Professional Documents
Culture Documents
Uprawianie historii w chmurze. Kilka uwag na temat warsztatu historyka pocztkw XXI wieku.
wiat pocztkw XXI stulecia jest okresem dynamicznych przemian zwizanych przede wszystkim z rewolucj informatyczn. Zmienia ona wszystkie dziedziny ycia. Tempo i skala zmian jest tak olbrzymia, e trudno jest przewidzied kierunek/i dalszego rozwoju i to w najbliszych kilkunastu latach (nie wspominajc ju o duszej perspektywie). Mwi si wic o potrzebie cigej aktualizacji aby przynajmniej dotrzymad kroku dokonujcym si cay czas przeobraeniom. Obserwujc praktyk historiograficzn (i w ogle naukow) mona zauwayd pewne zagubienie badaczy dziejw w mnogoci oferowanych im paradygmatw, modeli czy teorii przez metodologw historii bd wybitnych praktykw. Nie dziwi wic fakt kurczowego trzymania si akademickich historykw sprawdzonych od dawna wzorcw i metod, ktre przynajmniej gwarantuj solidnod i rzetelnod prowadzonych badao pod wzgldem warsztatowym. Wydawad by si wic mogo, e oferowanie historykom kolejnej propozycji moe okazad si ju ponad ich wytrzymaod i spalid j ju na starcie. Jednake ponisze uwagi nie bd dotyczyy kolejnej nowej metodologii czy nowej perspektywy ukazywania dziejw nauki historycznej tylko nowego wiata, ktry wymusza zmiany i dostarcza narzdzi umoliwiajcych poruszanie si w nim. Dotyczy to take nauki w tym i historiografii, rzecz jasna. Chodzi
wic o zintensyfikowanie dyskusji nad tym co si zaczyna okrelad: histori cyfrow i warsztatem cyfrowego historyka dyskusji, ktra poza nielicznymi wyjtkami jest nieobecna na naszym rodzimym gruncie1. Tutaj pozwol sobie na ma dygresj. Kiedy kooczyem (w ostatnim roku PRL-u) studia historyczne zaczy pojawiad si komputery osobiste. Nikt nie przypuszcza wtedy, jak oka si one uyteczne (pocztkowo ich wartod sprowadzano do sprawnej maszyny do liczenia!). Trudno sobie dzisiaj wyobrazid prac bez komputera i posugiwanie si np. maszyn do pisania (modszych czytelnikw zapraszam do muzeum techniki). Komputery jednake nie zmieniy zasadniczo rzeczywistoci. Po komputerach przyszy inne wynalazki (i to nie tylko Internet). Wszystkie one zrodziy dopiero nowy wiat, ktry czsto bywa nazywany cyfrowym w odrnieniu od (trzymajc si tej informatycznej terminologii): analogowego. I W czasach analogowych (czyli do rewolucji informatycznej) dominujc rol odgrywao pismo i teksty drukowane. Stanowiy one take podstaw warsztatu kadego historyka. W rodowisku profesjonalnych badaczy przeszoci najwyej cenione byy rnego typu dokumenty pisane. Historyk musia je odnajdywad w najrniejszych archiwach. Kluczem do pracy z dokumentami bya gruntowna znajomod tzw. krytyki zewntrznej (heurystyka) i wewntrznej rda (hermeneutyka). Std wyksztaciy si tzw. Nauki Pomocnicze Historii, ktre zajmoway si rnymi aspektami pracy z dokumentami, jaki i innego typu rdami. Ich znajomod bya/jest niezbdnym elementem warsztatu kadego historyka. Nie trzeba chyba dodawad, e podstawow form prezentacji rezultatw badawczych byy narracje pisane (ksiki, artykuy itp.).
