You are on page 1of 77

http://maopd.wordpress.

com/

Ksika Nikoaja Bucharina Program Komunistw (bolszewikw) zostaa napisana w maju 1918 roku. Publikowana przez MPD wersja jest przedrukiem pierwszego wydania polskiego, ktre ukazao si w styczniu 1919 roku w Warszawie staraniem Komunistycznej Partii Robotniczej Polski. W prezentowanej publikacji nieznacznie uwspczenilimy pisowni.

Maoistowski Projekt Dokumentacyjny 2014


2

Przedmowa

Broszura tow. Bucharina, ktr ogaszamy tu w przekadzie polskim, daje w przystpnej formie wykad programu, ktry wprowadzaj w ycie nasi towarzysze komunici rosyjscy. W innych krajach Europy, a wic i w Polsce przyjdzie rwnie czas na to, gdy klasa robotnicza zdobdzie w swoje rce wadz polityczn. Wtedy i my zaczniemy wprowadzad to samo, w czym nas wyprzedzili towarzysze rosyjscy. Potrzeba wic, abymy wszyscy ju dzi zapoznali si szczegowo i tym, czego dokona i czego zamierza jeszcze dokonad proletariat w Rosji. Bo przecie nowy ustrj nie bdzie budowany przez garstk tylko przodujcych bojownikw proletariatu, lecz my wszyscy, robotnicy wsi i miasta, musimy doo rce przyoyd. Program komunistw" wyszed za czasw, gdy rewolucja rosyjska bya jeszcze zupenie odosobniona w caym wiecie. Od tego czasu wiele si zmienio. Wybucha rewolucj w Austro-Wgrzech i Niemczech. Cesarstwa Wilhelma i Karola upady i ju nie zagraaj rewolucji rosyjskiej zagad. A w Niemczech ju widocznie zblia si chwila, gdy klasa robotnicza ujmie wadz we wasne rce, tak samo jak to uczyni proletariat rosyjski. Wic widzimy, e komunici rosyjscy dobrze przewidzieli przyszod! Tym gorliwiej powinnimy uczyd si na ich przykadzie i dowiadczeniach, aby okazad si godnymi ich sprzymierzeocami, gdy i na nas przyjdzie chwila budowania nowego ycia. Aby robotnicy polscy dobrze zrozumieli wykad Bucharina, musimy powiedzied par sw o partiach niby-socjalistycznych, jak mieoszewicy i s. r.-owcy, o ktrych czsto znajdujemy wzmianki w Programie komunistw. Mieoszewicy (mniejszod) w przeciwieostwie do bolszewikw (wikszod) s prawym, ugodowym skrzydem rosyjskiego obozu socjaldemokratycznego. Ju i przed wojn starali si oni w cigu kilkunastu lat odcignd proletariat od tych rewolucyjnych drg walki, ktre mu wskazywali bolszewicy. W czasie wojny jednak mieoszewicy, z nielicznymi wyjtkami, stali si ju wprost zdrajcami ruchu robotniczego. Ju za czasw caratu stanli oni w przewanej wikszoci na tym stanowisku, e wojna krwawa zbjecka wojna jest potrzebna dla wyzwolenia Europy i Rosji czy, od caratu? nie, od militaryzmu niemieckiego. Szerzyli wic wrd mas zapa wojenny tak samo jak to robili szajdemanowcy w Niemczech. A kiedy rewolucja marcowa obalia carat i na czele paostwa stan rzd Kiereoskiego, ktry pod pozorami socjalizmu wysugiwa si buruazji, mieoszewicy (Skobielew, Cereteli i inni) wzili w nim udzia, pomagali mu prowadzid wojn dalej i przelewad krew ludu rosyjskiego dla interesw kapitau. *) Tak samo zachowali si w czasie wojny i s. r.-owcy (socjalici-rewolucjonici) partia inteligencji radykalnej i zamoniejszego wociaostwa. I oni pomagali caratowi, a pniej
3

jeszcze gorcej Kiereoskiemu w tumanieniu mas ludowych wolnociowymi celami wojny. Zarazem s. r.-owcy (Czernow, Awksentjew, Sawinkow i inni) i mieoszewicy popierali rzd Kiereoskiego w jego prbach ratowania kapitau i szlacheckiej wasnoci ziemskiej przed rewolucj mas ludowych. Przy ich pomocy rzd Kiereoskiego odwleka bez kooca wywaszczenie ziemi paoskiej, fabryk i kopalo, a wreszcie wygodzone, wyniszczone przez wojn masy robotnicze powstay przeciw rzdowi Kiereoskiego i wyniosy do wadzy w listopadzie 1917 r. swj wasny rzd komunistyczny.**) Od tego czasu s. r.-owcy i mieoszewicy (a razem z mienszewikami i Bund pod wodz Libera) zaciekle zwalczaj rzd robotniczy i cz si z najgorszymi wrogami klasy pracujcej buruazj rosyjsk i rzdami Koalicjidla walki z rewolucyjn Rosj. Susznie wiec Bucharin w swej broszurze traktuje ich jako pachokw buruazji w jej walce o zachowanie przywilejw kapitau. Przy czytaniu programu komunistw pamitad trzeba, e i u nas w Polsce istniej podobni do mieoszewikw i s. r.-owcw p-socjalici zwalczajcy rewolucyjny komunizm. S to tak zwani fracy, (P. P. S. frakcja rewolucyjna). Od pocztku wojny pachokowali oni zbjeckim rzdom mocarstw centralnych i namawiali robotnikw do przelewania swej krwi w legionach. Teraz za popieraj rzd ludowy, ktry tak samo jak byy rzd Kiereoskiego w Rosji udzi masy pozorami socjalizmu, odciga je od klasowego ruchu rewolucyjnego i prowadzi na wszystkie strony wojn dla interesw kapitau. Z drugiej strony mamy i wrd proletariatu ydowskiego rnego rodzaju socjalnacjonalistw, a wic poale-syjonistw, socjal-syjonistw i przede wszystkiem bundowcw, ktrzy tak samo jak fracy zwalczaj rewolucyjne cele proletariatu i broni panowania kapitau. To wic, co mwi Bucharin o mieoszewikach i s. r.-owcach, w wielkim stopniu dotyczy rwnie frakw i socjalnacjonalistw ydowskich Oddajc w rce robotnikw prac Bucharina, mamy nadziej, e stanie si ona rdem janiejszej wiadomoci rewolucyjnej a zarazem pobudk do czynw, druzgoczcych panowanie kapitau.

***
Uwaga. Powysza przedmowa bya ju zoona, gdy gazety zaczy przynosid wiadomoci, wiadczce, e i wrd resztek obozu mieoszewickiego i s. r.-owskiego zaczyna si budzid wiadomod szkodliwoci popierania buruazyjnej kontrrewolucji przeciw rzdowi sowietw.

Najbardziej tu oddziaa wpyw rewolucji niemieckiej. Pokazaa ona, e dla obalenia militaryzmu niemieckiego wcale nie potrzeba byo si czyd z rzdami Koalicji, lecz naleao
4

popierad ruch komunistyczny w Niemczech, jak to susznie czynili bolszewicy. Z drugiej strony zbiry Koalicji dzi pokazuj co umiej, zaprowadzajc wszdzie, gdzie tylko stpi, samowol odack i gospodark rabunkow. Widzimy wic coraz czciej na Ukrainie, na Biaorusi i Litwie, gdzie mieoszewicy i s. r.-owcy (szczeglnie lewicowi) postanawiaj popierad rzd sowietw przeciw najazdowi Koalicji. Umacnia to nas w przekonaniu, e rwnie u nas robotnicy, ktrzy jeszcze si poddaj wpywowi nikczemnych napaci frackich i bundowskich na komunizm, otworz oczy i pjd za naszym czerwonym sztandarem.

*) Stopniowo stracili oni reszt wpywu no masy robotnicze, ktre w ogromnej wikszoci skupiy si w obozie bolszewikw. **) Rwnie czd partii S. R., tak zwani lewi s. r, owcy poszli wsplnie z komunistami i razem z nimi przez p roku budowali w Rosji nowe porzdki. Pniej i oni odsunli si od rzdu sowietw, ale przypacili to zupen utrat wpyww wrd mas robotniczych i chopskich (Bucharin o tych faktach nic nie mwi, bo zaszy one ju po wyjciu Jego broszury).

I. Paostwo kapitau a klasa robotnicza i lud wiejski.

We wszystkich krajach prcz dzisiejszej Rosji wadza znajduje si w rkach kapitau (a w Rosji przed rewolucj listopadow byo tak samo). Jakiekolwiek paostwo wemiemy czy na wp carskie. Prusy, czy republikaosk Francj, czy tak zwan demokratyczn Ameryk, wszdzie kapita trzyma w rkach ca si. Maa garstka ludzi, grubych i najgrubszych bankierw, dziedzicw i fabrykantwtrzyma w niewoli i paoszczynie miliony i setki milionw robotnikw i ludu wiejskiego. Pod batem tej garstki musz oni pracowad do krwawego potu, a gdy si zaharuj, stargaj swe siy i nie mog ju wyrabiad zysku dla krlaKapitau, wyrzucani s na bruk. Tak to nieograniczon wadz nad milionami pracownikw daje bankierom i fabrykantom pienidz. Dlaczego biedak, wyrzucony na bruk, musi zdychad z godu? Dlatego, e nie ma on nic. prcz pary rk i pary ng, ktre moe sprzedad kapitalicie, jeeli ten ich potrzebuje. Dlaczego bogaty bankier albo przemysowiec moe prnowad i uywad ycia, cieszc si wielkimi dochodami, zagarniajc zyski dzieo w dzieo, godzina w godzin, minuta w minut? Dlatego e bogacz posiada nie tylko par rk i ng, ale i te narzdzia pracy, bez ktrych dzi pracowad nie mona. Do niego nale fabryki, maszyny, koleje, kopalnie, ziemia, statki i okrty parowe, najrniejsze aparaty i instrumenty. Wszystkie te bogactwa, nagromadzone przez ludzkod, nale na caym wiecie, z wyjtkiem dzisiejszej Rosji, do kapitalistw, no i do dziedzicw-obszarnikw, ktrzy te przeobrazili si w kapitalistw. Gard ludzi ma w ten sposb w rkach wszystko najniezbdniejsze dla ludzkoci. Nic wic dziwnego, e panuje ona nad reszt ludzi, ktrzy nie maj nic. Przyjeda ndzarz ze wsi do miasta i idzie szukad sobie roboty. Do kogo? Do kapitalisty. Do tego. kto ma fabryk lub warsztat. A kapitalista moe zrobid mu si spodoba. Jeli mu jego sudzydyrektorowie i rachmistrze, obliczyli, e mu si opaci powikszyd liczb robotnikw, e zyski wtedy wzrosn, to daje prac. Jeeli mu si nie opaca, to powiada robotnikowi id dalej, krzyyk na drog. Taki pracodawca, chlebodawca", jest w swojej fabryce maym carem. Jego rozkazw wszyscy musz suchad. Wedle jego woli majstrowie i administracja oddalaj albo przyjmuj robotnikw. On postanawia, ile pracowad maj robotnicy, jak pac maj otrzymywad. I wszystko to dlatego, e fabryka do niego naley, jest jego wasnoci prywatn. Ot z tej wanie prywatnej wasnoci rodkw wytwarzania wypywa ogromna sia, ogromna wadza klasy kapitalistw. To samo znajdziemy i na roli. Wemy chodby Stany Zjednoczone Ameryki Pnocnej, ten okrzyczany kraj wolnoci i demokracji. Tysice robotnikw uprawiaj tam cudz rol, ktra
6

jest w posiadaniu najgrubszych dziedzicw-kapitalistw. Wszystko tu odbywa si jakby w olbrzymiej fabryce: widzimy dziesitki i setki pugw elektrycznych, kosiarek, niwiarek, niwiarek-wizaek, przy ktrych pracuj od rana do nocy niewolnicy najemni. I zupenie tak samo jak w fabryce pracuj oni nie na siebie. lecz na pana. Albowiem i sama ziemia i nasiona i maszyny sowem wszystko oprcz rk roboczych jest prywatn wasnoci dziedzica-kapitalisty. On tu panem samowadnym. On tu rozporzdza, a prowadzi rzecz tak, eby jak najwicej potu i krwi przekud na zoto. Pracujcy musz go suchad. Czasem warkn na niego, ale napychaj mu kabz swoj prac dalej bo on ma wszystko, a robotnik lub najmita wiejski nie maj nic. Niekiedy zdarza si jednak, e pan nie najmuje robotnikw, jeno puszcza swoje grunta w dzieraw. Chop, ktry bied klepie, a ziemi ma tyle, e jak pies usidzie, to ogon trzyma u ssiada,taki chop musi dzierawid ziemi u pana. Pracuje on na niej swoim koniem i pugiem, swoj bron i kos. Ale i tu pan wyzyskuje go bez litoci. Im bardziej chopu potrzebna rola, tym wicej czynszu dzierawnego zdziera pan, czynic sobie z chopabiedaka istnego niewolnika. Dlaczego moe tak robid? Dlatego e ziemia naley do niego, obszarnika, ziemia jest prywatn wasnoci klasy obszarniczej. Spoeczeostwo kapitalistyczne dzieli si na dwa obozy: jednym s ci, ktrzy pracuj duo, a jedz mao i kiepsko: i drugim ci, co pracuj mao albo i wcale nie, za to jedz duo i smacznie. Niezupenie si to zgadza z Pismem gdzie powiedziano: Kto pracuje, niechaj je, Ale klechom wszelkiej wiary i obrzdku nie przeszkadza to w wychwalaniu porzdkw kapitalistycznych; za to wszak czarne bractwo dostaje utrzymanie paostwowe od kapitau. Powstaje teraz drugie pytanie: Czym si dzieje, e gard pasibrzuchw moe utrzymad w prywatnym posiadaniu rodki pracy niezbdne dla ogu? W jaki sposb prywatna wasnod klas pasoytniczych trzyma si do dzi? Jaka jest tego przyczyna? Przyczyn tego jest znakomita organizacja wrogw ludu pracujcego. Dzi nie ma ani jednego kraju kapitalistycznego, gdzieby kapitalici dziaali pojedynczokady na siebie. Przeciwnie, kady z nich naley do organizacji kapitalistycznych. Ot te zwizki przedsibiorcw trzymaj wszystko w rkach, maj dziesitki tysicy wiernych ajentw, zupenie im oddanych. Cae ycie gospodarcze (ekonomiczne) kadego kraju kapitalistycznego znajduje si pod zupen wadz specjalnych organizacji przedsibiorcw: syndykatw, trustw i wszelkich spek bankowych. Te zwizki panuj nad wszystkim. Lecz najwaniejsz organizacj przedsibiorcw jest samo paostwo buruazyjne. To jest wanie najwysza organizacja kapitalistyczna, trzymajca w rkach wszystkie nici zarzdu i wadzy. Tu wszystko jest tak rozwaone, obliczone i urzdzone, aby kad prb klasy robotniczej powstania przeciw wadzy kapitau natychmiast zdusid. Paostwo ma do swych usug
7

brutaln si materialn (szpiegw, policjantw, sdziw i katw, a wreszcie i onierzy, ktrych wymusztrowano a do utraty myli i czucia), zarazem ma i si moraln, duchow, ktra powoli a stale znieprawia ludu pracujcy, wpajajc weo faszywe pojcia. Do tego celu suy paostwu buruazyjnemu szkoa i koci, do ktrych przybywa jeszcze i prasa kapitalistyczna. Jak wiadomo, hodowcy umiej hodowad wieprze, ktre z nadmiaru tuszczu poruszad si nie mog, ale za to bardzo si nadaj na rze. Takie wieprze hoduje si umylnie, dajc im codziennie szczeglnie dobrany pokarm, od ktrego tyj. Tak samo postpuje buruazja z klas robotnicz. Nie eby pchaa w ni prawdziwy pokarmtakiego daje mao, nie utyje z niego robotnik. Ale za to czstuje ona robotnikw dzieo w dzieo specjalnym pokarmem duchowym, od ktrego dostaj otuszczeni, mzgi robotnicze, staj si cikie i nieruchawe. Buruazja chce zmienid robotnikw w trzod, posuszn i dobr na rze, nie rozumujc. Oto dlaczego buruazja ju w mae dzieci ta pomoc szkoy i kocioa wbija przekonanie, e wadzy suchad trzeba, bo wszelka wadza od Boga pochodzi (tylko wadzy bolszewickiej, zamiast modw, koci rzuci przekleostwo, dlatego e odmwia wypaty pensji oszustom w sutannach). Oto dlaczego buruazja tak dba i o poczytnod swej oszukaoczej prasy. Dziki swej silnej organizacji klasa buruazyjna utrzymuje wasnod prywatn. Samych bogaczy jest niewiele, lecz maj oni obok siebie pokan liczb najwierniejszych, suto opaconych sugusw: ministrw, dyrektorw fabryk, dyrektorw bankw itp. Ci znw maj obok siebie jeszcze liczniejszy zastp swoich pomocnikw, mniej dobrze patnych, lecz zupenie do nich zalenych i wychowanych w tym samym duchu: marz oni o tem, aby si dosuyd takich samych posadek jak ich zwierzchnicy. Za nimi nastpuj jeszcze drobniejsi urzdnicy i ajenci kapitau. A wszyscy, od najwikszego do najmniejszego, zwizani s wspln organizacjczy to paostwa buruazyjnego, czy innych zwizkw kapitalistycznych. Organizacja ta obejmuje kady kraj jakby sieci, w ktrej daremnie si szamoce klasa robotnicza. Kade paostwo buruazyjne zmienia si w rzeczywistoci w ogromny zwizek kapitalistyczny. Robotnicy wykonywajkapitalici rozkazuj. Robotnicy s oszukani kapitalici oszukuj. Taki to jest porzdek, ktry si zwie kapitalistycznym i ktry szanowad nam ka bogacze i ich fagasy ksia, inteligenci, mieoszewicy, s. r.-owcy i inni panowie dobrze znani robotnikom i wocianom.

II. Wojny zaborcze, ucisk klasy robotniczej i pocztek upadku kapitalizmu.

W ostatnich czasach we wszystkich krajach kapitalistycznych prawie e znik drobny kapita: grube ryby poary drobne rybki. Dawniej konkurencja, walka o nabywcw na towar, toczya si midzy wielu poszczeglnymi kapitalistami. Teraz, kiedy pozostao niewielu (bo cay drobiazg zbankrutowa), ci pozostali zjednoczyli si, zorganizowali i rzdz si w swoim kraju nie gorzej ni dziedzic rzdzi si w swoich dobrach. Paru bankierw amerykaoskich krci ca Ameryk, jak dawniej poszczeglny kapitalista krci wasn fabryk. Kilku lichwiarzy francuskich zaprzgo w swoje jarzmo cay nard francuski. Losy narodu niemieckiego znajduj si w rkach piciu grubszych bankw. To samo dzieje si i w innych krajach kapitalistycznych. Mona miao si wyrazid, e dzisiejsze paostwa kapitalistyczne, czyli, jak je ludzie zowi ojczyzny, zmieniy si w wielkie fabryki, ktre zwizek przedsibiorcw trzyma w rkach tak samo, jak dawniej poszczeglny przedsibiorca trzyma w rkach wasn fabryk. Nie dziw wic, e takie zwizki, paostwowe zwizki rnych buruazji, prowadz midzy sob tak sam walk, jaka dawniej toczya si midzy poszczeglnymi kapitalistami. Jak dawniej w Anglii albo w Niemczech jeden fabrykant walczy z drugim, tak teraz cae angielskie paostwo buruazyjne walczy z caym niemieckim paostwem buruazyjnym. Tylko e teraz gra si o stawk tysic razy wiksz, a broni w tej walce o wiksze zyski jest teraz krew i ycie mas ludzkich. W walce tej, ktra ogarnia ca ziemie, pierwsze padaj ofiar kraje mae i sabe. Najsampierw gin mae narody w koloniach, sabe, czsto dzikie plemiona, ktre ulegaj rozdarciu na strzpy przez wielkie paostwa zaborcze. Wielcy drapiecy dr si wtedy o podzia ziem wolnych to jest jeszcze nie rozgrabionych przez paostwa ucywilizowane. Potem zaczyna si walka o wzajemne odbieranie sobie tego, co ju zostao rozgrabione. atwo zrozumied, e ta walka o coraz nowe podziay wiata musi byd niesychanie krwaw i zacit. Prowadz j wszak potworne olbrzymy, najwiksze w wiecie mocarstwa, uzbrojone w najdoskonalsze maszyny mierci. Wojna wszechwiatowa, ktra wybucha w lecie 1914 r. i trwa po dzi dzieo, jest pierwsz wojn o stanowczy nowy podzia wiata pomidzy potworami ucywilizowanego rozboju. Wcigna ona w swj wir czterech gwnych olbrzymw-konkurentw: Angli, Niemcy, Ameryk i Japoni. I walczy si o to, ktry z tych czterech zwizkw zbjeckich ma przytoczyd ziemie sw elazn krwaw stop.

Wojna ta niesychanie pogorszya w caym wiecie warunki bytu klasy robotniczej, ktre i tak ju byy cikie. Na robotnikw zwaliy si niezmierne kieski. Miliony najtszych robotnikw wprost wytpiono na placach boju. Pozostali cierpi gd. Kto za omieli si protestowad, na tego spadaj najsrosze kary. Wszystkie wizienia przepenione, zbiry z, karabinami maszynowymi stoj w pogotowiu przeciw klasie robotniczej. Prawa robotnikw zostay zniesione nawet w krajach bardziej wolnociowych. Nie wolno nawet strejkowad, bo za strejk odpowiada si jak za zdrad kraju. Prasa robotnicza zdawiona. Najdzielniejsi robotnicy, wierni bojownicy rewolucji musz budowad swe organizacje nielegalnie, jak niegdy w Rosji pod caratem, kryjc si przed chmar szpiegw i policjantw. Nic dziwnego, e takie nastpstwa wojny budz w robotnikach nie tylko rozpacz i przygnbienie, lecz i bunt przeciw ciemicom. Lecz i same paostwa buruazyjne. ktre wszczy t ogromn bjk, zaczynaj prchnied, gnid wewntrzne. Paostwa buruazyjne, jak to si mwi wkopay si. Ugrzzy one w krwawym bagnisku, ktre stworzyy w pogoni za zyskiem, i nie mog wybrnd. Cofnd si, wrcid z niczym, po tylu stratach w rzeczach, pienidzach, ludziach? niepodobna. Id naprzd, na nowe straszliwe hazardy i to prawie niemoliwe. Polityka wojenna zapdzia si w taki zauek, z ktrego nie ma ju wyjcia. Dlatego wojna przeciga si bez kooca, mimo braku wszelkiego rozstrzygajcego wyniku. Wobec za tego ustrj kapitalistyczny gnije i rozprzga si, a prdzej czy pniej musi ustpid miejsca innemu porzdkowi, przy ktrym ju mowy nie bdzie o szalonej wojnie wszechwiatowej dla zysku. Im duej si przewleka wojna wszechwiatowa, tym bardziej uboej kraje wojujce. Kwiat ludu roboczego albo wygin, albo ley, arty przez robactwo, w okopach dokonuje dziea zniszczenia. Wszystko niszczy si dla wojny: nawet mosine klamki skonfiskowano na uytek wojenny. Najniezbdniejszych rzeczy brak, bo wojna poera wszystko, jak nienasycona szaraocza. Zuywa si wszystkie rzeczy uytkowe, a nowych wyrabiad nie ma komu. Bod od czterech lat ju fabryki, ktre dawniej wytwarzay poyteczne rzeczy, wyrabiaj szrapnele i granaty. I oto bez ludzi, bez wytwarzania niezbdnych artykuw, wszystk kraje doszy do takiego upadku, przy jakim ludzie ju naprawd zaczynaj wyd jak wilki z chodu, godu, ndzy i ucisku. Po wsiach niemieckich pal uczywo tam gdzie dawniej wiecono elektrycznoci, bo nie ma wgla. ycie zamiera w miar, jak wzrasta oglna ndza ludzka. W miastach dawniej znanych z adu i porzdku, jak: Berlin i Wiedeo w nocy nie mona wyjd na ulic, bo ci ograbi. Niemieckie pisma buruazyjne biadaj, e policji zamao. Nie chc one widzied, e wzrost liczby przestpstw wynika ze wzrostu ndzy, rozpaczy i rozjtrzenia. Kaleki wracaj z frontu i znajduj u siebie w domu klsk godow. Liczba bezdomnych i godnych, pomimo
10

wybornych organizacji, wci si zwiksza, bo jed nie ma co, a wojna trwa i trwa, domagajc si coraz nowych ofiar. Im trudniejsze staje si pooenie paostw wojujcych, tym wiksza wynikaj ktnie i pomidzy rnymi warstwami buruazji, ktre szy rka w rk gwoli wsplnym rabunkowym celom. W Austro-Wgrzech wodz si za by Czesi, Ukraiocy, Niemcy, Polacy i inni. W prowincjach, okupowanych przez Niemcy, te same ywioy buruazyjne (estooskie, otyskie, ukraioskie, polskie), ktra dawniej wzyway wojska niemieckie, teraz musz si buntowad przeciw swoim wyzwolicielom. W Anglii buruazja angielska walczy zacieke z ujarzmion przez ni buruazj irlandzk. A wrd tego rozgardiaszu coraz dononiej gos podnosi klasa robotnicza, ktr bieg historii postawi wobec zadania pooenia kresu wojnie i zrzucenia jarzma kapitau. W ten sposb ronie rozkad kapitalizmu, nadchodzi czas komunistycznej rewolucji klasy robotniczej. Pierwszy wyom przebia rosyjska rewolucja listopadowa. Kapitalizm w Rosji rozprzg si prdzej, ni w jakimkolwiek innym kraju, poniewa moda gospodarka kapitalistyczna tego kraju najdotkliwiej odczua ciary wojny. W Rosji klasa buruazyjna nie miaa tak potnej organizacji, jak posiada w Anglii, Niemczech, Ameryce. Nie moga wic ona sprostad ani wymaganiom wojny, ani mocarnemu natarciu rosyjskiej klasy robotniczej i ludu wiejskiego. Masy pracujce Rosji w dni listopadowe wysadziy buruazj z sioda i postawiy u steru wadzy parti klasy robotniczejkomunistwbolszewikw. Prdzej czy pniej ten sam los oczekuje i buruazj zachodnioeuropejsk. Klasa robotnicza Zachodu coraz liczniej staje w szeregach komunistw. Wszdzie wyrastaj organizacj miejscowych bolszewikw w Austrii i Ameryce, Niemczech i Norwegii, Francji i Woszech. Program partii komunistycznej staje si programem wszechwiatowej rewolucji proletariackiej.

