Biule tyn nr 9 L uty 2014

Inteligentnie, efektywnie, odnawialnie

Biuletyn FPGLD Ciuchcia Krasiskich

SPIS TRECI
Sowo wstpne 3

Twrzmy koalicj na rzecz zrwnowaonego rozwoju energetycznego gmin 4 OZE, ISE i prosumpcja czy wgiel i atom? Innowacje w lokalnej energetyce Finansowanie ISE i przedsiwzi efektywnych energetycznie 8 11

16

Wydawca: Fundacja Partnerska Grupa Lokalnego Dziaania Ciuchcia Krasiskich Prezes Zarzdu: Anna Kienik, email: anna.kienik@ciuchcia.org Biuro: Rostkowo 38, 06-415 Czernice Borowe tel. 29 597-01-01 fax 23 682-12-79 www.ciuchcia.org, email: fundacja@ciuchcia.org Biuletyn redaguje zesp w skadzie: Mikoaj Niedek, Wodzimierz Kaleta Biuletyn wydawany jest w ramach projektu Inteligentna energia w domu i w gminie. Kampania edukacyjna na rzecz promowania Inteligentnych Sieci Energetycznych w Polsce wspfinansowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej.

Szanowni Pastwo!
Eksperci prorokuj, e by moe ju za rok, dwa zacznie w Polsce brakowa prdu. Nawet najwiksi optymici nie wykluczaj, e w 2016-2017 moe do tego nie doj. Zaczn si przerwy w dostawach prdu, ktre w pierwszej kolejnoci odczuby przemys, bo dostawy dla gospodarstw domowych s zawsze priorytetowe. Nasuwa si zatem pytanie: jak mona temu zaradzi, skoro pierwsza elektrownia jdrowa w Polsce miaaby powsta najwczeniej za lat 15 czy 20? Energia z OZE moe by wykorzystywana wczeniej i skutecznie wesprze krajow energetyk podczas jej ewentualnego kryzysu. stycznia br. (v.6.1). Ministerstwo Gospodarki (autor projektu regulacji) odrzucio uwagi Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministerstwa rodowiska w sprawie podniesienia ceny zakupu energii elektrycznej z mikroinstalacji z 80% redniej ceny giedowej energii w poprzednim roku do 100%. Finanse, tak jak w kadej dziedzinie, s wic rwnie wane w obszarze wspierania energetyki inteligentnej, efektywnej i odnawialnej. W tym te roku ruszy program NFOiGW "Prosument", wspierajcy inwestycje w mikro i mae instalacje OZE w budynkach mieszkalnych jednoi wielorodzinnych. Program obejmie zakup i monta mikroinstalacji odnawialnych rde energii typu prosumenckiego do produkcji energii cieplnej i elektrycznej: kotw na biomas, pomp ciepa, kolektorw sonecznych, systemw fotowoltaicznych, maych elektrowni wiatrowych i ukadw mikrokogeneracyjnych. My rwnie, chocia gwnie informacyjnie i "wirtualnie" chcemy wspiera rozwj inteligentnych, efektywnych i odnawialnych przedsiwzi energetycznych w gminach, czego przejawem jest obecne, dziewite ju wydanie Biuletynu ISE. Otwiera je interesujca rozmowa ze Stanisawem Mrozikiem - ekspertem Krajowej Agencji Poszanowania Energii do spraw efektywnoci energetycznej i odnawialnych rde energii nt. integrowania wysikw w celu tworzenia zrwnowaonej energetyki lokalnej w gminach, ktr szczerze rekomendujemy Pastwa lekturze. To ju przedostatnie wydanie obecnego cyklu Biuletynu ISE. Do finaowego etapu zmierza te konkurs edukacyjny "Inteligentny Konsument - Inteligentny Samorzd Inteligentna Sie", ktrego rozstrzygnicie nastpi ju w kocu marca br. Zapraszamy zatem do lektury biuletynu oraz na platform www.ise.ews21.pl! Mikoaj Niedek, redaktor.

OZE s rwnie perspektywicznie czci skadow innowacyjnego programu przebudowy sieci energetycznych. Eksperci nie maj wtpliwoci: wprowadzenie inteligentnych sieci energetycznych (smart grids) oraz inteligentnych licznikw (smart metering) jest nieuniknione. W tym kontekcie wane jest rwnie rozwijanie energetyki prosumenckiej. Zakada si m.in., e energi w duszej perspektywie czasowej powinni wytwarza konsumenci, czyli ci, ktrzy z niej na co dzie korzystaj, ale te j produkuj i maj moliwo sprzedawania jej w okrelonych okresach czasu do sieci.
Tymczasem prace nad ustaw o odnawialnych rdach energii trwaj od dawna, lecz cigle bez finalnego efektu. Po 21 miesicach od pierwszej publikacji projektu ustawy o OZE na stronach Rzdowego Centrum Legislacji ukaza si kolejny projekt tego dokumentu w wersji 6.1 datowany na 29 stycznia 2014 r. To ju czwarta koncepcja wsparcia dla wytwarzania energii elektrycznej oraz biogazu rolniczego w odnawialnych rdach energii. Jednak ju w dniu 4 lutego 2014 roku opublikowany zosta pity projekt ustawy o OZE (v.6.2) wraz z uzasadnieniem, now ocen skutkw regulacji oraz protokoem rozbienoci do projektu ustawy z 29

TWRZMY KOALICJ NA RZECZ ZRWNOWAONEGO ROZWOJU ENERGETYCZNEGO GMIN

A jak ta sytuacja wyglda w innych krajach? Rozmowa ze Stanisawem Mrozikiem - ekspertem Krajowej Agencji Poszanowania Energii do spraw efektywnoci energetycznej i odnawialnych rde energii w transporcie. W Szwecji, gminy zarzdzaj dostaw energii dla swoich mieszkacw na poziomie 70%. Tylko 30% energii pochodzi ze rde pooonych poza terenem gminy. Podobnie paliw dla transportu dostarczaj pooone na terenie gminy wytwrnie bio paliw. W Niemczech jest coraz wicej gmin majcych cakowit niezaleno energetyczn i zerow emisj. S to zielone gminy w ktrych potrzeby w zakresie energii pokrywane s w 100% przez lokalne generatory energii i energia ta w 100% pochodzi ze rde odnawialnych. Wzrasta take liczba obywatelskich spdzielni energetycznych, w ostatnim roku a o 50%. Spdzielnie energetyczne zrzeszaj aktualnie ponad 130 000 osb i pokrywaj zapotrzebowanie roczne na energi elektryczn 160 000 gospodarstw domowych. Ponad poowa spdzielni prowadzi bezporedni sprzeda energii. Wiele krajw ogasza swoje programy energetyczne, ktrych gwnym celem jest osignicie wysokiego poziomu niezalenoci energetycznej. Budowane s tam nowoczesne systemy zarzdzania energi, ktre zapewni liczne korzyci dla ochrony rodowiska i osignicia niezalenoci energetycznej, obnienia cen energii, stworzenia setek tysicy nowych miejsc pracy. Powoduj one take otwarcie nowego rynku na produkty i usugi zwizane z budow i eksploatacj nowoczesnych inteligentnych systemw, szacowanego na kilkadziesit miliardw dolarw obrotw rocznych. W Niemczech w ostatnich kilku latach, dziki rozwojowi energetyki rozproszonej, powstao 370 tys. nowych miejsc pracy. Czy mona w ogle porwnywa sytuacj w sektorze energetycznym w Polsce i w krajach zachodnich UE? Podstawowe rnice w podejciu do zarzdzania energi w Polsce i w krajach ktre przystpiy do budowy nowoczesnych systemw energetycznych mona sprowadzi do trzech gwnych elementw. Po pierwsze - projekty krajowych systemw zarzdzania energi wykorzystuj sieci inteligentne (ang. Smart grid) i rozproszone systemy wytwarzania energii, ktre przewiduj wykorzystanie w tych systemach najnowszych technologii informatycznych (IT). Jest to moliwe dziki uyciu inteligentnych urzdze umieszczonych jako elementy sieci energetycznych. W efekcie daje to znacznie wiksze moliwoci funkcjonalne przy niszych kosztach. Uzyskanie zwikszonej efektywnoci jest moliwe dziki zastpieniu systemu opartego na centralnym wytwarzaniu i sterowaniu przepywem energii w sieciach przez bardziej efektywne systemy oparte na rozproszonej produkcji i zarzdzaniu przepywem energii z wykorzystaniem sieci inteligentnych (ang. Smart grid). Spektakularnym przykadem gwatowne-

Czy zarzdzanie energi to wany obszar kompetencji i aktywnoci polskich gmin? Troska o zapewnienie wystarczajcej iloci energii, bezpieczestwo dostaw, ceny i koszty energii jest istotnym problemem. Jest jednak czsto wykorzystywana do wywierania naciskw politycznych. Brak natomiast rzeczowej informacji na ten temat, zwaszcza na poziomie gmin. Poniej 40% gmin uznao za wane i konieczne opracowanie zaoe do zaopatrzenia gmin w ciepo, energi elektryczn i paliwa gazowe. A do obowizkw gminy naley: planowanie i organizowanie zaopatrzenia w ciepo, energi elektryczn i paliwa gazowe na obszarze gminy; planowanie owietlenia miejsc publicznych i drg znajdujcych si na obszarze gminy; finansowanie owietlenia ulic, placw i drg publicznych znajdujcych si na obszarze gminy; rwnie planowanie i organizowanie dziaa majcych na celu racjonalizacj zuycia energii, a take promocj rozwiza zmniejszajcych zuycie energii na obszarze gminy. Dodajmy najwaniejsze w okresie wyborw, oczekiwanie mieszkacw na popraw zaopatrzenia w energi i generalnie obniki cen dla klienta. By moe mae zainteresowanie wynika z tego, e wadze gminy nie maj szans na spenienie oczekiwa mieszkacw dlatego, e gmina nie zarzdza systemem zaopatrzenia w energi na swoim terenie. Gminy maj obowizek planowania, organizowania, finansowania, ale nie maj moliwoci bezporedniego oddziaywania na sposb ktry zapewni mieszkacom gminy energi. W wielu gminach przerwy w dostawach prdu zdarzaj si tak samo, jak to byo wczeniej, z owietleniem ulic te bywa rnie, przewanie gorzej bo koszty opat za energi rosn z roku na rok. Nikt nie wierzy e popraw sytuacji spowoduje wybudowaniu nowej elektrowni jdrowej czy te elektrowni korzystajcej z tradycyjnego wgla czy gazu. Rwnie zwikszone dostawy energii produkowanej z odnawialnych rde energii nie wpywaj na sytuacj mieszkacw gmin. Ostatecznie konsument paci wysok cen.