1
Najwaniejszym rodowiskiem, w ktrym pokazuje si t now histori i problemy warsztatowe z ni zwizane jest portal: Historia i Media prowadzony przez Marcina Wilkowskiego
Podstawowymi procedurami metodologicznymi byy te zwizane z interpretacj wszelakich tekstw oraz sposobami ustalania faktw i ich wyjaniania. Ponadto, historyk prowadzi poszukiwania, analizowa rda, weryfikowa dane i tworzy narracje najczciej w pojedynk w przeciwieostwie do przyrodoznawcw gdzie funkcjonoway take zespoy badawcze. Jest zastanawiajcym zjawiskiem, e w wielu opracowaniach
powiconych nurtom wspczesnej historiografii praktycznie niewiele pisze si bd nie wspomina si w ogle o historii cyfrowej czy historiografii 2.0. W roku 2001 ukazao si np. drugie wydanie (poprawione i uzupenione) pracy zbiorowej: New Perspectives on Historical Writting2 . W ksice tej autorzy, wybitni historycy zachodni (gwnie amerykaoscy i angielscy), ukazuj nam nowe paradygmaty pisarstwa historycznego, ktre otwieraj, ich zdaniem, nowe pola badawcze i dostarczaj nowych narzdzi metodologicznych. Te przyszociowe modele to min.: historia ycia codziennego, mikrohistoria, historia kobiet, oralna, czytelnictwa, zamorska, wizualna, myli politycznej czy rodowiska. Niestety nie znajdziemy w tym zestawie nawet wzmianki o historii/ach cyfrowej/ych. Zatem pozostaje si tu na gruncie analogowym. Wrd prekursorw historii cyfrowej wymienia si zwykle dwa nazwiska: David Staley i Roy Rosenzweig. Ten pierwszy na swoim blogu tak pisze o badaniu historii przez cyfrowego historyka:
dostp i sposb korzystania z dokumentw
zosta nieodwracalnie zmieniony. Coraz wicej dokumentw jest dygitalizowanych kadego dnia. Zmienia to nasz sposb prowadzenia badao. Historycy zbudowali heroiczny mit uczonego, ktry, tak jak Indiana Jones, przemierza wiat, aby przesiad dokumenty z zakurzonych archiww, niewidocznych dla ludzkich oczu od setek lat ... na pewno jest mniej romantyzmu w siedzeniu w salonie z laptopem i wyszukiwaniu w bazie danych. "Szukaj" jako sposb na prowadzenie badao oznacza jednak wiksz
2
New Perspectives on Historical Writting, (red. Peter Burke), Polity Press, 2001, wyd. 2
wygod i mniej podry, ale przede wszystkim poszukiwanie w bazach danych prowadzi do nowego sposobu badania starych dokumentw. Poniewa coraz wicej dokumentw jest zdigitalizowanych i s przechowywane we wci powikszajcych si bazach danych, dane te mog byd analizowane i interpretowane w zupenie nowy sposb3.
Z kolei zmary przedwczenie Roy Rosenzweig (nazywany pierwszym cyfrowym historykiem) jest autorem (wraz z D. Cohenem) pierwszego podrcznika do historii cyfrowej (2005). Autorzy koncentruj si w nim przede wszystkim na historii on-line, czyli tworzonej w Internecie i za pomoc zasobw sieciowych (archiww, muzew, bibliotek czy portali). We wstpie do swej ksiki pisz:
Ta ksika dostarcza prostodusznego i gruntownego wprowadzenia do sieci,
historykom, nauczycielom i uczniom, archiwistom i kuratorom muzealnym, profesorom, jak i zapaleocom, ktrzy chc produkowad online prace historyczne *+ Rozpoczyna si ona od przegldu rnych gatunkw stron powiconych historii, przynosi kartografi cyfrowych prac o historii , ktre zostay utworzone w internecie. Ksika nastpnie prowadzi czytelnika krok po kroku poprzez planowanie projektu, zrozumienie technologii i wybr odpowiednich plikw, projektowania witryny, ktra jest atwa w uyciu, digitalizacj materiaw w sposb, ktry czyni je przyjazny uytkownikowi, przy jednoczesnym zachowaniu ich historycznej integralnoci *+ rwnie bada wpyw prawa autorskiego i problemy etyczne dla uczonych w erze cyfrowej *+ Wreszcie, ksika zawiera podstawowe wytyczne dotyczce zabezpieczenia zbiorw powodujce, e cyfrowa Historia, ktr czytelnik tworzy nie zniknie w cigu kilku lat4.
