I

.A. 'Y Doskonale odrestaurowany, latajqcy egzemplarz B- 25J z nosem ,strafera", zaopatrzonym w osiem p61calowych kaem6w. Samalot w barwach 98 Sqn RAF posiada inwazyjne oznako-
wanie / oba d j ~ c i M. Szapowafow
-\
.A. 'Y Perfectly restored airworthy B- 251 with a strafer nose armed with eight 0.5 in. machine guns. The aeroplane in no. 98 Sqn RAF colours has D-Day markings/ both M. Szapowalow
MONOGRAFIE LOTNICZE
K. JANOWICZ, D. KARLENKO, L. MUSIAtKOWSKI, P. WISNIEWSKI
'


.A.JoPRESS
AJ- PRESS
ul. Chroor_e_go 32
80-423 GDAt\JSK
tel./fax: (+48-58) 344 99 73
tel. kom. 0-601 31 18 77
www: tittp://aj-press. home. pl
e-mail: aj-press@home.pt
serii:
Redakcja:
Proj. graf. okladki
i strony tytulowej:
Rys. na
Plansze barwne:
Rysunki:
MOn.fai plan6w:
Proj. graf. i sldad:
Korekta:
Druk:
Dystrybucja
krajowa
i zagraniczna:
Dystrybucja
zagraniczna:
.:... ::.: ....
..
. --
1
AdamJarski
'
Katarzyna K
Adam Jarski
Jaroslaw Wrobel
SlawOmir Zaj1l,CZkowski.
MaviiisZ Suliga
Tadeilsz SkWiot
AJ-I!iess
Katarzyna Kwiatkowska
Druk3rnia POZKAL,
ul. 10/12,
88-16.0 Inowroclaw
tel. (0---52) 354 27 00
AJ-PRESS
ul. Clirobrego 32
80-423 Gdansk
'1
IBG st
ul. Znicza 21
Warszawa
tel./ fax (0--22) 610 86 95
PELTA
ul. 16
00-950 Warszawa
tel. (22) 828-57-78
,,AJRCONNECTION"
Box 21227
R.P.O Meadowvale
Mississauga ON
L5N 6A2 CANADA
phone: ( + 1) 905 785-0016
fax: (+1) 905 785-0582
sale@airconnection.on.ca
wylqcznosc na terenie
USA iKanady
ISBN 83- 7237-125-3
PRINTED IN POLAND
dwiescie dwudziesta dziewiqta
publikacja f;\1:-.Pressl!J
.
COPYRIGHT
AJ-PRESS, 2003
Wszelkie prawa zastrzezone. Zadna CZ((SC tej pub-
likacJi nie moze bye kopiowana w zadnej formie ani '
metodami mechanicznytili i elektronicznyp1i,
.,. lc
z. wykorzystaniem system6w przekazywania
i odtwarzania informacji bez pisemnej zgody
ciciela praw autorskich. Nazwy serii wydawniczych
oraz szata graficzna a takie nazwa i znak firmy za-
strzezDne w UP RP.
All rights reserved. No part of this publication may be ;
stored in a retrieval system or transmitte4
in any,fonn by any means electrical, mecHanical or _,
otherwise without written permission of the publisher. .
Names of all series, layout and logo are trademarks
registered in UP RP and are 0\\'1100 by AJ- PRESS.
MONOGRAFIE LOTNICZE 8
Na okladce I Cover
Mitchell II (B-25D) FV948 SM-Qz Dywizjonu 305.
Mitchel/ II (8-250) FV948 SM-Q of the 305 Sqn.
Na stronie tytulowej I Title page
(mal. I artwork Jaroslaw Wrobel}
Mitchell w drodze do jednostki bojowej - w locie ferry nad g6rami San Gabriel, lato 1943 roku.
Mitchell on its way to a USAAF unit - in ferry flight over San Gabriel Mountains, summer 1943.
Polecamy
KR!YSllOIIANOVIICIUCIIOSIAVJ MUSIIl!KOVJSKl
W Twojej miejscowosci nie motesz kupic naszych ksiqtek? Zam6w je wysyfkowo:
tel./fax (058) 344-9
Zapraszamy tet do korzystania z naszej internetowej pod adresem:
http://aj-press.ho
UWAGA: Firma AJaKS nie jest juz dystrybutorem wydawnictw AJ-Pressu - odbiorc6w
pragn(lcych nadal otrzymywac nasze ksi(lzki zapraszamy do kontaktu z nami.
W przygotowaniu
Monografie Lotnicze:
nr 57 P- 51 Mustang
cz. 3 ( ostatnia)
nr 60 Bell P- 39, P-63
cz. 3 ( ostatnia)
nr 86 B- 24 Liberator
cz. 1 ( z dw6ch ?)
Tankpower:
nr 7 PzKpfw V Panther
vol. 7
nr 11 J aponska bron
pancema
vol. 3 (z czterech)
nr 16 PzKpfw VI Tiger
vol. 4
..
Malowanie
i Oznakowanie:
nr 6 i 7 Luftwaffe
1935-45 cz. 6 i 7
Encyklopedia
Wojennych:
nr 19 Pancerniki typu
Bismarck
cz. 5 ( ostatnia)
nr 25 Grom i Blyskawica
cz. 2 ( z czterech!)
nr 34 Niemieckie kr'l-
zowniki typu
Admiral Hipper
cz. 2 (z trzech)
nr 37 Big Five
cz. 2 ( z trzech)
Bitwy i Kampanie:
nr 3 Polska Marynarka
Wojenna w 1939 r.
cz. 2 ( ostatnia)
nr 5 Korea 1950-53.
Dzialania lotnicze
nr 13 Ia Drang
Australia
Na pocz!tku maja 1944 roku Amerykanie dostar-
czyli Australijczykom 20 B-25D przeznaczonych pier-
wotnie dla Holendr6w z 119 Sqn NEI-RAAF. Jednost-
ka ta powstala 1 wrzesnia 1943 roku w Canberze pod
dow6dztwem Sqn Ldr E. C. Ruttera i pocz!tkowo by-
la wyposazona w dwa Mitchelle i jednego Lodestara.
Wobec braku holenderskiego personelu, Australijczycy
postanowili ,wypozyczyc" 700 swoich mechanik6w,
ale wci<ti bylo to zbyt malo jak na potrzeby tej jednost-
ki. Po dalszych dyskusjach zdecydowano 10 grudnia
rozwi<tzac 119 Sqn, a przewidziane dla niego Mitchel-
fe skierowano do dowodzonego przez W g Cdr L. A.
Ingrama 2 Sqn RAAF, kt6ry do tej pory uzywal Hud-
son6w i Beaufort6w. Przeszkolenie personelu lataj'lce-
go i naziemnego trwalo szesc tygodni . Pierwszy lot bo-
jowy wykonano 27 czerwca 1944 roku, bombarduj'lc
cele w Lautem West na Timorze. 2 i 18 Sqn
weszly w sklad 79 Wing, realizuj!C wsp6lne akcje. Do
wrzesnia 2 Sqn RAAF otrzymal jeszcze B-25D
i B-251. Wiele B-25D zmodyfikowano, mon-
tuj<tc w podlodze w tyle kadluba dodatkowy kaem.
W czerwcu wiele atak6w na lotniska na Ti-
morze. Zwalczanie zeglugi kolo tej wyspy kontynuo-
wano 1 lipca, a ostatniego dnia tego rniesi!ca wykonano
wsp61ny, silny nalot na lotnisko Penfoei. W lipcu i sierp-
niu 2. Dywizjon zwalczal sily nieprzyjaciela w Tanim-
bar oraz na wyspach Kai i Aru na morzu Arafura. Dnia
1 wrzesnia Mitchelle intensywnie bombardowaly cele
na wyspie Kai, a w listopadzie i grudniu zwalczaly ze-
przeciwnika, odnosz<tc przy tym znaczne sukce-
sy. Pod koniec listopada 2 Sqn przerzucono do Jacqu-
inot Bay na Nowej Brytanii - na lotnisko Hughes.
W dniu 1 stycznia 1945 roku bombardowano wioski na
Timorze.
3
W maju 2 Squadron zostal przeniesiony do Balik-
papan na Borneo, a w czerwcu grupa z 18 Sqn z Jacqu-
inot Bay zostala skierowana do Morotai. Dywizjon
spotkal ponownie w calosci 15 lipca w Balikpapan,
Sk<td latano nad Borneo i Celebes, zrzucac zyw-
nosc i srodki medyczne dla bylych oboz6w
jenieckich. Zadania takie kontynuowano r6wniez po za-
wieszeniu broni w sierpniu 1945 roku. Og6lem w dzia-
laniach przeciwko Japonii 18 Sqn stracil19 samolot6w
oraz 102 czlonk6w zal6g, z kt6rych 25 bylo Australij-
czykarni.
W dniu 21 wrzesnia 1945 roku Mitchelle oslanialy
l<tdowanie australijskiej 7. Dywizji w Makassar. W lis-
.AT Mitchelle Ill z 2 Sqn RAAF
no lotnisku Hughes no Terytorium
Polnocnym, 194 5 rok. Samoloty
sq w standardowym australijskim
kamuflaiu - Foliage Green I
Sky Grey / oba AW M
.AT Mitchell/lis of no. 2 Sqn
RAAF at Hughes airfield in the
Northern Territory, 1945. The air-
craft are in a standard Australian
camouflage of Foliage Green/Sky
Grey / both AWM
Tobelo 1
Mitchelle dostorczone do Royal Austmlion Air Force
Numer seryjny Wariant Numer Numer Numer Stracony Spisany Numer seryjny Wariant Numer Numer Numer
USAAF USAAF NEIAF RAAF ze stanu USAAF USAAF NEIAF RAAF
-
..,._ _w,.. ! 'ea'M'Il!eU !I I t Vl'f
--
~ ............. 11,_ .... i l i i J ~ ......... "'.. , ..... 1ft! It I II t 111'!11 i U!l" ~ ~ ......
42-87138 do 87452 B-250- 25 87255 N5-171 A47-36 03.1950 3791 N5-207 A47-20
------ --
~ - - - -
87258 N5-74 A47-37 08.1945 3830 N5-1 90 A47-22
--
87259 N5-175 A47-33 12.1944 3832 N5-212 A47-23
- --- -- ----
87416 N5-168 A47-35 03.1950 3867 N5-216 A47-24
- ... -- - - - - - --
42-87 453 do 87 612 B- 250- 30 87607 N5-183 A47-1 03.1950 3869 N5-215 A47-25
-- -- --
87608 N5-186 A47-34 03.1950 43-27 473 do 27792 B-25J-1 27689 N5-220 A47-26
- - --
43-3280 do 3619 B-250-30 3422 N5-187 A47-2 12.1944 27691 N5-219 A47-27
--- -- --
- ... --- ---- -- -
3423 N5-181 A47-3 09. 1944 43-27793 do 281 13 B-25J-5 27927 N5224 A47-28
- - - -- --- ----
---.. .. -----
3424 N5-189 A474 12.1946 27928 N5225 A47-29
--- - --- --
3426 N51 92 A475 03.1950 43-28113 do 28222 B-25J-10 28181 N5-227 A4732
--- -- _ ...... ______
- -- ----
3427 N5-193 A47-6 09.1944 28183 N5-231 A47-31
----
.... -- - -----
3607 N5-194 A47-7 03.1950 28185 N5-229 A47-30
---
3613 N5-195 A478 11. 1944 44-28711 do 29110 B- 25J-15/17 29020 N5-232 A47-38
-- -- - -- --
43-3620 do 3869 B-250- 35 3621 N5-196 A47-9 12.1944 29024 N5-235 A47-39
- ---- --- - -----
3623 N5-197 A47-1 0 03. 1950 44-29911 do 30910 B- 25J- 25/ 27 30888 A47-40
--- - --
3624 N5-198 A471 1 12.1944 30889 A47-41
--
3625 N51 99 A47-1 2 09.1944 30890 A4742
------- -- --
,.,._____
----
3626 N5200 A47-13 08.1944 30895 A47-43
- - -- --- ------
3766 N5201 A47-14 03.1950 30896 A47-44
.... _ ...
-- -
3767 N5202 A47-15 03. 1950 30897 A47-45
---- - - ---
3768 N5203 A47-16 08.1945 44-30911 do 31510 B- 25J- 30/32 31253 A47-48
- - -- - -
3769 N5-204 A47-17 03.1950 31254 A47-47
- - ---
3770 N5205 A47-18 03.1950 31255 A47-46
- - - - - - - -
3789 N5213 A47-21 03.1950 44-86692 do 86891 B- 25J- 30/ 32 86855 A47-50
-- - - - - - -
3790 N5206 A47-1 9 09.1945 86859 A47-49
T Wyr6wnany szereg Mitchelli Ill z 2 Sqn RAAF na lotnisku Hughes na Terytorium P6lnocnym, 1945 rok. Samo-
loty na pierwszym planie sq w kamuflaiu Foliage Green I Sky Grey, natomiast czwarty jest w naturalnej barwie
metalu / AWM
Stracony Spisany
ze stanu
06.1944
03.1950
10.1945
12.1944
03.1950
03.1950
03.1950
03.1950
03.1950
03.1590
-
03.1950
03.1950
03.1950
03.1 950
10.1945
03.1950
03.1950
03.1950
03.1950
03.1 950
03.1950
03.1950
03.1950
03.1950
03.1950
T Line-up of no. 2 Sqn RAAF Mitchell/lis at Hughes airfield in the Northern Territorft 1945. The aircraft in the
foreground are in Foliage Green/Sky Grey camouflage, while the fourth one is unpainted/ AWM
topadzie caly personel RAAF zostal wycofany z jedno-
stki, a oficj alne rozwi'l:zanie struktur RAAF w 18 Sqn na-
st@ilo 25listopada. 15 maja 1946 roku rozwi'l:Zano r6w-
niei 2 Sqn. Po uzupelnieniu personelu przez Holendr6w
jednostka powr6cila 15 stycznia 1946 roku do slui by
i 9 marca przeniosla s i ~ do Tjililitan kolo Bandung na
Jawie. 18 Sqn zostal rozwi'lzany 26 lipca 1950 roku.
4
Francja
Na poczltku 1943 roku z Afryki przybyl do Anglii
francuski 342 Sqn (Lorraine) z 1otnictwa Wolnych Fran-
cuz6w. Jednostka ta, operujlc nad p6lnocnl Afrykl,
uzywala bombowc6w Bristol Blenheim, kt6re w Euro-
pie byly juz w zasadzie zupelnie wycofane z dzialan bo-
jowych. W czasie stacjonowania na terenie Anglii roz-
szkolenie na samolotach Douglas Boston Mk ill
i Mk IV, na kt6rych Francuzi latah do konca marca
1945 roku. W dniu 30 marca na lotnisku Vitry-en-Ar-
tois, gdzie od 17 paidziemika 1944 roku stacjonowal
342 Sqn, wylldowaly pierwsze Mite helle Mk IIi Mk ill
z serii przekazanej Brytyjczykom przez Amerykan6w.
Mialy one numery seryjne FW153, 174, 181 W, 200,
239; HD306, 368,379, 393; KJ565A, 568, 575C, 585Q,
598,609,618,626, 630,642,645, 651,661, 666V, 678,
683, 687, 729S i FV916- razem 28 Mitchelli.
Od poczltku dzialalnosci operacyjnej w Europie
342 Sqn (litery kodowe dywizjonu to OA) podlegal do-
w6dztwu 2nd Tactical Air Force i 137 Wing. lntensyw-
ny trening na Mitchellach 1 kwietnia. Naj-
problemem okazalo wyzsze niz w Bosto-
nach przednie kolo. Juz pierwszego dnia jeden z Mit-
chelli stanll na nosie, a podobny wypadek mial miejsce
4 kwietnia. Dzien wczesniej zaplanowano cwiczebne
5
bombardowanie, ale w ostatniej chwili je odwolano,
bowiem do jednostki nie dotarly jeszcze urzldzenia do
podwieszania bomb i zbrojmistrze nie mogli ich za-
montowac.
Kr6tka kariera bojowa Mitchelli w Arrnee de 1' Air
8 kwietnia, gdy pilotujlc jedynego tego
dnia sprawnego Mitchella, Lt Sau.berli polecial wraz
z Bostonami 226 Sqn na bombardowanie Sogel. Born-
by spadly w srodek koszar, zapalajlc wiele budynk6w.
dnia o godzinie 10.30 12 Mitchelli wystar-
towalo do ataku na stanowiska artylerii na zach6d od
Zutphen. Ogien przeciwlotniczy byl zadziwiajlCO sla-
by i dlatego zalogi francuskie mogly bez problemu po-
dejsc i zniszczyc eel. Druga misja tego dnia miala miej-
sce po poludniu- z r6wnie dobrym skutkiem 12 Mit-
chelli zbombardowalo stanowiska artylerii niemieckiej
polozone na p6lnoc-p6lnocny zach6d od Deventer.
Nazajutrz tuzin Mitchelli zrzucil bomby na cen-
trum komunikacyjne w Cloppenburgu, a po poludniu
szesc zal6g wykonalo w okolice Monty. Wszyst-
kie loty odbywaly w szesciosamolotowych kluczach,
a ogien Flaku byl bardzo slaby. Naste(pnego dnia zbom-
bardowano cele w Rotenburgu. 12 kwietnia szesc ma-
szyn zrzucilo bomby na eel polozony na zach6d od Am-
T Francuski B-25 w barwach
Wolnych Francuz6w. Widoczny jest
krzyi lotaryriski, stanowiqcy pier-
wotne oznakowanie samolot6w
Wolnych Francuz6w / MAP
T A 8-25 in the Free French co-
lours. Note the [ross of Lorraine,
the original marking of Free French
aircraft / MAP
.&. Formocjo Mitchelli Ill z 342 Sqn ,lorraine". Widoczno jest moszyno ,X" (no pierwszym plonie} i ,8" (w
bi}. Widoczny jest chorokterystyczny element oznokowonio somolot6w froncuskich- tr6jkolorowy pas w bor-
woch norodowych no sterze kierunku
.&. A formation of Mitchell Ills of no. 342 Sqn "Lorraine". Aircrah "X" can be seen in the foreground and "8" in
the background. Note the typical marking on the French aircrah: tri-colour vertical stripes on the rudder
T B-250-1 0 z 342. Dywizjonu
,lorroine
11
sil powietrznych Wolnej
Froncji w trokcie przygotowon do
parody z okozji nod
Niemcomi, kt6ro odbylo w czer-
wcu 1945 roku. Somolot rna jui
wymolowone oficjolne znoki fron-
cuskie zomiost kola z biolym
krzyiem lotorynskim
T 8-250-10 of no. 342 Squad-
ron "Lorraine" French Air Force
during preparations for a Victory
Flypast over Germany in June
1945. The aeroplane features
standard French markings in place
of the Cross of Lorraine
hem. Tego dnia Lt Dugot rozbil przy starcie KJ661, kt6-
ry splonll - na zaloga wyszla
z wypadku bez szwanku.
W dniu 16 kwietnia przy l<tdowaniu po locie tre-
ningowym uszkodzony zostal KJ687. Nazajutrz z sa-
mego rana 12 Mitchelli wystartowalo w celu zbombar-
dowania Oldenburga, ale mgla spowodowala od-
wolanie nalotu. Zadanie powt6rzono po poludniu- born-
by spadly na pozycje nieprzyjaciela na p6lnocny wsch6d
od Oldenburga. Te same obiekty staly celem ataku
12 Mitchelli r6wniez w dniu Niestety pro-
wadzlCY pierwszy klucz Captaine Gueguen przedwczes-
nie zrzucil bomby, co bylo sygnalem dla pozostalych
bombardier6w. Bomby spadly 700 metr6w przed ce-
lem i nie wyrildzily Niemcom zadnej szkody. 19 kwiet-
nia 12 Mitchelli zbombardowalo sklad amunicji i za-
opatrzenia w Dunkierce. Tego samego dnia
to przenosiny na lotnisko B77 kolo Gilze-Rijen wHo-
landii, gdzie 22 kwietnia przelecialo 20 Mitchelli.
Pierwszy lot z nowej hazy wykonano juz
go dnia - celarni byly wioska Zeven i pozycje wojsk
niemieckich na poludniowy wsch6d od Bremy. Dwa
naloty: 24 kwietnia i 25 kwietnia, wykonano na pozy-
cje artylerii na p6lnocny zach6d od Bremy.
go dnia wsp61nie z maszynarni 226 Sqn dwukrotnie
bombardowano na p6lnocno-zachodnim kra.Ii-
cu Hamburga- jedna z brytyjskich zal6g
Do konca kwietnia nad Niemcarni panowala bar-
dzo mglista i pochmurna pogoda, wiele cel6w bylo
i loty odwolywano doslownie
6
.&. Mitchell Ill
11
Ville de lorient 11
11
z 342 Sqn
11
lorroine". Widoczne jest
godlo jednostki - krzyi lotorynski. Zwroco zoslepiony nosowy
otw6r koemu
.&. Mitchell II/ "Ville de Lorient II" of no. 342 "Lorraine". The Cross of
Lorraine unit badge is well visible. Note the !aired over machine gun port
in the nose
w ostatniej chwili. Dopiero 1 maja 24 Mitchelle (w tym
12 z 342 Sqn) zbombardowaly lotnisko polozone na
p6lnoc od LUbeck. Z powodu silnego zachmurzenia nie
mozna bylo niestety ocenic skutk6w nalotu. Dnia 2 ma-
ja 12 Mitchelli zrzucilo celnie bomby na kolejo-
Wl w Itzehoe, a wieczorem podobny eel zbombardo-
wano w Heide. Byla to ostatnia akcja 324 Lorraine Sqn
podczas wojny. Llcznie francuskie Mitchelle wykona-
ly 20 misji bombowych, wystawiajlc do nich 228 sa-
molot6w, z kt6rych cele 208. Strat praktycz-
. .
rue rue porueswno.
W dniu 7 maja Mitchelle przemalowano, nanosz'lc
francuskie kokardy, a kaidy z samolot6w otrzymal naz-
miasta w Lotaryngii. Zalogi szkolic siy do
defilady zwyciystwa, trenujlc loty w szyku w ksztalcie
Krzyza Lotaryngii (14 maszyn). W dniu 10 czerwca
wziyly udzial w paradzie 2nd TAP nad Frankfurtem na
.
czesc radzieckiego generala Zukowa. Oficjalna parada
odbyla dnia 18 czerwca, kiedy to 342 Sqn
przelecial nad Polarni Elizejskimi oraz Lukiem Trium-
falnym.
Pod koniec listopada 1945 roku jednostka opusci-
la Gilze-Rijen. Mitchelle odeslano do Anglii, a 342 Sqn
jako RAF rozwilzano 2 grudnia. Lorraine
znalazla w Dijon, gdzie sformowano z niej dywiz-
jon rozpoznawczy GR 1120 wyposazony w samoloty
Mosquito Mk XVI.
Po wojnie dwa Mitchelle trafily do skladu Groupe
de Transport et de Liaisons Aeriennes GTLA 1/60 ( dy-
wizjonu transportowo-llcznikowego). Wiosnll947 ro-
ku na jego stanie znajdowaly dwa Mitchelle - 330
i 692. Maszyna z numerem 330 byla przebudowanym
dla VIP-6w B-25D-10-NC (41-30333), otrzymala
,Tailly'' i byla osobistym samolotem generala Lecler-
ca. 261istopada 1947 roku maszyna ta wpadla w
piaskowl i rozbila siy o nasyp kolejowy kolo El Mena-
.
lha, okolo 30 km od Colomb-Bechar w p6lnocnej Af-
ryce. wszyscy znajdujlCY siy na pokladzie, w tym
sam Leclerc.
Samalot z numerem 692 to Mitchell Mk III KJ692,
kt6ry nie zostal wyslany do Anglii. Jako samolot dla
VIP-6w wykonal wiele lot6w nad terenem Francji i p6l-
nocnej Afryki, ale 28 lipca 1951 roku r6wniez i on
ulegl katastrofie w Luxeuil i w6wczas zrezygnowano