11

III. Podzia wszystkiego czy zbiorowe wytwarzanie komunistyczne?

Wiemy ju, jakie jest rdo wojen zaborczych, ucisku klasy robotniczej, wszelkich okrucieostw kapitalizmu. Wszystko to ze pochodzi std, e wiat jest pod wadz kilku band buruazyjnych, zorganizowanych w paostwa, band ktre, sobie zagarny na wasnod wszystkie dobra ziemskie. Wasnod klasy kapitalistw na rodki wytwarzania oto jest przyczyna wszechrzeczy, ktra tumaczy nam barbarzyostwo dzisiejszego ustroju. Trzeba odebrad bogaczom ich si bogactwo! Oto jest naczelne zadanie, ktre stawia sobie klasa robotnicza i jej partia, partia komunistw. Niektrzy sdz, e to, co si odbierze bogaczom, trzeba po sprawiedliwoci podzielid na rwne czci midzy wszystkich, a wtedy bdzie dobrze. Wtedy kady bdzie mia niby tyle co i inni, wszyscy bd rwni, zginie nierwnod, ucisk, wyzysk. Kady bdzie wtedy myla o sobie, bdzie mia wszystko pod rk, no. i wadza czowieka nad czowiekiem zniknie, dziki temu rwnemu podziaowi bogactw midzy biedakw. Cakiem inaczej zapatruje si na to partia komunistw. Uwaa ona e taki rwny podzia do niczego dobrego by nie doprowadzi, e wyszedby z niego tylko zamt i powrt do dawnego porzdku rzeczy. Bo jak jest w rzeczywistoci ? Po pierwsze bardzo wielu rzeczy wcale podzielid nie mona. Jak na przykad podzielid koleje? Wyobramy sobie, e jeden zacznie zabierad podkady, drugi elazne nity, trzeci nakrtki, czwarty amad wagony na opa, pity rozbije zwierciado, eby sobie z kawaka zrobid lusterko do golenia, i t. d. Ot kady zrozumie, e taki podzia nawet rwny nie jest, a prowadzi tylko do najgupszego rozgrabienia rzeczy uytecznych, niszczy to, co mogoby si jeszcze przydad. Tak samo nikt nie potrafi podzielid maszyny. Bod jeeli jeden zabierze tryb, drugi dwignie, inni reszt, caa maszyna przestaje byd maszyn, wszystko idzie na marne. To samo jest prawie ze wszystkimi doskonalszymi narzdziami, niezbdnymi dla dalszej pracy. Dod wymienid aparaty telegraficzne albo telefoniczne, aparaty w fabrykach chemicznych itp. Jest rzecz zrozumia, e tylko czowiek zupenie ciemny albo jawny wrg klasy robotniczej moe doradzid taki podzia. Ale ten podzia jest szkodliwy jeszcze dla innych wzgldw. Przypudmy, e jakim cudem udaoby si wszystko odebrane bogaczom podzielid na mniej wicej rwne czci. I z tego by ostatecznie nie wyszo nic do rzeczy. Bo co znaczy podzia?
12

Znaczy on, e zamiast niewielu wielkich posiadaczy, powstanie wielu maych. Podzia oznacza nie zniesienie wasnoci prywatnej, lecz rozdrobnienie jej: zamiast wasnoci wielkiej powstanie drobna. Ale takie czasy byy ju w przeszoci. Wiemy dobrze e kapitalizm i wielcy kapitalici wyroli z walki drobnych posiadaczy pomidzy sob. Gdybymy wic swym podziaem namnoyli drobnych posiadaczy, to co by z tego wyniko? Oto czd z nich (i to dod znaczna) zaraz nazajutrz zbyaby otrzymane rzeczy na jakim targu (przypucimy na Pociejowie) i wasnod ich wpadaby w rce zamoniejszych posiadaczy. Wrd pozostaych wywizaaby si walka konkurencyjna o kupujcego, W walce tej zamoniejsi wziliby gr nad mniej zamonymi. Mniej zamoni zbankrutowaliby i zmieniali si w proletariuszy, a za szczliwsi ich konkurenci powikszaliby swe bogactwa, donajmowaliby robotnikw i krok za krokiem zmienialiby si w najprawdziwszych kapitalistw. W ten sposb po pewnym czasie wrcilibymy znowu do ustroju, ktry my niby znieli. Znalelibymy si znowu na pocztku drogi: w spoeczeostwie rozboju kapitalistycznego. Podzia na drobn wasnod prywatn to nie idea robotnika miejskiego lub wiejskiego. Jest to marzenie drobnego sklepikarza, ktry jest przyciskany przez wielkiego kupca i chciaby mu dorwnad. Taki kramarz suszy sobie gow tylko o to jakby si dorobid. Myled o innych, zastanowid si, jaki bdzie ostateczny skutek,to sklepikarzowi ani w myli: byle tylko o grosz wicej nabid do kabzy. Jego gowa nie zaboli o to, e wszystko znowu wrci do kapitalizmu; jemu bdzie przywiecaa nadziej, e kapitalist on zostanie, on sam. l co w tym zego, powiedzcie, paostwo? Zupenie inn drog id powinna i rzeczywicie idzie klasa robotnicza. Klasie robotniczej zaley na takiej przebudowie spoeczeostwa, eby o powrocie kapitalizmu ani mowy nie byo. Przy podziale jednak jest tak, e kapitalizm, wypdzony za drzwi, wrci przez okno. nie ma std innego wyjcia jak ustrj wasnoci wsplnej, komunizm. W ustroju komunistycznym wszystkie bogactwa nale nie do poszczeglnych osb lub klas, lecz do ogu. Cae spoeczeostwo staje si jakby jedn splnot pracy. Pracodawcy tu niema, wszyscy s rwnymi wsptowarzyszami. nie ma tu adnych klas: ani kapitalistw, ktrzy zatrudniaj robotnikw, ani robotnikw, ktrzy si najmuj do kapitalistw. Pracuje si wsplnie, wedug z gry opracowanego planu. Centralne biuro statystyczne (rachunkowe obliczy np., e na rok trzeba wyrobid I tyle a tyle butw, spodni, kiebasy, szuwaksu, pszenicy, ptna i tak dalej. Obliczy to biuro dalej, e w tym celu na polu musi pracowad tylu wsptowarzyszy, w fabrykach kiebasy tylu, w wielkich warsztatach krawieckich tylu i stosownie do tego dzieli si rce robocze.
13

Cae wytworzenie prowadzone jest wedug szczegowo opracowanego planu, opiera si na cisym obrachunku wszystkich maszyn i narzdzi, wszystkich surowcw, wszystkich rk roboczych. cile oblicza si rwnie roczna potrzeby spoeczeostwa. Wszystkie wyroby skada si w magazynach spoecznych, a stamtd dzieli si pomidzy pracujcych. Pracuje si tylko w najwikszych fabrykach, na najlepszych maszynach, bo w ten sposb praca jest wydajniejsza. Zarzd wytwrczoci jest bardzo oszczdny. Unika si wszelkich zbytecznych nakadw: a aby ich nie byo, na to jest oglny plan caej wytwrczoci. Tu nie ma tego, aby w jednym miejscu prowadzono prac innym systemem ni w drugim; aby tu nie wiedzieli, co si robi tam. Przeciwnie, bodaj cay wiat jest tu obliczony i rozwaony. Bawen sadzili si tylko tam, gdzie grunt najbardziej si do tego nadaje; wydobywanie wgla skupia si tylko w najbogatszych kopalniach; fabryki elazne buduje si tylko w bliskoci wgla i rudy elaznej; gdzie grunt nadaje si do siewu pszenicy, nie zajmuje go si pod olbrzymie domy miejskie jeno si go zasiewa. Sowem wszystko si tu rozkada tak, aby kady rodzaj wytwrczoci znajdowa sobie miejsce najodpowiedniejsze, gdzieby praca najskadniej sza, najmniej wymagaa trudu i zachodu, bya najwydajniejsz. Wszystko to za mona osignd tylko przy jednolitym, powszechnym planie pracy, przy poczeniu caego spoeczeostwa w jedn ogromn splnot pracy. U takim ustroju komunistycznym nie moe jeden czowiek wypruwad z drugiego y. nie ma tu bogaczy i dorobkiewiczw, nie ma zwierzchnikw i podwadnych. Spoeczeostwo nie dzieli si tu na klasy, z ktrych jedna panuje nad drug. A skoro nie ma klas, to nie ma nierwnoci majtkowej, nie ma cisku, walki i nienawici. nie ma te paostwa: bod nie ma adnej klasy panujcej, ktra by potrzebowaa organizacji paostwowej dla trzymania za kark swych przeciwnikw klasowych. nie ma panowania nad ludmi i wadzy czowieka nad czowiekiem, jest tylko panowanie nad martwymi rzeczami, nad przyrod. Ludzkod nie jest tu rozbita na wrogie obozy: zespolona jest ona wspln prac i wspln walk z zewntrznymi siami przyrody supy graniczne zostay obalone, poszczeglne ojczyzny przestay istnied. Caa ludzkod bez rnicy narodowoci zjednoczona jest w jedn caod. Wszystkie narody staj si jedn wielk rodzin pracy.

14

IV. Ustrj komunistyczny czy anarchistyczny?

S ludzie, ktrzy zw sw si anarchistami, to jest stronnikami bezrzdu. Wedug nich bolszewicy-komunici id bdn drog, bo chc zachowad wadz, a wszelka wadza i wszelkie paostwo opiera si na ucisku i gwacie. Ot widzielimy, e takie zdanie o komunizmie jest niesuszne. Ustrj komunistyczny, to taki ukad ycia, przy ktrym nie ma robotnikw ani kapitalistw, nie ma adnego paostwa. I nie na tym polega rnica midzy ustrojem anarchistycznym a ustrojem komunistycznym, e w jednym jest paostwo, a w drugim go niema: paostwa nie ma ani tu ani tam. Prawdziwa za rnica polega zupenie na czym innym. Anarchici mianowicie sdz, e najlepiej, najswobodniej ludzie yd bd wtedy, kiedy rozbij ca wytwrczod na drobne splnoty wytwrcze (komuny). Zebraa si z wolnej umowy grupa, artel z dziesiciu ludzii dobrze. Ten dziesitek ludzi rozpoczyna prac na wasne ryzyko. W innym miejscu powsta drugi taki sam artel, w jeszcze innymtrzeci. Potem artele te zaczynaj wchodzid pomidzy sob w ukady i porozumienia: jednemu brak tego, drugiemu tamtego. Stopniowo dochodz one do porozumienia wzajemnego, zawieraj wolne umowy. I oto caa wytwrczod odbywa si w tych drobnych splnotach. Kady moe w kady chwili wystpid ze splnoty, kada znowu splnota moe wystpid z dobrowolnego zrzeszenia (federacji) tych drobnych komun (splnot pracy). Czy jednak anarchici susznie rozumuj ? Ot kady robotnik, znajcy dzisiejsz produkcj fabryczn, maszynow, dostrzee od razu bdy w rozumowaniu anarchistw. A jakie, zaraz zobaczymy. Nowy porzdek ma wszak uwolnid lud roboczy od dwch plag. Pierwsz plag jest ucisk czowieka przez czowieka, zdzierstwo j wyzysk, gdzie jedni wysysaj drugich. Tego si pozbdziemy prze? zrzucenie jarzma kapitau i odebranie kapitalistom ich bogactw, Al jest i drugie jeszcze zadanie. Polega ono na tym, aby uwolnid si od jarzma przyrody, podbid przyrod pod swoj wadz, urzdzid wy. twrczod w sposb najlepszy, najdoskonalszy. Tylko wtedy kady czowiek bdzie mg jak najmniej czasu tracid na zapewnienie sobie I przedmiotw codziennej potrzeby: jada, butw, odziey, domu itd. a jak najwicej czasu zuywad na zaspokajanie swych potrzeb duchowych: na nauk, na sztuk, na wszystko, co nadaje pikno yciu I ludzkiemu. Przodkowie dzisiejszego czowieka, ktrzy yli jak stado p-map i p-ludzi, byli rwni pomidzy sob. Ale wiedli oni ywot bydlt, bo I nie oni podbijali sobie przyrod, lecz
15

przyroda miaa ich pod cakowi I t wadz. Przy wielkiej produkcji kapitalistycznej, przeciwnie, ludzkod nauczya si panowad nad przyrod, lecz co z tego ma klasa I robotnicza? yje ona jak bydo robocze, bo na karku jej siedzi przedsibiorca, bo panuje nierwnod ekonomiczna. Co z tego wynika? wynika to, e trzeba poczyd rwnod ekonomiczn z wielk wytwrczoci. Nie dod jest pozbyd si kapitalistw. Trzeba eby wytwrczod, jak ju zaznaczylimy wyej, bya prowadzona w jak najszerszym zakresie. Wszystkie przedsibiorstwa drobne, niezdarne powinny zostad usunite. Ca prac skupid naley w najwikszych fabrykach i gospodarstwach rolnych. I to nie tak, eby Pawe nie wiedzia, co robi Gawe, a i Gawe pojcia nie mia, co robi Pawe. Takie porzdki byyby do ni czego. Powinien byd jeden plan, jeden rozkad roboty. Im wicej I miejscowoci ogarniaby ten jeden plan, tym lepiej. Cay wiat powinien si w koocu zmienid w jedno przedsibiorstwo robocze, gdzie caa ludzkod pracuje na siebie wedug jednego dokadnie obmylanego i opracowanego planu, pracuje bez adnych pracodawcw i kapitalistw, i na najlepszych maszynach. Aby posund wytwrczod naprzd, nie wolno rozdrabniad tej wielkiej wytwrczoci, ktr nam ju pozostawia w spadku kapitalizm. Nie dod na tym. Trzeba j jeszcze bardziej skupid. Im szerszy iwikszy bdzie plan oglny, w im wikszych rozmiarach zorganizowana bdzie caa wytwrczod, im wicej otrzymywad i ona bdzie wskazwek od jednej centrali statystycznej (obrachunkowej) - inaczej mwic, im bardziej produkcja bdzie zcentralizowana (zerodkowana), tym lepiej. Albowiem wtedy tym mniej pracy wypadnie na kad jednostk, tym wolniejszy bdzie kady czowiek, tym wicej i spoeczeostwo bdzie miao wolnoci rozwoju duchowego. Ale tego wanie by nie byo w tym przyszym spoeczeostwie, o jakim marz anarchici. Ustrj anarchistyczny, zamiast skupid, centralizowad, porzdkowad I wytwrczod, rozdrabnia j, a zatem zmniejsza panowanie czowieka nad przyrod. Nie ma tu wsplnego planu, nie ma wielkiej organizacji. Przy ustroju anarchistycznym nie mona bdzie nawet porzdnie wyzyskad wielkich maszyn, budowad wedug jednego planu drg elaznych. podejmowad wielkich prac nawadniania lub osuszania. Przytoczmy jeden may przykadzik. Wiele si teraz mwi o zastpieniu motorw (silnikw) parowych elektrycznymi, o wyzyskaniu wodospadw dla wydobycia siy elektrycznej . eby jednak dobrze zuytkowad, rozdzielid zdobywan energi elektryczn, trzeba obliczyd, wymierzyd, rozwayd, ile tej energii dokd pucid, tak eby z niej mied najwicej poytku. A co to oznacza? Kiedy to moliwe? Moliwe to jest tylko wtedy, kiedy wytwrczod zorganizowana jest na wielk
16

skal, kiedy jest zerodkowana w jednej lub paru wielkich centralach obrachunkowych i kierowniczych. Przeciwnie jest to niemoliwe przy anarchistycznym ustroju drobnych komunek, rozpylonych, sabo midzy sob powizanych. W ten sposb widzimy, e w rzeczywistoci przy anarchistycznym ustroju niepodobna zorganizowad wytwrczoci jak naley. A std musiaby wyniknd dugi dzieo roboczy, to jest, czowiek byby niewolnikiem swojej pracy, byby w najwyszym stopniu zalenym od przyrody. Ustrj anarchiczny byby hamulcem, przeszkadzajcym ludzkoci kroczyd naprzd. Oto dlaczego my komunici walczymy przeciw naukom anarchistw. Teraz ju zrozumiemy, dlaczego nauki anarchistyczne prowadz do podziaw zamiast do susznego komunistycznego ustroju spoecznego. Splnotka anarchistyczna to przecie nie wielki zesp ludzi, jeno garstka, ktra moe si zaczynad chodby od dwch ludzi. W Petersburgu bya wszak grupa, zwca si zwizkiem piciu uciskanych. Wedle zasad anarchistycznych moe byd i zwizek dwch uciskanych. Wyobracie sobie teraz, co to bdzie, jeli kada pitka albo i dwjka ludzi zacznie sobie na wasn rk rekwirowad, konfiskowad no i pracowad na wasne ryzyko. W Rosji np. jest okoo stu milionw ludnoci pracujcej. Gdyby stworzya ona same zwizki piciu uciskanych, to w Rosji powstaoby dwadziecia milionw (czyli dwadziecia tysicy tysicy) takich komun. Mona sobie wyobrazid, jaki by si zrobi bigos, gdyby tych dwadziecia milionw komunek zaczo dziaad kada sobie. Wywizaby si taki zamt, taka anarchia, e nie daj boe! A gdyby takie grupy poczy na wasn rk zagarniad mienie bogaczy, to nie dziw, e mogoby dojd tylko do podziaw i rozdziaw, wicej do niczego. A podziay prowadz jak, widzielimy wyej, znowu do panowania kapitau, do ucisku i niewoli mas pracujcych.

17

V. Do komunizmu przez dyktatur proletariatu!

Dyktatura to znaczy wadza elazna, wadza nieoszczdzajca swych wrogw. Dyktatura klasy robotniczej to znaczy wadza paostwowa robotnikw, ktra dusi buruazj i dziedzicw-obszarnikw. Ta wadza robotnikw moe wypynd tylko z socjalistycznej rewolucji robotniczej, ktra zburzy paostwo kapitalistyczne i wadz buruazyjn i na ich gruzach zbuduje now wadz wadz samego proletariatu. Tutaj rzeczywicie midzy nami a anarchistami jest ta rnica, e my jestemy za paostwem robotniczym, a oni przeciw niemu. My komunici chcemy mied rzd robotniczy, ktry jest niezbdny do czasu, pki klasa robotnicza nie zamie swych przeciwnikw, nie nauczy rozumu buruazji, nie wybije z niej chci oporu, nie oduczy jej raz na zawsze od wszelkiej myli ponownego zdobycia wadcy. A wic wy komunici jestecie zwolennikami gwatu, przemocy? moe kto zapytad. Oczywicie, odpowiadamy, Ale zwolennikami przemocy rewolucyjnej. Przede wszystkim uwaamy, e dobroci i namow klasa robotnicza nic z kapitalistami nie wskra. Drog porozumienia, ktr nam wskazuj mieoszewicy i s. r. owcy, do niczego nie dojdziemy. Klasa robotnicza moe si wyzwolid jedynie przez rewolucje, czyli przez obalenie wadzy kapitau, zburzenie paostwa buruazyjnego. A wszelka rewolucja jest przemoc nad dawnymi panami, Rewolucja marcowa bya gwatem nad gwacicielami obszarnikami i carem. Rewolucja listopadowa bya gwatem robotnikw, wocian i onierzy nad buruazj. A taki gwat gwat przeciw tym, ktrzy uciskaj milionowe masy pracujce nie tylko nie jest zy, lecz jest wity. Ale klasa robotnicza musi uywad przemocy wzgldem buruazji nawet jeszcze po obaleniu jej w otwartym starciu rewolucyjnym. Bod buruazja nawet po utracie swego paostwa nie przestaje jeszcze istnied jako klasa. Nie przepada ona od razu. Ma ona cigle jeszcze nadziej powrotu do starego ustroju, i gotowa jest poczyd si chodby z samym diabem przeciw zwyciskiej klasie robotniczej. Dowiadczenia rewolucji 1917 r. stwierdzaj w zupenoci t prawd. W listopadzie klasa robotnicza odrzucia buruazj od wadzy. Pomimo to buruazja wcale si nie uspokoia: dziaaa ona przeciw robotnikom, mobilizujc wszystkie swoje siy, starajc si w ten czy inny sposb powalid proletariat. Organizowaa sabota to jest, opuszczanie stanowisk przez urzdnikw i pracownikw, ktrzy nie chcieli poddad si wadzy robotniczo-wociaoskiej. Organizowaa siy zbrojne Dutowa, Kaledina, Korniowa.

18

Organizuje przeciw sowietom syberyjskim , szajki atamana Semionowa. Wreszcie przywouje sobie na pomoc wojska buruazji zagranicznej: niemieckiej, japooskiej itd. Zatem dowiadczenia rosyjskiej rewolucji listopadowej pokazuj nam, e klasa robotnicza nawet po swem zwycistwie musi toczyd I walk z potnymi wrogami zewntrznymi (zbjeckimi paostwami kapitau), ktre piesz z odsiecz buruazji, powalonej ju w kraju. Jeeli trzewo przyjrzymy si temu, co dzi dzieje si na wiecie, to zobaczymy, e jedynie w Rosji proletarjatowi udao si ju obalid wadz paostwa buruazyjnego. Caa reszta wiata jest jeszcze w rkach bandytw wielkiego kapitau. Rosja sowiecka, z jej rzdem robotniczowociaoskim, jest ma wysepk na powierzchni rozhukanego morza kapitalistycznego. Ale nawet jeeli po zwycistwie robotnikw rosyjskich nastpi zwycistwo proletarjatu w Austrii i Niemczech nawet i wtedy pozostan jeszcze wielkie drapiene paostwa kapitau. Jeeli caa Europa kapitalistyczna runie pod ciosami klasy robotniczej, pozostanie jeszcze; wiat kapitalistyczny Azji z drapiecami Japonii na czele; kapita Ameryki ze stojcym na jego czele potwornym zwizkiem bandytw kapitalistycznych, ktremu na imi Stany Zjednoczone Ameryki. Wszystkie te paostwa kapitalistyczne nie oddadz swych pozycji bez walki* Bd one walczyd na mierd i ycie, aby nie dopucid proletarjatu do wadzy nad wiatem. Im silniejszy napr proletarjatu, tym niebezpieczniejsze pooenie buruazji, tym wiksza dla nich potrzeba wytenia wszystkich si w walce z proletarjatem. Proletarjat, ktry zwyciy w jednym, dwch, trzech krajach, bdzie musia walczyd z pozostaym wiatem buruazyjnym, ktry uczyni wszystko, aby krwi i elazem zamad wysiki wyzwalajcej si klasy. Co z| tego wynika ? Wynika to, e po ustroju kapitalistycznym a przed ustrojem komunistycznym, w przerwie pomidzy kapitalizmem a komunizmem bdzie okres najzacitszej walki. Nawet po rewolucji socjalistycznej w kilku krajach klasa robotnicza bdzie musiaa toczyd zacit walk z wrogami zewntrznymi i wewntrznymi. A do takiej walki potrzeba organizacji, mocnej, szerokiej, zwartej, posiadajcej wszelkie rodki walki. Tak organizacj klasy robotniczej jest paostwo proletariackie, wadza robotnikw. Jak wszelkie inne paostwo, tak i paostwo proletariackie jest organizacj klasy panujcej (albowiem panujc jest tu klasa robotnicza) i organizacj przemocy, ale przemocy nad buruazj, rodkiem odparcia buruazji, dobicia jej. Kto takiej przemocy si lka, ten nie jest rewolucjonist. Kwestii przemocy nie mona stawiad w ten sposb, e wszelka przemoc jest szkodliwa. To s brednie. Przemoc, uywana przez bogatych przeciw ubogim, przez kapitalistw przeciw robotnikom, kieruje si przeciw masom robotniczym. Taka przemoc ma na celu utrzymanie i utrwalenie rozboju kapitalistycznego. Natomiast przemoc ze strony robotnikw przeciw buruazji ma na celu
19

wyzwolenie milionw ludzi pracujcych z niewoli, zbawienie od bicza kapitau, od zbjeckich wojen, od dzikiego rabunku i zniszczenia dorobku ludzkoci, stworzonego przez stulecia i tysiclecia. Oto czemu dla sprawy rewolucji i budowy ustroju komunistycznego nieodzowny jest elazny aparat dyktatury robotniczej. Kady powinien rozumied, e w cigu tego okresu przejciowego klasa robotnicza bdzie musiaa (i musi ju teraz) wytyd ca energi, aby wyjd zwycisko z walki z niezliczonymi wrogami. Rozumied te trzeba, e poskromid wrogw klasy robotniczej moe tylko organizacja obejmujc proletariat i lud wiejski caego kraju. Czy mona odeprzed kapitalistw zagranicznych, jeeli si nie ma w rkach wadzy paostwowej i armii? Rzecz jasna, e nie. Czy mona walczyd z kontrrewolucj, jeeli si nie ma broni (ktra jest rodkiem przemocy), wizieo do wsadzania kontrrewolucjonistw i szkodnikw (to jest take rodek przemocy) i innych rodkw przymusu i poskramiania? W jaki sposb mona zniewolid kapitalistw do poddawania si kontroli robotniczej, wszelkim konfiskatom itd., jeeli klasa robotnicza nie bdzie miaa rodkw zmuszenia ich do posuszeostwa. Moe kto powiedzied, e do tego wystarczy kilka zwizkw piciu uciskanych, par druyn bojowych. Jest to niedorzecznod. Wtedy buruazja wystawia przeciw nam cae puki a my mamy monod zorganizowania przeciw niej take caych pukw, to bylibymy najwikszymi gupcami, gdybymy wszystkich si nie dooyli, aby takie rewolucyjne, czerwone puki zorganizowad, wydwiczyd, uwiadomid. To za moe zrobid tylko taka organizacja robotnicza lub robotniczo-chopska, ktra obejmie cay kraj. Tak organizacj jest wanie paostwo robotnicze, dyktatura proletariacka. W czasie okresu przejciowego paostwo robotnicze jest niezbdne. Wszak nawet gdy buruazja zostanie pokonana na caym wiecie, nie podda si ona losowi. Przywyka do prniactwa, dsajca si przeciw robotnikom, bdzie ona wykrcad si od pracy i robid wszelkiego rodzaju wstrty proletariatowi. Trzeba j zniewolid do pracy dla ogu. Tego za moe dopid tylko wadza i przymus. W krajach zacofanych (a do takich naley Rosja) jest jeszcze mnstwo drobnych i rednich gospodarzy wiejskich, lichwiarzy wyzyskiwaczy, tak zwanych w Rosji kuakw. Wszyscy oni s wrogami ubogiego ludu wiejskiego, a tym bardziej robotnikw miejskich. Id oni za wielkim kapitaem i za byymi obszarnikami. Rzecz jasna, e robotnicy i lud wiejski musz tych panw poskramiad, jeeli wystpuj oni przeciw rewolucji. Robotnicy myl przy tym, jakby zaprowadzid ad i porzdek, zorganizowad przemys odebrany fabrykantom, pomc wocianom w uporzdkowaniu gospodarki wiejskiej, zorganizowad susznych podzia chleba, manufaktury, wyrobw elaznych itd. A kuak paskarz, ktry si dorobi w czasie wojny, stawia si okoniem, nie chce dziaad solidarnie, bo
20

uwaa si za pana na swoim. Robotnicy i lud wiejski musz go zmusid do posuszeostwa, tak samo jak zmuszaj do posuszeostwa wielkich kapitalistw, byych obszarnikw, byych generaw i oficerw. Im w niebezpieczniejszym pooeniu znajduje si rewolucja robotnicza, im wicej wrogw j osacza, tym bezwzgldniejsza musi byd wadza robotnicza, tym silniejsz rk musz rzdzid rewolucyjni robotnicy i lud wiejski, tym energiczniejsz musi byd dyktatura. Wadza paostwowa w rkach klasy robotniczej jest toporem, trzymanym na pogotowiu przeciw buruazji. W ustroju komunistycznym ten topr bdzie ju niepotrzebny, bo wtedy nie bdzie ju buruazji, nie bdzie klas, nie bdzie adnego niebezpieczeostwa zewntrznego ani wewntrznego. Ale co innego w okresie porednim, gdy wrg ostrzy n i gotw jest we krwi zatopid ca klas robotnicz (dod wspomnied rozstrzeliwanie robotnikw fioskich, rozstrzeliwanie w Kijowie, rozstrzeliwanie robotnikw i wocian na caej Ukrainie, rozstrzeliwanie na otwie!) W takich czasach rozbrajad si, wystpowad bez owego topora wadzy paostwowej mgby tylko bezrozumny szaleniec. Przeciw dyktaturze klasy robotniczej z dwch stron odzywaj si protesty. Z jednej strony protestuj anarchici. Oni, prosz paostwa, s przeciwnikami wszelkiej wadzy, a wic i wadzy robotnikw i wocian. Im moemy odpowiedzied: Idcie do klasztoru eoskiego, jeeli was drczka bierze na myl, e robotnicy bd mieli rodki przymusu przeciw buruazji! Z drugiej strony przeciw dyktaturze robotniczej wystpuj mieoszewicy i prawica s. r. owcw (mimo e jedni i drudzy dawniej na papierze wypowiadali si za dyktatur). Oni, prosz paostwa, nie mog si pogodzid z amaniem praw i wolnoci... buruazji. Oni chc, eby buruje otrzymali na powrt to co stracili i eby spokojnie paradowali po ulicach Piotrogrodu i Moskwy. Oni uwaaj, e, klasa robotnicza nie dojrzaa do swojej dyktatury, Im moemy odpowiedzied: idcie sobie panowie do swojej ukochanej buruazji. Ale nie zawracajcie gowy robotnikom I ludowi wiejskiemu. Partia komunistyczna jest najskrajniejszy, najbardziej rewolucyjn ze wszystkich istniejcym stronnictw i partii. I wanie dlatego jest ona zwolenniczk elaznej dyktatury robotnikw nad kapitalistami, kuakami, obszarnikami I Innem! kwiatkami ustroju buruazyjnego. przez mocny, bezwzgldny wadze robotnikw, przez dyktatur proletariatu do komunizmu: oto haso naszej partii. Program naszej partii jest programem dyktatury proletariatu.