go zwikszenia efektywnoci i funkcjonalnoci, osignitym dziki zarzdzaniu sieci o rozproszonej strukturze jest rozwj telefonii komrkowej. W systemie opartym na centralnym wytwarzaniu energii i jej dystrybucji do kocowych odbiorcw, straty energii (liczone jako rnica iloci energii dostpnej w miejscu jej wytworzenia i iloci wykorzystywanej przez uytkownika kocowego) dochodz do 70%, natomiast w dobrze zaprojektowanych sieciach rozproszonych straty energii nie przekraczaj 10%. Dua cz z tych 70%, po wprowadzeniu inteligentnych rozproszonych systemw zarzdzania, staje si energi dostpn dla odbiorcw po niemal zerowych kosztach wytwarzania. Po drugie - waciwe okrelenie celu, ktry naley osign w rezultacie zbudowania i eksploatowania krajowego systemu zarzdzania energi. We wszystkich krajach realizujcych nowoczesne systemy zaopatrzenia w energi celem gwnym jest uzyskanie niezalenoci energetycznej. A istotne jest to, e cel ten jest realizowany przez uzyskiwanie niezalenoci energetycznej na poziomie regionu czy jednostek o charakterze naszych gmin. Osignicie niezalenoci energetycznej, w sensie ekonomicznym, polega na pozostawieniu na potrzeby wasne gminy, regionu czy kraju pewnej, najczciej duej, czci rodkw finansowych paconych za energi dostawcom nonikw energii pochodzcym spoza regionu, to nowe miejsca pracy dla mieszkacw regionu czy kraju, to tworzenie rynku sprzeday produktw i usug oferowanych w oparciu o najnowsze technologie, to w kocu tasza energia. Wskanik okrelajcy poziom niezalenoci energetycznej jest dobrym rozwizaniem z punktu widzenia modelu zrwnowaonego rozwoju gdy okrela on w sposb syntetyczny trzy aspekty efektywnoci: ekonomiczn, rodowiskow i spoeczn. Po trzecie - konsekwentne stosowanie, przy realizacji przedsiwzi na wszystkich poziomach, zasad wynikajcych z modelu zrwnowaonego rozwoju. A wic zapewnienie ekonomicznej, rodowiskowej i spoecznej efektywnoci przedsiwzi. Dla oceny efektywnoci realizowanych przedsiwzi naley wprowadzi ocen ilociow nie tylko elementw ekonomicznych i spoecznych, ktre stosunkowo atwo jest zmierzy korzystajc z oszacowania kosztw i

przychodw, ale rwnie dla oceny efektywnoci rodowiskowej, co jest znacznie trudniejsze. Wytwarzanie i wykorzystanie nonikw energii w sposb zapewniajcy popraw ochrony rodowiska (efektywno rodowiskow) moemy zmierzy poprzez szacowanie kosztw zwizanych z usuwaniem skutkw negatywnego wpywu dziaalnoci czowieka na rodowisko, a wic wzrostu kosztw opieki zdrowotnej, naprawy szkd w infrastrukturze powodowanych przez szkodliwe emisje a take korzyci dla gminy, regionu czy kraju pojawiajcych si na skutek przycigania przez region pewnych zasobw, w tym rwnie finansowych, dziki poprawie jako ycia w gminie, regionie czy kraju (do ilociowej oceny efektywnoci rodowiskowej stosuje si metod CBA Costs Benefit Analysis). W praktyce, ilociowa ocena aspektw rodowiskowych przy stosowaniu modelu zrwnowaonego rozwoju, ma swoje odzwierciedlenie w formie opat, podatkw czy subsydiw zwizanych ze stosowaniem okrelonych rozwiza technicznych. Jak na tle powyszych obserwacji wyglda nasz krajowy system zarzdzania energi? Praktycznie 100% energii elektrycznej wytwarzamy w Polsce centralnie. Nie ma informacji o prowadzonych pracach nad zaprojektowaniem nowoczesnego krajowego systemu zarzdzania energi w oparciu o sieci inteligentne i rozproszone wytwarzanie energii, nawet na poziomie koncepcyjnym. Jeeli chodzi o niezaleno energetyczn, to jej ocen ograniczamy w praktyce do jednego nonika, do energii elektrycznej. Ocena jest pozytywna bo w tym sektorze jestemy prawie w 100% niezaleni od importu surowcw do jej produkcji. Natomiast w sektorze transportu, ktry w nowoczesnej gospodarce ma najwikszy udzia w zuyciu energii i emisji zanieczyszcze, nasz kraj jest niemal w 100% uzaleniony od importu surowcw sucych do produkcji paliw stanowicych nonik energii w transporcie drogowym, lotniczym i morskim. W naszej konstytucji mamy zapis o tym, e w Polsce obowizuje model zrwnowaonego rozwoju. Przedstawiciele administracji rzdowej rwnie zapewniaj, e w Polsce stosowany jest model zrwnowaonego rozwoju. W praktyce nie jest on stosowany. Na adnym szczeblu zarzdzania i przy podejmowaniu decyzji, w tym przy ocenie ofert skadanych w ramach zamwie publicznych, kryteriw i zasad wynikajcych ze stosowania modelu zrwnowaonego rozwoju. Nie prowadzi si prac badawczych, analiz statystycznych i obserwacji zmierzajcych do zgromadzenia danych umoliwiajcych ilociowe szacowanie kosztw i korzyci (analiza CBA). W konsekwencji, w polskich uwarunkowaniach, niemoliwe wrcz jest zaprojektowanie i stosowanie mechanizmw zapewniajcych wczenie kosztw zewntrznych do procesw rynkowych czy te do podejmowania decyzji o wydatkowaniu rodkw finansowych na rozwj zgodnie z zasadami wynikajcymi z modelu zrwnowaonego rozwoju. Brak tych ilociowych szacunkw powoduje, e nie ma moliwoci oceny w sposb jednoznaczny efektywnoci spoecznej i rodowiskowej w powizaniu z efektywnoci ekonomiczn.

Potrzebujemy projektu systemu zarzdzania energi dla Polski na miar wspczesnych wyzwa i nowoczesnych technologii. Jak zaprojektowa, zbudowa i odda do uytkowania taki system? Podstawowa zasady przy realizacji tego rodzaju przedsiwzicia s proste i jednoznaczne. Projektowa tak, aeby obj cao, wszystkie elementy skadajce si na system. Widzie system z lotu ptaka (top down analysis). Budowa, wdraa, wprowadza w ycie zaprojektowany system, zaczynajc od moliwie maego i krytycznego dla realizacji caoci systemu elementu skadowego, od fundamentu systemu (bottom up analysis) a nastpnie dodawa kolejne elementy. Elementem krytycznym i warunkiem decydujcym o kocowym sukcesie takiego podejcia jest precyzyjne zdefiniowanie na poziomie projektu zczy (z ang. Interfaces) pomidzy elementami skadajcymi si na objty projektem system. By moe, ku zaskoczeniu niektrych, omiel si stwierdzi, e projekt takiego systemu jest prawie gotowy. W kadym razie jego przygotowanie dla Polski na poziomie szczegowoci umoliwiajcej przejcie do fazy wdraania wydaje si przedsiwziciem stosunkowo prostym, a koszty przygotowania projektu, w stosunku do kosztw caego przedsiwzicia niewielkie. Opracowanie projektu systemu nie powinno trwa duej ni 8 do 12 miesicy, a koszty jego wykonania nie powinny przekroczy 1 miliona zotych. Mam na myli wykorzystanie powszechnie znanych, publikowanych na konferencjach i przyjtych do realizacji przez wiele krajw, koncepcji architektury systemw opartych na sieciach inteligentnych z ang. smart grids. Idc ladami innych krajw powinnimy na podstawie tak opracowanego projektu uzyska decyzj rzdu, ktra zatwierdzi realizacj projektu przez najbliszych kilkanacie lat. Dla jasnoci przedstawionych propozycji dodam, e opracowanie projektu dla krajowego systemu zarzdzania energi nie ma zwizku z podejmowaniem decyzji czy budowa czy nie budowa elektrowni jdrow czy te elektrowni korzystajc z tradycyjnego wgla. Opracowanie projektu powinno by powierzone instytucji lub organizacji niezalenej od wystpujcych na rynku producentw energii, dystrybutorw i innych jednostek dziaajcych na rynku energii. Wykonawca opracowania powinien wykorzysta do opracowania projektu wszelkie dostpne rda informacji i ekspertw zarwno krajowych jak i midzynarodowych. Dla przykadu, w USA koncepcja architektury systemu i tego najmniejszego elementu, krytycznego przy wdraaniu i stanowicego fundament systemu, zostaa zdefiniowana i znajduje si w fazie wdraania. Informacja dla wdraajcych jest upowszechniona i dostpna dla wszystkich zainteresowanych przez Internet. W naszych warunkach, wzorujc si na amerykaskiej koncepcji, tym kluczowym elementem systemu od ktrego naley rozpocz budow nowoczesnego krajowego systemu zarzdzania energi powinien by inteligentny system zarzdzania energi w gminie. W systemie zarzdzania energi w gminie naley wykorzysta koncepcj sieci inteli-

gentnej (smart grid). Oczywicie pierwsze systemy dla gmin powinny mie charakter rozwiza prototypowych sucych do zdobycia pierwszych dowiadcze i demonstrowania przyjtych rozwiza innym zainteresowanym gminom i osobom zaangaowanym w kierowaniu, najpierw przygotowaniem projektu, a nastpnie budow krajowego systemu zarzdzania energi. Co naley wic zapewni gminie, aby rozpocz budow takiego systemu? Prace nad systemem dla gminy mona rozpocz rwnolegle z prowadzeniem prac dla projektu krajowego systemu zarzdzania energi. Po pierwsze naley okreli cel budowy takiego systemu. Powinno nim by najbardziej efektywne zaopatrzenie w energi mieszkacw gminy w warunkach wynikajcych ze stosowania modelu zrwnowaonego rozwoju. A wic zapewnienie najlepszej ekonomicznej, rodowiskowej i spoecznej efektywnoci przedsiwzicia. Okrelenie celw systemu dla gminy powinno mie charakter uzgodnie pomidzy gmin a kierownictwem systemu krajowego w powizaniu z okreleniem warunkw realizacji: w tym prawno-organizacyjnych i zasobw potrzebnych do realizacji przedsiwzicia. Po drugie - gmina na terenie ktrej zostanie zbudowany prototypowy system zarzdzania energi z wykorzystaniem sieci inteligentnych musi otrzyma moliwo prawne, finansowe i organizacyjne zarzdzania energi na terenie gminy ze wszystkimi atrybutami technicznymi, ekonomicznymi, spoecznymi i rodowiskowymi, ktre takie zarzdzanie umoliwiaj. Powysze moliwoci powinny uwzgldnia stosowanie systemowego podejcia do zarzdzania gmin, w tym swobod integrowania rnych dziaa i dziaalnoci gwarantujcych swobod dysponowania zasobami ludzkimi, finansowymi, rzeczowymi i informacyjnymi dla potrzeb najbardziej efektywnego zaopatrzenia w energi. Dla przykadu systemowe, zintegrowane podejcie do zarzdzanie energi spowoduje rozpatrywanie przy budowie