II Cyfrowa rzeczywistod, Rzeczywistod 2.0, wirtualna rzeczywistod czy Informacjonalizm to najpopularniejsze okrelenia nowego wiata, w ktrym przyszo nam funkcjonowad. Spoeczeostwo informacyjne, ktre zrodzio si w wyniku rewolucji informatycznej stworzyo nowe praktyki i przeksztacio stare. Zmiany nie ominy take nauki. Zatem nastaje era cyfrowej nauki w tym i cyfrowej historiografii. Std zaczyna si mwid o: zwrocie cyfrowym. Nie ma tu
3
David Staley: How we research, w: http://www.chicagohumanities.org/Blog/Guest-Blog/David-Staley.asp Daniel Cohen and Roy Rosenzweig: Dygital History, A Guide to Gathering, Preserving, and Presenting the Past on the Web, w: http://chnm.gmu.edu/digitalhistory/
44
wszake wikszych analogii do wczeniejszych zwrotw, typu; jzykowy czy np. performatywny. One zachodziy bowiem w wiecie analogowym i czsto miay postad przelotnej mody. W tytule niniejszego tekstu nawizaem do modnego obecnie pojcia chmury (cloud computing) - rozumianego zwykle jako zesp aplikacji umieszczanych na wirtualnych dyskach bd serwerach. Pozwalaj one (w najprostszej postaci) na przechowywanie w wirtualnym rodowisku plikw: tekstowych, dwikowych czy graficznych poszczeglnych uytkownikw, w bardziej zaawansowanej postaci programw (np. edytorw tekstw, arkuszy kalkulacyjnych czy obrbki i montau zdjd, filmw, etc.), a opcjonalnie caych systemw operacyjnych (oprogramowania). Usugi, takie jak: I Cloud Google, I Cloud Apple, Bitcasa czy chodby Dropbox to przykady tego typu rozwizao. Stanowi one wan czd oglnowiatowej sieci WWW i jednoczenie now jakod Internetu. Ja jednake pojcia chmury bd uywa w szerszym znaczeniu, a mianowicie dla okrelenia pewnej rodzcej si idei i jednoczenie ju wystpujcej (ywioowo jak na razie) praktyki polegajcej na przeniesieniu dziaalnoci naukowej do sieci (rda, narzdzia, organizacja badao, prezentacja wynikw, itp.). Oczywicie jest to moliwe dziki wspomnianym przed chwil wirtualnym aplikacjom. Jest to trend oglnowiatowy i sdz, e metafora chmury dobrze oddaje charakter rodowiska i warsztatu pracy wspczesnego historyka tego cyfrowego ju5.