21

VI. Wadza sowiecka czy republika buruazyjna?

Uwaajc dyktatur za niezbdn, musimy z natury rzeczy wystpowad przeciwko przestarzaej formie buruazyjnej republiki parlamentarnej (zwanej take demokratyczn"). Ma jej miejsce stawiamy now form ustroju paostwowegowadz Rad (Sowietw) Delegatw Robotniczych, onierskich i Wociaoskich.

Mieoszewicy i prawicowi s. r. owcy s ca gb za Zgromadzeniem Konstytucyjnym (Konstytuant) i za republik parlamentarny. Garduj oni na prawo i na lewo przeciw wadzy sowietw. Dlaczego? Ale przede wszystkim dlatego, e boj si oni wadzy robotnikw i chc pozostawid wadze buruazji. Natomiast komunici, ktrzy nie na papierze lecz w yciu chc przeprowadzid ustrj komunistyczny (socjalistyczny) musz z koniecznoci walczyd o dyktatur proletariatu i o ostateczne obalenie buruazji. Std caa rnica. I wanie dlatego partie mieoszewikw i s. r. owcw idy rka w rk z partiami buruazji. Jaka jest podstawowa rnica pomidzy republik parlamentarn a republik Sowietw? Taka, e w republice sowieckej klasy niepracujce pozbawione prawa gosu i nie bior udziau w rzdach kraju. Rzdz krajem Sowiety. A obierane s te Sowiety przez lud pracujcy fabryk warsztatw, kopalni, wsi. Buruje, byli dziedzice bankierzy, handlarze, spekulanci, kupcy, sklepikarze, lichwiarze, korniowcy-inteligenci, popy - caa ta czarna armia nie ma gosu, nie ma zasadniczych praw politycznych. Republice parlamentarnej daje pocztek Konstytuanta. W republice sowieckiej organem naczelnym jest Zjazd Sowietw. Jaka jest gwna rnica pomidzy Zjazdem Sowietw a Konstytuant? Odpowiedzied na to pytanie moe z atwoci kady, kto nie ma kotka we bie. Wprawdzie panowie mieoszewicy i prawicowi s. r. owcy staraj si te jasne rzeczy popltad I pogmatwad. Ale prawda na wierzch wyjdzie. Konstytuanta tym si rni od Zjazdu Sowietw, e do niej wybieraj posw nie tylko masy pracujcej lecz i buruazja razem ze swoimi sugami. W Konstytuancie mog zasiadad nie tylko robotnicy i wocianie, lecz i bankierzy, obszarnicy, kapitalici, nie tylko partia robotnicza, komunici, i nawet nie tylko socjal-zdrajcy w rodzaju prawicowych s. r. owcw i mieoszewikw, lecz i kadeci padziernikowcy, czarnoseciocy.

22

Ot o te gosy chodzi socjal-ugodowcom. Kiedy garduj za zwoaniem oglnonarodowej Konstytuanty, to uwaaj Sowiety za nie-oglnonarodowe, bo wszak do caoci narodu brak tam buruazji, wszelkich zdziercw i wyzyskiwaczy. Jasne wic, jaki cel maj mieoszewicy, prawicowi s. r. owcy, ka-dci, sowem cay wielki kapita i jego drobnomieszczaoskie pachoki. Chc oni obok pracujcych postawid ca sfer pasibrzuchw, dad tym wrogom ludu wszelkie prawa, posadzid ich na rwni z innymi w parlamencie i pod mask ogu narodowego zmienid klasowy rzd robotniczo-wociaoski na klasowy rzd buruazyjny. Albowiem dowiadczenie wszystkich krajw pokazuje, e tam, gdzie buruazja korzysta ze wszelkich praw, potrafi ona zawsze poprowadzid na pasku klas robotnicz i lud wiejski. Buruazja ma w rkach pras, posiada ogromne bogactwa, przekupuje urzdnikw, ma do usug krocie ajentw, zastrasza swych najbardziej zahukanych niewolnikw. W ten sposb utrzymuje ona wadz w rkach. Na pozr gosuje niby cay nard, a w rzeczywistoci poza t osonk kryje si panowanie kapitau finansowego, ktry robi co mu si podoba i jeszcze chepi si strasznie tem, e pozwala narodowi gosowad i nie odmawia mu wolnoci demokratycznych. Dlatego we wszystkich krajach, posiadajcych republik buruazyjn (np. we Francji, w Szwajcarii, w Stanach Zjednoczonych), pomimo powszechnego gosowania wadza cakowicie znajduje si w rkach macherw bankowych. atwo wic zrozumied, czego chc mieoszewicy i prawicowi s. r. owcy, kiedy chc obalid wadz Sowietw i zwoad Konstytuant. Dajc glosy buruazji, chc oni utorowad drog takim samym porzdkom, jakie panuj we Francji i Ameryce. Bod wedug ich zdania robotnicy rosyjscy nie dojrzeli do tego, aby utrzymywad wadz we wasnych rkach. Partia komunistw bolszewikw przeciwnie uwaa, e ju teraz niezbdna jest dyktatura robotnikw, e o adnym ustpowaniu wadzy mowy byd nie moe. Trzeba odebrad buruazji wszelk monod wodzenia ludu na pasku. Trzeba z ca stanowczoci odsund j od rzdw kraju, bo dzi znajdujemy si w okresie obostrzonej walki. Trzeba wzmocnid i rozszerzyd dyktatur robotnikw i ubogich wocian. Oto dlaczego niezbdna jest wadza paostwowa Sowietw. Tu nie ma buruazji. Tu nie ma obszarnikw. Tu rzdz paostwem organizacje robotnikw i wocian, ktre wyrosy w okresie rewolucji i na swych barkach dwigny ciar wielkiej walki. Ale nie dod na tym. Republika parlamentarna nie tylko oznacza wadz buruazji. Cay jej ukad jest taki, e nie moe ona przejd si duchem robotniczym.

23

Przy republice parlamentarnej kady obywatel oddaje sw kartk wyborcz raz na cztery albo na pid lati na tym koniec. Reszt pozostawia si posom, ministrom, prezydentom, ktrzy krc caym krajem. Zwizku z masami nie ma tu adnego. Masy ludu pracujcego s tu tylko tumanione i wyzyskiwane przez urzdnikw paostwa buruazyjnego, prawdziwego za udziau w rzdach wcale nie bior. Zupenie inaczej zorganizowane s rzdy w republice sowieckiej, ktra odpowiada dyktaturze. Wadza sowiecka nie jest organizacj urzdnikw, niezalenych od masy, a zalenych od buruazji. Wadza sowiecka i jej organy opieraj si na najszerszych organizacjach klasy robotniczej i wociaostwa. Zwizki zawodowe, komitety fabryczne, miejscowe rady robotniczej wociaoskie, organizacje onierskie Li marynarskie wszystkie one wspieraj centraln wadz sowieck. Od centralnej wadzy sowieckiej cign si na wszystkie strony tysice i miliony nici. Nici te biegn najpierw do rad obwodowych i gubernialnych, potem do miejskich, od nich do dzielnicowych, a wreszcie do fabryk, skupiajcych setki tysicy robotnikw. Podobnie s zorganizowane i wszystkie wysze instytucje wadzy sowieckiej. Oto na przykad Rada Naczelna Gospodarstwa Ludowego. Skada si ona z przedstawicieli zarzdw zawodowych, komitetw fabrycznych i innych organizacji. Zwizki zawodowe ogarniaj znowu cae gazie przemysu, maj oddziay w rnych miastach, opieraj si na zorganizowanej masie w fabrykach. Obecnie w kadej fabryce istnieje komitet fabryczny, wybierany przez robotnikw fabryki; tu komitety fabryczne s midzy sob zczone. I one take posyaj swych przedstawicieli do Rady Naczelnej Gospodarstwa Ludowego, majcej opracowywad plany gospodarcze i kierowad wytwrczoci. A wic centralny organ zarzdu przemysem rwnie skada si z przedstawicieli robotniczych i opiera si na masowych organizacjach klasy robotniczej i ludu miejskiego. Tu wic widzimy zupenie inny ukad ni w republice buruazyjnej. Rzecz nie tylko na tym polega, e buruazja nie ma praw, i nie tylko na tym, e krajem-rzdz przedstawiciele robotnikw i wocian. Rzecz w tym rwnie, e sowiety rzdz, pozostajc w cigej stycznoci z masowymi zwizkami robotnikw i wocian; e w ten sposb szeroka masa stale bierze udzia w rzdach paostwa robotniczo-wociaoskiego. Kady zorganizowany robotnik ma tu swj wpyw. Uczestniczy on w rzdach paostwa nie tylko dlatego, e obiera raz na miesic lub na dwa miesice swych mw zaufania. Nie. Zwizki zawodowe, na przykad opracowuj samodzielnie plany organizacji wytwrczoci, potem I plany te rozpatrywane s w sowietach lub radach gospodarstwa ludowego, a
24

nastpnie, jeeli si nadaj, nabieraj one mocy prawa obowizujcegopo zatwierdzeniu przez Centralny Komitet Wykonawczy Sowietw. W ten sposb kady zwizek zawodowy, kady komitet fabryczny moe brad udzia we wsplnej pracy budowania nowego ycia. W republice buruazyjnej paostwo czuje si tym lepiej, im mniej dziaalnoci rozwija sama masa. Albowiem interesy masy sprzeczaj si z interesami paostwa kapitalistycznego. Gdyby np. w republice polleno amerykaoskiej zacza zabierad gos masa,oznaczaoby to, e zblia si kres buruazji i jej paostwa. Paostwo buruazyjne opiera si na tumanieniu mas, na usypianiu ich, na tym, e masy odsunite s od wszelkiego udziau w codziennej pracy paostwowej, e ich rzecz jest tylko raz na kilka lat przegosowad i swym gosowaniem okpid samych siebie. Cakiem inaczej rzecz si ma w republice sowieckiej. Republika sowiecka, wcielajca w sobie dyktatur mas ludowych, nie moe yd ani minuty, jeeli si odrywa od mas. Jest ona tym mocniejsza, im samodzielniejsze s masy, im wicej okazuj energii, im wicej robi si w fabrykach, w miastach i wsiach. Nie jest wcale przypadkiem ta okolicznod, e wadza sowiecka, wydajc swoje dekrety, zwracaa si do j. mych mas, do robotnikw i ubogich wocian, aby oni sami przeprowadzali te dekrety w ycie. Dlatego te od czasu rewolucji listopadowej zmienio si znaczeni, wszelkiego rodzaju organizacji robotniczych i wociaoskich. Dawniej byy one narzdziami walki klasowej przeciw rzdzcej buruazji i obszarnictwu.Wemy chodby zwizki zawodowe. Dawniej musiay one toczyd walk z kapitaem o wysz pac zarobkow, o krtszy dzieo roboczy. Podobnie drobne sowiety wociaoskie toczyy walk o odebranie obszarnikom ziemi. Teraz, gdy wadza znajduje si w rkach samych robotnikw i wocian, organizacje te staj si kkami machiny paostwowej. Zwizki zawodowe teraz nie tylko walcz z kapitalistami, lecz jako organy wadzy robotniczej jako czstki rzdu sowieckiego, bior udzia w organizacji wytwrczoci, w zarzdzie przemysem. Podobnie sowiety wociaoskie nie tylko walcz z kuakami, buruazj i obszarnikami, lecz i zajmuj si ustanowieniem nowych porzdkw na roli, to jest zarzdzaj sprawami rolnymi, jako organy wadzy robotniczo wociaoskiej. Jedne i drugie pracuj jako rubki w olbrzymim mechanizmie gospodarki paostwowej pod wadz robotniczo-chopsk. W ten sposb przez organizacje robotnicze i wociaoskie do rzdu kraju stopniowo s wcigane najszersze warstwy ludu pracujcego. Niczego podobnego nie ma w adnym innym kraju. Albowiem w adnym innym kraju nie zwyciya jeszcze klasa robotnicza, nie ma wadzy robotniczej, nie ma dyktatury proletariatu, nie ma republiki sowieckiej, paostwa sowieckiego. Nic dziwnego, e wadza sowiecka nie w smak idzie tym kolom ludnoci, ktre maj interes w tem, aby nie id naprzddo ustroju komunistycznego, lecz wsteczdo niewoli
25

kapitalistycznej. Rzecz zrozumiaa take, e nie mog te koa mwid otwarcie: chcemy bata i kija na robotnikw. I tu potrzeba oszustwa. Tej roli oszustw podejmuj si mieoszewicy i prawicowi s. r.-owcy ktrzy gosz walk o republik demokratyczn, wychwalaj Konstytuant jako lekarstwo na wszystkie dolegliwoci itd. W rzeczywistoci idzie tu o to, by oddad wadz buruazji. Tu za, w tej zasadniczej sprawie, midzy nami, komunistami a wszelkiego rodzaju mieoszewikami i prawicowymi s. r.-owcami i t. nie moe byd zgody. Oni s rzecznikami kapitalizmu, mydymy do komunizmu. Oni s za panowaniem buruazji, myza dyktatur robotnikw. Oni s za republik buruazyjno-parlamentarn, w ktrej panowad bdzie kapita, myza sowieck republik socjalistyczn, w ktrej Do dzi, do rewolucji rosyjskiej 1917 r., o dyktaturze proletariatu tylko pisano. Nikt jednak dobrze nie wiedzia, jak bdzie wygldaa ta dyktatura w praktyce. Rewolucja rosyjska pokazaa nam sam form dyktatury: t form jest republika sowiecka. Dlatego dzi najdzielniejsze oddziay midzynarodowego proletariatu wypisuj na swym sztandarze haso republiki sowietw i wadzy sowieckiej. Dlatego obecnie zadanie nasze polega na wszechstronnemu wzmocnieniu wadzy sowieckiej, oczyszczeniu jej od wszelkich nieuczciwych ludzi, przycigniciu do pracy twrczej moliwie najwikszej liczby uzdolnionych towarzyszy, wysunitych przez masy robotnicze i wociaoskie. Tylko takiej wadzy, wadzy sowieckiej, wadzy samych robotnikw i samych wocian, mog i powinni bronid robotnicy i wocianie. Gdyby w Rosji robotnicy i wocianie zostali pobici; gdyby zwoana zostaa Konstytuanta; gdyby zamiast wadzy sowietw powstaa zwyka republika buruazyjna, na wzr francuskiej i angielskiej,wtedy klasa robotnicza musiaaby postawid na porzdku dziennym obalenie tej republiki, a nie miaaby adnego obowizku bronid jej. Albowiem rzecz klasy robotniczej jest bronid wadzy robotnikw, a nie wadzy buruazji. W stosunku do wadzy buruazyjnej ma ona jeden tylko obowizek: obalenia jej.

26

VII. Wolnod dla klasy robotniczej i ludu wiejskiegokaganiec dla buruazji (wolnod sowa, prasy, zwizkw, zgromadzeo itd. w republice sowieckiej)

Jak wyjanilimy, dyktatura robotnikw i wocian, istniejca w Rosji, ma na celu zdusid buruazj, oduczyd j raz na zawsze od wszelkich zamachw na wadz ludu pracujcego. Rozumie si, e w tym wypadku mowy byd nie moe o daniu buruazji jakichkolwiek szerszych swobd, podobnie jak nie moe byd mowy o udzieleniu jej praw wyborczych i o zniesieniu wadzy sowieckiej, a przejciu do buruazyjno-republikaoskiego parlamentu. Na parti komunistw (bolszewikw) ze wszech stron si sypi wyrazy oburzenia, a nieraz i groby: Zamykacie pisma, aresztujecie, rozwizujecie zebrania, depczecie wolnod sowa i prasy, przywracacie czasy caratu, jestecie zbrodniarze i mordercy!. Zastanwmy si wic bliej nad kwesti swobd" w republice sowieckiej. Przede wszystkim jeden przykad. Gdy w marcu 1917 r. wybucha rewolucja i zaaresztowano carskich ministrw (Strmera, Protopopowa i innych), czy protestowa kto przeciwko temu? Ani si komu nio, a przecie te areszty, jak kady areszt, byy pogwaceniem wolnoci osobistej. Dlaczego tego gwatu nikt nie potpia? Dlaczego my i dzi go pochwalamy? Ale rzecz prosta: dlatego e chodzio o szkodliwych kontrrewolucjonistw (wrogw rewolucji). A w czasie rewolucji hardziej ni kiedykolwiek trzeba mied w pamici jedenaste przykazanie: pilnuj swojej skry. Jeeli nie bdziemy si mieli na bacznoci i pozwolimy wrogom ludu robid, co im si podoba, to z rewolucji wkrtce zostan tylko ogryzione koci. Inny przykad. W tym samym czasie, gdy aresztowano Strmerw i Goremykinw, zamykano rwnie pras czarnosecinn. Byo to jawnem pogwaceniem wolnoci prasy. A czy ten gwat by suszny? Ale rzecz jasna, e tak. aden rozumny czowiek nie mgby postpid inaczej. Dlaczego? Znowu dlatego, e w czasach rewolucyjnych, gdy si; walczy na mierd i ycie, trzeba wrogowi odbierad broo. A prasa jest take broni. Jeszcze przed rewolucj listopadow (robotnicz) zamknito w Kijowie stowarzyszenie czarnosecinne Orze dwugowy i kilka innych Byo to pogwacenie wolnoci zwizkw. A jednak postpiono susznie, bo rewolucja nie moe dawad wolnoci organizowania zwizkw przeciw rewolucji. Kiedy Korniow maszerowa na Petersburg, wtedy szereg generaw-zastrejkowa i odmwi posuszeostwa rozkazom rzdu tymczasowego. Owiadczyli ci jeneraowie, e cakowicie

27

popieraj Korniowa. Czy mona byo popierad tak wolnod strejkw jeneralskich ? Rzecz jest jasna: za takie strejki trzeba byo jeneraw karad bez miosierdzia. A zatem? Zatem widzimy, e w stosunku do wrogw rewolucji nie mona wizad sobie rk swobodami. W czasach rewolucyjnych nie ma swobd dla wrogw luduoto jasny, niezaprzeczony wniosek. Po rewolucji marcowej ani mieoszewicy, ani prawicowi s. r.-owcy, ani buruazja, nie gardowali, e w marcu odby si gwat, e depcze si wolnod prasy (czarnosecinnej), wolnod sowa (czarnosecinnego) itd. Byli cakiem zadowoleni z tych gwatw, bo dokonywaa ich zwyciska buruazja ktra w marcu zdobya wadz: Guczkowy, Milukowy, Rodziankowie, Tereszczenkowie i ich sugusi w rodzaju Kiereoskiego i Ceretellego. W listopadzie byo co innego. W listopadzie zwyciyli robotnicy i zwalili buruazj, ktra im w marcu wsiada na kark. Wocianie za poparli robotnikw. Nic dziwnego, e buruazja staa si zaciek przeciwniczk rewolucji robotniczej i nienawidzi jej tak samo jak obszarnicy. Wszyscy wielcy posiadacze poczyli si teraz przeciw klasie robotniczej i ludowi wiejskiemu. Wszyscy skupili si przeciw ludowi w partii kadetw. A kiedy lud trzepie skr tym swoim wrogom, oni w bezsilnej wciekoci wyj o gwacie i zbrodni. Dla tych buruazyjnych wrogw ludu partia komunistw nie da adnych swobd (wolnoci prasy, sowa, zgromadzeo, zwizkw itd.). Przeciwnie. Ona chce zawsze stad na stray rewolucji i zamykad pras buruazyjn, rozwizywad zgromadzenia wrogw ludu; zabraniad im rozsiewania kamstw i oszczerstw, szerzenia popochu, najostrzej dawid wszelkie ich prby zdobycia na nowo wadzy. Na tym wanie polega dyktatura proletariatu. A wic gdy si mwi o prasie, pytamy przede wszystkim, o jaki pras chodzi buruazyjn czy robotnicz. Kiedy si mwi o zgromadzeniach pytamy, o jakie zgromadzenia chodzio robotnicze czy kontrrewolucyjne. Kiedy mowa bdzie o strejkach, my przede wszystkim pytamy, czy idzie o strejk robotnikw przeciw kapitalistom czy te sabota buruazji lub inteligencji buruazyjnej przeciw proletariatowi. Kto tych rzeczy nie rozrnia, ten jest ciemny jak tabaka w rogu. j Prasa, zgromadzenia, zwizki itd. s narzdziami walki klasowej, a w dobie rewolucyjnej s one narzdziami wojny domowej, na rwni za skadami broni, kulomiotami, prochem, bomb. Cae pytanie na tym polega, ktra klasa przeciw ktrej tych narzdzi uywa. Rewolucja robotnicza nie moe dad wolnoci dla organizacji powstania Kornioww, Dutoww, Milukoww przeciw masom pracujcym. Tak samo nie moe ona dad wolnoci organizacji, sowa, prasy, zwizkw bandom kontrrewolucyjnym, ktre szykuj si wci do walki i tylko chwili wyczekuj, aby si rzucid na robotnikw i wocian.

28

Kiedy prawicowi s. r. owcy i mieoszewicy wystawiaj haso Konstytuanty, to, jak widzielimy, chodzi im o prawo gosu dla buruazji. Zupenie tak samo gdy biadaj nad zniesieniem wszelkich swobd, chodzi im o swobody dla buruazji. Nie wolno tykad prasy buruazyjnej, prowodyrw buruazyjnych, kontrrewolucyjnych organizacji buruazyjnych oto jest waciwa myl tych panw. Alepowie nam niejeden,wycie zamykali nie tylko pisma buruazyjne, ale take mieoszewickie i s. r.-owskie. Partia komunistyczna aresztuje nieraz ludzi, ktrzy i przy carze siedzieli za krat. Jake to moe byd? Na to pytanie moemy odpowiedzied innymi pytaniami. Kiedy prawicowy s. r.-owiec Goc organizowa powstanie junkrw i oficerw przeciw onierzom i robotnikom,c mamy z nim robid? podzikowad? A kiedy prawicowy s. r.-owiec Rudniew i wraz z nim jego towarzysz pukownik Riabcow w listopadzie zeszego roku uzbroili moskiewsk bia gwardi, burujskich synalkw, kamienicznikw i inn zot modzie i razem z oficerami i junkrami prbowali skartaczowad i utopid we krwi powstanie listopadowe robotnikw i onierzy, to c, mielimy im moe za to ordery dad? Kiedy pismo mieoszewickie Wpieriod (Naprzd) i s. r. -owski Trud w najgortszej chwili prboway oniemielid robotnikw moskiewskich obegiwaniem ich, e jakoby Kiereoski zdoby Petersburg,to co si robi za takie prowokacyjna kaway? chwali si? C z tego wynika? Wynika to, e jeeli socjal-zdrajcy i ich organy zaczynaj przebierad miark w swym wysugiwaniu si buruazji, jeeli w swych wystpieniach przestaj si rnid od czarnosecinno-kadeckich pogromczykw, to wtedy mona i trzeba ich traktowad tak samo, jak ich umiowanych panw i dobrodziejw. Teraz jest moc takich panw, ktrzy przeciw carowi i obszarnikom walczyli, ale ktrzy robi krzyk w niebogosy, gdy robotnicy kad rk na bogactwach buruazji. Za przesz walk mona im podzikowad. No ale jeeli dzi zachowuj si jak czarnoseciocy, to tym gorzej dla nich. Jeeli dla buruazji jeeli dla wszystkich wrogw proletariatu i ludu wiejskiego musimy mied kaganiec, to natomiast samemu proletariatowi i ubogiemu wociaostwu wadza sowiecka zapewnia zupen wolnod sowa, zwizkw, prasy i t. p. i to nie tylko w sowach, lecz i w czynie. Nigdy, przy adnym ustroju, nie byo tylu organizacji robotniczych i wociaoskich, co teraz, przy wadzy sowieckiej. Nigdy adne paostwo nie wspierao tak licznych organizacji robotniczych i chopskich, jak za naszych dni wadza sowiecka. Przyczyn tego niedaleko szukad: po prostu wadza sowiecka jest wadz samych robotnikw i wocian, nic wic dziwnego, e pomaga organizacjom ludu roboczego na ile jej si i rodkw starczy. Ipowtarzamykomunici nie tylko ogaszaj te swobody, lecz przeprowadzaj je w rzeczywistoci.