z Jego naprawy.
Holandia
Historia holenderskich Mitchelli siyga polowy ro-
ku 1941, gdy ML-KNIL (Militaire Luchtvaart- Ko-
ninklijk Nederlands Indisch Leger czyli Sily Lotnictwa
Wojskowego Armii Indii Holenderskich) podpisaly kon-
trakt na dostawy 162 egzemplarzy B- 25C- 5. Otwarcie
zaklad6w w Kansas City i zwiykszenie produkcji Mit-
chelli pozwolilo na przyznanie Holendrom samolot6w
B- 25 wersji CiD, kt6rymnadalioninumeryodN5- 122
doNS- 283.
Z powodu malej ilosci personelu lataj(!cego plano-
wane wyslac do Wschodnich lndii zakontraktowane
przez holenderski rz(!d zalogi z Consolidated Aircraft
Corporation oraz pilot6w z RAF. W lutym 1942 roku
Holenderskie Indie Wschodnie zostaly zajyte przez Ja-
ponczyk6w, a z pierwszych osrniu Mitchelli wyslanych
Holendrom do Bangalore dotarlo tylko piyc- jeden
rozbil siy w Afryce, a dwa - uszkodzone- pozostaly
na lotnisku West Palm Beach (Floryda). Jednak i te ma-
szyny nie trafily do ML-KNIL- przejylije Brytyjczy-
cy, wcielaj(!c do sformowanego 10 kwietnia 1942 roku
w Indiach 5 PRU, gdzie po drobnych modyfikacjach wy-
konywaly one loty rozpoznania fotograflcznego. Posred-
niq korzysci(! byl fakt, ze w jednostce tej sluzyli r6wniez
lotnicy holenderscy (Capt. Wittert van Hoogland i Lt
A. De la Porte), kt6rzy jeszcze w kwietniu wykonywa-
li loty rozpoznawcze nad Rangunem i Wysparni Anda-
manskimi. Pod koniec rniesi(!ca wszyscy oni zostali
skierowani do holenderskiej szkoly lotniczej znajduj(!-
cej siy na terenie USA, w bazie Jackson (Mississippi).
Tymczasem do konca marca 1942 roku w Australii
znalazlo siy 19 Mitchelli przeznaczonych dla ML-KNIL.
Wyruszaj(!cy na Now(! Gwiney dow6dca ameryka6.-
skiej 3rd BG, Col. J. H. Davies, postanowil
swoje sily i nieoficjalnie , odkupil" od Holendr6w 15 no-
wych B- 25C, kt6re odlecialy do Port Moresby 5 kwiet-
nia i jui. nastypnego dnia weszly do akcji w skladzie
7
13th i 90th BS. P6zniej wynikly z tego nieporozurnienia,
gdy Amerykanie zai.(!dali od Holendr6w zaplaty za 19 Mit-
chelli, czyli r6wniez za te, kt6re przej(!l Col. Davies.
Na pocz(!tku 1942 roku Holendrzy otrzymali pier-
wsze B- 25C i dnia 4 kwietnia w Canberze sformowa-
no 18 Sqn NEI-RAAF. Byla to bardzo specyficznajed-
nostka, bowiem pierwszy jej stan 242 Ho-
lendr6w i Jawajczyk6w oraz 266 Australijczyk6w. Aby
unikn(!c nieporozurnien narodowosciowych, tyrni pier-
wszymi dowodzil Holender, Lt. Col. B. J. Feideldij (od
11 czerwca Lt. Col. J. J. Zomer), a Australijczykarni
Sqn Ldr L. G. Dawson. Dow6dcarni za16g byli zar6w-
no Holendrzy, jak i Australijczycy, kt6rzy w wiykszo-
sci jednak byli drugirni pilotarni, strzelcarni, nawiga-
torarni, bombardierarni, fotografarni oraz stanowili ob-
slugy naziernn(!. Wiykszosc Holendr6w dopiero co
umknyla z Indii W schodnich. Chociai. formalnie 18 Sqn
podlegal RAAF, na burtach Mitchelli wymalowano ho-
lenderskie flagi.
Od maja rozpoczyto loty bojowe, pocz(!tkowo wy-
konuj(!c patrole przeciw okrytom podwodnym prze-
ciwnika. W tym celu z czterech Mitchelli sformowano
tzw. ,Klucz Lotnictwa Morskiego". Pierwszy sukces
zanotowano 5 czerwca, gdy zaloga z pilotarni Lt. Winc-
kelem i Lt. van Loggenem zglosila zatopienie japon-
skiej lodzi podwodnej niedaleko wybrzei.a, na wyso-
kosci Moruya w Nowej Poludniowej Walii, niedaleko
Sydney. Dla wzmocnienia 18 Sqn przyslano mu dzie-
siyc samolot6w A- 20, ale szybko z nich zrezygnowano
ze wzglydu na mniejszy zasiyg. 4 grudnia dywizjon prze-
ni6sl siy do MacDonald kolo Pine Creek w p61nocnej
Australii , gdzie intensywnie trenowano loty grupowe,
a od polowy stycznia 1943 roku rozpoczyto pierwsze
loty w rejonie zajytym przez nieprzyjaciela. Dywizjon
wszedl w sklad North-West Area Command dowodzo-
nego przez Air Cdr Bladena. 18 stycznia wykonano rni-
T Szereg 8-25( w Holender-
skiej Krolewskiej Szkole Wojsko-
wej w Jackson, stan Missisippi,
1942 rok. W szkole tej Holendrzy
wykorzystywali 15 8-25(, piQC
8-250 oraz od 1943 roku dzie-
siQC 8-25G. Samoloty te byly
dzieriawione od Amerykanow
i w 1944 roku Holendrzy zwrocili
wszystkie 8-25( i 8-250 / US
Navy
T Line-up of B-25Cs at the Ro-
yal Netherlands Military School in
Jackson, Mississippi, 1942. In that -
school the Dutch used 15 B-25Cs,
5 B-25D's and, from 1943,
10 B-25G's. The aircraft were
leased from the Americans and in
1944 the Dutch returned all the
B-25C's and B-25D's / US Navy
W poczqtkach 1943 roku
holenderskie Mitchelle sluiy/y
w 1 8 Sqn RAAF. U gory widoczne
sq no lotnisku MacDonald, nato-
miast u dolu podczas przelotu nod
tq bazq
In early 1943 Dutch Mit-
chells were used by no. 18 Sqn
RAAF. They are shown at the Mac-
Donald airfield (above), and over-
flying the aerodrome (below)
rozpoznawcz'l !la poszukiwanie japonskich statk6w,
ale zadnego z nich nie napotkano. N dnia, pod-
czas bombardowania umocnien japonskiej armii kola
Toea! na wyspie Kai ogien z ziemi uszkodzil jednego
Mitchella, ale ten bez przeszk6d wr6cil do MacDo-
nald. 20 stycznia w trakcie nalotu na Timor zalogi Mit-
chelli zestrzelily nad Fuiloro dwa japonskie samoloty
mysliwskie A6M3 Zeke. Kwadrans p6iniej, przelatujtc
nad Dobo, dostrzezono wodnosamolot E8N1 , Dave",
kt6ry usilowal zaatakowac Mitchelle z tylu, strzelcy
szybko go jednak strtcili. Ostatniego dnia miesi'lca, po
nalocie na Dili dwa Mitchelle 18 Sqn musialy ltdowac
przymusowo z braku paliwa. Atakujlce cele morskie
.,&_
Zaladunek kasety z filmem do Mitchella z 1 8 Sqn, Australia, poczqtek 1944 roku
Loading a film cassette into a Mitchell of no. 18 Sqn, Australia, early 1944
8
B-25 lataly na wysokosci maszt6w atakowanych
statk6w i powracaly uszkodzone przez odlamki wlas-
nych bomb.
5 lutego poniesiono pierwsz'l w ludziach,
gdy tuz przed lotniskiem MacDonald rozbil jeden
B-25, grzebilC w swoich szczttkach calt Pod-
czas kolejnego nalotu na Dili (18lutego) formacja Mit-
chelli zostala zaatakowana przez kilka Zeke i jeden
z bombowc6w zostal zestrzelony do morza - dw6ch
lotnik6w a wsr6d innych, wyratowanych przez
austra.tijski niszczyciel, byljeden ranny. Do konca mie-
sitca strzelcy zglosili zestrzelenie jednego Zeke na pew-
no, innego prawdopodobnie oraz uszkodzenie kolej-
nych trzech. Od 2 kwietnia Holendrami dowodzil Lt.
Col. E. J. G. de Roller. 18 kwietnia zal6g
18 Sqn udzial w poltczonym, nocnym ataku
RAAF na lotnisko Penfoei kola Koepang na wyspie
Timor. Atak powt6rzono w nocy z 2 na 3 maja, a czte-
ry dni p6iniej zn6w zbombardowano Dili. Z kazdym
miesi'lcem liczba lot6w bojowych rosla - w marcu
wykonano 46 start6w, w kwietniu 57, a w maju juz 72.
Baza w MacDonald okazala jednak niezbyt do-
godna dla lotnik6w. Powod6w bylo wiele, ale najbar-
dziej ucitzliwe bylo fatalne zaopatrzenie w Pod-
o zmianie bazy i 9 maja dywizjon przeni6sl
do Batchelor w p6lnocnej Australii ( okolo 130 km
na poludnie od Darwin). Operacje stamttd rozpoczyto
11 maja lotem rozpoznawczym nad Tanimbar
oraz rejon Laha-Ambon. Kontynuowano loty w rejonie
Penfoei, portu Koepang oraz Dili. W mie-
sitcach 18 Sqn bombardowal bazy Japonczyk6w i ata-
kowal ich nie ponOSZlC przy tym zadnych
strat. Nalot Japonczyk6w na Darwin 20 czerwca spo-
wodowal natychmiastow'l i jeszcze tej samej
nocy Mitchelle zrzucily bomby na Koepang i Penfoei.
W trakcie jednego z lot6w rozpoznawczych nad wyso-
kimi g6rami Nowej Gwinei zaloga Lt. G. Hagersa od-
kryla Baliem, slawn'l p6iniej ze swej kultury
, epoki kamiennej".
Zaladunek zatasmowanej amunicji do Mitchella z 1 8 Sqn
Loading ammunition belts into a Mitchell of no. 18 Sqn
1 wrzesnia Mitchelle zbombardowaly i ostrzelaly
wioski Manatuto na Timorze oraz Nagana wyspie Flo-
res. Jednostka wyspecjalizowala sit; w zwalczaniu zeg-
lugi i linii komunikacyjnych japonskich wojsk na mo-
rzu oraz niszczeniu pojazd6w i umocnien na lqdzie. We
wrzesniu z Jackson przybylo osiem nowych B-25D-20
wraz z przeszkolonymi zalogami, kt6re juz w paidzier-
niku i listopadzie podjt;ly nocne naloty na Koepang,
Lautem, Fuiloro, Langgoer i inne cele. 7 paidziernika
nad Waingapu stracono samolot z numerem N5-136.
Kilka statk6w zostalo zatopionych bqdi uszkodzonych,
zniszczono r6wniez wiele mniejszych jednostek ply-
wajqcych- 17 paidziernika kolo Tanimbar zatopiono
frachtowiec o wypornosci 3000 BRT, a w poblizu wysp
Aroe na dno poslano kolejne dwa, w tym Shinwa Ma-
ru (6550 BRT). Gdy zla pogoda ograniczyla dzialal-
nosc 18 Sqn nad morzem, Mitchelle wsp6lpracowaly
z Beaufighterami z 31 RAAF Sqn, atakujqc m.in. lot-
nisko w Merauke na poludniowym wybrzezu Holen-
derskich Indii W schodnich oraz cele w okolicach Ti-
muka i Kaukenau.
15 grudnia, w trakcie lotu rozpoznawczego jeden
z Mitchelli dostrzegl niedaleko Lautem japonski kon-
w6j. Jako pierwsze zaatakowaly go Beaufightery, zata-
piajqc maly statek. Zaraz potem natarlo pit;c samolo-
t6w 18 Sqn, trafiajqc Wakatsu Maru (5123 BRT), kt6ry
zatonql nastt;pnego dnia. N a dno poszedl takZe inny
statek - o wypornosci 3200 BRT. W dniu 4 stycznia
1944 roku holenderskie Mitchelle zatopily kolo Koe-
pang Heini Maru (4400 BRT) -lqcznie od listopada
poslaly na dno szesc statk6w 0 sumarycznej wyporno-
sci 25.500 BRT. W lutym J aponczycy skoncentrowali
swojq flott; w Singapurze, stanowiqc zagrozenie dla zeg-
lugi na Oceanie Indyjskim, a nawet stwarzajqc mozli-
wosc ataku na zachodnie wybrzeze Australii. Z tego
tez powodu na poczqtku marca czt;sc dywizjonu stac-
jonowala przejsciowo na lotnisku zwanym ,Potshot"
(Learmonth), nad zatokq Exmouth w zachodniej Aust-
ralii. Gdy jednak Japonczycy nie wykazali zadnej ak-
tywnosci, Mite helle powr6cily do Batchelor. W ramach
wsparcia lqdowania w Hollandii, w marcu lotnictwo
NW Area dokonalo wielu dziennych nalot6w na Koe-
pang, Lautem, Penfoei oraz Dili na wyspie Timor, za-
tapiajqc bqdi uszkadzajqc do konca miesiqca 20 japan-
skich statk6w.
Wody dookola Timoru i polozonych na wsch6d od
niego wysp staly sit; teraz terenem patrolowania holen-
derskich Mitchelli. Nie zrezygnowano jednak z atako-
wania cel6w na lqdzie, co mialo scisly zwiqzek z ope-
racjq ograniczenia ruch6w wojsk japonskich podczas
a.lianckiego lqdowania w Hollandii i Aitape w p6lnoc-
nej czt;sci N owej Gwinei. 15 kwietnia, gdy samoloty
18 Sqn wykorzystano jako maszyny oswietlajqce eel,
w nocnym nalocie na Koepang zniszczono lub uszko-
dzono wiele budynk6w i magazyn6w. Podobny atak
wykonano 19 kwietnia na miasto Su. W jego rejonie
wzniecono kilka wielkich pozar6w. W dniu 22 kwiet-
nia dokonano silnego dziennego nalotu na Dili.
W pierwszych czterech miesiqcach 1944 roku do
KNIL dostarczono kolejnych 50 Mitchelli, z kt6rych
20 skierowano do australijskiego 2 Sqn. Pierwotnie
przeznaczono je dla Holendr6w z 119 Sqn NEI-RAAF,
kt6ry powstal 1 wrzesnia 1943 roku w Canberze pod
dow6dztwem Sqn Ldr E. C. Ruttera i byl wyposazony
w dwa Mitchelle i jednego Lodes tara. Wobec braku ho-
lenderskiego personelu Australijczycy postanowili wy-
9
..
pozyczyc jednostce 700 wlasnych mechanik6w, ale nie
wyczerpalo to potrzeb jednostki. Po dalszych dyskus-
jach zdecydowano w dniu 10 grudnia rozwiqzac 119 Sqn,
a przewidziane dla niego Mitchelle skierowano wlas-
nie do 2 Sqn RAAF dowodzonego przez W g Cdr L. A.
Ingrama i reorganizowanego w Batchelor, kt6ry do tej
pory uzywal Hudson6w i Beaufort6w. Obie jednostki
(2 i 18 Sqn) weszly teraz w sklad 79 Wing.
Dnia 1 maja Holendrzy otrzymali kilka pierwszych
B-25J-1 uzbrojonych w trzy karabiny maszynowe strze-
lajqce do przodu oraz dwa w ogonowej wiezyczce. Ko-
lejne cztery zamontowano po obu stronach kadluba.
W dniach od 1 do 5 maja dokonano serii zmasowanych
nalot6w na Penfoei, Cape Chater, Manatuto, Koepang
i inne cele na wyspie Timor oraz wyspach Aru. 11 ma-
ja wykonano bardzo skuteczny atak na baraki japons-
kiej armii w Penfoei, gdzie zniszczono wiele budyn-
k6w i zadano przeciwnikowi powazne straty w lu-
dziach. 12 maja szesc Mitchelli zaatakowalo lqdowisko
japonskich mysliwc6w na Nowej Gwinei. Szesc dni
p6iniej (18 maja) podczas ataku na wioskt; Saumlaki
kolo Tanimbar stracono jednego Mitchella (N5- 177)
wraz z calq zalogq.
W czerwcu 18 Sqn wykonallqcznie 149lot6w bo-
jowych, gl6wnie przeciw lotniskom na Timorze. 19 czer-
wca Mitchelle zbombardowaly lotnisko Cape Chater,
zatopily trzy male statki kolo Timoru oraz statek o wy-
pornosci 50 BRT kolo Flores. 23 czerwca wraz z calq
zalogq polegl holenderski dow6dca 18 Sqn, Lt Col. E.
Mitchell z 1 8 Sqn po locie bo-
jowym nod Nowq Gwineq,
1943 rok
_. Mitchell of no. 18 Sqn after
a sortie over New Guinea, 1943
T W bozie remontowej w Austro-
lii, 1944 rok. No drugim plonie
widoczne sq Mitchelle z 18 Sqn,
no pierwszym plonie zos ogon
Warhawka z holenderskq flogq no
kodtubie
T Overhaul base in Australia,
1944. In the background are Mit-
chells of no. 18 Sqn. In the fore-
ground is Warhawk tail with the
Dutch flag on the fuselage
.A. Mitchell NO-K z 320 Sqn RAF,
operujqcego w ramach 2nd TAF,
w drodze no bombardowanie mos-
tu no rzece Mozie w miejscowosci
Roermond w Holandii, 28 pai-
dziernika 1944 roku. Zwraca
wymalowanie fin-flash
r6wniei no stronie
statecznik6w pionowych / IWM
(4745
.A. Mitchell NO-K of no. 320 Sqn
RAF of the 2nd TAF, en route to
bomb a bridge on the river Moos
at Roermond in the Netherlands,
28 October 1944. Note the fin-
flashes applied on the inboard
surface of fins/ IWM [4745
1. G. de Roller -jego samolot (N5-162) zostal trafio-
ny przez ogieri przeciwlotniczy podczas atak:u na ja-
poriski niszczyciel Timor a Merauke. 1e-
go miejsce niebawem Maj. D. L. Asjes. W ostat-
nich dniach czerwca jednostki 79. Skrzydla wspieraly
alianckie oddzialy na wyspach Noemfoor na
zach6d od Biak, kt6re po kilku tygodniach walk znala-
zly w koricu pod Amerykan6w. 27 czerw-
ca B-25 atakowaly na wsch6d od Timoru,
a dwa dni p6iniej 12 holenderskich Mitchelli zbombar-
dowalo Penfoei. W tym samym czasie zaproponowano
na czterosilnikowe bombowce B-24
Liberator, ale spotkalo to z silnym sprzeciwem tak
Australijczyk6w, jak i. Amerykan6w. Ostatecznie zde-
cydowano wymienic najbardziej wyeksploatowane ma-
szyny 18 Sqn na nowe B-251-10, kt6re przybyly jui
w pierwszych dniach lipca.
Lipiec atakiem czterech Mitchelli na kon-
w6j zaopatrzeniowy, ale trafieri nie uzyskano. Sposr6d
107 misji bojowych wykonanych w
szosc polegala na atakowaniu cel6w naziemnych z bro-
ni pokladowej. W dniu 29 lipca 12 maszyn z 18 Sqn
udzial we wsp61nym nalocie na lotnisko Pen-
,
foei . Srednie bombowce 79 Wing neutralizowaly bazy
nieprzyjaciela na wyspach Tanimbar, Kai i Aru na mo-
rzu Arafura, na poludniowy zach6d od Nowej Gwinei.
Obrona przeciwlotnicza dawala we znaki Holendrom
i 19 sierpnia nad Langgoer zostal zestrzelony N5-210,
a tydzieri p6iniej w ten sam spos6b utracono N5-169
(kolo Larat). W pierwszych trzech tygodniach wrzes-
nia, gdy Alianci wy na Morotai w ramach przy-
gotowari do uderzenia na Filipiny, nad Langgoer stra-
cono kolejne dwa Mitchelle - 1 wrzesnia N5-214,
a 15 wrzesnia N5-222. 24 wrzesnia nad Jawq wykona-
no pierwszy lot ,propagandowy" - polegal on na
zrzucaniu nad zlokalizowanymi obozarni dla jeric6w
i intemowanych w okolicach Bandoeng i Batavia ulo-
tek o tresci podtrzymac ich na duchu- ,nie
traccie nadziei". Wainym z tego punktu widzenia byl
fakt, ie na kadlubach Mitchelli wymalowane byly ho-
lenderskie flagi. Ponadto wielokrotnie ostrzeliwano sie-
japoriskiego generalnego gubematora w Buiten-
zorg. Podobne loty wykonywano do stycznia 1945 roku.
W listopadzie nowym Australijczyk6w
w 18 Sqn zostal Sqn Ldr Gray, kt6ry ku swemu zasko-
czeniu odkryl, ie w jednostce iolnierze z 37 kraj6w
swiata! Gdy do 2 i 18 Sqn dotarly pierwsze B'-251-15,
nowym 18. Dywizjonu zostal Lt Col. Van
Haselen, a szefem sztabu Maj. Boot. Chociai Van Ha-
selen nie posiadal kwalifikacji do pilotaiu B-25, uczest-
niczyl w lotach jako drugi pilot. Starsze B-25D-20
i D-25 pozbawiono uzbrojenia i przebudowano do za-
dari transportowych (z miejscarni dla 15 pasaier6w).
W 18 Sqn lataly one do 1946 roku, kiedy to zostaly
przeniesione do 20 Sqn. Do korica paidziemika B-25
z 79 Wing zatopily uszkodzily 54 statki.
W dniu 6 listopada, gdy atakowano Waingapu wsr6d
wysp Sumba, okolo 1300 km na zach6d wzdlui morza
Timor, Mite helle prowadzone przez Maj. Boota zaatako-
waly japo:riski statek handlowy o wypomosci 10.000 BRT
10
i zatopily maly ( scigacz podwodnych
nr 18). 25 i 29 listopada dywizjon zatopil kolejne dwa
male statki.
18 grudnia cztery Mitchelle zaatak:owaly 400-tono-
wy statek zaladowany pojazdami mechanicznymi, zmu-
szaj'}c go do wyrzucenia na brzeg. Zostal on
nie ,dobity" przez Mitchelle z 2 Sqn RAAF. Dwa dni
p6iniej trzy samoloty z 18 Sqn zbombardowaly na szla-
ku Banka 900-tonowy Shoki Maru i nurkujqc z pulapu
915 metr6w na wysokosc maszt6w, bezposred-
nie trafienia w pomost. Statek stanql w plomieniach
i Holendrzy widzieli, jak zaloga statku skacze za hur-
ty, a on sam znika pod wod(!.
Od poczqtku 1945 roku Japonczycy wy-
cofywanie swoich oddzial6w do Indii W schodnich,
koncentrujqc na Sumatrze, Malajach i Indochi-
nach. Zmasowane ataki bombowe i szturmowe na Ti-
mor 1 stycznia, wiedzqc, ze J aponczycy bar-
dzo uroczyscie obchodzq N owy Rok. Zadaniem 18 Sqn
bylo rozpoznawanie i systematyczne niszczenie japon-
skiej zeglugi przybrzeznej. N aczelne dow6dztwo alianc-
kie nie chcialo jednak, zeby wyzwalanie Holender-
skich Indii W schodnich odbywalo przy udziale KNIL
- obawiano objaw6w wrogosci ze strony miejsco-
wej ludnosci. W zwiqzku z tym 25lutego 158lotnik6w
z 18 Sqn dol(!czylo do 2 Sqn w Jacquinot Bay na No-
wej Brytanii, podczas gdy pozostalych 586 pozostalo
w Batchelor. Zadaniem grupy w Jacquinot Bay bylo
zlamanie oporu resztek japonskich oddzial6w w rejo-
nie Rabaul. J ednak pewne nieporozumienia i op6inie-
nie przybycia statk6w transportowych spowodowaly,
ze osobisty protest do Gen. MacArthura wystosowal do-
w6dca holenderskiej armii, Gen. H. S. Spoor. Holend-
rom bardzo zalezalo na udziale w wyzwalaniu Indii
W schodnich.
W dniu 6 kwietnia na morzu Flores wykryto kon-
w6j kilku nieprzyjacielskich wiozqcych zol-
nierzy z Koepang. holenderskich Mitchelli
zbombardowalo konw6j z wysokosci okolo 3500 met-
r6w, a po nich do ataku przystqpily dwa dywizjony Au-
stralijczyk6w. stanowilo okolo 15 ja-
ponskich mySliwc6w, kt6re zestrzelily dwa australij-
skie Liberatory, Mitchelle wyszly jednak z akcji bez
strat. Zalogi 18 Sqn uzyskaly dwa trafie-
nia w kr(!zownik Isuzu, kt6ry odlqczyl od konwoju.
Nazajutrz wypatrzyl go w zatoce Bima amerykanski
okryt podwodny i poslal go na dno.
Na skutek interwencji Gen. Spoora 18 Sqn wszedl
w sklad 1st TAF w Morotai- skierowano tam
zJacquinot Bay. Wzi((la ona udzial w wyzwalaniu Bor-
neo. Caly dywizjon polqczyl sily 15lipca w Balikpapan
mi wschodnim wybrzezu Borneo (wykonywano stam-
zrzuty zywnosci i srodk6w medycznych dla bylych
wiyini6w oboz6w jenieckich na J awie, Borneo i Cele-
bes). Kolejnym dow6dcqjednostki zostal Lt. Col. R. E.
Jessurun. Zadania zrzut6w humanitarnych kontynuowa-
no r6wniez po zawieszeniu broni w sierpniu 1945 roku.
Ostatniq wersjq Mitchella dostarczonq Holendrom
byly B-25J-30, kt6re weszly w sklad 19 Sqn w czerw-
. cu 1945 roku. Og6lem w dzialaniach przeciw Japonii
18 Sqn stracil 19 samolot6w i 102 czlonk6w zal6g,
z kt6rych 25 bylo Australijczykami.
Po kapitulacji Japonii byly teatr dzialan wojennych
SWPA zostal przemianowany na SEAC (South-East
Asia Command). Sytuacja Holendr6w nie byla jasna,
bowiem pod koniec wojny J aponczycy zorganizowali
indonezyjskq armi(( i Jawie oraz Sumatrze przyznali
ograniczonq 17 sierpnia indonezyjscy nac-
jonalisci oglosili niepodleglosc, przejmujqc od Japon-
czyk6w wladz(( nad Jawq i poludniow'l Sumatrq. Woj-
ska okupacyjne SEAC wylqdowaly na Jawie, a holen-
derskie Mitchelle juz 21 wrzesriia oslanialy .lqdowanie
w Makassar australij skiej 7. Dywizji. si((
trwajqce ponad rok walki o przej((cie wladzy. Pod ko-
niec wrzesnia 18 Sqn powr6cil do transport6w huma-
nitarnych, przewozqc z lotnisk Kemajoran kolo Bata-
via ( obecnie Dzakarta) medykamenty, odziez i zyw-
nosc dla bylych japonskich oboz6w, a w dro-
dze powrotnej zabierajqc kobiety oraz dzieci, kt6re
ewakuowano do Australii. Podobne operacje wykony-
wano z lotnisk Malang, Surabaja i Semarang na wschod-
Lniej Jawie. W listopadzie caly personel RAAF zostal
wycofany z jednostki, a oficjalne rozwiqzanie struktur
RAAF w 18 Sqn nast'lPilo 25 listopada. Po uzupelnie-
niu personelu przez Holendr6w jednostka ponownie
weszla 15 stycznia 1946 roku do sluzby. Do 18 Sqn po-
wr6cily samoloty transportowe,
kt6re ponownie uzbrojono i przeniesiono do Tjililitan
kolo Batavia na Jawie, skqd razem z innymi Mitchella-
mi zostaly przeniesione na lotniska Balikpapan i Ma-
kassar do wsparcia wojsk naziemnych w walkach prze-
ciw nacjonalistom. ,Bali-Lombok Brigade" (cztery ba-
taliony holenderskiej piechoty zlozone z bylych jenc6w
wojennych oboz6w na wyspie Siam) zostaly przerzu-
AT Zatadunek bomb do Mitchelli z 320 Sqn na lotnisku Dunsfold w hrabstwie Surrey, wiosna 1944 roku
AT Loading bombs into no. 320 Sqn Mitchells at Dunsfold, Surrey, spring 1944
11
A Nos Mitchella II (8-258)
z 320 Sqn, Dunsfold, 1943 rok.
Pod oszkleniem noso no kodlubie
widoczny jest pomorm1czowy troj-
kqt, ktory byl oznoczeniem wszyst-
kich holenderskich Mitchelli
A Nose of a Mitchell// {8-258)
of no. 320 Sqn, Dunsfold, 1943.
Note the orange triangle on the
fuselage under the nose glazing,
applied as a national marking on
all Dutch Mitchells
T Oznoczenio 80 lotow bojowych
no nosie Mitchella z 320 Sqn. Sym-
bole te obromowujq ho-
lenderskiego znoku rozpoznow-
czego - pomoronczowy trojkqt
z czornq obwodkq
T 80 mission markings on the
nose of a no. 320 Sqn Mitchell. The
symbols are applied around the
miniature Dutch national marking:
orange triangle with black outline
cone przez Brytyjczyk6w na poludnie i wylqdowaly
2 marca kolo lotniska Den Pesar na Bali. Pod koniec
rniesiqca pobliskq Lombok.
Holenderskie lotnictwo planowalo przyszle opera-
cje, wykorzystujqc w tym celu N5-243 do lot6w roz-
poznawczych.
W dniu 9 marca Arrnia Indii Holenderskich rozpo-
powrotu na co za so-
bq przerzucenie z Australii i Nowej Gwinei jej jedno-
stek lotniczych. Do Kemajoran natychrniast przenie-
siono 19 Sqn, wyposazony w bombowce
B-25. W marcu podpisano uklad Linggdjati, sankcjo-
nujqcy utworzenie Unii Holendersko-lndonezyjskiej.
Oddzialy holenderskie musialy podjqc z indone-
zyjskirni gruparni terrorystycznyrni, w nie
zwiqzanyrni z rzqdem republikaiiskim. Czasarni trzeba
bylo oslaniac r6wniez konwoje z zaopatrze-
niem dla ludnosci cywilnej (zadania wykonywane ra-
zem z RAF). Podczas jednego z takich zadaii., 2 czerw-
ca, ogien z zierni strqcil kolo Pakan Baroe N5- 238.
W koii.cu Brytyjczycy uznali, ze Holendrzy powin-
ni sarni zalatwic swoje sprawy w lndonezji i wycofali
z dzialaii.. 14lipca dow6dcq wojsk holenderskich zo-
stal (pomirno oporu Amerykan6w) Gen. Spoor. Przez
caly rniesiqc cztery Mitchelle 18 Sqn z Kemajoran osla-
nialy konwoje na drogach. Dokonano reorganizacji sil
powietrznych, zmieniajqc Militaire Luchtvaart w Neder-
landse Luchtstrijdkrachten (LSK) podlegajqce dow6dz-
twu lotnictwa. W sierpniu na pokladzie jednego trans-
portowego Mitchella z 18 Sqn do Hagi udal Gen.
Spoor, aby przedyskutowac politycznq przyszlosc Indii
W schodnich i ewentualnq
Tymczasem LSK zostala podzielona na Luchtvaart
Commando Sumatra (LUCOSU) i Luchtvaart Comman-
do Java (LUCOJA). W Palembang na Sumatrze sforrno-
wano dywizjon rozpoznawczo-bombowy, 16 Sqn, kt6-
ry wyposazono w kilka wycofanych z 18 Sqn B-25J-5,
J-10 i J-15. Przeniesiono go na lotnisko Pingkal Pi-
nang na wyspie Banka, skqd wykonywal gl6wnie za-
dania ratownictwa morskiego. Sformowany w Tjilili-
tan transportowy 20 Sqn poczqtkowo r6wniez uzywal
kilku transportowych B-25, ale szybko zastqpiono je
amerykaii.skirni Douglasarni C-47.
Do zycia powolano r6wniez PVA (Photo Verken-
nings Afdeling- Rozpoznania Fotograficz-
nego ), w kt6rej uzywano B-25 z kame rami Fairchild
K-17. takiego samolotu tworzyli dwaj piloci,
radiooperator, obserwator, mechanik i operator kame-
ry, co stanowi znaczny kontrast w por6wnaniu z cztero-
osobowq zalogq podobnych maszyn uzywanych przez
RAF w Indiach.
Tymczasem wiele B-25J uzywanych przez 18 Sqn
zostalo zmodyfikowanych w Andir na Jawie na ,Stra-
fery". Oszklone nosy kadlub6w Mitchelli zastqpiono
metalowyrni, dostarczonyrni przez North American
Aviation Inc., posiadajqcyrni osiem karabin6w maszy-
nowych, co w polqczeniu z czterema burtowyrni kae-
marni dawalo ognia.
W roku 1947 powstaly Nederland Legerlucht-
macht (Sily Powietrzne Arrnii), co wiqzalo z reor-
ganizacjq lotnictwa. Wprowadzono znaki rozpoznaw-
cze w postaci przedwojennych kokard malowanych
w tyle kadluba i na obu powierzchniach skrzydel. Na
Mitchellach zrezygnowano z oznaczeii. N5-, wprowa-
dzajqc numery poprzedzone literq M. Zaczynaly siy
one od liczby 200, np. N5-129 otrzymal oznaczenie
M-329.
Chociaz Holendrzy calkowicie panowali w powie-
trzu nad Holenderskirni Indiarni W schodnirni, sytuacja
na zierni nie byla tak klarowna, szczeg6lnie na srodko-
wej Jawie, gdzie Republikanie ustanowili swojq stoli-
W innych terytorium Holen-
derskich lndii W schodnich, gdzie ludnosci
stanowili rnieszkaii.cy niemalajskiego pochodzenia, pa-
nowali Holendrzy. W polowie roku 194 7 rozmowy po-
kojowe zalamaly i walki rozgorzaly na nowo. Do-
w6dztwo Republikan6w wyremontowalo kilka samo-
lot6w bojowych oraz treningowych pozostawionych
przez Japoii.czyk6w i swoje gl6wne bazy lotnicze zor-
ganizowalo w Koeta Radja i szkole lotniczej Magoewo
niedaleko Djokjakarty.
W dniu 21 lipca Holendrzy pierwszq
policyjnq", atakujqc najpierw lotniska Republi-
kan6w, gdzie zniszczono 12 samolot6w. W tych akc-
jach wykorzystywano B-25 jako powietrzne stanowi-
ska dowodzenia do koordynacji dzialaii lotniczych ina-
ziernnych. Okazalo to szczeg6lnie przydatne pod-
czas polqczonej operacji lotnictwa i Marines na wyspie
Noesa Kambanga kolo portu Tjilatjap na poludniowym
wybrzezu Jawy, gdzie Mitchelle uczestniczyly r6wniez
w bombardowaniach z malej wysokosci. W trakcie
dw6ch tygodni dzialaii. ML wykonalo 2700 lot6w bojo-
12
wych. Samoloty PVA dostarczyly mn6stwa zdjyc, dziy-
ki kt6rym sporz'ldzono mapy do dzialan taktycznych.
Pod wplywem amerykanskiej Rady Bezpieczen-
stwa dzialania wstrzymano 4 sierpnia, gdy oddzialy ho-
lenderskie zblizyly siy do pozostaj'lcej w rykach Repu-
blikan6w Djokjakarty. Tego same go dnia nad Kali Ban-
teng zestrzelony zostal B- 25J-1 0 z numerem N5-230.
W styczniu 1948 roku na pokladzie amerykanskiego
transportowca wojska USS Renville prowadzono roz-
mowy o unii pomiydzy Holendrami a Republikanami.
Jednoczesnie Holendrzy umacniali swoje pozycje; w lu-
tym trzy B- 25 z 18 Sqn rozpoczyly dlugodystansowe
patrole w rejonie Jawy i Sumatry, wykorzystuj'lc jako ba-
zy wypadowe lotniska na Borneo i Celebes.
Na pocz'ltku maja PVA przeniosla siy do Den Pa- \
sar, sk'ld przez trzy nastypne miesi'lce jej Mite helle ope-
rowaly nad wyspami Soemba. Walki na Jawie wybu-
chly na nowo i Holendrzy poniesli kolejne straty tery-
torialne. Na pocz'ltku grudnia zdecydowano o podjyciu
kontrofensywy w celu zniszczenia gl6wnych sil Repub-
likan6w na Jawie i Sumatrze i przywr6cenia wladzy
Holendr6w w calych Indiach W schodnich. Zamierza-
no zaj'lc Djokjakarty i schwytac przyw6dc6w Republi-
kan6w. Druga , akcja policyjna" rozpoczyla siy 19 grud-
nia l'ldowaniem spadochroniarzy na lotnisku Magoe-
wo. Mitchelle wspieraly spadochroniarzy z powietrza,
a operacj'l dowodzil osobiscie Gen. Spoor z pokladu
B-25 z 18 Sqn. Startuj'lc z lotniska Semarang, Mitchel-
fe dostarczaly na teren walk kolejnych zolnierzy, amu-
nicjy i zaopatrzenie. Do konca dnia Magoewo zostalo
zdobyte, a republikanscy przyw6dcy, w tym prezydent
Sukamo i dow6dca lotnictwa Suriadarma, odlecieli do
niewoli na pokladzie transportowego B- 25.
W dziesiyc dni p6iniej podobn'l operacjy przepro-
wadzono na Sumatrze przeciwko lotnisku Djambi, oko-
lo 195 km na p6lnoc od Palembang- nie byla ona jed-
nak tak spektakulama, jak poprzednia. W ci'lgu trzech
tygodni prowadzenia drugiej ,akcji policyjnej" ML wy-
konalo 2403 loty bojowe.
14 maja 1949 roku niedaleko Kroja rozbil siy sa-
molot M-409 z 18 Sqn, w kt6rym poleglo osmiu lotni-
k6w, w tym dow6dca dywizjonu, Lt. Col. Jessurun. Tym-
czasem pod naciskiem ONZ w dniu 3 lipca 1949 roku
utworzyl siy republikanski rz'ld. Miesi'lc p6iniej w Ha-
dze rozpoczyto negocjacje, kt6re zakonczylo zrzecze-
nie siy przez Holandiy zwierzchnictwa nad W schodni-
mi Indiami, z wyj'ltkiem Zachodniej Nowej Gwinei
(kt6r'l Holendrzy utracili kilka lat p6iniej).
Mitchelle byly w tym samym czasie wymieniane
na samoloty Douglas B- 26 Invader. Procesu nie dopro-
wadzono do konca, poniewaz 27 grudnia holenderska
armia i lotnictwo zostaly rozwi'lzane. 1 marca 1950 ro-
ku PVA zostala wcielona do 18 Sqn, kt6ry nastypnie roz-
wi'lzano 26 lipca. Holendrzy pomagali jeszcze w orga-
nizowaniu Angkatan Udara Republik Indonesia (Sil Po-
wietrznych Republiki Indonezji) - AURI, przekazu-
j'lc im okolo 40 Mitchelli. Personel ML wcielono do
lotnictwa holenderskiej armii.
W czerwcu 1940 roku, po kapitulacji Holandii, na
terenie Anglii sformowano z lotnik6w holenderskich,
kt6rzy zdolali przedostac siy na Wyspy Brytyjskie,
T.,.. Mitchell NO-F z 320 Sqn o nozwie , Morgriet". No zdjQciU poniiej nie rna jeszcze wymolowonej litery indy-
widualnej ,,F" pod kobinq
.,.. Mitchell NO-F of no. 320 Sqn, named "Margriet". In the photo below the aircraft letter "F" is yet to be
applied under the cockpit
13
Odsnieionie somolot6w
z 320 Sqn w styczniu 194 5 roku.
No pierwszym plonie widoczno
jest moszyno NO-M z 27 symbo-
lomi lot6w bojowych
Removing snow from no.
320 Sqn aircraft in January 1945.
In the foreground is aircraft coded
NO-M with 27 mission markings
.A. ..olllllll Formocjo B-25J z 18 Sqn
w locie bojowym nod Jow'L prow-
dopodobnie 1948 rok. No somolo-
toch wymolowono nowe znoki roz-
poznowcze, kt6re byly wzorowone
no przedwojennej kokordzie. So-
moloty doprowodzone sq do ston-
dordu ,strofer6w" z osmiomo pof-
colowymi koemomi w nosie. Prze-
robki dokonoli Holendrzy, wyko-
rzystujqc omerykonskie zestowy,
zgromodzone w skfodnicy no wys-
pie Biok
.A...,.. A formation of no. 18 Sqn
B-25J's during a mission over Ja-
va, probably in 1948. The aircraft
display new national markings, si-
milar to the pre-war roundel. The
aircraft are converted into "straf-
ers" with eight 0.5 in. machine
guns in the nose. Conversion was
done by the Dutch, who used
American upgrade kits assembled
at the depot on Biak
320 Sqn. Pocz'ltkowo dywizjon ten, maj'lc na wyposa-
zeniu bombowce Lockheed Hudson, dzialal w ramach
Coastal Command i wykonywal patrole przeciw
tom podwodnym, eskortowal konwoje oraz sluzyl jako
jednostka ratownictwa morskiego. W polowie marca
1943 roku przeniesiono go do bazy Methwald w hrab-
stwie Norfolk zjednoczesnym przydzialem do 2nd Tac-
tical Air Force. Pod koniec tego rniesi'lca
zn6w przeniesiono, tym razem do Attlebridge, rozpo-
czynaj'lc jej przezbrajanie w samoloty bombowe B-25
Mitchell Mk II. Szkolenie polegalo pocz'ltkowo na
opanowaniu startu i l'ldowania, a potem lot6w w szy-
ku. 28 kwietnia stracono w wypadku przy l'ldowaniu
jednego Mitchella, a pod sam koniec szkolenia (30 lip-
ca) inna zaloga musiala wodowac przy brzegu po awa-
rii silnika. Trening za16g zakonczono w pierwszej po-
lowie sierpnia i 320 Sqn przeniesiono na lotnisko La-
sham w hrabstwie Hants. Pierwsza operacja rniala rniej-
sce 17 sierpnia- 12 Mitchelli z siln'l oslon'l
skierowano nad cele na wybrzezu Belgii i Francji. Cal-
kowite zachmurzenie spowodowalo odwolanie jednej
z formacji, ale maszyn zrzucilo bomby na
kolejowy w Calais. Mysliwce niernieckie nie interwe-
niowaly, poniewaz byly zbyt atakowaniem for-
macji B-17 leqcej nad Schweinfurt i Regensburg. Po-
niewaz nalot okazal malo skuteczny, po-
wt6rzono 20 sierpnia. Tym razem bomby ulokowano
idealnie w celu, ale jeden z Mitchelli zostal uszkodzo-
ny przez Flak i wodowal w kanale La Manche - za-
wyratowano. Operuj'lc nad Europ'l, Holendrzy ata-
kowali stanowiska dzial, stacje kolejowe, mosty, wy-
rzutnie rakiet V-1 oraz V-2, rniejsca koncentracji wojsk
i inne cele taktyczne. Dnia 25 paidziemika 1943 roku
stracono w jednej z takich akcji dwa Mitchelle, a rnie-
si'lc p6iniej jeszcze jednego.
W roku 1944 zadania nie ulegly zrnianie. W dniu
24 stycznia stracono dwie zalogi podczas nalotu na for-
tyfikacje w Pas de Calais. W lutym 320 Sqn przenie-
siono do bazy Dunsfold w hrabstwie Surrey, wl'lczajqc
go do 139 Wing wraz z brytyjskirni 98 i 180 Sqn. W ma-
ju kilka za16g na kr6tko przeniesiono na lotnisko Swan-
ton Morley, sk'ld atakowaly wyrzutnie rakiet V-1. W dniu
inwazji w Europie - 6 czerwca- holen-
derskie zalogi skutecznie wspieraly wojska naziem-
ne, uczestnicz'lc w akcjach w ramach operacji calego
139 Wing. Dywizjony Mitchelli podlegaj'lce RAF lata-
ly w tym czasie wyl'lcznie w formacjach zlozonych
z co najmniej dw6ch takich jednostek. 8 czerwca nad
Belgi'l zderzyly w powietrzu dwa Mitchelle pr6bu-
j'lce unikn'lc pocisk6w artylerii przeciwlotniczej- nikt
14
.., Holenderski B-25J z nieoficjolnymi znokomi rozpoznowczymi stoso-
wanymi w 18. Dywizjonie, stocjonujqcym w 1947 roku w Tjilitonu.
Zwracajq u w o ~ slody po zomolowonych omerykm1skich znokoch roz-
poznowczych
.., Dutch 8-251 with unofficial national markings used in no. 18 Squad-
ron, based at Tjilitanu in 1947. Note the traces of overpainted US national
markings
nie ocalal. Dwa dni p6iniej Holendrzy uczestniczyli
w slynnym nalocie na sztab niemieckiej Panzergruppe
West w Chateau de la Caine. Do konca miesi'lca 320 Sqn
stracil w akcjach bojowych jeszcze trzy Mitchelle.
Przez caly lipiec dywizjon uczestniczyl w zwalczaniu
cel6w w okolicy Caen, tracqc kolejne trzy samoloty.
R6wnie intensywny pod wzgl((dem lot6w bojowych
okazal siC( sierpien, w kt6rym stracono trzy samoloty,
a dwa inne zostaly powaznie uszkodzone. W paidzier-
niku 1944 roku dywizjon zostal przeniesiony na lotni-
sko B- 58 (Bruksela/Melsbroek) w Belgii, ana pocz'lt-
ku 1945 roku otrzymal Mitchelle Mk III. Ostatnie czte-
ry rniesi'lce wojny charakteryzowaly SiC( wzmozon'l
dzialalnosci'llotnictwa taktycznego i Mitchelle starto-
waly na akcj{( niemal kazdego dnia. 13 stycznia straco-
no kolejn'l maszyn((, a 9 lutego dwie inne zderzyly SiC(
w powietrzu. W dniach 29 kwietnia- 2 maja 1945 roku
Holendrzy stacjonowali tymczasowo na lotnisku B-11 0
w Achmer na terenie Niemiec, gdzie przeniesli siC( na
stale po zakonczeniu dzialan wojennych. Ostatni lot bo-
jowy wykonano 2 maja, gdy 11 holenderskich Mitchel-
li wzi((lo udzial w nalocie na stacj{( kolejow'l w Itzehoe,
kt6r'J: celnie zbombardowano. Po zakonczeniu wojny
320 Sqn zostal rozwi'lzany (w dniu 2 sierpnia 1945 ro-
ku) i Mitchelle zwr6cono Brytyjczykom.
320 Sqn ponownie powolano do zycia w roku 1949
jako jednostk{( patrolowania morskiego w holender-
skiej marynarce wojennej. Wyposazono j'l w 28 Mit-
chelli, Z kt6rych Wi((kSZOSC byla uzywana W tym dywiz-
jonie podczas wojny - zostaly one ponownie dostar-
czone przez RAF juz 6 marca 1947 roku. Pocz'lwszy
od roku 1951 B- 25 byly wymieniane na PV- 2, a ostat-
niego Mitchella spisano ze stanu 4 maja 1954 roku .
.., Pozbowiony uzbrojenio Mitchell M-348 (ex-N5-148, ex-42-32338).
Samolot ten przybyl do 18 Sqn w kwietniu 1943 roku, p6iniej rozbrojony
i stosowany do cel6w tronspartawych, no koniec uiywony joko moszyno
rozpoznanio fotogroficznego w PVO
.., Unarmed Mitchell M-348 (ex-N5-148, ex-42-32338). The aeroplane
was delivered to no. 18 Sqn in April1943, later its armament was remov-
ed and it was used for transport duties, eventually employed as photo-
reconnaissance machine by the PVO
-
T B-25 M-351 (ex-N5-151, ex-4232485) w slui-
bie fo!9groficzno-rozpoznowczej PVA (Photo Verken-
nings Afdeling), 1947 rok

15
T 8-25 M-351 (ex-N5-151, ex-4232485) in
photo-reconnaissance service PVA (Photo Verkennings
Afdeling), 1941
~ Mitchell z Krolewskich Holen-
derskich Sil Powietrznych z nowy-
mi znokomi rozpoznowczymi,
prowdopodobnie 1950 rok
~ Mitchell of the Royal Dutch Air
Force with new national markings,
probably 1950
Tabela 2
Niekt6re numery seryjne B-25 przekozanych Chinom
Numer Wariant Numer
seryiny USAAF seryiny
43-3870/4104 B-25J-1 3894
3896
3987
-- -
43-4105/4404 B-25H-1 4113-4114
4116
4124
4146
-
4183-4184
4186
4188-4189
4193
Numer Wariant
seryiny USAAF
43-4405/4704 B-25H-5
--
Numer
semny
4199
4201
4478
4481
4483
4587-4590
4662-4663
4668
4674
4678-4681
Chiny
Podczas II wojny swiatowej w ramach umowy
Lend-Lease chinskiemu lotnictwu dostarczono ponad
bombowc6w B- 25 w wersjach C i D, jak r6w-
niez 131 egzemplarzy B-25J. Wiele z nich sluzylo
w chirisko-amerykanskiej jednostce 23rd CACW (Chi-
nese-American Composite Wing), gl6wnie w 1st Bom-
bardment Group.
Po zakonczeniu wojny na Pacyfiku Mitchelle zna-
,
lazly na wyposazeniu 1. Grupy Srednich Bombow-
44-30911/31510 B-25J-30/32 31387-31388
c6w skladaj'lcej z czterech dywizjon6w bombo-
wych o numerach od 1 do 4. Razem z samolotarni Mos-
quito braly one aktywny udzial w zwalczaniu komu-
nistycznej partyzantki, a gdy w grudniu 1948 roku
Nacjonalisci musieli przeniesc na Tajwan, przele-
cialo tam r6wniez wiele chinskich Mitchelli. Niemnej
jednak kilka lub kilkanascie B-25 wpadlo w ko-
munist6w i zostalo wcielonych do ludowego lotnictwa.
Czy braly udzial w dzialaniach wojennych na terenie
Korei, nie wiadomo.
T Formacja B-2SJ z 1st Bombardment Group CACW w locie nod Chinami. Widoczne sq charakterystyczne znaki Kuomintangu- 12-ramienna niebieska gwiazda. Zwraca brak
niebieskich pas6w no sterach kierunku, kt6re byfy integralnq znak6w rozpoznawczych /via S. D. Johnson
T A formation of B-25J's of the 1 sf Bombardment Group CACW in flight over China. Kuomintang symbols: 12-point blue star, are visible. Note the absence of the rudder stripes in blue which
formed part of the national markings / via S. D. Johnson
16
Polskie Mitchelle
'
Mitchelle Dywizjonu 305
Jedyn! formacj! Polskich Sil Powietrznych, kt6ra uzy-
wala samolot6w North American B-25 Mitchell byl
305. Dywizjon ,,Ziemi Wielkopolskiej i Lidzkiej" im.
marszalka J. Pilsudskiego. Dywizjon ten prowadzil
dzialalnosc operacyjn! od kwietnia 1941 roku pod roz-
kazarni dow6dztwa lotnictwa bombowego (Bomber Com-
mand), wykonuj!C nocne misje bombowe przeciwko ce-
lom w Niemczech i Francji.
Z dniem 5 wrzesnia 1943 roku Dywizjon 305 zo-
stal przeniesiony ze skladu No.1 Group Bomber Com-
mand do lotnictwa taktycznego (2nd Tactical Air For-
ce, Fighter Command), zmieniajlc przy
tym dotychczasowq Bomber Command w Ingham
na lotnisko w Swanton Morley, nalezlce do 2nd Group
2nd Tactical Air Force. Nie byla to tylko formalna zmia-
na przynaleznosci, bowiem tym samym calkowitej zmia-
nie ulec mial charakter zadari. realizowanych przez za-
logi. W miejsce dotychczasowych nocnych misji w ra-
mach wielkich wypraw bombowych oczekiwano dzien-
nych wypraw bombowych na cele punktowe.
0 ile w czasie nocnych wypraw kazda z zal6g in-
dywidualnie realizowala swoje zadanie, teraz Dywiz-
jon mial pilnie przeszkolic w lotach w szyku oraz we
wsp6lpracy z innymi jednostkami. Nowym typem sa-
molotu, jakim od tej pory Dywizjon mial poslugi-
wac, byl Mitchell II ( odpowiednik amerykanskich B-25
w wersjach C i D).
przezbrajania Dywizjonu na Mitchel-
le oznaczalo takze, ze zalogi otrzymaly znacznie
nowoczesniejszy niz eksploatowane wczesniej Welling-
tony X. Polski personel bardzo szybko docenil
jakosciowq, zwlaszcza nowoczesne wyposazenie oraz
kornfort pracy zalogi. R6znica byla tak wyraina, ze Mit-
chelle wkr6tce bye nazywane ,Cadillacami".
Amerykari.skie bombowce wymagaly mniejszych za-
l6g, a mimo to byly wyposazone w wiele specjalistycz-
nych, w elektrycznie zasilanych urzldzeri.
i instalacji. Zdecydowano, ze polskie zalogi liczy-
ly cztery osoby (bez funkcji drugiego pilota).
Duz! nowosci'l byly zdalnie sterowane dolne wiezycz-
ki strzeleckie. Piloci po raz pierwszy mieli zetknqc
z samolotarni o podwoziu z kolem przednim.
Bior!C pod wszystkie zmiany organizacyj-
ne i szkoleniowe oraz stopien skomplikowania nowych
samolot6w, Dywizjon nie spodziewal zbyt szybkie-
go wejscia do akcji. Oceniano, ze to mozliwe
W koncu grudnia 1943 roku, zwlaszcza, ze S!Siaduj!CY
z polskim Dywizjonem w Swanton Morley 226. Dywiz-
jon RAF przeszkalal z Boston6w na Mitchelle blisko
pol roku (mimo ze Douglas Boston byl bardziej zblizo-
nq do Mitchella konstrukcjq niz Wellington).
Pierwszy tydzieri. szkoleri. uplyn!1 na intensywnych
wykladach i z obslugi nowego pokla-
dowego i wyposazenia, prowadzonych dla poszczeg61-
nych lotniczych specjalnosci. personelu latajqce-
go (zwlaszcza pilot6w) wyslano na specjalistyczne szko-
lenie na nowym typie samolotu do jednostek treningo-
wych, gl6wnie do 13 Operational Training Unit (O.T.U.).
W jednostce tej planowano nawet utworzenie w przy-
szlosci (w styczniu 1944 roku) specjalnej polskiej es-
17
T Jeden z polskich Mitchelli II
w wersji z silnikami wyposaiony-
mi w kolektory spalin. Wyrainie
widoczny jest charakterystyczny
ksztah skrzydel tego bombowca
z ku g6rze koricowka-
mi / via L. Musialkowski
T One of Polish Mitchell /Is in
the variant fitted with exhaust ma-
nifolds on the engines. The photo
shows clearly the wing profile as
seen head-on, with the tips angled
upwards / via L. Musialkowski
No tej i sq_siedniej stronie: Mitchel! II Fll92 (B-25( -NA), jeden z pierwszych, jakie otrzymal Dywizjon 305. wykonano
w Swanton Morley, najprawdopodobniej wkr6tce po dostarczeniu samolotu 19 wrzesnia 1943 roku, poniewai nie nosi on jeszcze ozna-
czen SM-L. Pilotowany przez F /lt. Rayskiego, Fl192 wziq_l udzial w pierwszej misji bojowej 5 listopada.
Samalot nosi wyraine slady przemalowania duiych powierzchni w miejscach, gdzie malowane sq_ oznaczenia dywizjonowe. Poprzednio
Fl192 sluiyl w 98. Dywizjonie RAF ( od wrzesnia 194 2 do konca czerwca 1943 roku) i stare oznaczenia po prostu zamalowano, praw-
dopodobnie farbq_ Olive Drab o innym odcieniu lub jej brytyjskim odpowiednikiem. Po odeslaniu z Dywizjonu 305, Fl192 sluiyl
w 226. Dywizjonie i nie powr6cil z lotu bojowego 19 czerwca 1944 roku.
zwraca uiycie myslnika w oznaczeniu numeru seryjnego, a takie szachownica o odwr6conych kolorach. lSniq_ce powierzchnie
no natarcia skrzydel i statecznik6w pionowych sugerujq, ie by/ to jeden z samolot6w, no kt6rych zdemontowano gumowq_
odladzajqcq Goodrich. Z biegiem czasu farba zostala zdarta, odslaniajqc lsniqcy metal. Dobrze widoczny jest takie niemalo-
wony fragment blochy ioroodpornej, umieszczony tui przy wylocie rury wydechowej silniko / via L. Musialkowski
This and facing page: Mitchell// FL192 (8-25[ -NA), one of the first examples delivered to No. 305 (Polish) Squadron. The photos
were taken at Swanton Morley, most probably soon after delivery of the aeroplane on 19 September 1943, as the codes SM-L are yet
to be applied. Flown by F /Lt. Rayski, FL 192 took part in the first combat mission on 5 November. The aeroplane shows clear signs of
repainting of large areas under the squadron codes. FL 192 previously served with no. 98 Squadron RAF (from September 1942 until
late June 1943) and the old codes were simply overpainted, probably with a different hue of Olive Drab paint or its British equivalent.
After it was given up by no. 305 Squadron, FL 192 served with no. 226 Sqn and failed to return from a sortie on 19 June 1944.
Note the dash in the serial number and the Polish national marking with reverse colour layout. The shiny appearance of the wing and
fin leading edges suggests this was one of the aircraft with the rubber Goodrich de-icing system removed. During service the paint
peeled off, and the bare metal started to show. Note also the unpainted heat-resistant skin panel near the engine exhaust outlet
/ via L. Musialkowski
kadry cwiczebnej, kt6ra rniala zostac zasilona persone-
lem polskim przydzielonym do 6 i 18 O.T.U. Na rniej-
scu, w Swanton Morley, bardzo przydali si(( brytyj scy
lotnicy z 226. Dywizjonu, kt6rzy rnielijuz znaczne do-
swiadczenia w lotach na Mitchellach.
0 tym, jak intensywnie zabrano si(( do realizacji
szkolen, moze swiadczyc zakres zaj((C, jakie realizowa-
no jeszcze przed dostarczeniem nowych samolot6w. Roz-
pocz((to szkolenia z zakresu budowy i eksploatacji no-
woczesnej instalacji tlenowej, rozrnieszczenia i sposo-
b6w uzycia zestaw6w pierwszej pomocy. z zapalem
zabrano Si(( za szkolenia w obsludze p6lcalowych ka-
rabin6w maszynowych, elektrycznie nap((dzanych wie-
i:yczek strzeleckich oraz testowano instalacje radiowe
VHF. Personel latajqcy przechodzil takze cwiczenia
w strzelaniu do rzutk6w.
W dniu 9 wrzesnia do Dywizjonu 305 dostarczony
zostal pierwszy Mitchell. Samolot o numerze FV937
(SM-K) zostal przyprowadzony z Dunsfold przez F/Lt
Rayskiego. W ciqgu kolejnych dziesi((ciu dni samolot
ten wykonal szereg lot6w w ramach zapoznania pilot6w
z nowym typem (loty po kr((gu i lqdowania). W tym
czasie swoje pierwsze loty na Mitchellu wykonal takZe
dow6dca trzysta piqtego, W /Cdr Kazirnierz Konopasek.
FV937 byl intensywnie uzywany przez kolejny ty-
dzieii, do czasu przyprowadzenia przez polskie zalogi
dw6ch kolejnych samolot6w. 19 wrzesnia z Dunsfold
W/0 KoczwarskiprzyprowadzilFL691 (SM-A), aF/Lt
Ray ski dzien p6iniej wy lqdowal przyprowadzonym
przez Snetterton Heath FL 192 (SM-L). S zkolenia i wy-
klady z eksploatacji nowego sprz((tU przebiegaly spraw-
nie, a kolejne samoloty dotarly do Swanton Morley juz po
trzech dniach: ponownie F/Lt Rayski- FL686 (SM-0)
oraz W/0 Koczwarski- FL201 (SM-B). Na koniec
wrzesnia Dywizjon dysponowal juz szescioma Mit-
chellami - po dostarczeniu przez F/Lt Rayskiego
FV923 (SM-E).
Praktycznie kazdy z ,lotnych" wrzesniowych dni
obejmowal trzy-cztery loty wszystkich dost((pnych sa-
molot6w, wykonywane kolejno przez wszystkie zalogi.
Typowy lot treningowy trwa11-1 ,5 godziny i obejmo-
wallot po kr((gu, starty i lqdowania oraz cwiczenia w za-
stosowaniu wybranego wyposazenia. R6wnoczesnie
szkolono nawigator6w w prowadzeniu operacji w dzien,
we wsp6lpracy z innyrni jednostkarni i eskortq mySliwskq.
Kolejnych pi((C Mitchelli polskie zalogi przypro-
wadzily z Dunsfold w pierwszym tygodniu paidziemi-
ka. Tym samym w ciqgu trzech tygodni Dywizjon otrzy-
mal niemal wszystkie Mitchelle, jakie rnialy kiedykol-
wiek zostac don dostarczone.
W paidziemiku rozszerzono zakres lot6w treningo-
wych, skupiajqc si(( na cwiczeniu lot6w w szyku, pro-
bach przeciqgni((cia oraz na lotach na jednym silniku.
Dolqczono takze cwiczenia w zakresie lqcznosci z uzy-
ciem pokladowych urzqdzen VHF oraz trening pilota-
zu (w tym lqdowan) w trudnych warunkach atmosfe-
rycznych.
Bardzo intensywny trening przyni6sl pierwsze awa-
rie i wypadki. 1 paidziemika 1943 roku wybuchl po-
zar na FV923 (SM-E). W czasie prac obslugowych na
ziemJ iskra w instalacji zasilania spowodowala zapale-
nie si(( silnika. Szcz((sliwie ogieii zostal szybko stlu-
.
rniony i uszkodzony samolot (zakwaliflkowany jako ka-
tegoria AC) wymagal jedynie niewielkiej naprawy sil-
nika i cz((sci jego instalacji zasilania. W samolocie tym
przydarzylo si(( takZe odpadni((cie pokrywy wyjscia
awaryjnego nad kokpitem w trakcie jednego ze start6w.
Znacznie groiniejszy wypadek stal Si(( udzialem
platowca FV911 (SM-S) juz 4 paidziernika. Tego dnia
zalogi Dywizjonu wykonywaly rutynowe loty treningo-
we, cwiczqc loty w szyku formacjarni dw6ch do czte-
rech samolot6w. Niedawno dostarczony FV911 wy-
startowal juz czwarty raz tego dnia, po raz drugi pilo-
towany przez Sgt St((pnia z zalogq F/0 Lernieszonek
(nawigator), Sgt Witek (radiooperator) oraz strzelec po-
kladowy Sgt Brulinski. Zaloga rniala w czasie lotu pro-
blemy z silnikiem i zdecydowala Si(( na awaryjne lqdo-
wanie poza wlasnym lotniskiem. W rezultacie samolot
rozbil si(( o 2 mile od lotniska, w rejonie Little Snoring,
a CZ((SC zalogi odniosla obrazenia (pilot i nawigator zla-
mali nogi). Lot ten jednak byl ostatnim dla FV911, po-
niewaz w wypadku zniszczony zostal caly prz6d kad-
luba, wyrwane zostaly takZe oba silniki. Stan samolo-
tu zostal oceniony jako kategoria E (nie nadajqcy si(( do
19
No tej i sqsiedniej stronie: FV948 by! przedostotnim Mitchellem dostorczonym Oywizjonowi. Somolot odpowiodo wersji 8-250-15.
Polski Oywizjon by! pierwszq liniowq jednostkq RAF, do kt6rej FV948 zostol przydzielony, widoczne sq slody zomolowonio oznoczen
USAAF, zwloszczo numeru seryjnego no sterze kierunku. Zwroco mocno folisto linio podziolu kolor6w komufloiu, spotykono no
somolotoch, kt6re opuszczoly w wersji 8-250. Szochownico zostolo umieszczono w typowym dlo polskich Mitchelli miejscu,
tym rozem jednok rna poprownq kolejnosc kolor6w. Utero ,M" z kodu dywizjonowego wyglqdo no wyroinie ciemniejszq, nii pozostole
czerwone elementy oznokowonio. Somolot wziql udziol w trzech misjoch bojowych w trzysto piqtym, p6iniej sluiyl tokie w 226. Oy-
wizjonie i w jednostkoch nieoperm:yjnych, zostol zlomowpny w czerwcu 1947 roku. Wydoje ie no tym somolocie nie zdemontowo-
no instolocji odlodzojqcej. Garno wieiyczko strzelecko zostolo obr6cona o 90 stopni, co ulotwiolo do niej i stonowilo typowq
przy parkowaniu somolotu / via L. Musiolkowski
This and facing page: FV948 was the one but last Mitchell delivered to no. 305 Squadron. The aeroplane was equivalent to the
8-250-15 version. The Polish squadron was the first front-line unit in the RAF that used FV948. Note traces of the overpainted USAAF
markings and of the serial on the rudder. The wavy colour division line dearly visible here appeared on aircrah that leh the factory as
B-25D's. The Polish marking is located in a spot typical for Polish Mitchells, and it has the correct colour layout. The letter "M" in the
squadron code appears distinctively darker than other red marking elements. The aeroplane took part in three combat missions in
no. 305. It later served with no. 226 Squadron and non-operational units, and was finally scrapped in June 1947. It seems that this
aeroplane retained its de-icing system. The upper turret is pointing sideways which provided better access and was a typical procedure
when parking an aeroplane / via L. Musialkowski
naprawy) i skreslony z rejestru juz po trzech dniach
sluzby w Dywizjonie i po odbyciu zaledwie lo-
t6w treningowych.
8 paidziemika Dywizjon 305 odwiedzil Naczelny
W6dz, general broni Kazirnierz Sosnkowski. Podobne
wizyty, kt6rym towarzyszylo odznaczen, nie
nalezaly w jednostkach PSP do rzadkosci. General Sosn-
kowski, nowo rnianowany na najwyzsze stanowisko
w PSZ po srnierci generala Sikorskiego, dokonywal
w tym czasie kolejnych wizyt we wszystkich polskich
jednostkach lotniczych. W tym przypadku warto jednak
zwr6cic ze przy okazji wizyty z ust Inspektora
Lotnictwa, plk. Mateusza IZyckiego, personel trzysta
piltego ofrzymal potwierdzenie poglosek o kolejnej
zmianie (na Mosquito) oraz przeznaczenia ope-
racyjnego Dywizjonu. Informacja ta nadeszla zaledwie
w miesi'lc po szkolenia na nowym typie
samolot6w i tak niespodziewana wiadomosc zostala
odnotowana w kronice Dywizjonu.
Pornimo tych zaskakuj'lcych zapowiedzi dalszych
zmian, nieoczekiwanie juz w koncu paidziernika Dy-
wizjon otrzymal rozkaz natychrniastowego
gotowosci operacyjnej, po zaledwie siedrniu tygod-
niach od dostarczenia pierwszego Mitchella. Do 27 pai-
dziernika caly personellotniczy Dywizjonu zd'lzyl wy-
konac zaledwie nieco ponad 200 lot6w (wliczaj'lc w to
loty, w kt6rych piloci dostarczali nowe samoloty do trzy-
sta picjtego). Ogrornna z tych lot6w (trwaj'l-
cych zazwyczaj od 0,5 do 1,5 godziny) polegala na
oswojeniu zal6g z nowym typem samolotu, ich zgra-
niu, a takze na nauce lot6w na malej wysokosci oraz
'
dziennych lot6w w szyku. Cwiczenie wsp6lpracy z in-
nymi dywizjonarni rnialo nast'lPic juz w warun-
kach bojowych.
W czasie intensywnych szkolen w lotach w szyku
26 paidziernika Sgt Illg unikn'll katastrofy, gdy oba sil-
niki w pilotowanym przez niego FL201 (SM-B) od-
m6wily posluszenstwa przy starcie. Illg wykazal nie
tylko duz'l klas'l w sztuce pilotazu, ale i dobrym opa-
nowaniem Mitchella - bezpiecznie posadzil samolot
.
na paste.
Po raz pierwszy polskie Mitchelle zostaly posta-
wione w stan gotowosci bojowej juz 3 listopada, ale
nie wykonano zadnych lot6w. z kolei 5 listopada przy-
padalo 25-lecie lotnictwa polskiego, na kt6re
przygotowywano skrornn'l uroczystosc. Mialo jed-
nak okazac, ze ten dzien Dywizjon uczci, przeprowadza-
j'lc pierwsz'l dzienn'l bombow'l w historii PSP.
Dzialania operacyjne polskich Mitchelli
W dniu 5 listopada 1943 roku cztery zalogi Dywizjonu
zostaly wyznaczone do udzialu w Operation No. 222,
polegaj'lcej na bombardowaniu ,instalacji specjalnych"
w rejonie Mimoyecques. Niernieckie instalacje okres-
lane oficjalnie przez Aliant6w jako ,specjalne" kryly
wyrzutnie V-1 i byly od dluzszego czasu obiektem in-
tensywnych obserwacji. W drugiej polowie 1943 roku
znacznie wzroslo zagrozenie w postaci nalot6w V-1
na na Wyspach Brytyjskich, st'ld stalo
ofensywy przeciwko wyrzutniom V-1.
Z tym dniem wi'lze r6wniez pocz'ltek dziennej
ofensywy Aliant6w przeciwko wszelkim wykrytym
instalacjom V-1 we Francji.
Operation No. 222 zostala przeprowadzona przez
jednostki wyposazone w bombowce B-26, a takZe dy-
wizjony 2 Group RAF, wyposaione w Bostony i Mitchel-
fe. Zalogi Dywizjonu 305, kt6re udzial w nalo-
cie 5 listopada to:
FV948, SM-Q (W /Cdr Konopasek, S/L Lagowski,
P/0 Kujawa, Sgt Dudziak);
- FL192, SM-L (FIL Rayski, FIL Kasprzyk, Sgt
Cander, Sgt Mamak);
FL691, SM-A (F/0 Mioduchowski, F/0 Paradysz,
Sgt Stankiewicz, Sgt Brulinski);
FV913, SM-C (W/0 Banaszuk, F/0 Kocon, Sgt
Witek, Sgt Baran).
formacji, w kt6rej znalazly polskie zalo-
gi, liczyla 24 Mitchelle (w tym 14 samolot6w z Dywiz-
jonu 226 oraz szesc z holenderskiego Dywizjonu 320).
Samoloty wystartowaly sz6stkarni o godzinie 15.10
i wraz z samolotarni Dywizjonu 320 ugrupowanie sfor-

21
..&. Wizyta genera/a Kazimierza Sosnkowskiego w Dywizjonie 8 pazdziernika 1943 roku by/a
takie okazjq do sfotografowania Mitchella FV937 SM-K. Obok Naczelnego Wodza na
widoczni sq takie (drugi od prawej} Generalny lnspektor Sil Powietrznych, Mateusz liycki
oraz adjutant gen. Sosnkowskiego, F /lt Czeslaw G/6wczynski (trzeci od prawej}. FV937 powstal
w wersji B-25(-25, wyposaionej jui w rury wydechowe systemu Claytona. Warto zwr6cic uwa-
na nietypowe umieszczenie szachownicy (niiej nii zwykle}, jest to jedyny znany przypadek
takiego na polskich Mitchellach. FV937 by/ pierwszym Mitchellem II dostarczonym
do Dywizjonu 305 9 wrzesnia 1943 roku przez F /Lt Rayskiego. By/ tei najintensywniej eks-
ploatowanym samolotem tego typu w trzysta piqtym, na kt6rym przeszkolila
pilot6w Dywizjonu. Nie wziql jednak udzialu w iadnym locie bojowym I via L. Musialkowski
T lnne spojrzenie na uroczystosc z 8 pazdziernika. FL686 (SM-0} by/ drugim Mitchellem
ustawionym tego dnia "dla dekoracji" po drugiej stronie hangaru I via L. Musialkowski
. '
I .
-

,_.
..
. -
'
. . ' .
J
. ...-
.-


- .
.
"\
..