W literaturze przedmiotu spotyka si inne okrelenie tej nowej praktyki, a mianowicie: Nauka 2.0. W naszym przypadku byaby to oczywicie: historiografia 2.0. Wicej na ten temat znajdzie czytelnik, w: Andrzej Radomski: Internet Nauka Historia (bezpatny e-book), na portalach: www.wiedzaiedukacja.eu, www.scribd.com, www.calameo.com, a take, tego autora: Historiografia 2.0, w: Oblicza przeszoci (red. Wojciech Wrzosek), Epigram, Bydgoszcz, 2011
Potrzeba opanowania cyfrowego warsztatu w chmurze wynika co najmniej z dwch przyczyn. Pierwsz jest powszechna dygitalizacja wszelkich wytworw analogowych. Std powstaj jak grzyby po deszczu cyfrowe archiwa, portale z materiaami historycznymi, wirtualne muzea, elektroniczne publikacje, itp. Ich obrbka nie jest moliwa za pomoc starych metod i narzdzi. Drugim powodem jest to, e spoeczeostwo informacyjne produkuje olbrzymie iloci danych. W duej czci s to pliki medialne i multimedialne (dwikowe, filmowe, graficzne, etc.). Praca z nimi i na nich wymaga ju innych kompetencji ni z tekstami, ktre byy podstawowym surowcem dla dotychczasowych historykw. Odnosi si to przede wszystkim do badaczy dziejw najnowszych. III Jak ju zaznaczyem wspczesny historyk yje w spoeczeostwie informacyjnym. Chcc wic zajmowad si swoj profesj zgodnie z duchem czasu musi on nabyd stosowne kompetencje, za pomoc ktrych bdzie w stanie uprawiad cyfrow historiografi. Ma on do dyspozycji liczne narzdzia i wzorce wypracowane przez cyfrowe czy te net pokolenie. W dalszym wic cigu chciabym zaprezentowad: 1) owe nowe rodki i metody, 2) przykady zastosowao narzdzi cyfrowych do badao konkretnych problemw. Uprawianie historii w chmurze zakada, e korzystamy z aplikacji umieszczonych w Internecie i wikszod operacji wykonujemy z poziomu przegldarki. Efekty naszej pracy te zamieszczamy w wydawnictwach sieciowych (czasopisma elektroniczne, e-booki) bd na wasnych stronach www, blogach, portalach itp. Jak ju tu wielokrotnie podkrelaem wiat Informacjonalizmu wymaga nowych kompetencji w nauce take. I chodzi tu nie tylko o sprawne
posugiwanie si pakietem Office czy umiejtnoci wyszukiwania rnych informacji i krytycyzm w stosunku do nich gdy jest to informatyczne przedszkole. Cyfrowy historyk winien: a) potrafid zrobid film, b) animacj komputerow (najlepiej w 3D), c) opowied multimedialn czy d) wasn stron internetow (w tym ostatnim przypadku przyda si chodby elementarna umiejtnod programowania). Ale o tym nieco pniej. Uczestnictwo w wiecie Informacjonalizmu i Nauki 2.0 wymaga take respektowania okrelonych wartoci kulturowych i regu dziaania. Modzi ludzie, ktrzy maj konta na rnego typu portalach spoecznociowych wypracowali now kultur. Do najwaniejszych jej zasad zalicza si zwykle: a) otwartod, b) wolnod tworzenia, c) udostpnianie swoich zasobw innym, d) partnerstwo, e) dziaanie na skal globaln. Wan czci tej kultury s wartoci hakerskie, czyli: kult informacji, ktra powinna byd wolna, dzielenie si informacj, a przede wszystkim denie do mistrzostwa w opanowaniu rnych technologii informatycznych. Tu nie liczy si formalne wyksztacenie (stopnie, tytuy czy funkcje) tylko umiejtnoci i pasja tworzenia. Swoje wytwory udostpnia si innym (np. fragment kodu) z nadziej na podobny rewan. Wymienione wartoci skadajce, si na kultur 2.0 czy cyberkultur, wymagaj wic wsppracy wszystkich ze wszystkimi. Zjawisko to okrela si mianem zbiorowej bd otwartej inteligencji dla podkrelenia faktu, e wobec nadmiaru informacji i faktw nikt nie jest w stanie ogarnd tych wszystkich danych. Niezbdne s wic projekty realizowane przez zespoy i grupy badaczy czy w ogle internautw. Std umiejtnod pracy w grupie (on-line przede wszystkim) te jest podan cech wspczesnego historyka i elementem jego cyfrowego warsztatu.