systemu zarzdzania energi relacji tego systemu z budow energooszczdnego domu komunalnego, z systemem owietlenia ulicznego, rozwizaniami z dziedziny komunikacji (prywatnej i publicznej), z systemami chodzenia i ogrzewania czy przetwarzania odpadw, a nawet ukierunkowaniem produkcji rolnej. Prototypowy charakter budowanego systemu zwizany jest z poniesieniem kosztw niewspmiernie wikszych od kosztw wprowadzania do eksploatacji sprawdzonych rozwiza standardowych. Konieczne jest zatem wsparcie finansowe ze rodkw przewidzianych na rozwj najnowszych technologii i wprowadzanie rozwiza zapewniajcych efektywno zarzdzania energi na najwyszym poziomie. Pilotowy i demonstracyjny charakter systemu wymaga, zawieszenia obowizku stosowania przez gmin realizujc projekt, tych przepisw i regulacji ktrych stosowanie ogranicza swobod dysponowania zasobami sucymi do wytwarzania, gromadzenia, dystrybucji i sprzeday nonikw energii oraz przepisw powodujcych ograniczenie moliwoci stosowania urzdze, systemw i instalacji wykorzystujcych noniki energii na terenie gminy. Gmina musi uzyska prawo do negocjowania i ustalania cen energii i jej nonikw kupowanych i sprzedawanych na terenie gminy, a take swobod przy stosowania subsydiw, zacht, opat, kar i podatkw jako mechanizmw umoliwiajcych przeniesienie kosztw zewntrznych na operacje rynkowe. Gmina musi mie rwnie moliwo swobodnego stosowania rozwiza motywacyjnych zmierzajcych do osignicia celw stawianych przed budowanym systemem zarzdzania energi. Po trzecie - na etapie budowania koncepcji systemu, kierujcy projektem dla gminy musi uzgodni z kierujcym projektem krajowego systemu zarzdzania energi zcza z systemem krajowym: Interface techniczny (np. standardy przesyania); Interface finansowy (motywacja z poziomu centralnego subsydia na poziomie centralnym) Interface rzeczowy (rodzaje urzdze na styku systemw i urzdzenia komunikujce si zdalnie pomidzy systemami); Interface informacyjny. Po czwarte - kierujcy realizacj systemu dla gminy musi mie moliwo zarzdzania projektem co oznacza prawo

do autonomicznego wykonywania funkcji: planowania, organizowania, motywowania i kontroli przy wykorzystaniu zasobw ludzkich, finansowych, rzeczowych i informacyjnych bdcych w dyspozycji projektu. Oddziaywanie krajowego systemu zarzdzania energi na system zarzdzania energi w gminie powinno odbywa si poprzez motywowanie. Wszelkie inne kontakty powinny mie charakter rynkowy. Po pite realizacja systemu powinna si odbywa z zachowanie norm prawnych i zasad oglnie obowizujcych, ktre nie ograniczaj moliwoci zarzdzania zaopatrzeniem w energi na terenie gminy, na przykad stosowanie prawa zamwie publicznych czy obowizek przestrzegania zasad wynikajcych z modelu zrwnowaonego rozwoju.

To moe podsumujmy dotychczasowe rozwaania - co naley ju "od jutra" zacz robi, aby wizja zrwnowaonej i bezpiecznej energetycznie gminy, ze szlachetnej wizji zacza stawa si rzeczywistoci?
Niewtpliwie jest ju najwysza pora, eby rozpocz w Polsce prace zmierzajce do uruchomienia prototypu maego lokalnego systemu zarzdzania zaopatrzeniem w energi przy wykorzystaniu sieci inteligentnej. Nie naley myli tego systemu z systemem inteligentnego opomiarowania. Najwysza pora, bo ju za chwil trudno bdzie dogoni uciekajc czowk, a ceny energii w Polsce oka si duo wysze od cen energii w innych krajach europejskich. Dobrze byoby nie zapomina, przy okazji prac nad takim nowoczesnym systemem zarzdzania, e wybierajc konkretne urzdzenia czy technologie nie znajdziemy jedynych urzdze, ktre naley zastosowa, ani technologii zawsze susznych, uniemoliwia to nieustanny postp technologiczny i system rynkowy. Natomiast nie ulegaj zmianie cele stawiane przed systemem. Rwnie sposb okrelania kryteriw sucych do oceny przydatnoci zastosowania poszczeglnych rozwiza czy urzdze nie powinien ulega zmianom. Kryteria powinny by okrelane w sposb gwarantujcy stosowanie zasad wynikajcych z modelu zrwnowaonego rozwoju. Nie zmieni si rwnie metodyka prowadzenia prac nad rozwizaniem prototypowym, ktra zakada e po pierwsze trzeba okreli cel, jaki zamierzamy osign. Cel powinien by okrelony w sposb mierzalny po to, ebymy, po zakoczeniu pracy nad prototypem, mogli dokona pomiaru uzyskanych rezultatw i oceni czy cel zosta osignity. Poza stosowaniem przyjtej dla realizacji prac nad systemem metodyki, dla osignicia kocowego sukcesu musz by zapewnione warunki umoliwiajce realizacj przedsiwzicia, no i zapewnione skuteczne wykonanie. Pozostaje na koniec zasadnicze pytanie ktre pozostawiam bez odpowiedzi. Kto powinien podj niezbdne decyzje? Moe potrzebna jest uchwaa sejmu, a moe wystarczy uruchomi program w ramach istniejcych funduszy wspierajcych rozwj najnowszych technologii w obszarze czystej energii? Dzikujemy za rozmow!

OZE, ISE I PROSUMPCJA CZY WGIEL I ATOM?

oniec stycznia 2014 r. by szczeglny jeli chodzi o legislacyjne projekty uregulowa odnoszcych si do przyszoci polskiej energetyki. Rada Ministrw przyja 28 stycznia 2014 r. uchwa w sprawie Programu Polskiej Energetyki Jdrowej, a dzie pniej Rzdowe Centrum Legislacji ogosio kolejny projekt ustawy o OZE. Jednak ju w dniu 4 lutego 2014 roku opublikowany zosta kolejny projekt ustawy o OZE (v.6.2) wraz z uzasadnieniem, now ocen skutkw regulacji oraz protokoem rozbienoci do projektu ustawy z 29 stycznia br. (v.6.1). Program atomowy Program Polskiej Energetyki Jdrowej (PPEJ) przewiduje, e w Polsce powstan dwie elektrownie jdrowe. Pierwsza z nich ma zacz dziaa do koca 2024 r. Druga powinna by gotowa do 2035 r. W Programie znalaz si te harmonogram dziaa niezbdnych do powstania w Polsce tych elektrowni. Jego zapisy ustalaj rwnie role i zakres odpowiedzialnoci instytucji odpowiadajcych za wdraanie PPEJ, kwestie bezpieczestwa jdrowego oraz moliwoci finansowania inwestycji itp. Przyjcie powyszej uchway stanowi krok w kierunku budowy elektrowni atomowej, cho nie przesdza ostatecznie o realizacji takiej inwestycji. Program PPEJ to pierwszy kompleksowy dokument dotyczcy energetyki jdrowej w Polsce. Do koca 2015 r. wykonany ma zosta projekt techniczny inwestycji oraz uzyskanie wymaganych uzgodnie. Wedug zapisw w PPEJ do koca 2016 roku ma zosta wyznaczona lokalizacja pierwszej elektrowni oraz maj zosta zawarte kontrakty na dostaw odpowiedniej technologii. Budowa pierwszej elektrowni miaby si rozpocz w 2019 roku. Po 2025 roku powstayby kolejne bloki pierwszej elektrowni i rozpoczaby si budowa drugiej elektrowni. Jej budowa powinna zakoczy si w 2035 roku. Po pierwsze bezpieczestwo i dywersyfikacja Wprowadzenie innych, ni wgiel, rde energii w polskiej energetyce jest konieczne i podyktowane wymogami bezpieczestwa i zrwnowaonego rozwoju. Problemy i kontrowersje rodz jednak kwestie - jakie to maj by rda. Podstawowa linia sporu przebiega midzy zwolennikami energetyki odnawialnej i jdrowej. Niektrzy eksperci, m.in. dr. in. Andrzej Strupczewski, prof. nadzw. Narodowego Centrum Bada Jdrowych i wiceprezes Stowarzyszenia Ekologw na Rzecz Energetyki Nuklearnej dywersyfikacj energii uj w postaci alternatywy: albo odnawialne rda, albo energia jdrowa. Obydwa te kierunki dziaa s kosztowne i w istotnym zakresie wzajemnie si wykluczaj. Eksperci prorokuj, e by moe ju za rok, dwa zacznie

w Polsce brakowa prdu. Nawet najwiksi optymici nie wykluczaj, e w 2016-2017 moe do tego nie doj. Zaczn si przerwy w dostawach prdu, ktre w pierwszej kolejnoci odczuby przemys, bo dostawy dla gospodarstw domowych s zawsze priorytetowe. Nasuwa si zatem pytanie: jak mona temu zaradzi, skoro pierwsza elektrownia jdrowa w Polsce miaaby powsta najwczeniej za lat 15 czy 20? Energia z OZE moe by wykorzystywana wczeniej i skutecznie wesprze krajow energetyk podczas jej ewentualnego kryzysu. OZE s rwnie perspektywicznie czci skadow innowacyjnego programu przebudowy sieci energetycznych. Eksperci nie maj wtpliwoci: wprowadzenie inteligentnych sieci energetycznych (smart grids) oraz inteligentnych licznikw (smart metering) jest nieuniknione. W tym kontekcie wane jest rwnie rozwijanie energetyki prosumenckiej. Zakada si m.in., e energi w duszej perspektywie czasowej powinni wytwarza konsumenci, czyli ci, ktrzy z niej na co dzie korzystaj, ale te j produkuj i maj moliwo sprzedawania jej w okrelonych okresach czasu do sieci.

Ustawa o OZE zielone miejsca pracy czekaj ju dugo

Tymczasem prace nad ustaw o odnawialnych rdach energii trwaj od dawna, lecz z nie najlepszym skutkiem. Po

21 miesicach od pierwszej publikacji projektu ustawy o OZE na stronach Rzdowego Centrum Legislacji ukaza si kolejny projekt tego dokumentu w wersji 6.1 datowany na 29 stycznia 2014 r. To ju czwarta koncepcja wsparcia dla wytwarzania energii elektrycznej oraz biogazu rolniczego w odnawialnych rdach energii. Jednak ju w dniu 4 lutego 2014 roku opublikowany zosta pity projekt ustawy o OZE (v.6.2) wraz z uzasadnieniem, now ocen skutkw regulacji oraz protokoem rozbienoci do projektu ustawy z 29 stycznia br. (v.6.1). Ministerstwo Gospodarki (autor projektu regulacji) odrzucio uwagi Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministerstwa rodowiska w sprawie podniesienia ceny zakupu energii elektrycznej z mikroinstalacji z 80% redniej ceny giedowej energii w poprzednim roku do 100% i podao uzasadnienie swojego stanowiska w postaci przykadu obliczeniowego. Zwolennicy OZE s przekonani, e za opieszao rzdu w tworzenia prawa dotyczcego OZE zapacimy blisko 9 mld z. W latach 2015-2020, kiedy miaby obowizywa nowy system wsparcia energetyki odnawialnej (OZE), zapacilibymy za niego cznie 24 mld z. Tymczasem gdybymy pozostali przy obecnym osigniecie podobnego efektu kosztowaoby to nas od 35 do 50 mld z wynika z analiz Ministerstwa Gospodarki. Resort gospodarki oszacowa ponadto, e dziki rozwojowi energetyki odnawialnej bdziemy co roku zwiksza zatrudnienie o blisko 10 tys. osb. W tej sferze gospodarki ostatnie lata, z braku regulacji prawnej OZE mona niestety spisa na straty. Za brak wdroenia dyrektywy o OZE grozi Polsce 134 tys. euro kary za kady dzie zwoki, co rocznie daje kwot 200 mln z.