. '
.,

. -..

1
.
. '
; .
..&. Visit of Gen. Kazimierz Sosnkowski, C-in-( Polish Armed Forces, in no. 305 Squadron on
8 October 1943, provided an occasion to photograph the Mitchell FV931 SM-K. The (-in-C is
accompanied, among others, by the G/(pt Mateusz liycki, the Genera/Inspector of the Air
Force {second from left) and F/Lt (zeslaw Glowczynski, Gen. Sosnkowski's AD( {third from
right). FV931 was built as a B-25( -25, fitted with (/ayton system exhausts. Note the non-
standard location of the Polish marking (/ower than usua/), the only known such exception on
Polish Mitchells. FV931 was the first Mitchell// delivered to No. 305 {Polish) Squadron, on
9 September 1943 by F /Lt Rayski. It was also the most extensively used aeroplane of the
type in no. 305, used to introduce most of Squadron pilots to the type. It never participated in
a combat mission, though I via L. Musialkowski
T Another view of the ceremony on 8 October. FL686 {SM-0) was the other Mitchell used as
decor, positioned at the other end of the front of the hangar I via L. Musialkowski
22
mowane zostalo przez trzy szesciosamolotowe , boxy".
Polskie zalogi wspominaly, ze samo nabieranie wyso-
kosci w chmurach, w locie cal'l formacjl, bylo nowos-
ciq i budzilo spore emocje. Misja ta stanowila dui'l no-
wosc w stosunku do doswiadczen z lot6w na Welling-
tonach, co zostalo odnotowane w kronice Dy-
WIZJOnu:
,,Przebijanie chmur na obcilionych maszynach w tak
duzej forrnacji bylo dla nas nowoscil. Obawy byly plon-
ne. Mitchell nabiera wysokosci jak balon - minuta
i 1500-stopowa wars twa srebrzystych lsniicych
jest pod narni. Widok cudowny ... 18 Mitchelli na tle

-
I

I








I
l

' .
.,... Personel Dywizjonu w oczeki-
waniu na uroczyste
przez Naczelnego Wodza odzna-
czen, w tym Krzyiy Walecznych.
Widoczny jest brak uzbrojenia
w nosie SM-0
I via L. Musialkowski
.,... Squadron personnel await
decorations to be made by the
(-in-( including Crosses of Valour.
Note the absence of armament in
the nose of SM-0 I via L. Musia/-
kowski
T Fl686 naleial do wczesniejszych egzemplarzy B-2SC, najprawdopodobniej ze zdemontowanq instalacjq odla-
dzajqcq. Samolot rna typowo rozmieszczone oznaczenia z szachownicq o odwroconych kolorach. Przed dostarcze-
niem do polskiej jednostki samolot sluiyl w 180. Dywizjonie RAF, natomiast po zdaniu Mitchelli przez Polakow jui
nie wrocil do sluiby liniowej I via L. Musialkowski
T FL686 was one of the early B-25Cs, most probably with the de-icing system removed. The aeroplane featur-
ed Polish markings in standard position but with the colour reversed. Prior to delivery to the Polish unit the aero-
plane served with no. 180 Squadron RAF. After the Poles gave up their Mitchells it never returned to operational
Flying I via L. Musia/kowski

41

,..


'
'
" ' J
'
\
\
.
I
'
23


.A. T sposr6d znonych polskich Mitchelli przedstowio SM-0. Worto zwr6cic ie no wszystkich prezentowonych
SM-0 rna zdemontowone przednie uzbrojenie. W bocznej przedniego oszklenio widoczne jest gniozdo uiywone do za-
montowonio dodatkowego koemu. Tokie no FL686 numer seryjny zostal nomolowony z myslnikiem. Obydwa zostoly wykono-
ne w Swanton Morley w toworzystwie licznych no tym lotnisku szybowc6w Horso, prowdopodobnie jeszcze przed wizytq Gen. Sosnkow-
skiego 8 paidzierniko / via L. Musiolkowski
(
t..,j
tJl
.A. T The largest number of the known photos of Polish Mitchells depict the SM-0. It is noteworthy that in all of the photos the
SM-0 has no armament in the nose. The additional machine gun mount is well visible in the side of the nose glazing. Also the serial of
,
FL686 was applied with a dash. Both these photos were taken at Swanton Morley, in company of Horsa gliders, numerous at that
station, probably prior to the visit of Gen. Sosnkowski on 8 October / via L. Musialkowski
A Jeszcze jedno SM-0
I via l. Musialkowski
A Another view of the SM-0
I via l. Musialkowski
bezkresnej, nieskazitelnej bieli. Widok widokiem, ale
jak sytuacja nie zrnieni, to rzadko kto chcialby bye
w sk6rze prowadzqcego P.W.] obserwa-
tora. Ma on wyprowadzic szyk na rniejsce spotkania
z Holendrarni [z 320. Dywizjonu] z doldadnosciq co do
minuty, jeszcze punktualniej stawic na z mys-
liwcarni, przekroczyc brzeg francuski w scisle ozna-
czonym rniejscu, no i znaleic eel; a tu bialy kozuch
chmur okrywa nie pozostawiajqc najrnniejsze-
go okienka."
Spotkanie z zalogarni holenderskimi odbylo
zgodnie z planem. Wobec sp6inienia mysliwc6w
eskorty, formacja Mitchelli obrala kurs bojowy, a oslo-
na wkr6tce zjawila na wyznaczonym rniejscu. Tak-
ze lot w eskorcie mysliwc6w byl dla Polak6w nowym
doswiadczeniem:
,0 oznaczonym czasie nikogo [mysliwc6w] nie
widac. Duza runda w prawo- sq. Ustawiajq lan-
cuszkiem po obu naszych stronach. Slychac przez ra-
dio ich rozmowy.
Opuszczamy w dalszym ciqgu zakryt'!
szczelnie chmurarni. Obserwatorzy otwierajq drzwi
bombowe dla spoziomowania celownik6w. Radiotele-
grafista melduje: - I.F.F. [Identification Friend or Foe
- ldentyfikacja Sw6j-Obcy] wylqczona.
Chmury konczq jak nozem. Ukazuje
nieco z przodu, prawie pod narni, brzeg. Wyszlismy ide-
alnie. Widocznosc slaba. Rozpoczynamy olbrzyrni luk
z zachodu na p6lnocny wsch6d. Maszyny 'chodzq', nie-
wielkie calym boxem. Lada chwila powinna ode-
zwac artyleria. Lecimy juz blisko 5 rninut [nad Fran-
cjq], a tu ani strzalu. wybra-
na marszruta.
Zblizamy do celu. Widac jasnoz6lte leje, slady
poprzedzajqcych nas o kilkanascie rninut Boston6w
i Marauder6w. Wreszcie wybuchy pocisk6w [artylerii].
Wysokosc strzelania bez zarzutu. Czasem o 10-jardo-
wej srednicy kule otaczajq szyk ze wszystkich stron, Sq
boxarni. Cel przed narni. Wydaje przeraza-
jqco maly. Otwieram drzwi bombowe. Najgorsze kil-
kadziesiqt sekund. Pociski [artylerii] towarzyszq nam
w dalszym ci'!gu, jest ich coraz Cel wchodzi na
celownik, rzut oka na prowadzqcego, potem znowu na
celownik. Cel w krzyzu [celownika]. Naciskam na spust,
osiem zielonoszarych cygar [bomb
sypie w d6l. Sprawdzam dla pewnosci, czy cos nie
zostalo. wybuchy swoich bomb - Sq dlugie,
pocieszam ze Sq w jakichs zabudowaniach. Scho-
dzimy w d6l. Szybkosc rosnie: 260 .. . 280 ... 300 mil.
W rninut p6iniej widac sterczqce nad chmurarni
balony Dover'u.
Po p6lgodzinie lotu jestesmy nad baz'l. Pierwsze
polskie 16.000 ft w dzien, w 25 lat po pierwszym pol-
skim locie bojowym, dostarczone zostalo z Wysp Bry-
tyjskich na wlasciwe rniejsce."
Co ciekawe, oficjalna odprawa przed lotem nie
przewidywala informowania zal6g, co wlasciwie
dzie celem ich bomb. Wbrew relacji kronikarskiej, te-
go dnia formacja Boston6w z Dywizjon6w 88 oraz 107
zostala odwolana i nie przeprowadzila ataku. Pow6d
byl prozaiczny: Bostony w przeciwienstwie do Mit-
chelli nie byly wyposazone w Gee umozli-
wiajqcq bombardowanie w warunkach silnego zachmu-
rzenia. Opisywany ostrzal artylerii przeciwlotniczej roz-
poczql w rejonie Desvres i nasilal w zbli-
zania formacji do celu.
Polskie Mitchelle wr6cily nad ten sam eel juz 8 lis-
topada, w ramach Operation No. 223. Tym razem Dy-
wizjon wyslal cztery zalogi w sldadzie:
FV948, SM-Q (FIL Rayski, S/L Lagowski,
FlO Tacik, Sgt Cander, Sgt Mamak);
FL686, SM-0 (F/0 Poplawski, FIL Aduckiewicz,
Sgt Witek, Sgt Twardowski); '
FV913, SM-C (Sgt Illg, F/0 Wqsikowski, Sgt
Bokros, Sgt Polaczek);
FV923, SM-E (Sgt Szarek, FIL Kasprzyk, Sgt
Smula, Sgt Basaj) - zapasowy.
Zgodnie z typowq praktykq, Dywizjon wyslal sa-
molot zapasowy (SM-E), na wypadek awarii kt6regos
z pozostalych Mitchelli i koniecznosci zawr6cenia przed
zrealizowaniem zadania. Jesli nie bylo takiej potrzeby,
zapasowa zaloga czasem kontynuowala ale w tym
przypadku SM-E zawr6cil do bazy po spotkaniu for-
macji z mysliwcarni eskorty. Ostatecznie trzy zalogi
bombardowaly oba konce tunelu wiodqcego pod wzg6-
rzem wraz z budowan'!liniq kolejowq. Kazda z zal6g
26

zrzucila po cztery bomby tysiqcfuntowe, a wyniki bom-
bardowania oceniono znacznie lepiej niz w przypadku
pierwszego nalotu, rnimo silniejszego niz za pierw-
szyrn razem ostrzalu Flaku.
Ogien artylerii przeciwlotniczej w rejonie celu byl
tyrn razern znacznie silniejszy: jego ofiarq padl jeden
z Mitchelli z Dywizjonu 226 (FV927), kt6rego zaloga
wyskoczyla ze spadochronarni . Wszystkie samoloty
trzysta piqtego odniosly lekkie uszkodzenia od odlam-
k6w, ale powr6cily do bazy bez dalszych przeszk6d.
Mitchelle Dywizjonu 305 zostaly wyslane na trzeci
lot bojowy 10 listopada, na eel w rejonie Pas de Cala-
is. Trzy zalogi, kt6re dolqczyly do samolot6w Dywiz-
jonu 226, zabraly ladunki skladajqce si<( z czterech bomb
tysiqcfuntowych. Wobec kompletnego zachrnurzenia
nad celem, bomby zostaly zrzucone na zaobserwowa-
ne przez luk<( w chrnurach stanowiska artylerii w rejo-
nie Cap Gris Nez. Zrzut nastqpil ,na prowadzqcego",
w rnornencie zaobserwowania zrzutu przez samolot
prowadzqcy formacj<( . W nalocie wzi<(ly udzial nast<(-
pujqce zalogi :
- FV913, SM-C (W/0 Banaszuk, F/0 Kocon, Sgt
Srnula, Sgt Baran);
- FL691, SM-A (F/S Kujawa, Sgt Perycz, Sgt Ta-
raszkiewicz, Sgt Dudziak);
- FV923, SM-E (F/S Bielicki, F/0 Bujak, Sgt Stan-
kiewicz, Sgt Wijtyk) .
Poniewaz wlasciwy eel byl calkowicie zasloni<(ty
chrnurarni, zadna z zal6g nie byla w stanie ocenic wy-
nik6w bombardowania. W sklad eskorty mysliwskiej
tego dnia wchodzily takie Spitfire z polskich Dywizjo-
n6w 302 i 317. Juz nast<(pnego dnia polskie Mitchelle
poderwano do lotu bojowego po raz czwarty (Opera-
tion No. 225). Powt6rzono nalot na eel wyznaczony
poprzedniego dnia, lecz tym razem widocznosc nad ce-
lem byla doskonala. Sklad polskiej CZ<(SCi wyprawy
z 11 listopada przedstawial si<( nast<(pujqco:
- FL691, SM-A (F/LRayski, S/L Lagowski, Sgt
Cander, Sgt Mamak);
- FV913, SM-C (Sgt Szarek, FIL Kasprzyk, Sgt
Srnula, Sgt Basaj);
- FV923, SM-E (Sgt Walczyk, F/0 Tacik, Sgt Wi-
tek, Sgt Brulinski).
Mimo generalnie slabej obrony, FL691 odni6sllek-
kie uszkodzenia prawego skrzydla od ognia artylerii
przeciwlotniczej . Tym razem wysoko oceniono eel-
nose bombardowania. Tyrn samym wyprawa z 11 lis-
topada byla ostatniq przed kilkudniowq przerwq oraz
ostatniq, jakq Dywizjon przeprowadzil z lotniska
w Swanton Morley.
Prawdziwa tragedia rozegrala si<(, jeszcze w Swan-
ton Morley, 14listopada 1943 roku. Tego dnia szesc za-
l6g Dywizjonu zostalo wyznaczonych do treningu i do-
skonalenia lotu w szyku. Kolejno startowaly Mitchelle
pilotowane przez F/0 Mioduchowskiego (SM-A), F/S
Kujaw<( (SM-B), F/Lt Orlinskiego (SM-C), Sgt Wal-
czyka (SM-E), oraz Sgt Szarka (SM-Q), natorniast start
F/S .Anglika na FV941 (SM-D) zakonczyl si<( katastro-
fq. Naoczni swiadkowie widzieli, jak bombowiec po
.
oderwaniu Si<( od zierni stromo nabieral wysokosci
z dziwnym zwisem na skrzydlo, aby po chwili bez ostrze-
zenia zwalic si<( na skrzydlo i roztrzaskac w Colkirk
kolo Falkenham. W wypadku i pozarze srnierc ponio-
sla cala zaloga, w sklad kt6rej wchodzili F/0 Walery
Stanislaw Fuchs (nawigator), F/Sgt Henryk Anglik (pi-
lot), F/Sgt Marian Andruszk6w (radiooperator, kt6rego
brat Tadeusz zginql w Bitwie o Angli<( w Dywizjonie
303) oraz Sgt Jan Twardowski (strzelec pokladowy, mlo-
dy ochotnik z Kanady). Byl to najwi<(ksza katastrofa
w historii sluzby polskich lotnik6w na Mitchellach, jej
przyczyny nigdy nie udalo si<( wyjasnic.
Inna przygoda spotkala 17 listopada F/0 Miodu-
chowskiego, kt6ry wraz z Sgt Jaworowskim dokony-
wal oblotu FL182 (SM-P). Pilot zdecydowal Si<( na lq-
dowanie bez podwozia po tym, jak lewy silnik zapalil
si<( w czasie startu z lotniska w Swanton Morley. Przy-
musowe przyziernienie - pornimo wypadni<(cia poza
pas startowy - wyszlo Mioduchowskiemu tak gladko,
27
T Anonimowy Mitchell z Dy-
wizjonu 305 w opofoch. Mimo
broku widocznego numeru seryj-
nego moino stwierdzic, ie prow-
dopodobnie chodzi o FV9ll
(SM-S), ktory ulegf wypodkowi
4 poidzierniko pod Little Snoring.
Somolot jest podnoszony zo po-
mocq diwigu i poduszek powietrz-
nych. Pomimo pozornego broku
zniszczen, zostof spisony z rejestru
z powodu znocznych uszkodzen
strukturolnych (zniszczony przod
kodfubo, noruszone mocowonie
silnikow) I via L. Musiolkowski
T A rather anonymous-looking
Mitchell of no. No. 305 (Polish)
Squadron in distress. Although the
serial number is not visible, it can
be said that this is probably
FV911 (SM-S) that suffered an
accident on 4 October at Little
Snoring. The aeroplane is being
lifted with a crane and airbags.
Although it looks relatively un-
damaged, it was written off due to
significant structural damage (de-
stroyed forward fuselage, damag-
ed engine mounts) / via L. Musial-
kowski
28
Mitchell FL201 SM-B
rozgrzewajqcy silniki przed star-
tern, zostaly wykonane
prawdopodobnie w Losham w lis-
topadzie 1943 roku. Samalot nosi
slady zamalowywania poprzednich
oznaczen 98. Dywizjonu RAF oraz
numeru seryjnego USAAF no ste-
rze kierunku. No znanych
ciach FL20 1 wid a(, ie podobnie
jak FL686 (SM-0), takie ten sa-
molot nie miaf uzbrojenia
w oszklonym nosie / via L. Musiol-
kowski
<IIIII Mitchell FL20 1 SM-8
warms up the engines before
take-off. The photos were probab-
ly taken at Lasham in November
1943. The aeroplane shows traces
of overpainted no. 98 Squadron
markings and USAAF serial on the
rudder. Known photos of FL201
show that, similar to FL686
(SM-0 ), this aeroplane had no
armament in the nose / via L. Mu-
sialkowski
'

i.e samolot zostal tylko nieznacznie uszkodzony, a obaj
lotnicy wyszli bez szwanku. Raport sporzqdzony po tym
wypadku nie tylko potwierdza niewielkie uszkodzenia
Mitchella (kategoria AC), ale chwali takie prawidlowq
pilota. 20 listopada FL182 trafil do naprawy
do 64 Maintenance Unit, a jui 30 listopada wr6cil do
Dywizjonu 305.
Wkr6tce potem, 18 listopada, Dywizjon zostal prze-
bazowany na nowe lotnisko w Lasham. Tym samym
trzysta piqty zostal wlqczony do 138 Skrzydla 2 Grupy
2 TAF. Pierwsze loty treningowe z nowego lotniska wy-
konano 23 listopada.
Dywizjon 305 wyslal swoje Mitchelle na ostatni lot
bojowy 26listopada. Po odwolaniu porannej rnisji z po-
wodu zlej pogody, dwa samoloty Dywizjonu zostaly
wyslane w ramach Operation No. 226 na bombardowanie
instalacji w Martinvast. Trzy fale bombowc6w dotarly
nad eel przy dobrej widocznosci i oba polskie Mitchel-
le mogly celnie zrzucic po cztery bomby tysiqcfunto-
we z pulapu 12 st6p. Pornimo ostrza-
lu artylerii, samoloty powr6cily bez przeszk6d do La-
sham (prowadzqcy 180. Dywizjon utracil trzy Mitchelle).
Ostatni lot bojowy przeprowadzily zalogi, kt6re wlasnie
powr6cily z przeszkolenia w Operational Training Unit:
SM-Q, FV948 (Sgt Bakalarski, F/0 Zqbik, Sgt
Kolbuszowski, Sgt Irnielski);
FV976 (Sgt Wolski, F/0 Marczewski, Sgt
PagieUo, Sgt Gryganiec).
'
Samolot FV976 (SM-R) byl ostatnim, dwunastym
Mitchellem, dostarczonym do Dywizjonu 12 listopada
przez W /0 Banaszuka, a rnimo to zdqiyl wziqc udzial
o locie bojowym.
Generalnie w okresie aktywnosci bojowej polskich
Mitchelli spotkania z samolotarni Luftwaffe naleialy do
rzadkosci. Z jednej strony silna eskorta myiliwska, z dru-
giej wyrniatania prowadzone przez mysliwce skutecz-
nie zapobiegaly ewentualnym atakom na bombowce.
Poza wyrnienionyrni wczesniej wypadkarni, awaria
nie takie dow6dcy Dywizjonu, W /Cdr Kono-
paska. 29 listopada pilotowal on FV923 SM-E i lqdu-
jqc w Lasham w warunkach slabej widocznosci, w kla-
syczny spos6b ,przesmarowal" mokre trawiaste lotni-
sko, lekko uszkadzajqc przy tym pechowego FV923.
Uszkodzenie tego samolotu zbieglo z przygotowa-
niarni do zdawania Mitchelli i ich przez
Mosquito. Po zakwalifikowaniu 1 grudnia do naprawy
(do 12 Maintenance Unit), FV923 nie powr6cil jui na
stan trzysta piqtego.
29

--
'
30
<IIIIIIJil.- B-25C-25 SM-E z silnika
mi wyposaionymi w system indy-
widualnych rur wydechowych
Claytona, powszechnie stosowany
w p6iniejszych wersjach bombow-
ca. Samalot sfotografowano w lis-
topadzie w Lasham. W tydzien po
dostarczeniu do Dywizjonu FV923
mial paiar silnika w czasie pr6b
naziemnych ( 1 paidziernika). Po
nieobecnosci, dopiero
w poczqtkach listopada powr6cil
do sluiby w Dywizjonie i zdqiyl
wziqc udzial w trzech misjach bo-
jowych. Drugi wypadek zdarzyl
29 listopada, kiedy to dow6dca
Dywizjonu, W/Cdr Konopasek,
lekko uszkodzil SM-E przy lqdo-
waniu. Zwraca szachownica
o odwr6conych kolorach, lagadnie
falista linia podzialu kolor6w ka-
muflaiu oraz numer seryjny na-
malowany bez myslnika, a takie
brak czerwonej linii ostrzegawczej
no wysokosci kokpitu / via l. Mu-
siolkowski
B-25(-25 SM-E had en-
gines fitted with Clayton individual
exhaust system, commonly used
in later versions of the bomber.
The aeroplane was photographed
in November at Lasham. A week
after delivery to no. 305 FV923
suffered engine fire during ground
runs on 1 October. After a month's
absence it returned to the squad-
ron in early November and took
part in three combat missions. It
suffered another accident on
29 November when the squadron
0( W/Cdr Konopasek, slightly
damaged the SM-E during land-
ing. Note the Polish marking with
reversed colours, the gently wavy
camouflage colour division line,
the serial number without a dash,
and the absence of red warning
stripe at the cockpit / via L. Mu-
sialkowski
'
Po okresie bardzo intensywnych lot6w treningo-
wych oraz po udziale w zaledwie rnisjach bojo-
wych, Dywizjon stan'll przed koniecznosci'l
cia przeszkalania na nowy typ samolotu. na Mit-
chellach traktowano jednak powaznie i Dywizjon kon-
tynuowal loty treningowe. J ak zanotowano w Kronice
Dywizjonu, Polacy uznali, ze dobre obeznanie z Mit-
chellami moze jeszcze w przyszlosci przydac. Og6-
lem w pilotazu Mitchelli przeszkolilo 17 pilot6w
Dywizjonu 305 oraz znaczna liczba personelu lataj'lce-
go innych specjalnosci (nieco liczniejsza niz wymaga-
na dla zapewnienia czteroosobowego skladu zal6g).
W surnie od 5 do 26 listopada Dywizjon wzi'!l udzial
w wyprawach bombowych, wykonal 15 lot6w
bojowych i zrzucil 60.000 funt6w bomb burz'lcych.
Formalny rozkaz zaprzestania lot6w na ,Cadilla-
cach" i niezwlocznego przeszkalania na
nowy typ samolotu trzysta pi'ltY otrzymal 3 grudnia.
31
T Mitchell II FV913, zbudowany w wersji 8-25( -20-NA, otrzymal w Dywizjonie 305 oznaczenie SM-C. Bra/ on
udzial w liczbie misji bojowych sposr6d wszystkich Mitchelli Dywizjonu (w czterech z by/ nato-
miast stosunkowo malo wykorzystywany w lotach szkolnych. Mimo ie Dywizjon 305 by/ jedynq bojowq jednostkq,
w jakiej sluiyl, to zostal skreslony z rejestru RAF dopiero w czerwcu 1947 roku. Na samolocie namalowano sza-
o prawidlowej kolejnosci kolor6w i w typowym dla polskich Mitchelli miejscu, brak natomiast na kadlu-
bie czerwonego pasa ostrzegawczego, malowanego w plaszczyinie wirujqcego smigla / via L. Musiolkowski
T Mitchell II FV913, built as a 8-25( -20-NA, was coded SM-( in no. 305 (Polish) Squadron. It took part in the
largest number of combat missions of all the Mitchells of the squadron (four out of five), but was relatively little
used in training flying. Although no. 305 (Polish) Squadron was the only operational unit to use it, the aeroplane
was struck off RAF charge as late as June 1947. The aeroplane displayed regulation Polish markings in the stan-
dard location. Note the absence of red warning stripe on the fuselage, usually applied in the propeller disc plane
/ via L. Musialkowski
Juz 4 grudnia 1943 roku Dywizjon rozpoczql szkolenie
personelu w obsludze samolot6w Mosquito, a 12 grudnia
mial miejsce oblot pierwszego Mosquito.
Zaangazowanie Dywizjonu 305 w intensywne i
czqce przeszkolenie na Mitchelle trudno zaliczyc do
decyzji. Bardzo szybkie szkolenie oku-
pione zostalo stratqjednej zalogi, a caly wysilek znalazl
niewielkie wykorzystanie w lotach bojowych. Prak-
tyczna zdolnosc bojowa Dywizjonu w okresie uzytko-
wania Mitchelli zaledwie jednej eskadry. Mit-
chell okazal jedynie epizodem w historii jednostek
PSP, bowiem zadna z polskich jednostek nie miala oka-
zji wykorzystac doswiadczen Dywizjonu 305. Wraz
z Mosquito rozpoczql zupelnie nowy etap dzialalno-
sci jednostki, wymagajqcy zdobycia niemal zupelnie
odmiennych i doswiadczen potrzebnych
w lotach szturmowych i bombardowaniach z lotu ko-
szqcego. byl kolejny okres szkolenia
na nowym typie samolotu i dostosowywania do no-
wych zadan.
Pojawily takZe nowe, pilne potrzeby wykorzys-
tania dotychczasowego personelu latajqcego Dywizjo-
nu, juz bez zwiqzku z lotnictwem taktycznym. Dwuo-
sobowy sklad zal6g Mosquito pozwolil na przekazanie
znacznej liczby lotnik6w do innych polskich jednostek,
kt6re rozpaczliwie potrzebowaly w tym okresie
uzupelnien, aby pozostac w linii.
Znaczna bardzo doswiadczonych lotnik6w
wszystkich specjalnosci zostala przekazana juz w grud-
niu 1943 roku do polskich jednostek latajqcych na sa-
molotach czterosilnikowych (gl6wnie do Dywizjonu
300 na Lancastery oraz wkr6tce takze na Halifaxy i Li-
beratory w Eskadrze 1586 i Dywizjonie 301). Poza gru-
pq, kt6rakontynuowala na amerykanskich Libe-
ratorach, raczej trudno stwierdzic, aby doswiadczenia
z Mitchelli mialy szersze zastosowanie.
Plusem okresu dzialan na ,Cadillacach" mozna na-
zwac lotnik6w znajqcych gl6wnie Welling-
tony ze znacznie nowoczesniej szym Polskie
zalogi wspominaly o respekcie i uznaniu dla nowych sa-
molot6w, cenily sobie pracy i logiczne rozpla-
nowanie stanowisk. Pewnych klopot6w technicznych
eksploatacja skomplikowanej i kaprysnej
instalacji dolnej wiezyczki strzeleckiej, a takze apara-
tury radiowej VHF. Mitchelle nalezaly jednak bez wqt-
pienia do samolot6w znacznie nowszej generacji.
Zestowienie somolot6w Mitchel/ II uiywonych przez Dywizjon 305
Numer Oznaczenie
RAF
Wersja Numer AAF Data dostarczenia Uwagi
do Dywizjonu 305
FL182 SM-P B-25C-NA 41-12575 4 pozdzierniko Uszkodzony 17.1 1.1943
-------- --- -------------
FL192 SM-L B-25C - NA 41-12725 19 wrzesnio

FL201 SM-B B-25C-NA 41-12577 22 wrzesnia
---.. .............
FL686 SM-0 B-25C-NA 41-12572 22 wrzesnia
---- --
FL691 SM-A B-25C-NA 41-12688 19wrzesnio

FV911 SM-S B-25C -20-NA 42-64633 1 pozdzierniko Rozbity w wypodku 4.10.1943

FV913 SM-C B-25( -20-NA 42-64635 1 pozdzierniko Cztery loty bojowe w 305.
------------------- .... ...-.---............ ------..,-...--....-co
FV923 SM-E B-25( -25-NA 42-64736 24 wrzesnio Uszkodzony 29.11.1943
FV937 SM-K B-25C -25-NA 42-64750
FV94 1 SM-0
FV948 SM-Q
----
FV976 SM-R
B-250-15-NC 41-30419
B-250-15-NC 41-30477
B-250-15-NC 41-30843
-----
9 wrzesnia liczba lot6w
7 pozdziernika Zniszczony w kotostrofie 14.11 .19 43
18 pozdziernika
------------- ----
12 listopoda
Mitchelle II ui:ywane przez Polakow
Dokumentacja Dywizjonu wymienia 12 Mitchelli II,
jakie zostaly dostarczone na jego stan. Tym samym Dy-
wizjon nigdy nie uzyskal etatowego stanu 16 + 2 zapa-
sowych samolot6w, jaki przewidywaly dokumenty In-
spektoratu Lotnictwa sporzqdzone w drugiej polowie
sierpnia 1943 roku.
Zestawienie na tej stronie podsumowuje podsta-
wowe dane poszczeg6lnych platowc6w.
Wl:1rew informacjom podawanym w niekt6rych pu-
blikacjach, polskich Mitchelli II nalezala do
wersji B-25C, a jedynie trzy (FV941, FV948, jak r6w-
niez FV976) odpowiadaly wersji D p6znych blok6w pro-
dukcyjnych. samolot6w serii FL nalezalo do naj-
wczesniejszej serii wersji B-25C wyprodukowanej w za-
kladach w Inglewood (bez oznaczenia bloku produkcyj-
nego ). Pozos tale cztery samoloty w odmianie C-20/25
mialy niekt6re elementy wyposazenia charakterystycz-
ne dla wersji B-25D, m.in. indywidualne rury wyde-
chowe systemu Claytona w miej see kolektora spalin.
Szesc maszyn w wersji C pochodzilo z partii 129 sa-
molot6w dostarczonych Wielkiej Brytanii w ramach kon-
traktu AC-16070, a trzy inne (FV911, FV913 i FV923)
w ramach kontraktu AC-27390. Trzy pozostale maszy-
ny w wersji D nalezaly do partii 208 samolot6w objy-
tych kontraktem AC-19341.
Samoloty oznaczone numerami seryjnymi RAF za-
czynajqcymi od FL dotarly do Wielkiej Brytanii lo-
tem trasq p6lnocnq przez w okresie czerwiec-
-lipiec 1942 roku, natomiast samoloty serii FV przyle-
cialy na Wyspy Brytyjskie w maju-czerwcu 1943 roku
(przybycie ostatniego FV97 6 odnotowano 26 sierpnia
1943 roku).
Do najbardziej zasluzonych samolot6w sposr6d
calej dwunastki nalezal bez wqtpienia FV913 (SM-C),
kt6ry bral udzial w czterech sposr6d lot6w bo-
jowych. Z kolei najdluzej sluzyl w Dywizjonie FV937
(SM-K), na kt6rym polscy piloci wykonali takZe naj-
prawdopodobniej lot6w.
Przydzial do Dywizjonu 305 byl dla wy-
mienionych maszyn pierwszym przydzialem do jedno-
stki liniowej. Po dostarczeniu drog! powietrznq z USA,
najprawdopodobniej zaledwie samolot6w sluzylo
w innych dywizjonach RAP (FL192, FL201 i FV937
w 98. Dywizjonie oraz FL686 i FL691 w 180. Dywiz-
jonie ). Przed przekazaniem do Dywizjonu 305 cala
dwunastka znajdowala w dyspozycji r6znych jed-
nostek nieoperacyjnych pozostajqcych pod rozkazami
Fighter Command, kt6re zarzqdzalo takZe zasobami lot-
nictwa taktycznego. Co ciekawe, w czasie sluzby w Dy-
wizjonie 305 zdarzalo ze pojedyncze polskie Mit-
chelle bywaly ,pozyczane" przez Dywizjon "226.
Po zakonczeniu sluzby w Dywizjonie 305 wiyk-
szosc platowc6w sluzyla w brytyjskich jednostkach.
wzmianek o p6zniejszym uzyciu pochodzi
z 98. Dywizjonu, gdzie FV976 oraz FL182 lataly bo-
jowo przynajmniej do konca lipca 1944 roku. Inne tra-
fily do 180. Dywizjonu (FL192, FL201) oraz do daw-
nego sqsiada ze Swanton Morley - 226. Dywizjonu
(FL691, FV937 i FV948).
Polscy piloci wykonywali takze loty transportowe,
dostarczajqc bombowce Mitchell do Wielkiej Brytanii
lub Afryki P6lnocnej z lotnisk Kanady. Polscy czlon-
kowie zal6g transportowych nalezeli do No. 45 Trans-
port Group nalezqcej do Transport Command. W Afryce
32
samoloty byly dostarczane do No. 1 Aircraft Delivery
Unit Middle East, sk::td dokonywano kolejnego etapu
przebazowania do jednostek operacyjnych, takze obslu-
giwanego przez zalogi z udzialem polskich lotnik6w.
2 wrzesnia 1943 roku mial miejsce wypadek Mit-
chella II FV909 pilotowanego przez FIL Tadeusza Cias-
Samalot nalezqcy do RAE (Royal Aircraft Establish-
ment) przyziemil nieco za daleko na pasie lotniska
w Famborough i w rezultacie pilot nie zdolal wyhamo-
wac na mokrej nawierzchni. Mitchell uderzyl w obwalo-
wanie pasa i skonczyl dobieg w sadzawce. Pilot wyszedl
z tego zdarzenia bez szwanku, ale samolot odni6sl po-
wazne uszkodzenia, zakwalifikowane jako kategoria B.
Z kolei nieprzyjemne lqdowanie w Farnborough
bylo 17 wrzesnia 1943 roku udzialem innego polskie-
go pilota, Cpt. Dlugaszewskiego, wykonujqcego loty
w ramach 1 Ferry Pool. Pilotowany przez niego Mit-
chell II FL177 uszkodzil podwozie w trakcie lqdowa-
nia, kt6re w dokumencie sporzqdzonym po zdarzeniu
okreslono jako nieuwazne.
Polscy piloci brali tak:le udzial w lotach transpor-
towych, polegajqcych na dostarczaniu nowych samo-
lot6w z wytw6mi do Europy. Wsr6d dostarczanych ty-
p6w samolot6w byly Mitchelle, trafiajqce do Wielkiej
Brytanii lotem trasq p6lnocnq z Kanady nad Atlanty-
kiem, z na Islandii. Ten rodzaj sluz-
by nalezal do szczeg6lnie trudnych, poniewaz dlugie
loty w warunkach wymagaly od zal6g bardzo
duzej fachowosci w pilotazu i nawigacji, a tak:le kon-
centracji i wytrzymalosci na dlugich trasach. Z tego
okresu znane Sq przynajmniej dwa zdarzenia, w kt6-
rych uczestniczyli Polacy. 6 listopada 1943 roku Mit-
chell 11 FW138 zaginql w locie transportowym
dzy kanadyjskim Goose Bay a Reykjavikiem. Samalot
byl pilotowany przez FlO Monkiewicza. Niedlugo po-
tern, 15 listopada, zaloga z 45(AT) Group w skladzie
FlO Klysz oraz PIO Houghton miala wypadek na lot-
nisku w Reykjaviku. Silnik ich Mitchella II o numerze
FV988 zapalil podczas startu, po czym samolot roz-
bil i splonql, a zaloga odniosla rany.
Polski nawigator FlO Szymanski zanotowal dosta-
Mitchella II FR177 na trasie Montreal-Goose Bay-
-Reykjavik-Prestwick w dniach 17-20 czerwca 1943 ro-
ku z brytyjskq zalog'l FlO Malate. Inne trzy Mitchelle,
o numerach FL628, FL648 oraz FL684, zostaly dostar-
czone przez brytyjskie zalogi z polskim nawigatorem
z Wielkiej Brytanii (Hum) przez do Kairu juz po
wojnie, w listopadzie i grudniu 1945 roku.
Poza lotarni dlugodystansowymi, znacznie wzra-
stal ruch transportowy samolot6w jednost-
karni w samej Wielkiej Brytanii. Loty takie byly obslu-
giwane przez liczne wyspecjalizowane jednostki Ferry
Pool, zajmuj'lce wyl'lcznie dostarczaniem przer6z-
nych typ6w samolot6w zgodnie z ich nowym przydzia-
..
lem. Takze i ten rodzaj pracy wykonywany byl przez
polskich pilot6w, do kt6rych naleial innymi
FlO Stanislaw Ratomski z 14 Ferry Pool. Typowe loty
dostawcze wykonywane byly z drugim pilotem, kt6ry
m6gl bye w razie potrzeby takze mechanikiem pokla-
dowym. FlO Ratomski dostarczyl FV981 i FW221 (od-
powiednio 30 czerwca i 10 sierpnia 1944 roku), oraz
FW249 15 kwietnia 1945 roku.
FlO Anna Leska-Daab dostarczyla cztery Mitchel-
fe II w ramach lot6w w 15 Ferry Pool (FV963, FW134,
FW213, KJ738) od lutego 1944 roku do marca 1945 roku.
Podobne loty wykonywal takze FlO Jerzy Drzewiecki
(przed wojn'l slawny konstruktor lotniczy, od nazwiska
kt6rego pochodzi ,D" w nazwie RWD) z 2 Ferry Pool,
kt6ry przeprowadzil siedem Mitchelli IIi III w okresie
paidziemik 1942-sierpieri. 1945 roku.
T Prawdopodobnie takie FV913 (SM-C). Samalot jest wyposaiony w silniki z indywidualny-
mi rurami wydechowymi. Widoczne sq takie podskrzydlowe wyrzutniki bombowe, zastosowa-
ne po raz pierwszy na samolotach wersji B-25( -1-NA /via L. Musialkowski
T Probably also FV913 (SM-(}. The engines of the aeroplane were fitted with individual
exhaust tubes. Note also the under-wing bomb carriers, first used on 8-25[-1-NA aircrah
/ via L Musialkowski
33
Bibliogrofio
Avery N. L., ,B-25 Mitchell: The Magnificent Medium",
Phalanx Publishing Co., 1992
Bowyer Michael J. F., ,2 Group RAF: A Complete History
1936-194 5", Crecy Books, 1992
Cynk Jerzy B., ,Polskie Powietrzne w Wojnie
1943-1945" tom II, AJ-Press, 2002
Kinzey Bert, ,B-25 Mitchell In Detail", vol. 60, Squadron
Signal Publications, 1999
Meekcoms K. J., ,The British Air Commission and Lend-Lea
se", Air Britain, 2000
Mendenhall Charles, ,Deadly Duo: The B-25 and B-26 in
WWII", Specialty Press, 1981
Musialkowski Lechoslaw, ,Samalot bombowy B-25 Mit
chell'', Typy Broni i Uzbrojenia Nr 99, Wydawnictwo MON,
1985
Pace Steve, , B-2 5 Mitchell", Motorbooks International,
1994
archiwalne Dywizjonu 305 z zasob6w lnstytutu
Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie
Operations Record Book, A.M.Form 540; A.M.Form 541;
A.M.Form 96A (LOT.A.V.37)
34
<IIIII T Dwo niezidentyfiko-
wonego Mitchella z 305. Dywizjonu
I via L. Musialkowski
<IIIII T Two shots of an unidenti-
fied Mitchell of the 305th Sqn
I via L. Musialkowski
<IIIII lnny niezidentyfikowoy Mit-
chell z 305. Dywizjonu I via l. Mu
sialkowski
<IIIII Another unidentified Mitchell
of the 305th Sqn I via L. Musial-
kowski
'
Dokumenty techniczne lot6w nieoperacyjnych (Action Before
Flight, RAF Form 157 5)
Kronika Dzialan Dywizjonu 305 Ziemi Wielkopolskiej
Dokumenty i korespondencja Dywizjonu 305 (LOT.A.V.37)
Aircraft Movement Cards A.M.Form 7 8 oraz Aircraft Accident
Cards A.M.Form 1180 (z zasob6w RAF Museum Hendon)
Ksiqiki lot6w:
F 10 Stanislaw Ratomski
F 10 Z. K. Szymanski
F 10 Jerzy Drzewiecki
F 10 Anna LeskaDaab