wiat informacjonalizmu produkuje olbrzymie iloci informacji. Te stare, analogowe, s dygitalizowane co umoliwia ich cyfrow obrbk. Wrd tych nowych danych, ktre codziennie s umieszczane w sieci coraz wiksz liczb stanowi obrazy (zdjcia, filmy bd grafika). Ludzie coraz czciej zamiast pisad wol filmowad bd nagrywad poczwszy od wasnego ycia, a skooczywszy na wielkich wydarzeniach tego wiata. Trudno jest wic przedstawiad wiat (wspczesny zwaszcza) tylko za pomoc narracji pisanych. Jednym sowem, coraz wiksz rol w jego obrazowania zaczynaj odgrywad media i multimedia. Std historyk XXI wieku nie moe funkcjonowad bez umiejtnoci tworzenia filmw, animacji czy grafiki. Ta/te waciwoc/i zaczynaj byd tak samo wane jak umiejtnod tworzenia monografii czy syntezy za pomoc pisma. Coraz czciej przedstawia si wiat tylko za pomoc obrazw. Niestety, na studiach historycznych nadal krluj teksty. Prace zaliczeniowe, licencjackie czy magisterskie maj postad pisanych narracji. Na naukach pomocniczych historii wci uczy si pracy z dokumentami tekstowymi gwnie. Zatem wspczesny historyk winien opanowad podstawowe edytory do pracy z obrazami, np.: Photoshop (zdjcia), Avid (filmy), Corel (grafika), Blender (grafika 3D). Coraz czciej spotyka si te opinie, e tzw. programy narzdziowe ju nie wystarczaj i naley opanowad umiejtnod
programowania. Stad nie dziwi opinia, e nauka programowania winna mied tak rang jak np. nauka jzykw obcych czy matematyki. Obecnie funkcjonuje co najmniej kilkanacie rnych jzykw programowania. Dla historyka wane mog okazad si trzy: Java Script i PHP jako tzw. jzyki skryptowe (do tworzenia stron www) i C++ - jako jzyk do tworzenia rnych obiektw.
W spoeczeostwie informacyjnym gwnym kanaem komunikacji staje si Internet. Coraz czciej (zwaszcza wrd ludzi modych) syszy si opini, e jeli czego nie ma w Internecie to nie ma tego w ogle. Dlatego te coraz wicej naukowcw zakada blogi, ktre su nie tylko do komentowania (posty), lecz staj si swoist wizytwk historyka. Profesjonalne blogi (Word Press czy Tumblr) oferuj szereg zaawansowanych funkcji. S to ju videoblogi. Historyk moe je personalizowad, a jeli zna HTML czy Java Script to moe tworzyd nowe funkcjonalnoci6. Na tego typu blogach mona tworzyd swoje zakadki, zamieszczad linki do innych, zagniedad filmy czy materiay dla studentw itp. Historyk moe oczywicie na takim blogu publikowad swoje teksty bd inne materiay np. multimedialne ju. Jeli chodzi o te ostatnie to te ma do dyspozycji odpowiednie edytory. S to programy do tworzenia tzw. opowieci multimedialnych czy, jak je si czasami nazywa: digital story telling (nie mylid z filmami). W zwizku z tym godne polecenia mog byd nastpujce edytory (funkcjonujce na portalach o tej samej nazwie): Storify, Voicethread czy VuVox. Uczeni, w ramach swojej dziaalnoci, prowadz rwnie wykady, seminaria, odbywaj konferencje. Mog one mied miejsce w chmurze. Najsynniejszym wirtualnym rodowiskiem dla tego typu dziaalnoci jest Second Life. Oprcz niego mona wykorzystywad w celach dydaktycznych inne, np. World Active Edu (powstae ju w roku 1994). Oprcz tego mona korzystad z np. Google+ (pojawio si w roku 2011) do prowadzenia videookonferencji na ywo (do 12 osb). Ta aplikacja doskonale sprawdza w przypadku seminariw czy konsultacji. Istniej te programy do nagrywania i transmitowania na ywo wykadw. S to: Bambuser, Ustream czy Justin TV. Historyk nie wychodzc z
6