29

Oto may przykad: wolnod prasy robotniczej. Pod naciskiem klasy robotniczej buruje mogliby si zgodzid na mniejsz lub wiksz swobod dla prasy robotniczej. C, kiedy robotnikowi brak funduszw drukarnie znajduj si w rkach kapitalistw. Rwnie papier skupili kapitalici. Robotnik obnosi si ze swoj wolnoci prasy, ale wprowadzid jej w ycie nie moe: nie ma ani za co, ani na czym. Komunici za dobieraj si do pp. wacicieli drukarni i papieru i powiadaj im: Paostwo proletariackie konfiskuje wasze drukarnie, ogasza je wasnoci paostwa robotniczego i wociaoskiego i oddaje je do rozporzdzenia towarzyszom robotnikom: niechaj wprowadzaj w ycie swoje prawo do prasy. Rozumie si, e pp. kapitalici wyj i pomstuj. Ale to jest jedyny sposb zapewnienia rzeczywistej wolnoci prasy robotniczej. Jeszcze jedno pytanie mog nam zadad: dlaczego dawnej bolszewicy nie mwili o zniesieniu cakowitej wolnoci dla buruazji. Dlaczego dawniej sami si wypowiadali za republik buruazyjno-demokratyczn? Dlaczego dawniej sami dali Zgromadzenia Ustawodawczego (Konstytuanty) i nie mwili o odebraniu buruazji prawa wyborczego? Dlaczego, jednym sowem, zmienili dzi swj program w tych sprawach; Dlaczego? Rzecz bardzo prosta. Klasa robotnicza dawniej nie miaa jeszcze si do otwartego szturmu na twierdz buruazyjn. Potrzebowaa ona jeszcze przygotowania, skupienia si, uwiadomienia mas, organizacji. Klasa robotnicza potrzebowaa np. wolnoci prasy swojej a nie kapitalistycznej, jednak nie moga ona przyjd do kapitalistw i ich rzdu i powiedzied: zamknijcie, panowie kapitalici, swoje pisma, a o-twrzcie moje, robotnicze. Wykupiono by j, bo stawiad kapitalicie takie wymaganie znaczy dad niego, aby wasnymi rkami obci sobie gow. Takie dania stawia si tylko wtedy, gdy si idzie do szturmu, a dawniej czasy nie byy jeszcze takie. Oto dlaczego klasa robotnicza (i nasza partia) mwi: niech yje wolnod prasy (prasy caej, a wic i buruazyjnej). Albo inny przykad. Kady wie, e klasie robotniczej bardzo szkodz zwizki kapitalistyczne, ktre wyrzucaj robotnikw na bruk, prowadz czarne listy itp. Mimo to klasa robotnicza nie moga przyjd i powiedzied: zamknijcie swoje zwizki, otwrzcie nasze. Do tego trzeba byoby wpierw zamad wadz kapitalistyczn. A do tego nie mielimy si. Oto dlaczego wtedy i nasza partia mwia: damy wolnoci zwizkw (wszystkich, nie tylko robotniczych). Teraz jednak czasy si zmieniy. Teraz idzie ju nie dugotrwae szykowanie si do walki; teraz w Rosji mamy poza sob pierwszy szturm, pierwsze wielkie zwycistwo nad buruazj. Teraz klasa robotnicza ma przed sob inne zadanie: ostateczne zamanie oporu buruazji.
30

Dlatego teraz klasa robotnicza, dziaajca w imi wyzwolenia caej ludzkoci od okrucieostw i dzikoci kapitalizmu, powinna z niezomn stanowczoci zadanie to przeprowadzad do kooca. Dla buruazjiadnych wzgldw! Dla klasy robotniczej i ludu wiejskiegozupena wolnod i monod urzeczywistniania tej wolnoci.

31

VIII. Bankiwspln wasnoci ogu pracujcego.


(Upaostwowienie bankw)

Jak widzielimy wyej, rdem wszystkiego zego w spoeczeostwie kapitalistycznym jest ta okolicznod, e wszystkie rodki wytwarzania (produkcji) nale do klasy obszarnikw i kapitalistw. Widzielimy take, e wyjcie std mona znaled tylko na jednej drodzena drodze odebrania tych rodkw produkcji z rk klasy kapitalistycznej (czy to poszczeglnych przedsibiorcw, czy zwizkw kapitalistycznych czy paostwa buruazyjnego) i oddania tych rodkw produkcji w rce klas pracujcych. Dokonad tego mona dopiero wtedy, gdy robotnicy i wocianie maj. w rkach mocny orwadz sowieck. Rzecz jasna, e w tym wypadku starad si naley odebrad kapitaowi najsampierw najwaniejsze jego dziedziny, zdobyd jego gwne twierdze ekonomiczne. Po drugie zaczynad naley od tych gazi, ktre najatwiej nie tylko odebrad, ale i zorganizowad, wzid pod kontrol i obrachunek, uregulowad. Bod przecie wyoylimy ju, e klasa robotnicza i lud wiejski nie mog dyd do tego, aby bogaczom wszystko odebrad, rozgrabid i powciskad do swoich kieszeni. Idzie o to, eby zbudowad spoeczeostwo pracy, ktre by pracowao planowo i organizowao wytwarzanie dbr i ich podzia. Std za wynika, e klasa robotnicza najpierw musi ujd w rce te organizacje, ktre ju i wpierw istniay; z t rnic, e wpierw suyy one kapitalistom, a teraz organizacje trzeba przerobid, tak eby ju suyy nie kapitalistom i obszarnikom, nie upigroszom i paskarzom jeno ludowi roboczemu. Dlatego partia komunistyczna, domaga si upaostwowienia (nacjonalizacji) bankw, przelania ich do rk paostwa robotniczo-chopskiego. W Rosji zostao to ju przeprowadzone. Wielu myli, e cae znaczenie bankw tylko na tym polega, i w Podziemiach bankowych le stosy zota i masy banknotw i papierw wartociowych; i e wanie dlatego komunici ostrz sobie zby na banki. W gruncie rzeczy jest cakiem inaczej. Dzisiejsze banki, to nie tylko worki z pienidzmi. Banki s czym daleko wikszym. S one rodkiem organizacyjnym, samym wierzchokiem organizacji kapitalistycznej, ktra kieruje przemysem. W jaki sposb si to odbywa?
32

Ot kapitalici-przemysowcy nieustannie zbieraj zyski, kapitay napywaj im do rk bez przerwy. Gdzie podziewa kapitalista swoje zyski? Czd przepija, przejada, przepuszcza. Drug czd, znacznie wiksz, odkada dla rozszerzenia swego interesu. Ale rozszerzad interesu nie mona kiedy si komu podoba; na to trzeba zebrad dod pokan sumk, ktra by wystarczya, powiedzmy, na budow skrzyda fabryki lub zakup nowych maszyn. Dopki taka suma si nie zbierze, kapitalista swoje fundusze oddaje do banku, aby mu nie leay bezuytecznie", i dostaje od banku taki a taki procent. Zapytajmy teraz, czy kapita lec w banku ronie sam ze siebie? Oczywicie nie. Bank puszcza ten kapita w obrt. Przypudmy zakada on wasne przedsiwzicia i otrzymuje od nich pokany zysk; albo kupuje czd udziaw (akcji) przedsibiorstw ju istniejcych lub takich, ktre dopiero powstaj. Od posiadanych udziaw (akcji) bank otrzymuje procent czyli dywidend. Bank musi, co prawda, pacid procent tym, ktrzy kapitay do niego woyli, ale jego wasne zyski -s daleko wiksze. Bankowi pozostaje wic pewna rnica. Ta rnica gromadzi si, znowu idzie w obrt, tak e wasny kapita banku wci ronie. Im dalej, tym bardziej banki staj si waciwymi posiadaczami przedsibiorstw przemysowych. Jedne przedsibiorstwa nale do nich w caoci, inne w czci. Dowiadczenie pokazao, e dod jest mied w rkach 3040 procent wszystkich udziaw, aby w gruncie rzeczy rozporzdzad caym przedsibiorstwem. W samej rzeczy te tak jest. W -Ameryce np. dwa banki kieruj i rzdz caym przemysem. W Niemczech ycie gospodarcze kraju trzymaj w rkach cztery banki. To samo do pewnego stopnia byo w Rosji. Olbrzymia wikszod rosyjskich wielkich przedsibiorstw naleaa do towarzystw akcyjnych (udziaowych). Banki rosyjskie posiaday bardzo wielk liczb akcji (udziaw) tych przedsibiorstw, tak e towarzystwa akcyjne w zupenoci zaleay od bankw. Poniewa za jeden bank ma w rkach losy wielu przedsibiorstw przemysowych,, to jasn jest rzecz, e grupa wielkich bankw stanowi w rzeczywistoci prawdziwy zarzd przemysu, orodek, w ktrym si schodz nici od rnych przedsibiorstw. Oto dlaczego najpilniejszym zadaniem klasy robotniczej musiao si stad zagarnicie bankw, odebranie ich z rk prywatnymi i oddanie w rce paostwa robotniczo-chopskiego czyli upaostwowienie (nacjonalizacja). Oczywicie buruazja, jej pismacy i poplecznicy narobili z tego powodu strasznej wrzawy Bolszewicy bandyci I Bolszewicy zodzieje! Nie dajmy im rabowad bogactwa narodowego, oszczdnoci narodowych i". atwo zrozumied, o co ten krzyk. Buruazja poczua, e upaostwowienie bankw oznacza przejcie do rk ludu pracujcego gwnej twierdzy spoeczeostwa kapitalistycznego. Poczua ona, e jest to pierwszy i rozstrzygajcy krok do zburzenia wiata zysku i wyzysku.
33

Skoro proletariat pooy rk na dzisiejszych bankach, to znaczy, e uj on w donie w wielkiej czci ster przemysu. Z drugiej za strony nietrudno pojd, e bez upaostwawiania bankw trudno byoby usund wadz kapitalistw w fabrykach. W dzisiejszych czasach fabryka zaley od banku, albo bank jest wacicielem caej fabryki, albo posiada czed akcji, albo wreszcie w ten czy inny sposb, udziela fabryce kredytu. Wyobramy sobie teraz, e w jakiejkolwiek fabryce robotnicy wzili wszystko pod swoj kontrol. Jeeli bank znajduje si w rkach prywatnych, buruazyjnych, to odbierze on natychmiast kredyt takiemu przedsibiorstwa. Jest to tak samo jak gdyby oblonej twierdzy odcito dowz. Fabryka wtedy niechybnie zbankrutuje. Czyli e robotnicy musz si poddad i ugid si do stp kapitalicie. Inaczej jest przy upaostwowieniu bankw przez rzd Sowiecki. Wadza robotniczo-chopska otrzymuje wtedy do rk wszelkie rodki pienine i najrozmaitsze papiery, zastpujce te rodki. I ta wadza ju nie tylko nie bdzie przeszkadzaa, lecz bdzie popieraa przechodzenie przemysu w rce klas pracujcych. Sia, ktra w rkach kapitalistw bya skierowana przeciw robotnikom, staje si teraz si, pomagajc klasie robotniczej i wymierzon przeciw kapitalistom. Jakie jest nastpne zadanie? Nastpnie trzeba rne banki, dawniej prywatne, poczyd w jeden bank narodowy, a wic zjednoczyd dziaalnod bankw czyli, jak si to mwi, scentralizowad bankowod. Wtedy przy przechodzeniu przemysu w rce ludu roboczego bank narodowy zmieniby si w gwn kas obrachunkow, w instytucj do wzajemnych rozrachunkw" pomidzy poszczeglnymi przedsibiorstwami lub gaziami przemysu. Przedstawiaoby si to w nastpujcy sposb. Przypudmy, e od banku centralnego zaley przemys wglowy, stalowy i elazny. Kady z nich musi posugiwad si wytworami innego. Na przykad stalownie musz otrzymywad wgiel z kopalni, zakady, przerabiajce stal, musz j otrzymywad ze stalowni. Jeeli wszystkie te fabryki uzalenione s zupenie od jednego banku, to rzecz jasna, e wszelkie ich wzajemne spaty mona zaatwiad prostym przeliczaniem z jednego rachunku na drugi. Bank staje si w ten sposb izb rozrachunkow, buchalteri centraln, w ktrej uwidoczniane s stosunki pomidzy rnymi przedsibiorstwami i gaziami przemysu. W zalenoci od tych stosunkw bank wspomaga (finansuje) przemys, zaopatrujc go w fundusze. Gdyby si udao cakowicie zorganizowad ten system (a do tego wanie dy nasza partia i kierowana przez ni wadza sowiecka), to otrzymalibymy nastpujcy obraz.

34

Wszystkie gazie przemysu nale do paostwa robotniczego. cz si one wszystkie w centralnym banku narodowym. Tu schodz si nici od poszczeglnych przedsibiorstw, poczonych wedle gazi i przemysu. W banku prowadzone s dokadne rachunki tych przedsibiorstw i wszystkiego, co jedne dostaj od drugich; nalenoci te wzajemnie si umarzaj, poniewa jedna ga produkcji dostarcza produktw dla drugiej. W ten sposb w banku, w tej ksidze wytwrczoci spoecznej, odbija si oglny stan wytwrczoci i ustosunkowanie pomidzy jej poszczeglnymi czciami. Bankowod zerodkowana (scentralizowana) i upaostwowiona zmienia si w buchalteri spoeczn wytwrczoci socjalistycznej.

35

IX. Wielki przemyswasnoci ludu roboczego.


(Upaostwowienie przemysu)

Najpowaniejszym krokiem ku odebraniu wyzyskiwaczom rodkw wytwrczoci jest, jak widzielimy, proletariackie upaostwowienie bankw. Ale i toby niewiele pomogo, jeeliby w samych fabrykach pozostawiono kapitalistom prawo wasnoci chodby tylko do tej czci przemysu, ktra nie naley bezporednio do bankw. Przedsibiorstwa te cignyby sobie fundusze z banku, a panowie przemysowcy najspokojniej wyzyskiwaliby swoich robotnikw i jeszcze by wypraszali sobie zapomogi rzdowe, ktre by wydatkowali nie wiadomo na co. Dlatego jeeli przejcie do ustroju komunistycznego jest niemoliwe bez upaostwowienia bankw, to rwnie jest ono niemoliwe bez proletariackiego upaostwowienia wielkiego przemysu. I tu klasa robotnicza i nasza partia wybieraj tak drog, aby nie tylko zburzyd to co stare, wydrzed kapitalistom wadz nad wytwrczoci, lecz i stworzyd nowe stosunki. Dlatego upaostwowienie przemysu powinno si zaczd od wielkiej wytwrczoci i przede wszystkim od tak zwanych gazi zsyndykowanych. C to jest przemys zsyndykowany (zjednoczony w syndykaty)? Syndykaty czyli kartele s to wielkie zwizki przemysowcw. Kiedy waciciele kilku wielkich przedsibiorstw spostrzegaj e im si nie opaci odbijad sobie wzajemnie kupujcych, a najlepiej bdzie wejd w zwizek aby wsplnie obdzierad publicznod, wtedy organizuj syndykat, albo cilejszy zwizek fabrykantw, trust. Dopki przedsibiorcy nie s poczeni w takie zwizki, to psuj sobie wzajemnie ceny. Kady z nich chce odebrad konkurentowi kupujcych; a to mona zrobid tylko przez sprzedanie po taoszej cenie tak eby tamten nie wytrzyma konkurencji, zacz upadad. Taka walka pomidzy przedsibiorcami prowadzi do tego, e drobniejsze rybki nie wytrzymuj i gin, zwyciaj za najgrubsze rekiny kapitau, najbogatsi przedsibiorcy. Przypudmy teraz, e w jakiej gazi przemysu (np. w hutnictwie elaznem) pozostan tylko trzy lub cztery najgrubsze firmy Jeli jedna z nich jest silniejsza od innych, to bdzie prowadzia walk, dopki tamte nie zbankrutuj. No a jeeli konkurenci s mniej wicej jednakowo silni? Wtedy oczywicie walka nie ma celu; bdzie ona jednakowo wyczerpywaa wszystkich konkurentw. Wobec tego zaczynaj oni dyd do ugody. Organizuj oni zwizek przedsibiorstw i umawiaj si sprzedawad towar nie niej, jak po pewnych oznaczonych cenach; dziel pomidzy sobie zamwienia lub wyznaczaj jednej firmie ten okrg drugiej inny; sowem polubownie dziel si rynkami. Poniewa firmy wchodzce do syndykatu,
36

zwykle wytwarzaj daleko wicej ni poow caego potrzebnego produktu tej gazi, wic bez nich nie mona si obejd i ich syndykat panuje nad rynkiem. Wskutek tego syndykatowcy mog brad za towary bardzo wysokie ceny, zdzierad ze swych rodakw sidm skr. Lecz skoro syndykatowcy zczyli si w jeden zwizek, to rzecz jasna, e musz oni stwarzad dla dawnych osobnych firm pewien wsplny zarzd, prowadzid wsplny cisy obrachunek fabrykowanych towarw, systematycznie rozdzielad zamwienia, sowem organizowad wytwrczodnie dla ludu, nie po to, eby lud dostawa wicej, lecz dla zysku i zbogacenia kapitalistw, dla tego eby mona robotnikw lepiej wyciskad, z odbiorcw wicej zdzierad. Bod po to kapitalici organizuj si w zwizki. Dlaczego wic klasa robotnicza powinna nasamprzd upaostwowid te gazie przemysu, ktre wpierw byy zsyndykowane? Dlatego e te gazie byy ju zorganizowane przez samych przedsibiorcw a z wytwrczoci zorganizowan chodby j zorganizowali wprzd sami kapitalici zawsze atwiej sobie poradzid. Naturalnie, trzeba z gruntu przerobid organizacje kapitalistyczne; trzeba wyrzucid z nich wrogw klasy robotniczej; trzeba zapewnid robotnikom mocne stanowisko tak eby oni panowali i rzdzili; to i owo trzeba znied zupenie, ale nawet mae dziecko zrozumie jedno; e takie gazie przemysu atwiej jest wzid w rce. Tu jest to samo, co z kolejami rzdowymi, ktre byo zorganizowane przez paostwo buruazyjne. Poniewa tu by scentralizowany zarzd, bya organizacja, wic i paostwu robotniczemu atwiej jest koleje od razu wzid w rce. W Europie Zachodniej (szczeglnie w Niemczach i w Stanach Zjednoczonych Ameryki) w cigu wojny prawie caa wytwrczod przesza w rce zbjeckiego paostwa buruazyjnego. Buruazja tam wyrozumowaa sobie, e nie dojdzie do zwycistwa, jeeli wojna nie zostanie urzdzona wedug najnowszych wymagao nauki, A wojna dzisiejsza nie tylko wymaga wydatkw pieninych; wymaga ona take, aby caa wytwrczod bya do niej przystosowana, aby wszystko byo obrachowane, wszystkie siy dobrze podzielone, aby nic si nie marnowao. To za jest moliwe tylko przy scentralizowanym zjednoczonym zarzdzie. Buruazja Europy to zrobia, mianowicie w ten sposb, e ca wytwrczod oddaa do rk swemu zbjeckiemu paostwu. Czy tu wytwrczod zorganizowana jest dla poytku klasy robotniczej? Nie, organizacja ta ma na celu prowadzenie wojny zaborczej i dawanie zyskw buruazji. Nie dziwota wic, e na czele tej zorganizowanej katorgi stoj jeneraowie, bankierzy, najgrubsi wyzyskiwacze. Nie dziwota te, e robotnicy s tam zgnbieni, zmienieni w biaych murzynw, w paoszczyniakw. Ale za to jeeli klasa robotnicza tam rozbije buruazyjn machin paostwow, to bdzie moga z atwoci opanowad wytwrczod i urzdzid j po swojemu. Bdzie ona musiaa
37

wypdzid precz jeneraw i bankierw a postawid wszdzie swoich; natomiast bdzie moga zuytkowad w aparat obrachunku, kontroli, zarzdu ktry zosta stworzony przez drapiecw kapitalizmu. Oto dlaczego robotnikowi zachodnioeuropejskiemu bdzie tysic razy trudniej zaczd rewolucj ni rosyjskiemu, bo ma on przed sob najpotniejsze paostwo buruazyjne. Ale za to bdzie mu atwiej kooczyd, bo ma pod rk wytwrczod zorganizowan przez buruazj. Buruazja rosyjska widziaa nietrwaod swej wadzy i bliskod zwycistwa proletariatu, baa si wic wejd stanowczo na te tory, ktrdy posza buruazja zachodnio-europejska. Rozumiaa ona, e wraz z wadz paostwow proletariat wtedy dostanie do rk urzdzon wytwrczod. Dlatego buruazja rosyjska nie tylko nie dbaa o organizacj, lecz przeciwnie dya do rozstroju i nawet za Kiereoskiego ju sabotowaa (niszczya) wytwrczod. Trzeba jednak zauwayd, e w Rosji nawet ju przed wojn, po czci dziki kapitaowi zagranicznemu, najwaniejsze gazie przemysu byy zsyndykowane. W szczeglnoci tyczy si to tak zwanego przemysu cikiego (kopalnie wgla, huty elazne itp.). Wszyscy znaj olbrzymie syndykaty jak Prodameta, Produgol, Prodwagon", Krowla i inne. Ot ten przemys ciki naley upaostwowid najsampierw (co si te robi: np. przemys uralski jest niemal cakowicie upaostwowiony). Nastpnie za upaostwowid naley cay w ogle wielki przemys. Wraz z przejciem do rk paostwa robotniczego wielkiego przemysu i drobny bdzie od niego uzaleniony. Wszak bardzo wiele drobnych przedsibiorstw i bez upaostwowienia w duym stopniu zaley od wielkich. Bywa tak, e drobne przedsibiorstwa s po prostu warsztatami reparacyjnymi przy wielkich; w innym wypadku sprzedaj one swe wyroby wielkiej firmie; w trzecim zale od niej jako dostarczycielki surowca; w czwartymzale od bankw i t. d. W razie upaostwowienia bankw i wielkiego przemysu cay ten drobiazg, odrazu wpada w zalenod od upaostwowionej wytwrczoci. Zapewne, pozostanie jeszcze duo drobnych majsterkw, chaupnikw itd. Jest ich w Rosji moc. Ale pomimo to podstaw przemysu rosyjskiego nie s w adnym razie chaupnicy, lecz wielka wytwrczod, i upaostwowienie tej wytwrczoci zadaje kapitaowi cios nieuleczalny. Banki i wielki przemys to dwie gwne twierdze kapitau. Ich wywaszczenie, to jest zagarnicie ich przez klas robotnicz, jest koocem kapitalizmu i pocztkiem socjalizmu. rodki wytwarzania ta gwna podwalina bytu ludzkiegowychodz tu z rk garci wyzyskiwaczy i przechodz do rk klasy robotniczej, wadzy robotniczo-chopskiej. Mienszewicy i prawicowi s. r. owcy, idcy rk w rk z buruazj, burz si bardzo przeciw upaostwowieniu wytwrczoci przez wadz sowieck. Albowiem czuj oni dobrze, tak samo, jak buruazja, e jest to cios w samo serce ich ukochanego ustroju kapitalistycznego, Wic burz w gowach robotnikom, opowiadaj, e Rosja nie dojrzaa do socjalizmu, e nasz przemys jest taki zacofany, i zorganizowad go w aden sposb nie mona, i tak dalej.

38

Widzielimy ju, ze wszystko to s brednie. Zacofanie Rosji wcale nie na tern polega, jakoby w przemyle rosyjskim byo za mao wielkich przedsibiorstw,przeciwnie jest ich bardzo wiele. Zacofanie Rosji Polega na tym, e cay przemys rosyjski za mao miejsca zajmuje w porwnaniu ze wsi. Ale i tu nie naley zbyt nisko cenid znaczenia tego przemysu: nie darmo wszak klasa robotnicza prowadzi za sob wszystkie ywe siy rewolucji. Ciekawa jest jeszcze jedna okolicznod. Panowie mieoszewicy i prawicowi s. r. owcy w swoim czasie, kiedy wadz jeszcze miaa buruazja i oni, wystawiali program paostwowego regulowania przemysu. Wtedy jeszcze nie zaamywali oni rk nad zacofaniem Rosji. Wtedy uwaali za moliw organizacj wytwrczoci. O c wic idzie? O rzecz bardzo prost. Mieoszewicy i prawicowi s. r.-owcy chc, eby organizowao przemys paostwo buruazyjne; z czym si na pewno zgodzi i cesarz Wilhelm i krl Jerzy i prezydent Wilson. Partia komunistyczna przeciwnie chce organizacji wytwrczoci przez paostwo proletariackie. Oto w czym sk. Historia jest cigle ta sama mieoszewicy i s. r. owcy chc id wstecz, do kapitalizmu, komunici naprzd, do socjalizmu i komunizmu. Za najwaniejszy za krok na tej drodze komunici uwaaj upaostwowienie bankw wielkiej i wytwrczoci.

