA spowodowaby przekroczenie emisji podczas spalania okoo 50% polskich wgli kamiennych. 4. Spalanie polskich wgli brunatnych nie spowodowaoby przekroczenia dopuszczalnego poziomu emisji rtci, gdy poziom ten jest wysoki z uwagi na du zawarto rtci w amerykaskich wglach brunatnych. 5. Ilo uwolnionej rtci podczas nagrzewania wgla wynosia okoo 75%, w przedziale temperatur 290320oC.