Wielka Brytania
Podczas wojny do RAF dostarczono 910 samolo-
t6w Mitchell, kt6re otrzymaly tam oznaczenie Mk I,
Mk II i Mk ill. W zwilzku z tym, ie Brytyjczycy mie-
li smutne doswiadczenia z zastosowaniem srednich
bombowc6w w dzialaniach bojowych wobec silnego
lotnictwa mysliwskiego przeciwnika, wiele Mitchelli
przekazano do ZSRR i Kanady.
Pierwsze Mitchelle dostarczono do Wielkiej Bryta-
nii we wrzesniu 1942 rok:u i byly to B-25B oznaczone
przez Brytyjczyk6w Mk I. Kr6tko potem otrzymali oni
r6wniez B- 25C (Mk II). Specjalnie z zamiarem wypo-
sazenia w Mitchelle, w bazie West Raynham w hrab-
stwie Norfolk 12 wrzesnia odtworzono 98 Sqn. Dywiz-
jon ten sluzyl do lipca 1941 roku na Islandii w ramach
Coastal Command, patrolujlC na samolotach Battle
przybrzezne wody, po czym zostal rozwilzany. Jedno-
czesnie po drugiej stronie lotniska rozpocz((tO organi-
zowanie kolejnej jednostki przewidzianej do wyposa-
zenia w Mitchelle- 180 Sqn. Jej formowanie rozpo-
z ~ t o 13 wrzesnia. Oba dywizjony zostaly przeniesione
w paidziemik:u do Foulsham (Norfolk), gdzie przeszly
gruntowne szkolenie w kolowaniu i lotach w szyk:u.
-
Kazda zaloga skladala si(( z czterech os6b. 98 Sqn pod-
czas szkolenia stracil trzy Mitchelle - pierwszego
17 paidziemika, drugiego 16 listopada (kiedy samolot
wpadl w stado ptak6w) i kolejnl maszyn(( 30 listopa-
da. W samolotach pozostawiono dolne wiezyczki strze-
leckie i stosowano bardzo ciasny szyk, aby maksymal-
..
nie zwi((kszyc sil<t defensywn'l formacji. Poczltkowo
dywizjony weszly w sklad Bomber Command wsp61-
nie z brytyjskimi Bostonami i Venturami. Pierwszy lot
bojowy na Mitchellach 98 i 180 Sqn wykonaly 22 stycz-
nia 1943 rok:u, bombardujlc instalacje paliwowe w rniej-
scowosci Temeuzen kolo Ghent na terenie Belgii. Kaz-
dy dywizjon wystawil do tej misji po szesc samolot6w.
Doszlo do walki z interweniujlcyrni mysliwcarni Luft-
waffe i pornimo poswi((cenia oslaniajlcych bombowce
Spitfire' 6w stracono trzy zalogi. Ogien Flak:u trafil
maszyn(( 98 Sqn, a 180. Dywizjon stracil dwie zalogi
(w tym dow6dcy- Wg Cdr C. C. Hoddera) zestrzelo-
ne przez Fw 190 z JG 1. Piloci niemieccy zglosili ze-
strzelenie na p6lnoc od Walcheren trzech Mitchelli
(Oblt. Leonhardt, Fw. Heesen i Uffz. Vorhauer) oraz
osmiu mysliwc6w.
35
T Mitchel/ II wracajqcy z zadania
bojowego - misji nod cele w pof-
nocnej Francji w ramach przygoto-
wari do inwazji, wiosna 1944 roku
/ IWM CH11991
T Mitchell// returning from
a combat mission against targets
in northern France during invasion
preparations, spring 1944/ IWM
CH11991
.A. Mitchell II ze 1 80 Sqn RAF, lqdujqcy w brytyjskiej bazie Dunsfold po dziennej wyprawie za
kanat La Manche, 1943 rok I IWM CHll 037
T Kclujqce Mitchelle ze 1 80 Sqn RAF, baza Dunsfold, pcludniowa Anglia, 1944 rok I IWM
CH11040
.A. Mitchell// of no. 180 Sqn RAF, landing at RAF Dunsfold after a daylight raid across the
Channel, 1943 I IWM CH11037
T Taxiing Mitchells of no. 180 Sqn RAF, RAF Dunsfold, southern England, 1944 I IWM
CHl 7040
W maju 1943 roku w skladzie Bomber Command
utworzono 2nd Group i oba dywizjony zostaly wl'lczo-
ne w jej sklad. W tym miesi'lcu akcje nad Francj'l wy-
rainie przybraly na sile i Mitchelle wykonaly wiele lo-
t6w bojowych. 98 Sqn stracil jedn'l maszyny 13 maja,
a w trzy dni p6iniej kolejna wr6cila z powai:nymi uszko-
dzeniami. Ostatni'l akcjy w ramach Bomber Command
wykonano 31 maja, gdy oba dywizjony wraz z Bosto-
nami i Venturami dokonaly nalotu na rafineriy i sklad
paliw we Flusing. Og6lem w ramach BC wykonano
96 rnisji bojowych, z kt6rych 61 bylo nalotarni bombo-
wyrni, a w pozostalych realizowano inne zadania, m.in.
ratownictwa morskiego. Podczas tych akcji zaginylo

os1em maszyn.
W dniu 1 czerwca utworzono 2nd Tactical 'Air Force,
do kt6rej wcielono 98 i 180 Sqn, kt6re przeniosly s ~
w ramach koncentracji jednostek do bazy Dunsfold (Sur-
rey). Realizuj'lc zalozenia operacji ,Noball", dzialaly
stamt'!d przeciw celom w p6lnocnej Francji (gl6wnie
fortyfikacjom w Pas de Calais) oraz bombardowaly
budowane przez Niemc6w wyrzutnie rakiet V-1 (ope-
racja ,Crossbow"). Podczas tych dzialari. 98 Sqn stra-
cil we wrzesniu trzy zalogi, w tym dwie zestrzelone
21 wrzesnia w okolicy St. Pol przez pilot6w JG 26
(Obstlt. Prillera i Hptm. Naumanna).
W maju na lotnisku Swanton Morley (w hrabstwie
Norfolk) rozpoczyto formowanie kolejnego dywizjonu
wyposazonego w Mitchelle Mk II - byl to 226 Sqn.
36
On r6wniez stal 2nd Tactical Air Force, na
zostala w sierpniu przernianowana 2nd Group.
Do 2nd TAF taki:e holenderski 320 Sqn, z kt6-
rym 226. Dywizjon wykonal 17 sierpnia ak-
cjy (celem jego szesciu Mitchelli byla kolejowa stacja
w Dunkierce). Niebawem polski 305 Sqn
,,Ziemi Wielkopolskiej" zostal r6wniez do
2nd TAF. Przezbrojenie tego dywizjonu w bombowce
Mitchell Mk II wraz z jego
5 wrzesnia 1943 roku z lotniska Ingham do Swanton
Morley. Szkolenie personelu i technicznego
przebiegalo szybko i juz 9 wrzesnia wykonano na Mit-
chellu (FV937) pierwszy lot. W najblizszego rnie-
silca trenowano z instruktorarni loty po i
dowania. Wkr6tce wykonano tez pierwsze samodziel-
ne loty. W paidzierniku cwiczenie lo-
t6w w szyku, a na dwusterach kontrolowane pr6by
i lotu na jednym silniku. Nie udalo
jednak wypadk6w - 4 paidziernika podczas
pr6by przymusowego rozbila maszyna
SM-L (FV911).
305 Sqn tylko 12Mitchelli (FL182,
192, 201, 686, 691; FV911, 913, 923, 937, 941, 948
i 976) i m6gl wystawic do dzialan bojowych zaled-
wie jednej eskadry. Kariera Mitchelli w polskiej jedno-
stce byla kr6tka i z powodu braku maszyn
wystawiano ich jednorazowo tylko po kilka.
Loty operacyjne na Mitchellach 305 Sqn
5 listopada, cztery samoloty na nalot na wy-
bomb V-1 w Mimoyecques. Trzy
dni p6iniej Polacy ponownie znaleili nad wyrzut-
niarni w Mimoyecques. Czwarty Mitchell, leqcy jako
rezerwowy, nie dolecial do punktu spotkania z mySliw-
carni, poniewaz nie byl potrzebny i wr6cil do hazy.
10 listopada trzy polskie Mitchelle, w formacji
razem z Mitchellami 226 Sqn, zbombardowaly nabrzez-
ne umocnienia Walu Atlantyckiego w okolicy Pas de
Calais,jednaki:e chmury ograniczyly skutecznosc
operacji. Zadanie powt6rzono dnia w tym
samym skladzie. Tym razem widocznosc byla bardzo
dobra i bomby trafily w eel, co potwierdzily wykona-
ne potem
Mitchell II Fl212 EV-W ze 180 Sqn RAF. No nosie somolotu wymolowono symbo-
li lot6w bojowych odbytych w romoch No. 2 (Bomber) Group I MAP T Mitchell II no jednym z lotnisk etopowych. Nie nomolowono no nim jeszcze iodnych ozno-
kowon toktycznych I MAP
Mitchell// FL212 EV-W of no. 180 Sqn RAF. Nine symbols of combat missions flown in no. 2
(Bomber) Group are applied on the nose of the aeroplane I MAP
37
T Mitchell// at a ferry airfield. No codes have been applied yet I MAP
.&. Bombordowonie cel6w w p6f-
nocnej Froncji, 19 kwietnio
1944 roku. Widoczny no z d j ~ i u
Mitchell VD-A ( FV914) noleiy do
98 Sqn RAF / IWM CH12842
.&. Bombing targets in northern
France, 19 Apri/1944. Mitchell
VD-A (FV914} shown in the photo
belonged to no. 98 Sqn RAF
/ IWM CH/2842
Nie wszyscy piloci opanowali jeszcze Mitchelle,
o czym swiadczy kolejny wypadek podczas szkolenia
lot6w w szyk:u. 14listopada SM-D (FV941) wszedl w za-
kr((t ze stromym przechylem, przecilgnll i korkoci<l-
giem spadl na ziemi(( kolo Colkirk. Zgin((la cala zalo-
ga- F/Sgt Henryk Anglik, F/0 Walery Fuchs, F/Sgt
Marian Andruszk6w i Sgt Jan Twardowski. R6wnie
niebezpiecznym wrogiem okazala siC( kaprysna pago-
da, kt6ra trzy dni p6iniej spowodowala uszkodzenie
przy lldowaniu SM-P (FL182), kt6ry nagle znalazl siC(
w srodku gwaltownej burzy.
18 listopada 305 Sqn, majlC dziewi((c sprawnych
Mitchelli, przeni6sl siC( do Lasham i w pi((C dni p6iniej
zaczC(tO lokalne loty z nowej bazy. Z Lasham wykona-
no tylko jeden lot bojowy, kt6ry byljednoczesnie ostat-
nim na Mitchellach. 26 listopada dwie polskie zalogi
razem z brytyjskimi Mitchellami wzi((ly udzial w uda-
nym nalocie na wyrzutni(( V-1 w Martinvast. Llcznie
w cilgu czterech tygodni Polacy wykonali na Mitchel-
lach zaledwie 15 lot6w bojowych. Dow6dztwo RAF
uznalo, ze braki w personelu mogl stanlC na przeszko-
dzie gotowosci bojowej polskiej jednostki, w przypad-
ku strat czy zakori.czenia tur bojowych przez lotnik6w
i w dniu 3 grudnia loty na Mitchellach zawieszono,
a rozpocz((to szkolenie na dwumiejscowych samolo-
tach De Havilland Mosquito.
Llcznie w 1943 rok:u Mitchelle slu:llce w 2nd TAF
wykonaly 221 misji, traclC podczas dzialari. bojowych
tylko siedem samolot6w. 98 Sqn przedsiC(WZill 70 wy-
praw, kt6re z wyjltkiem pi((ciu odbyly SiC( w celu bom-
bardowania obiekt6w na kontynencie, traClC przy tym
trzy samoloty. 180 Sqn podjll 151 wypraw, z czego
142 na bombardowanie, i stracil cztery maszyny (oraz
j ednl w wypadk:u).
W lutym 1944 rok:u 226 Sqn przeni6sl do Hartford
Bridge w hrabstwie Blackbusche, a jego miejsce w Swan-
ton Morley zaj((ly miesilc p6iniej 98 i 180 Sqn. Te ostat-
nie do kori.ca maja uczestniczyly w dziennych nalotach
na cele we Francji, Holandii i Belgii. Po rozpOCZC(Ciu
inwazji wspieraly dzialania naziernne, CZC(Sto operuj<tc
tuz przed oddzialami lldowymi. Teraz 98, 180 i holen-
derski 320 Sqn tworzyly 139 Wing, biorlc udzial w ak-
cjach bojowych wsp6lnymi silarni. Ich szlak bojowy jest
scisle ze sobl powilzany. 226 Sqn wraz z 88 i 342 Sqn
uzywajlcymi Boston6w tworzyl137 Wing i dzialal na
podobnych zasadach, z tym, ze CZC(Sto uczestniczyl w lo-
tach wraz z 139. Skrzydlem.
W dniu 10 czerwca brytyjskie Mitchelle odniosly
spektakularny sukces. 139 Wing wraz z 226 Sqn zbom-
bardowaly sztab niemieckiej Panzergruppe West rozlo-
kowany w zarnku Chateau de la Caine, niszczlC wielk<t
ilosc pojazd6w pancemych oraz powodujlc wiele znisz-
38

AT Dwo Mitchella VD-S z 98 Sqn podczos powrotu znod Froncji 19 kwietnio 1944 roku. No g6rnym dol no wieiyczko notomiost no dolnym- wypuszczono w po-
loienie bojowe. Kod no somolocie molowony jest forbq Dull Red; dlotego sq one tok slobo widoczne no czorno-biolych / IWM CH12845 (g6rne) i IWM CH12846 (dolne)
AT Two shots of the Mitchell VD-S of no. 98 Sqn returning from France on 19 April1944. In the upper photo the ventral turret is retracted, while in the one below it is extended in combat
position. The codes on the aeroplane were applied in Dull Red, hence their/ow contrast in black and white photos / IWM CH12845 (above) i IWM CH12846 (below)
39
.A. Mitchell II VO-A jak
11
Able
11
z 98 Sqn powracajq_cy z zadania bojowego nad Francjq, 14 kwietnia 1944 roku I IWM CH12848
.A. Mitchell// VO-A for Able of no. 98 Sqn returning from a combat mission over France, 14 April1944 I IWM CH 12848
T Mitchelle, prawdopodobnie z 98 Sqn RAF, kofujq_ce na pas startowy bazy w Foulsham, pozna wiosna 1944 roku I IWM CH12862
T Mitchells, probably of no. 98 Sqn RAF, taxiing to runway at RAF Foulsham, late spring 1944 I IWM CH 12862
..
40


Mitchelle z 226 Sqn RAF, bazujqcego w Swanton Morley w drodze no bombardowanie
linii kolejowych i dr6g w p61nocnej Francji, pozna wiosna 1944 roku. Samolot po pra-
wej u dolu ma wymalowanq nazwQ ,Stalingrad
11
/ IWM CH1307l
Mitchells of no. 226 Sqn RAF based at RAF Swanton Morley, en route to bomb rail-
ways and roads in northern France, late spring 1944. The aeroplane at right below
carries the name of "Stalingrad" / IWM CH 13071

t..,j
.A. T Mitchelle RAF z 2nd TAF no lotnisku w Belgii przed
stortem do drugiej tego dnio operocji wsporcio forsujqcych
Ren wojsk olionckich, 1945 rok I IWM C5013 (g6rne) i IWM
CSO 14 (dolne)
.A. T RAF 2nd TAF Mitchells at an airfield in Belgium prior
to take-off for their second operation that day in support of
the Allied forces crossing the Rhine, 1945 I IWM C50 13
(above) i IWM C5014 (below)

43
-
c
c:
V>
0
"3:
~
V>
- c:
-
0
0
= ...
~
V>
-
-
N
.&. Odrestourowony Mitchell II
w borwoch 98 Sqn z czerwco
1944 roku, znojdujqcy siQ w zbio-
roch muzeum w Duxford w Wiel-
kiej Brytonii I A. Jmski
.&. Restored Mitchell II in the
markings of no. 98 Sqn from June
1944, in the collection of the IWM
at Duxford in UK I A. Jarski
..,.. Widok od tylu odrestourowone-
go Mitchella II w borwoch 98 Sqn
z czerwco 1944 roku, znojdujqce-
go siQ Duxford I A. Jmski
..,.. Rear view of the restored
Mitchell II in no. 98 Sqn markings
from June 1944, displayed at
Duxford I A. Jarski
czen w ufortyfikowanym zamku. Po nich do ataku ra-
kietowego przyst'U>ily Typhoony, doprowadzajqc dzie-
lo zniszczenia do konca. W nalocie zginql szef sztabu
niemieckiej jednostki, Gen. von Dawaus.
We wrzesniu dzialania Mitchelli jeszcze bardziej
nasilily - bombardowano wyrzutnie rakiet V-2.
98 Sqn stracil w tym miesiqcu cztery zalogi, gl6wnie
od ognia z ziemi. jednak znaczne sukcesy
w niszczeniu wyrzutni, co zostalo wysoko ocenione
przez dow6dztwo RAF. Tego miesiqca dostarczono
pierwsze egzemplarze Mitchelli Mk ill i dokonano na
nich pierwszego nalotu na cele w Niemczech, bombar-
dujqc w Cleve. W paidzierniku 139 Wing
przeni6sl na kontynent, zajmujqc lotnisko B-58
(Bruksela/Melsbroek), skqd nadal aktywnie uczestni-
czyl w dzialaniach taktycznych. Jednoczesnie 226 Sqn
przelecial do Francji, zajmujqc wraz z 137. Skrzydlem
lotnisko Vitry-en-Artois. Od poczqtku roku 1945 dzia-
lania Mitchelli przybraly znacznie na sile,
tez straty. Tylka w lutym 98 Sqn stracil w akcji czte-
ry samoloty. Od kwietnia 139 Wing stacjonowal na lot-
nisku B-110 w Achmer na terenie Niemiec. 12 kwiet-
nia mial miejsce niezwykly jubileusz. Podczas bom-
bardowania stanowisk niemieckiej artylerii na p6lnoc
od Arnhem jeden z Mitchelli Mk II (FW 111, MQ-P),
nalezqcy do 226 Sqn, odbyl swojq setnq bojowq.
Byl to jedyny Mitchell, jaki dokonal podobnego wy-
czynu w RAF (do pierwszego lotu wystartowal niemal
r6wno rok wczesniej- 8 kwietnia 1944 roku). Ostat-
niq akcjq dywizjonu byl wsp61ny nalot na kole-
jowq w Itzehoe. W Niemczech brytyjskie Mitchelle po-
zostaly do wrzesnia, gdy skierowano je na lotnisko
B-58 w celu wymiany na dwumiejscowe sa-
moloty Mosquito Mk XVI.
Opr6cz jednostek bombowych Mitchelle znalazly
zastosowanie r6wniez w innych strukturach RAF. Kil-
ka maszyn przydzielono do 3 PRU i 684 PR Sqn, gdzie
wykonywaly zadania rozpoznania fotograficznego. Nie
zabraklo ich r6wniez w jednostkach szkoleniowych
i treningowych. Gl6wnymi jednostkami szkoleniowy-
mi uzywajqcymi Mitchelli byly 13 i 111 OTU (ta ostat-
nia stacjonowala na wyspach Bahama) oraz 1482 Bom-
ber Gunner Unit, Bombing Trials Unit i 2nd Group Sup-
port Unit. Wsr6d jednostek doswiadczalnych
Mitchelli bylo w Aeroplane and Armament Experimen-
tal Establishment w Bascombe Down oraz RAE w Pam-
borough. Pojedyncze egzemplarze traflly do 21 i 114 Sqn,
gdzie wykorzystywano je jako samoloty treningowe.
Poszczeg61ne dostawy Mitchelli mozna scharakteryzo-
wac
Numery seryjne Wersja /los{ Uwagi
FK 161 8-258 (Mk I) 1
FK 162-183 8-258 (Mk I) 22
-
FL 164-218 8-25C (Mk Ill 55
--
FL 671-709 B-25C (Mk Ill 39
FL 851-874 8-25C (Mk Ill 24
--
FR 141-207 B-25C, 0 (Mk Ill 67
FR 208-209 8-25G (Mk Ill 2
FR 362-384 B-25C (Mk Ill 23
-
FR 393-397 B-25C (Mk Ill 5
FV 900-939 8-250 (Mk II) 40
FV 940-999 B-25C (Mk Ill 60
FW 100-280 B-25C, 0 (Mk II) 181
HO 302-345 8-250 (Mk Ill 44
HO 346-400 8-25J (Mk Ill) 55
KJ 561-800 B-25J (Mk Ill) 240
KL 133-161 8-250 (Mk Ill 29
KP 308-328 8-25J (Mk Ill) 21
MA 956 B-25C (Mk Ill 1
MA 957 B-25C (Mk Ill 1
Ola 111 OTU (Bahama)
FL 209 rozbity w transporcie
Oostawa 06-Q7.1 942
- ---- -
FR 368 rozbity w transporcie
-
--------

21 wr6cilo do USA
Wszystkie do USA
Ex-holenderski, splonql
Rozbity w morzu 11.1944
44
Zwi'lzek Radziecki
'
Amerykariski bombowiec
B-25 Mitchell w ZSRR
Bezposrednio po napasci Niemiec na ZSRR prezydent
USA Franklin D. Roosevelt zadeklarowal pomoc dla
Zwiqzku Radzieckiego. Rozpatrzono m.in. propozycje
dostaw samolot6w bojowych.
w lotnictwie bombowym, rzqd radziecb podjql z Ame-
rykanami rozmowy o dostawie w ramach programu
Lend-Lease samo1ot6w B-17 Flying Fortress. Jesieniq
1941 roku utworzono dwie grupy lotnik6w, kierowane
przez A. B. Jumaszewa i G. F. Bajdukowa, kt6re mia-
ly odebrac pierwsze B-17. Calosciq delegacji zawiady-
wal bardzo popularny w Ameryce Michail M. Gromow.
Pomimo wczesniejszej umowy, o dostawach
B-17 do ZSRR zablokowano. Rzqd amerykanski pod-
jql o dostarczeniu nowych dwusilnikowych
bombowc6w B- 25 zarniast czterosilnikowych Flying
Fortress, o kt6re prosili Rosjanie.
Radzieccy specjalisci zapoznali z nowym sa-
molotem w bazach lotniczych w Spokane i w Patter-
son. Gosci z ZSRR przyjmowal Capt. E. York, dow6d-
ca 95th BS w 17th BG, m6wiqcy po rosyjsku. Radziec-
kim zalogom umozliwiono dokladne zapoznanie
z samolotarni B-25A i B-25B, oblatanie ich, a nawet
przeprowadzenie cwiczebnych walk powietrznych
z mysliwcarni P-43.
Zdaniem Gromowa, zaloga samolotu byla bezpod-
stawnie liczna jak na bombowiec taktyczny. Opance-
rzenie i uzbrojenie uznano natomiast za niewystarcza-
j'lce. Tym niemniej, w por6wnaniu z innym oferowa-
nym bombowcem, B-26 Marauder, B-25 Mitchell byl
prostszy w pilotowaniu, choc mial nieco slabsze osiqgi.
W dniu 6listopada 1941 roku dwa pierwsze B-25B
zaladowano na rosyjski statek Dekabrist, kt6ry wraz
z konwojem PQ-6 odplynql do ZSRR. Dwa tygodnie
p6iniej zacumowal on w Murmansku. W styczniu born-