Wielu inwestorw planujcych np. zaoenie w naszym kraju farm wiatrowych decyzje o rozpoczciu budowy uzaleniaj od sytuacji prawnej, sytuacji na rynku energii i stabilnoci systemu wsparcia dla OZE. Potwierdzaj, e w momencie, kiedy ceny zielonych certyfikatw wzrosy do poziomu, ktry gwarantuje zwrot kapitau sytuacja na rynku OZE nieco si poprawia. Zaraz jednak dodaj, e nie tylko oni, ale wszyscy inwestorzy, ktrzy maj przygotowane projekty inwestycyjne OZE czekaj na wejcie w ycie stosownej ustawy. Od ksztatu nowych regulacji bdzie zaleaa opacalno nowych projektw. W ostatnich projektach ustawy o OZE podkrelono, e priorytetowym efektem planowanej ustawy bdzie zapewnienie realizacji celw w zakresie rozwoju OZE wynikajcych z dokumentw rzdowych, tj. Polityki energetycznej Polski do 2030 r. Kolejnym wanym efektem bdzie wdroenie schematu zoptymalizowanych mechanizmw wsparcia dla producentw energii elektrycznej z OZE lub biogazu rolniczego, ze szczeglnym uwzgldnieniem generacji rozproszonej opartej o lokalne zasoby OZE. Jak najszybsze uchwalenie ustawy o OZE stworzy wyjtkow moliwo dostosowania przyjtych rozwiza prawnych do standardw prawniczych rynku energii odnawialnej obowizujcych w innych krajach UE. Wci jednak pozostaje otwarte pytanie: kiedy te zapisy, mniej czy bardziej kontestowane, ale jednak, wejd w kocu w ycie. Wsparcie dla OZE i prosumpcji

Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska zdecydowa si na wsparcie dla OZE nie czekajc na przepisy ustawy o odnawialnych rdach energii. Wedug informacji z Narodowego Funduszu planowane jest przekazanie w 2014 roku ok. 1 mld z w formie dotacji i poyczek na projekty zwizane z promocj alternatywnych rde energii oraz zwikszanie efektywnoci energetycznej W br. na wsparcie NFOiGW mog m.in. liczy mae i rednie instalacje do 40 MW mocy, ktrych waciciele chc ograniczy emisje zanieczyszcze do atmosfery. Fundusz moe umorzy do 15 proc. wartoci takich inwestycji. Od stycznia br. ruszy te program "Bocian", wspierajcy rozproszone odnawialne rda energii, np.: biogazownie, wiatraki, mae elektorowie wodne, kotownie na biomas, systemy fotowoltaiczne, czy instalacje do pozyskiwania energii ze rde geotermalnych. Oprocentowanie poyczek w Bocianie to 3miesiczny WIBOR minus 100 pkt bazowych, nie mniej ni 2 proc.
W tym te roku ruszy program "Prosument", wspierajcy inwestycje w mikro i mae instalacje OZE w budynkach mieszkalnych jedno- i wielorodzinnych. Projekt realizowany przez NFOiGW w ramach programu priorytetowego Wspieranie rozproszonych, odnawialnych rde energii. Cz 4) Prosument - linia dofinansowania z przeznaczeniem na zakup i monta mikroinstalacji odnawialnych rde energii ma budet - na lata 2014-2020 - to ok. 600 mln z, z moliwoci zawierania umw do 2018 r. Program obejmuj zakup i monta mikroinstalacji odnawialnych rde energii typu prosumenckiego do produkcji energii ciepl-

nej i elektrycznej: kotw na biomas, pomp ciepa, kolektorw sonecznych, systemw fotowoltaicznych, maych elektrowni wiatrowych i ukadw mikrokogeneracyjnych. Pord zaoe programu brakuje jednak kluczowych ustale,. m.in. struktury finansowania inwestycji- tj. jaka cz kosztw bdzie sfinansowana z dotacji, a jaka z preferencyjnego kredytu na 1%. Jak poinformowa Ryszard Ochwat z NFOiGW bez nowelizacji prawa ochrony rodowiska Narodowy Fundusz nie moe uruchomi systemu poyczek. Beneficjenci czy potencjalni wnioskodawcy zastanawiaj si co robi. Cz z nich bdzie z decyzj czeka na ostateczny ksztat prawa aby odpowiednio dostosowa swoje projekty do nowych przepisw. By moe w tym roku ruszy take program w ramach PolSEFF-u, czyli programu finansowania rozwoju energii zrwnowaonej w Polsce. Oferta skierowana byaby do sektora MP, zainteresowanego inwestycjami w nowe technologie i urzdzenia obniajce zuycie energii lub wytwarzajce energi ze rde odnawialnych. Budet tego Funduszu ma wynie 60 mln z. Czy do tego czasu przepisy ustawy o OZE, na co czekaj wszyscy zainteresowani rozwojem energii z niekonwencjonalnych rde energii, wejd w kocu w ycie? OZE potrzebne take na wsi Skoro tak wiele problemw z OZE maj inwestorzy w miastach, to co dopiero mwi o problemach w tej sferze na wsiach? Rolnicy zuywaj w Polsce 6% caego bilansu energii, a z uwagi na oddalenie od rde jej wytwarzania pac najwysze ceny i maj najwiksze problemy z zapewnieniem dostawy energii o odpowiedniej mocy i jakoci. Sytuacja bdzie si niestety pogarszaa z uwagi na zaniedbania w zakresie rozbudowy wiejskich sieci rozdzielczych

energii elektrycznej i gazu oraz nieuchronnego odchodzenie od taryfowania (wsparcia niszymi taryfami). Rozwizaniem s odnawialne rda energii (OZE) i mikrosieci oraz inteligentne sieci energetyczne. W ich budowaniu ma pomc rolnikom projekt Odnawialne rda energii w gospodarstwach rolnych i inteligentnych sieciach (akronim OZERISE), realizowany m.in. przez Instytut Energetyki Odnawialnej, bdcym koordynatorem projektu. Ide tego projektu jest zachcenie i wsparcie rolnikw w zastpowaniu konwencjonalnych rde energii ekologicznymi rozwizaniami technologicznymi oraz pokazanie korzyci wynikajcych z wykorzystania odnawialnych rde energii dla rolnictwa i obszarw wiejskich w lokalnych grupach (mikrosieci, lokalne grupy bilansujce, zintegrowane rda OZE u wsppracujcych rolnikw). Zadaniem projektu jest te praktyczne potwierdzenie, e stosowanie minimum jednego rda OZE zmniejsza koszty prowadzenia gospodarstw rolnych, jest rdem dodatkowych dochodw ze sprzeday nadwyek energii, a take sposobem na ochron rodowiska. Korzyci te si zwielokrotniaj, jeeli pojedyncze dotychczas OZE funkcjonuj w lokalnych systemach zintegrowanych. Oferta uczestnictwa w projekcie dotyczy w szczeglnoci gospodarstw, ktre rozwaaj zainstalowanie urzdzenia energetyki odnawialnej, np. maej elektrowni wiatrowej, kolektora sonecznego, systemu fotowoltaicznego, kota na biomas lub biogazowni, bd te ju posiadaj OZE. W sposb priorytetowy kwalifikowane bd zgoszenia od grup ssiedzkich kilku rolnikw z jednej miejscowoci lub z jednej gminy. Czy rolnicy rusz gremialnie, aby uczestniczy w tym projekcie? Cz z nich rwnie czeka na now ustaw.

10

INNOWACJE W LOKALNEJ ENERGETYCE

odel prosumenta w energetyce jest cile powizany z rozwojem inteligentnych sieci energetycznych i inteligentnego opomiarowania. Rozwizania tego typu maj umoliwi prosumentom dokonywanie prawidowych rozlicze wytwarzanej, zuywanej, kupowanej i sprzedawanej energii elektrycznej. Smart Grids

Wprowadzenie przez operatorw systemw dystrybucyjnych elektroenergetycznych zaawansowanych systemw pomiarowych AMI (Advanced metering infrastructure) stanowi ma gwarancj prawidowego funkcjonowania systemu generacji rozproszonej (wielo rde wytwarzania energii), ktrego istotnym elementem jest operowanie zbiorem wielu informacji pomiarowych, ich przetwarzanie i przechowywanie, a take wysyanie i odbieranie tych informacji (skomunikowanie). Prawidowe i przejrzyste funkcjonowanie tego systemu ma by swoist zachta dla inwestorw chccych realizowa projekty zwizane z wytwarzaniem energii elektrycznej w mikroinstalacjach i maych instalacjach. Spjny system zbierania i analizowania informacji pomiarowych ma take zminimalizowa ryzyko wystpienia tzw. przecie, czyli sytuacji, kiedy rozproszone mae rda energii elektrycznej w szczytowych godzinach swojej produkcji mog przeciy sie elektroenergetyczn. Regulator rynku paliw i energii (Prezes Urzdu Regulacji Energetyki URE) zapowiada wdroenie modelu regulacji sieciowych tworzcych warunki dla otwarcia sieci dystrybucyjnych na energetyk rozproszon, w tym prosumenck. Na stronie Urzdu Regulacji Energetyki: www.ure.gov.pl, zawarte s informacje na temat wdraania systemu inteligentnych sieci i inteligentnego opomiarowania: http:// ise.ure.gov.pl/.

Inteligentna sie energetyczna (ang. smart grid) to system, ktry przy uyciu nowoczesnych technologii teleinformatycznych pozwala na stae monitorowanie produkcji i zuycia energii w czasie rzeczywistym (rwnowaenie popytu i poday energii elektrycznej w okrelonych jednostkach czasu). Uycie specjalnych licznikw (tzw. licznikw inteligentnych ang. smart meter) oraz systemu informatycznego umoliwia automatyczne przesyanie informacji o awariach. Inteligentna sie energetyczna to przede wszystkim zmiana w sposobie zarzdzania dystrybucj energii na bardziej efektywny i bezawaryjny, poprzez biec wymian informacji midzy wszystkimi uczestnikami sieci, czyli tymi, ktrzy produkuj energi, przesyaj j i konsumuj. System ISE, ktry ju zosta wprowadzony w wielu pastwach w Europie, jest rwnie jednym ze sposobw, ktry ma ustrzec odbiorcw przed przerwami w dostawie energii (tzw. blackout'ami) m.in. dziki rozwojowi systemu rozproszonych rde energii odnawialnej (OZE) oraz wyrwnaniu jej dobowego zuycia, poprzez tzw. zarzdzanie popytem na energi. Inteligentne liczniki w czasie rzeczywistym pokazuj dokadne zuycie energii i automatycznie przekazuj te dane dostawcy. Wszystko to pozwala efektywnie zarzdza poda energii elektrycznej i jej rezerwami. Inteligentny (zdalny i automatyczny) pomiar energii elektrycznej eliminuje potrzeb manualnej kontroli stanu licznikw i w przyszoci oznacza zaprzestanie rozliczania kupowanej energii elektrycznej w oparciu o prognozy zuycia i faktury zaliczkowe. Odbiorcy bd te mogli zobaczy ilo zuytej energii na koncie w Internecie i to w rozbiciu na godziny oraz pory dnia. Patno za biece zuycie energii elektrycznej daje moliwo lepszego planowania budetw domowych. Odbiorca bdzie mg ledzi jak poszczeglne urzdzenia domowe wpywaj na zuycie energii. Przy odpowiednio dostosowanej instalacji elektrycznej i zamontowaniu stosownego oprogramowania (tzw. inteligentne sieci domowe HAN) odbiorcy energii elektrycznej bd mogli zarzdza prac konkretnych obwodw elektrycznych i korzysta z okrelonych urzdze elektrycznych w czasie, kiedy energia jest najtasza. Inteligentne liczniki pomog w wiadomym gospodarowaniu energi elektryczn, a tym samym pozwol lepiej zarzdza wydatkami w gospodarstwie domowym. Majc wiedz na temat profilu swojego zuycia odbiorcy bardziej wiadomie bd poszukiwa ofert na rynku energii dostosowanych do ich potrzeb, z kolei przedsibiorstwa obrotu energi elektryczn wzmog aktywno w kierunku wprowadzenia ofert cenowych dostosowanych do potrzeb klientw mierzonych poziomem zuycia energii. W konsekwencji doprowadzi to do racjonalizacji zuycia energii, poprawy efektywnoci jej uytkowania i wzrostu konkuren-