Mog podad tu, w roli przykadu, swojego bloga, ktry jest dostpny pod nastpujcym adresem: www.andrzejradomski.umcs.lublin.pl
domu moe wygaszad wykad, ktry jest dostpny na stronach tych programw w czasie rzeczywistym dla wszystkich internautw. Co wicej, mog oni na bieco go komentowad i informacja ta jest widoczna dla wykadowcy. Oczywicie wszystkie wykady s automatycznie archiwizowane i potem dostpne za darmo. IV Jak ju wspomniaem we wstpie spoeczeostwo informacyjne produkuje olbrzymie iloci informacji. S to teksty cyfrowe, zdjcia, filmy, grafiki, animacje itp. Stare dane (analogowe) s dygitalizowane i
przechowywane w cyfrowych archiwach, portalach, muzeach czy bibliotekach. Co wicej, dua czd naszej aktywnoci w sieci te jest archiwizowana chod z drugiej strony tracimy miliony informacji kasujc na przykad nasze maile, sms-y czy posty. Jednym sowem, partycypujc w informacjonalistycznych praktykach, zostawiamy: cyfrowe lady. Mog one byd traktowane jako rodzaj rde dla przyszych badaczy historykw rwnie. Jeli dodamy do tego stare lady (te analogowe), ktre zostay zdygitalizowane to otrzymujemy nowe rda rda albo lady: cyfrowe. Stanow one now jakod w historiografii. Przynosz nowe nadzieje. Stwarzaj te nowe problemy: teoretyczne, metodologiczne, praktyczne czyli warsztatowe (w jednym ze znaczeo tego terminu). Historyk (i to nie tylko najnowszy) musi te wszystkie dane jako ogarnd. Do niedawna jeszcze by to spory i zdawaoby si nieprzezwycialny problem. Na szczcie pojawiy si programy i edytory, ktre staraj si te bariery pokonywad. Od kilku lat dynamicznie rozwijaj si nowe dyscypliny zajmujce si obrbk tych nieprzebranych informacji. S to visual studies, analityka kulturowa, spoeczna czy social software.
W procesie wizualizacji nie chodzi bynajmniej o zobrazowanie jakich zjawisk czy procesw (za pomoc cyfrowych danych) w postaci wykresw czy diagramw tylko rwnie o wykrywanie rnych tendencji, trendw czy relacji oraz modelowanie. Stwarza to nowe pola badawcze i interpretacyjne. Pokamy to na kilku przykadach. Zacznijmy od badao, ktre prowadzone s ju tylko w sieci. Jednym z najbardziej znanych aplikacji sieciowego uprawiania nauki s badania dziejw miejscowoci Oak Park w stanie Ilinois w USA. Zostay one zaprojektowane przez Jaya Rubyego. Zaoy na on stron ktrej zacz internetow umieszczad
(http://astro.ocis.temple.edu/~ruby/opp),
wszelkiego typu materiay zwizane z yciem ludzi i funkcjonowaniem tej miejscowoci praktycznie od pocztku XX wieku. Na stronie tej moemy min. przeczytad: Oak Park Stories to seria eksperymentalnych, refleksyjnych badao opartych na
technologiach cyfrowych, ktre staraj si przeanalizowad czterdziestoletni eksperyment spoeczny w Oak Park na przedmieciach Chicago. Jego eksperymentalny charakt er wynika z faktu, e nie podaem tradycyjn drog kooczc si wydaniem ksiki *+, lecz stworzyem dzieo interaktywne i nielinearne, wsptworzone zarwno przez tekst, jak i film. Co wicej
byo ono wsptworzone rwnie przez samych mieszkaocw, ktrzy nie tylko mogli si wypowiadad na stworzonej dla nich licie dyskusyjnej, ale take sami mieli moliwod zamieszczania materiaw ilustrujcych przemiany ich rodzinnego miasta ( sam Ruby te z niego si wywodzi). Byli wic oni, do pewnego stopnia, wspautorami tych badao (citizen scientists). Drugi przykad dotyczy ju wizualizacji danych. Zosta on zaczerpnity z projektu badawczego realizowanego na Uniwersytecie Stanforda od roku 2009. Przedmiotem badao tamtejszych historykw od dziejw nowoytnych staa si Republic of Letters (i taki jest te tytu wspomnianego projektu). By to ruch wymiany myli midzy uczonymi europejskimi w XVII i XVIII wieku. Jego