bowce zmontowano, ale z oblataniem trzeba bylo tro-
.
poczekac na dostarczenie kola dla jednego z samo-
lot6w, w zarnian za kolo uszkodzone w czasie podr6zy.
Z tego powodu dopiero 5 marca oba samoloty prze1e-
cialy z Murmanska do Moskwy.
Pierwsze masowe dostawy Mitchelli uruchomiono
innq drogq- przez Iran. Pierwsze 72 bombowce B-25C
przeprowadzili do Iranu zakontraktowani piloci ame-
rykanskich linii lotniczych Pan American Airways
w marcu 1942 roku. Do konca roku przez Iran dotarly
do Zwiqzku Radzieckiego lqcznie 102 B-25, kolejnych
16 samolot6w przylecialo na poczqtku 1943 roku. Od
10 paidziernika 1942 roku otwarto innq ALSIB
(Alaska-Sibir) - przez i Po B-25C
dostawy wersji B-25D. Lqcznie do ZSRR
w ramach programu Lend-Lease wyslano 870 B-25,
z kt6rych na miejsce dotarlo 861 . Kilka kolejnych ma-
szyn trafilo do ZSRR po internowaniu amerykanskich
zal6g przymusowo lqdujqcych na Da1ekim Wschodzie
Zwiqzku Radzieckiego.
T Amerykoriscy i rodzieccy oficerowie no tie B- 25 przekozonego w romoch umowy Lend-Lease do ZSRR
1
1942 rok.
Samalot pomolowony jest w komufloz zielono-brqzowy no g6rnych powierzchnioch i czorny no dolnych / USAF
<111111 American and Soviet officers
by a 8-25 supplied to the USSR
under Lend-Lease Act, 1942. The
aeroplane is finished in green-
brown camouflage on upper
surfaces and black on the bottom
/ USAF
45
.A. T B-25 i P-39 w oczekiwoniu no przekozonie pilotom rodzieckim w bozie Lodd Field no Alosce / obo
cia USAF
.A. T B-25s and P-39s await hand over to Soviet pilots at Ladd Field AFB in Alaska / both USAF
..
DziaJania bojowe B-25
w radzieckim lotnictwie wojskowym
Wi<rkszosci radzieckich Mitchelli uzywano do dzien-
nych i nocnych nalot6w taktycznych, ale niekt6re wy-
korzystywano jako samoloty kurierskie przewoiqce
zaopatrzenie dla oddzial6w partyzanckich.
W kwietniu 1942 roku pierwsze egzemplarze B-25
otrzymal 16 BAP (Bombardirowocznyj Awiacjonnyj
Polk). Pulk przeniesiono na tyly po bitwie pod Mosk-
Wl:J: i wiosnl:J: 1942 roku przezbrojono w B-25. Drugim
pulkiem B- 25 byl 37 BAP, a w slad za nim do szkole-
nia na B-25 przystl:J:Pil125 BAP przeniesiony spod Le-
ningradu. Wszystkie trzy jednostki bazowaly w Moni-
no pod Moskwl:J:, w bazie Akadernii Sil Powietrznych
(WWA, Wojenno-Wozdusznaja Akadernija), gdzie zor-
ganizowano takie przeszkolenie personelu technicznego.
Pulki 16,37 i 125 BAPstacjonujl:J:cenalotniskuMo-
nino poll:J:czono w 222 BAD (Bombardirowocznaja Awia-
cjonnajaDiwizija), wll:J:CZOnl:J:poczl:J:tkowo w sklad 1 BAK
(Bombardirowocznyj Awiacjonnyj Korpus) dowodzo-
nego przez gen. Wladirnira Sudieca. Pierwsze akcje bo-
jowe podj<rto 8 sierpnia, ale debiut Mitchelli okazal
bardzo kosztowny. Radzieckie zalogi lataly w operac-
jach dziennych w obliczu silnego lotnictwa mysliw-
skiego Luftwaffe i ognia przeciwlotniczego, nic
dziwnego, ie poniesiono znaczne straty - z 44 wysla-
nych tego dnia do akcji samolot6w nie wr6cilo az osiem.
Wymusilo to zrnian<r taktyki- postanowiono zastoso-
wac Mitchelle do nocnego bombardowania, tym bar-
dziej, ze jui pierwsze loty bojowe udowodnily przydat-
nosc samolotu (po kilku modernizacjach) jako bombow-
ca dalekiego zasi<rgu. Przebudowy Mitchelli podjql
zesp6l inzynieryjno-techniczny dywizji oraz przedsta-
.
wiciele CAGI i WWIAim. N. E. Zukowskiego. Wkr6t-
kim czasie w komorach bombowych B- 25 zamontowa-
no dodatkowe zbiorniki paliwa o pojemnosci 1000 lit-
row, przy czym maksymalny udiwig bomb dochodzil
do dw6ch ton. Opracowano taktyk<r dolotu do celu po-
46
zwalajqcq na przez B-25 maksymalnego
gl6wnego inzyniera dywizji, K. S.
Wartanjan, latajqc w zalodze przyszlego Bohatera Zwiqz-
ku Radzieckiego, I. M. Paw kina, ustalil optymalny zes-
taw zabieranych bomb. Dane przebudowanego Mit-
chella, kt6rego promieri. dzialania wynosil 1300 km,
przedstawiono dow6dcy lotnictwa dalekiego
generalowi lejtnantowi A. E. Golowanowi. Ten okazal
wielkie zainteresowanie i we wrzesniu 222 DBAD zo-
stala wlqczona w sklad ADD.
We wrzesniu 1942 roku w skladzie 1 BAK dywi-
zja przystqpila do dzialari. bojowych w operacji riew-
skiej. Bombowce 222. Dywizji dzialaly pod Wiaimq,
Dorogobuzem i Jarcewem. Wykonano wiele lot6w po-
jedynczych samolot6w lub malych grup, z zasady bez
oslony mysliwskiej. Celami byly kolurnny samocho-
d6w lub czolg6w oraz niemieckie umocnienia.
Po niecalym miesiqcu dzialari. bojowych dow6dz-
two wniosek, ze bombowce B- 25 bardziej
celowo jest wykorzystac do dzialari. przeciwko obiek-
tom w obrony przeciwnika, w skladzie lotnictwa
dalekiego uporowi dow6dztwa dywizji
i pulk6w, a w szczeg6lnosci inzyniera dywizji, A. M.
Akwilianowa, przeniesiono do lotnictwa dale-
kiego W skladzie ADD bombowce B-25 sto-
sowano gl6wnie nocq, co znacznie zrnniejszylo straty.
Mitchelle atakowaly kolejowe, lotniska i ogni-
ska oporu wroga. Nocq z 29 na 30 grudnia 1942 roku
osiem bombowc6w B-25 z 125 BAP bombardowalo
sklady kolejowe w Witebsku. Pozar stacji trwal ponad
trzy doby. Wedlug danych partyzant6w w wyniku na-
lotu i pozaru zniszczeniu ulegly 24 parowozy i okolo
500 wagon6w.
W okresie od sierpnia 1942 do kwietnia 1943 roku
Dywizja uczestniczyla w operacjach front6w zachod-
niego, kaliniri.skiego, stalingradzkiego i briari.skiego.
Celami bombardowari. byly niemieckie oddzialy, skupi-
ska broni pancernej i zmechanizowanej na stacjach ko-
lejowych oraz dworce kolejowe w Gornlu, Wiaimie,
Wielkich Lukach, Witebsku, Orszy, Smoleri.sku, Brian-
sku, jak r6wniez lotniska w Kursku, Smolensku, Siesz-
czy, Witebsku i Nowo-Duginie.
Dow6dztwo wysoko ocenilo efekty dzialalnosci
Dywizji i w rok po jej sformowaniu, 27 marca 1943 ro-
ku, 222 BAD dowodzona przez plk. F. W. Titowa otrzy-
mala miano gwardyjskiej i stala 4. Gwardyjskq AD
DD (Awiacjonnaja Diwizija Dalniego Diejstwija). Pul-
ki 37, 16 i 125 BAP staly odpowiednio, 13, 14 oraz
..
..&. T Rodzieckie Mitchelle, prowdopodobnie z 1 5 GwBAP Sewostopolskiego, odznoczonego Orderem Czerwonego
Sztondoru. Jednostko to zostolo przemionowono' 22 grudnio 1944 roku no 198 GwBAP. wykonono zopewne
jesieniq 1944 roku. lstnieje moiliwos(, ie somoloty noleioly do 22 GwBAP ( od 22 grudnio 1944 roku 238 GwBAP)
I oba via D. Korlenko
..&. T Soviet Mitchells, probably of the 15th GvBAP "Sebastopol': awarded collectively the Order of the Red Ban-
ner. On 22 December 1944 the unit was renamed the 198th GvBAP. The photos were taken in the autumn of
1944. It is also possible that the aircraft were those of the 22th GvBAP (from 22 December 1944 238th GvBAPJ
I both photos via D. Karlenko
lnny Mitchell, prowdopodobnie
swieio przybyly do 1 5 GwBAP,
podczos tonkowonio, wiosno
1943 roku I via D. Korlenko
Another Mitchell, probably
recently delivered to the 15th
GvBAP, during re-fuelling, spring
1943 I via D. Karlenka
47
Zologo B-25 z niezidentyfiko-
wonej jednostki pozuje do
przed swoim somolotem, prowdo-
podobnie jesien 1943 roku
I G. Pietrow via B. Bmniewski
8-25 crew from an unidenti-
fied unit poses for photos in front
of their aeroplane, probably au-
tumn 1943 I G. Petrov via B. Bra-
niewski
B-25 o nozwie ,Sowietskoje
iskusstwo" (,Rodziecko Sztuko"),
sfotogrofowony w rejonie Lenin-
grodu I G. Pietrow via B. Bmnie-
wski
8-25 named "Sovyetskoye
iskusstvo" ("Soviet Art"), photo-
graphed in Leningrad area
I G. Petrov via B. Braniewski
15 Gw AP DD (Gwardiejskij Awiaejonnyj Polk Dal-
niego Diejstwija). Do tego ezasu Mitchelle wykonaly
5298 lot6w bojowyeh, zrzueajle na wroga 8000 ton
bomb. przeniesiono z Monino do miejseowosei
Kratowo. Na tamtejszym lotnisku, z kt6rego 4 Gw AD DD
(byla 222. dywizja ADD) dzialala od marea 1943 roku,
staejonowala r6wniei 45. Dywizja bombow-
e6w Pe-8. Operowanie dw6eh dywizji zjednego lotni-
ska bylo bardzo niewygodne. Starty samolot6w musia-
ly dokladnie o ezasie, a kaide op6inienie
na trasie (na przyklad z powodu powt6mego zejseia
nad eel) moglo utrudnic wylldowanie na wlasnym lot-
nisku, przyjmujleym w tym ezasie inne bombowee.
Przy tym lldowanie B-25 na nieznanym lotnisku grun-
towym bylo bardzo niepoildane: jesli wytrzymalosc
podloia byla nieduia (a byla), to p6iniej bardzo
trudno bylo wystartowac.
-
W takieh warunkaeh ksztaltowala taktyka dzia-
.
lari bojowyeh dywizji. Zeby zmieseic w grafiku na-
lotu i wr6eic na wlasne lotnisko zanim Pe-8
w korytarz moskiewskiej strefy obrony powietrznej, za-
broniono wykonywania powt6myeh zejsc nad eel. Ude-
rzenie wykonywaly wszystkie samoloty dywizji na je-
den eel, z jednego podejseia i z jednego kierunku (przy
indywidualnym eelowaniu przez nawigator6w poszeze-
g6lnyeh samolot6w). Start dywizji (do 40, a p6iniej do
60 samolot6w) trwal35--40 minut z zadanymi
mi mi([!dzy samolotarni. starannemu trzymaniu
indywidualnyeh plan6w lotu poszezeg6lnyeh samo-
lot6w, ezas przejseia dywizji nad eelem skraeal do
15-25 minut. Nad punktem zrzutu pojawialy dwa
samoloty na to jest osiem lub bomb
FAB-250. Taka taktyka wymagala starannego przygo-
towania do lotu, w tym poszukiwania najwygodniej-
48
szych tras podejscia nad eel, analizy stanu obrony prze-
ciwlotniczej przeciwnika w rejonie celu,
nia zrrlian w jej taktyce oraz sposob6w przeciwdzialania.
Bombowce dywizji kontynuowaly uderienia na
kolejowe i lotniska przeciwnika. W kwietniu
i maju 1943 roku Mitchelle bombardowaly centra ad-
ministracyjne i stacje kolejowe na terenie Polski i Nie-
miec. Bardzo skuteczny nalot na Konigsberg wykona-
no w nocy z 12 na 13 kwietnia, gdy bomby zrzucone
przez zalogi 222 DBAD wzniecily 15 pozar6w w oko-
licy zaklad6w maszynowych ,Bemschtein", gl6wnej
poczty, magistratu i elektrowni. Bomby wybuchly r6w-
niei: w p6lnocno-wschodnich krancach rniasta, iapala-
zaklady ,Ostwerke" produkuj<tce dziala arty1eryjskie,
zaldady maszynowe oraz budynki na terenie sklad6w
material6w wojennych. Nie gorsze rezultaty
to podczas bombardowan Gdanska, Torunia czy War-
szawy. R6wnie wazne bylo nabycie przez zalogi do-
swiadczenia bojowego w lotach nocnych. Sukcesy Mit-
chelli na tym polu spowodowaly przez nie-
przyjaciela z Niemiec jednostek nocnych mysliwc6w.
W czerwcu 1943 roku Mitchelle zbombardowaly
nienlieckie lotnisko w Sieszczy, gdzie zniszczyly b<tdi
uszkodzily na zierni sarnolot6w. W sierp-
niu 1943 roku w toku operacji wyzwalaj<tcej Chark6w
bombowce 4. Korpusu ADD izolowaly rejon dzialari,
bombarduj'lc kolejowe Poltawa, Mierefa, Sla-
wiaiisk, Barwienkowo oraz Diebalcewo. We wrzesniu
1943 roku samoloty B-25 uczestniczyly w niszczeniu
niernieckich baterii artylerii dalekiego pod Le-
ningradem.
Latem 1943 roku na bazie 4 Gw AD DD for-
mowanie nowego zwi<tzku taktycznego: 5 Gw AD DD.
Szkieletem nowej dywizji stal 14 Gw AP DD. W sklad
Dywizji wl<tczono takze 22 Gw AP DD. Obie dywizje,
4. i 5., pol<tczono w jeden korpus, 4 Gw AK DD, do-
wodzony przez S. P. Kowalewa. W sklad 4 Gw AK DD
weszly dwie dywizje bombowe - 4 Gw DB AD (13
i 15 Gw BAP) oraz 5 Gw DB AD (14 i 22 Gw BAP).
22 Gw BAP do tej pory lata! na samolotach Jer-2 jako
747 AP DD i nowe oznaczenie otrzymal z chwil<t prze-
zbrojenia w Mitchelle.
Od wrzesnia bombowce 4 Gw AK DD stacjonowa-
ly na lotnisku Nowo-Dugino na zach6d od Moskwy,
sk<td atakowaly cele w okolicach Smoleriska, Idricy
i Pskowa. W lutym 1944 roku 4. Korpus wraz z inny-
49
B-25J z nierozpoznonej jed-
nostki gwordyjskiej I G. Pietrow
vio B. Broniewski
8-251 of an unidentified
guards unit I G. Petrov via B. Bra
niewski
B-250, noleiqcy do 14 GwBAP,
przemionowonego 22 grudnio
1944 roku no 201 GwBAP, znone-
go joko Smolenski Pulk Czerwone-
go Sztondoru I G. Pietrow vio
B. Broniewski
8-250 of the 14th GvBAP
"Smolensk", awarded collectively
the Order of the Red Banner, re-
named 20lst GvBAP on 22 De-
cember 1944 I G. Petrov via
B. Braniewski
.A Lotnicy z 13 GwBAP (od dnia
22 grudnia 1944 roku 229 GwBAP)
pozujqcy na tie B-25J o numerze
taktycznym 37. Pulk ten otrzymal
Roslawski i zostal odzna-
czony Orderem Czerwonego
Sztandaru /G. Pietrow via B. Bra-
niewski
.A Airmen of the 13th GvBAP
(229th GvBAP from 22 December
1944) posing against a 8-251,
tactical no. 37. The regiment was
named "Roslav" and awarded col-
lectively the Order of the Red Ban-
ner / G. Petrov via B. Braniewski
rnijednostkami ADD uczestniczyl w zmasowanych na-
lotach na Helsinki i inne rniasta Finlandii. Celem nalo-
t6w bylo sklonienie Fin6w do zerwania sojuszu z Niem-
cami i rozpoczycia rokowan pokojowych z ZSRR. Na
poczqtku marca 1944 roku jednostki lotnictwa dalekie-
go zasiygu zaatakowaly Tallin. W czasie tej duzej ope-
racji nie stracono ani jednego B-25. Skutkiem uderzeri
na firiskie rniasta byla w koricu marca wizyta w Mosk-
wie firi.skiego dzialacza politycznego Juho Kusti Paa-
sikivi (bylego ambasadora Finlandii w ZSRR), kt6ry
chcial wybadac mozliwosc zawarcia pokoju rniydzy Fin-
landiq i ZSRR. JednakZe Helsinki i Finlandiy uratowa-
lo co innego: masowe naloty lotnicze przerwano, gdyz
samoloty ADD byly pilnie potrzebne w dzialaniach na
Bialorusi i Ukrainje. Jednostki ADD przebazowano na
poludnie, w szczeg6lnosci pulki 4 Gw AK DD prze-
niosly siy na lotniska w poblizu Konotopu.
W polowie marca 1944 roku lotnictwo dalekiego
zasiygu wziylo siy za wykonywanie zadari taktycznych
- wsparcie z powietrza oddzial6w partyzanckich na
Bialorusi i bombardowanie bliskich cel6w w ramach
operacji , Bagration". Z lotniska pod Konotopem sa-
moloty B- 25 atakowaly wyzly kolejowe w Brzesciu
i Rawie Ruskiej, party w Sewastopolu i w Konstancy,
jak r6wniez rniasta na terytorium Rumunii. 23 kwiet-
nia 1944 roku zalogi 125 BAPbombardowaly Sewasto-
pol, napotykajqc na silny ogieri przeciwlotniczy. W lo-
cie tym wyr6znil siy kpt I. M. Pawkin, kt6ry sciqgnql
na siebie ogieri Flaku, a potem celnie zrzucil bomby na
wyznaczony eel. Uszkodzonym Mitchellem wr6cil do
hazy pornimo ciernnosci nocy, korzystajqc z pomocy
radionarniemika.
W czerwcu 1944 roku pulki 4. Korpusu po raz ko-
lejny przebazowano na zach6d, w rejon rniasta Uman.
Mitchelle pozostawaly tam niedlugo, bo do wrzesnia,
\
t
i wspieraly szybkie natarcie wojsk radzieckich w ope-
racjach bialoruskiej i jassko-kiszyniowskiej.
We wrzesniu 1944 roku lotnictwo dalekiego zasiy-
gu przeprowadzilo swojq drugq operacjy
- przeciw stolicy Wygier, Budapesztowi. W nalotach
uczestniczyly Mitchelle z 4 Gw AK DD. Chociaz w
gu czterech zmasowanych nocnych nalot6w (14, 15, 19
i 20 wrzesnia) lqcznie wykonano 1129 wylot6w bojo-
wych i zrzucono na Budapeszt i inne obiekty 8000 bomb,
to eel operacji nie zostal osiqgniyty: Wygry nie zerwa-
ly sojuszu z Niemcami.
W latach 1943-45 Korpus uczestniczyl we wszyst-
kich wiykszych operacjach Armii Czerwonej, wykonu-
jqc nocne loty zar6wno na bombardowanie, jak i z za-
opatrzeniem dla partyzant6w na terenach Bialorusi,
Ukrainy, Polski i paristw nadbaltyckich. Wyr6znil siy
szczeg61nie w bitwie na Luku Kurskim. Podczas noc-
nych rnisji bojowych w akcjach uczestniczyly trzy gru-
py samolot6w. Najpierw pojawiala siy grupa, kt6ra
oswietlala eel za pomocq bomb zapalajqcych i flar, po-
tem do akcji wchodzily bombowce wraz z grupq kon-
trolnq. Pierwszy startowal prowadzqcy grupy ,oswiet-
laczy", kt6ry rozpoznawal pogody na trasie przelotu
Mitchelli i nad celem. Grupa samolot6w NOB (nocna
ochotnicza jednostka blokujqca) atakowala lotniska prze-
ciwnika na trasie przelotu samolot6w Korpusu (i w jej
poblizu). Grupa kontrolna dokonywala oceny skutk6w
ataku tak wizualnie, jak i fotograficznie.
Jednoczesnie z bombardowaniami B-25 4 GwBAK
wykonywaly rnisje specjalne z zaopatrzeniem dla par-
tyzant6w na terenie Polski, Czechoslowacji, Jugosla-
wii oraz wlasnych wojsk. Ilosc takich lot6w wynosila
15% lqcznej liczby rnisji Korpusu. Polegaly one na
zrzutach zywnosci, broni, medykament6w oraz ludzi.
J ako pierwszy zrzutu dokonywal prowadzqcy formacjy,
50
a po nim ladunki wyrzucali pozostali uczestnicy rnisji.
Jednoczesnie do akcji przyst((powaly samoloty sztur-
mowe, kt6re ustawialy radiokompasy na samolot lide-
ra i zabezpieczaly z powietrza rejon dzialania Mitchel-
li. Wlatujqc w rejon zrzutu, dow6dca wystrzeliwal syg-
nal dla partyzant6w w postaci um6wionej liczby kolo-
rowych rakiet i czekal na odzew. Gdy wyrnieniono
sygnaly, nast((powal zrzut - ladunki opadaly na zierni((
z wysokosci 400-500 metr6w w pojemnikach na spa-
dochronach. Cz((sto trzeba bylo podchodzic do zrzutu
dwu- lub trzykrotnie. Zatwierdzenie zalodze takiego
zadania specjalnego jako rnisji bojowej nast((powalo
jedynie, gdy partyzanci potwierdzili odbi6r dostawy.
Znaczne odleglosci cel6w od wlasnych baz spowo-
dowaly zwi((kszenie potrzeb obslugi naziemnej. W ko-
morach bombowych Mitchelli montowano dodatkowe
zbiorniki paliwa, a w kabinie nawigatora instalowano
wlaz oraz urzqdzenie do zwalniania ladunku.
Radzieckie B-25 CZ((Sto uczestniczyly w ,spec-zada-
niach": przerzutach agent6w i zaopatrzenia dla nich na ty-
ly przeciwnika. Na przyklad pod koniec 1944 roku w skla-
dzie 15 Gw AP DD utworzono specjalnq grup(( szesciu
samolot6w B-25 przeznaczonq do przerzucania grup
rozpoznawczych na terytorium Niemiec i Czechoslowa-
cji. Poczqwszy od paidziernika 1944 roku zalogi 5. Dy-
wizji stacjonujqcej w Rumunii wykonywaly ,spec-zada-
nia" nad Jugoslawiq, Austriq, Polskq i Czechoslowacjq.
Pierwsze loty z zaopatrzeniem dla partyzant6w
z Polski, Ukrainy, Bialorusi i kraj6w nadbaltyckich
4 Gw BAK wykonal jeszcze latem 1943 roku. W roku
1944 wi((kszosc takich rnisji przypadlo na tereny Pol-
ski, Jugoslawii i Czechoslawacji. W polowie tego roku
5 Gw BAD intensywnie latala ze wsparciem dla Narodo-
wowyzwolenczej Arrnii Jugoslawii. W sierpniu znacz-
nie wzroslo przeciwdzialanie obrony przeciwlotniczej
Niemc6w i do baz nie wr6cilo szesc zal6g. W paidzier-
niku loty nad Jugoslawi(( znacznie zintensyfikowano,
bowiem wojska 2. i 3. Frontu Ukrainskiego razem z od-
dzialami jugoslowianskirni rozpocz((ly operacj(( zdo-
bycia Belgradu. Loty z pomocq dla Jugoslowian zakon-
czono 26 paidziemika, a ich dow6dztwo wysoko oce-
nilo dzialania 4 Gw BAK, odznaczajqc 57 radzieckich
lotnik6w. Pi((ciu lotnik6w z 5 Gw BAD otrzymalo od-
znaczenia Narodowego Bohatera Jugoslawii- byli to
major W. P. Ulisko, kapitan I. N. Konstantinow, starszy
lejtnant P. I. Drnitrienko, starszy lejtnant A. G. Mono-
gadze i starszy lejtnant I. A. Bulkin. W tym samym cza-
sie 4 Gw BAD dostarczal zaopatrzenie dla partyzant6w
w Polsce i Czechoslowacji.
Od wrzesnia 1944 roku Mitchelle z 4 Gw AD DD
uczestniczyly w zrzutach zaopatrzenia dla Slowackie-
go Powstania Narodowego. Samoloty, operujqc z lot-
niska Kalin6wka pod Winnicq, zrzucily powstancom
498 zasobnik6w z uzbrojeniem, amunicjq i ladunkarni
wybuchowyrni; straty wlasne w toku tej operacji wy-
niosly tylko jeden samolot B-25.
W rniar(( kolejnych dostaw Mitchelli w ramach
4 Gw AK DD tworzono nowe pulki. W marcu 1944 ro-
ku w skladzie 5. Dywizji sformowano 337 APDD; r6w-
noczesnie w skladzie 4. Dywizji powstawal335 APDD.
W tym samym roku sformowano takie 341 OD BAP
(Otq.ielnyj Dniewnoj Bombardirowocznyj Awiacjonnyj
Polk, Samodzielny Dzienny Pulk Lo.tnictwa Bombowe-
go) przydzielony do 4. Korpusu. Zebrano w nim zalo-
gi niezdolne do lot6w nocq - nie potrafiqce lqdowac
w ciemnosciach). Najbardziej znanym pilotem pulku
byl akrobata cyrkowy Wladirnir Dowiejko. Poza tyrni
jednostkarni, Mitchelle otrzymala slawna eskadra dwu-
krotnego Bohatera Zwiqzku Radzieckiego Aleksandra
Molodczija w skladzie 2 Gw AP DD (reszta pulku !a-
tala na samolotach ll-4).
Podstawowym wyposazeniem Korpusu podczas
wojny byly bombowce B-25 w r6znych wariantach, ale
w trakcie wojny dolqczono do niego r6wniez 113 AP
NOB DD wyposazony w samoloty A-20G Boston.
W powstaniu tego pulku pom6gl przypadek. 8 czerw-
ca 1943 roku dow6dca eskadry w 15 Gw BAP, major
N. I. Birjukow, podczas bombardowania lotniska nie-
rnieckiego w Sieszczy zrzucil bomby, a potem z malej
wysokosci ostrzelal ogniem broni pokladowej Mitchel-
la stacj(( radarowq oraz pobliskie agregaty. Jego atak
okazal siC( bardzo skuteczny, bowiem cele zostaly znisz-
czone. Dow6dca ADD, generallejtnant A. E. Golowa-
now, bardzo wysoko ocenil ten atak i rozkazal zalogom
Mitchelli po wykonaniu zadania ostrzeliwac cele na-
ziemne. Jeszcze w paidzierniku 1943 roku na bazie gru-
I
...
I
51
<IIIII Zafoga 8-250 , 19" pozujaca
przed swojq maszyn!L naleiqcq
do 13 GwBAP (od 22 grudnia
1944 roku 229 GwBAP) / G. Piet
row vio B. Broniewski
<IIIII The crew of 8-250 "19" pose
in front of their machine of the
13th GvBAP (229th GvBAP from
22 December 1944) / G. Petrov
via B. Braniewski
py specjalnej przeznaczonej do blokowania lotnisk prze-
ciwnika w 2. Dywizji Lotniczej sformowano dwa pulki
nocnych bombowc6w: 111. i 112. (p6iniej 26. Gwar-
dyjski) AP DD. Na stanie tych pulk6w byly samoloty
B-25 ze wzmocnionym uzbrojeniem: dzialkami i kara-
binami maszynowymi w przodzie kadluba. Zadaniem
tychjednostek bylo blokowanie lotnisk i srodk6w obro-
ny przeciwlotniczej przeciwnika oraz oczyszczanie tra-
sy przelotu dla gl6wnej grupy bombowc6w. Stosowa-
no je takze do swobodnego polowania na wrogie trans-
party i inne ruchome ce1e.
Innym zadaniem Mitchelli bylo prowadzenie roz-
poznania dalekiego zasi<(gu. Po kilka samolot6w tego
typu mialy 48 Gw APDR (Awiacjonnyj Polk Dalniej
Razwiedki, Pulk Lotnictwa Rozpoznawczego Dalekie-
go Zasi<(gu) oraz 118 ODRAE (Otdielnaja Dalniaja Raz-
wiedywatielnaja Awiacjonnaja Eskadrila, Samodzielna
Eskadra Lotnictwa Rozpoznawczego Dalekiego Zasiy-
gu), a takZe lotnictwo morskie -118 OMRAP (Otdiel-
nyj Morskoj Razwiedywatielnyj Awiacjonnyj Polk, Sa-
modzielny Morski Pulk Lotnictwa Rozpoznawczego)
we Fl0cie P6lnocnej i 15 ORAP we Flocie Baltyckiej.
52
Para B-25J, wykona
no w lipcu 1946 roku, przedsta
wiojqco kt6ro zmienila
Zomolowono no nosie
oznokowonie poprzedniej, a no
plomie wymolowono
niediwiedzio / G. Pietrow via
B. Broniewski
T Two photos of a 8- 251 tak-
en in July 1946, depicting a ma-
chine after transfer between units.
The previous unit emblem on the
nose was overpainted, and a beor
applied in its place / G. Petrov via
B. Braniewski
Decyzjq Panstwowego Komitetu Obrony 6 grudnia
1944 roku lotnictwo dalekiego ADD zostalo
przeksztalcone w 18. Lotniczq i podporzqdko-
wane bezposrednio dow6dcy Sil Powietrznych. Ponie-
waz numeracja pulk6w gwardyjskich ADD pokrywala
z numerami pulk6w sil powietrznych,
jednostki kolejny raz przenumerowano (patrz tablica).
Numer Ostatni numer Numer po przeniesieniu
poczqtkowy w skladzie ADD do 78. Armii Lotniczej
-
37 13. Gw AP DO 229. Gw BAP
---
16 14. Gw AP DO 201. BAP (od konca 1945 roku Gwardyjski)
-- ---
125 ,15. Gw AP DO 198. Gw BAP
335 34. Gw AP DO 250. Gw BAP
----
113 27. Gw AP DO 199. Gw BAP
---
420, 7 47 22. Gw AP DO 238. Gw BAP
... -- ..___
337 35. Gw AP DO 251. Gw BAP
Dywizje 4 i 5 Gw BAD ADD zostaly przemiano-
wane, odpowiednio, na 14 i 15 Gw BAD (Bombardi-
rowocznaja Awiacjonnaja Diwizija).
Po przekazaniu ADD w sklad Sil Powietrznych za-
przezbrajac w B- 25 talcie 45 TBAD (Tiazolo-
bombardirowocznaja Awiacjonnaja Diwizija, Dywiz-
ja Lotnicza Bombowc6w ), kt6ra od jesieni
1944 roku prawie nie uczestniczyla w lotach bojowych
z powodu niesprawnosci samolot6w Pe- 8 (a bye moze
takie z innych powod6w). Przy tym 890 AP DD (BAP)
wcale nie bral udzialu w akcjach, a jego lotnicy tracili
Do czasu przezbrojenia tejjednostki w skladzie
dywizji znalazl juz 362 AP DD (BAP) calkowicie
wyposazony w samoloty B-25D-30. Pulk 890 BAP
otrzymal pierwsze Mite helle w maju 1944 roku. Dla pod-
trzymania praktyki w dzialaniach bojowych do 362 BAP
oddelegowano takZe zalogi z 25. pulku tej samej dywizji.
Na poczqtku 1945 roku pulki 4. Korpusu przeba-
zowaly na lotniska w Polsce. Miej scem stacjono-
wania pulk6w 14. dywizji byl Mielec, zas 15. dywizji
i dow6dztwa Korpusu - Rzesz6w. W lutym-marcu
1945 roku pulki 15 Gw BAD uczestniczyly w wyzwa-
laniu i stacjonowaly na na poludnie
od Budapesztu oraz w rejonie Belgradu w Jugoslawii.
Pod koniec wojny Mitchelle dzialaly w ciqgu dnia.
W dniu 11 kwietnia 1945 roku samoloty 198 Gw BAP
wykonaly dzienny nalot na umocnienia twierdzy Wroc-
law. W operacjach zachodniopruskiej i berlinskiej wziql
udzial sformowany w sierpniu 1944 roku 341 BAP, la-
tajqcy w ciqgu dnia, kt6ry wykonal 434 loty bojowe.
Jednak podobnie jak dwa lata wczesniej , okazaly siy
one bardzo kosztowne dla zal6g Mitchelli.
Dnia 16 kwietnia 1945 roku podpulkownik W. A.
Gordilowskij, dow6dca 250 Gw BAP, wziql udzial
w walkach oBerlin, zrzucajqc r6znokolorowych
bomb swiecqcych, a nastypnie dajqc sygnal do natarcia
na wzg6rza w rejonie Seelow pod Berlinem. W pierw-
szych dniach maja ten sam pulk przerzucal paliwo
i czolgistom generala Babadzaniana naciera-
jqcym na przezornosci dow6dcy, w pul-
ku zachowaly jeszcze 650-galonowe podwieszane
zbiorniki paliwa. Teraz zbiomiki te napelniano paliwem
czolgowym, a do kom6r bombowych ladowano skrzyn-
ki z amunicjq. Samoloty startowaly z Mielca i lqdowa-
ly na szosie, po kt6rej jechaly czolgi. Paliwo przetacza-
no bezposrednio ze zbiomik6w podwieszonych pod
samolotem do zbiornik6w czolg6w.
W dniu 9 maja 1945 roku Mitchelle uczestniczyly
w swiqtecznej iluminacji Moskwy.
Podczas wojny dow6dcami poszczeg6lnych jedno-
stek byli:
Jednostka Data
stanowiska
4 Gw BAK 03.07.1943
19.04.1944
4 Gw BAD 06.1942
25.02.1945
24.04.1945
13 Gw BAP 07.1942
25.02.1943
15 Gw BAP 0 7.19 4 2
09.1944
Stopiett
nazwisko
Putkownik S. L. Kowaliew
Generat-major G. S. Sczietczikow
--
Putkownik F. W. Titow
Pulkownik I. I. Kozemjakin
Putkownik W. I. Szczelkunow
Podpulkownik K. F. Katariyn
Podputkownik K. L. Dmitriew
-
Podputkownik S. A. Ulianowskij
Podpulkownik W. M. Cyganienko
27 Gw AP 13.10.1943 Podpulkownik M. L Diedow-Dzjaduszinskij
NOB DO
250 Gw BAP 03.1944
. ........ _ _. ..
5 Gw BAP 03.07.1943
01.08.1944
20.11.1944
14 Gw BAP 06.1942
07.1943
04.1944
22 Gw BAP 09.1943
08.1944
251 Gw BAP 03.1944
341 BAP 09.1944
Major W. A. Gordilowskij
---- -
Pulkownik P. E. Timaszew
Putkownik P. I. Kondratiew
Putkownik S. A. Ulianowskij
Major A. A. Skworcow
Podpulkownik W. D. Zienkow
Podpulkownik G. I. Jakimienko
. ___ .....,..........., _, . ..,..._
Podpulkownik I. F. Galinskij
Major A. A. Balienko
Major W. L. Dragomirieckij
Major D. B. Gniedicz
Sw6j szlak bojowy 4 Gw BAK rozpoczql na pod-
moskiewskich lotniskach, a zakonczyl bazu j qc w Polsce
i na Ostatnimi akcjami bylo bombardowa-
nie Berlina, Wroclawia, a w nocy z 8 na 9 maja 1945 ro-
ku Swinemtinde. Jego wysilek bojowy mozna podsu-
mowac nastypu j qco:
Operocja !lose lot6w Naloty bombowe To nat
bojowych (w szt. bomb) bomb
< . ... 1 u , ......
Bitwa no ruku Kurskim
( 0 7-0 9 .19 4 3) 3339 29.613 5049
Wyzwolenie Ukrainy
(10.1943-04.1944) 1313 7680 1857
---
Leningradzka
(02-03.1944) 1254 6818 1715
Krymska
(04-05.1944) 803 4105 1382
Biatoruska
(06-08.1944) 1393 7671 1766
___ .....,
-- -
Jassko-Kiszyniewska z wyzwoleniem Rumunii i Bufgarii
(08-09.1944) 2581 9862 1578
+ 1 000 w tadunkach
Zachodnio-Pruska
(0 1-04.1945) 2247 1 0.644 2898
Berlinska
(04-05.1945) 523 4191 790
Razem 13.453 80.584 17.035
53
SltY 4 Gw BAK
Od 01.1943 1944 Do 05.1945 Razem
""'_'"" _____ -..............
liczba B-25 na koniec roku 103 214 254
_..,____ _ ___ ._. .......
---
liczba A- 20G na koniec roku 20 27 27
... __ .,......____ ..........., ........--........... ----c---
Misje bombowe
Loty bojowe
Bomby w sztukach
Tonaz bomb
ladonia specjalne
4781
39.002
7246
3879 4747
19.91 1 21.671
511 0 4679
13407
80.584
17.035
Loty bojowe 84 1994 258 2336
tadunek w kg 40.255 1.335.280 71.700 1.447.335
Liczba zrzuconych ludzi 56 13 7 671 864
..... ......,..,.,....,.?eaow .,.e:.,.ttl 8'!ete
LOTNISKA 4 Gw BAK
Lotnisko Okres Jednostka
------ ----------------------
Monino 07.42-26.03.43 Sztab 222 BAD, 37 BAP
27.03.43-03.07.43 Sztab 4 Gw BAK, 13 Gw BAP
- ......-..... ------
Czkatowskaja 07.42- 26.03.43 16 BAP, 125 BAP
27.03.43-03.07.43 14 Gw BAP, 15 Gw BAP
Kratowo 03.07.43- 15.12.43 Sztaby 4 Gw BAK i 4 Gw BAD,
13 Gw BAP, 15 Gw BAP
01.1 1.43- 15. 12.43 113APNOB
-------------
Astafewo 03.07.43- 15. 12.43 Sztab 5 Gw BAD, 14 i 22 Gw BAP
4 ....
Nowo-Dugino 15.1 2.43-25.03.44 4 Gw BAK
....------- -
Konotol 25.03.44- 10.06.44 Sztab 4 Gw BAK, 4 Gw BAD,
27 Gw AP NOB
25.03.44- 28.04.44 5 Gw BAD
------------ . ----
Kalinowka 28.04.44- 23.09.44 5 Gw BAD
04.06.44- 23.09.44 251 Gw BAP
23.09.44- 01 .01.45 4 Gw BAD
------
Umm1 10.08.44- 23.09.44 Sztab 4 Gw BAK, 4 Gw BAD
23.09.44- 01.01.45 341 BAP
---
lwan-Gorod 10.08.44- 23.09.44 27 GwAP NOB
Winnica 23.09.44- 29.12.44 Sztab 4 Gw BAK, 27 Gw AP NOB
Rosziore-di-Wede
(Rumunia) 23.09.44- 28.01.45 5 Gw BAD
Lw6w 29.12.44- 01 .02.45 Sztab 4 Gw BAK
---------- ....-----... ... ................
Rzesz6w (Polska) 01.02.45- 09.05.45 Sztab 4 Gw BAK
----
Mielec (Polska) 01.01.45- 09.06.46 Sztab 4 Gw BAD, 15 Gw BAP,
27 Gw AP NOB, 250 Gw BAP
---- -
Newiski (Polska) 01.01.45- 09.06.46 13 Gw BAP
------------ ....--............
Jasenko (Polska) 01.02.45- 01.04.45 341 BAP
tawica (Polska) 01.04.45- 09.05.45 341 BAP
Petrowgrad
(Jugostawia) 28.01.45- 02.04.45 5 Gw BAD
----------
Tekel 02.04.45- 16.05.46 5 Gw BAD
Podczas wojny ze skladu 4 Gw BAK poleglo h'ldi
312 lotnik6w. Korpus (razem z wczesniej sz'l
222 BAD) stracil og6lem 151 samolot6w - w tym
101 podczas akcji bojowych. Osiem z nich padlo ofia-
r'l ognia artylerii przeciwlotniczej , 25 zestrzelily nie-
mieckie mysliwce, a strqcily przez wlas-
ne wojska. Az 63 zalogi zostaly uznane za zaginione
i z prawdopodobienstwem padly ofiar'l
niemieckiego Flaku. Do walk z lotnictwem niemieckim
dochodzilo stosunkowo rzadko: w 135 starciach ze-
strzelono 20 samolot6w Luftwaffe. W trakcie uzywa-
nia Mitchelli w szeregach Korpusu znalazlo wielu
lotnik6w odznaczonych r6znymi medalami i orderami.
L'lcznie nagrodzonych zostalo 9278 lotnik6w jednost-
ki, w tym wielu Orderami Bohatera ZSRR. od-
znaczonych zawiera tabela 3.
Poszczeg6lne pulki Korpusu otrzymaly podczas
wojny kilka nazw dla ich udzialu w wal-
kach. 4 Gw BAK otrzymal Gomelski, 4 Gw BAD
(od 22.12.1944 14 Gw BAP) Briansko-Berlinska Czer-
wonego Sztandaru, 13 Gw BAP ( od 22.12.1944 229 Gw
BAP) Roslawski Czerwonego Sztandaru, 15 Gw BAP
( od 22.12.1944 198 Gw BAP) Sewastopolski Czer-
wonego Sztandaru, 113 AP NOB DD (od 10.01.1944
27 Gw APNOB DD, od 22.12.1944 199 Gw APNOB)
Brzeski, 335 AP DD (od 22.12.1944 250 Gw BAP)
Gwardyjski. Nie to r6wniez 5 Gw BAD (od
22.12.1944 15 Gw BAD), kt6ra otrzymala Go-
melskiej , 14 Gw BAP (od 22.12.1944 201 Gw BAP)
Smolenski Czerwonego Sztandaru, 22 Gw BAP ( od
22.12.1944 238 Gw BAP) Sewastopolski, a 337 APDD
( sformowany 23.03.1944 i 22.12.1944 przemianowany
na 251 BAP) Gwardyjski.
B-25 stosowano takZe w wojnie z Japoni'l. Samolo-
ty 50 OMRAP Floty Pacyfiku bombardowaly port Chong-
jin w Korei. W wyniku nalotu zatopiono kilka statk6w,
w tym zapalil i eksplodowal tankowiec o wyporno-
sci 8000 ton .
Eksploatacja B-25
w radzieckim lotnictwie wojskowym
Utrzymanie zdolnosci bojowej samolot6w Korpusu by-
lo r6wnie wazne, jak samo zaopatrzenie w paliwo i amu-
Pocz'ltkowo brakowalo dokumentacji technicz-
nej w rosyj skim, urz'ldzen naziemnych
nych do obslugi Mitchelli, zamiennych, instruk-
cji i program6w treningowych dla przygotowywania
samolot6w do boju i eksploatacji. Pomimo tych kon-
strukcyjnych i eksploatacyjnych niedostatk6w dzialania
bojowe prowadzono praktycznie bez przerwy. Szybko
powstal zesp6l inzynieryjno-techniczny Korpusu pod
kierownictwem gl6wnego inzyniera jednostki, A. M.
Akwiljanowa, oraz starszych inzynier6w dywizji: K. S.
Wartanjana i M.S. Sklizkowa. Opracowali oni instruk-
cje oraz zalatwiali zamienne, co znacz'lco popra-
wilo stan samolot6w w Korpusie. Gdy w roku 1942licz-
ba sprawnych sarnolot6w oscylowala w granicach 7 5-80%
stanu, tow latach 1944-45 dochodzila do 95-97%.
Osobnym aspektem dzialalnosci Korpusu bylo sa-
mo przygotowanie zal6g dla Mitchelli. J ak wiadomo,
w USA znajdowalo wiele szk6llotniczych, ale Ros-
janie musieli poradzic sobie sami. Przygotowano prog-
ram szkoleniowo-treningowy w zakresie pilotazu, na-
wigacji i bombardowania oraz strzelania w powietrzu.
Szczeg6lny nacisk kladziono na wyszkolenie dow6d-
c6w zal6g - od lipca 1943 roku do konca wojny wy-
szkolono ich 373, a og6lna liczba lot6w szkolno-trenin-
gowych wyniosla 49.699. Czlonkowie zal6g przecho-
dzili szkolenie w zakresie radionawigacji i lot6w noc-
nych. Kurs konczono dopiero po uzyskaniu pozytywnej
opinii dow6dcy eskadry lub pulku, kt6ry mial
zek osobistego sprawdzenia pilot6w.
Poniewaz w ZSRR nie bylo zadnych instrukcji ob-
slugi i eksploatacji B-25, zalogi opanowywaly nowy
samolot bezposrednio w dzialaniach bojowych. Do
wszystkiego dochodzono metod'! pr6b i Jed-
nak piloci radzieccy od razu zauwazy li doskonale wlas-
nosci lotne B-25. Samolot nie sprawial trudnosci prze-
54
Tobelo 3
Usto odznoczonych rodzieckich lotnik6w lotojqcych no MHchelloch
Stopien
Pplk
nazwisko Lata iycia Pulk Stanowisko Data otrzymania
21.03.40
laslugi
--- -- --
I won lwonowicz Koiemjokin 1908- ? 4 AD Dco dywizji 36 I. boj. (w wojnie z Finlandiq)
--- - --- -------------- ---- ---
Genmojor Wosilij lwonowicz
Szczelkunow
191 0-197 4 4 AD Dco dywizji 16.09.41 4 I. boj. No Berlin
Fiodor Sieliwierstowicz Rumioncew 191 6-1988
1915-?
14
22
22
14
w 1941 roku
254 I. boj.
75 I. boj. (do 12.41)
------ - -------- -----
308 I. boj.
--- ---
Zca nawigatora putku
Nawiogtor pufku
Nawigotor eskodry
--
Dca eskodry
05.11.44
05.11.44
05.11.44
05. 11.44
300 I. boj.
190 I. boj (do 1 0.44)
164 I. boj.
300 I. boj . (strqcil 4 samoloty)
---
205 I. boj. (do 1 0.44)
-
230 I. boj.
--
300 I. boj. (do 01.45,
strqcif He-11 1 )
-- .. _ .. _ ..._____ _.._ .. ________ ._..... ...... ---
Kpt
Kpt
Aleksiej Nikolojewicz Mironow 1919-1969 250 Z-co nowigotoro eskodry 18.08.45 238 I. boj. (do 05.45)
-- ---- -- . -- ------- ---- ---
Aieksondr Jewlampiewicz Wierbickij 1917-1956 27 Dco zofogi 15.05. 46 293 I. boj.
-- - --
Kpt Wosilij Wosiljewicz Pietruszewicz 1914-? 27 Dco eskodry 15.05.46 290 I. boj. (do 05.45)
---- - --- - - ---- --. --
Kpt Aleksondr Fiodorowicz Papaw 1916-1985 15 Nowigotor eskodry 15.05.46 236 I. boj.
---- -- --- --- --
lwon llicz Storiinskij 1912-1 980 27 Nowigotor pufku 15.05.46 250 I. boj. (strqcif 2 somoloty)
---- -- --
Mojor Siergiej Wosil jewicz Szczerbokow 1914-1973 15 Nowigotor eskodry 15.05.46 219 I. boj.
--- - "" ,.._ _, ---... ' ........_ _.. ...__ ...................._........ . .............._ ...__ --- .............,____ ....... - .,., .....____... --
Major Michoif Danilowicz Kozlow 1915-1991 15 Zco d-ey pulku 23.02.48 205 I. boj. (do 05.45)
----- ---
lwan Michaifowicz Pawkin 19 2 0-19 81 . 1 5 Dco eskodry 23.02.48 286 I. boj. (do 05.45) Major
Mojor
4tn
-- --
Aieksandr Wasiljewicz Dudakow 1919-? 15
-- -- --
lwan Nikiforowicz Kleszcz* 1922-1 989 251
* Odznoczenie dlo Kleszczo przyznono zo udziol w bodonioch nod bombq wodorowq.
pilotowi, nie mial znaczqcych wad w charakte-
rystykach startu i lqdowania, w statecznosci i w zwrotno-
sci. Tr6jkolowe podwozie dawalo doskonalq widocznosc
z kabiny podczas kolowania, a zwrotnosc podczas tej
czynnosci byla bez zarzutu. Start, lot i lqdowanie na
B-25 byly prostsze niz na Il-4. Mocne i niezawodne
silniki, a takze wytrzymale podwozie umozliwialy start
z pelnym obciqzeniem nawet ze stosunkowo glybokie-
go sniegu. Samalot dobrze sluchal ster6w, niezle dawal
prowadzic w locie z jednym silnikiem. W szystkie te
cechy umozliwialy szybkie przeszkolenie zal6g.
Poczqtkowo miala miejsce niepokojqca ilosc przy-
musowych lqdowan z braku paliwa, nawet w lotach na
srednie odleglosci. Z powodu nieznajomosci zakres6w
Dco eskodry 23.02.48 220 I. boj.
Nawigotor kl ucza 07.03.62 52 I. boj.
pracy silnik6w w zaleznosci od wysokosci lotu i tern-
. peratury oraz niewlasciwej regulacji instalacji samolo-
ty poczqtkowo wracaly na wlasne lotnisko na resztkach
paliwa, a niekiedy lqdowaly przymusowo po drodze.
Trzeba bylo zbadac optymalne zakresy pracy silnik6w
na r6znych wysokosciach i opracowac rekomendacje
dla pilot6w. Do tego czasu do lot6w na duze odleglosci
uzywano piyciu samolot6w B-25 w wariancie nosicie-
la torped, j akie znajdowaly siy w dywizji. Samoloty te
mialy dodatkowy zbiornik paliwa podwieszany we-
wnqtrz komory bombowej. Niestety, bomby trzeba by-
lo podwieszac na zewnqtrz, przez co zwiykszal siy op6r
czolowy. Jednostkowe zuzycie paliwa wzrastalo i pro-
mien dzialania samolotu okazal siy mniejszy niz ocze-
55
.A. IJIJJ>- In no para tego some-
go B-2SJ, wykonono w pozniej-
szym okresie, prowdopodobnie je-
sieniq 1946 roku. Dobrze widocz-
no jest sylwetko niediwiedzio
z obu stron kodlubo, wymolowono
no plomie po zomolowonym ozno-
kowoniu poprzedniej jednostki
I G. Pietrow via B. Braniewski
.A. IJIJJ>- Two more photos of the
same 8-251, taken later on, pro-
bably in the autumn 1946. The
bear applied on both sides of the
fuselage, on top of an overpainted
emblem of a previous unit, is well
visible / G. Petrov via B. Braniewski
kiwano. Pr6by wykorzystania podwie-
szanych zbiornik6w paliwa na 650 ga1on6w takze nie
daly pozqdanego wyniku, gdyz takze powodowaly du-
zy op6r czolowy w 1ocie. Co brakowalo wskai-
nika wypracowania paliwa z tych zbiornik6w. Przy
0
wsp6ludziale specjalist6w z akadernii im. Zukowskiego
oraz instytutu Nil WWS (Nauczno-Iss1edowatie1skij
Institut Wojenno-Wozdusznich Sil), dow6dztwo 222 BAD
uruchornilo badania najwygodniejszych zakres6w eks-
ploatacji samolotu, sposob6w zrnniejszenia kilometro-
wego zuzycia paliwa oraz wplywu podgrzewania gai-
nika na ekonornicznosc pracy silnik6w. Pod kierunkiem
M.S. Sklizkowa zestawiono wykresy optyma1nych za-
kres6w 1otu d1a r6znych ladunk6w bomb i r6znych wa-
runk6w pogodowych. W za1eznosci od konkretnego za-
dania kazda zaloga otrzymywala przed wy1otem wlas-
ny wykres.
W ce1u wydluzenia pracowano takZe nad
zapasu pa1iwa. Na zam6wienie inzynie-
r6w 222. Dywizji konstruktorzy z moskiewskiego za-
kladu nr 156 (biura konstrukcyjnego Andrieja N. Tu-
po1ewa) opracowa1i zbiomik pa1iwa, kt6ry mozna by-
lo podwieszac w komorze bombowej , pozostawiajqc
przy tym rniejsce na cztery bomby FAB-250. Zbiornik
oraz spos6b jego montowania w samo1ocie byly na ty-
1e orygina1ne, ze zainteresowaly inzynier6w amerykan-
skich i ich w USA. Do zbiornika do-
dano jeszcze wskainik wypracowania paliwa i zaklada-
no go we wszystkich B-25 dostarczanych z USA. Za-
klad nr 156 uruchornil takze jednorazowych
zbiornik6w podskrzydlowych na 220 ga1on6w paliwa.
Zalozenie dodatkowych zbiomik6w pozwo1ilo zwiyk
szyc dlugotrwalosc 1otu do 12 godzin. prakty-
kowac wznoszenie etapowe, kt6remu samolot
zuzywal o 25% paliwa rnniej niz podczas wznoszenia
ze stalq
Szczeg6lowe analizowanie wszystkich aspekt6w
wy1otu bojowego, zar6wno przed nim, jak i po powro-
cie, przynioslo znaczqce zrnniejszenie strat. Na przy-
klad w 1944 roku w 34 Gw AP DD ( 4 Gw AD DD) jed-
na strata samo1otu przypadala na 546 1ot6w.
Tak niewielki procent strat bojowych mozna uznac
tez za duzej mocy silnik6w B-25. Nie nalezalo
do rzadkosci, aby samo1ot z uszkodzonym przez artyle-
przeciwlotniczq silnikiem wracal na swoje 1otnisko.
Gwarantowany resurs si1nik6w R-2600-13 do re-
montu, poczqtkowo nie przekraczajqcy 300 godzin, by!
przedluzony i w silnikach p6inej produkcji (a takZe
w silnikach R-2600-29) wynosiljuz 500 godzin. W po-
lowie roku 1943, z powodu braku zarniennych
i niskiej jakosci remont6w silnik6w Wright Cyclone
w zakladzie remontowym w Monino, przedluzono okres
eksp1oatacjijeszcze o 15-25% ponad okres gwarancyj-
56
ny (zeby jak najp6iniej oddawac silnik do remontu).
Wykorzystywano przy tym fakt duzej niezawodnosci
silnik6w oryginalnie montowanych w USA (po remon-
cie w Monino silniki psuly Takim sposo-
bem udalo uniknqc problem6w z brakiem silnik6w.
Co ciekawe, pretensji do pracy silnik6w nie bylo takze
po przepracowaniu okresu gwarancyjnego wraz z do-
datkowymi 15-25%.
Silniki zalozone na B-25 nie byly dostosowane do
pracy na duzej wysokosci; po osiqgniyciu 3000 m pi-
lot wlc:tczal drugi stopien spryzarki. Parametry silnika
ograniczaly wiyc pulap samolotu. Robocze wysokosci
lotu B-25 wynosily 1500-3000 m, jedynie w szczeg61-
nych przypadkach przy bombardowaniu obiekt6w z silnc:t
obronc:t przeciwlotniczc:t, jak Danzig (Gdansk) lub Ko-
nigsberg (Kr6lewiec ), samoloty wznosily siy na 5000 m.
Tym samym samolot lecial w gqszczu pocisk6w i od-
lamk6w artylerii przeciwlotniczej. Jesli tylko warunki
nato pozwalaly, bomby zrzucano nawet z wysokosci
500-700 m. W tych warunkach niezwykle duze zna-
czenie miala odpornosc samolotu na uszkodzenia.
Pretensji do zywotnosci konstrukcji B-25 nie by-
lo, gdyz nawet podziurawiony jak rzeszoto samolot
wracal do bazy. Niedostateczna byla natomiast odpor-
nosc na eksplozjy zbiornik6w paliwa. Zaklad nr 156
w Moskwie, kt6ry wykonywal przer6bki na rosyjskich
B-25 i A-20G, zajc:tl siy instalacjq paliwowc:t. Spaliny
z silnik6w przepuszczono przez filtry (zestaw miedzia-
nych pierscieni z naciyciami), a skierowano
pod cisnieniem do zbiornik6w paliwa, wypierajc:tc
stamtc:td powietrze i tym samym zmniejszajqc niebez-
pieczenstwo wybuchu.
Nie mozna pominc:tc znaczenia uzbrojenia obronne-
go dla zywotnosci bombowca w walce. Karabiny ma-
szynowe Colt-Browning zalozone na samolocie mialy
slabsze charakterystyki niz radzieckie UBT, ale w su-
mie system uzbrojenia obronnego zbieral pochwaly od
personelu. Sterowanie elektryczne wiezyczkami po-
zwalalo strzelcowi skoncentrowac siy na prowadzeniu
ognia, nie tracc:tc sil i czasu na poruszanie karabin6w
maszynowych. Podswietlenie siatki celownika bylo re-
gulowane i nie oslepialo strzelca.
Tym niemniej w pierwszych wersj ach samolotu
obrony trudno bylo uznac za dostatecznc:t. Dolne stano-
wisko strzeleckie okazalo siy niewygodne w obsludze.
Przed otwarciem ognia trzeba bylo je plynnym ruchem
(cow walce bylo nierealne) wysunc:tc do oporu- win-
nym przypadku przy pr6bie obr6cenia wiezyczki od
razu palil siy jej silnik elektryczny.
dolnej p6lsfery prowadzono przez pe-
ryskop umieszczony w srodku stanowiska strzeleckie-
go, kt6ry - opr6cz wielu zalet- mial tei niewyba-
czalnc:t wady: wqskie pole widzenia. Co wiycej, sledzqc
lufami karabin6w maszynowych za celem, strzelec sie-
dzqcy nieruchomo przy peryskopie tracil
w przestrzeni i w razie gwaltownego manewru wrogie-
go mysli we a tracil go z pola widzenia.
Przez jakis czas w dywizji rozwaiano zwiykszenie
zalogi B-25 o sz6stego lotnika- obserwatora. Nasa-
molocie 41-12461 sprawdzano skutecznosc zalozenia
w tylnym iluminatorze p6lcalowego karabinu maszyno-
wego Colt-Browning (nota bene, niezadowolenie z uzbro-
jenia obronnego pierwszych B-25 wyraiali takie pilo-
ci amerykanscy i w USAr6wniei powstawaly jego prze-
r6bki). W walkach powietrznych nie bardzo liczono na
dolnc:t wieiyczky i dlatego pilotom rekomendowano
w dzien obniiac lot do 200 m, nie pozwalajqc mysliw-
com przeciwnika wejsc pod brzuch.
Przedstawiciele North American wysluchali tych
zastrzeien i w samolotach od wersji B-25D-30 za-
miast dolnego stanowiska zaloiono ty lnq wiezyczky
i boczne karabiny maszynowe w iluminatorach. Sama-
lot m6gl siy teraz skuteczniej bronic przed atakami
z tylu i z dolu.
Spos6b opuszczania samolotu w powietrzu byl nie-
wygodny. Wszyscy czlonkowie zalogi znajdujqcy
w przodzie kadluba wyskakiwali kolejno przez jeden
luk. Nawigator musial z zaloionym spadochronem prze-
czolgac przez wqski wlaz do kabiny pilot6w, a tyl-
ny strzelec wracac do srodka kadluba. W szystkie te ope-
racje zabieraly duio czasu. Na Il-4, na przyklad, kai-
dy czlonek zalogi opuszczal samolot niezaleinie od in-
nych przez wlasny luk lub oslony kabiny.
N a froncie bombowiec wykazal siy zdolnosciq do
dzialan nawet przy najgorszej pogodzie. Wieczorem
28 stycznia 1943 roku po udanym zbombardowaniu
wyzla kolejowego w Wiaimie zaloga W. A. Gordilow-
skiego ze 125 AP DD wylqdowala na swoim lotnisku
na niemal zupelnie oblodzonym samolocie. Pomyslne
lc:tdowanie bylo zaslugq mistrzostwa pilota, ale takie
dobrych wlasnosci lotnych samolotu i wydajnej insta-
lacji odlodzeniowej. W celu skruszenia lodu tworzqce-
go siy na powierzchni samolotu w chmurach przy nis-
kiej temperaturze, na B- 25 poczynajc:tc od wersji C za-
kladano instalacjy przeciwoblodzeniowq firmy Good-
rich. W zdlui przednich skrzydel i usterzenia
umieszczono specj alne trzy komorowe gum owe naklad-
ki. Pod wplywem wtlaczanego do nich powietrza gu-
ma wydymala siy, powietrze kolejno przechodzilo przez
trzy komory i ich falowanie kruszylo 16d. kon-
czyl strumien powietrza. Poczqwszy od samolot6w wer-
sji B- 25D na szybach kabin pilot6w i nawigatora zalo-
iono wycieraczki oraz spryskiwanie spirytusem. Naj-
wiyksze znaczenie sposr6d wszystkich element6w in-
stalacji odlodzeniowej mialo wtryskiwanie spirytusu na
krawydzie natarcia smigiel. Sp6inione wlqczenie in-
stalacji na smiglach prowadzilo do straty ciqgu smigiel
ze wszystkimi tego konsekwencjami, a takie do wibra-
cji silnik6w. Zapas spirytusu w instalacji odlodzeniowej
na pokladzie B-25 wynosil 100 litr6w. Przed startem
przy zlej pogodzie, aby nie wlqczac instalacji odlodze-
niowej, samolot starannie czyszczono z lodu. P6iniej ,
bezposrednio przed wykolowaniem na start, przeciera-
no szyby kabiny nawigatora oraz powierzchniy gumo-
wych odladzaczy Goodrich: wszystko po to, aby usu-
nc:tc moiliwie najwiycej osrodk6w krystalizacji lodu.
Duiy zapas energii na pokladzie Mitchella pozwo-
lil wyposazyc go w urzqdzenia ulatwiaj c:tce pracy zalo-
gi w locie. Instalacja ogrzewania kabin cieplym powie-
trzem bardzo siy spodobala zalogom. W odr6inieniu od
samolot6w radzieckich, w locie na duiej wysokosci
lotnikom w B-25 nie grozil chl6d nawet zimq. Zaloga
czula siy dobrze w zwyklych mundurach, podczas gdy
na bombowcach radzieckich w dlugotrwalych lotach
na duiej wysokosci zaloga marzla nawet w kombine-
zonach ogrzewanych elektrycznie.
Komfortowi na pokladzie samolotu poswiycono
wiele uwagi. Dla chcc:tcych po pelnych
smiertelnego ryzyka podejsciach nad eel amerykanscy
konstruktorzy zaloiy li w kabinie zapalniczky i popiel-
niczki. Tym niemniej, w radzieckich silach powietrz-
nych do palenia w czasie lotu wykorzeniano zde-
57
.6.. lnny B-25 z nieustolonej jed-
nostki z zomolowonym godfem
poprzedniej jednostki, sfotogrofo-
wony prowdopodobnie zimq
1946/47 / G. Pietrow via B. Bro-
niewski
.6.. Another 8-25 from an un-
identified unit with overpainted
badge of the previous unit, photo-
graphed probably during winter
1946/47 j G. Petrov via B. Bra-
niewski
cydowanie i byly ku temu wazne przyczyny. Odpn;ze-
nie i odwr6cenie uwagi od obserwacji sytuacji w po-
wietrzu w czasie lotu powrotnego moglo kosztowac
zycie zalogi. Palenie przy wlqczonym doplywie tlenu
stwarzalo zas zagrozenie pozarem. W koncu specjalny
rozkaz dow6dcy 4. dywizji zabronil palenia na pokla-
dzie samolot6w .
B-25 byl najbardziej ,zradiofonizowanym" ze
wszystkich samolot6w radzieckiego lotnictwa dalekie-
go Lqcznosc z zierniq zapewniala radiostacja
dalekiego kt6rej antena byla nad
kadlubem. Dla pewniejszej lqcznosci stosowano takZe
50-metrowq wypuszczanq linkowq. Ponadto,
dla porozurniewania w powietrzu z innyrni samolo-
tarni oraz z naziernnym punktem dowodzenia podczas
kolowania i nad lotniskiem, na pokladzie B- 25 byly
trzy odbiorniki i nadajniki fal kr6tkich. Powr6t na swo-
je lotnisko ulatwial automatyczny radiokompas. Nawi-
gatorzy, przedtem pracujqcy z dostrajanym ro-
dzimym radiop6lkompasem RPK-2, z zadowoleniem
nowosc.
Urzqdzenia elektryczne zasilane byly przez trzy in-
stalacje. Pierwsza dostarczala do wszystkich
urzqdzen; druga, z jednq prqdnicq - tylko do wybra-
nych; trzecia, awaryjna, zasilala od akumulatora
-szesc najwazniejszych urzqdzen do za-
pewnienia lqcznosci z lotniskiem i lqdowania samolo-
tu. N a maszynach pierwszych serii moe prqdnicy pokla-
dowej wynosila 1,5 kW. P6iniej lqcznq moe zasilania
z dwiema prqdnicarni doprowadzono do 12 kW.
zapas energii pozwolil zalozyc na bom-
bowcu nowe urzqdzenia, w szczeg6lnosci radiowyso-
kosciornierz i autopilot Si-1. W pierwszych wersjach
samolotu zakladano hydraulicznego autopilota A-3.
Pracowal on nieile, ale radzieckich pilot6w nie zado-
walala przelozenia ster6w przy pracujqcym
autopilocie. Autopilot elektryczny (wczesniej wyko-
rzystywany na ameryka:rlskich bombowcach
byl nie tylko bardziej czuly na turbulencje,
ale takZe m6gl wsp6lpracowac z celownikiem bombar-
dierskim Norden M-9, co umozliwialo automatyczny
zrzut bomb na eel. Autopilot byl wyregulowany w ten
spos6b, ze bezposrednio przed zrzutem bomb popraw-
ki kursu wprowadzane przez nawigatora byly automa-
tycznie przekazywane na stery. Mozna bylo w ten spo-
s6b osiqgnqc ,jubilerskq" dokladnosc bombardowania.
Dostarczane do ZSRR samoloty B-25 wczesnych
serii rnialy przestarzaly, wektorowy celownik bombar-
dierski D-8 (taki sam, jak na A-20). W polowych zakla-
dach remontowych wyrnieniano go na radziecki celow-
nik NKPB-7. P6iniej z USA przychodzily samoloty ze
znacznie nowoczesniejszym celownikiem Norden M-9.
Samoloty wersji J z autopilotem elektrycznym po-
lqczonym z celownikiem bombowym przychodzily do
ZSRR dopiero pod sam koniec wojny. Poniewaz jed-
nak zalogi nie byly przeszkolone w uzytkowaniu auto-
pilota elektrycznego, a personel techniczny nie znal spo-
sobu jego serwisowania, pulpit sterowania autopilotem
na tych samolotach zaplombowano i
Dopiero po wojnie zalogi radzieckich B-25
stosowac autopilota Si-1 w polqczeniu z celownikiem
Norden M-9. Pod koniec listopada 1944 roku dla za-
poznania z konstrukcjq celownika Norden M-9, po-
znania zasad jego wsp6lpracy z autopilotem oraz eks-
ploatacji i remontu, do USA oddelegowano trzech ra-
dzieckich specjalist6w wojskowych, w tym
gl6wnego inzyniera 4. Korpusu, majora Skliarenko.
Po wojnie Mitchelle pozostawaly w sluzbie WWS
do lat 1950. i po ,zirnnej wojny" otrzyma-
ly kod NATO , Bank". Przeszkalano na nich zalogi
z jednostek przechodzqcych na no we bombow-
ce Tu-4, czyli kopie amerykanskich B- 29.
58
lnni uzytkownicy B-25
Po wojnie niekt6re z wycofanych z jednostek bo-
jowych samolot6w B-25 znalazly zastosowanie w in-
nych sluzbach. Sprzedaz'l demobilu zajmowala siy Sur-
plus Property Division przy Reconstruction Finance
Corporation. Wiele B- 25 zostalo sprzedanych prywat-
nym przedsiybiorcom, kt6rym sluzyly jako ekskluzyw-
ne samoloty transportowe. Oczywiscie zdemontowano
z nich wszelkie wyposazenie wojskowe, komory born-
bow'! przebudowano, a wnytrze z wygodnymi fotelami
uczyniono diwiykoszczelnym. Niekt6re posiadaly tez
dodatkowe zbiorniki paliwa na konc6wkach skrzydel
oraz system odprowadzania spalin Clayton ,S" zast'l-
piony calkowicie lub czysciowo przez jedno- lub dwu-
przewodowy kolektor umieszczony na zewn'ltrz gon-
doli silnik6w.
Szczeg6ln'l przydatnosc Mitchelle wykazaly jako
samoloty strazy lesnej wykorzystywane do gaszenia
plonlcych las6w. Jednakze w lipcu 1960 roku podczas
gaszenia pozaru lasu kolo Magic Mountain w polud-
niowej Kaliforni miala miejsce seria katastrof Mitchel-
li. W trakcie zrzucania substancji chemicznej cztery
B-25 rozbily siy o ziemiy i zginylo w6wczas dw6ch
czlonk6w zal6g. United States Forest Service (USFS)
natychmiast zawiesilo loty na B-25, ale protesty sluzb
zwalczania pozar6w spowodowaly, ze postanowiono
dokonac serii pr6b maj'lcych okreslic przydatnosc Mit-
chelli do podobnych zadan. Wybrano egzemplarz o nu-
merze seryjnym N1 0564, kt6ry w lutym 1962 roku skie-
rowano do bazy Edwards AFB w Kaliforni, gdzie prze-
szedl on szereg drobiazgowych pr6b i badan. Wyniki
badan potwierdzily, ze Mitchelle nie spelniaj'l wymo-
g6w samolotu strazy lesnej i loty na nich ostatecznie
zaw1eszono.
W maju 1965 roku jeden z Mitchelli zostal sprzeda-
ny do Hemet Valley Flying Service w bazie Hemet Val-
ley w Kaliforni. N owy wlasciciel samolotu wymienil
w nim silniki na wymontowane z lodzi lataj'lcej PBY
Catalina i w paidzierniku 1968 roku sprzedal go fir-
mie Tallmantz Aviation z Santa Ana w Kalifornii, gdzie
dol'lc.zyl do 13 innych B-25, kt6re udalo siy firmie
zebrac z calych Stan6w Zjednoczonych. Trzy z nich
zostaly przebudowane na samoloty ,filmowe" (tzw.
,camera ships"). L'lcznie Tallmantz Aviation zebrala
18 Mitchelli, kt6rym przywr6cono funkcjonowanie ko-
m6r bombowych, oryginalne wiezyczki strzeleckie oraz
oznaczenia bojowe.
N a pocz'ltku 1969 roku wszystkie 18 B-25 przele-
cialo do Guaymas w Meksyku i byl to pierwszy ,dywiz-
jon" Mitchelli, jaki znalazl siy w powietrzu po II woj-
nie swiatowej. W Guaymas wziyly one udzial w pro-
dukcji filmu wytw6rni Paramount Picture ,Catch-22".
Jeden z B-251 zostal tam przemalowany w barwy bo-
jowe i otrzymal nazwy , Luscious Lulu". Mimo ze pro-
ducenci filmu planowali zakonczyc zdjycia po szesciu
tygodniach, calosc trwala trzy miesi'lce, w trakcie kt6-
rych Mitchelle wylataly ponad 1500 godzin. Ostatecz-
nie w filmie pozostalo 12 minut ujyc z nimi. Na pocz'lt-
ku filmu widac jednoczesny start 16 Mitchelli, co pilo-
ci uwazali za najbardziej niebezpieczny moment- na
szczyscie obeszlo siy bez wypadk6w.
W styczniu 1971 roku Tallmantz sprzedal wiyk-
szosc Mitchelli do DAVU Aviation w Santa Fe w sta-
nie Nowy Meksyk, gdzie pieczy nad nimi przejyla or-
ganizacja , Wings of Yesterday". Jeden z nich zostal
sprzedany w listopadzie 1979 roku doktorowi J ohnowi
F. Marshallowi w Williston Airport kolo Ocala w sta-
59
'Y Formacja B-25 w locie no tie
gory w okolicach Guaymas
w Meksyku. Samoloty te brafy
udzial w filmie ,Catch-22"
'Y A formation of B-25s in flight
over a mountain near Guaymas in
Mexico. The aircraft took part in
filming of "(atch-22"
.A. B-2SJ-30-NC ( 44-31 027 A), sluiqcy na poczqtku I at 1950. jako latajqcy billboard z du-
iym napisem ,Your future-enlist in the AAF" (,Twoja przyszlosc- wstqp do AAF"), wyma-
lowanym na gondoli silnikowej. wybrano niefortunnie - po kilku godzinach lotu
bylo to najbardziej okopcone miejsce na samolocie I USAF
T B-2SJ-25-NA (44-30324A) sluiqcy w USAF po wojnie, z typowym oznakowaniem i du-
iym oznaczeniem taktycznym BD-324 na nosie. Litery BD byly oznaczeniem kodowym
Mitchelli I USAF
.A. 8-251-30-NC (44-31027A), used in early 1950s as a flying billboard with a large
slogan "Your future-enlist in the AAF" on the engine nacelle. The spot was not well chosen:
aher a few hours of flying this was the dirties place on the aeroplane surface I USAF
T 8-251-25-NA (44-30324A) used by the USAF aher WW/1 in typical markings and with
large code 80-324 on the nose. 80 was the code for Mitchell I USAF