39

X. Spoeczna uprawa gruntw narodowych

Rewolucja listopadowa dopia tego, czego si domagali wocianie rosyjscy w cigu stuleci: odebraa ziemi obszarnikom i oddaa j w rce wocian. Idzie teraz o to, jak t ziemi rozporzdzid. My komunici i w tej sprawie musimy zajd takie samo stanowisko, jak w sprawie podziau wytwrczoci przemysowej. Prawda, ziemi mona podzielid nie tak jak fabryk. Ale co by wyszo z dzielenia ziemi na wasnod prywatn, z podziau gruntw pomidzy poszczeglnych wocian? Wyszoby tyle, e ten, Kto ma troch uzbieranego grosza, kto mocniejszy i bogatszy, prdko by si dorobi, zmieniby si w kuaka i lichwiarza, a potem by si dalej bogaci, skupujc ziemi u tych, ktrzy podupadaliby. Po pewnym czasie wie by si znw podzielia na wielkich wacicieli ziemskichobszarnikw i na biedakw, ktrym-by jedno pozostawao: albo id do miasta na zarobki, albo si najmowad u bogacza wiejskiego. Prawda, ci nowi dziedzice nie pochodziliby ze szlachty, jeno z chopw, ale rnicy w tym wielkiej niema. Kuak, ktry by si sta dziedzicemto byby dopiero pajk, ktry by ubogiemu chopstwu wsiad na kark mocniej ni zmarniay sztachetka, podupady i do niczego niezdatny. A wic podzia ziemi nie daje adnego wyjcia. Jedynym wyjciem jest wasnod ziemi spoeczna, narodowa, ogoszenie ziemi za wspln wasnod ogu pracujcych. Wadza sowiecka wydaa prawo o uspoecznieniu ziemi; dziedzice stracili prawo do swych majtkw. Ziemia staa si wsplna wasnoci ludu pracujcego. Lecz to nie wystarcza. Trzeba dyd do takiego urzdzenia, aby ziemi nie tylko wsplnie posiadad, lecz i wsplnie uprawiad. Jeeli nie ma tej wsplnej gromadzkiej uprawy, to chodby si nie wiem co ogaszao, wydawao nie wiem jakie prawa o socjalizacji, do niczego si nie dojdzie. Kady bdzie duba na swojej dziace, i jeli bdzie y dla siebie, bez wzajemnej pomocy a wsplnej pracy, to powoli nauczy si uwaad ziemi za swoj wasnod prywatn. I adne prawa, z gry wydawane, nic tu nie pomog. Naley dyd do wsplnej uprawy ziemi. Jak w gospodarce przemysowej, tak i w wiejskiej najlepiej jest urzdzad wytwrczod na wielk skal. Przy wielkiej wytwrczoci mona uywad dobrych maszyn robotniczych, mona zaoszczdzid wiele materiau, robot prowadzid wedug jednego szerokiego planu, kademu pracownikowi wyznaczyd stosowne miejsce, wszystko brad pod cisy rachunek, eby nie marnowad ani materiaw ani si. A wic zadanie nasze nie na tym polega, aby

40

kady wocianin grzeba na swej maej dziace, jak chrzszcz na swojej kupce gnoju, lecz na tym, by ubodzy chopi przechodzili w jak najszerszych rozmiarach do pracy wsplnej. Jake to zrobid? Zrobid to mona i trzeba dwiema drogami: po pierwsze wspln upraw dawnych wielkich majtkw obszarniczych, po drugie organizacj komun rolniczych. W dawnych majtkach obszarniczych, o ile caej ziemi nie puszczano w dzieraw wocianom, lecz prowadzono wasne gospodarstwo, to gospodarstwo prowadzone byo naturalnie dziesiciokrotnie lepiej ni u wocian. Sk by tylko w tym, e korzyci z gospodarstwa mia nie og, jeno dziedzic, siedzcy wocianom na karku. I tu komunici rozumiej dobrze jedno: podobnie jak robotnicy nie powinni rozdrapywad pomidzy siebie inwentarza fabrycznego i niszczyd fabryki, tak i wocianie nie powinni tego robid. W majtkach obszarniczych bywa wiele dobytku: s tu i konie i bydo i pugi i zapasy nasion, nieraz znajdziesz maszyny rolnicze jak niwiarki i tym podobne. W innych majtkach jest gospodarstwo mleczne, serownie, cae fabryki. Ot gupio by byo rozdrapad to pomidzy poszczeglne zagrody. Interes w tym maj tylko kuaki": wiedz oni, e prdzej czy pniej wszystko im do rk si dostanie, bo ubodzy chopkowie sprzedadz im swoj czd. Kuak dobrze rozumie, e przy takich podziaach najlepszy interes ostatecznie on zrobi. Przeciwnie zupenie czego innego potrzebuje ubogi wocianin, p-proletariusz, ktry sam ledwie sobie radzi albo na zarobki chodzi. Dla ludu wiejskiego tysickrod jest korzystniej postpowad z wielkimi majtkami tak jak robotnicy postpuj z fabrykami, a wic wzid majtki pod swj obrachunek, kontrol i zarzd; wsplnie uprawiad bye grunta paoskie; nie rozgrabiad ani roznosid wszystkich maszyn i inwentarza ktre byy wpierw w dobrach paoskich, a teraz przeszy w chopskie rce, jeno wsplnie ich uywad; przyjmowad sobie na koszt spoeczny fachowych rolnikw, agronomw i uprawiad grunty nie byle jak, lecz tak, eby ziemia rodzia niemniej a nawet wicej ni za dziedzica. Zabrad ziemi jest atwo. Zabrad sobie majtki te przyszo bez trudnoci. I zrobiono susznie. Daremnie wymawiali chopom s. r.-owcy i mieoszewicy: e to bezprawie jest i poytku z tego nie bdzie, i przelew krwi tylko z tego bdzie na wsi itd. Wocianie ziemi zabrali, a wadza sowiecka im w tym dopomoga. Daleko trudniej byo t ziemi utrzymad w rkach ludu pracujcego, upilnowad j od kuakw, ktrzy ju na ni si rozakomili. I tutaj lud wiejski pamitad musi, e powinien czujnie pilnowad caoci dobytku spoecznego. Bod dawny dobytek dziedzica jest teraz dobytkiem spoecznym. Powinnimy go strzec i pilnowad jak oka w gowie. Trzeba go pomnaad dla dobra caego ludu pracujcego. Tu ju trzeba .rzecz tak zorganizowad, eby wybrani przez ubogich wocian i robotnikw delegaci, rady gminne i ich wydziay rolne wszystkiego pilnoway, nie daway niczemu przepadad i przyczyniay si do zbiorowej uprawy dawnych gruntw paoskich. Im bardziej w takich majtkach zapanuje gospodarka
41

gromadzka, tym lepiej. .Bo znaczyoby to, e i zboe bdzie lepiej obradzad i kuacy nie dopn czego chc, a wocianie coraz bardziej bd si przyuczad do pracy wsplnej, zbiorowej rzecz najwaniejsza dla komunizmu. Ale nie tylko dawne dobra paoskie trzeba zachowywad i uprawiad wedle nowych zasad. Rwnie mae dziaki wociaoskie trzeba si starad czyd w wielkie komuny rolnicze. Wszak wadza w Rosji znajduje si dzi w rkach samych robotnikw i wocian. To znaczy, e przy kadym susznym przedsiwziciu mona liczyd na pomoc tej wadzy. Trzeba tylko, eby sami chopi maorolni i bezrolni okazali wicej samodzielnoci, sami si brali do dziea. Pojedynczy ndzarze wiejscy nic nie wskraj, dobrze jeeli si jako tako przekoacz. Za to wiele mog zyskad, jeeli swe dziaki poczn czyd, wsplnymi siamiprzy pomocy robotnikw miejskichdostawad sobie narzdzia i inwentarzi wsplnie, gromadnie gospodarzyd na ziemi. Sowiety miejskie i robotnicze organizacje gospodarcze bd takim komunom rolniczym pomagad, dostarczad im wyrobw elaznych i okciowych, wyszukiwad bd dla nich agronomw i rzeczoznawcw. W ten sposb krok za krokiem dawny ndzarz-chopek, ktra poza swym zagonem wiata nie widzia, zacznie si zmieniad w towarzysza, idcego rka w rk z innym towarzyszami szerokim] szlakiem wsplnej pracy na wielk skal. Rozumie si, e dla rozwizania sprawy w ten sposb niezbdn jest silna organizacja ludu wiejskiego. Organizacja ta ma przed sob dwa gwne zadania: po pierwsze walk z kuakami wiejskimi, z lichwiarzami, dawnymi karczmarzami, sowem z buruazj wiejsk; po drugie urzdzanie wytwrczoci rolnej, kontrol nad podziaem gruntw, organizacj komun rolniczych, nadzr nad dobrem zagospodarowaniem byych gruntw paoskich, sowem,olbrzymi prac tworzenia nowego ustroju rolnego. Najlepsz form dla organizacji ubogiego ludu wiejskiego bd sowiety (rady) gminne, przy ktrych mona dopiero urzdzad wszelkie wydziay specjalne, np. ywnociowy, gruntowy i tym podobne. Wydziay gruntowe sowietw gminnych powinny byd wanie podpor ludu bezrolnego i maorolnego w sprawie gruntw. Dla postawienia sprawy na pewnych nogach najlepiej urzdzid organizacj tych sowietw tak aby i robotnicy fabryczni czy to miejscowi czy blisko zamieszkali mieli tam swoich przedstawicieli. Robotnicy bowiem s bardziej dowiadczeni od wocian, bardziej przyzwyczajeni do zbiorowego prowadzenia spraw, bardziej te wyrobieni w kwestii walki z buruazj. Robotnicy zawsze popierad bd lud wiejski przeciw bogaczom, dlatego te w nich chopi bezrolni i maorolni znajd sobie najlepszych sojusznikw. Lud wiejski nie powinien si dad oszukad. Tyle si w Rosji walczyo o ziemi, zanim si j wydaro dziedzicowi. Czy mamy- j znowu przegapid? Mamy j znowu z rk wypucid? A to niebezpieczeostwo nam grozi, jeeli si damy wcignd na drog rozdrabniania ziemi i
42

podziau jej na wasnod prywatn. Zniknie za to niebezpieczeostwo tylko w tym wypadku, gdy lud wiejski wraz z ca klas robotnicz pjdzie drog jak najszerszej wytwrczoci zbiorowej. Wtedy pomkniemy ca szybkoci w stron komunizmu.

XI. Przemys pod zarzdem robotnikw

Jak widzielimy, na roli gwne prawa do zarzdu gruntami miejscowymi przechodz stopniowo do organizacji ludu wiejskiegonajrniejszych sowietw wiejskich wraz z ich wydziaami. Tak samo zarzdzanie przemysem przechodzid bdzie i w Rosji ju przechodzi (jak tego wanie da nasza partia) do organizacji robotniczych i organw wadzy robotniczo-wociaoskiej. Przed rewolucj listopadow i nawet przez pewien czas po niej i klasa robotnicza i partia nasza wysuway danie kontroli robotniczej, to jest dozoru robotniczego nad tym, eby w fabrykach kapitalici nie ukrywali zapasw opau i surowca, nie robili oszustw i spekulacji, nie niszczyli produkcji i nie odprawiali robotnikw wedug swego widzimisi. Nad wytwrczoci, zakupem i sprzeda fabrykatw i surowcw, nad przechowywaniem ich, nad funduszami pieninymi przedsibiorstw ustanawiano nadzr robotniczy. Jednake okazao si wkrtce, e sam nadzr nie wystarcza. A szczeglnoci nie moe on wystarczyd przy upaostwowieniu wytwrczoci, gdzie wszelkie prawa kapitalistw zostaj zniesione, a przedsibiorstwa albo cae gazie przemysu przechodz w posiadanie paostwa robotniczo-chopskiego. Tu ju jasno widad, e z samym nadzorem daleko si nie zajdzie, e potrzeba ju nie tylko kontroli robotniczej, lecz zarzdu robotniczego w przemyle., A wic organizacje robotnicze, komitety fabryczne, zwizki zawodowe, wydziay ekonomiczne sowietw delegatw robotniczych, wreszcie organy wadzy robotniczowociaoskiej (rne specjalne komitety, rady gospodarki spoecznej) oto organizacje, ktre powinny nie tylko nadzorowad lecz i kierowad. Tu trzeba zaznaczyd nastpujc rzecz. W pewnych warstwach niewiadomych robotnikw panuje faszywy pogld na rzecz: zabieramy sobie fabryk i tyle. Dawniej fabryka bya wasnoci fabrykanta takiego a takiego, teraz jest wasnoci robotnikw tego przedsibiorstwa. Jest to pogld cakiem opaczny i bardzo przypominajcy podzia, ilekrod gdyby kada fabryka staa si tylko wasnoci robotnikw tej fabryki, to wynikaby znowu konkurencja midzy jedn a drug fabryk. Jedna np. fabryka sukna chciaaby wicej sprzedad ni druga i zaczyby sobie odbijad odbiorcw. Przy tym robotnicy jednych fabryk bankrutowaliby,
43

innych by si bogacili, przyjmowaliby na robot robotnikw ze zbankrutowanych fabryk, sowem wrciyby stare czasy. Jak przy podziaach, tak i tutaj wkrtce odrodziby si kapitalizm. Jak si od tego uchronid? Ot trzeba stworzyd taki system robotniczego zarzdu nad przemysem, ktry by w robotnikw wpaja pogld, e kada fabryka jest wasnoci nie robotnikw tej fabryki, lecz caego ludu roboczego. Dopid tego mona w sposb nastpujcy. W kadej fabryce moe byd zarzd robotniczy, lecz tworzyd go naley w ten sposb, aby wikszod zarzdu nie skadaa j si z robotnikw tej samej fabryki, lecz z robotnikw wydelegowanych przez zwizek zawodowy odpowiedniej gazi przemysu, przez sowiet, wreszcie przez okrgow rad gospodarki spoecznej. Jeeli zarzd bdzie si skada z robotnikw i oficjalistw (z wikszoci robotnikw, ktrzy s pewniejszymi stronnikami komunizmu) a wikszod robotnikw bdzie nie z tej fabryki, to fabryka bdzie rzdzona tak, jak tego wymagaj interesy caoci klasy robotniczej. Kady robotnik wie, e fabryki nie mog si obchodzid bez buchalterw, technikw, inynierw itp. Dlatego zadaniem klasy robotniczej, jest pozyskanie sobie usug tych warstw. Klasa robotnicza sama zrodzi takich specjalistw, gdy si uda przeprowadzid plany owiaty powszechnej i udostpnid kademu wysze wyksztacenie fachowe. Dopki jednak tak nie jest, dopty klasa robotnicza musi chcc nie chcc opacad i przepacad tych specjalistw. Niechaj posu klasie robotniczej tak jak poprzednio suyli buruazji. Aby wytwrczod rozwijaa si normalnie, naley, jak tumaczyli my, wyej mied jeden oglny plan. Bod to nie wystarcza, e w kadej wielkiej fabryce dziaad bdzie wasny zarzd robotniczy. Fabryk wiele, istnieje wiele rnych gazi przemysu, a wszystko jest midzy sob zwizane, jedno od drugiego zaley. Jeeli kopalnie wydaj mao wglafabryki I koleje staj; jeeli brak nafty zatrzymuj si statki jeli nie ma bawenyfabryki wkiennicze nie maj roboty. Trzeba wic stworzyd tak organizacj, ktra by ogarniaa ca wytwrczod, miaa oglny plan i utrzymywaa cznod z zarzdami robotniczymi poszczeglnych fabryk, a ktra by cile obliczaa wszystkie zapasy i wszystkie potrzeby, nie dla jednego miasta lub jednej fabryki, lecz dla caego kraju. Niezbdnod takiego oglnego planu atwo sobie uprzytomnid je, eli si wemie za przykad koleje. Kade dziecko dzi rozumie, e zamt w kolejnictwie prowadzi do niesychanych klsk; na Syberii na-przykad jest nadmiar chleba, a w Petersburgu nieomal gd. Dlaczego? Dlatego, e nawet ten chleb ktry jest, niedostpny jest dla ludnoci petersburskiej, nie mona go przewied dokd naley. Aby ruch odbywa si normalnie, trzeba wszystko cile obliczyd i uregulowad. To za jest moliwe tylko przy jednym oglnym planie. Bo wyobramy sobie e jedna wiorsta kolei rzdzona jest tak, druga owak, trzecia
44

znowu inaczej, bez adnego zwizku pomidzy sob. To wyszedby std straszny bigos. Uniknd tego mona tylko przy kierownictwie scentralizowanym, zjednoczonym. Wylania si std potrzeba takich organw robotniczych, takich organizacji, ktre by czyy kada ga wytwrczoci w jedn caod, ktre by poszczeglne gazie wizay pomidzy sob, Ktre by wreszcie jednoczyy dziaalnod rnych okrgw kraju; Syberii, Uralu, Pnocy, guberni rodkowych itd. Takie organy istniej lub si tworz: s to rady gospodarstwa spoecznego, dzielnicowe i okrgowe, dalej specjalne komitety jednoczce cae gazie przemysu lub handlu, np. komitet wkienniczy, cukrowniczy itd.) a na samej grze, jako organizacja centralna, Najwysza Rada Gospodarstwa spoecznego. Wszystkie te organizacje znajduj si w zwizku z radami delegatw robotniczych (sowietami) j pracuj i rka w rk z wadz sowieck. Skadaj si one gwnie z przedstawicieli organizacji robotniczych i opieraj si o zwizki zawodowa komitety fabryczne, zwizki socjalistw itd. W sen sposb stopniowo stwarza si od gry do dou zarzd robotniczy w przemyle. W kadej fabryce komitet fabryczny, zarzdy robotnicze; wyej komitety dzielnicowe i okrgowe i Rady Gospodarstwa Spoecznego, a na samej grze jako wierzchoek, Najwysza Rada Gospodarstwa Spoecznego. Dalsze zadanie klasy robotniczej polega na tym, by rozszerzad i na wszech miar wzmacniad zarzd robotniczy w przemyle, wychowujc na tej dziaalnoci najszersze masy. Proletariat bierze wytwrczod w swoje rce jako wasnod nie poszczeglnych osb lub grup, lecz caego ludu pracujcego. Musi on troszczyd si o to, aby centralne i okrgowe organizacje robotnicze znalazy oparcie w tysicach komrek, zarzdw robotniczych poszczeglnych miejscowoci i fabryk. Jeeli wysze organy zarzdu nie opr si na organizacjach miejscowych, to po prostu zawisn w powietrzu, zmieni si w instytucje urzdnicze czyli biurokratyczne, wyzbd si ywego ducha rewolucyjnego. Przeciwnie potrafi one zapanowad nad strasznym zamtem tylko wtedy, jeeli znajd poparcie w ywych siach klasy robotniczej kadej miejscowoci, jeeli kade wskazanie wyszych organizacji robotniczych znajdowad bdzie ywy odgos i bdzie szczerze i gorco wprowadzone w ycie przez organizacje i masy robotnicze w dole. Masy robotnicze musz same omawiad swe sprawy, z uwag i ogldnoci wybierad swe zarzdy, gorco si przykadad do pracy w fabrykach i ostro przeladowad wszelkie niedbalstwo i nieczyste sprawki. Im bar-, dziej si to stanie, tym prdzej klasa robotnicza nie tylko na gb ale i w rzeczywistoci opanuje ca wytwrczod przemysow, tym prdzej urzeczywistni si nie tylko polityczna, lecz i ekonomiczna, gospodarcza dyktatura klasy robotniczej, czyli e klasa robotnicza stanie si rzeczywistym panem i wadc nie tylko w kierownictwie armj, sdem, szko i innymi tym podobnymi rzeczami, lecz i w kierownictwie wytwrczoci. Tylko wtedy podcita bdzie cakowicie potga kapitau, zniknie dla niego wszelka monod woenia z powrotem jarzma na kark klasie robotniczej.
45

XII. Chleb tylko dla pracujcych!


(Przymus pracy dla bogatych)

W ustroju komunistycznym nie bdzie klas, nie bdzie rnic klasowych pomidzy ludmi, wszyscy w rwnej mierze bd ju nie najemnymi robotnikami, lecz pracownikami spoecznymi. Dla zblienia tego ustroju naley ju teraz czynid wszystko co mona. Obok proletariackiego upaostwowienia bankw i przemysu jednym z pierwszych krokw do tego bdzie zaprowadzenie przymusu pracy dla klas bogatych. Dzisiaj mamy wielu ludzi, ktrzy nic nie robi, nic poytecznego nie produkuj, jeno spoywaj, przejadaj, wydatkuj to co wytworzyli inni. Wicej jeszcze: s ludzie, ktrzy nie tylko nie pracuj,ale te wszystkie swoje wysiki obracaj, aby jak najwicej napsud i zaszkodzid wadzy sowieckiej i klasie robotniczej. Wszyscy robotnicy maj jeszcze przed oczyma przykad sabotau (niszczycielstwa), ktrym si zajmowaa inteligencja rosyjska nauczyciele, inynierowie, doktorzy i inni ludzie z wyksztaceniem. O grubszych rybach dyrektorach fabryk i bankw, byych wyszych urzdnikach itd. nawet mwid nie ma co. Wszyscy oni nie aowali si, byle tylko rozstroid, rozbid na drzazgi prac proletariatu i wadzy sowieckiej. Ot proletariat ma za zadanie zmusid i burujw i byych dziedzicw i przernych inteligentw z pen kieszeni zmusid do pracy dla oglnego dobra. Lecz jak to zrobid? O to zrobid to mona przez wprowadzanie robotniczych ksieczek budetowych i przymusu pracy. Kady z takich obywateli otrzymuje specjaln ksieczk, w ktrej si notuje jego prac. Notatki w ksice roboczej daj mu prawo do kupna albo otrzymania skrelanych produktw, przede wszystkim chleba. Jeeli kto nie chce pracowad (przypudmy byy urzdnik obecnie sabotaysta, albo rozjuszony przeciw robotnikom fabrykant, albo byy dziedzic, nie mogcy si pogodzid z utrat ziemi, na ktrej siedzia przez dziesitki lat); ot jeeli taki pan nie chce pracowad, to w jego ksice roboczej bdzie brak odpowiednich notatek. Gdy taki pjdzie do sklepu, powie mu si: Dla pana nic nie ma i prosz dad notatk o paoskiej pracy. Przy takich porzdkach masa prniakw, ktra dzi si wczy po trotuarach eleganckich dzielnic miejskich, bdzie musiaa chcc nie chcc wzid si do roboty. Ma si rozumied, e przy wprowadzeniu w ycie podobnego przymusu pracy nasuwad si bd wielkie trudnoci. Klasy i grupy bogate i rednio-zamone bd wszelkimi siami si wykrcad od obowizku pracy a z drugiej strony bd czym si da przeszkadzad
46

wprowadzeniu podobnych porzdkw. Nieatwo bdzie uregulowad spraw tak aby pewne produkty byy wydawane tylko za notatkami w ksikach roboczych. Bogaci, ktrzy maj pienidze (ktre na razie s jeszcze znaczkami dla otrzymania produktw) maj zarazem tysice monoci oszukiwania wadzy sowieckiej, oszukiwania robotnikw i ludu wiejskiego. Te monoci trzeba im odebrad przez dobr organizacj zaopatrywania. Przymus pracy dla bogatych mona wprowadzid przypudmy w nastpujcy sposb: kada osoba, majca wicej ni 500600 rb. na miesic, kada osoba, uywajca robotnikw najemnych, kada rodzina, majca sub domow, i tym podobne, otrzymuje ksik spoywczo-robocz. Wedle takich mniej wicej prawide mona wprowadzid przymus pracy dla bogatych. Oczywicie przymus pracy dla bogatych powinien byd przejciem do powszechnego obowizku pracy. Potrzebne to jest dlatego, e podnied wydajnod przemysu i rolnictwa mona tylko przez pocignicie do pracy wszystkich zdolnych do niej czonkw spoeczeostwa. Zarazem jednak idzie o to, aby zaprowadzid cise obliczenie rk roboczych i prawidowy ich podzia pomidzy rne gazie wytwrczoci i poszczeglne przedsibiorstwa. Jak w wojnie trzeba zmobilizowad wszystkie siy a zarazem dbad o obrachunek ich i dobry podzia, tak i w wojnie z bezadem gospodarczym trzeba cignd wszystkie zdolne do tej wojny warstwy ludnoci, obliczyd je i zorganizowad w jedn wielk armi pracy, karn i rozumiejc swe zadanie. Obecnie w Rosji panuje wielki brak pracy wskutek bezadu gospodarczego, braku opau i surowca (ktre to braki szczeglnie si wzmogy od czasu, jak bandy imperializmu niemieckiego zajy poudniow Rosj i Ukrain). Wytwarza si wic nastpujcy stan rzeczy. Z jednej strony jest jasne, e jedyny nasz ratunek w ywej sile roboczej, w tym e praca podniesie wydajnod naszego przemysu i rolnictwa; przy czym ta ywa sia robocza jest. Z drugiej jednak strony tych rk roboczych, ktrych jest duo, nie ma gdzie i przy czym uyd; i bez nich jest dod bezrobotnych. Co wic bdziemy robili z ludmi, ktrych wadza robotniczo-wociaoska zobowie do pracy? Co prawda, jednym z najwaniejszych zadao jest organizacja robt publicznych i najwaniejszych przedsiwzid o znaczeniu paostwowym: budowa drg elaznych, eksploatacja nowych kopalni, osuszanie i nawadnianie gruntw, eksploatacja torfowisk, budowa skadw zboowych (tak zwanych elewatorw) i tym podobne. Ale znowu jest jasne, e i te prace nie mog od razu pochond caej olbrzymiej liczby niezajtych k roboczych. Dlatego w najpierwszych czasach trzeba bdzie si ograniczyd do cisego obliczenia rk roboczych, z oznaczeniem fachu i specjalnoci, i z warunkiem e kady musi stawid si do pracy na danie wadzy sowieckiej lub organw robotniczych, kierujcych przemysem. Dla
47

janiejszego zrozumienia wyobramy sobie na przykad, e potrzeba inynierw specjalistw do zbadania nowych kopalo na Syberii. Wydzia hutniczy lub grniczy Rady Gospodarstwa Spoecznego zgasza swe zapotrzebowanie na nich. Wydzia obrachunku si roboczych zaglda do spisw zawodowych, znajduje odpowiednich ludzi, i ci jako zaliczeni do dyspozycji musz jechad tam, gdzie ich posyaj wspomniane wydziay. Rzecz jasna, e w miar jak porzdkowad si bdzie organizacji wytwrczoci a w ten sposb bdzie powstawaa monod coraz szerszej pracy, bdzie si te urzeczywistniad obowizek pracy, to jest obowizkowy udzia wszystkich zdolnych do roboty ywiow w pracy spoecznej. Obowizek pracy sam w sobie nie jest niczym nowym. Dzi niemal we wszystkich krajach wojujcych rzdy imperialistyczne wprowadziy przymus pracy dla ludnoci, a przede wszystkim dla klas uciskanych. Lecz od tego obowizku pracy, ktry wprowadzono na Zachodzie do tego ktry chce wprowadzid rewolucja rosyjska, jest tak daleko jak od nieba do ziemi. W paostwach imperialistycznych wprowadzenie obowizku pracy oznacza cakowite ujarzmienie klasy robotniczej, zaprzedanie jej w paoszczyzn kapitaowi finansowemu i paostwu zbjeckiemu. Dlaczego? Ale rzecz bardzo prosta: dlatego, e robotnicy nie rzdz przy tym sami sob, lecz s rzdzeni przez jeneraw, bankierw, wielkich syndykalowcw, buruazyjnych karierowiczw-ministrw. Robotnik jest niczym wicej jak pionkiem w ich rkach. Jest on jak dawny chop paoszczyniany, z ktrym pan mg robid co mu si podobao. Nic wic dziwnego, e obowizek pracy na Zachodzie oznacza dzi now paoszczyzn, katorg wojenn, a celem jego jest to, aby zbjecka wojn trwaa bez kooca a robotnicy panom kapitalistom napeniali kieszenie. W Rosji sami robotnicy, przez wasne swoje organizacje, maj wprowadzad i przeprowadzad obowizek pracy na zasadzie samorzdu robotniczego. adni buruje im tu nie przewodz. Przeciwnie robotnicy sami narzucaj sw wol dawnym burujom. Kontrola, obrachunki i podzia rk roboczych naley w Rosji do organizacji robotniczych, a na wsi (o ile i na wie obowizek pracy si rozcignie) do sowietw wociaoskich, ktre stad bd nad buruazj wiejsk i narzucad jej swoj wol. Wszystkie organy, rozporzdzajce rkami robotniczymi. Jest to zupenie naturalne; jeeli kierownictwo nad przemysem ma byd robotniczym, bo i zawiadywanie prac znajdowad si bdzie w rkach robotnikw, wszak jest to tylko czd kierownictwa wytwrczoci. Klasa robotnicza chce zapanowad (i pomimo wszelkich przeszkd zapanowuje) nad yciem ekonomicznym, gospodarczym, staje si wadczyni wszystkich bogactw. Kwestia organizacji wytwrczoci staje zatem przed ni jako kwestia zasadnicza. Z kolei za organizacja wy twrczoci wymaga rozwizania dwch gwnych zadao: organizacji
48

rodkw wytwrczoci (obliczenie, kontrola, dobry podzia opau, surowca, maszyn, narzdzi, nasion itd.) i organizacja pracy (obliczenia kontrola, dobry podzia rk roboczych), aby za wszechstronnie zuytkowad wszystkie siy spoeczeostwa, trzeba wprowadzid obowizek pracy, co te klasa robotnicza prdzej czy pniej uczyni. Znikn wtedy pasibrzuchypozostan pracownicy poyteczni dla spoeczeostwa.