podstaw bya korespondencja midzy badaczami za pomoc listw. Wspczeni uczeni zapragnli zbadad rnego typu relacje, jakie miay miejsce w Republice Listw. W tym celu ukonstytuowa si zespl badawczy skadajcy si z historykw i informatykw. Ci pierwsi dostarczyli danych i wiedzy o wczesnym wiecie. Ci drudzy skonstruowali odpowiedni program do wizualizacji. Efekty tej wsppracy mona ogldad na stronie internetowej (Republic of Letters i na filmach z You Tube). Wizualizacja jest interaktywna i pokazuje rnorodne powizania midzy wczesnymi intelektualistami w czasie i przestrzeni (midzy poszczeglnymi orodkami w latach 1700-1750). W poszczeglnych opcjach moemy ledzid: 1) wdrwki listw midzy paostwami i miastami (skd byy wysyane i gdzie docieray), 2) przepywy listw w okrelonych latach, 3) aktywnod poszczeglnych intelektualistw (uoona w kolejnoci alfabetycznej) czyli kto, gdzie i ile wysya korespondencji, 4) zestawienie najaktywniejszych orodkw pod wzgldem natenia
korespondencji. I moe jeszcze jeden. Tym razem bdzie to projekt: Wirtualny Rzym. Jest to najwiksze tego typu przedsiwzicie, czyli stworzenie zerojedynkowego odpowiednika antycznego miasta i zobrazowanie go w grafice 3D. Wirtualny Rzym skada si z prawie 7 ty elementw. Makieta jest interaktywna. Z pomoc kamery moemy swobodnie poruszad si po miecie. Na stronie internetowej moemy min. przeczytad, e symulacja pokazuje Rzym takim, jakim by okoo 320 roku n.e. - czyli w czasach swojej najwikszej wietnoci, za panowania cesarza Konstantyna. Szacuje si, e wtedy miasto zamieszkiwao okoo milion obywateli. Powstaa z idei zebrania wszystkiego, czego ludzie do tej pory dowiedzieli si o tej wielkiej metropolii i przedstawienia tych informacji w przyjaznej formie graficznej. Dziki temu moliwe jest teraz przeprowadzenie wielu ciekawych porwnao, symulacji czy eksperymentw. No i podziwianie
architektury antycznej. Do obecnej wersji mona oczywicie cay czas wprowadzad poprawki. Bdzie ona nadal aktualizowana7. Przytoczone przykady pokazuj, e oto rodzi si nowy model uprawiania i pokazywania historii, ktry okreliem: histori w chmurze. Jest to historia zdygitalizowana, zwizualizowana i interaktywna, a nade wszystko dostpna z poziomu przegldarki (tak jak i narzdzia do jej uprawiania). Posiada ona wiele innych walorw i znowu odwoam si do cytowanego tu ju Daniela Cohena i Roya Rosenzweiga: Chocia podjlimy szereg tematw, ktre mog byd nowe *+, mamy
nadziej, e wszyscy historycy mog korzystad z Internetu, aby przeszod bardziej bogato udokumentowad, uczynid bardziej dostpn, bardziej zrnicowan, bardziej dostosowan do przyszoci, a przede wszystkim bardziej demokratyczn *+ Szeroka gama historykw czy to bd nauczyciele lub studenci, publiczni lub akademiccy, zawodowi lub amatorscy musz wyrazid swoje zdanie na www. Kady z nas ma obowizek zapewnid, e nowa cyfrowa historia jest demokratyczn histori, ktra odzwierciedla rne gosy z przeszoci do chwili obecnej i e zachca wszystkich do wzicia udziau w pisaniu swoich wasnych historii8. A
7 8
http://www.gram.pl/news_9wrqGu6_Wirtualny_starozytny_Rzym.html Daniel Cohen and Roy Rosenzweig: Dygital History, A Guide to Gathering, Preserving, and Presenting the Past on the Web, w: http://chnm.gmu.edu/digitalhistory/