11

cji na rynku energii elektrycznej. ISE w gminie Ustawa z dnia 8 marca 1999 r. o samorzdzie gminnym stanowi w art. 2: Art. 2. 1. Gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu wasnym i na wasn odpowiedzialno; 2. Gmina posiada osobowo prawn; 3. Samodzielno gminy podlega ochronie sdowej. Z kolei art. 7 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy przewiduje, i zaspokajanie zbiorowych potrzeb wsplnoty naley do zada wasnych gminy. W szczeglnoci zadania wasne obejmuj sprawy: wodocigw i zaopatrzenia w wod, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ciekw komunalnych, utrzymania czystoci i porzdku oraz urzdze sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadw komunalnych, zaopatrzenia w energi elektryczn i ciepln oraz gaz. Art. 18.1 ustawy Prawo energetyczne stanowi, i do zada wasnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energi elektryczn, ciepo i paliwa gazowe naley: 1) planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepo, energi elektryczn i paliwa gazowe na obszarze gminy; planowanie owietlenia miejsc publicznych i drg znajdujcych si na terenie gminy; finansowanie owietlenia ulic, placw i drg publicznych znajdujcych si na terenie gminy;

wic przyj, e jeli okrelone przedsiwzicie suy realizacji przez gmin jej zada to finansowe partycypowanie w tym wzgldzie znajdzie swoje uzasadnienie, niemniej wszystko musi odbywa si zgodnie z zasadami dotyczcymi prawidowoci wydatkowania rodkw publicznych. Rol gminy w powyszym zakresie jest na pewno pobudzanie wiadomoci mieszkacw gminy bdcych odbiorcami energii w zakresie korzyci wypywajcych z inteligentnego opomiarowania. Wdroenie ISE na terenie gminy to take szansa na popraw jakoci energii elektrycznej na danym terenie, co warunkuje pozyskanie nowych inwestycji przemysowych. Dodatkowo wyposaenie infrastruktury komunalnej w inteligentn sie we wsppracy z dystrybutorem energii elektrycznej przynie moe znaczc redukcj wydatkw na energi, czym mona uzasadni zasadno przeprowadzenia okrelonych inwestycji w tym zakresie. ISE to te szansa na aktywizacj mieszkacw gminy, na upodmiotowienie ich na rynku energii poprzez umoliwienie im wytwarzania energii elektrycznej w mikrordach (energetyka prosumencka). Konkludujc i odnoszc si do istoty pytania: Gmina ma kompetencje i moliwoci do wspierania na swoim terenie rozwoju ISE, natomiast nie mona temu na razie przypisa przymiotu bezwzgldnego obowizku. ISE mog by dla gmin rodkiem do osignicia okrelonych (nawet obowizkowych) celw, ale wprowadzenie zwizanego z tym systemu nie jest wyartykuowanym wprost w przepisach prawa obowizkiem. Energetyka prosumencka Energetyka prosumencka to model systemu energetycznego, w ktrym odbiorca energii elektrycznej jest nie tylko jego uytkownikiem (konsumentem), ale take aktywnym uczestnikiem producentem energii, ktry moe przy tym

2) 3)

4)

planowanie i organizacja dziaa majcych na celu racjonalizacj zuycia energii i promocj rozwiza zmniejszajcych zuycie energii na obszarze gminy. Za art. 19 ww. ustawy stwierdza, i projekt zaoe do planu zaopatrzenia w ciepo, energi elektryczn i paliwa gazowe powinien okrela przedsiwzicia racjonalizujce uytkowanie ciepa, energii elektrycznej i paliw gazowych. Z powyszych przepisw wynika, i wdraanie systemu inteligentnych sieci (ISE) oraz inteligentnego opomiarowania moe lee w sferze zainteresowania gminy.

Kwestia dostarczania energii elektrycznej w tym obowizek opomiarowania spoczywa na operatorach systemw dystrybucyjnych zaopatrujcych odbiorcw w energi elektryczn, ktrzy maj zapewnione w swoich taryfach rodki na realizacj tych zada. Dziaania gminy nie mog zastpowa ustawowej powinnoci dystrybutorw energii elektrycznej (wydatkowanie rodkw publicznych przez samorzd podlega cisym rygorom prawnym). Dziaania regulatora rynku paliw i energii w zakresie promowania i wdraania inteligentnych sieci i inteligentnego opomiarowania skierowane s przede wszystkim do dystrybutorw energii a nie do gmin. Zatem w kontekcie samorzdu moemy w tym zakresie mwi o dziaaniach, ktre wprost nie mieszcz si w sferze obowizku a bardziej w sferze dziaa fakultatywnych sucych poredniej realizacji przez gmin innych postulatw ustawodawcy (efektywno energetyczna, ochrona rodowiska, bezpieczestwo energetyczne, rozwj OZE). Mona

12

ewentualne nadwyki wyprodukowanej energii odstpi innym odbiorcom. Prosument to podmiot zaangaowany w tworzenie (wsptworzenie) okrelonego produktu oraz jego bezporedni konsument (wspkonsument). Jednym z podstawowych celw polityki energetycznej jest rozwj energetyki prosumenckiej (obywatelskiej), co zwikszy ma bezpieczestwo energetyczne kraju oraz efektywno energetyczn (ograniczenie strat poprzez produkcj energii elektrycznej w miejscu jej zuywania). Przedstawiony w dniu 17 wrzenia 2013 r. przez Ministerstwo Gospodarki dokument: Schemat zoptymalizowanych mechanizmw wsparcia dla wytwrcw energii elektrycznej z odnawialnych rde energii lub biogazu rolniczego, zawierajcy podstawowe zaoenia projektowe w zakresie wsparcia wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych rde przewiduje dedykowane, dodatkowe wsparcie w celu stworzenia zdywersyfikowanej struktury wytwarzania energii elektrycznej oraz wykorzystania krajowych zasobw energetycznych. Cel ten ma by realizowany poprzez wprowadzenie rozwiza umoliwiajcych rozwj maoskalowej energetyki prosumenckiej, sucej zaspokajaniu wasnych potrzeb energetycznych przez odbiorcw. Przyjte w powyszym dokumencie propozycje dziaa obejmuj:

Wprowadzenie obowizku zakupu nadwyek energii

elektrycznej, ktra zostaa wytworzona w mikroinstalacji przez kolejnych 15 lat, po cenie 80% redniej ceny sprzeday energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym, ogoszonej przez Prezesa Urzdu Regulacji Energetyki (Prezesa URE).

Promowanie wykorzystania energii ze rde odnawialnych w nowo oddanych budynkach lub poddanych generalnemu remontowi (od dnia 1 stycznia 2015 r.).

Uatwienia zwizane z przyczeniem do sieci dla mikroinstalacji. Przewidziane w powyszym zakresie postulaty znalazy swj wyraz w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012 r., poz. 1059 z pzn. zm.), gdzie istotne elementy ustawowego wsparcia drobnych producentw energii elektrycznej wprowadzone zostay na mocy ustawy z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz niektrych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 984). Mikroinstalacje Mikroinstalacja to odnawialne rdo energii o cznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie wikszej ni 40 kW, przyczone do sieci elektroenergetycznej o napiciu znamionowym niszym ni 110 kV lub o cznej mocy zainstalowanej cieplnej nie wikszej ni 120 kW. Za przyczenie mikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej nie pobiera si opat. Art. 7 ust. 8d4 przywoanej wyej ustawy stanowi, i W przypadku gdy podmiot ubiegajcy si o przyczenie mikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej jest przyczony do sieci jako odbiorca kocowy, a moc zainstalowana mikroinstalacji, o przyczenie ktrej ubiega si ten podmiot, nie jest wiksza ni okrelona w wydanych warunkach przyczenia, przyczenie do sieci odbywa si na podstawie zgoszenia przyczenia mikroinstalacji, zoonego w przedsibiorstwie energetycznym, do sieci ktrego ma by ona przyczona, po zainstalowaniu odpowiednich ukadw zabezpieczajcych i ukadu pomiaroworozliczeniowego. W innym przypadku przyczenie mikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej odbywa si na podstawie umowy o przyczenie do sieci. Koszt instalacji ukadu zabezpieczajcego i ukadu pomiarowo-rozliczeniowego ponosi operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego. Przepis powyszy znajduje zastosowanie niezalenie od tego czy podmioty te s osobami fizycznymi, czy przedsibiorcami. Art. 9u ustawy Prawo energetyczne wskazuje w sposb jednoznaczny, i wytwarzanie energii elektrycznej w mikroinstalacji przez osob fizyczn niebdc przedsibiorc, a take sprzeda tej energii przez t osob, nie jest dziaalnoci gospodarcz i nie wymaga uzyskania koncesji na jej wytwarzanie i sprzeda. Energi elektryczn wytworzon w mikroinstalacji przyczonej do sieci dystrybucyjnej znajdujcej si na terenie obejmujcym obszar dziaania sprzedawcy z urzdu (przedsibiorstwo prowadzce obrt energi elektryczn) i oferowan do sprzeday przez osob,

Zwolnienie z obowizku rejestrowania dziaalnoci gospodarczej polegajcej na wytwarzaniu energii elektrycznej w mikroinstalacji.

Zwolnienie z obowizku uzyskania koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej w mikroinstalacji.

Stworzenie programw dedykowanych wsparciu inwestycyjnemu dla powstawania nowych mocy w mikroenergetyce.

13

o ktrej mowa w art. 9u, jest zobowizany zakupi ten sprzedawca. Zakup tej energii odbywa si po cenie rwnej 80% redniej ceny sprzeday energii elektrycznej w poprzednim roku kalendarzowym, o ktrej mowa w art. 23 ust. 2 pkt 18 lit. b. ustawy Prawo energetyczne (cena gwarantowana). Wsparcie dla OZE - plany na przyszo Przedstawione przez resort gospodarki zaoenia projektowe w zakresie wsparcia wytwarzania energii elektrycznej z OZE przewiduj wdroenie systemu aukcji dla nowych i zmodernizowanych instalacji OZE. Funkcjonujcy w Polsce system wsparcia OZE wynika z postanowie ustawy Prawo energetyczne i oparty jest o obowizek:

kowe wynikajce ze wiadectwa pochodzenia s zbywalne i stanowi towar giedowy, o ktrym mowa w ustawie z dnia 26 padziernika 2000 r. o giedach towarowych (Dz. U. z 2010 r. Nr 48, poz. 284 z pn. zm.). Analogiczne zasady jak powyej obowizuj w zakresie wsparcia produkcji biogazu rolniczego (brzowe certyfikaty) i zblione w zakresie wytwarzania energii elektrycznej w kogeneracji (te i czerwone certyfikaty). Przedstawione przez Ministerstwo Gospodarki zaoenia w zakresie wsparcia wytwarzania energii elektrycznej z OZE maj uwzgldnia: 1) Wypenienie zobowiza wynikajcych z Pakietu Klimatycznego przy optymalizacji kosztw z tym zwizanych.

uzyskania (zakupu) i przedstawienia do umorzenia wiadectw pochodzenia energii elektrycznej z OZE (tzw. zielone certyfikaty) lub uiszczenia opaty zastpczej, ustalanej przez Prezesa Urzdu Regulacji Energetyki (Prezesa URE);

2)
3)

Stabilno systemu wsparcia dla inwestorw.