49

XIII. Suszny podzia wytworu pracy; zniesienie zysku handlowego i spekulacji; komuny spoywcze.

Niepodobna prawdziwie opanowad wytwrczoci (produkcji) bez opanowania podziau wytworw (produktw). Jeeli wytwarzany produkt nieprawidowo jest dzielony, wtedy i sama wytwrczod nie moe si odbywad prawidowo. Przypudmy, e wszystkie waniejsze gazie wytwrcze zostay upaostwowione. Jak widzielimy wyej, jedna ga wytwrczoci pracuje dla drugiej. Aby wytwrczod odbywaa si regularnie, trzeba eby kada ga, kade przedsibiorstwo dostawao materiau tyle ile potrzebuje. A wic wytwarzany produkt musi byd prawidowo dzielony, wedug planu, zgodnie z potrzebami wytwrczoci. Wszelkie organy zaopatrywania (to znaczy kierujce podziaem produktu) musz byd zwizane z organami, kierujcymi wytwarzaniem produktu. Tylko wtedy cae wytwarzanie moe odbywad si regularnie. S jednak i takie wytwory, ktre bezporednio przechodz do konsumenta (spoywcy) dla jego uytku osobistego, tak samo jak chleb. Takich jest na przykad wiele produktw spoywczych, wiksza czd tkanin, wiele wyrobw (np. kaloszy nie kupuje adna fabryka, lecz nabywa je sobie wprost spoywca) i tym podobne. Tutaj tak samo potrzeba cisego obrachunku i susznego podziau tych produktw pomidzy ludnod. Ten za suszny podzia nie da si uskutecznid bez przeprowadzenia okrelonego planu. Najpierw trzeba obrachowad ilod produktu, potem zapotrzebowanie na niego, a potem na podstawie tych obrachunkw dzielid. Najdobitniejszym przykadem niezbdnoci takiego powszechnego planu jest kwestia ywnociowa, kwestia chleba. Dzisiaj buruazja, kuacy, prawicowi s. r.-owcy, mieoszewicy, bogaci gospodarze wszyscy jedni przez drugich krzycz, e trzeba znied monopol zboowy i pozwolid spekulantom, wielkim i maym, hurtownikom i paskarzom, robid co im si spodoba. atwo zrozumied, dlaczego spekulanci chc zniesienia monopolu zboowego; bd co bd ten monopol przeszkadza im zdzierad skr ze spoywcy. Z drugiej strony jednak rzecz jasno, e i teraz jest kiepsko: bogaci najspokojniej kupuj przemycany biay chleb a czarnym nie ma co nawet gadad; przepacaj i maj wszystko. Kto im w tym pomaga. Wiadomo spekulanci. Oni przecie nie o tym myl by ludnod wyywid, lecz by zedrzed jak najwicej, napenid sobie worek. Ze za bogaty moe pacid wicej ni ubogi, wiadomo. Wic spekulanci zwo chleb nie tam, gdzie wiksza potrzeba, lecz tam, gdzie mog im lepiej zapacid. Temu za jeszcze si nie udao pooyd kresu Widzimy std jasno, e jeli chcemy zorganizowad suszny podzia chleba, to nie tylko nie powinnimy znosid monopolu zboowego, zawieszad pracy komitetw ywnociowych, lecz przeciwnie musimy ten monopol przeprowadzid jak najostrzej, spekulantw karad bez litoci, kupcom
50

prywatnym napdzad strachu, eby nie mieli bogacid si na klsce powszechnej i rozbijad oglnego planu. Bo nie w tym bieda, e istnieje monopol i e nie ma handlu prywatnego, przeciwnie bieda w tym, e monopol zboowy przeprowadzany jest licho, a handel poktny kwitnie. I to w takim czasie, gdy chleba mao, gdy Niemcy zabrali najbogatsze prowincje, kiedy w wielu miejscach zjedzono zboe, przeznaczone na zasiew i pola zostay nieobsiane. Kiedy ludzie cierpi gd. Drogi jest teraz kady kawaek chleba, nieoceniony kady funt mki, kady funt ziarna. Dlatego wic wszystko trzeba wzid pod najcilejszy rachunek, aby ani kruszynka nie gina marnie, aby cay chleb dzielony by rwno, aby bogaci nie korzystali z adnych przywilejw. Tego dopid mona, jeeli wszyscy robotnicy wezm si do tego solidarnie, jeeli bd wspierad wysiki organizacji robotniczych, chwytad oszustw i spekulantw. Wiele jest u nas niestety niewiadomych biedakw, ktrzy sami na wasne ryzyko kupuj sobie ywnod za plecami robotniczych organizacji ywnociowych, a przez to znowu rozbijaj oglny plan. Kady z nich sobie myli: gadajcie co chcecie a ja lepiej sam o sobie pomyl, i jedzie kupowad sobie chleb, a potem po drodze wynikaj rne starcia o ten chleb i zaczyna si niezadowolenie: nie daj czowiekowi samemu o siebie dbad. Skoro tak si postpuje, to i skutki musz byd ze. Wyobramy sobie dla przykadu, e jedzie pocig, napakowany ludmi, jak ledziami w beczce, i w przejciach staj i na pododze le, sowem jabko nie ma gdzie upad. Nagle jeden czuje woo spalenizny, wic krzyczy w niebogosy: gore! i jak wcieky, rozpychajc tum piciami, pdzi do wyjcia. Obkani ze strachu ludzie wszyscy razem pchaj si do drzwi, powstaje dzika bijatyka, ludzie si bij, gryz ami sobie wzajemnie ebra, dusz dzieci na mierd, a skutek z tegodziesitki zabitych, rannych, okaleczonych. adnie? A przecie mogoby byd cakiem inaczej gdyby znaleli si ludzie rozumni, ktrzy by zatrzymali tum, uspokoili go, wszyscy by wyszli po porzdku, bez jednego zadranicia. Dlaczego wic tak si stao? Dlatego e kady myla: ja dbam o swoj skr, inni mnie nie obchodz. A wyszo to, e moe jemu najpierw karku nadkrcono. Ot zupenie tak samo jest z ludmi, ktrzy na wasn rk kupuj chleb wbrew uchwaom robotniczych organizacji ywnociowych. Kady myli, e sobie pomoe.A jaki std skutek? Skutek jest ten, e te zakupy rozbijaj wszelki obrachunek istniejcych zapasw; e uniemoliwiaj one prawidowy rozwz chleba. Bo przypudmy na przykad, e do jednej miejscowoci, w ktrej jest formalny gd, trzeba przesad chleba z drugiej miejscowoci, w ktrej jeszcze jako tako sobie radz, a tu raptem w tej drugiej miejscowoci przyjezdni wszystko wykupuj. Pierwsza miejscowod znw nic nie dostanie, chod z godu zdychaj.

51

Dalej. Jeeli si rozbij zakupy zorganizowane, spoeczne, to na scen wychodzi hijena paskarz. Ten zaczyna si obawiad przy zakupach prywatnych. W ten sposb nieuwiadomieni, sami tego nie rozumiejc zachcaj do roboty pajkw-spekulantw, ktrzy dawno powinni wisied. e spekulantom nie w smak wadza sowiecka, atwo zrozumied. Nic te dziwnego, e korzystaj oni ze zrozumiaego niezadowolenia godnych dla agitacji przeciw wadzy sowieckiej, e najgorsze otry i lichwiarze okazuj si prowodyrami buntw przeciw tej wadzy, ktre niekiedy wybuchaj w miasteczkach prowincjonalnych. Ale robotnicy powinni raz na zawsze zrozumied, e jedynym ratunkiem jest nie powrt do przeszoci, jeno pjcie naprzd, ku zniszczeniu spekulacji, zniesieniu handlu, ku spoecznemu podziaowi produktu przez organizacje robotnicze. To samo tyczy si szeregu innych wytworw. Klasa robotnicza nie powinna cierpied braku, gdy bogaci za dobre pienidze maj wszystko. Zarazem nie powinna klasa robotnicza pozwolid na niesychane bogacenie si spekulantw, ktrzy zlecieli si jak kruki na er. Prawidowy podzia wytworw na podstawie obrachunku potrzeb i obrachunku zapasw oto jedno z zasadniczych zadao, stojcych przed klas robotnicz. C co oznacza? Oznacza to upaostwowienie handlu czyli w gruncie rzeczy zniesienie handlu, bo przejcie do podziau spoecznego oznacza usunicie handlarzy i najrozmaitszych porednikw, ktrzy zarabiaj cudzym kosztem i rozbijaj organizacj zaopatrywania. Nie wstecz, do wolnego handlu prywatnego, to jest do wolnej" grabiey, lecz naprzd, do cisego, planowego podziau wytworw przez organizacje robotniczeoto haso wiadomych robotnikw. Dla atwiejszego urzeczywistnienia tego planu trzeba dyd do przymusowego czenia ludnoci w komuny spoywcze. Prawidowo dzielid produkty mona tylko wtedy, kiedy ludnod, ktra otrzymuje te produkty, jest poczona i zorganizowana w wielkie grupy, ktrych potrzeby mona dokadnie obliczyd. Jeeli ludnod jest rozproszona, niezorganizowana, to niezmiernie jest trudno chodby jako tak uregulowad podzia. Bod nie wiadomo wtedy: ile czego potrzeba, dokd i ile wyznaczyd, jak i przez kogo dzielid. Natomiast wyobramy sobie, e ludnod jest zgrupowana w komuny spoywcze, na przykad wedug dzielnic. Kada np. dzielnica miejska niech bdzie poczona w jedn kooperatyw, jedn komun spoywcz, ktra ma stosunki z komitetami domowymi. Wtedy produkty dzielimy najpierw pomidzy te komuny, one z gry obliczaj ile i czego im potrzeba i przez swoich funkcjonariuszw dziel produkty dalej, pomidzy poszczeglnych spoywcw. Przy zgrupowaniu ludnoci w takie komuny spoywcze ogromn j rol mog odegrad ju istniejce stowarzyszenia spoywcze (kooperatywy). Im wiksz dziaalnod rozwin kooperatywy, im szersze koa i ludnoci obejm, im systematyczniej bdzie si odbywad podzia wytworw, tym bardziej te kooperatywy zmieniad si bd w organy+ zaopatrywania caej ludnoci. Przymusowe komuny dokoa ju istniejcych kooperatyw

52

tak zapewne bdzie forma najdogodniejsza dla organizacji podziau, przy pomocy ktrej mona bdzie ostatecznie usund handel i raz na zawsze zabid zysk handlowy. Aby jeszcze bardziej uatwid zadanie prawidowego podziau wytworw, trzeba dyd rwnie do zastpienia gospodarstwa domowego gospodarstwem spoecznym. Dzi kada rodzina ma wasn kuchni j kupuje produkty na wasne potrzeby niezalenie od innych. Kobieta jest wskutek tego skazana na niewolnictwo, jest wieczn kuchark, od rana do nocy wita nie widzi poza naczyniami kuchennymi, szczotkami, cierkami i rnymi odpadkami, Przy tym marnuje si bez poytku j ogromna ilod pracy i wydatkw. Gdyby gospodarstwo domowe, a przede wszystkim trudy okoo przyrzdzania pokarmw zostay zjednoczone i scentralizowane (np. przez wsplny odbir produktw, wsplne gotowanie, urzdzenie wielkich, wzorowych jadalni), to atwiej byaby obliczad potrzeby; a wic i oszczdnod byaby, i prawidowy podzia posunby si naprzd. Jedn z najwaniejszych kwestii dla spoywcy (dla pracujcych w miecie jest to prawdziwa bolczka) jest kwestia mieszkaniowa. Ubodzy s pod tym wzgldem wyzyskiwani bez litoci. Kamienicznicy natomiast zarabiaj na tym olbrzymie sumy. Nasuwa si wic koniecznod wywaszczenia nieruchomoci, oddania kamienic i wszelkich lokali miejscowym organom robotniczym, organom wadzy sowieckiej, obliczenie mieszkao i pokojw i prawidowy ich podzia. Zadanie to trudne, ale wdziczne. Dod sobie uyli panowie! Robotnik, ubogi pracownik take ma prawo do ciepego kta i ludzkiego mieszkania. Oto w jaki sposb powinno byd stopniowo zorganizowane ycie ekonomiczne. Klasa robotnicza organizuje podzia. Klasa robotnicza organizuje spoycie: ywnod, ubranie, mieszkaniawszystko jest obliczone, wszystko zostaje podzielone jak najodpowiedniej. nie ma panw i rozkazodawcwjest samorzd klasy robotniczej.

53

XIV. Karnod robocza klasy robotniczej i ludu wiejskiego

Urzdzid wytwrczod tak, aby mona byo yd bez przedsibiorcw, we wsplnej pracy rzecz dobra, ani sowa. Ale co innego powiedzied, a co innego zrobid. Trudnoci jest co niemiara. Po pierwsze obejmujemy w Rosji spucizn po krwawej i nieszczliwej wojnie; klasa robotnicza musi wypijad piwo, ktrego nawarzy Mikoaj Romanow i jego sugusy Sztyrmery, Suchomlinowy, Protopowy, a do ktrego potem dolewali Guczkow i Rodzianko wraz ze swymi fagasami: Kiereoskim, Ceretellim, Danem i innym sprzedawczykami. Po drugie klasa robotnicza musi w czasie organizowania produkcji odpierad ciosy zacitych wrogw: jedni, szczerzc ludoercze ky id, przeciw niej z zewntrz; inni prbuj rozsadzid wadz robotnicz od rodka. Jeli przy tych warunkach klasa robotnicza chce zwyciyd, zwyciyd ostatecznie i raz na zawsze, to musi przede wszystkim pokonad swj wasny niead i nieporzdek. Organizujc armi pracy, trzeba stworzyd i rewolucyjn karnod robocz tej armii. Idzie o to, e s jeszcze takie warstwy robotnicze, ktra jakby nie uwiadamiaj sobie, e staj si teraz panami i kierownikami ycia. Wszak dzisiaj skarb paostwa jest skarbem robotniczo-chopskim, fabryki s fabrykami ludowymi, ziemia jest ziemi ludow; lasy, maszyny, kopalnie, i inwentarz, domywszystko to przechodzi na wasnod samego ludu roboczego. Zarzdza tym wszystkim zarzd robotniczy. Teraz ju robotnik i wocianin nie moe traktowad tego dobytku w dawniejszy sposb: dawniej byo to mienie paoskie, dzi ludowe. Fabrykant wyciska robotnika ile mg. Dziedzic zdziera z maorolnego chopa lub z parobka sidm skr. Dlatego i robotnik i parobek mieli susznod, jeeli nie uwaali sobie za obowizek dobrze pracowad na pana, dla powikszenia potgi i wadzy swych gnbicieli. O adnej karnoci roboczej nie mogo byd mowy wtedy, gdy nad robotnikiem wista bicz kapitalisty, a nad wocianinem i parobkiembatog dziedzica. Zupenie co innego mamy w Rosji dzisiaj. Bata dzi niema. Lud roboczy pracuje dla siebie, nie zbija pienidza dla kapitalisty, lecz pracuje dla dobra caego narodu, dla dobra ludu wyzwolonego. A przecie s nieuwiadomieni robotnicy, ktrzy jak gdyby tego nie widz. Dlaczeg? Dlatego e za dugo byli niewolnikami. Wic i dzi im do gowy zaa niewolnicze myli. W duchu myl oni sobie, e kto wie, moe bez boga i bez pana nie obejdzie si wiat. Wic rewolucja jest dla nich tylko sposobnoci do tego, by sobie urwad jak najwicej, napchad sobie do kieszeni. Nigdy za nie myl o swych obowizkach przy pracy, o tym e niedbalstwo i niesumiennod w robocie jest dzi zbrodni przeciw samej klasie robotniczej. Dzi nie na kapitalist si pracuje, dzi praca suy do poparcia rzdu robotnikw, wadzy
54

ludu roboczego. Dzi si nie nabiera dyrektorw lub bankierw, lecz wasnych towarzyszy: czonkw zarzdw robotniczych, zwizki robotnicze, wadz robotniczo-wociaosk. Kto dzi niedbale si obchodzi z maszynami, kto psuje instrumenty, kto stara si przemarudzid godziny robocze eby docignd do fajerantu i dostad podwjn norm, ten nie przedsibiorc oszukuje, nie kapitalicie szkodzi, jeno caej klasie robotniczej. To samo na wsi: kto dzi rozdrapuje inwentarz, wzity pod kontrol przed wocian i parobkw, ten okrada gromad, a nie dziedzica, dawno ju wypdzonego. Kto cina las, wbrew zakazom organizacji wociaoskich, ten okrada biedakw. Kto zamiast pracowad na ziemi, zabranej dziedzicowi, zajmuje si spekulacj zboow albo po kryjomu pdzi wdk, ten jest oszustem i zbrodniarzem wzgldem robotnikw i wocian. Dzisiaj kady moe zrozumied, e dla uruchomienia i zorganizowania wytwrczoci *roboty musz zorganizowad i sami stworzyd sobie wasny porzdek. W fabrykach robotnicy sami musz dawad baczenie, aby kady towarzysz spenia tyle pracy ile potrzeba. Kieruj dzi wytwrczoci robotnicze zwizki zawodowe, rady robotnicze. Mog one, jeli si da, skracad dzieo roboczy; bdziemy te dyli do takiej organizacji wytwrczoci, eby kada zmiana nie potrzebowaa pracowad osiem, lecz szed godzin. Ale te same organizacje robotnicze, a wraz z niemi wadza robotnicza, a wraz z t wadz caa klasa robotnicza mog i powinny dad od swych towarzyszy najostroniejsza obejcia z mieniem ludowym i najsumienniejszego stosunku do swej pracy. Organizacje robotniczeprzede wszystkim zwizki zawodowe same ustalaj norm urobku, to jest ilod produktu, ktr kady musi wyrobid w cigu dnia roboczego. Ktonie bdc chorym lub wyjtkowo sabymnie wyrobi tej iloci, ten jest sabotayst, ten rozbija prac nad stwarzaniem nowych porzdkw socjalistycznych, ten jest zawad w pochodzie klasy robotniczej do komunizmu. Wytwrczod jest ogromn maszyn, ktrej wszystkie czci powinny byd dobrze do siebie dostosowane i jednakowo dobrze funkcjonowad. Dobry robotnik z lichem narzdziem wiele nie zrobi, dobre narzdzie w rkach lichego robotnika te jest na nic. Trzeba eby i narzdzie byo dobre i robotnik dobry. Dlatego powinnimy wszelkimi silami organizowad dostaw opau i surowca, porzdkowad transport, przeprowadzad dobry podzia opau i surowca. Ale zarazem pamitajmy, e nie bdzie bez karnoci, wytrwaoci, sumiennoci mas pracujcych. Dojd do tego w Rosji trudniej ni w jakimkolwiek innym kraju. Proletariat rosyjski (a tym bardziej lud wiejski) nie przeszed jeszcze tej dugoletniej szkoy organizacyjnej, jak ma za sob robotnik zachodnioeuropejski i amerykaoski. W Rosji jest wielu robotnikw, ktrzy dopiero stali si robotnikami, dopiero przyzwyczajaj si do wsplnej pracy, dopiero odzwyczajaj si od myli jestem pan na swoich mieciach, Tacy zawsze cign w rne strony. Im wicej jest takich, ktrym w gowie pokutuje chd uciuania sobie grosza i
55

otworzenia wasnego warsztatu lub sklepikutgi trudniej zaprowadzid rzeczywist karnod robocz. Ale tym wytrwaej wtedy stra przednia rewolucjiprzodujcy, robotnicy, organizacje robotnicze dyd powinna do zaprowadzenia takiej karnoci do jej rozpowszechnienia i wzmocnienia. Jeeli to si uda, wtedy uda si zorganizowad wszystko, i klasa robotnicza wyjdzie zwycisko z trudnoci, stworzonych przez wojn, rozprzenie, sabota, przez barbarzyostwo i drapiestwo ustroju kapitalistycznego.

56

XV. Koniec panowania pienidza.


(Skarbowod w republice sowieckiej a gospodarka pienina)

Pienidz jest dzi znakiem na otrzymanie towaru. Kto ma wiele pienidzy, ten moe wiele kupid, jest bogatym. Chodby wartod pienidzy nie wiem jak spada, jednak kto ma ich wicej, ten moe yd lepiej. Klasy bogate, ktre maj dod pienidzy, mog sobie yd jak u pana boga za piecem. A za handlarze, kupcy, kapitalici, spekulanci w miecie, a kuacy na wsi nazbierali sobie w czasie wojny setki tysicy rnobarwnych papierkw. Doszo do tego, e zakopuj oni pienidze w ziemi w garnkachtyle u nich osiado tych znakw pieninych. A jednoczenie rzd robotniczo-wociaoski potrzebuje pienidzy. Dalsze drukowanie banknotw (pienidzy papierowych) obnia ich wartod; im wicej si ich drukuje, tym staj si taosze. A jednak wspierad fabryki znakami pieninymi trzeba; wypacad robotnikom take trzeba; utrzymywad ca administracj, pacid pracownikom rwnie trzeb Skd na to wzid pienidzy? Przede wszystkim naley opodatkowad klasy bogate. Podatek dochodowy i majtkowy, t. j. podatek od wysokich dochodw i wielkich majtkwpowinien byd podatkiem zasadniczym, jako obciajcy najbogatszych, tych, ktrzy maj wicej ni potrzebuj. Dzi jednak, kiedy wszyscy przeywamy gorczk rewolucyjn j gdy porzdnie zorganizowad ciganie podatkw jest na razie trudno mona i naley si uciec rwnie do innych rodkw wydostawania znakw pieninych. Mona na przykad uczynid co nastpuje. Rzd ogasza, e do takiego o takiego terminu wszystkie pienidze naley zamienid na nowe, a stare strac swoj wanod. To znaczy, e kady musi wygrzebad co ma ze swoich garncw, kufrw i szaf i przynied do banku dla zamiany. Tu za mona urzdzid si w nastpujcy sposb. Oszczdnoci ludzi uboszych wcale nie ruszad, wypacad rubla za rubla. Poczynajc za od pewnej sumy, odcigad czd dla paostwa. A im wiksze s nagromadzone sumy tym porzdniej je obcinad. Powiedzmy na przykad, e do piciu tysicy daje si rubla za rubla; od nastpnych piciu tysicy odciga si dziesita czd; od trzeciej sumy piciotysicznej odciga si ju sidm czd; od czwartejdwierd; od pitejpoow; od szstejtrzy dwierci; a poczynajc od pewnej sumy konfiskuje si wszystko. Byby std ten poytek, e wadza bogaczy zostaaby powanie podcita, dochody wszystkich ludzi zostayby bardziej wyrwnane, a paostwo robotnicze otrzymaoby na swe potrzeby dodatkowe sumy.
57

W czasach rewolucyjnych dopuszczalne jest take nakadanie na buruazj kontrybucji, to jest przymusowych ofiar jednorazowych na mocy uchwa organizacji sowieckich. Naturalnie nie jest dobrze, jeeli jeden sowiet opodatkowuje buruazj wedug jednego systemu, drugi wedug drugiego, trzeciwedug znowu innego; tak samo, jak nie jest dobrze, jeeli stae podatki w rnych miejscach nakadane s wedug rnych systemw. Dlatego trzeba dyd do ujednostajnienia caej machiny podatkowej, do jednolitego planu, systemu, ktry by si nadawa dla caej republiki sowieckiej. Pki za tego niema, mona si uciekad do kontrybucji. Na bezrybiu i rak ryba, jak mwi przysowie. Trzeba tylko pamitad, e zadanie partii, zadanie sowietw, zadanie klasy robotniczej ludu wiejskiego polega wanie na zjednoczeniu i scentralizowaniu podatkowoci, na jej uporzdkowaniu, na planowym wypieraniu buruazji z jej okopw ekonomicznych. Trzeba jednak zaznaczyd, e im lepiej postpuje naprzd organizowanie wytwrczoci na nowych, robotniczych zasadach, tym bardziej upada znaczenie pienidzy w ogle. Chod dawniej, gdy groway przedsibiorstwa prywatne, sprzedaway one nawzajem swe towary za pienidze. Dzisiaj natomiast przedsibiorstwa coraz bardziej si cz i staj si oddziaami jednej wytwrczoci spoecznej. Podzia wic wytworw nie moe si odbywad nie za pomoc kupna i sprzeday na wolnym rynku, lecz na podstawie planu, opracowanego przez organy robotnicze. Mamy tu ten sam przebieg, ktry znajdujemy ju u kapitalistw w tak zwanych przedsibiorstwach skombinowanych. Przedsibiorstwami skombinowanymi (zoonymi) nazywaj si takie ktre swych ramach cz rne gazie produkcji. W Ameryce np. s przedsibiorstwa, ktre posiadaj i fabryki metalowe i kopalnie wgla, i kopalnie rudy elaznej i linie statkw parowych. Jedna czd przedsibiorstwa w ten sposb dostarcza dla drugiej surowca lub przewozi gotowy wytwr. Poniewa jednak wszystkie te poszczeglne dziay s tylko czciami jednego przedsibiorstwa, przeto rzecz jasna, e nie sprzedaj one sobie wzajemnie swych wytworw, lecz wytwr jest dzielony wedug rozporzdzenia biura centralnego, wsplnego dla wszystkich dziaw skombinowanego przedsibiorstwa. Albo wemy inny przykad. W fabryce pgotowy produkt przechodzi z jednego oddziau do drugiego. Jednake kupna lub sprzeday wewntrz fabryki niema. Ot tak samo bdzie si sprawa odbywad w caej wytwrczoci upaostwowionej. Gdy gwne gazie wytwrczoci bd zorganizowane, zmieni si one w jedno ogromne przedsibiorstwo spoeczne z zarzdem robotniczym. Midzy poszczeglnymi czciami tego przedsibiorstwa bdzie si odbywa prawidowy podzia niezbdnych rodkw wytwrczoci: opau, surowca, p-fabrykatw, materiaw pomocniczych i tym podobnych. Czyli e pienidze strac swe znaczenie, Maj one znaczenie wtedy tylko, gdy wytwrczod
58

jest niezorganizowana; im bardziej si wytwrczod organizuje, tym bardziej zmniejsza si rola pienidzy, a zatem i potrzeba ich odpada. A c bdziezapyta ktoz pac robocz? i tu bdzie tak samo historia. Im bardziej caa wytwrczod zorganizowana bdzie w rkach klasy robotniczej, tym mniej pracownicy spoeczni bd otrzymywali w gotwce, a tym wicej w naturze, to jest w produktach. Mwilimy ju o komunach spoywczych i o ksikach robotniczych. Ot wedug notatek w ksikach roboczych bd potrzebne; wydawane bd bez pienidzy, lecz po prostu na mocy powiadczenia, e ten a ten pracuje dla spoeczeostwa. Oczywicie rzeczy te nie dadz si zorganizowad w jednym dniu Nie od razu Rzym zbudowano. Wiele wody upynie, zanim wszystko u da si zorganizowad, uoyd, zwizad koniec z koocem. Idzie o rzeczy nowe, nigdy dotd w wiecie niewidziane i dlatego bardzo trudne. Jedno przecie jest jasne: im dokadniej robotnicy bd opanowywad wytwrczod i podzia wytworw, tym mniej bdzie potrzeba pienidzy, a w koocu obejdziemy si bez nich zupenie. Ju zaczyna si odbywad bez pienidzy wymiana pomidzy miastem a wsi: miejskie organizacje przemysowe daj wsi manufaktur, wyroby elaza itp.; odwrotnie, organizacje wiejskie dostarczaj miejskim chleba. I tutaj wic, cilejsz bdzie cznod pomidzy wiejskimi i miejskimi organizacjami pracy robotnikw i ludu wiejskiego, tym mniej potrzebne bd pienidze. Obecnie, w tej wanie chwili, wadza robotnicza potrzebuje pienidzy, potrzebuje ich nawet bardzo. Organizacja wytwrczoci i podziau dopiero przecie si rozpoczyna, pienidze odgrywaj tu nawet bardzo du rol. Skarbwydatki i dochody pienine paostwowemaj obecnie niezmiernie wielkie znaczenie, dlatego te tak stanowczo postawiona jest sprawa podatkw: s one na gwat potrzebne; na gwat potrzebne s konfiskaty nadmiaru pienidzy, bdcych w posiadaniu buruazji miejskiej i wiejskiej; potrzebne s od czasu do czasu kontrybucje. J Atoli w dalszym rozwoju zaniknie rwnie system podatkowy, ju teraz nawet zysk kapitalisty zanika o tyle, o ile wytwrczod podlega upaostwowieniu; z chwil zniszczenia obszarnictwa upada opodatkowanie dochodu dziedzicw czyli tzn. renty gruntowej. Po zabraniu domw kamienicznikom znika rdo opodatkowania. Gdy si skonfiskuje nadmiar bogactw, bogacze trac punkt oparcia i powoli wszyscy staj si pracownikami proletariackiej organizacji paostwowej. (Pniej, gdy komunizm bdzie ju cakowicie urzeczywistniony gdy paostwo rwnie zniknie, wszyscy, jakemy to ju powiedzieli, zamieni si w rnych sobie towarzyszy, to o podziale na buruazj i robotnikw zaginie wszelka pamid.
59

Jeli to wszystko tak jest, to oczywicie znacznie prostsz jest spraw pacid od razu mniej, ni pacid due pensje, a nastpnie z tych pensji odliczad jakie sumy w formie podatku, po c tracid si i rodki na takie krcenie w kko. Z drugiej strony natomiast wiemy, e z chwil ostatecznego zorganizowania wytwrczoci i podziau, pienidze nie s potrzebne. A wic nie potrzebne bd adne w ogle podatki. Pienidz przestanie byd w ogle potrzebny, a wic nie potrzebny bdzie rwnie wadzy paostwowej. Gospodarka finansowa zaniknie. Powtarzam, do tego jeszcze daleko, w najbliszej przyszoci o tern nie moe byd mowy. Obecnie naley si postarad o zdobycie rodkw. Lecz i teraz ju czynimy kroki, prowadzce nas ku zniszczeniu systemu pieninego w ogle. Spoeczeostwo zamienia si w ogromny kartel pracy, ktry wytwarza i dzieli bez wytwarzania metalu zotego lub pienidzy papierowych. Panowaniu pienidzy nastaje kres.