60
-

486893
-
-


-
-
-
-
61
-

-
-
..
_,.. B-2SJ-25-NC (44-30179A),
sfotogrofowony w bozie Sheppard
w Teksosie 9 wrzesnio 1960 roku.
No nosie widoczne jest godfo tej
bozy. Sheppard AFB byfo jednq
z ostotnich boz, w ktorej wyko-
rzystywono Mitchelle do szkolenio
I USAF
_,.. 8-251-25-N( (44-30179A),
photographed at Sheppard AF8,
Texas, on 9 September 1960. On
the nose is the badge of the base.
Sheppard AF8 was one of the last
bases that used Mitchells for
training / USAF
_,.. B-2SJ-25-NC (44-86893A)
wyposoiony w duiq pod
kodfubem, prowdopodobnie zo-
wierojqcq rodoru.
wykonono pod koniec 1946 roku
I USAF
_,.. 8-251-25-NC ( 44-86893A)
fitted with a large under-fuselage
radome for the radar aerial. The
photo was taken in late 1946
/ USAF
_,.. TB-2SN-20-NC (44-29444N)
w oznokowoniu Missouri Air Notio-
nal Guard. wykonono
w St. Louis 27 grudnio 1957 roku
I USAF
_,.. T8-25N-20-NC (44-29444N)
in the markings of Missouri Air
National Guard. The photo was
taken at St Louis on 27 December
1957/ USAF
T CB-25J - przer6bko Mit-
chella no tronsportowq
w borwoch Forco Aereo Brosileiro
(Brozylijskich Sit Powietrznych),
Iota 1960.
T CB-251 - Mitchell conver-
sion for transport duties in the
markings of the Forca Aerea Bra-
sileira (Brazilian Air Force}, 1960s
...,. Brozylijski Mitchell No. 5135
(prowdopodobnie ex-44-30783),
kt6ry po oworyjnym lqdowoniu
(pokrzywione lopoty smiglo) po-
sluiyf joko mogozyn
zomiennych dlo pozostolych
w eksplootocji moszyn
...,. Brazilian Mitchell No. 5135
(probably ex-44-30783}, canni-
balised for parts after an emer-
gency landing (note the bent pro-
peller blades}
nie Floryda. Marshall na czesc swojej zony nazwal go
,Carol Jean" i przez wiele lat uczestniczyl w pokazach
lotniczych na terenie calych Stan6w Zjednoczonych.
Do dnia dzisiejszego lata jeszcze okolo 40 Mitchelli.
Argentyna
Z nadwyzek rzqdowych sprzedano do Argentyny trzy
B-251. Pierwszy, 44-31498, otrzymal27 czerwca 1960 ro-
ku cywilnq LV - G1X, ale nie wiadomo, co
z nim dzialo, choc jego wrak: widziano cztery lata p6i-
niej. W czerwcu 1961 roku zarejestrowano pod ozna-
czeniem LV -GXH drugiego argentynskiego Mitchella
(poprzednio TB-25N, 44-31172) i sluzyl on przez pe-
wien czas na lotnisku Estro w Santiago. Trzeci B-251
mial cywilnq LV-PWE, ale nic o nim
nie wiadomo.
Boliwia
Wiadomo, ze w latach 1947-48 w boliwijskim lotnic-
twie znalazlo szesc B-251, ale zadne dalsze szcze-
g6ly nie Sq znane.
Brazylia
Jeszcze podczas wojny w ramach umowy Lend-Lease
Amerykanie przekazali Forca Aerea Brasileira (Brazy-
lijskim Silom Powietrznym) siedem B-25B ( dostar-
czone jeszcze w grudniu 1941 roku), jednego B-25C
(dostarczono go 10 lipca 1942 roku) oraz 21 B-25J
( dostarczone sierpniem a listopadem 1944 ro-
ku). Wyposazono w nie 4 Grupo de Bombardeio Me-
..
dio ( 4. Srednich Bombowc6w) stacjonujqcq w Fo-
raleza oraz 6 Regimento de Aviacao (6. Pulk Lotniczy)
w Salvador, kt6ry uzywal ich do czasu wymiany
tu na samoloty Lockheed PV -1 Ventura i Lockheed
A-28 Hudson. Po wojnie rzqd Brazylii zakupil jeszcze
64 samoloty B-25 Mitchell, kt6re Amerykanie dostar-
czy li 11 lipca 1946 a 2 paidziernika 194 7 ro-
ku. Ostatnie z tych samolot6w zostaly spisane ze stanu
w roku 1970.
Numer seryiny Wariant Numer Data
USAAF seryiny dostarczenio
-
40-2229/2348 B-258 2245 1941
2255 1941
2263 1941
2306 1941
2309 1941
2310 1941
2316 1941
41-12434/13038 B-25C 12558 1942
43-27 473/27792 B-25J-1 27491 1946-47
27530 1946-47
27605 1946-47
27610 1946-47
27626 1946-47
27775 1946- 47
---- ---
43-27793- 28112 B-25J- 5 27847 1946-47
27864-27865 1946- 47
27869 1946-47
27876 1946-47
27878 1946-47
27880-27881 1946-47
28033 1946-47
28046 1946- 47
---
43-28113-28222 B-25J-10 28196 1946-47
28210 1946-47
--- ---- - -
4335946-36245 B-25J-1 0 35967 1946-47
36083 1946-47
36087 1946- 47
36093 1946-47
36096-36097 1946-47
36132 1946-47
36141 1946-47
36147 1946- 47
36154 1946-47
36167 1946-47
36224 1946-47
___ ..__ ... - ----- -
44-28711/29110 B-25J-15/ 17 28717 1946- 47
28913 1946- 47
28928-28930 1946- 47
28939-28940 1946-47
28948- 28949 1946-47
29007-29011 1944
62
29015-29020 1944
29056 1946-47
---- --
44-29111 /29910 B-25J-20/22 29493/29502 1944
29891 1946-47
29905 1946-47
- -- --
4429911 /30910 B-25J-25/27 30069 1946-47
30095 1946-47
30137 1946-47
30139 1946-47
30142 1946-47
30225 1946-47
30242 1946-47
30245-30246 1946-47
30248 1946-47
30311 1946-47
30326 1946-47
30350-30351 1946-47
30406 1946-47
30783-30784 1946-47
30787 1946-47
---
4430911 /3151 0 B-25J-30/32 30911 1946-47
--
Chile
W roku 1947 rz'td chilijski zakupil dla swoich sil po-
wietrznych (Fuerza Aerea de Chile) 12 bombowc6w
B-25J z nadwyzek USAAF. W trakcie transportu do
Chile jeden z Mitchelli ulegl zniszczeniu, przez co na
stanie chilijskiego lotnictwa znalazlo siy tylko 11 tych
maszyn. Pocz'ttkowo otrzymaly one numery od 801 do
811, ale niebawem przydzielono im numery powyzej
900. Mitchelle znalazly siy na wyposazeniu Grupo de
Bombardeo Mediano No.8 stacjonuj'lcej w Quintero,
kt6ra w roku 1954 wymienila je na bombowce Douglas
B-26 Invader.
Numer seryjny Wariant Numer Data
USAAF seryjny dostarczenia
-
4429911/30910 B-25J-25/27 30252 1947
30272 1947
30273 1947
30274 1947
30392 1947
30401 1947
30412 1947
30413 194.7
30416 1947
30445 1947
30465 1947
Domini kana
Pomiftdzy rokiem 1945 a 1952 do lotnictwa Dominika-
ny zakupiono dwa B-25H i trzy B-25J. Jeden z tych
pierwszych zostal potem sprzedany prywatnemu przed-
siybiorcy ze Stan6w Zjednoczonych.
lndonezja
Malo znanym epizodem w historii Mitchella jest jego
sluzba w Indonezji. W lutym 1958 roku na Sumatrze
i Sulawesi (Celebes) wybuchlo powstanie przeciw rz't-
dowi indonezyjskiemu i prezydentowi Sukarno, kt6ry
sklanial siy do wsp6lpracy z komunistami. Proklamowal
siy Rewolucyjny Rz'td Republiki Indonezji (RRRI),
kt6ry wsparty finansowo przez CIA postawil Sukamo
ultimatum. Maksym'l dzialan CIA bylo jak najmniej sze
zaangazowanie w konflikt Amerykan6w - trzy samo-
loty szturmowe B-26 Invader dzialaj'lce po stronie
AUREV (lotnictwa rewolucjonist6w) byly obslugiwa-
ne przez zalogi ... polskie! Dowodzil nimi Col. Rud-
kowski, kt6ry pod koniec II wojny swiatowej sluzyl
w RAF na zachodzie Europy.
Konflikt w Indonezji trwal juz 12lat, gdy Mitchelle
znalazly siy takze w skladzie AURI (Angkatan Udara
Republik Indonesia - Sil Powietrznych Republiki In-
donezji), czyli lotnictwa rz'tdowego, kt6re walczylo
z Holendrami od 1945 roku o niepodleglosc. Chociaz te
sily powietrzne faktycznie istnialy tylko na papierze, to
potrafily absorbowac kolonialne lotnictwo Holandii do
roku 1950. Pocz'ttkowo sklad AURI stanowilo 40 Mit-
chelli otrzymanych od Holendr6w, kt6re stacjonowaly
na wyspie Ambon. W roku 1955 B-25 byly na wyposa-
zeniu 1 Skadron, ale pod koniec 1957 roku pozostal juz
tylko jeden B-25J (dow6dc't zalogi byl Filipinczyk,
R. James Ismail) oraz po jednym F-51 i C-47. Cale to
, lotnictwo" bylo nadal zrzeszone pod jednym dow6dz-
twem, szumnie nazywanym 1. Dywizjonem. Podczas
pierwszej ofensywy rz'tdowej przeciw powstaniu na
Sulawesi w roku 1950 jedynie jeden Mitchell (numer
boczny M-449) byl zdolny do dzialan bojowych. Do
roku 1958 AURI dostarczono cztery B-25J oraz trzy
lub cztery B-25C uzywane do lot6w rozpoznawczych,
a samolot z numerem M- 346 sluzyl j ako transportowiec
VIP-6w. Mitchelle zostaly przejyte od Holendr6w, kt6-
rzy zdemontowali z nich wszystkie wiezyczki strzelec-
kie i wprowadzili dwie wersje B- 251- ,Strafery" z me-
talowym nosem i osmioma karabinami maszynowymi
oraz , Bombery" ze standardowym, przeszklonym no-
sem. Obie wersje mialy dodatkowe boczne cztery ka-
rabiny kalibru 12,7 mm. Przybyla r6wniez kilka Mus-
tang6w oraz uzbrojonych samolot6w treningowych
T-6 Texan.
Pierwsz'l akcj'l AURI przeciw powstancom Sula-
wesi bylo uderzenie 22 lutego 1958 roku na radiosta-
cj{( RRRI w Manado. Do wykonania zadania wystarto-
waly dwa Mitchelle (numery M-421 i M-439). Atak
poprowadzil kpt. James Ismail, a jego bocznym byl
por. Suwoto Sukendar. Cel zaatakowano rakietami i og-
niem broni pokladowej, powoduj'lc eksplozj(( budyn-
k6w. Jedna z metalowych czysci radiostacji o wymia-
63
_. Chilijski B-25J z Fuerza Ae-
rea de Chile z numerem 801,
1947 rok
_. Chilean B-251 of the Fuerza
Aerea de Chile, no. 801, 1947
.A Mitchell II (B-250), MK-G
o numerze ewidencyjnym HD322
(ex-43-3790) z RCAF, stuiqcy do
szkolenia po wojnie.
z niego uzbrojenie i pomalowano
no i6ho z ukosnymi, szerokimi,
czarnymi pasami, tak by byl wy-
roinie widoczny z daleka I MAP
.A Mitchell// (8-250), HD322
(ex-43-3190) MK-G of the RCAF,
used for training after WW/1. The
armament was removed and it
was finished in yellow with wide
black bands, to make it conspi-
cuous at a distance I MAP
rach 38 x 50 em trafila w prawy silnik Mitchella pilo-
towanego przez Ismaila, ale bez przeszk6d dotarl on do
swojej bazy w Morotai.
W dniu 2 marca dwa Mitchelle zaatakowaly lotni-
sko Mapengat, zglaszajqc zniszczenie tam skladu pali-
wa. W dni p6iniej wojska rzqdowe przystqpi-
ly do ofensywy przy wsparciu AURI. Cztery Mitchel-
le przerzucono na lotnisko Tanjungpinang na poludnie
od Singapuru, skqd wspieraly desant spadochronowy
w rejonie rniasta Pekanbaru w srodkowej Sumatrze (za-
je bez oporu). Jui dnia startowaly stam-
tqd Mitchelle, wspierajqc dzialania arrnii w rejonie. Od
17 marca ofensywa rzqdowa skierowala na p6lnoc
Sumatry i dla Mitchelli ponownie znalazlo wiele
cel6w. Od 17 kwietnia B-25 uczestniczyly w operac-
T Kanadyjski rozpoznawczy F-1 0, jeden z czterech
otrzymanych no przefomie lot 1944/45. Sfuiyf on
T Canadian reconnaissance F-1 0, one of four
delivered during late 1944/ear/y 1945. It served with
no. 13 (Photographic) Squadron, 1941. The unit was
later renumbered no. 413 Sqn I MAP
w 13 (Photographic) Squadron, 1947 rok. Jednostka
to p6iniej zmienila oznaczenie no 413 Squadron I MAP


----- - ---=- - . .. ---- ---
..
--

---

-
jach przeciw powstari.com na zachodnim krancu wys-
py. Jui pierwszego dnia walk podczas atakowania po-
zycji przeciwnika jeden z Mitchelli zostal uszkodzony
przez ogien z zierni i rozbil na lotnisku Pekanbaru.
Zaloga wyszla z kraksy bez szwanku.
Na poczqtku maja na przelecialo jeszcze
kilka Mitchelli, aby dokonczyc oczyszczanie wyspy
z wojsk powstari.c6w. 12 maja na lotnisku w Ambon
skoncentrowano lqcznie Mitchelli i tyle samo Mus-
tang6w. Wsr6d B- 25 byl samolot Ismaila- M-459
(44-31201). W dniu 15 maja zdecydowano zaatako-
wac lotniska przeciwnika kolo Manado i Tasuka. Nad
Manado polecialy dwa ,Bombery"- M-423 ( 43-27926)
pilotowany przez por. Sudermana oraz M-464 ( 44-31258)
z zalogq kpt. Sri Muljono Herlambanga, a takie jeden
,Strafer": M-433 (44-29022), za sterarni kt6rego sie-
dzial por. Suwoto Sukendar. Nad Tasuka polecial ,,Bom-
ber" M-456 (44-30505) pilotowany przez kpt. Suwon-
do. z powietrza stanowilo Mustang6w. Atak
okazal wielkim zaskoczeniem dla przeciwnika, dzi((-
ki czemu na ziemi zniszczono jednq lotnictwa
'
-

-
64

--
AUREV oraz dwa samoloty Beech 18 i C-46.
byl M-423 trafiony przez ogien obrony przeciw-
lotniczej w golen podwozia i statecznik pozio-
my. Jednak pilot zdolal doprowadzic go do lotniska
Liang i awaryjnie Maszyn(( naprawiono
i sluzyla przez kolejnych 10 lat, az zostala zniszczona
podczas kraksy w listopadzie 1967 roku.
Wobec post((p6w wojsk Amerykanie
wycofali sict z lndonezji, a lotnictwo A URI kontynuo-
walo wsparcie swoich oddzial6w przez kilka nast((p-
nych rniesictcy. 26 lipca zaj((to Manado przy intensyw-
nej pomocy Mitchelli. Dwa dni p6iniej, podczas oczysz-
czania terenu , Strafer" B-25J (M-433) pilotowany
przez kpt. Soemitro zostal trafiony z zierni i
przymusowo na lotnisku Mapanget kolo Manado. Do
sierpnia powstanie zostalo praktycznie stlurnione. Mit-
chelle pozostaly na wyposazeniu lotnictwa lndonezji
do konca lat 1960.
Kanada
Royal Canadian Air Force (RCAF) otrzymal bombow-
ce B- 25 Mitchell z partii samolot6w dostarczonych
Brytyjczykom, chociaz wictkszosci z nich uzywano juz
po wojnie. W dniu 6 lipca 1942 roku w bazie Pennfield
Ridge (New Brunswick) na wschodnim wybrzezu Ka-
nady sformowano 2 OTU, kt6ry rnial szkolic zalogi
dwu- i czterosilnikowych samolot6w dla RAF. 10 lip-
ca przeslano tam siedem B-25 z liczby plano-
wanych 39 Mitchelli. Pozostale nie dotarly do jednost-
ki, gdyz pod koniec sierpnia a Mitchel-
fe przekazano do brytyjskiego 111 OTU w Nassau na
wyspach Bahama.
Pierwsze Mitchelle dostarczono do Kanady w stycz-
niu 1944 roku - byly to trzy B-25D/F-1 0 przek-azane
przez Amerykan6w. Otrzymaly one numery 891, 892
i 893 i zostaly wcielone do 1 (Photo) Flight w Rockliffe.
W maju 1944 roku jednostkct 11( przeformowano, nada-
jej nieoficjalnie oznaczenie 13 (Photo) Sqn RCAF.
Mitchelle razem ze Spitfire'ami oraz Ansonami wyko-
rzystywano tam do wykonywania zdj((C z duzych wy-
sokosci. W rok p6iniej dostarczono czwartego Mit-
chella, o numerze 394. Wykonywano loty nad terenem
calej Kanady - Mitchelle lataly na og6l na wysokosci
7000 metr6w z 3 22 km/h i w godzi-
ny mogly sfotografowac obszar 7770 km
2
.
-

-
- - -
-
.A. Mitchell I! (B-250-25) nr ewidencyjny Kl-145, przerobiony po wojnie na samolot do transportu VIP-6w.
Pierwotnie zostaf przekazany do No. 5 OTU w Vancouver. P6zniej z niego cafe uzbrojenie, dostosowujqc
go do nowych zadari. Na samolocie sfotografowanym prawdopodobnie w 1947 roku widnieje wciqz brytyjska ko-
karda typu (1
.A. Mitchell// (8-250-25), serial no. KL145, converted aher the war for VIP transport. Initially it was allocated
to no. 5 OTU at Vancouver. Later its all armament was to adapt it for its new role. When photographed
ca. 1941 the aeroplane still carried the "(1" type roundel
139
.A. Kanadyjski B-250-20 (41-30760) w bazie Saskatoon, Saskatchewan, pazdziernik 1948 roku. Zwraca
fakt zastqpienia g6rnych indywidualnych rur wydechowych pofkolektorem - standardowa przer6bka pozostajq-
cych jeszcze w sfuibie kanadyjskich Mitchelli
.A. Canadian 8-250-20 (41-30760) at Saskatoon, Saskatchewan, October 1948. Note that the upper individual
exhaust tubes were replaced with a semi-manifold- this was a standard modification on the Canadian Mitchells
still in service
T Kanadyjski B-250-30 ( 43-3303) w bazie Saskatoon, Saskatchewan, pazdziernik 1948 roku
T Canadian 8-250-30 (43-3303) at Saskatoon, Saskatchewan, October 1948
65
Tobelo 4
Mnchelle dostorczone do Royol Conodion Air Force
Nr seryiny Wariant Nr Modyfikacia Nr seryiny Nr seryiny Uwagi Nr seryiny Wariant Nr Modyfikacia Nr seryiny Nr seryiny Uwagi
USAAF seryiny RAF RCAF USAAF seryiny RAF RCAF
4129848 B-250-1 29877 F-10 894 3853 H0340
do 29947 29886 F-10 891 3854 H0341 Skosowany 12.1949
29924 F-10 892 3855 H0342 Skasowony 08.1953
-
4130173 B-250-10 30195 F-10 893 3856 H0343 Skasowany 12.1944
do 30352 30267 5200 Wr6cil do USA w 1953 roku 3857 H0344
-- -..-- -----......-
H0345 06.1J44
4130353 B- 250-15 30393 5201
- - --
do 30532
4428711 B-25J-15 28847 5206 Oostarczony w 1951,
4130533 B-250-20 30548 KL133
do 29110
-
/ 17 wr6cil do USA w 1953 roku
- --
do 30847 30596 KL134
4429111 B-25J-20 29128 5236 Oostarczony w 1952 roku
30637 KL135
do 29910 /22 29699 5278 Oostarczony w 1953 roku
30757 KL136 29726 5274 Oostorczony w 1953 roku
30758 KL137
29750 5277 Oostarczony w 1953 roku
30759 KL138 29903 5283 Oostarczony w 1953 roku
30760 KL139
29907 5279 Oostarczony w 1953 roku
- ---.....-..----..--------
30814 KL140 4429911 B-25J-25 30234 5269 Oostarczony
-
4287138 B- 250-25 87146 KL 141
do 30910 / 27 w 1953 roku
do87452 87288 KL142
30239 . 5270 Oostarczony w 1953 roku
87290 KL143 30254 5211 Oostorczony w 1953 roku
87352 KL 144 30259 5276 Oostorczony w 1953 roku
87279 KL 145 30304 5208 Oostarczony w 1951 roku
-
30314 Oostarczony w 1954 roku
4287 453 B-250-30 87501 KL 147
do 87 612
30359 5275 Oostorczony w 1953 roku
--
30366 5280 Oostarczony w 1953 roku
433280 B-250-30 3300 KL 150
do 3619 3301 KL 151
30375 5271 Oostorczony w 1953 roku
3302 KL 152
30390 Oostarczony w 1954 roku
3303 KL153
30391 5207 Oostarczony w 19 51 roku
3304 KL154
30402 5209 Oostarczony w 1951 roku
3307 KL155
30421 5272 Oostarczony w 1953 roku
3308 KL156 Obecnie w muzeum USMC
30439 Oostorczony w 1954 roku
w Quantico jako PBJ-1 0
30442 Oostarczony w 1954 roku
3310 KL157
30444 Oostorczony w 1954 roku
3311 KL158
30449 Oostarczony w 1954 roku
3312 KL 159
30478 5219 Oostarczony w 1951 roku
3316 KL160
30479 5213 Oostorczony w 19 51 roku
3318 KL161
30481 5214 Oostarczony w 1951 roku
3412 FW273
30483 5217 Oostarczony w 19 51 roku
3540 FW220
30485 5215 Oostarczony w 1951 roku
3557 FW237
30599 5266 Oostorczony w 1953 roku
3566 FW246
30601 5259 Oostarczony w 1953 roku
--
30612 5264 Oostarczony w 1953 roku
433620 B-250-35 3629 KL146
do 3869 3634 KL148
30615 5263 Oostarczony w 1953 roku
3647 KL149
30625 5267 Oostarczony w 1953 roku
3686 FW251
30629 5265 Oostorczony w 1953 roku
3694 FW259
30639 5261 Oostarczony w 1953 roku
3695 FW260
30645 5268 Oostorczony w 1953 roku
3718 FW274 Skasowany 08.1944
30652 5262 Oostorczony w 1953 roku
3710 FW272
30786 5281 Oostarczony w 1953 roku
3751 FW278
30791 5273 Oostarczony w 1953 roku
3752 FW279
30812 5202 Oostarczony w 1951 roku
3753 FW280
30828 5260 Oostorczony '!' 1953 roku .., ____
3764 H0310
4430911 B-25J-30 30935 5210 Oostarczony w 1951 roku
3779 H0311
do 31510 /32 30947 5212 Oostorczony w 1951 roku
3780 H0312
31491 5245 Oostorczony w 1952 roku
3781 H0313
31493 5249 Oostarczony w 1952 roku
3782 H0314
31494 5232 Oostarczony w 1952 roku
3783 H0315 .
31506 5228 Oostarczony w 1952 roku
3785 H0317
4486692 B-25J-30 86697 5223 Moiliwe, ie 5239
3786 H031 8
do 86891 / 32 86698 5248 Potem CF-NWU
3787 H0319 Zaginql 01.07.44
86699 5244 Oostarczony w 1952 roku
3788 H0320
86724 5203 Oostorczony w 1951 roku
3790 H0322 Skasowany 07.1956
86725 5224 Moiliwe, ie 5243
3794 H0323 Skasowony 07.1952
86726 5237 Oostarczony w 1952 roku
3795 H0324
86727 5230 Oostorczony w 19 52
3796 H0325 Skosowony 12.1950
86728 5221 Moiliwe, ie 5'1.47
3797 H0326
86729 5220 Oostarczony w 1951 roku
3844 H0331 Skasowony 08.1954
86730 5235 Oostarczony w 1952 roku
3845 H0332
86731 5216 Oostarczony w 19 51 roku
3846 H0333
86733 5222 Moiliwe, ie 5239 lub 5282
3847 H0334
86735 5227 Skasowany 02.1957
3848 H0335
86736 5233 Oostarczony w 1952 roku
3850 H0337
86738 5229 Oostorczony w 1952 roku
3851 H0338
86820 5204 Oostorczony w 1951 roku
3852 H0339
86879 5205 Oostarczony w 1951 roku
66
Oficjalnie unormowano status 13 (Photo) Sqn w lis-
topadzie 1946 roku, a w kwietniu roku zo-
stal on przemianowany na 413 (Photo) Sqn. Na jego
wyposazeniu Mitchelle znajdowaly do 1 listopada
1950 roku, gdy 413 oraz siostrzany 414 (Photo) Sqn zo-
staly rozwitzane, a ich zadania przejtl 408 Sqn wypo-
sazony w Lancastery. Niemniej jednak samoloty z nu-
merami 891 i 892 sluzyly jeszcze przez kilka lat w jed-
nostkach bombowych jako samoloty szkolne.
Kanada byla doskonalym zapleczem do szkolenia
zal6g samolot6w bombowych, co Alianci wy-
korzystali. Od lutego do maja 1944 roku RAF przeka-
zal Kanadyjczykom w ramach Lend-Lease 70 Mitchel-
li Mk II (B-25D). Pierwsze z nich mialy numery RAF
od HD310 do 345 (bez HD321 i 327-330);
FVV200, 237, 246, 251, 259, 260, 272, 273, 274, 278,
279 i 280. paidziemikiem 1944 a styczniem
1945 roku dostarczono jeszcze maszyny o numerach RAF
od KL133 do 161. Samoloty te weszly na wyposazenie
5 OTU stacjonujtcej w Boundary Bay w Brytyjskiej
Kolumbii.
W dniu 26 grudnia 1946 roku do 418 (Auxiliary) Sqn
dostarczono pierwsze Mitchelle Mk II. Jednostka ta zo-
stala wlasnie zreorganizowana z mysliwsko-bombowej
na srednit bombOWt. Dywizjon ten uzywal zar6wno
Mk II, jak i Mk III (do marca 1953 roku).
w kolejce byl 406 (Auxiliary) Sqn, kt6ry uzywal Mit-
chelli Mk ill od kwietnia 1947 do czerwca 1958 roku.
Oba te dywizjony lataly na Mitchellach wycofanych
uprzednio z 5 OTU. Ostatnit kanadyjsktjednostkt, ja-
ka miala na stanie Mitchelle, byl 12 Sqn z Air Trans-
port Command, kt6ry uzywal ich w wersji Mk III, ra-
zem z innymi samolotami, od wrzesnia 1956 do listo-
pada 1960 roku.
W roku 1951 w USA zakupiono 75 dodatkowych
B-25J, kt6re okazaly jednak mocno wyeksploato-
wane, wyposazono w nie kilka jednostek drugiej
linii. Z tej liczby 37 bylo wyposazonych w radary prze-
chwytujtce AI, z czego 27 bylo wersji TB-25K, a dzie-
wersji TB-25M. Sluzyly one w 2 AOS (Air Ob-
servers School) w Winnipeg (Manitoba) i 3 OTU w North
Bay (Ontario) jako samoloty do treningu nawigacji dla
zal6g maszyn CF-1 00 Canuck. TB-25K wyposazone
w radar APG-40 posiadaly pomaranczowe przednie
oszklonego nosa. Kilka Mitchelli przebudowa-
no r6wniez na samoloty dla VIP-6w. Wiele sarriolot6w
B-25 uzywanych w RCAF bylo wyposazonych w jed-
no- lub dwuprzewodowy kolektor odprowadzania spa-
lin umieszczony na zewnttrz gondoli silnik6w. Ostatni
ze 164 kanadyjskich Mitchelli zostal wycofany ze sluz-
by w roku 1963.
Kolumbia
W roku 1947 kolumbijskie lotnictwo (Fuerza Aerea Co-
lombiana) zam6wilo trzy samoloty B-25J. Ameryka-
nie dostarczyli trzy maszyny, kt6re otrzymaly w FAC
numery 657, 658 i 659, jednak nie wiadomo, jak nume-
ry te zostaly im przyporztdkowane. W Kolumbii slu-
zyly do roku 1957.
Numer seryjny USAAF
4429911 do 30910
Wariant
B-25J-25/ 27
Numer seryjny
30358
30397
30408
A AT Trzy urugwajskich B-25J, sluiqcych
w Fuerza Aerea Uruguaya do lot 1960.
67
Meksykanski B-25J w bar-
wach Fuerza Aerea Mexicana, lata
1950.
Mexican 8-251 in the colours
of the Fuerza Aerea Mexicana,
1950s
Peruwianskie B-25J w bar-
wach Fuerza Aerea del Peru
Peruvian 8-251 in the co-
lours of the Fuerza Aerea del Peru
A AT Three photos of Uruguayan 8-251 used in
the Fuerza Aerea Uruguaya until1960s
Wenezuelski tronsportowy CB-25J, sfotografowony no lotnisku w Opo locka no Florydzie
Venezuelan transport photographed at Opa Locka, Florida
Kuba
Lotnictwo Kuby (Fuerza Aerea Ejercito de Cuba) za-
kupilo w Stanach Zjednoczonych cztery Mitchelle. By-
ly to trzy B-251 oraz jeden B-25H, kt6re stacjonowa-
ly na lotnisku wojskowym kolo Hawany. Samoloty do-
starczono w latach 1955-56 i niebawem zostaly wzmoc-
nione przez szesc-osiem samolot6w Douglas A-26
Invader. Gdy na poczltku 1959 roku Fidel Castro roz-
pocz'll przewr6t, kubanskie Mitchelle wpadly w je-
go woj sk. Pod koniec tego roku pierwszy dow6dca lot-
nictwa sil Castro, major Pedro Luis Diaz Lanz, przez
p6l godziny latal nad Hawanl w nieuzbrojonym B-25
i zrzucal ulotki pomimo ostrzalu z ziemi przez ogien
lekkiej artylerii przeciwlotniczej oraz poscigu rzldo-
wego mysliwca Hawker Sea Fury.
Meksyk
W marcu 1945 roku trzy bombowce B-251 zakupilo lot-
nictwo meksykanskie (Fuerza Aerea Mexicana), przy-
dzielajlc je do dywizjonu srednich bombowc6w stac-
jonUjlcego w Mexico City. W latach 1950. znalazly
..
T lnny wenezuelski B-25J, sfotogrofowony prowdopodobnie w Fort Worth w Teksosie. Te somoloty sluiyfy
w Fuerzo Aereo Venezolono jeszcze no poczqtku lot 1970.
T Another Venezuelan B-251, photographed probably at Fort Worth, Texas. These aircraft were used in the
Fuerza Aerea Venezolana as late as early 1970s
one w Escuadron Aereo 206, 4 Grupo Aereo bazuj'lcej
w Cozumel, gdzie sluzyly jeszcze w latach 1960.
Numer seryjny USAAF Wariant Numer seryjny Numer FAM
__ ......,.
44-86692 do 86891 B-25J-30/32 86712 BMM-3501
86717 BMM-3502
86718 BMM-3503
Peru
W 194 7 roku sily powietrzne Peru (Fuerza Aerea del
Peru) zakupily 20 bombowc6w B-251. Wyposazono
w nie Grupo de Bombardeo 21, w kt6rej sluzyly jesz-
cze w latach 1960., kiedy to zastlPily je bombowce
English Electric Canberra. Znane numery to:
Numer seryjny USAAF Wariant Numer seryjny
-- _.. ...... il'l\'-fVIP .... 'P .. ._'il
44-29911 do 30910 B-25J-25/27 29912
Urugwaj
30296
30360
30361
30384
30398
30403
30418
Na poczltku lat 1950.lotnictwo Urugwaju (Fuerza Ae-
rea Uruguaya) zakupilo 14 bombowc6w B-251 ijeden
B-25H. Znane numery seryjne stosowane w FAU to:
150, 152, 153, 155- 158, 161-164.
Wenezuela
194 7 a 1949 rokiem dostarczono do Fuerza
Aerea Venezolana 14 maszyn B-251. Kolejnych dzie-
B-251 przyslano z USA w roku 1952, a w roku na-
od Kanady odkupiono jeszcze Mit-
chelli. 1eden B-25H kupiono w roku 1955, a dwa lata
p6zniej jeszcze Mitchelli w ramach programu
zwrotnej pomocy (Reimbursement Aid Program). Sa-
moloty dzialaly w ramach Escuadrones de Bombardeo
No. 3, 7 i 40. Ostatecznie Mitchelle zakonczyly
wEB 40 w roku 1971. Niekt6re numery seryjne to:
Numer ser. Wariant Numer Data Uwagi
USAAF seryjny dostarczenia
c:e .. ,. ________ _
44-29911 B-25J-25/27 30302 1947 I 49
do 30910 30369 W muzeum w Mora-
cay z numerem
30411 1947/ 49
30433 1947/49
30467 1947/49
30614 1947/49
30619 1947/49
30626 1947/49
30627 1947/49
30630 1947/ 49
30631 1947/49
30638 1947/49
30678 1947/49
30730 1947/ 49
FAV 56-8-40
'
------- --------
44-30911 8-25J-30/32 31191 1947/49
do 31510
-------------------------------------
68
Opis techniczny i ocena
samolotu B-25 Mitchell
, Opis techniczny B-25C
Samalot North American B-25C Mitchell Mk II
byl wielorniejscowym, dwusilnikowym, srednim sa-
molotem bombowym zbudowanym w ukladzie sred-
nioplata z chowanym podwoziem, o konstrukcji calko-
wicie metalowej. Wersja B-25C stanowi
B-25B i r6zni od niej zasadniczyrni
. .
zm1anarm:
1. W samolotach B- 25C montowano, pr6cz instala-
cji przeciwoblodzeniowej srnigiel stosowanej
w B-25B, dodatkowo na natarcia
skrzydel i usterzenia odladzacze systemu Good-
rich. one na zasadzie mechanicznego
kruszenia warstwy lodu poprzez okresowe two-
rzenie fal gumowego protektora, kt6ry pokrywa
natarcia skrzydla i usterzenia. Protektory
gumowe napelniane powietrzem przez
' . .

2. Radiostacja gl6wna zostala przez na-
dajnik typu BC-375-0 i odbiomik MBC-348-0.
SCR-283-AL
nadajnikiem typu BC-459- A i odbiornikiem typu
BC-453-A.
3. Zrnieniono pod konstrukcyjnym zacze-
py bombowe, na kt6rych podwieszano bomby
69
w komorze bombowej . Dla odbioru impulsu
z wyrzutnika elektrycznego w samolocie B-25B
zaczepy rnialy jeden wsp6lny elektromagnes dla
obu kaset, urnieszczony na g6mej scianie komory
bombowej. Natorniast zaczepy bombowe w wer-
..
sji B- 25C rnialy elektromagnesy w liczbie r6wnej
ilosci zarnk6w na kasetach (zam-
ki sterowane byly elektrycznie).
.A. Linio montoiowo B-25J w zo-
klodoch w Kansas City. Somoloty
sq w koncowym stadium montoiu
- brok im jeszcze wieiyczek
strzeleckich Bendix oroz smigiel
I Rockwell
.A. 8-251 assembly line at the
Kansas City plant. The aircrah are
at late stages of assembly - still
lacking the Bendix turrets and
propellers I Rockwell
Montoi 8-25( no linii produk-
cyjnej w zoklodoch w Inglewood
I NAA
8-25( assembly at the
Inglewood plant I NAA
29
Q.