Ukierunkowanie systemu wsparcia wedug kryterium kosztw wytwarzania energii elektrycznej w okrelonych rodzajach odnawialnych rde energii. Dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej (energetyka rozproszona). Maksymalne wykorzystanie krajowych zasobw energetycznych. System gwarantowanych taryf majcy na celu ograniczenie poziomu wsparcia do kosztw faktycznie ponoszonych przez inwestorw (przy zachowaniu zasad transparentnoci i konkurencyjnoci). Moliwo kontrolowania iloci i struktury produkcji energii elektrycznej z OZE oraz cakowitych kosztw wsparcia tej produkcji.

zakupu energii elektrycznej pochodzcej z OZE przez

wskazane w ustawie przedsibiorstwo obrotu energi elektryczn po ustalonej przez Prezesa URE cenie;

4) 5) 6)

przesyu i odbioru energii elektrycznej przez operatora

sytemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego (OSD). Prawo energetyczne stanowi w tym wzgldzie, i odbiorca przemysowy, przedsibiorstwo energetyczne, odbiorca kocowy oraz towarowy dom maklerski lub dom maklerski s obowizani uzyska i przedstawi do umorzenia Prezesowi Urzdu Regulacji Energetyki wiadectwo pochodzenia, wydane dla energii elektrycznej wytworzonej w rdach znajdujcych si na terytorium RP lub zlokalizowanych w wycznej strefie ekonomicznej lub uici opat zastpcz, w terminie okrelonym w ust. 5, obliczon w sposb okrelony w ust. 2. Sprzedawca z urzdu jest obowizany, w zakresie okrelonym w przepisach wydanych na podstawie ust. 9, do zakupu energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych rdach energii przyczonych do sieci dystrybucyjnej lub przesyowej znajdujcej si na terenie obejmujcym obszar dziaania tego sprzedawcy, oferowanej przez przedsibiorstwo energetyczne, ktre uzyskao koncesj na jej wytwarzanie lub zostao wpisane do rejestru. Operator systemu elektroenergetycznego, w obszarze swojego dziaania jest obowizany zapewni wszystkim podmiotom pierwszestwo w wiadczeniu usug przesyania lub dystrybucji energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych rdach energii oraz w wysokosprawnej kogeneracji, z zachowaniem niezawodnoci i bezpieczestwa krajowego systemu elektroenergetycznego. Potwierdzeniem wytworzenia energii elektrycznej w OZE jest wiadectwo pochodzenia tej energii, wydawane przez Prezesa URE wytwrcom zielonej energii. Wypenienie obowizku zakupu tej energii nastpuje poprzez przedstawienia przez zobowizany do tego podmiot Prezesowi URE do umorzenia okrelonej iloci wiadectw pochodzenia. Prawa majt-

7)

Istotnym z punktu widzenia ochrony praw nabytych jest przyjcie w opracowywanych projektach utrzymania obecnego systemu wsparcia dla istniejcych ju instalacji OZE,

14

przy czym przewiduje si moliwo zaproponowania inwestorom nowych rozwiza w celu optymalizacji rachunku ekonomicznego. Opracowywany projekt przewiduje rwnie wdroenie systemu aukcji dla nowych i zmodernizowanych instalacji OZE (ich przedmiotem ma by okrelona ilo energii elektrycznej produkowana przez okrelony czas). Elementem aukcji ma by cena referencyjna za jednostk energii elektrycznej z uwzgldnieniem zainstalowanej mocy. Aukcje maj na celu zminimalizowanie ryzyka nadmiernego wsparcia (np. z przypadku zmw cenowych). Oferty przekraczajce cen referencyjn bd odrzucane. Istotnym zaoeniem projektowanego systemu jest wprowadzenie rozwiza umoliwiajcych rozwj maoskalowej energetyki prosumenckiej sucej zaspokajaniu wasnych potrzeb energetycznych przez odbiorcw, na co skada si przede wszystkim:

daje najwiksze szanse powodzenia. Obszary ekoinnowacyjnoci Majc na uwadze powyej zidentyfikowane rodzaje dziaa na rzecz wspierania energetycznoefektywnociowych rozwiza, mona wyrni trzy obszary i kierunki rozwoju innowacyjnoci ekologicznej: 1) Innowacyjno technologiczna - wyraajca si w stosowaniu rozwiza technicznych i technologicznych, ktre ze swej natury nastawione s na uzyskanie okrelonego efektu ekologicznego przy jednoczesnym zapewnieniu sprawnej obsugi w zakresie sprostania zapotrzebowaniom na paliwa i energi. Ekotechnologie polegaj na wdraaniu takich rozwiza technologicznych, ktre obok realizacji celu do jakiego zostay stworzone gwarantuj osignicie okrelonego celu ekologicznego - s to innymi sowy: technologie przyjazne rodowisku. Wprowadzanie nowych rozwiza (ekotechnologii) w tym zakresie ma suy poprawieniu efektywnoci energetycznej, zmniejszeniu zanieczyszczenia rodowiska i poprawieniu wskanikw ekonomicznych w zakresie gospodarowania paliwami i energi. Nale do nich zarwno technologie pozwalajce wykorzystywa odnawialne rda energii, jaki i rozwizania zaawansowanej teleinformatyki, do ktrych nale inteligentne sieci energetyczne ISE. 2) Innowacyjno ekonomiczna i organizacyjna - przejawia si w koncepcji takiego modelu zarzdzania gmin, ktry gwarantuje osignicie celw ekologicznoenergetycznych przy podanym systemie ich finansowania. W tym obszarze naley wspomnie o waciwej polityce kadrowej gwarantujcej realizacj wymagajcych przedsiwzi gospodarczych. W niektrych samorzdach (urzdach gmin) funkcjonuj samodzielne stanowiska (zespoy, wydziay), ktre realizuj gwnie zadania oscylujce wok spraw zwizanych z polityk energetyczn gminy, jak:

zwolnienie z obowizku prowadzenia dziaalnoci gospodarczej polegajcej na wytwarzaniu energii elektrycznej w mikroinstalacji (do 40 kW);

zwolnienie z obowizku uzyskania koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej w mikroinstalacji;

stworzenie programw dedykowanych wsparciu inwestycyjnemu dla nowych mikroinstalacji;

wprowadzenie obowizku zakupu nadwyek energii

elektrycznej wytworzonej w mikroinstalacjach;

promowanie wykorzystania energii z OZE w nowo oddanych lub remontowanych budynkach;

uatwienia zwizane z przyczaniem do sieci mikroinstalacji. Podkrelenia wymaga okoliczno, e powysze zaoenia dotycz projektu ustawy o odnawialnych rdach energii, ktry nie znajduje powszechnego uznania. Jego tre moe zmienia si w procesie legislacji w sposb dynamiczny i finalna wersja modelu wsparcia OZE (po wejciu w ycie stosownej ustawy) moe si znaczco rni od zarysowanych wyej postulatw. Z punktu widzenia gmin istotne znaczenie w powyszym wzgldzie ma fakt jak ustawodawca okreli zasady wsparcia mikroinstalacji i przedsiwzi zwizanych z energetyk prosumenck. Energetyka rozproszona (wielo rde o stosunkowo nieduej mocy) jest obszarem, ktry z punktu widzenia moliwoci finansowych i organizacyjnych gminy

organizowanie przetargw na zakup paliw i energii, analiza ekonomiczno-techniczna zuycia energii pod ktem jej oszczdzania,

wyszukiwanie instrumentw finansowania okrelonych

przedsiwzi,

audyt zasobw energetycznych gminy, edukacja ekologiczna i proefektywnociowa.

3) Innowacyjno spoeczno-edukacyjna - zakada uruchomienie mechanizmw pobudzajcych zachowania i nawyki spoeczne, ktre same przez si realizowa bd okrelone cele lub eliminowa dziaania niepodane. W kontekcie wdraania inteligentnego opomiarowania (smart metering) do tego typu dziaa naley zarzdzanie popytem i powizana z nim edukacja odbiorcw energii w zakresie optymalnego wykorzystania taryf energii i uytkowania domowego sprztu AGD.

15

FINANSOWANIE ISE I PRZEDSIWZI EFEKTYWNYCH ENERGETYCZNIE

Co jest finansowane? W przestrzeni pilotaowej mog by te realizowane inne przedsiwzicia inwestycyjne majce wpyw na zwikszenie efektu ekologicznego /energetycznego, przykadowo:

ostatnich latach uruchomionych zostaa wiele programw i funduszy, zarwno krajowych, jak i europejskich, majcych na celu finansowe wsparcie przedsiwzi rozwojowych w zakresie inteligentnej i zrwnowaonej energetyki, efektywnoci energetycznej i energetyki odnawialnej. Inicjatywy te wpisuj si w polskie i europejskie dokumenty strategiczno-polityczne, programowe i prawne dotyczce dziaa na rzecz ochrony klimatu, m. n. w cele pakietu klimatycznego UE 3x20. Program ISE NFOiGW - pierwszy konkurs za nami Program Inteligentne Sieci Energetyczne (ISE), wdraany przez Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, przewiduje realizacj przedsiwzi ISE w formie pilotaowej, ktrej istotnym elementem jest bilansowanie energii - jej zapotrzebowania i dostaw. Pierwotnie w ramach programu planowane byy dwa konkursy, ktrych cakowita alokacja miaa wynie 340 mln z. Jednak decyzj Zarzdu NFOiGW, w styczniu 2014 roku, po wyselekcjonowaniu beneficjentw po pierwszym konkursie, zmniejszono alokacj do 171 878 ty z i anulowano drugi konkurs. Zmieniono rwnie wytyczne dla tego programu. Okres wdraania programu przewidziano na lata 2012 2017, przy czym alokacja rodkw przewidziana jest do koca 30.06.2014, a patnoci w ramach programu bd realizowane do 31.12.2017 r. Budet konkursu pochodzi z opat i kar zastpczych naliczanych przez Prezesa URE zgodnie z ustaw Prawo Energetyczne , za nieosiganie zakadanych poziomw uzysku energii ze rde odnawialnych przez przedsibiorstwa energetyczne. Zgodnie z wytycznymi programu w ramach pojedynczego projektu ma nastpi wdroenie w przestrzeni pilotaowej co najmniej jednego rozproszonego rda energii odnawialnej oraz uzyskanie w wyniku dziaa ISE redukcji CO2 o 1000 ton w skali rocznej. cznie planowane wartoci wskanika, wynikajce z umw zawartych w roku 2014 wynosz 35 ty Mg/rok. Przestrzenie pilotaowe, w ktrych bdzie realizowany projekt i prowadzone bilansowanie (tj. optymalizacja zuycia energii) mog by definiowane zarwno poprzez ilo odbiorcw energii, tzw. olicznikowanie jak i funkcjonalno sieci (elektryczne, cieplne, gazowe). Intencj wdroenia programu jest optymalizacja i racjonalizacja zuycia energii elektrycznej, gazowej, cieplnej i ciepej wody uytkowej w przestrzeniach pilotaowych a w konsekwencji ograniczenie lub uniknicie emisji zanieczyszcze do powietrza i emisji CO2. W kadej przestrzeni pilotaowej bdzie realizowana (rwnie jako warunek konieczny) inwestycja z zakresu rozproszonych odnawialnych rde energii.