60

XVI. adnych stosunkw handlowych midzy rosyjsk buruazj a imperializmem zagranicznym!


(Upaostwowienie handlu zewntrznego)

W czasach obecnych kady kraj, otoczony innymi krajami, bardzo od nich zaley. Bez handlu pomidzy rnymi krajami byoby ciko! W jednym kraju wytwarzaj wicej pewnych produktw, w drugim innych. Zablokowane Niemcy na wasnej skrze odczuwaj, jak trudno obejd si bez dowozu z zagranicy. Gdyby naprzd otoczono Angli takim samym piercieniem, jakim okrono Niemcy, to ju dawno by zgina. Tak samo nie moe si obejd bez dowozu towarw zagranicznych przemys rosyjski, uspoeczniony przez klas robotnicz.Z drugiej atoli strony zagranicy, zwaszcza Niemcom, daje si dotkliwe we znaki brak surowcw. Nie trzeba zapominad na chwil, e yjemy wrd bandyckich paostw kapitalistycznych. Nie dziw te, e bandyckie paostwa te starad si bd otrzymad potrzebne im towary znan im drog bandyck. Z drugiej za strony buruazja rosyjska, ktrej ponastawiano w Rosji tyle zapr, rada by zwchad si z imperialistami zagranicznymi. Nie ulega wtpliwoci, e buruazja zagraniczna mogaby pacid rosyjskim spekulantom znacznie wicej, ni buruazja rodzima, rdzennie rosyjska. Spekulant za zaopatruje tego, kto wicej paci. Jest tedy rzecz jasn, e gdyby pozwolid buruazji naszej wywozid rne towary zagranic i gdyby pozwolid drapienikom zagranicznym na zawieranie u nas wszelkich afer handlowych, nie wyszoby to na zdrowie sowieckiej republice socjalistycznej. Przedtem, gdy rozpatrywano kwesti handlu zewntrznego, mwiono i dyskutowano nad tym, czy potrzebne s wysokie ca na towary zagraniczne, czy te, przeciwnie, trzeba w ogle znied ca zupenie. W ostatnich latach panowania kapitau przemysowcy gorliwie przeprowadzali polityk wysokich ce. Dziki temu panowie kapitalici z syndykatw otrzymywali zysk dodatkowy: wewntrz paostwa mieli monopol na rynek, nie mieli adnych konkurentw, od cudzoziemcw za broni ich mur celny, A to znaczy, e przy pomocy wysokich ce zsyndykowani kapitalici, a wic najgrubsze ryby kapitalistyczne, zupenie bezwstydnie obdzierali swoich rodakw. Doszo do tego, i korzystajc z tego dodatkowego obdzierania swoich rodakw, przedsibiorcy poczli wywozid za granic towary po cenach bardzo niskich, byleby utrcid swoich przeciwnikw, zsyndykowanych kapitalistw zagranicznych. Owe tanie ceny trzymay si oczywicie do czasu. Skoro tylko udawao si utrcid, przeciwnikw, natychmiast podwyszano ceny rwnie i na nowo zdobytych rynkach, aby przeprowadzad t taktyk potrzebne im bya ca. Krzyczce o ochronie przemysu,
61

syndykatowcy w gruncie rzeczy wzywali do jednego ze sposobw napaci, podboju ekonomicznego rynkw zewntrznych. I, jak to zwykle w takich razach bywa, ci zawodowi okamywacze ludu dokonywali swej grabiey pod oson rzekomych interesw ludowych. Widzc to, niektrzy socjalici rzucili haso wolnego handlu po- j midzy krajami. Znaczyoby to, e wszystko pozostawia si wolnej walce ekonomicznej rnych buruazji. Haso to atoli zawiso w powietrzu i na nic si nie przydao. Ktry bo syndykatowiec wyrzeknie si zysku dodatkowego? Skoro za ten zysk dodatkowy otrzymuje przez odgrodzenie si od konkurencji zagranicznej wysokimi cami, to z jakiej racji miaby si wyrzec tych ce ? Trzeba wic przede wszystkim obalid syndykatowcw, trzeba zrobid rewolucj socjalistyczn oto co odpowiadali na to pytanie prawdziwi socjalici, czyli, jak my ich tu nazywamy komunici bolszewicy. Rewolucja za socjalistyczna dy do zaprowadzenia takiego ustroju J w ktrym wszystko znajduje si w rku zorganizowanej jako paostwo klasy robotniczej. Wiemy, jak szkod przynosi handel prywatny wewntrz paostwa. Ot szkod niemniejsz sprawia on w stosunkach midzy i paostwami. Wic niszczyd wolny handel wewntrz paostwa a przywracad go na zewntrz byoby po prostu niedorzecznoci. Takim samym gupstwem byoby z punktu widzenia klasy robotniczej opodatkowanie kapitalistw zagranicznych. Trzeba znaled inne wyjcie, wyjciem za jest upaostwowienie handlu zewntrznego przez paostwo proletariackie. C to znaczy? Znaczy to, e aden z mieszkaocw Rosji nie mai prawa zawierad umw handlowych z kapitalistami zagranicznymi. Gdy go si na tern przyapiekara lub wizienie. Cakowity handel zewntrzny prowadzi paostwo robotniczochopskie. Wszystkie umowy zawiera ono , w miar potrzeby. Amerykanie dajmy na to, ofiaruj maszyny w zamian za taki a taki towar lub za zoto. Niemcy za ofiaruj takie same maszyny po innej cenie i na innych warunkach. Organizacje robotnicze (rzdowe, sowieckie) rozwaaj, czy trzeba towar ten kupid i od kogo . kupid korzystniej. Kupuj od tego, kto daje lepsze warunki. Ludnod otrzymuje zakupione towary, nie potrzebujc pacid wicej, ni za nie zapacono. Bod ta transakcja zawarta zostaa nie przez kapitalistw, obdzierajcych robotnikw, lecz przez robotnikw samych. W ten oto sposb panowanie kapitau wyrzucone zostanie i z tego szaoca. Robotnicy za powinni spraw handlu zewntrznego wzid w swoje rce (ju bior, ju wzili) i zorganizowad j tak, aby przez strae robotnicze przemknd si nie mg ani jeden otrzyk, ani jeden paskarz, ani jeden maruder. Naley tu oczywicie bezlitonie rozprawiad si z kapitalistami przemytnikami. Trzeba ich raz na zawsze oduczyd od wszelkich kawaw. Sprawa ycia gospodarczego jest ju obecnie spraw mas pracujcych--Ostateczne wyzwolenie ze wszystkich przeytkw przekltego ustroju kapitalistycznego klasa robotnicza osignd moe jedynie drog dalszego utrwalania nowego adu.
62

XVII. Wraz z ekonomicznymwyzwolenie duchowe!


(Koci i szkoa w republice sowieckiej)

Klasa robotnicza i jej partiapartia komunistwbolszewikw dy nie tylko do ekonomicznego, lecz i do duchowego wyzwolenia mas pracujcych. Im prdzej z gowy proletariusza miejskiego i wiejskiego wywietrzej wszelkie brednie, jakimi go baamucili panowie ze. dworw i buruazja-fabrykanci, tym szybszymi krokami posuwad si bdzie rwnie wyzwolenie ekonomiczne. Widzielimy ju poprzednio, jak sprytnie panujce do niedawna klasy1 tumaniy robotnikw i chopw przy pomocy gazet, pism, wistkw, ksiy a nawet szkoy, ktr z narzdzia owiaty potrafili uczynid narzdziem ogupiania ludu. Jednym z narzdzi ogupiania ludu jest wiara w boga i diaba, w duchy ze i dobre (aniow i witych), czyli religia. Wielu ludzi przywyko wierzyd w to wszystko, tymczasem, gdy si dobrze wemie na rozum i zastanowi, skd powstaa religia oraz dlaczego panowie szlachta i kapitalici tak gorliwie j podtrzymuj, to zrozumiemy, e religia Jest w rzeczywistoci trucizn, ktra si wprowadza w organizm ludu. A wtedy stanie si rzecz zrozumia, czemu partia komunistw jest tak zdecydowan przeciwniczk religii. Nauka wspczesna dowioda, e pierwotn form religii bya czed dla dusz zmarych przodkw. Rwnie dowioda nauka, e oddawanie czci duszom zmarych rozpoczo si wtedy, kiedy w pierwotnym spoeczeostwie poczli growad starsi z caego rodu, to znaczy starcy najbogatsi, najbardziej dowiadczeni i najmdrzejsi, ktrzy mieli ju wadz nad pozosta gromad. W zaraniu dziejw, gdy ludzie pierwotni yli jako stada mapo, zwierzw, wszyscy byli sobie rwni, pniej dopiero zjawili si naczelnicy, ktrzy rozkazywali innym. Im to wanie poczto oddawad czed. Kult dla dusz zmarych bogaczyoto podstawa religii; z biegiem czasu owe wite boki zamieniy si w gronego boga, ktry karze i obdarza ask, czyni sdy i potpia. Zastanwmy si, czemu ludzie poczli w ten sposb tumaczyd zjawiska przyrody? Ot widzicie, czowiek ju jest taki, e zawsze sdzi o rzeczach mao znanych podug rzeczy dobrze mu znanych, mierzy wszystko wasn miark. Pewien uczony podaje przykad nastpujcy: maa dziewczynka wychowana w majtku, gdzie chowano kury, miaa cigle do* czynienia z jajami; cigle miaa przed oczyma jaja; ot gdy pewnego razu spojrzaa na niebo usiane gwiazdami, zacza opowiadad, e po niebie rozsypane jest mnstwo jajek. Przykadw takich mona by przytoczyd bardzo wiele. Nie inaczej ma si rzecz i z religi.
63

Wiedzia czowiek, i s tacy, ktrzy suchaj, i tacy, ktrzy rozkazuj; cigle widzia obraz nastpujcy; starszy w rodzie (a pniej ksi), otoczony pomocnikami, najbardziej dowiadczony i najmdrzejszy, najsilniejszy i najbogatszy, rozkazuje, wszyscy za inni postpuj tak jak on chce, suchaj go. Taki ad, widziany cigle i codziennie, nasun myl,' aby wszystko w wiecie wyoyd sobie w ten sam sposb. Na ziemi jest wadca i poddani, a wic i cay wiat jest tak samo urzdzony wiatem rzdzi pan wielki, potny i grony, do ktrego wszystko naley i ktry ostro karze nieposuszeostwo. Ten pan wiata, to wanie bg. Tak tedy myl o bogu na niebie zjawia si wtenczas, gdy na ziemi ze wsplnej gromady wybija si wadza starszyzny rodowej. Ciekaw jest rzecz, e wszystkie nazwy boga mwi o takim pochodzeniu religii. Co znaczy sowo bg? Skd si wzio? Pochodzi ono od sowa bogaty: bgto silny, potny, bogaty. Jak jeszcze tytuuj boga? Pan. Co znaczy pan? Znaczy wadca w przeciwstawieniu do sugi. Przecie w modlitwie si mwi: ja, suga twj. Nazywaj jeszcze boga krlem niebieskim. Wszystkie inne nazwy wskazuj na to samo; wadca, mocarz itd. Naley nadmienid, e sowo wadca oznacza osob, ktra czym wada, ktra posiada spory zapas dbr. A wic c jest bg ? Jest to jak gdyby istniejcy kdy bogacz, mocarny pan, wadca nad niewolnikami, krl niebieski, sdzia,sowem dokadna kopia, odbitka z ziemskiej wadzy naczelnikw rodu, a pniej ksit. Kiedy ydzi rzdzeni byli przez swoich ksit, ktrzy karali ich i zncali si nad nimi, wtedy poczto nauczad o bogu zym i gronym. Takim by bg starego zakonu, okrutny starzec, srogo karzcy swych poddanych. Popatrzmy teraz, jakim jest bg prawosawny. Nauka o nim powstaa w Bizancjum, w kraju, ktry da pierwowzr ustroju jedynowadnego. Na czele paostwa sta monarcha samowadca, dokoa niego ministrowie, nastpnie wysi urzdnicy, a potem coraz niej caa sied urzdnikw-apownikw. Religia prawosawna jest dokadnym odbiciem tego ustroju. U gry car niebieski, dokoa niego najznakomitsi wici (np. Mikoaj cudotwrca, Matka Boska, co w rodzaju carowejto ministrowie. Niej caa drabina aniow witych, uszeregowanych w takim porzdku, jak urzdnicy w paostwie samowadnym. S to tak zwane rzdy anielskie i archanielskie: cherubini, serafini, trony i inne urzdy. Ju samo sowo rzd wskazuje, e mamy do czynieni.' z urzdnikami (rzd i urzdnik s sowami jednego pochodzenia). Urzdy owe na ikonach odznaczone s w ten sposb, e majcy wiksz rang dostaje bogatsze szaty i wiksz ilod wietlistych k wok gowy, a wic ma wicej orderw, zupenie tak samo jak na tej grzesznej ziemi. W ustroju samowadnym urzdnika trzeba koniecznie posmarowad, bo inaczej nie dziaa; dlatego te i witemu trzeba postawid wiec, bo inaczej rozgniewa si i nie przele adnego podania wyszej
64

wadzy bogu. W ustroju samowadnym s specjalni urzdnicy, ktrzy za apwk speniaj rol porednikw: i tam w niebie s specjalni wici, patroni od rnych spraw, szczeglnej kobiety: np. Matka Boska jest zawodow ordowniczk. Nie czyni ona tego zreszt za darmo: trzeba jej za to wicej ni innym budowad wityo, przybierad jej obrazy w drogie kamienie itd. Tak wic wiara w bogajest to odbicie ohydnych stosunkw panujcych na ziemi, jest to wiara w niewolnictwo, ktre istnieje rzekomo nie tylko na ziemi, lecz i we wszechwiecie. Oczywicie nic podobnego naprawd nie istnieje. Rwnie jest rzecz jasn, e wszystkie te bajdy s zapor na drodze rozwoju ludzkiego. Ludzkod idzie naprzd w tym tylko wypadku, gdy potrafi wszelkie zjawiska wytumaczyd w sposb naturalny. Kiedy za, zamiast objaniad rzeczy, uywamy wybiegu, powoujc si na boga i witych, na diabw i wiedmy, to nic z tego nie wyjdzie dobrego. Przytoczymy kilka przykadw. Niektrzy ludzie wierzcy sdz, e kiedy grzmi, to prorok Eliasz rozjeda po niebie. Dlatego te syszc grzmoty, zdejmuj czapk i czyni znak krzya. W istocie za nauka doskonale zna t si, ktra wywouje grzmoty, si elektrycznoci; ona to porusza tramwaje, ktrymi moemy przewozid wszystko, co sia nam ywnie podoba. Z tego by wynikao, e prorok Eliasz moe nam wozid chodby nawet gnj suszony i e jest on doskonaym wonic. Wystawmy sobie teraz, e wierzymy w proroka Eliasza. Anibymy ogldali tramwajw! A wic dziki religii pogrylibymy si w otchao barbarzyostwa. Inny przykad. Wybucha wojna, ludzie gin caymi milionami, pyn morza krwi. Trzeba znaled wytumaczenie tego faktu. Ci, ktrzy w boga nie wierz, patrzjak, co i dlaczego; wiedz oni, e wojna rozpocza wielka buruazja i panowie; wiedz, e wojn t prowadz dla celw grabieczych, ohydnych. I dlatego mwi do robotnikw wszystkich krajw; chwydcie za broo przeciwko waszym ciemicom, zrzudcie kapita z jego tronw! Zupenie inaczej postpi czowiek religijny. Rozumuje on tak (i stka przy tym jak baba): Pan bg skara nas za grzechy. Och, wielki boe, strasznie ukarae nas grzesznikw". I jeli przy tym jest czowiekiem bardzo religijnym i w dodatku prawosawnym, to w okrelone dnie zaczyna jadad pewne tylko potrawy,, innych nie jadajc wcale (nazywa si to postem), bid czoem o kamienn posadzk (nazywa si to bid pokony) i czynid tysice podobnych bzdurstw. Takie same gupstwa wyprawia religijny yd, tatar, muzumanin, chioczykbuddysta, sowem kady wierzcy w boga. Ley wic jak na doni, e ludzie naprawd wierzcy niezdolni s do adnej walki. Tak tedy religia nie tylko e pozostawia nard w stanie barbarzyostwa, lecz przyczynia si jeszcze do utrzymania go w jarzmie niewoli. Czowiek wierzcy bardziej jest skonny do znoszenia wszystkiego bez szemrania (albowiem wszystko jest od boga), do bezwarunkowego poddawania si wadzy i znoszenia wszystkiego (na tamtym wiecie cierpienia stokrotnie bd odpacone). Nic te dziwnego, e klasy panujce w ustroju kapitalistycznym i uwaaj religi za skuteczny rodek tumanienia ludu.
65

Na pocztku niniejszej ksiki powiedzielimy, e buruazja opiera panowanie swoje nie tylko na bagnetach, lecz take na optaniu umysw swoich niewolnikw. Z drugiej strony wskazywalimy, e buruazja zatruwa wiadomod swoich poddanych planowo i organizacyjne. Suy ku temu specjalna organizacjaKoci, ktry jest kocieln organizacj paostwa. Prawie we wszystkich paostwach kapitalistycznych koci jest tak sam instytucj paostwow, jak policja, za ksidz jest takim samym urzdnikiem paostwowym, jakim jest andarm, kat lub szpicel. Otrzymuje on pensj od paostwa za trucizn, jak sczy w masy ludowe. ! to wanie jest najniebezpieczniejsza strona sprawy. Gdyby nie istniaa tak potworna, mocna i sprysta organizacja, jak jest bandyckie paostwo buruazji, ksia nie byliby w stanie utrzymad swej wadzy i szybko by zbankrutowali. Caa rzecz atoli na tern wanie polega, e paostwo buruazyjne wszelkimi sposobami podtrzymuje swoje ministerium spraw kocielnych, ktre w zamian za to z ogromn gorliwoci podtrzymuje wadz buruazji. Za panowania cara popi rosyjscy nie tylko e oszukiwali masy ludowe, lecz nawet przy spowiedzi wycigali to, co kto myla przeciwko rzdowi, i czynili z sakramentu zwyczajny proceder szpiclowski. Za rzd nie tylko e troszczy si o popw, lecz wszelkimi sposobamiwizieniem i wysyk i innymi karami przeladowa przedstawianych mu przez nich jako niedowiarkw. Z powyszego wynika te program komunistw w stosunku do religii i kocioa. Z religi naley walczyd, ale nie gwatem, lecz za pomoc przekonywania. Koci za naley oddzielid od paostwa. To znaczy: niechaj sobie ksia pozostaj, lecz na ich utrzymanie niech o ci, komu zaley na ich dalszym istnieniu, kto chce nadal przyjmowad ich trucizn. Istnieje pewien rodzaj trucizny, ktry si nazywa opium. Gdy si pali je, wtedy widzimy sodkie sny, zupenie jak w raju. Jad ten atoli niszczy organizm ludzki; czowiek z biegiem czasu idiocieje. Ot tak samo rzecz si ma z religi. S ludzie, ktrzy pragn palid opium. Byoby jednak zgoa niedorzeczne, gdyby paostwo na swj koszt tzn. na koszt caego narodu utrzymywao palarnie opium oraz specjalistw, posugujcych palaczom tego jadu. Dlatego te i z kocioem naley uczynid tak (a nawet ju to uczyniono); trzeba popw, arcybiskupw, metropolitw, patriarchw, mnichw i cae to bractwo pozbawid pomocy paostwowej; niechaj Ci, co wierz, jeli chc, karmi ich za swoje pienidze rnymi smakoykami, ktrych ojcowie i braciszkowie s wielkimi amatorami. Z drugiej strony musi byd zagwarantowana wolnod wyznao. A std wynika, e religi jest spraw prywatn. Nie znaczy to, abymy za pomoc rodkw naukowych nie mieli walczyd z religi. Oznacza to jedynie, e paostwo nie powinno podtrzymywad adnej organizacji kocielnej. Co do tego punktu program komunistw-bolszewikw jest ju w Rosji urzeczywistniony. Popi wszelkich odcieni pozbawieni zostali obroku rzdowego. Dlatego te wielebni ojcowie
66

wciekaj si jak optani i dwa razy wyklli rzd obecny tj. wadz robotnikw. Zwacie. Przy carze dobrze pamitali, co pisze pismo wite: wszelka wadza pochodzi od boga oraz wadzy istniejcej naley si posuch .Chtnie skrapiali wod wicon katw. A dlaczego zapomnieli o tych sowach pisma witego teraz, gdy wadz sprawuj robotnicy? Czyby wadza boga nie rozcigaa si na komunistw? C to znaczy? Ale rzecz jest zupenie prosta. Rzd sowiecki jest pierwszym rzdem, ktry uderzy popw po kieszeni. A przecie dla popa jest to najczulsze miejsce. Popi s teraz w obozie ciemionej buruazji. Speniaj teraz prac w podziemiach" przeciwko klasie robotniczej. Tylko e czasy s ju nie te same, i szerokie masy ludu pracujcego tak atwo na lep ich oszukaoczych sw nie id. Takim oto jest wielkie ksztacce znaczenie rewolucji. Wyzwala ona z niewoli ekonomicznej, wyzwala rwnie z niewoli duchowej. Istnieje jeszcze jedna kwestia, dotyczca duchowego owiecenia mas. Jest ni sprawa szkolna. Szkoa w paostwie buruazyjnym suy raczej sprawie wychowania w duchu posuszeostwa buruazji, ni sprawie istotnego nauczania. Wszystkie podrczniki, wszystkie ksiki szkolne przesiknite tam s duchem niewolnictwa. Dotyczy to szczeglnie podrcznikw historii: cigle w nich tylko kamano, opisujc czyny krlw i wszelkich innych otrw koronowanych. Poza tym w szkoach kolosaln rol odgrywali ksia, a to wszystko dla jednego celu: urobid dusz dziecka w ten sposb, aby z niego wyrs posuszny nie obywatel, lecz poddany, niewolnik, ktry by w razie koniecznoci mg z czystym sumieniem zabijad takich samych niewolnikw, o ile by ci prbowali powstad przeciwko wadzy kapitau. Szkoy dzielono na kategorie: jedne dla hooty, inne dla panw. Dla panw przeznaczone byy gimnazja i uniwersytety. W nich synkowie buruazji ksztacili si w rnych naukach, przygotowujc si do rzdzenia hoot i wydawania jej rozkazw, dla hooty za przeznaczone byy szkoy nisze. Tu najskuteczniej dziaali popi. Zadaniem tej szkoy, ktra dawaa bardzo mao wiadomoci, natomiast usilnie ogupiaa kamstwami przez ksiy, byo przygotowywad ludzi do tego, aby umieli cierpliwie znosid ciar ycia, aby suchali rozkazw paoskich i speniali je bez szemrania. Dla ludu prostego dostp do szkoy redniej, a tym bardziej do wyszej (tzn. do uniwersytetu, specjalnych zakadw technicznych itp.) jest prawie e zamknity. W ten sposb stwarzano monopol na wyksztacenie. Uczyd si mg tylko syn bogatych rodzicw lub kto, kogo bogaci wspierali. Inteligencja bardzo sprytnie wyzyskiwaa swoj sytuacj, to te jest rzecz zrozumia, e podczas rewolucji listopadowej (bolszewickiej) wystpowaa przeciwko robotnikw: czua ona, e przywileje jej znikn z chwil, gdy wszyscy bd mogli si uczyd, gdy i hoota bdzie miaa monod posid skarby wiedzy. Dlatego te naley przede wszystkim uczynid nauczanie powszechnym i obowizkowym. Aby budowad ycie na zupenie nowych podstawach, trzeba, aeby czowiek ju od dziecka przyzwyczaja si do pracy poytecznej. Trzeba przeto w szkoach zaznajamiad uczniw z
67

rnymi rzemiosami. Drzwi uczelni wyszych winny byd otwarte dla wszystkich. Ksiy naley wypdzid ze wszystkich szk. Jeli ju chc, to niechaj dzieci tumani gdzie u siebie, a nie w instytucjach paostwowych: szkoa winna byd wieck, a nie ksi. Organa lokalnej wadzy robotniczej, majce kontrol nad szko, nie powinny skpid wydatkw na nauczanie ludu, na zaopatrywanie dzieci i modziey we wszystkie rodki, niezbdne dla skutecznej nauki. Obecnie jeszcze w niektrych wsiach i miastach prowincjonalnych s tacy niemdrzy nauczyciele, ktrzy przy pomocy kuakw (a raczej kuaki przy ich pomocy) wmawiaj w ludzi e bolszewicy pragn rzekomo zniszczyd nauk, w ogle chc znied wyksztacenie itp. Jest to oczywicie bezczelne kamstwo. Komunici-bolszewicy pragn uczynid co innego: chc wyzwolid nauk z pod jarzma kapitau, chc ca nauk udostpnid ludowi pracujcemu, chc zniszczyd monopol bogatych na wyksztacenie. Oto jak si ma sprawa. Nic tedy dziwnego, e bogaci obawiaj si utraty jednego ze swych punktw oparcia. Z chwil, gdy kady robotnik bdzie posiada te same wiadomoci, jakie posiada inynier, sprawa kapitalistw i bogatych inynierw bdzie kiepska: nie bd mieli czym si chwalid, bo takich jak oni bdzie wielu. R wtedy adne psucie sprawy robotniczej, aden sabota starych sug kapitau nie bdzie moliwy, a tego wanie boi si buruazja. Kultura dla wszystkich, wyzwolenie ducha z pod jarzma kapitau oto haso partii robotniczej, partii komunistw.