..J
lL
11'1
ell CIO
11'1
z
g
0
a:
....
....
..J

<i
0
:z:
....
(!)
!
z
x

1&1

r 1
"'
CIO
.,

Rysunki
.
wym10rowe
B-25 i B-25A
1-*----------------810.704 (67' 6.709) -
!*------405,352 - ----- --.-j
438' 23" DI HEDRAL AT
INTERSECTION OF CHORD
PLANE AND LEADING
EDGE OF WING OF CENTER
SECTION-----..
WING REF. LINE
AT t SHIP
I
3d' SMOOTH CONTOUR
f4--____,l,_ 260
1- 4
STA.O


FUSELAGE REAR
SECTION (8"25, 8
LEADING EDGE WING OF
OUTER PANEL AT WING JOINT
.0"21"39" NEG. DIHEDRAL
AT INTERSECTION OF
CHORD PLANE e. LEADING
EDGE OF OUTER PANEL
15.18
LEADING EDGE OF
CENTER SECTION
WING AIRPLANE
EXTREME FORWARD POSITION
OF C. G. LANDING GEAR DOWN
General arrangement drawings
of the B-25 and B-25A

Gl6wne elementy prefabrykowane B-25( i wczesnych B-250
Main component assemblies of the B-25( and early B-250
"' ..
z
i
""
"'
Q
Q
:;)
""
...
..
z
i.,
"""'
.....
... ..,.,
...J
..
z
0
..
...
Q
= ..
cw
0
..
X
CIZ <>
o..X ...
c 0
...J 0
... ..


WING REf LINE
AT i SHIP
LEADING EDGE OF OUTER
WING PANEL AT WING .IOINT
NEG. DIHEDRAL AT
INTERSECTION OF
CHORD PLANE a
l.AOING EDGE, OUTER
WING 0"21'38"
LEADING EDGE OF
CENTER SECTION
WING AT t AIRPLANE


.14----224"'-----+t
647-3/16" (53' 11-3/16")
TB-2SL OHLY
47"SMOOTH CONTOUR
i RUDDER
HINGE

Rysunki wymiarowe
B-25J
..
21
General arrangement drawings
of the B-251
s..,..,
..
"'
2
Gl6wne elementy prefabrykowane B-25G
22
Main component assemblies of the B-256
70
Opr6cz tego wyzly mocowania zamk6w rozmiesz-
czono w taki spos6b, ze umozliwialo to zmiany,
w okreSlonych granicach, od1eglosci miydzy zam-
kami. W rezultacie tego amerykanskie uchwyty
bombowe pozwalaly przy niezmienionych gaba-
rytach komory bombowej na zwiykszenie maksy-
ma1nego ladunku bomb radzieckich FAB-250
w samo1ocie B- 25C do 2000 kg, tj . o 1100 kg
wiycej niz w samo1ocie wersji B-25B.
4. W efekcie zmian konstrukcyjnych dodatkowego
zbiornika paliwa, jego pojemnosc w por6wnaniu
z podobnego zbiornika w samolocie
B-25B zwiykszyla siy o 378 1, przez co mozna
bylo w nim pomiescic 2200 1 paliwa.
Nieznacznie powiykszono tez pojemnosc zbiorni-
k6w w centroplacie- przednich o 75 1 i tylnych
o 90 1. Dodatkowy zesp6l zbiomik6w przydatnych
w 1otach ,ferry" skladal siy z piyciu zbiornik6w
i zespolu przewod6w z odpowiednimi zaworami
Zbiomiki ,ferry"
dwa o pojemnosci 378 1 w przedniej
kabinie, dwa zbiomiki o sumarycznej pojemnosci
295 1 w tune1u kabiny nawigatora z ka-
i jeden zbiomik o pojemnosci 200 1
nad
Og61na pojemnosc wszystkich zbiomik6w paliwa
przy zainsta1owaniu dodatkowych zbiomik6w ,,fer-
ry" wg danych producenta mogla 5593 1.
5. Na samo1ocie B-25C zastosowano si1niki
R-2600-13 Cyclone. Zasadnicza r6znica miydzy
nimi a stosowanymi w B-25B R-2600-9 dotyczy
gainik6w. Si1nik R-2600-13 zaopatrzono w gai-
niki Holleya, zas si1niki R-2600-9 mialy gainiki
Bendix -Stromberg.
6. Insta1acja e1ektryczna w samo1ocie B-25C zasi1a-
na byla o napiyciu 24 V, w odr6znieniu
od B-25B, gdzie stosowano dwie sieci-
o napiyciu 12 V, oraz siec zasi1a-
j'lc'l stanowiska strze1eckie - o napiyciu 24 V.
71
ROOT CHORD
154. 6
230
.,.__ _ _ __ _ 232. __,
<0111111 Montai B-25 w zakfadach
North American Aviation. Przednia
kadfuba spoczywa no spec-
jalnym w6zku transportowym, no
kt6rym przetaczana jest no kolej-
ne stanowisko no linii montaio-
wej. U gory widoczne jest kom-
pletne usterzenie transportowane
no suwnicy / NM
<0111111 8-25 assembly at the North
American Aviation plant. Forward
fuselage rests on a special trolley
used to move if to subsequent
stages of the assembly line. At the
top note the complete toil carried
on on overhead crone / NAA
Rysunek wymiarowy B-25G
z dziafem 7 5 mm
General arrangement
drawing of the 8- 256 with
a 75 mm gun
I "
"l
14---------so 10 ..
1.
86.1
16
t ____

4
15'9
3

16
l
.,... Gf6wno toblico przyrzqdow
i kolumno centrolno wczesnego
woriontu Mitchella I NAA
.,... Main instrument panel and
central column in an early Mitchell
variant I NAA
.,... Glowno toblico przyrzqdow
8-25(, Mother Field, 1943 rok.
Centrolny panel wskoznikow zo-
jest deskq / USAF
.,... Main instrument panel of the
8-25( Mather Field, 1943. Cent-
ral indicator panel is obscured
with a wooden board I USAF
KADLUB byl p6lskorupowy, o zmiennym prze-
kroju, usztywniony zebrami i podluznicami, z pracujq-
cym, nitowanym pokryciem. Bogato oszklony prz6d
kadluba miescil stanowisko bombardiera-strzelca. Ka-
bina pilot6w, kryta oslonq ze szkla organicznego, mies-
cila z lewej strony fotel pierwszego pilota, a z prawej
- drugiego pilota. Stanowiska obu pilot6w wyposazo-
ne byly w urzqdzenia sterownicze (wolanty i orczyki) .
Pod kabinq pilot6w umiejscowiono podwozia
przedniego. lukiem przedniego kola a lukiem
bombowym znajdowala otwierana na zewnqtrz ku
przodowi klapa (wlaz) z wysuwanym ku dolowi stop-
niem. Z przedniego wlazu korzystali przy wchodzeniu
i opuszczaniu samolotu obaj piloci i bombardier. Ko-
rytarz (tunel) prowadzqcy z wlazu do pierwszej kabiny
bombardiera byl niski i wqski, gdyz przebiegal obok
72
komory przedniego kola. Trzeba bylo w nim czol-
gac bez spadochronu. kabin! pilot6w a komor!
bombOW! znajdowalo stanowisko nawigatora (bom-
bardier byl r6wniez nawigatorem). Widocznosc z tego
stanowiska zapewnialy dwa boczne okna - po jed-
nym z kazdej strony. W g6mej tej kabiny urniesz-
czono - wizjer do astronawigacji. Komara
bombowa byla zamykana drzwiarni.
Nad ni! znajdowalo niskie przejscie do tylnej
sci kadluba, gdzie za komor! urnieszczono dwie wieze
strzeleckie Bendix.
Dolna wiezyczka nie byla oszklona. Wysuwano j!
tylko w czasie akcji bojowej- podczas lotu ina zierni
byla schowana w spodzie kadluba. Sterowal ni! radio-
telegrafista, kt6ry jednoczesnie pelnil dolnego
strzelca. Dolna wiezyczka obrotowa rniala ograniczo-
ne pole ostrzalu do przodu ze na koniecznosc
zabezpieczenia srnigiel przed trafieniem wystrzeliwa-
nyrni z niej pociskarni. W plaszczyinie pionowej tory
pocisk6w biegly w odleglosci 0,38 m od srni-
giel, a w plaszczyinie poziomej przebiegaly 0,48 m
pod nirni.
73
<IIIII Kabina Mitchella z jednq ko-
lumnq sterowniczq I NAA
<IIIII Mitchell cockpit with a control
column / NM
T Kolumna sterowania silni-
kami oraz kabina pilotow w B-2SJ
I NAA
T Engine controls and cockpit
of the 8-251/ NM
- - @

@
@
@
@
@
(
@@()@@@@@@@@@
FIG.
2 2
FIG.
Mitchell Ill 19. Wskainik paliwa w do-
Kabina pilotow datkowych zbiornikach
skrzydlowych
1. Wylqczniki obwodu 20. Wskainik temperatury
ogrzewanych powietrza gainika
kombinezon6w 21. Swiatlo ostrzegawcze
2. Sterowanie odladza- podwozia
niem natarcia 22. Wskainik obrotu kola
3. Przelqcznik trod/a przedniego
cisnienia statycznego 23. Wskainik cisnienia
4. Wlqcznik oswietlenia instalacji hydraulicznej
busoli 24. Wskainik poloienia
5. Reostat ukladu prze- podwozia i klap
ciwoblodzeniowego 25. Wskainik paliwa
smigla ( nieczynny) w zbiornikach g/6wnych
6. Reostat celownika tor- 26. Wskainik cisnienia
pedowego ( nieczynny) ukladu hamulcowego
7. Lampka wezwania 27. Filtr interkomu
zalogi 28. Gasnica gondoli silnika
,
B. Swiatlo ostrzegawcze 29. Wskainik temperatury
zrzutu bomb powietrza
,
9. Swiatlo ostrzegawcze 30. Sterowanie odmraia-
drzwi bombowych niem wiatrochronu
10. legar 31. Przelqczniki przep/ywu
11. Wskainik cisnienia dodatkowych zbiorni-

k6w skrzydlowych ssama
12. Wskainik busoli Rl 32. Przelqczniki swiatel
13. Wskainik cisnienia pozycyjnych
ladowania 33. Przelqcznik wezwania
14. Wskainik cisnienia zalogi
oleju 34. G/6wny wlqcznik
15. Wskainik temperatury ogrzewania kabiny
oleju 35. G/6wny wlqcznik
16. Wskainik temperatury kamery/fotokarabinu
cylindr6w 36. Przelqczniki rozciericza-
17. Obrotomierz nia oleju
18. Wskainik cisnienia 37. Przelqcznik ogrzewania
paliwa rurki Pifota
INSTRUMENT PANEL
38. Przelqcznik odmraia-
nia wiatrochronu
39. Przelqczniki odlqczenia
akumulator6w
40. Przelqczniki swiatel
pozycyjnych
41. Przelqcznik pr6bny
swiatla osfrzegawczego
podwozia
42. Diwignie zmiany biegu

43. Tlumik cierny diwigni
gazu
44. Diwignie zmiany
obrot6w smigiel
45. Diwignie gazu
46. Regulacja klapek wywa-
iajqcych steru wysokosci
47. Klucz swiatel rozpoz-
nawczych
48. Wylqcznik obwodu
swiatel rozpoznawczych
49. Wylqcznik obwodu
ustawiania smigiel
w
50. Przycisk zrzutu bomb
i uruchamiania kame-
ry/fotokarabinu
51. Przycisk nadawania
52. Oswietlenie
ultrafioletowe
53. Przyciski ustawiania
smigiel w
54. Zesp6/ przycisk6w
radiostacji
55. Przelqczniki g/6wne
instalacji elektrycznej
i zaplonu
56. Przelqcznik oswietlenia
ultrafioletowego
57. Wylqcznik obwodu
rozrusznika i pompy
zastrzykowej
58. Przelqczniki rozrusznika
59. Przelqcznik pompy
zastrzykowej
60. Przelqczniki pompy

wspomagatqcet
@
@
@
@
@
8
@
@
61. Przelqczniki swiatel do
lqdowania
62. Uchwyt ukladu stero-
wania kursem Tl
63. Diwignie regulacji
skladu mieszanki
64. Regulacja ogrzewania
wlot6w powietrza
65. Tlumik cierny regulacji
mieszanki i smigla
F
3
1G. @@@@
CONTROL PEDESTAL
74
66. Diwignie regulacji
klapek okapotowania
67. Diwignia klap
68. Diwignia podwozia
69. Przyciski zniszczenia
ukladu identyfikacji
"sw6j-obcy"
70. Panel sterowania uzbro
jeniem strzeleckim
( nieczynny)
71. Skrzynka systemu ko-
munikacji
(interkom)
72. Wylqcznik obwodu
celownika torpedowego
73. Wylqcznik obwodu
wskainika temperatury
oleju i gainika
7 4. Wylqcznik obwodu
przeciwoblodzeniowego
smigla i swiatel pozy-
cyjnych
75. Wylqcznik obwodu
inferkomu i oswietlenia
kabiny
76. Przelqcznik zwolnienia
zhiorni-
ka chemicznego
77. Przelqcznik alarmowy
78. Przelqcznik zrzutu flar
79. Skrzynka przelqczni-
k6w urzqdzenia do sle-
pego lqdowania
80. Przelqcznik zrzutu
bomb salwq
,
81. Swiatlo ostrzegawcze
salwy
82. G/6wny wlqcznik bomb
83. Przelqcznik drzwi
bombowych
,
84. Swiatlo ostrzegawcze
zapalnik6w przednich
FIG.
3
85. Przelqcznik zapalnik6w
przednich
86. Przelqcznik pr6by swiatla
wskainika bomb
81. Przelqcznik i swiatlo ostrze-
gawcze zapalnik6w tylnych
88. Przelqcznik ladowania
stanowiska
89. doplywu paliwa
przez pilota
90. Regulacja klapek wywaiajq-
cych ster6w kierunku
91. Diwignia awaryjna hamulc6w
92. Zawar wyboru awaryjnej
instalacji hydraulicznej
93. pampa hydrauliczna
94. Regulacja klapek
wywaiajqcych lotek
FIG ALOfS HYOR.AUJC F I
5 CQ\JTRO...S ETC. 5
Mitchell///
Pilot's cockpit
1. Heated clothing circuit
breakers
2. Leading edge de-icer control
3. Static source selector switch
4. Compass light switch
5. Propeller anticer rheostat
(inoperative)
6. Torpedo director rheostat
(inoperative)
7. Crew call light
8. Bomb release warning light
9. Bomb doors warning light
10. Clock
11. Suction gauge
12. Rl compass indicator
13. Boost gauge
14. Oil pressure gauge
15. Oil temperature gauge
16. Cylinder temperature gauge
11. R.p.m. indicator
18. Fuel pressure gauge
19. Auxiliary wing tanks fuel
gauge
20. Carburettor air temperature
gauge
21. Undercarriage warning
light
22. Nosewheel turn indicator
23. Hydraulic system pressure
gauge
24. Undercarriage and flaps
position indicator
25. Main tanks liquidometer fuel
gauge
26. Brake system pressure gauge
21. Intercom filter box
28. Engine nacelle fire
extinguisher
29. Air temperature gauge
30. Windscreen defroster control
31. Auxiliary wing tanks transfer
switches
32. Recognition lights switches
33. Crew call switch
34. Cabin heaters master switch
35. Camera master switch
36. Oil dilution switches
37. Pressure head heater switch
38. Windshield defroster blower
switch
39. Battery disconnect switches
40. Position light switches
41. Undercarriage warning light
test switch
W prawej burcie kadluba w pobliiu stanowiska ra-
diotelegrafisty znajdowaly siy dwa okna, trzecie okno
bylo bardziej z przodu i nieco powyiej plata. Lewa
burta tej czysci kadluba nie miala okien. Za dolnq wie-
iyczkq umieszczono w spodzie kadluba drugi wlaz,
otwierany podobnie jak przedni. Przeznaczony byl dla
g6mego strzelca i dolnego strzelca- radiotelegrafisty.
Dalszq czysc kadluba zajmowalo stanowisko kamery
fotograficznej. W obu burtach tej czysci kadluba znaj-
dowaly siy dwa prostokqtne okna. Zwyiajqcy siy stop-
niowo kadlub byl zakonczony owiewkq ze szkla orga-
mcznego.
FIG.
4
@@@
42. Supercharger gear change
levers
43. Throttle levers friction damper
44. Propeller speed control levers
4 5. Throttle control levers
46. Elevator trimming tab control
47. Recognition lights key
48. Recognition lights circuit
breaker
4 9. Propeller feathering circuit
breaker
50. Bomb release and camera
operating button
51. Push-to-transmit button
52. Ultra-violet light
53. Propeller feathering buttons
54. Radio push-button unit
55. Master electrical and ignition
switches
56. Ultra-violet lighting switch
57. Starter and primer circuit
breaker
58. Starter switches
59. Primer switch
60. Booster pump switches
61. Landing light switches
62. Tl course control handle
COCKPIT- PORT
63. Mixture control levers
64. Carburettor air intake heat
controls
65. Mixture and propeller control
friction damper
66. Cowling gill control levers
67. Flaps control/ever
68. Undercarriage control/ever
66. Cowling gill control levers
67. Flaps control/ever
68. Undercarriage control/ever
69. IFF destruction buttons
70. Gun control panel
(inoperative)
71. Intercom station box
72. Torpedo director circuit
breaker
73. Oil and carburettor
temperature gauge circuit
breaker
7 4. Propeller anticer and position
lights circuit breaker
75. Intercom and cockpit lighting
circuit breaker
76. Internal chemical tank release
switch
77. Alarm switch
Niekt6re samoloty Mitchell Mk II (B-25D) mialy
w ogonie dodatkowe stanowisko strzeleckie. Przezro-
czysta owiewka zachowywala wtedy poprzedni obrys
w niezmienionej formie, miala jedynie wyciyty otw6r,
przez kt6ry wystawiana byla lufa karabinu maszyno-
wego. Pod ogonowq czysciq kadluba znajdowal siy
niewielki zderzak. W srodku g6mej kadluba po
lewej stronie umieszczono gumowq napelnianq
awaryjnie gazem z butli. Wnytrze kadluba mialo izola-
cieplnq i diwiykochlonnq.
PLAT byl tr6jdzielny o podw6jnym wzniosie (w li-
M). Centroplat byl dwudiwigarowy i tworzyl jed-
75
(76)
?-;?}
(if)
FIG.
4
78. Flare release switch
79. Beam approach
80. Bomb salvo switch
81. Salvo warning light
82. Bomb master switch
83. Bomb doors switch
84. Nose fusing warning light
85. Nose fusing switch
86. Bomb indicator lights test
switch
87. Tail fusing switch and warning
light
88. Station loading switch
89. Pilot's fuel shut-off controls
90. Rudder trimming tab control
91. Emergency brakes lever
92. Emergency hydraulic selector
valve
93. Hydraulic handpump
94. Aileron trimming tab control
..,. Kabina pilota B-25H z poje-
dynczq kolumnq sterowniczq. Wy-
raznie widoczny jest jeden fotel
pilota I Rockwell
..,. Cockpit of the B-25H with
a single control column. Note the
single pilot's seat I Rockwell
T kabiny pilota innego
B-25H z pojedynczq kolumnq ste-
rowniczq. Po lewej u gory widocz-
ny jest celownik refleksyjny N-3
zblokowany z regulowanq podsta-
wq od celownika A-1 I NAA
T A photo of another B-25H
with a single control column. Note
the N-3 reflector gunsight at up-
per leh coupled with the ad;ust-
able base of the A-1 sight I NAA
nq calosc z kadlubem, natomiast odejmowane
plata byly jednodiwigarowe. Centroplat mial obrys tra-
pezowy, podobnie jak odejmowane plata, kt6-
rych zakonczenia byly zaokrqglone. Plat przy nasadzie
mial profil NACA 2307, a przy koncu- NACA4409.

Umieszczono w nim grodzie wodoszczelne zapewnia-
jqce czasowq plywalnosc samolotu. Do centroplata mo-
cowane byly gondole silnikowe. Na na-
tarcia skrajnych plata znajdowaly otwory
wlotowe powietrza do chlodnic oleju. Otwory wlotowe
chodnic, podobnie jak i wylotowe, znajdowaly w za-
zasmiglowych strug powietrza. Na prawym skrzyd-
le dolna otworu wlotowego byla ku
przodowi, a nad otworami wylotowymi na g6mej po-
wierzchni prawego skrzydla umieszczono kieszenie
odsysajqce. Plat byl wyposazony w kla-
py poszerzajqce Fowlera. Lotki byly kryte impregno-
wanym pl6tnem i wyposazone w trymery. Obok wlo-
t6w powietrza do chlodnic na natarcia kazde-
go skrzydla montowano po jednym reflektorze.
USTERZENIE samolotu bylo wolnonosne z po-
dw6jnym statecznikiem pionowym. Konstrukcja uste-
rzenia byla metalowa, zas pokrycie ster6w pl6cienne.
Oba stery kierunku oraz obie pol6wki steru wysokosci
byly wyposazone w trymery. Odleglosc osiami
ster6w kierunku wynosila 6,756 m.
PODWOZIE tr6jkolowe z kolem przednim rnialo
olejowo-powietrznq. Podwozie przednie
samonastawne z jednym kolem firmy Hughes o sredni-
cy 0,760 m, osadzonym na p6lwidelcu, wyposazono
w tlumik drgan shimmy. Pojedyncze kola podwozia
gl6wnego o srednicy 1,119 m firmy Goodyear, wypo-
sazone w dwutarczowe hamulce hydrauliczne, osadzo-
no na p6losiach po stronach goleni. Ko-
la przednie bylo wciqgane w kadlub, natomiast kola
gl6wne w gondole silnikowe (w kierunku do tylu) za
pomocq mechanizmu hydraulicznego. podwo-
zia przedniego zamykaly dwie niesymetryczne oslony.
Podwozie gl6wne po zakrywaly dwie du-
ze, symetryczne oslony oraz jedna mala, asymetryczna
( otwierana w bok, ku kadlubowi). Przy zupelnie wypusz-
czonym podwoziu obie jego oslony zamykaly w taki
spos6b, ie otwarta pozostawala ty lko mala oslona pod-
wozia przedniego i male, asymetryczne oslony podwo-
zia gl6wnego, co poprawialo wlasciwosci aerodyna-
miczne samolotu przy starcie i lqdowaniu.
Na wypadek uszkodzenia instalacji hydraulicznej
zastosowano awaryjny, mechaniczny system wypusz-
czania podwozia. Skladal z mechaniz-
m6w dla kola przedniego i dla k6l gl6wnych. Wypusz-
czenia k6l gl6wnych mozna bylo dokonac korb-
kq umieszczonq przy stanowisku radiowym. Awaryjne
wypuszczanie kola przedniego odbywalo podobnie
- za pomocq korbki w kabinie bombardiera. Na tabli-
cy przyrzqd6w pokladowych znajdowal wskainik
polozenia podwozia i jego oslon, a takze sygnalizator
akustyczny uprzedzajqcy pilota o tym, ie podwozie po
wypuszczeniu nie zostalo zaryglowane. Uruchomienie
hamulc6w odbywalo za pomocq pedal6w typu nos-
kowego. Podwozie wyposazono dodatkowo w hamu-
lec postojowy. Rozstaw k6l podwozia gl6wnego wy-
nosil 5,89 m, a odleglosc osiq k6l podwozia
gl6wnego a osiq kola przedniego to 4,84 m.
76
77
,.. .A. Usterzenie pionowe B-25J
(po lewej} i PBJ-1 J (po prawej)
I M. Szopowolow (po lewej) i A. Jar-
ski (po prawej)
,.. .A. Vertical tail of the 8-251
(/eft) and PBJ-11 (right)
I M. Szapowalow (/eft) and A. Jar-
ski (right)
~ Prawo golen podwozio gl6wne-
go Mitchella podczos przeglqdu.
W tym celu somolot zostol uniesio-
ny no wspornikoch. Zwraco u w o g ~
kolo z ogumieniem typu SC
(smooth contour) z glad kim biei-
nikiem. Golenie podwozio w nie-
mol wszystkich B-25 molowono
srebrnq forbq I NAA
.,_, -1 ~ Starboard main whee/leg of
- -
...-. ..., _____ - _.,.. .
. ., ~
~ -- - ....._ "" . __._..__ .
a Mitchell during overhaul. The
aeroplane rests on supports. Note
the wheel with SC (smooth con-
tour) tyre. Undercarriage legs of
virtually all B-25s were painted
silver I NAA
78
No sqsiedniej stronie: Na tej stronie:
Podwozie PBJ-1 J I A Jarski Podwozie B-25J I M. Szopowolow
Facing page: This page:
PBJ-11 undercarriage I A. Jarski 8-251 undercarriage I M. Szapowalow
79
..ollllll Przygotowywonie silnikow Wright
R-2600 do montoiu no Mitchellach I NAA
..ollllll Wright R-2600 engines prepared for
assembly in Mitchells I NAA
.,.. Dlo B-25 uiytkowonych no
Alosce i przez Rosjon zoprojekto-
wono specjolny zestow osfon,
zmniejszojqcy przeplyw powietrzo
chlodzqcego I NAA
.,.. Especially for B-25s used in
Alaska and in the Soviet Union,
a set of modified cowlings was
developed to reduce cooling
airflow I NAA
T Silnik Wright R-2600-13,
uiywany do napQdu B-25( I NAA
T Wright R-2600-13 engine
used in the 8-25( I NAA

'
ZESPOL Do sarnolotu Mit-
chell Mk II zastosowano dwa 14-eylindrowe silniki
Wright CycloneR-2600-13 wukladzie podw6jnej gwia-
zdy, ehlodzone powietrzem i wyposazone w dwustop-
niowq Silniki tr6jlopatowe meta-
lowe srnigla Hamilton Standard Hydromatic o srednicy
3,835 m. Zakres zrniany skoku roboezego lopat smigla
wynosil22-43. Skok lopat byl sterowany hydraulicz-
nie. Przestawienie lopat srnigla z polozenia roboezego
w pol<?ienie ,w (90) trwalo 4-5 sekund .
Loze silnika bylo spawane z rur stalowyeh. Silnik
moeowano do loza na siedrniu amortyzatoraeh dobrze
tlurniqeyeh drgania. Obudowa kazdego silnika sklada-
la z pierseienia NACA i 13 oslon.
Wlot powietrza do gainika usytuowany byl na g6-
rze silnika i dobrze wpisany w jego Przednia
dolna kanalu wlotowego stanowila przedluzenie
oslony silnika i byla zaopatrzona w otw6r z
otworowi kanal ssqey gainika m6gl bye
polqezony z podoslonowq przestrzeniq za silnikiem lub
bezposrednio z atmosferq. Przy przeslonie
powietrze przeehodzilo z podoslonowej przestrzeni za-
silnikowej, gdzie ulegalo ogrzaniu, do kanalu ssqcego,
a przy otwartej - bylo pobierane z zewnqtrz samolotu
(rnialo wtedy otoezenia). Sterowanie prze-
slonq odbywalo z kabiny pilota za pomocq odpo-
wiedniej linki.
chlodzenia silnik6w zapewnialy stero-
wane hydraulieznie zaluzje. W eelu zapobiezenia prze-
ehlodzeniu silnik6w zaleeano zakladanie zimq zaluzji
ezolowyeh. W polskieh samolotaeh Mitchell Mk II sto-
sowano dwa systemy odprowadzania spalin: bezposre-
dni- w samolotaeh serii FV (B-25D), gdzie rury wy-
deehowe byly wyprowadzane prornieniseie z eylind-
r6w przez oslony silnik6w, oraz kolektorowy- w przy-
padku sarnolot6w serii FL (B-25C), gdzie kolektor
spalin znajdowal w przedniej oslony silnika,
a wylot skierowany byl z strony silnik6w
pod skrzydlo.
DANE TECHNICZNE silnika Wright Cyclone
R-2600-13: sredniea eylindra- 155,6 mm; skok tlo-
ka- 160,3 mm; skokowa wszystkieh eylind-
r6w- 42,7 dm
3
; stopien 6,9; stopieri re-
dukeji obrot6w - 0,562; kierunek obrot6w walu kor-
bowego i srnigla - prawy; przekladnia na
I biegu - 7 ,06, na II biegu- 10,06; masa silnika suehe-
go- 900 kg; powierzehnia ezolowa silnika- 1,49 m
2
,
rninimalna obrotowa- 500 obr./rnin.; przelo-
towa obrotowa-1550 obr./rnin.; maksymalna
obrotowa (w nurkowaniu) - 2880 obr./min.
Moee silnika (wartosei w nawiasaeh odnoszq do
II biegu byly ,
moe startowa- 1251 kW
przy obrotowej 2600 obr./min.;
moe norninalna- 1104 (996,3) kW
przy 2400 obr./rnin. na wysokosei 2040 (3980) m;
- moe bojowa (5 min.)- 1251 (1067,2) kW
przy 2600 obr./rnin. na wysokosei 1370 (3660) m.
Silniki wyposazone byly w gainiki typu Holley
4685 N.
INSTALACJAPALIWOWA. Paliwo rozrnieszezo-
ne bylo w eztereeh zbiornikaeh o lqeznej pojernnosci
2211 dm
3
(2200 dm
3
) urnieszezonyeh w eentroplaeie.
Zbiorniki stale w eentroplaeie byly otulone gumq samo-
uszezelniajqcq. Pojernnosc lqezna dwu zbiornik6w kaz-
dej grupy wynosila 1261 dm
3
(1193 dm
3
). Pojernnosci
80
6. Silnik R-2600-9, zoinstolo-
wany no B-25, B-25A i B-258,
posiadol kolektor wydechowy
z dlugq rurq I NAA
6. R-2600-9 engine as fitted in
the 8-25, 8-25A and 8-258. It
featured an exhaust manifold with
a long tube I NAA
T Silnik R-2600-13, instolowo-
ny no wczesnych B-25(, posiodol
kolektor wydechowy z kr6tkq rurq
I NAA
T R-2600-13 engine as fitted
in the early 8-25(. It featured an
exhaust manifold with a short tube
INAA
zbiornik6w podane bez nawias6w odpowiadajq danym
fabrycznym, natorniast w nawiasach podano pojemno-
sci zbiornik6w wg porniar6w wykonanych w NIT WWS
Krasnoj Arrnii.
W razie potrzeby dalekiego przebazowania same-
Jot m6gl zabrac dodatkowy zesp6l zbiornik6w: dwa
o lqcznej pojemnosci 378 dm
3
w przedniej kabinie
bombardiera, dwa o lqcznej pojemnosci 295 dm
3
w tu-
nelu lqczqcym obie kabiny bombardiera-nawigatora
i jeden zbiornik 200 dm
3
nad komorq bombowq. Prze-
dni i tylny zbiornik kazdej grupy byly polqczone ze so-
bq. W lqczqcymje przewodzie paliwowym urnieszczo-
no zaw6r zwrotny zapobiegajqcy wyplywowi paliwa
z przedniego zbiornika przy uszkodzeniu tylnego. Kaz-
da grupa zbiornik6w rniala tez zaw6r przeciwpozaro-
wy sterowany zdalnie oraz pomp(( nap((dzanq elekt-
rycznie, zapewniajqcq odpowiednie cisnienie w prze-
wodach paliwowych podczas startu oraz w lotach na
duzej wysokosci. Dwie kolejne takie pompy sluzyly do
przetaczania paliwa ze zbiornik6w jednej grupy do dru-
giej oraz ze zbiornika dodatkowego do gl6wnego. Jed-
na z pomp pelnila rol(( pompy awaryjnej. Do podania
Silnik R-2600-13, zoinstolo-
wony 'ilo B-25( -15, z inywiduol-
nymi ruromi wydechowymi Cloy-
ton ,S" I NAA
"1111111 R-2600-13 engine as fitted in
the 8-25(-15, with individual
(/ayton "5" exhaust tubes I NAA
pierwszej porcji paliwa w czasie rozruchu sluzyla elek-
tryczna pompa zastrzykowa na gainiku. Rodzaj uzy-
wanego paliwa: benzyna 4B-78.
INSTALACJA OLEJOWA kazdego silnika sklada-
la sit( zjednego samouszczelniajqcego sit( zbiornika ole-
ju o pojemnosci 137 dm
3
, filtra, dw6ch chlodnic oleju,
przewod6w olejowych i przyrzqd6w kontrolnych. Zbior-
nik oleju urnieszczono za przegrodq ogniowq. W kaz-
dym zbiorniku zamontowany byl kolektor sluzqcy do
podgrzewania oleju po uruchornieniu silnika. Chlodni-
ce oleju o przekroju kolowym ulozono r6wnolegle po
dwie w skrzydle (na zewnqtrz gondoli silnikowych) i wy-
posa:lono w termostaty. W zaleznosci od temperatury
oleju regulowaly one jego przeplyw - przez zeberka
chlodzqce albo z ich pomini((ciem. Wylot powietrza
z chlodnic zaopatrzono w zaslonki do regulacji chodze-
nia oleju. Byly one sterowane mechanicznie z kabiny
pilota. W sklad instalacji wchodzilo r6wniez urzqdzenie
do rozrzedzania oleju benzynq. Rodzaje stosowanego
oleju: latem- MK, zimq- MZS lub MK. Normalne
cisnienie oleju wynosilo 0,55-0,62 MPa, zas rninirnal-
ne na malym gazie- 0,18 MPa.
81
..&. Silnik z eksperymentolnymi
indywiduolnymi ruromi wydecho-
wymi I NAA
..&. Engine with experimental
individual exhaust tubes I NAA
.A. Silnik Wright R-2600-13 no B-25C z oslo-
nq zoopotrzonq w wyloty rur wydechowych Cloy-
ton S" I NM
II
.A. Wright R-2600-13 engine in a 8-25(
with a cowling with Clayton "S" exhaust outlets
I NAA
.A. Konc6wko kolektoro wydechowego typu
rybi ogon - eksperymentolno konstrukcjo
zoklod6w NAA, mojqco wyeliminowoc ogien
wylotowy gorqcych spolin I NM
T Konc6wko kolektoro wydechowego
- eksperymentolno konstrukcjo zoklod6w
Solar Aircraft Co. I NM
Przerobko wydechu, polegojqco no polqczeniu indywidu-
olnych rur Clayton ,S" w dwo kolektory- g6rny i dolny
I M. Szapowalow
Exhaust modification with individual Clayton "S" exhausts
connected into two manifolds, upper and lower ones I M. Sza-
powalow
.A. Fishtail exhaust manifold outlet- ex-
perimental design of NAA intended to elimi-
nate the exhaust flame I NAA
T Exhaust manifold outlet - experimen-
tal design of Solar Aircraft (o I NAA
.A. lnno konc6wko kolektoro wydechowego
typu rybi ogon - eksperymentolno kon-
strukcjo osrodko doswiodczolnego z Wright
Field I NM
T Konc6wko kolektoro wydechowego typu
brytyjskiego - zdecydowonie zo i po-
wodujqco op6r czolowy I NM
82
.A. Another fishtail exhaust manifold outlet
- experimental design of the experimental
centre at Wright Field I NAA
T British design of the tail exhaust mani-
fold outlet - dearly too heavy and causing
the most drag I NAA
'
INSTALACJA HYDRAULICZNA przeznaczona
byla do uruchamiania mechanizm6w chowania i wy-
puszczania podwozia oraz jego oslon, a takze do otwie-
rania i zamykania zaluzji oslon silnik6w i drzwi komo-
ry bombowej , przeladowywania kaem6w i hamowania
k6l podwozia gl6wnego. Instalacja ta miala dwa obwo-
dy: gl6wny i hamulcowy. Cisnienie w instalacji zapew-
nialy dwie pompy napt;dzane przez silniki i zabudowa-
ne po jednej w kazdej gondoli silnikowej . Przy nie-
sprawnych silnikach samolotu lub pompach hydraulicz-
nych wystarczajlce cisnienie mogla zapewnic pompa
ryczna. W sklad instalacji wchodzily r6wniez tzw. aku-
mulatory cisnienia - po jednym dla obwodu gl6wne-
go i hamulcowego. W przypadku uszkodzenia pomp
hydraulicznych lub silnik6w samolotu, pierwszy z nich
zapewnial cisnienie plynu hydraulicznego wystarcza-
jlce dla uruchomienia klap, zaluzji i drzwi komory bom-
bowej, natomiast drugi akumulator zapewnial cisnienie
w ukladzie hamulcowym pozwalajlce na trzykrotne
uzycie hamulc6w k6l gl6wnych. Cisnienie cieczy, przy
kt6rym otwieral sit; zaw6r bezpieczenstwa, wynosilo
7,63-8,27 Mpa.
INSTALACJA PNEUMATYCZNA sluzyla do uru-
chamiania awaryjnego systemu hamulc6w pneumatycz-
nych k6l gl6wnych samolotu. Skladala sit; z butli sprt;-
zonego powietrza umieszczonej w kabinie bombardie-
ra, automatycznego zaworu przeplywowego dla kaz-
dego kola i zaworu sterowanego diwignil w kabinie
pilot6w. Cisnienie powietrza w butli utrzymywane by-
lo na poziomie 2,77 MPa. Ladowanie butli odbywalo
83
<111111 Zoklodonie oslon zespolu silni-
kowego no prowym skrzydle
B-25H. No kodlubie widoczne sq
otwory zoczep6w do mocowonio
zosobnik6w z koemomi oroz sto-
lowe plyty ekronujqce gozy pro-
chowe z luf I NAA
<111111 Fitting engine cowlings on the
starboard wing of a B-25H. On
the fuselage note the opening for
attachment of the machine gun
blisters, and steel screen plates
against muzzle blast I NAA
<111111 Montoi zespolu silnikowego no
prowym skrzydle B-25J I NAA
<111111 Fitting the engine on the
starboard wing of a B-251 I NAA
T Ogon 8-258 z przezroczystq
koputkq tylnego stanowiska ob-
serwacyjnego. Widoczne sq wie-
iyczki strzeleckie g6rna i dolna
ktore pozwolity no
z tylnego stanowiska
strzelca, stosowanego w 8-25A
I USAF
T 8-258 tail with a transparent
fairing of the tail observation
position. The dorsal and ventral
(retracted here} turrets allowed to
remove the tail gunner position as
used in the 8-25A I USAF
siy na ziemi. Podczas awaryjnego hamowania spryzo-
ne powietrze dzialalo wprost na tarcze hamuj'lce k6l.
INSTALACJA ELEKTRYCZNA byla jednoprze-
wodowa, o przewodach ekranowanych. Napiycie robo-
,
cze wynosilo 24 V. Zr6dla zasilania stanowily dwa ge-
neratory Bendix-Scentilla o mocy 5700 W i dwa aku-
mulatory po 34 Ah. Samalot mial gniazdo wtykowe dla
zasilania lotniskowego. Rozruszniki zasilane byly tyl-
ko z akumulator6w pokladowych - nie korzystaly z lot-
niskowego ir6dla zasilania. Dwie przetwomice pr<!du
zmiennego 115 V o czystotliwosci 400Hz zasilaly lam-
py ultrafioletowe oswietlaj'lce przyrz<!dY kontroli pra-
cy silnik6w i radiokompas. Jedna przetwornica pelnila
roly zapasowej.
INSTALACJA TLENOWA skladala siy z szesciu
butli tlenowych 0 pojernnosci 40 dm
3
kazda, osmiu apa-
rat6w tlenowych typu A-9A z ryczn'l regulacj'l prze-
plywu tlenu, piyciu komplet6w masek tlenowych z Wy-
zami gumowymi oraz z przewod6w tlenowych wyko-
nanych z duralu. Cisnienie tlenu w normalnie napel-
nionej butli wynosilo 2,94 MPa. L<!czna ilosc tlenu to
7200 dm
3
, z czego 800 dm
3
stanowilo zapas awaryjny.
Racjonalna konstrukcja masek tlenowych zapewniala
Tylne stanowisko obserwacyjne wczesnych Mitchelli (8-258, C i DJ.
No g6rnym widoczny jest operator z kamerq filmowq. Niekiedy
w przezroczystej osfonie w warsztatach polowych wycinano otw6r i monto-
wano tam karabin maszynowy. Z uwagi no rozwiqzanie to nie
I USAF
Tail observation position in early Mitchells (8-258, (and D }. The
upper photo shows a camera-man with cine camera. Sometimes an
opening was made in the transparent fairing, and a machine gun fitted
there, but due to cramped space this solution was not popular I USAF
zuzycie tlenu w ilosci 2,55 dm
3
/min. na wysokosci
6000 m.
INSTALACJAPRZECIWOBLODZENIOWA. Sa-
malot wyposazono w urz<!dzenia przeciwoblodzenio-
we na smiglach oraz na krawydziach natarcia skrzydel
usterzenia. Przeciwdzialanie tworzeniu siy lodu na lo-
patach smigiel odbywalo Siy przez zmywanie ich ply-
nem odrnrazaj'lcym, tloczonym pomp'! napydzan'l sil-
nikiem elektrycznym. Pojernnosc zbiomika plynu od-
rnrazaj'lcego wynosila 17 dm
3
, a jego cisnienie robo-
cze- 0,01 MPa. Na przednich krawydziach skrzydel
i usterzenia zainstalowano odladzacze systemu Good-
rich. Zasada ich pracy polegala na mechanicznym kru-
szeniu lodu poprzez okresowe wytwarzanie fal na gu-
mowym protektorze, kt6ry pokrywal krawydzie natarcia
plata i usterzenia. Protektor zasilala powietrzem pam-
pa pr6zniowa. Cisnienie powietrza w tym systemie wy-
nosilo 0,05 MPa.
. .
WYPOSAZENIE PILOTAZOWE. Kabina pilot6w
posiadala pelen zestaw przyrz<!d6w pilotazowo-nawi-
gacyjnych i kontroli pracy silnik6w. Podswietlane byly
one lampami ultrafioletowymi. Tylne stanowisko bom-
bardiera przeznaczone do wykonywania zadari. nawi-
gatora mialo na wyposazeniu radiokompas i gl6wny
kompas magnetyczny.
WYPOSAZENIE RADIO WE I RADIONA WIGA-
CYJNE stanowily nastypuj'lce urz<!dzenia: nadajnik ra-
diowy BC-375-0 i odbiomik BC-348-0 do l<!cznosci
z radiostacj'l naziernn'l ( obslugiwane przez strzelca-ra-
diotelegrafisty), radiostacja gl6wna do l<!cznosci z sa-
molotami, wojskami l<!dowymi lub okrytami ( obslugi-
wana przez pilota bez pomocy strzelca-radiotelegrafisty),
radiokompas SCR-269A model1940/41 firmy Bendix
oraz telefon pokladowy do l<!cznosci wewnytrznej.
Na UZBROJENIE STRZELECKIE skladaly si((:
- jeden przenosny kaem Colt-Browning kalibru
7,62 mm, znajduj<!CY siy w przedniej kabinie
bombardiera i umieszczany dla prowadzenia og-
nia w jednym z trzech kulistych jarzm osadzo-
nych w ramie oszklenia nosowej czysci kadluba.
84
Przeniesienie kaemu z jednego jarzma w drugie
zajmowalo 10- 20 sekund. samolot6w Mit-
chell Mk II 305. Dywizjonu rniala tylko jedno
jarzmo (przednie srodkowe). Kqty ostrzalu kaemu
urnieszczonego w tym jarzrnie wynosily: w
38, w d6124, w prawo 35 i w lewo 30. Zapas
naboi: 600 sztuk.
- dwa kaemy kalibru 12,7 mm w g6mej obrotowej
wiezy strzeleckiej Bendix, zarnontowanej na
grzbiecie srodkowej kadluba. Kqty ostrza-
lu: od poziomu w 90, na boki pelne 360.
Zapas naboi: 420-440 sztuk na karabin.
- dwa kaemy kalibru 12,7 mm urnieszczone w dol-
nej wiezy strzeleckiej Bendix wysuwanej z kadlu-
ba na czas prowadzenia ognia. Kqty ostrzalu: od
poziomu w d6190, na boki pelne 360. Zapas na-
boi: 390 sztuk na karabin.
W sarnolotach Mitchell Mk II (B- 25D) niekiedy
urnieszczano dodatkowo kaem kalibru 12,7 mm w tyl-
nym stanowisku strzeleckim, wyprowadzajqc jego lu-
przez otw6r w owiewce ze szkla organicz-
nego. Spusty kaem6w obu wiez byly elektryczne, a prze-
ladowywanie ich w wiezach - hydrauliczne. Przela-
dowanie i spust kaemu przedniego byly mechaniczne.
Jeden silnik elektryczny zapewnial obroty wiezy, a dru-
gi podnoszenie i opuszczanie luf kaem6w. Ogien pro-
wadzony z obu wiez byl automatycznie przerywany
w tych strefach, gdzie zachodzila mozliwosc przestrze-
lenia usterzenia lub srnigiel. Antena z masztarni , wy-
puszczone podwozie i otwarte drzwi bombowe nie by-
ly automatycznie chronione przed przestrzeleniem.
kosc obrotowa obu wiez wynosila 36 na co
zapewnialo im dobrq manewrowosc. Czas potrzebny do
dolnej wiezy z kadluba wynosil 70 sekund.
85
<1111 Ogon 8-250-15-NC,
41-30428 z 12th AF, Afryka Pot-
nocno, 1943 rok. Samalot jest
w specjalnym kamuflaiu potnocno-
afrykmiskim (North West African
Scheme), wprowadzonym
w USAAF w marcu 1943 roku.
Zwracajq znaki paristwowe
w czerwonej obwodce. Wyglqd
tylnej kadtuba jest charak-
terystyczny dla Mitchelli w wers-
jach 8, C i D I USAF
<1111 Tail of the 8-250-15-N(
41-30428 of the 12th AF, North
Africa, 1943. The aeroplane is in
the special North West African
Scheme, introduced in the USAAF
in March 1943. Note the national
markings with red outline. The
appearance of the rear fuselage is
typical for Mitchells in 8, ( and D
versions I USAF
<1111 Dla porownania ogon
8-25H-l-NA, 43-4105- pier-
wszego 8-25H, EI-Segundo, poto-
wa 1943 roku. Widoczny jest ot-
worty wtaz zalogi i drzwi komory
bombowej. Zwracajq znaki
paristwowe w czerwonej obwodce.
Wyglqd tylnej kadtuba jest
chorakterystyczny dla Mitchelli
w wersjach H i J I USAF
<1111 For comparison: the tail of the
8-25H-1-NA, 43-4105, the first
B-25H, /-Segundo, mid-1943.
Open crew hatch and bomb hay
door are visible. Note the national
markings with red outline. The
appearance of the rear fuselage is
typical for Mitchells in H and J
versions I USAF
AT Tylne stanowisko strzeleckie poinych Mitchelli / USAF
A T Tail gun position in late Mitchells / USAF
-
-
Stanowiska strzeleckie Mitchella wersji B-25
i B-25A wczesnych wersji produkcyjnych. Samalot
wyposaiony jest w osiem kaemow kalibru 7,62 mm
- trzy w nosie, cztery w kadlubie za skrzydlami
oraz jeden w ogonie
-
- -
. -
. -
'
-- -
Gun positions of the 8-25 and early production
B-25A Mitchells. The aeroplane is armed with eight
0.3 in. machine guns- three in the nose, four in
the fuselage aft of the wing, and one in the tail
UZBROJENIE BOMBOWE. Samolot byl wypo-
sazony w dwie kasety umieszczone w komorze bombo-
wej, elektryczny wyrzutnik bomb obslugiwany z kabi-
ny bombardiera, awaryjny wyrzutnik bombowy o dzia-
laniu mechanicznym, obslugiwany z kabiny bombardie-
ra lub pilota, oraz w celownik bombardierski Norden.
Mitchelle przekazane ZSRR mialy celownik D-8.
Kazda kaseta miala szesc zarnk6w do podwiesza-
nia bomb. Ladunek zabieranych bomb arnerykanskich
w wariancie normalnym dochodzil do 934 kg. Podwie-
szano .wtedy bomby w zestawach: 1 x
934 kg, 2 X 438 kg, 4 X 225,8 kg, 6 X 131,5 kg lub 12 X
54,5 kg. Ladunek podobnych bomb zabierany w wa-
riancie maksymalnym wynosil 1350 kg, a bomby pod-
wieszane wtedy w ukladach: 8 x 131,5 kg,
6 X 225 kg, 3 X 438 kg, 3 X 131,5 kg+ 3 X 225 kg, 3 X
131,5 kg+ 2 X 438kg, 3 X 131,5 kg+ 2 X 225 kg+ 1 X
438 kg lub 4 X 225 kg + 1 X 438 kg.
Wykorzystuj'lc dodatkowe zarnki born-
howe pod skrzydlami sarnolot6w Mitchell Mk II, moz-
na bylo ladunek bomb do 2350 kg. Wypo-
sazenie bombowe sarnolot6w B-25C umozliwialo pod-
wieszanie zestaw6w radzieckich bomb:
po bomb typu: FAB-50, ZAB-50, SAB-15
i SAB-25, po osiem bomb: FAB-100ck, FAB-lOOsw,
FAB-250ck i SAB-100-55 oraz po 12 bomb typu P-40.
Stosowano tez kombinacje mieszane: cztery bomby
FAB-250ck + cztery bomby FAB-250sw. Korzystano
takze z kombinacji: szesc bomb FAB-100 + dwie born-
by BieTAB-200.
Tak na amerykanskich zarnkach mozna bylo
podwiesic w komorze bombowej 2000 kg bomb radziec-
kich. Zwykle jednak ladunek bomb wynosil 1400 kg
i zabierano bomby dw6ch wagomiar6w (czte-
ry bomby FAB-100 i cztery bomby FAB-250). Pod-
wieszenie OSmiU bomb za pomOC<! dw6ch lewark6w
zajmowalo czterem mechanikom uzbrojenia okolo
dw6ch godzin.
OPANCERZENIE SAMOLOTU chronilo tylko za-
L<!czna jego mas a wynosila 280 kg. Za plecami pi-
lot6w umieszczono po jednej plycie pancemej grubo-
sci 9,6 mm. Dwie plyty chronily bombardiera w przed-
niej kabinie: pionowa 9,6 mm i pozioma od dolu-
10,2 mm. Strzelcy w wiezy g6mej i dolnej byli oslo-
przez pan cern'! o grubosci 9 mm i o po-
wierzchni 2 m
2
, wbudowan'l w przekr6j kadluba za
g6m'! wiez'l. W przegrodzie tej znajdowaly drzwi
zapewniaj'lce zalodze swobodne przejscie do stanowi-
ska kamery.
Done techniczne somolotu 8-25( Mitchell Mk II
(no padstawie wynik6w badm1 przeprowadzanych w Nil WWS Krasnaj Armii)
Wymiaty p/atowca
plata
dlugosc samolotu .
wysokasc samolotu
- - - -
86
odleglosc koncami lopat smigiel a ziemiq
przy pelnym obciqieniu amortyzatar6w
-
dlugosc sredniej aerodynamicznej skrzydla
powierzchnia plata
powierzchnia lotek
-
powierzchnia klap
- --
---
powierzchnia trymer6w lotek
'
20,59 m
----
16,14 m
4,80 m
0,37 m
2,95 m
57m
2
-
3,04 m
2
6,724 m
2
0,256 m
2
---
powierzchnio usterzenio poziomego
-- -.
powierzchnio stoteczniko pionowego
powierzchnio steru wysokosci
powierzchnio steru kierunkowego
powierzchnio trymerow steru wysokosci
9,86 m
2
--
5,36 m
2
45m
2
I
--
4,30 m
2
0,32 m
2
,.----FORWARD FLEXIBLE GUN
.30 CALIBER
0
BENDIX UPPER TURRET
CALIBER GUNS
------
powierzchnio trymerow steru kierunku 0,338 m
2
- ---
Dane geometryczne i regulacyjne
----------
kqt zoklinowonio skrzydlo
3D
-----
kqt zoklinowonio stoteczniko poziomego 3
---
wznios centroploto 430'
--
wznios ptoto zo gondolq silnikowq 0
-- -----
wychylenie lotek w 30,
w dot 15
-- ---------- -
wychylenie steru wysokosci
wychylenie steru kierunkowego w lewo i w prowo
---
wychylenie klop
w 30,
w dol 20
30
---------
wychylenie trymerow lotek
wychylenie trymerow steru wysokosci
w 13,5,
w dot 14