inteligentne sieci owietleniowe z zastosowaniem energooszczdnego owietlenia,

rozproszone odnawialne rda energii, mikrogeneracja, kogeneracja oraz trjgeneracja gazowa, urzdzenia magazynujce energi (m. in. zbiorniki akumulacyjne oraz infrastruktura dla gromadzenia energii elektrycznej z/dla samochodw elektrycznych),

monta statycznych kompensatorw mocy biernej w

ramach budowy/przebudowy sieci elektroenergetycznych sucych przyczeniu odnawialnych rde energii,

opomiarowanie i dziaania inwestycyjne dla energii gazowej w przestrzeniach pilotaowych, w ktrych wystpuje wsppracujca z warstw telekomunikacyjn/ telemetryczn przynajmniej jedna z warstw: energii elektrycznej, energii cieplnej, ciepej wody uytkowej. Elementami obowizkowymi przy realizacji przedsiwzi w przestrzeniach pilotaowych s kampanie informacyjnoedukacyjne realizowane w celu poszerzenia wiedzy i podniesienia wiadomoci odbiorcw. Dowiadczenia i wyniki zebrane podczas realizacji programu maj pozwoli w przyszoci na wdraanie idei inteligentnych sieci energetycznych na szerok skal. Dofinansowanie przeznaczone jest na dziaania inwestycyjne oraz nieinwestycyjne zwizane z wdraaniem elementw ISE w obszarach pilotaowych. W ramach dziaa inwestycyjnych dofinansowaniu mog podlega koszty:

wdraania rozproszonych odnawialnych rde energii, inteligentnych energooszczdnych systemw owietlenia, urzdze kompensujcych moc biern, urzdze magazynujcych energi oraz stacji adowania samochodw elektrycznych,

prac przygotowawczych zwizanych z wdroeniem ISE jak np. opracowanie dokumentacji technicznej, projektw budowlanych i wykonawczych,

nabycia lub wytworzenia nowych rodkw trwaych wraz z ich montaem i uruchomieniem,
nabycia materiaw lub robt budowlanych, nadzoru inwestorskiego,

16

wartoci niematerialnych i prawnych, w tym: koszty systemw, programw, specyfikacji, opracowania standardw, sprztu informatycznego niezbdnego do wdroenia ISE, oprzyrzdowania i urzdze: urzdzenia warstwy pomiarowej i telekomunikacyjnej, urzdzenia sieci domowej, ktrych instalacja pozwoli okreli przestrze pilotaow wsprzdnymi geograficznymi. Kluczowa telekomunikacja Kluczow rol we wdraaniu ISE peni warstwa telekomunikacyjna/telemetryczna, ktrej zadaniem jest dwukierunkowy, bezpieczny przesy danych: od odbiorcy i urzdze do centrw decyzyjnych, jak i w kierunku przeciwnym. Warstwa ta umoliwia realizacj dziaa zwrotnych - zarzdzanie i sterowanie sieci oraz interakcj z odbiorc kocowym (zarzdzanie poda i popytem na energi). Wydatki na dziaania informacyjne, w tym raporty i seminaria dotyczcych wdraania inteligentnych sieci energetycznych podlegaj rwnie refundacji w ramach dziaa nieinwestycyjnych. Program skierowany zosta do przedsibiorcw, jednostek samorzdu terytorialnego, uczelni, instytutw badawczych, Polskiej Akademii Nauk i tworzonych przez ni jednostek organizacyjnych, konsorcjw naukowo - przemysowych (jako partnerw dla lidera przedsiwzicia), realizujcych w przestrzeniach pilotaowych przedsiwzicia speniajce cele programu ISE. Lider przedsiwzicia skada wniosek o dofinansowanie w imieniu swoim i partnerw i zobowizany jest do zawarcia porozumie z partnerami wsprealizujcymi przedsiwzicie, ktre reguluj m.in. ponoszenie wydatkw kwalifikowanych oraz sposb przekazywania dotacji. Lider przedsiwzicia odpowiedzialny jest za cao realizacji rzeczowej i finansowej przedsiwzicia. Dofinansowanie udzielane jest w formie dotacji, ktrej wysoko zaley od rodzaju realizowanego dziaania oraz rodzaju beneficjenta. Dla dziaa mikkich - przed i porealizacyjnych - dofinansowanie siga 70% kosztw kwalifikowanych za dla dziaa inwestycyjnych, grny limit wynosi odpowiednio od 30% dla duych przedsibiorstw do 50% dla mikro i maych przedsibiorstw, samorzdw, uczelni i instytutw badawczych. W programie ISE w przeciwiestwie do wielu innych programw wdraanych przez NFOiGW nie jest stosowane kryterium efektywnoci kosztowej. Projekty oceniane s wedug dwch kryteriw merytorycznych: wielko efektu ekologicznego oraz gotowo realizacyjna przedsiwzicia. Program ISE dopuszcza du rnorodno potencjalnych przedsiwzi. W ramach Programu ISE realizowane mog by przedsiwzicia wysoce innowacyjne, co oznacza, e mog by one drosze od standardowych inwestycji realizowanych powszechnie na szerok skal. Koszt redukcji CO2 jest tu zatem zdecydowanie wyszy w porwnaniu do innych typowych przedsiwzi dofinansowywanych za-

zwyczaj przez NFOiGW. Wicej o programie oraz informacja o kolejnym naborze na stronie NFOiGW - http://www.nfosigw.gov.pl/ srodki-krajowe/programy-priorytetowe/ise/ W oczekiwaniu na Program PROSUMENT Celem programu Prosument, opracowanym przez NFOiGW jest osignicie efektu ekologicznego polegajcego na ograniczeniu lub unikniciu emisji CO2 w wyniku zwikszenia produkcji energii ze rde odnawialnych poprzez zakup i monta maych lub mikroinstalacji odnawialnych rde energii (do 40 kWe i 300 kWt). W momencie przygotowywania tej publikacji, trway jeszcze prace nad uszczegowieniem tego programu. W projekcie konkursu planowane do dofinansowania s nastpujce rodzaje przedsiwzi:

rda ciepa opalane biomas, pompy ciepa oraz kolektory soneczne o zainstalowanej mocy cieplnej do 300 kWt,

systemy fotowoltaiczne, mae elektrownie wiatrowe

oraz mikrokogeneracja o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40 kWe. Dodatkowe wymagania to: wysoka jako instalowanych urzdze, gwarancja producenta gwnych urzdze na co najmniej 5 lat, rkojmia wykonawcy na co najmniej 3 lata, zaprojektowanie i monta przez osoby posiadajce uprawnienia. Beneficjentem programu mog by osoby fizyczne posiadajce prawo do dysponowania budynkiem mieszkalnym oraz wsplnoty i spdzielnie mieszkaniowe. Wnioski bdzie mona skada w trybie cigym od momentu ogoszenia konkursu. Wnioski skadane s w banku, ktry zawar umow o wsppracy z NFOiGW lub za porednictwem jednostek samorzdu terytorialnego. Instrumentem finansujcym bdzie kredyt z dotacj do 100% kosztw kwalifikowanych zakupu i montau maych lub mikro instalacji odnawialnych rde energii.

17

Maksymalna kwota dofinansowania na przedsiwzicie wynosi:

w przypadku osb fizycznych: a) jedno rdo energii cieplnej lub elektrycznej -100 000 tys. z, b) kilka rde energii cieplnej lub elektrycznej -150 000 tys. z, w przypadku spdzielni lub wsplnot mieszkaniowych: a) jedno rdo energii cieplnej lub elektrycznej -300 000 tys. z, b) kilka rde energii cieplnej lub elektrycznej - 450 000 tys. z, Oprocentowanie kredytu w skali roku: 1%
JASPERS

Inwestycyjnego (EBI) i Europejskiego Banku Rozbudowy i Rozwoju (EBOR) w postaci zasobw ludzkich w poczeniu ze rodkami finansowymi z budetu pomocy technicznej Komisji Europejskiej. Szczegowe informacje na temat Inicjatywy JASPERS dostpne s na stronie internetowej http:// jaspers.europa.eu/ HORYZONT 2020 W grudniu 2013 r. Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej przyjy "Horyzont 2020 program ramowy w zakresie bada naukowych i innowacji na lata 2014-2020 (The Framework Programme for Research and Innovation). Horyzont 2020 to najwikszy w historii Unii Europejskiej program na rzecz bada i innowacji. Jego czny, siedmioletni budet wynosi blisko 80 mld euro. Program stanowi narzdzie wdraania Unii Innowacji, flagowej inicjatywy strategii wzrostu Europa 2020, majcej na celu zwikszenie konkurencyjnoci Europy na wiecie. Na program skadaj si trzy filary, w ramach ktrych okrelono tematy szczegowe, w tym jednym z gwnych obszarw jest energia, ktry dotyczy nastpujcych tematw:

JASPERS (Joint Assistance to Support Projects in European Regions) to inicjatywa Unii Europejskiej obejmujca pomoc w procesie przygotowania duych projektw infrastrukturalnych. Zadaniem JASPERS jest pomaganie pastwom czonkowskim w przygotowywaniu wysokiej jakoci projektw przeznaczonych do finansowania w ramach unijnych funduszy strukturalnych i spjnoci. JASPERS jest uzupenieniem pracy nad przygotowywaniem projektw wykonywanej przez podmioty krajowe i lokalne. Gwn rol JASPERS jest dostarczanie technicznych ekspertyz "upstream" w planowaniu i przygotowywaniu projektw, a take ich ocenie. Dlatego pomoc jest oferowana od wczesnych etapw rozwoju projektu i ma szeroki zasig sektorowy i geograficzny w ramach uprawnie JASPERS.
Gwne dziedziny objte pomoc techniczn JASPERS to te, w ktrych dowiadczenie jego partnerw jest wysoko cenione, a mianowicie: sieci transeuropejskie (TEN), sektor transportu poza TEN, systemy transportu intermodalnego i ich interoperacyjno, zarzdzanie ruchem drogowym i powietrznym, czysty transport miejski i publiczny. Wrd priorytetw JASPERS znajduje si rwnie ochrona rodowiska, w tym efektywno energetyczna i energia odnawialna. Zesp specjalistw doradza w dziedzinie mechanizmw finansowych, takich jak partnerstwa publiczno - prywatne. Z obszaru energetyki s to m.in. projekty dotyczce sieci dystrybucyjnych energii elektrycznej, sieci przesyowych (poczenie elektroenergetyczne Polska-Litwa), a take przesyu i dystrybucji gazu. Pomoc udzielana przez JASPERS jest bezpatna dla beneficjentw i opiera si na wsparciu z Europejskiego Banku

Redukcja zuycia energii oraz redukcja ladu wglowego Tania, niskowglowa energia elektryczna Paliwa alternatywne i mobilne rda energii Jednolita, inteligentna europejska sie energetyczna Nowa wiedza i nowe technologie Szybkie podejmowanie decyzji i zaangaowanie sektora
publicznego

Wdraanie na rynek innowacji energetycznych i ICT.