68

XVIII. Uzbrojony lud na stray swoich zdobyczy.


(Armia w republice sowieckiej)

Najlepsz gwarancj, najlepszym zabezpieczeniem wolnocijest karabin w rku robotnikapowiedzia jeden z twrcw komunizmu naukowego Fryderyk Engels, Dzi najlepiej widzimy, jak susznym jest to powiedzenie. Dowiadczenie rewolucji 1917 r. potwierdza je najzupeniej. Jeszcze tak niedawno nawet niektrzy szczerzy socjalici rzucali haso rozbrojenia. Rozumowali tak; wszdzie buruazja buduje kolosaln, potworn flot: podwodn, nadwodn i napowietrzn; powikszaj si niesychanie armie; budowane s przepotne fortece oraz olbrzymie armaty drednouty i tanki. Cay ten system gwatu trzeba zniszczyd. Naley domagad si powszechnego rozbrojenia. Inaczej spraw t stawialimy my, bolszewicy. Mwilimy: hasem naszymrozbrojenie buruazji, uzbrojeniepowszechne i bezwarunkoweklasy robotniczej! W istocie te mieszn jest rzecz namawiad buruazj do tego, aby sama zamaa najostrzejsze swoje wilcze ky si zbrojn (zoon z otumanionych przez ni robotnikw i chopw), t si zbrojn, ktra znajduje si w jej rku. Ow machin miercionon zniszczyd mona jedynie przemoc. Or skada si wtedy, gdy si tego domaga inny or. I taki wanie jest sens zbrojnego powstania przeciwko buruazji. Dla buruazji jej armia jest z jednej strony rodkiem walki o podzia wiata, z drugiej zarodkiem walki z klas robotnicz. Car i Kiereoski marzyli o zdobyciu przy pomocy armia Konstantynopola, cieniny Dardanelskiej, Galicji i wielu innych smacznych kskw. Jednoczenie car i Kiereoski (to znaczy panowie, szlachta, i fabrykanci) dusili klas robotnicz i lud wiejski, Armia w rku kapitalistw i magnatw bya orem w walce o podzia wiata i ciemienie ludzi ubogich. Oto czym bya dawna armia. Ale dlaczego buruazji udawao si uczynid z robotnikw i chopw rodek walki z robotnikami pomimo to, e wikszod onierzy stanowi wanie chopi i robotnicy? Dlaczego to potrafi uczynid i car i Kiereoski? Dlaczego udaje si to dotychczas Wilhelmowi i Hindenburgowi, buruazji niemieckiej, ktra czyni z robotnikw swoich katw rewolucji rosyjskiej, finlandzkiej, ukraioskiej i niemieckiej? Dlaczego marynarze niemieccy rozstrzelali niemieckich marynarzy, ktrzy wreszcie powstali przeciwko swoim ciemicom? Dlaczego buruazja angielska dawi rkami onierzy angielskich (przecie to te robotnicy) rewolucj w Irlandii, ktr depcz nogami opali bankierzy angielscy? Odpowied na to pytanie jest zupenie taka sama, jak odpowied na pytanie, dlaczego panowie buruje w ogle trzymaj si przy wadzy. Przekonalimy si poprzednio, e dzieje
69

si to dziki niesychanie sprystej organizacji klasy buruazyjnej. W armii wadza buruazji opiera si na dwch zasadach: przede wszystkim na stanie oficerskim, skadajcym si ze szlachty i buruazji; po drugie na tresurze i zabjstwie duchowym tzn. na buruazyjnym urabianiu duszy onierskiej. Stan oficerski na og ma charakter wycznie klasowy. Oficer jest tak wytresowany, e doskonale zna sztuk wojskow oraz posiada sztuk dawania w zby", sztuk ostrego rozprawiania si z onierzami. Spjrzcie na pierwszego lepszego oficerka - uana lub na junkra pruskiego o gbie mopsa. Widad po nim od razu, e podobni pogromcy zwierzt nie szczdz zadawania onierzom razw na lewo i na prawo i e nauczyli si (a uczyli si dugo i uparcie) utrzymywad w strachu i posuchu stado ludzkie. Oczywicie, jeli panowie ci werbuj si z buruazji i szlachty, z synkw wacicieli ziemskich i fabrykantw, to bd prowadzid armi po zupenie okrelonej drodze. Spjrzcie, co to s onierze. Przyjedaj ciemni, niezbratani, rozproszeni, bezradni i nieodporni, z dusz zdeprawowan przez popowi i szko. Rozmieszczaj ich w koszarach i zaczyna si urabianie. Zahukiwanie, wpajanie myli nieludzkich, cigy system strachu i kar, psucie rozdawaniem nagrd za zbrodnie (np. za rozstrzeliwanie strajkujcych) wszystko to razem wzite czyni z czowieka pidiot, manekina, lepo suchajcego rozkazw swych miertelnych wrogw. Rozumie si, e z chwil rewolucji armia, opierajca si mocno na starych carskich podstawach, armia, ktr Kiereoski rwnie pogna na rze o Konstantynopol armia taka niewtpliwie musiaa ulec rozkadowi. Dlaczego? Dlatego, i onierze pojli, e ich organizuj, musztruj i rzucaj w bj dla zbrodniczej korzyci buruazji. Zrozumieli, e prawie 3 lata siedzieli w okopach, mczyli si, godzili, marli, zabijali dla nabitej kabzy kapitalistw. Rzecz jasna, e kiedy dawn karnod rozbia rewolucja, a nowa jeszcze nie zdya si narodzid, nastpi rozkad starej armii, rozpadnicie si jej i zniszczenie. Ta choroba bya nieuniknion. Mieoszewickie, i eserowskie pgwki obwiniaj bolszewikw: aha, widzicie, cocie narobili! zniszczylicie armi carsk! Ale mieoszewickie pgwki nie widz tego, e rewolucja nie mogaby zwyciyd, gdyby w lutym armia bya wiern carowi i jego jeneraom, a w listopadzieburuazji. Wszak powstanie onierzy przeciwko carowi ju byo rozkadem carskiej armii. Kada rewolucja niszczy to, co stare i zgnie, przeywa pocztkowo pewien okres czasu (bardzo trudny) pki nie stworzy rzeczy nowych, pki nie zacznie budowad piknego domu na gruzach wioskiego chlewu. Damy zaraz przykad z innej dziedziny. Starzy robotnicy wiedzy e dawniej, kiedy chopi szli pracowad po fabrykach i miastach, to niezawodnie stawali si strasznymi chuliganami, obuzami'.

70

Sowo robociarz, fabryczny" byo wtedy obelg. I w samej rzeczy. Owi robociarze byli specjalistami od obuzerki. Na tej zasadzie wszyscy reakcjonici, obawiajcy si rewolucji, gosili powrt do paoszczyzny. Mwili oni: poniewa miasto deprawuje i psuje ludzi, to konieczna jest wie, a przede wszystkim ojcowska lacha dziedzica. Wtedy zakwitnie cnota. I zoliwie mieli si z tych, ktrzy w ludzie roboczym widzieli kwiat narodu. A nam, marksistom, uczniom wielkiego komunisty Karola Marksa, mwili, widzicie waszych robotnikw? Tod to bydo a nie ludzie. To obuzy! A wy mwicie, e kwiat narodu. Bata im trzeba dobrego, a wiedzieliby wtedy, co to znaczy zbytkowad. Wszystko to przekonywao wielu. A w rzeczywistoci byo to inaczej. Kiedy chopi szli do miast, to zrywali z wiejskimi zwyczajami Na wsi ludzie yj po dawnemu: starcw suchaj lepo, chodby ci ju dawno zdziecinnieli, siedz cicho we wasnej zagrodzie, nie wytykaj po za ni nosa, bojc si wszelkiej nowoci bardziej ni ognia. Oto mdrod wsi. Kiepska to mdrod, lecz bya wizadem, trzymajcym wiejski porzdek. W miastach owa mdrod zanikaa szybko nowi ludzie, nowe stosunki, mnstwo nowych, jeszcze nieznanych pokus. Nic tedy dziwnego, e stara wiejska mdrod zanika. A nim powstaa nowa, musia mind pewien przecig czasu. w przecig czasu by okresem rozkadu. Lecz w koocu na nowych podstawach powstaa nowa mdrod, solidarnod proletariatu. Fabryka skupia robotnikw, ucisk kapitau nauczy ich wsplnej walki, na miejsce starej, spleniaej, na nic niezdatnej mdroci, powstaa nowa, proletariacka, nieskooczenie wysza. Ona to zmienia proletariuszy w kwiat narodu, najbardziej postpow, najbardziej rewolucyjn, najbardziej twrcz klas, Okazao si, e susznod jest po stronie naszej, komunistw, a nie po stronie obszarnikw. Teraz w stosunku do armii miejsce obszarnikw zajmuj mieoszewicy i eserowcy. Oni to na rozmaite tony piewaj o rozkadzie armii i obwiniaj bolszewikw. I podobnie jak dawniej obszarnicy nawoywali z powrotem na wie, pod bat, tak obecnie mieoszewicy i eserzy nawouj do starej dyscypliny, na sub Konstytuanty, na zasadzie powrotu do kapitalizmu i innych piknych rzeczy, a my, komunici, patrzymy w przyszod. My wiemy, e stare zgnio, e zgnid musiao koniecznie, e bez tego robotnicy i lud wiejski nie mogliby ujd w swoje rce wadzy paostwowej, e id czasy nowe, szlachetniejsze, a na miejsce starej armii buduje si czerwona armia socjalizmu. Pki wadz ma buruazja, pki ojczyzna jest ojczyzn bankierw, handlarzy, spekulantw, andarmw, krlw i prezydentw, pty klasa robotnicza nie ma absolutnie najmniejszego interesu w ochranianiu brudnej maszyny wyzysku. Jej proletariackim obowizkiem jest powstad przeciwko niej. Tylko ndzni lokaje i sugusy penej kabzy mwi, e nie mona w czasie wojny strejkowad i powstawad przeciwko rozbjniczemu
71

imperialistycznemu paostwu. Jest rzecz zrozumia, e to przeszkadza prowadzeniu rozbjniczej wojny. Jest rzecz zrozumia, e rozruchy wewntrz kraju, a jeszcze bardziej rozruchy w armii przyczyniaj si do jej dezorganizacji. Lecz jak zamad, na przykad, panowanie Wilhelma, nie amic jego dyscypliny? Jest to rzecz niemoliw. Niemieccy marynarzemczennicy, straceni przez katw Wilhelma, naturalnie przyczynili si do rozkadu po zbjecku organizowanej armii. Lecz jeli zbjecka armia mocna jest wewntrz, to jest to mierci rewolucji. A jeli rewolucja jest mocnato mierd zbjeckiej armii. Panowie Scheidemanny, niemieccy socjal-zdrajcy przeladuj Liebknechta, jako niszczyciela armii. Przeladuj wszystkich niemieckich rewolucjonistw, niemieckich bolszewikw, jako ludzi, ktrzy wymierzaj cios w plecy bohaterskiej armii tj. sprawie rozboju. Niech si panowie mieoszewicy ciskaj z Scheidemannami i inn cuchnc zgnilizn, s to bracia rodzeni. Dla Rosji ten czas ju min. Rewolucja robotnikw zwyciya. Czas rozkadu naley do przeszoci. Przed nami czas budowy rzeczy nowych. Armia czerwona tworzy si nie dla rabunkw, lecz dla ochrony socjalizmu; nie ku obronie ojczyzny wyzyskiwaczy, gdzie wszystko byo w rkach kapitalisty i obszarnika, a ku Obronie ojczyzny socjalistycznej, gdzie wszystko przechodzi w rce robotnikw; nie dla poerania cudzych krajw, lecz dla poparcia midzynarodowej rewolucji komunistycznej. Rozumie si, e armia ta powinna si tworzyd na innych zasadach ni stara. Czerwona armia powinna byd, jak to ju mwilimy, uzbrojonym przeciw rozbrojonej buruazji ludem. Winna byd armi klasow proletariuszy i ludu wiejskiego bo w rzeczywistoci skierowana jest przeciwko buruazji caego wiata, a w tej liczbie i przeciwko swojej. Dlatego nie moe wczad w siebie uzbrojonych ywiow buruazyjnych. Dopucid do armii buruazj znaczyoby uzbroid j: znaczyoby stworzyd wewntrz czerwonej armii bia gwardi, ktra atwo mogaby popsud ca spraw, stad si rodowiskiem zdrad i powstao, przejd na stron imperialistycznych wojsk itd. buruazj naley rozbroid, zabierajc jej ostatni brauning to jest naszym zadaniem. Drugim niemniej wanym zadaniem jest przygotowanie proletariackiego korpusu oficerskiego. Klasa robotnicza musi bronid si przeciwko wrogom, napastujcym j ze wszystkich stron. Wypowiadaj jej wojn imperialistyczne kruki, umiejce dobrze ywid si cierwem. A dla wspczesnej wojny niezbdni s znajcy si na rzeczy specjalici. Mia ich car i Kiereoski. Nie miaa ich klasa robotnicza i lud wiejski. Tych specjalistw trzeba stworzyd. W tym celu trzeba wykorzystad starych specjalistw niech oni ucz proletariuszy. Wtedy socjalistyczna ojczyzna sowiecki bdzie mied wasnych oficerw, wasny korpus oficerski. I podobni jak w czasie rewolucji klasa robotnicza, bardziej dowiadczona i czynna prowadzi za sob lud

72

wiejski, tak w czasie wojny z imperialistycznym gwatem robotnicyoficerowie poprowadz za sob chopsk czerwon armi. Czerwona armia musi si utworzyd na zasadzie powszechnego nauczania robotnikw i ludu miejskiego. To nauczanie jest spraw najbardziej naglc i palc. Nie wolno tracid ani jednej minuty, ani jednej sekundy. Kady robotnik i kady chop powinien si uczyd i powinien umied obchodzid si z broni. Tylko gupcy rozumuj w ten sposb: do nas jeszcze daleko, zanim przyjd do nas, zdymy jeszcze. A pniej, nie obejrzysz si, a tu wrg klasowy, ktrego przywouj dawniejsi posiadacze ziemscy i kapitalici, tu, tu i bierze ptaszkw za konierze, i moe, gdy jaki siarczysty dziarski feldfebel pruski (albo angielskikt to wie?) bdzie ustawiad pod cian dla rozstrzelania, wtedy dobroduszny chopek poskrobie si w gow i powie: Jake gupi byem dawniej! Tu trzeba si spieszyd. Niech Jan nie kiwa na Piotra, a Piotr na Jana. Niech nikt nie czeka, lecz wsplnie bierze si do pracy. Powszechne nauczanieto najistotniejsze i najwaniejsze zadanie biece. Dawna armia carska opieraa si na ogupianiu onierza. Dziao si tak dlatego, e kapitalici i panowie musieli rzdzid milionami onierzy, chopw i robotnikw, ktrych interesy sprzeczne s z interesami kapitalistw. Rzd kapitalistyczny musia wic czynid z onierzy bezmzgie narzdzia, dziaajce wbrew wasnym interesom. Przeciwnie armia czerwona, zoona tylko z robotnikw i chopw, broni wasnej sprawy. Musi ona opierad si jedynie na rozwoju owiaty i wiadomoci towarzyszy, ktrzy wstpuj do jej szeregw. Std konieczna potrzeba kursw specjalnych, bibliotek, odczytw, wiecw i zebrao. Chwile wolne od suby onierze czerwonej armii obracad winni na branie udziau wraz z robotnikami w yciu politycznym, chodzid na zebrania, yd wsplnym yciem z klas robotnicz. Jest to jeden z najwaniejszych warunkw dla stworzenia twardej dyscypliny rewolucyjnej, nie karnoci bata lecz dyscypliny klasowej, wiadomoci rewolucjonisty. Gdy cznod pomidzy armi a klas robotnicz zatraca si, wtedy armia szybko wyrodnieje i atwo zamienia si w band, suc temu, kto lepiej paci. Zacznie si wtedy rozkadad, i nic j od tego rozkadu nie uratuje. Odwrotnie. Jeeli onierze czerwonej armii bd utrzymywad sta cznod z robotnikami, bd yd z nimi yciem wsplnym, to bd tylko tym, czym byd powinni: uzbrojonym organem mas rewolucyjnych. Jednym z najlepszych sposobw utrzymania cznoci z masami, prcz wspomnianych wyej (odczytw, zebrao politycznych i t. p.) jest wykorzystanie onierzy czerwonych dla staego
73

uczenia robotnikw umiejtnoci strzelania z karabinw, kartaczownic, mitraliez itd. Zamiast wylegiwania si, kart i tym podobnych rozrywek, zamiast bezmylnego przesiadywania w koszarachpraca twrcza, ktra spaja wszystkich w jedn zgodn armi rewolucyjn. W ten sposb powstaje lud uzbrojony, proletariat i uzbrojona biedota chopska, ktrzy stad bd na stray wielkiej rewolucji robotniczej.

74

Zakooczenie.
(Dlaczego jestemy komunistami?)

Do ostatniego zjazdu partia rosyjska nazywaa si parti socjaldemokratyczn. Nazw t miaa partia robotnicza na caym wiecie. Atoli wojna spowodowaa niesychany rozam w partiach socjaldemokratycznych. Wrd partii tych ujawniy si trzy kierunki gwne: skrajnie prawy, rodkowy i skrajnie lewy. Prawicowi socjalici stali si prawdziwymi zdrajcami klasy robotniczej. Lizali oni (i nadal li) buty jeneraom, zbroczonym krwi robotnikw. Popieraj oni najwiksze podoci i zbrodnie swych rzdw. Przypomn tylko, e socjaldemokrata niemiecki Scheidemann popiera ukraiosk polityk generaw niemieckich. Panowie ci to wprost kaci rewolucji robotniczej. Gdy robotnicy niemieccy zwyci, to dobrze zrobi, jeli powiesz Scheidemanna razem z Wilhelmem na jednej gazi. Tacy sami panowie istniej rwnie w znacznej liczbie w innych krajach we Francji, w Anglii, w Polsce (Frakcja Rew. P. P. S.) itp. oni to wanie oszukuj robotnikw frazesami o obronie ojczyzny (buruazyjnej, carskiej), dawi rewolucj robotnicz w swoich krajach i s katami rewolucji w Rosji, atakujc j bagnetami swoich rzdw. Drugim kierunkiem jest Centrum. Kierunek ten dsa si na swoje rzdy, lecz nie jest zdolny do czynu rewolucyjnego. Nie ma on odwagi woad robotnikw na ulic. Jak ognia boi si powstania zbrojnego ktre jedynie moe rozwizad spraw. Wreszcie trzeci kierunekto skrajna lewica: w Niemczechto Liebknecht i towarzysze. To zagraniczni bolszewicy. Ich taktyka, ich pogldy, to taktyka i pogldy bolszewikw. A teraz przypatrzcie si, co to za zamt si wytwarza, gdy wszystkie te trzy grupy nazywaj si jednakowo. Socjaldemokrata Liebknecht i socjaldemokrata Scheidemann! C jest wsplnego miedzy nimi ? Kat rewolucji, ohydny zdrajca i odwany szermierz sprawy robotniczejczyli mona sobie wystawid wiksz rozbienod?! W Rosji, gdzie walka rewolucyjna i rozwj rewolucji postawiy w padzierniku spraw socjalizmu i obalenia buruazji na ostrzu noa, spr pomidzy zdrajcami socjalizmu a stronnikami socjalizmu mg si rozstrzygnd jedynie z broni w rku. Prawicowi eserowcy i czd mieoszewikw wraz z ca hoot kontrrewolucyjn byli po jednej stronie barykady, po drugiej za byli bolszewicy wraz z robotnikami i onierzami. Krew rozdzielia ich. A tego si nie zapomina, tego si nigdy nie zapomni.
75

Oto dlaczego musielimy dad partii naszej inn nazw, ktra by rozrniaa nas i zdrajcw socjalizmu. Zbyt s rne nasze drogi. W stosunku do paostwa buruazyjnego my, komunici, jeden tylko mamy obowizek zmiadyd je, zniszczyd ten zwizek bandytw. Socjal-patrioci za pod hasem obrony ojczyzny gosz obron tego zwizku przedsibiorcw, Natomiast po zwycistwie klasy robotniczej, w stosunku do robotniczej wadzy rad, my stoimy na stanowisku jej obrony od wrogw nieprzejednanych, od imperialistw caego wiata. Oni za, jako prawdziwi zdrajcy sprawy robotniczej, stawiaj sobie za zadanie zmiadenie wadzy robotniczej, zmiadenie sowietw. W deniu do spenienia tego zadania id rka w rk z ca buruazj. My, komunici, dymy naprzd pomimo wszelkich trudnoci i przeciwieostw, my idziemy ku komunizmowi poprzez dyktatur proletariatu. Oni za, tak samo jak podli buruje, z caej duszy nienawidz tej dyktatury, zorzecz jej na kadym rogu, rzucaj haso: na powrt do kapitalizmu. My komunici, mwimy klasie robotniczej: Wiele cierni jest na waszej drodze, lecz trzeba nieustannie id coraz dalej i dalej. Wielka rewolucja, ktra wywraca cay stary wiat do gry nogami, nie moe si odbyd bez wstrznieo, nie mona jej zrobid w biaych rkawiczkach: rodzi si ona w mkach. Mki te trzeba przecierpied i wytrzymad, trzeba przejd przez ogieo tych cierpieo, aby si nareszcie wyrwad z elaznych kleszczy niewoli kapitalistycznej. Mieoszewicy za, eserowcy i ugodowi socjalici patrz si z boku, widz tylko omyki, bdy i wnioskuj: cofnijmy si, oddajmy wszystko buruazji, dajmy umiarkowanych porcji przy naszym korycie kapitalistycznym Nie. Nasze i ich drogi s rne! Ci ndzarze strasz wojn domow. Lecz rewolucji bez wojny domowej nie masz! Czy si tym panom zdaje, e w innych, bardziej rozwinitych krajach kapitalistycznych rewolucja socjalistyczna odbdzie si bez walki domowej? Dowiadczenie Finlandii mwi zupenie co innego. Tysice rozstrzelanych towarzyszy finlandzkichoto najlepsze wiadectwo, ze w krajach bardziej rozwinitych pod wzgldem kapitalistycznym wojna domowa bdzie jeszcze bardziej zacieka, jeszcze bardziej krwawa i okrutna. Ju teraz mona przepowiedzied, e w Niemczech na przykad wojna klasowa bdzie niesychanie ostra. I teraz ju oficerowie niemieccy caymi setkami rozstrzeliwuj swoich onierzy , marynarzy za najmniejsz prb buntu. Tylko przez wojn domow i elazn dyktatur robotnikw mona osignd socjalizm, mona wprowadzid ustrj komunistyczny, produkcj uspoecznion. Obrona paostwa buruazyjnego i ani kroku do komunizmu!oto program socjalugodowcw.
76

Zniszczenie paostwa buruazyjnego, dyktatura robotnikw, wywaszczenie kapitalistw, zorganizowanie produkcji przez klas robotnicz, szeroka droga do komunizmuoto program partii komunistycznej. Nazywajc siebie komunistami, nie tylko e odgradzamy si od socjal-zdrajcw: mieoszewikw, eserowcw, szajdemanowcw i innych ajentw buruazji, lecz powracamy ponad to do dawnej nazwy partii rewolucyjnej, na ktrej czele sta Karol Marks. Bya to partia komunistyczna. Ewangeli wspczesnej rewolucji jest dotychczas Manifest Komunistyczny Marksa i Engelsa, Stary Engels jeszcze na 1,5 roku przed swoj mierci wypowiada si przeciwko nazwie socjaldemokrata. Nazwa tapisawcale nie jest odpowiedni dla partii, ktra dy do komunizmu, ktra ostatecznie zniszczy wszelkie paostwo, a wic i demokratyczne. Co powiedzieliby ci wielcy starcy, tak pomiennie nienawidzcy buruazyjnej machiny paostwowej; gdyby im pokazano takich socjaldemokratw, jak Dan, Cereteli, Scheidemann? Obdarzyliby ich pogard, jak darzyli pogard wszystkich tych demokratw; ktrzy podczas tragicznych cikich chwil rewolucji kierowali luf rewolweru przeciwko klasie robotniczej... Wiele przeszkd pitrzy si na naszej drodze. I wiele rzeczy niedobrych dzieje si u nas teraz, w naszych wasnych szeregach: albowiem przyszo do nas wielu ludzi obcych, ktrzy sprzedaj siebie byle komu. aby tylko mc owid ryby w mtnej wodzie. Za klasa robotnicza mod jest i niedowiadczon. A ze wszystkich stron mod republik sowieck otaczaj najzacitsi wrogowie. Lecz my, komunici, wiemy, e klasa robotnicza uczy si na wasnych bdach. Wiemy, e oczyci ona wasne szeregi od wszelkich brudw, ktre si tam dostay; wiemy, e przyjdzie jej na pomoc sojusznik wierny i podany proletariat wszechwiatowy. adne starcze jki krzyki histeryczne nie zatrwo naszej partii, albowiem na sztandarze swoim wypisaa ona zote sowa, wypowiedziane przez Marksa w Manifecie Komunistycznym: Niechaj klasy posiadajce dr przed rewolucj komunistyczn! Proletariusze nie maj nic do stracenia, prcz swoich kajdan. Przed nimi za cay wiat do zdobycia. Proletariusze wszystkich krajw czcie si!

Maj 1918 r.

77

You might also like