Na okres 2014-2020 przypada 5931 milionw euro, ktre maj by przeznaczone na badania energetyczne, nie zwizane z energi atomow. Ponad 200 milionw euro z tej sumy przeznaczone bdzie dziaania zwizane z Europejskim Instytutem Innowacji . Pierwszy Program Pracy (Work Programme) Czysta i bezpieczna energia oraz wydajno energetyczna jest podzielony na nastpujce czci: a) Wydajno energetyczna Wydajno energetyczna to oczywisty kierunek rozwoju dla Europy. Kwestia ta omawiana jest zarwno w krtkoterminowych jak i dugoterminowych dokumentach politycznych UE. Pastwa czonkowskie UE planuj obniy konsumpcj energii pierwotnej do roku 2020. Dziaania badawcze w tym obszarze dotyczy bd gwnie budynkw, przemysu, ogrzewania i chodzenia, MP, wykorzystania ICT, wsppracy z sektorem telekomunikacyjnym, a take usug i produktw energetycznych. b) Technologie niskowglowe Wytworzenie i urynkowienie przystpnych cenowo i efektywnych rozwiza technologicznych, ktre pozwol

18

gospodarce UE sta si gospodark niskowglow, to kwestia kluczowa. Dziaania badawcze w tym obszarze dotyczy bd: technologii fotowoltaicznych, wiatrowych, energii generowanej pywami oceanicznymi, elektrowni wodnych, geotermalnych, biopaliw, paliw alternatywnych, technologiach CCS itp. c) Inteligentne miasta i spoecznoci Zrwnowaony rozwj terenw miejskich to rwnie jedna z kluczowych kwestii dla UE. Wymaga on stosowania nowych, wydajnych i przyjaznych uytkownikowi technologii i usug. Jest to zwaszcza wane w obszarach takich jak energetyka, transport i ICT. Wdraanie takich technologii wymaga zintegrowanego podejcia poczenia wysikw w zakresie bada, rozwoju i wdraania na rynek. Rezultatem dziaa w tej czci programu maj by technologie dla inteligentnych miast o wysokim potencjale komercyjnym i rynkowym. Wicej informacji o programie na stronie: http://ec.europa.eu/research/participants/portal/desktop/ en/home.html Realizacja przedsiwzi w formule ESCO ESCO" oznacza: Energy Saving Company lub Energy Service Company. Firmy typu ESCO realizuj kompleksowe usugi w zakresie gospodarowania energi (usugi zwizane ze zmniejszeniem zuycia i zapotrzebowania na energi dla swoich klientw - uytkownikw energii) w oparciu o kontrakty wykonawcze i udzielaj gwarancji uzyskania oszczdnoci. W zakres usug ESCO mog wchodzi nie tylko przedsiwzicia zwikszajce efektywno wykorzystania energii, ale rwnie konserwacja i naprawa urzdze, skojarzone wytwarzanie energii elektrycznej i ciepa, nowe technologie, alternatywne wytwarzanie energii elektrycznej, jeeli tylko zapata za te usugi pochodzi z osignitych oszczdnoci. Koszty wdroenia energooszczdnych przedsiwzi ponosi firma ESCO, ktra nastpnie, w trakcie trwania kontraktu, uczestniczy w podziale korzyci z tych inwestycji lub modernizacji. Innymi sowy, inwestor spaca koszt inwestycji / modernizacji z oszczdnoci w kosztach eksploatacji wynikajcych z dziaa inwestycyjnych / modernizacyjnych.

zarzdzanie projektem, finansowanie projektu,

szkolenie,
gwarancje wykonania, monitoring wynikw, eksploatacja i dbanie o poziom oszczdnoci, zarzdzanie ryzykiem.
Formu ESCO mona realizowa w przypadku modernizacji systemu cieplnego, gospodarki odpadami i wodnociekowej oraz urzdze energetycznych w obiektach komunalnych, przemysowych i zasobach mieszkaniowych w celu osignicia efektw ekologicznych i ekonomicznych poprzez zmniejszenie kosztw eksploatacji. W przedsiwziciu typu ESCO mog te bra udzia dwie (inwestor i firma ESCO) lub trzy strony: inwestor, firma zarabiajca na usudze zmniejszenia kosztw energii, instytucja finansowa dostarczajca pienidzy na realizacj inwestycji. Charakterystyczne dla dziaalnoci firm ESCO jest: oferowanie kompletnej usugi, w tym badania moliwoci, zaprojektowania przedsiwzicia, instalowania, finansowania, eksploatacji i napraw oraz monitorowania energooszczdnych technologii,

oferowanie klientowi kontraktu na podzia kwoty zaoszczdzonego rachunku, w ktrym klient (uytkownik energii) paci za usug z czci rzeczywicie zaoszczdzonego rachunku,

funkcjonowanie dziki wynikom ze zrealizowanego

przedsiwzicia, chocia s rne metody ich okrelania,

przejmowanie najwikszego ryzyka przedsiwzicia:

technicznego, finansowego i eksploatacyjnego.

Firma ESCO bierze na siebie prawie cae ryzyko: technologiczne wyboru energooszczdnych przedsi-

Firma ESCO przystpuje do realizacji prac tylko wtedy, gdy ma zagwarantowany zadowalajcy j zwrot rodkw zaangaowanych w realizacj caego projektu. Jeeli przepyw pienidzy do firmy ESCO z oszczdnoci energii w okresie trwania kontraktu byby mniejszy ni wszystkie poniesione koszty, firma ESCO ponosi straty.
Dla osignicia celw inwestycji / modernizacji niezbdne jest wykonanie audytu energetycznego (analizy techniczno-ekonomicznej przedsiwzicia) i wykazanie efektw ekonomicznych i ekologicznych. Firmy ESCO mog oferowa nastpujce usugi:

doradztwo techniczne,
definiowanie kontraktu, analizy energetyczne,

19

wzi i uzyskanych w praktyce oszczdnoci,

techniczne z wyboru urzdze i aparatury,

ekonomiczne z oceny efektywnoci przedsiwzi,

finansowe ze zdolnoci klienta do regularnego pacenia
rachunku i wywizania si ze zobowiza finansowych (kredyty, dzierawa, itp),

eksploatacyjne i utrzymania ruchu z przejcia odpowiedzialnoci za eksploatacj urzdze, trwao i niezawodno urzdze, waciwy i bezawaryjny poziom obsugi, szkody wyrzdzone klientowi i innym z tytuu przerwy w zasilaniu, a nawet klsk ywioowych (poary, powodzie, kradziee, itp.). Podstawow korzyci z realizacji przedsiwzi poprawiajcych efektywno energetyczn w formule ESCO, z punktu widzenia przedsibiorstwa, jest podzia ryzyka niepowodzenia inwestycji z firm ESCO. Zalenie od przyjtej formuy, przedsibiorstwo niczym nie ryzykuje, a firma ESCO ponosi pene ryzyko finansowe i operacyjne (formua podziau oszczdnoci) lub przedsibiorstwo bierze na siebie ryzyko finansowe, a firma ESCO operacyjne (formua gwarantowanych oszczdnoci). Ponadto realizacja inwestycji w formule ESCO jest neutralna dla budetu przedsibiorstwa spata inwestycji nastpuje z wygenerowanych oszczdnoci, przedsibiorstwo otrzymuje kompleksow usug przygotowania projektu, realizacji i eksploatacji, a gospodark energetyczn w zakresie zrealizowanego projektu zajmuje si wyspecjalizowana firma. Wane jest te to, e formua wynagrodzenia oparta na rzeczywistych oszczdnociach wymusza efektywne zarzdzanie gospodark energetyczn oraz dotrzymanie odpowiednich standardw jakociowych i ilociowych. Po zakoczeniu umowy przedsibiorstwo moe w peni korzysta z efektu obnienia kosztw zuycia energii. Szacuje si, e wprowadzenie rozwiza poprawiajcych efektywno energetyczn mogoby przynie w skali kraju zmniejszenie zapotrzebowania na moc rzdu 6 GW. Jak skutecznie pozyskiwa dotacje na projekty efektywnociowe? Poszczeglne programy mog mie rne wymogi co do wytycznych dla wniosku projektowego, czyli ukadu informacji, zakresie, kosztorysowania i harmonogramowania projektu, w zalenoci od sfery i ich wasnej specyfiki (np. doradcze, inwestycyjne, wsppracy regionw, itp.). W

kadym wypadku format wniosku projektowego, oraz specyficzne warunki s narzucane przez instytucj wdraajc i zaczone do dokumentw wymaganych w ramach dokumentacji projektowej. Przed przystpieniem do pisana wniosku, naley bezwzgldnie zapozna si z wytycznymi konkursw i stricte si do nich stosowa, poniewa kady konkurs ma swoj specyfik i rni si od siebie. Czsto, pomimo bardzo dobrych projektw pod wzgldem merytorycznym, zostaj one odrzucone ze wzgldw formalnych, bo lider/ koordynator projektu nie zapozna si z wytycznymi. S dwie metody waciwego doboru konkursu oraz pomysu projektu:

1.

Pierwsz jest posiadanie pomysu, a nastpnie poszukiwanie odpowiedniego konkursu, jednak czasami okazuje si, e nie ma konkursw, ktre pokrywaj dany obszar wiedzy. Drug metod jest przeszukiwanie konkursw pod ktem rnych zaprosze do skadania wnioskw.

2.

Zatem pierwszym krokiem w procesie przygotowywania projektu jest posiadanie pomysu, ktry kwalifikuje si do wsparcia. Pomys musi wpisywa si w cele danego naboru wnioskw oraz programu. Nastpnie naley zapozna si ze szczegowym opisem tego programu, priorytetw i dziaa. Projektodawca musi spenia wszystkie okrelone w programie kryteria (odnoszce si do beneficjentw, planowanych dziaa itd.), ktre wpywaj na kwalifikowalno caego projektu. Naley przeanalizowa take inne programy i strategie (polityki) zwizane z danym obszarem, jakiego bdzie dotyczy projekt oraz odnie si do nich podczas formuowania projektu. W wielu programach dobranie odpowiedniego partnera i nawizanie wsppracy w ramach konsorcjum jest jednym z podstawowych wymogw. Partnerzy powinni si nawzajem uzupenia, lecz musz dziaa w celu rozwizania jednego wsplnego problemu objtego projektem. Istotnym aspektem jest, by zarwno koordynator projektu, jak i inne osoby zaangaowane w proces planowania, dobrze znay problem, jaki ma by przedmiotem wsppracy, co moe pomc w ujciu wszystkich aspektw danego przedsiwzicia, a take w dobraniu odpowiednich osb i partnerw do projektu. Partnerzy czsto odgrywaj rne role w projekcie. Tworzc konsorcjum gwnym kryterium doboru partnerw powinno by ich odpowiednie dowiadczenie - nie wystarczy, e zna si poszczeglnych partnerw oraz ich dowiadczenie w pracy nad projektami. Role, zadania oraz zakres odpowiedzialnoci partnerw powinny by dokadnie opisane we wniosku. Kady z partnerw musi odgrywa jasn i odpowiednio dobran rol majc na uwadze cele projektu. Niektre konkursy narzucaj typy partnerw np. jednostki naukowe, przemys czy MP, a nawet rnorodno pod wzgldem kraju pochodzenia.

20

21