w dot 20
wychylenie trymerow steru kierunku w lewo i w prowo 12
Dane mosowe
-
moso wtosno 8965 kg

moso stortowo 12.900 kg
--
moso stortowo moksymolno 13.500 kg
-- --
moso utyteczno 3935 kg
... ____
----
obciqtenie powierzchni nosnej 226 kg/ m
2
3/8, 27 LBS, 72.5 LBS,
AND 100 LBS
(
\
\ """"' '
STA 151
11/32, 19 LBS-----.
3/8, 24ST
ALCLAD
DEFLECTION
PLATES, 62
lBS EACH,
STA 102----.
3/8, 20 lBS,
98 lBS, AND
97 lBS
STA 70---..
""----5/16, 24ST ALCLAD
175 LBS AND 25 LBS
Stanowiska strzeleckie Mitchella w wersji B-258:
...____ BENDIX LOWER TURRET
CALIBER GUNS
uzbrojonego w jeden ruchomy kaem kalibru 7,62 mm w nosie, grzbietowq i dolnq wyposaionq
w dwa kaemy 12,7 mm kaida
'Y uzbrojonego w jeden ruchomy i jeden staly kaem kalibru 12,7 mm w nosie oraz grzbietowq i dol-
nq (podlogowq) wyposaionq w dwa kaemy 12,7 mm kaida
Gun eositions in the 8-258 Mitchell:
armed with a single flexible 0.3 in. machine .gun in the nose, and dorsal and ventral turrets armed with two
0.5 in. machine guns each
'Y armed with a single flexible and a single fixed 0.5 in. machine gun in the nose, and dorsal and ventral
turrets armed with two 0.5 in. machine guns each
FORWARD FLEXIBLE GUN
.50 CALIBER
'--- FIXED . 50 CALIBER GUN
3/8 UPPER TURRET
CANOPY I 30 LBS
Schemat ukladu plyt pancernych chroniqcych newralgi-
czne miejsca samolotu oraz jego przed ostrzalem
87
UPPER TURRET
CALl BER GUNS
0
BENDIX LOWER TURRET
2 .50 CALl BER GUNS
I
I
/ I
3/8 ...... -.....;
I
5/16 ARMOR\
PlATE \._...
3/8
24ST
ALCLAD
-----5/16 ARMOR PlATE
PILOT'S SEAT SHOWN
COPILOT'S SEAT OPPOSITE
145 LBS EACH
DETAIL A
(LATE AIRPLANES)
Diagram of armour plates protecting key parts of the
aeroplane and its crew from gun fire
Plan uzbrojenia typowego
B-25J. Dla wszystkich wariant6w
standardem byfy ogonowe stano-
wiska Bell M-7 (wczesne warian-
ty) lub Bell M-8A (p6iniejsze wa-
rianty), zawierajqce dwa karabiny
maszynowe kal. 12,7 mm z zapa-
sem po 600 sztuk naboi no kaem,
dwa boczne stanowiska strzeleckie
z dwoma ruchomymi kaemami
kal. 12,7 mm z zapasem amunicji
po 250 sztuk no kaidy. No grzbie-
cie znajdowafa obracana wie-
iyczka strzelecka Bendix Model R,
zawierajqca dwa ruchome kaemy
kal. 12,7 mm z zapasem amunicji
po 400 naboi no Po bokach
przedniej kadluba stan dar-
dowo montowano po dwa zasob-
niki ze stafymi kaemami kal.
12,7 mm z zapasem amunicji po
400 naboi no kaidy.
r6inice w tej wersji byfy w uzbro-
jeniu nosowym. W standardowym
oszklonym nosie mogfy bye mon-
towane: jeden ruchomy kaem
12,7 mm z zapasem 300 sztuk
naboi i jeden taki sam stafy z to-
kim samym zapasem amunicji lub
jeden ruchomy kaem 12,7 mm
z zapasem 200 szuk naboi i dwa
stale kaemy kal. 12,7 mm z zapa-
sem po 300 sztuk naboi. Dla wer-
sji B-25J opracowano r6wniei no-
sowq kadluba z osmioma
stafymi kaemami kal. 12,7 mm
z zapasem amunicji 400 sztuk
kaidy. Nos ten m6gl bye instalo-
wany w warunkach polowych. Pi-
lot podczas strzelania ze stalego
uzbrojenia nosowego wykorzysty-
wal zar6wno celownik optyczny
zblokowany z celownikiem bom-
bardierskim, jak i zwykfy celownik
kolowy z muszkq i szczerbinkq
...,. Typical B-251 armament
diagram
lnstalacja ogrzewania i odladzania B-25H-1. Dobrze widoczne jest rozmieszczenie uzbrojenia
strzeleckiego tego wariantu Mitchella
COLOR COOE
FUEL AIR MIXTURE
HEATER
SOLENOID
VALVE---....
"'''' EXHAUST
.____--GUN HEATER OUTLETS
DEFROSTER TUBE
CONTROL
DEFROSTER
BLOWER
1000 WATT
HEATER
Heating and de-icing systems in the B-25H-l. Arrangement of the gun armament of the Mitchell variant is shown to advantage
GUN CAMERA
OPTICAL GUN
SIGHT WITH
PILOT'S BOMB
SIGHT HEAD
RING SIGHT
ONE FLEXIBLE .50-CAL. NOSE
GUN 1300 ROUNDS AMMUNITION!
AND ONE FIXED .50-CAL. NOSE
GUN 1300 ROUNDS AMMUNITION!,
OR EITHER ONE FLEXIBLE .50-
CAL. NOSE GUN 1200 ROUNDS
AMMUNITION! AND TWO FIXED
.50-CAL. NOSE GUNS 1300
ROUNDS EACH GUNI
BELL TYPE M-7 TAIL TURRET, EARLY
AIRPLANES. BELL TYPE M-BA TAIL
TURRET, LATE AIRPLANES. TWO FLEXIBLE
.50-CAL. GUNS. 600 ROUNDS PER GUN
BENDIX MODEL R UPPER TURRET,
TWO FLEXIBLE .50-CAL. GUNS.
400 ROUNDS PER GUN
TWO FIXED .50-CAL.
UPPER TURRET AZIMUTH
MOTOR-AMPLIDYNE
BLISTER GUNS. IRH SIDE
OPPOSITE! 400 ROUNDS PER
GUN
88
DETAil A
FIXED NOSE GUN INSTALLATION
n.LJ ft._&.ll\ r "" "" _. ..
/
Porometry lotno-taktyczne
moksymolno przy ziemi 419 ( 430) km/h
- ...... --........._ ______ ,..._.,. __ , ______
moksymolno no wys. 1000 m 437 (448) km/h
-----------------
moksymolno no wys. 2000 m 453 (466) km/h
moksymolno no wys. 2300 m
(I bieg 460 (472) km/h
----
moksymolno no wys. 5000 m
(II bieg
moksymolno no wys. 6000 m
478 (490) km/h
(II bieg 461 km/h

czos wznoszenio no wysokosc 5000 m 13 min.
----------
pu!op praktyczny 7 500 m
czos wznoszenio no pu!op praktyczny 32 min.
----- ------
rozbieg z wychylonymi klopomi 684 m
--------
dtugosc startu no 25 m (klapy no 15) 1560 m
----------- -- ---.--........-..-- ..-.. .___.. ........... _, ....__
dfugosc dobiegu przy uzyciu klop i homulc6w 82 4 m
dfugosc drogi lqdowonio znod przeszkody
o wysokosci 2 5 m 1660 m

-------....,_. --- - .......- _ _,. __
lqdowonio 163,5 km/h
------- --
(w locie z 289 km/h
no wysokosci 1830 m) 2170 km
UWAGA: maks. bez nawias6w dotyczq lotu z wieiq dolnq,
natomiast podane w nawiasach odnoszq do lotu z wieiq
Przedzial nosowy (bombardiera)
1. Dzwignia uzbrojenia bombowego
2. Panel uzbrojenia bombowego
3. Tablica przyrzqdow
4. Przelqcznik zrzutu bomb
5. Busola
6. Regulacja zrzutu bomb
7. Celownik bombardierski
8. Przewod cieplego powietrza do okienka
celownika bombardierskiego
9. Ruchomy przedni karabin maszynowy
12,7 mm
1 0. Drzwiczki do okienka celownika
bombardierskiego
11 . Oswietlenie no
12. Oswietlenie ultrafioletowe
13. Zaw6r wyboru przystawki do
bombardowania slizgowego
14. Pojemnik no mapy
15. Tabela slizg6w i wznoszen
16. Regulator tlenu
17. Staly przedni karabin maszynowy
12) mm
18. Pojemniki z amunicjq do ruchomego
przedniego karabinu maszynowego
19. Pojemnik z amunicjq do stalego karabinu
maszynowego
20. Przelqczniki interkomu
21. Siedzisko do bombardowania
22. Fotel podroiny bombardiero
Nose compartment
1. Bomb control handle
2. Bomb control panel
3. Instrument panel
4. Bomb relase switch
5. Compos
6. Bomb interval control
7. Bombsight
8. Bombsight window hot-air duct
9. Flexible .50-caliber nose gun
7 0. Bombsight window access door
11. Extension light
12. Ultra violet lamp
13. Glide bombing attachment selector valve
14. Map case
15. Glide and climb chart
16. Oxygen regulator
17. Fixed .50 caliber nose gun
18. Flexible gun ammunition boxses
19. Fixed gun ammunition box
20. lnterphone controls
21. Bombing seat
22. Bombardier's riding seat
T Nos B-25 wyposaiony w kaem Browning M2 kal. 12,7 mm, osadzony w kulistym jarzmie K4 /USAF
T Nose of the B-25 armed with a 0.5 in. Browning M2 machine gun in a ball flexible mount/ USAF
Dwa przyktady polowych
przer6bek nosa B-25( lub D
z 487th BS, Afryka, 1943 rok.
Przer6bki wykonat 26th Air Depot
w Egipcie / USAF
Two examples of in-field
conversions of a 8-25( or D nose
in the 487th BS, Africa, 1943. The
conversions were carried out by
the 26th Air Depot in Egypt
/USAF
89
J)-----25
DETAIL A
m--n--23
..
USEO ON
B25C AIRPLANES AAF
TO AAF INCL.
B250 AIRPLANES AAF 4129648
TO AAF 4129797 INCL.
........
Karabin maszynowy 0,30 cola (7,62 mm) dla wczesnych B-25(, zastqpiony p6zniej kae-
mem kal. 12,7 mm
0.3 in. machine gun for the early 8-25( later replaced with a 0.5 in. machine gun
T Polowa przer6bka B-25(/D, wykonana
przez 13th Air Depot Group no Nowej Kale-
donii pod koniec pierwszej pofowy 1943 ro-
ku. Widoczne sq cztery stale kaemy kal.
12,7 mm. Przednia pokrywa zespolu kae-
m6w I USAF
T Field conversion of a B-25C/D, per-
formed by the 13th Air Depot Group in New
Caledonia at the end of the first half of
1943. Four fixed 0.5 in. machine guns are
shown. The forward cover of the machine
gun battery removed I USAF
_. Nosowe stanowisko wczesnego B-25( z ruchomym kaemem Browning M-2 kal. 7,62 mm,
umieszczonym w kulistym jarzmie typu C -12 i zasilanym w naboje ze skrzynek
typu l-4 I USAF
_. Nose gun position in the early Pr25C with a flexible 0.3 in. Browning M-2 machine gun
fitted in the C -12 hall mount and fed from L -4 type ammunition boxes I USAF
T Pojedynczy stafy kaem kal. 12,7 mm, montowany no B-25( oraz D. Widoczne jest pro-
wadzenie przefadowania kaemu. Otwarcie ognia po przycisku
no wolancie (poz. 14 no rysunku). l.uski i zuiyte ogniwa tasmy amunicyjnej gromadzone
w pl6ciennym worku. Niekt6re B-25J r6wniei posiadafy podobne stanowisko strzeleckie
T A single fixed 0.5 in. machine gun fitted in the B-25C and D. Note the gun reloading
cable run. Fire was opened by pressing the button on the steering wheel (no. 14 in the fig.).
Spent cases and links were collected in the canvas hag. Also some B-25J's featured similar
gun positions
DETAI L A
USED ON
8 25C5NA a SUBS
B2505NA a SUBS
CONTRACTOR's BLOCKS
l8---tli!l-
39-----4illa
40----
DETAIL D
90
DETAIL C
14
II 12 13 15
1
Sztywne mocowonie
'
ruchomego koemu kol.
12,7 mm no B-25J,
w tym pr1ypodku
obsfugiwonego pr1e1
piloto
1. Celownik kolowy
2. Pr1efqc1nik pr1eko1u - no
obromowoniu os1klenio
- do str1elonio pr1e1 piloto
3. Zesp6f
4. Uchwyt fodowonio
5. Pojemnik omunicyjny
- pojemnosc 200 noboi
6. Elostyc1no prowodnico
1osilonio
7. Tylno podstowo korobinu
typu A-4
6
8. Podstowo dwunoino - pod-
frzymuje korobin w stolej
pozycji po1iomej do sfr1e-
lonio pr1e1 piloto
9. Worek no 1uiyte luski
. .
1 ogmwo
1 0. Cewko spustowo G-9 do
str1elonio pr1e1 piloto
11. {oie kulisfe do 1omontowo-
nio w pr1ypodku kor1ysto-
nio 1 celowniko bombardier-
skiego
A Polowo modyfikocjo noso B-250 w celu przysfosowonio go do roli ,stro-
fera", 341 st BG. Widoczne jest S1esc stolych koem6w kol. 12,7 nim I USAF
A Field conversion of the B-250 nose into a strafer, 341 sf BG. Six
0.5 in. machine guns can be seen I USAF
EJECTED liNKS ARE
CAUGHT IN SEPARATE
COMPARTMENTS OUT-
BOARD AND BELOW
EACH GUN
2
lnstolocjo nosowego koemu kol. 12,7 mm w B-25J
Nose-mounted 0.5 in. machine gun installation in the B-251
.: --

Fixed mount of the flexible 0.5 in.
machine gun in the B-251, ope-
rated by the pilot in this case
1. Ring and bead type sight
2. Transfer switch - on wind-
shield frame - for pilot's
control
3. Bungee assembly
4. Manual charging handle
5. Ammunition box - capacity
200 ;ounds
6. Flexible feed chute
7. Type A-4 rear gun mount
1. Zesp61 1. Bungee assembly
B. Bipod assembly - supports
gun in fixed horizontal position
for pilot's control
2. Elostyc1no prowodnico 2. Flexible feed chute
1osilonio 3. Ammunition boxes, capacity
9. Case and link e;ection bag
10. G-9 gun firing solenoid for
pilot's control
3. Pojemniki omunicyjne, 100 rounds each
pojemnosc po 100 noboi 4. Case and link e;ection bag
11. Ball socket mount-guard to be
installed when bombsight is
used
4. Worek no 1uiyte luski 5. Ball and socket mount
91
,_.. Nos B-25J 1 jednym ruchomym
i jednym stolym koemem kolibru
12,7 mm. Tokie somo u1brojenie
noso bylo stosowone no Mitchellach
wersji B, C oro1 D / USAF
,_.. B-251 nose with a single flex-
ible and a single fixed 0.5 in. ma-
chine gun. Similar nose-mounted
armament was fitted in B, C and D
versions of the Mitchell I USAF
5.
. .
1 ogmwo
{oie kulisfe
Stole koemy kol. 12,7 mm
w os1klonym nosie B-25J
1. Wodoszczelny wylot
2. Cewka spustowa G-9
3. Tylna podstawa
4. Przewody ladowania karabin6w
5. Poiemnik na zuiyte luski z g6rnego
karabinu
6. Po;emnik amunicyiny no 27 5 naboi
7. Poiemnik na zuiyte luski z dolnego
karabinu
Fixed 0.5 in. machine guns
in the glazed nose of a B-251
1. Waterproof boot
2. G-9 gun firing solenoid
3. Rear mounting post
4. Gun charger cables
5. Ejected shell container for upper gun
6. Ammunition box 27 5 rounds capacity
7. Ejected shell container for lower gun
.A. Nosowa sekcja kadfuba B-25J z osmio-
ma kaemami 12,7 mm, przystosowana do
montowania w warunkach polowych I NAA
.A. B-251 nose fuselage section with eight
0.5 in. machine guns that could be retro-
fitted in field I NAA
.A. B-25J z pefnym nosem, wyposaionym
w osiem p6fcalowych karabin6w maszyno-
wych I NAA .
.A. B- 251 with a solid nose armed with
eight 0.5 in. machine guns I NAA
98-619132 BARREL SEAL 12 REQDl
9861977 COLLAR 12 REQDl
98-6197 6 BARREL
SEAL TUBE
98.61972 1 COVER RH 11 REQDl -----
0 INSERT BARREL THROUGH BARREL
SEAL AND PLACE MOUNT IN YOKE.
9861972 COVER LH I 1 REQDl ......,____
;
;
/
39G-5332 M2 50 CALIBER
MACHINE GUNS 98-24706 G9124 VOLT
""' TYPEI SOLENOID


290 I 0 CHUTE ADAPTER
290 I Q. I CHUTE ADAPTER
14 EACH REQI:JI--.
D LOWER REAR
AC73530 CLAMP
7S 1 . 10-6 SCREW
AN960-1 Ol WASHER
AN365 1032 NUT
18 EACH REQDl --<...
8C2-111/2 BARREL
COVER- - - -'
I
,_
,//
MOUNT INTO CLAMP
AND TIGHTEN CLAMP.
98-61973 COVER LH 13 REQDl
98-61973-1 COVER RH 13 REQDl
98-61 978 COLLAR 16 REQDI
986197 5 BARREL SEAL 16 REQDl
D TIGHTEN PIN IN YOKE.
D TIGHTEN AND TIE CORD
ON BARREL SEAL.----'
0 INSTALL AMMUNITION
CHUTES AND BOXES.
NOTE:
TIGHTEN BOLTS AFTER EACH FIRING
UNTIL All TENDENCY TO LOOSEN
HAS DISAPPEARED. ON EARLY KITS
USING I /4 INCH BOLTS THE
RECOMMENDED TORQUE IS 80 TO I 00
INCH POUNDS. ON LATER KITS USING
5116 INCH BOLTS THE RECOMMENDED
TORQUE IS 180 TO 200 INCH POUNDS.
1/
43B I 0935 YOKE
AN1222 BOLT
AN3 1Q.I2 NUT
AN960- 1216 WASHER
AN3804 -5 COTTER
44A 11184 PIN
43A I 0866 SPRING
43A 10936 WASHER
AN38034 COTTER
18 EACH REQDl
'
391927 LEFT-HAND CHUTE ....
391927 I RIGHT HAND CHUTE
14 EACH REQDI -----'
0 CONNECT WIRE TO GUN
FIRING SOLENOID.
....-
98.61915LINK CHUTE
9861915 1 LINK CHUTE / /
1
14 EACH REQDI 1 //
---------'-<....
,_.." --
98-61983 LOCK ASSEMBLY
AN 163-325 EYEBOLT
AN316-4R CHECK NUT
12 EACH REQDI
Ocena wlasciwosci pilotazowych
samolotu
Tlumaczenie z instrukcji , Importnyje bombardirowsz-
cziki" wydanej przez Nauczno-lspytatielnyj Institut
WWS Krasnoj Armii, 1943 rok.
Kofowani e
Przy r6znych kierunkach wiatru samolot koluje spo-
kojnie. Amortyzacja goleni podwozia tak ze
mozliwymjestkolowanie z r6w-
nym, utwardzonym gruncie. Nie obserwuje przy
tym wstrzqs6w sterownicy.
Nie zezwala na szybkie kolowanie po nier6w-
nym gruncie, poniewaz dochodzi na skutek wstrzqsu
do duzego obciqzenia amortyzatora przedniego, samo-
nastawnego kola. przy tym duze kolysanie
samolotu na boki. Skuteczne hamulce umozliwiajqce
o malym promieniu oraz dokonywanie pr6b sil-
nik6w na pelnym gazie bez stawiania podstawek pod
kola. Aby jednak moe poslugiwac hamulcami wy-
magany jest dokladny trening w kolowa-
niu oraz wykonanie kilku lot6w treningowych po
gu dla nauki hamowania przy dobiegu.
Nos B-25J z osmioma kaemami Browning M2 kalibru 12,7 mm.
W celu umoiliwienia zasilania ich w musialy bye
parami siebie. Zapas amunicji wynosif po 400 naboi no kaem
i miescif w specjalnie zaprojektowanych do tego celu pojemnikach
92
B-251 nose with eight 0.5 in. Browning M2 machine guns. In order
to be fed with ammunition they had to be shifted in fours. They had
400 rounds of ammunition per gun, and this was carried in specially
designed boxes
Bateria czterech karabin6w maszynowych Browning M-2 w nosie B-25H. Na rysunku
widoczna jest ponadto instalacja celownika kofowego I NM
,. _.. Battery of four Browning M-2 machine guns in the B-25H nose. The diagram shows
also the ring-and-bead sight installation I NAA
Start
Przed startem trymery steru kierunkowego oraz lotek
musz! bye ustawione w polozeniu neutralnym, trymer
stem wysokosci na + 1. Ze wzrostem prydkosci pod-
czas rozbiegu i na poczltku nabierania wysokosci op6r
na sterownicy zmienia siy zauwazalnie.
Przed oderwaniem samolotu od ziemi koniecznym
jest trochy dluzsze kolowanie po prostej, a by zapewnic
odpowiednie ustawienie przedniego kola, wlasciwe dla
kierunku startu.
Podczas rozbiegu samolot nie rna tendencji do zba-
czania z kursu. Samalot odznacza siy dobr! stafecznos-
ci'}, rozbieg odbywa siy w polozeniu na trzy punkty (na
trzy kola), sterownica znajduje siy w skrajnie przednim
polozeniu. Po osiqgniyciu prydkosci r6wnej 100 millh
(160 kmlh) sterownicy (wolant) nalezy plynnie sci'l-
gn'}c do siebie w celu opuszczenia ogona nie wiycej niz
0,5-0,6 m. W tym polozeniu wytrzymuje siy samolot
i przy prydkosci V =115-120 mil/h (185-190 kmlh) na-
plynne oderwanie od ziemi. Po oderwaniu na-
lezy wytrzymac samolot 0,5-0,75 m nad az do
osiqgniycia prydkosci 130-140 mil/h (208-224 km/h),
po czym rozpoczlc nabieranie wysokosci.
Podczas startu bez wychy lonych klap samolot rna
znacznie dluzszy rozbieg, dlatego dla jego skr6cenia po-
winno siy startowac zklapami wychylonymi do 15-20.
Wysuniycie klap do 30 jeszcze bardziej skraca roz-
bieg, ale jednoczesnie sprawia, ze klt nabierania wyso-
kosci jest bardziej plaski, nalezy wiyc koniecznie ten fakt
uwzglydnic, w przypadku kiedy na linii startu znajdu-
je siy przeszkoda.
T lnstalacja dziafa M-4 kalibru 75 mm w nosie B-25G. Operacja fa wymagala specjalnego oprzyrzqdowania
1
aby ufoiyc dokfadnie r6wnolegle do osi samolotu I NAA
T 75 mm M-4 gun installation in the B-256 nose. The operation required special rigging to align the barrel
exactly with the aeroplane axis/ NAA
93
_. Dzialo M-4 po zomontowoniu
w kodlubie B-25G, jeszcze przed
zomocowoniem nosowej sekcji
kodfubo I NAA
_. M-4 cannon in the B-256
fuselage, before fitting the nose
section I NAA
T Widok no przedniq kad-
fuba Mitchella uzbrojonego
w dzialo kalibru 7 5 mm. Po lewej
widoczny jest magazynek no na-
boje do tego dziala. Po prawej
stronie przedziafu pilota nie rna
fotela dla drugiego pilota - cha-
rakterystyczny element Mitchelli
uzbrojonych w dziafo I NAA
_. T Widok prawej (powyiej) i lewej (poniiej) stro-
ny dziafa M-4 kalibru 7 5 mm, umieszczonego no
specjalnej lawecie. Widoczna jest rozchylana oslona
wylotu lufy I USAF
_. T Starboard (above) and port (below) view of the
7 5 mm M-4 cannon on a special mount. Note the split
opening muzzle fairing I USAF
Start przy maksymalnej masie startowej wynoszq-
cej 13.500 kg niczym szczeg6lnym siy nie odznacza,
dlugose rozbiegu pozostaje praktycznie taka, j ak pod-
czas startu z normalnq masq startowq r6wnq 12.900 kg.
Przed startem z reguly nalezy wlqczye ,booster-
pompy". Wylqcza siy je nie wczesniej niz po osiqgniy-
ciu 300 st6p (90 m).
Start nocny nie r6zni siy od dziennego, za wyjqt-
kiem tego, ze powinna bye 0 10 mil/h
sza niz podczas dziennego startu.
Wznoszenie
Prydkose wznoszenia przy normalnej masie startowej
samolotu z zamkniytymi klapami i wciqgniytym podwo-
ziem wynosi 150- 160 mil/h (240-256 km/h). Powyzej
10.000 st6p (3280 m) prkose wznoszenia nalezy zmniej-
szae o 5 mil/h (8 kmlh) co kazde 3000 st6p (985 m).
Wznoszenie przy maksymalnej masie startowej wy-
noszqcej 13.500 kg winno bye dokonywane z prydko-
sciq wiykszq o 10- 12 mil/h (16-20 km/h) niz przy nor-
malnej masie startowej 12.900 kg.
Przelqczenia spryzarki z pierwszego biegu na dru-
gi nalezy dokonywae na wysokosci okolo 10.000 stop
(3280 m), uprzednio zdlawiwszy silnik do Pk= 27 dm
slupa Hg. Przelqczenia nalezy dokonae energicznym
ruchem. Po przelqczeniu na drugi bieg nale-
zy ustawie P k na 39 dm slupa Hg i obroty na 2400
obrot6w/minuty.
Lot poziomy
Lot poziomy samolotu z calkowitq masq startowq mo-
ze siy odbywae przy prydkosciach od 170-180 mil/h
do maksymalnej.
Przy szybkosci 125-130 millh dzialanie lotek jest
nieskuteczne i samolot traci sterownose. Samalot dob-
rze wywaza siy trymerami w calym przedziale pn;dko-
sci lotu poziomego.
Chowanie i wypuszczanie podwozia oraz klap od-
bywa siy przy nie mniejszych niz 170 millh
(272-288 kmlh).
Lot na jednym silni ku
Samalot ze schowanym podwoziem i z zatrzymanym
(nie pracujqcym) jednym silnikiem maze osiqgnqe pu-
lap r6wny 10.000 st6p (3480 m).
N a wysokosciach nizszych od wyrnienionej samo-
lot z wciqgniytym podwoziem i zamkniytymi klapami
i przy normalnej masie w locie moze kontynuowae lot
poziomy, wznoszenie i z pochy leniem z bocz-
nym przechylem 10-15 w pracujqcego i unie-
ruchomionego silnika. '
A by zapewnie samolotowi lot po prostej na jednym
silniku, nalezy naciskae nogq pedal orczyka w strony
pracujqcego silnika, przy czym trymer stem kierunko-
wego calkowicie zmniej sza sily na pedal e.
Lot na jednym silniku z wypuszczonym podwo-
ziem bez utraty wysokosci jest niemozliwy.
Head-on view of the forward fuselage of a Mitchell armed with the
7 5 mm gun. Ammunition magazine for the gun can be seen at left. There
is no seat on the starboard side of the cockpit - it was a cha-
racteristic feature of the gun-armed Mitchells
94
...._.A...., Dzialo T13A 1 kalibru
75 mm stosowane na B-25H na
lawecie. Bylo ono liejsze nii dzia-
lo M- 4 / wszystkie NAA
,....._..., 75 mm Tl3A1 gun used
in the B-25H on its mount. It was
lighter than the M-4 gun / all
photos NAA
95
so--f j-so

53
...._ lnstalacja dziala Tl3A 1 kalibru 75 mm w nosie
Mitchelli wersii B-25H
...._ 7 5 mm Tl3A 1 gun installation in the nose of
the B-25H Mitchell
...., Dosyfacz pocisk6w do dziafa
M4INM
...., Rammer of the M4 gun I NAA
...., Podajnik no 21 pocisk6w ka-
libru 75 mm I NM
...., Feeder for twenty one 7 5 mm
rounds I NAA
...., Kombinowany celownik N-38
do strzelania oraz A-1 sfuiqcy do
bombardowania I NM
...., N-38 composite gunsight and
A-1 bombsight I NAA
...., Celownik bombardierski A-1. Obok widoczny celownik z muszkq i szczerbinkq I NAA
...., A-1 bombsight. Ring-and-bead sight is visible next to it I NAA
Zmniejszanie wysokosci
i podejscie do lqdowania
Sarno lot podchodzi do ll:dowania z calkowicie wypusz-
czonymi klapami, statecznie, z 120- 130 mil/h
(192-208 kmlh).
Maksymalna dopuszczalna podczas scho-
dzenia z wysokosci wynosi 340 mil/h (544 kmlh) (za-
znaczona na czerwonl: kreskq). Ze
schowanymi klapami samolot wyr6wnu je lot przy
kosci 150 millh (240 kmlh). Minimalna w lo-
cie poziomym, po przekroczeniu kt6rej samolot traci
sterownosc przy schowanych klapach wynosi 125 mil/h
(200 kmlh) .
K.lapy naleiy wypuscic po wykonaniu czwartego
nawrotu na prostl:.
Sily na sterownicy zupelnie znosi trymerem ste-
ru wysokosci. z klapami rna bye mniejsza od
130-120 mil/h (208-192 km/h), natomiast 140-150 rnil/h
(224-240 kmlh) bez klap.
Przy wchodzeniu w drugi krl:g naleiy plynnie do-
dawac gazu obu silnikom ai do P k=38"
slupa Hg i p=2400 obr./min. - rosnie wtedy stopnio-
wo op6r na sterownicy powodowany
silami na sterze wysokosci, co moina lekko niwelo-
wac trymerem. Klapy naleiy chowac po
wysokosci co najmniej 300 stop (100 m), przy czym
lotu powinno do 140-150 mil/h
(224-240 kmlh), by uniknl:c gwaltownego
cia samolotu podczas chowania klap.
Podczas wyr6wnania i lotu szybujl:cego, aby unik-
lll:C przechlodzenia glowic cy1indr6w silnika i spadku
temperatury oleju, naleiy koniecznie calkowicie zam-
knl:C ia1uzje chlodzl:Ce oslon silnik6w .
Lqdowanie
Manewr ll:dowania jest prosty. Sarno lot ll:duje na dwa
kola z opuszczonym ogonem. Po kr6tkim dobiegu sa-
molot obniia nos, aby toczyc na trzech kolach; wte-
dy naleiy przez pewien czas powstrzymywac opusz-
czenie nosa poprzez sterownicy ruchem
96
na siebie. Gdy ty lko dobiegu zaczyna malec,
nalezy plynnym ruchem sterownicy od siebie posadzic
samolot na kole przednim.
Samolot podczas dobiegu nie rna tendencji do zba-
czania z pasa. duzq skutecznosc hamul-
c6w, hamowania dokonywac nalezy plynnym naciska-
niem na pedaly hamulca.
Hamowanie zaczyna gdy dobieg odbywa juz
na trzech kolach i w zmniej szania
samolotu. Nie zezwala na uzycie hamul-
c6w w celu opuszczenia nosa samolotu ha przednie kolo,
gdyz dochodzi wtedy do gwaltownego uderzenia przed-
nim kolem o pas. Manewr lqdowania bez uzycia klap
nie r6zni od lqdowania z wypuszczonyrni klapami,
lecz wskutek duzej podejscia do lqdowania
ze schowanymi klapami znacznie dlugosc
wyr6wnania i dobiegu. Dlatego tez lqdowania bez wy-
klap dokonywac mozna tylko w wyjqtko-
wych przypadkach, na duzym lotnisku.
Pomimo duzej lqdowania sam manewr
jest prosty wskutek tego, ze tr6jkolowemu pod-
woziu odbywa z przy kt6rej samolot jest
wystarczajqco stateczny i sterowny.
minimalna
Okreslenia minimalnej dokonano podczas
schodzenia, w locie poziomym oraz podczas lotu wzno-
szqcego z wypuszczonymi i schowanymi klapami i pod-
woziem. Masa w locie samolotu podczas badan wyno-
sila 12.000 kg. Pulap 10.000-12.500 st6p.
1. Podczas schodzenia ze schowanym podwoziem
i klapami przy stopniowym zmniejszaniu
sci co pewien czas sprawdzano skutecznosc lotek
poprzez ich niewielkie wychy lanie. Przy
sci 120 mil/h ( 192 kmlh) dzialanie lotek bylo nie-
skuteczne, tj. na ich wychy lenia samolot nie rea-
gowal. Obserwowalo przy tym nieznaczne
drzenie ogona. Dalszego zmniejszania
nie dokonywano.
Podczas schodzenia z wypuszczonym podwo-
ziem i klapami odchylonymi pod kqtem 45 doko-
nywano zmniejszania do momentu utra-
ty skutecznosci lotek. Przy 105 millh
(168 kmlh) dzialanie lotek bylo nieskuteczne.
W schodzeniu ze schowanym i wpuszczonym
podwoziem i klapami przy utracie sterownosci sa-
molotu lotkami nie zaobserwowano tendencji do

2. W locie poziomym ze schowanym podwoziem
i klapami dzialanie lotek okazalo nieskuteczne
przy 125 millh (201 kmlh). Nie bylo
tendencji do przepadania samolotu przy zaniku
skutecznosci lotek, jednakie mialy miejsce nie-
znaczne drgania ogona.
Przy wypuszczonym podwoziu i klapach od-
chylonych do 45 najmniejsza uzyskana
100 millh (160 km!h). Lotki byly przy tym
nieskuteczne.
3. Oznaczenia minimalnej w locie wzno-
szqcym dokonywano ze schowanymi podwoziem
i klapami. Najmniejsza jakq
wynosila 125 millh (200 km!h). Lotki przy tej
byly nieskuteczne. Podczas zblizania
do 125 millh (200 km!h)
waly nieznaczne wstrzqsy ogona.
N a og6l technika pilotazu samolotu jest prosta i nie
sprawia klopotu pilotorn o srednich kwalifikacjach. Sa-
rnolot odznacza dobrq statecznosciq we wszystkich
fazach i warunkach lotu oraz rnalymi silami ( oporami)
na sterach. Wymienione cechy czyniq go przyjemnym
i lekkim w pilotazu.
Nizej przedstawiono opis wyposazenia kabin
i przyrzqd6w sterowania samolotern
Kabina pilot6w
Wejscie do samolotu i zajmowanie miejsca w fotelu pi-
Iota dogodne. Przy tym fotel pierwszego pilota (lewy)
powinien bye ustawiony w przednim skrajnym poloze-
niu, zas fotel drugiego pilota (prawy) w tylnym skraj-
nym polozeniu. Regulacja fotela dogodna.
Awaryjne opuszczenie samolotu ze spadochronami
niedogodne, gdyz g6rny luk rna male rozmiary, a wyj-
scie lukiem tylnym zajmuje duzo czasu.
Sterownice - o ukladzie wolantu (na kolu-
mnie ), dogodne w uzyciu, nie zaslaniajq tablicy przy-
rzqd6w pokladowych.
Sterownice nozne - o ukladzie pedal6w, dobrze
rozstawione i dogodne w poslugiwaniu tak z ha-
mulcami, jak i bez nich.
97
,. Jednym z problem6w Mitchelli
z zasobnikami no kadfubie byfo
przepalanie bloch poszycia przez
gorqce gazy prochowe. No
widoczny jest eksperymentalny
zasobnik z oprofilowaniem ekra-
nujqcym lufy od poszycia kadfuba,
testowany w 1944 roku no
B-25H I NAA
_. One of the problems in Mitchells
with gun blisters was the heat da-
mage to skin panels by the muzzle
blast. The photo shows an experi-
mental blister pod with special
muzzle screens, tested in 1944 on
a B-25H /NAA
T Obsluga zasobnika ,Townsville"
no Mitchellu z 820th BS, 41 sf BG,
7th AF, Tarawa, 1944 rok. Pod ka-
dfubem widoczny jest otwarty
przedni wlaz zafogi I USAF
T Maintenance of a '7ownsville"
blister pack on a Mitchell of the
820th BS, 41 sf BG, 7th At Tara-
wa, 1944. Crew entry hatch can
be seen under the fuselage / USAF
I 21

DETAIL C
DETAIL D
Figure 157. Fixed .50 Caliber Side Blister Gun Installation
Kodlubowe zosobniki z p6kolowymi koemomi
Browning M-2
T Stondordowe, p6ine pojedyncze zosobniki z p6ko-
lowymi korobinomi moszynowymi, montowone seryj-
nie no B-25H i J. Widoczne sq przynitowone stolowe
noklodki w okolicoch wylotow luf, mojqce zopobiegoc
przepoloniu poszycio przez gozy prochowe. Gorny zo-
sobnik zomkniQfy jest pokrywq, notomiost no dolnym jq
zdjQfo, ukozujqc sam koem i elementy jego zomocowo-
nio, a tokie konol odprowodzojocy luski no dol I USAF
-
Fuselage-mounted blister pods with 0.5 in.
Browning M-2 machine guns
T individual pods with 0.5 in. machine
guns, fitted on production and Steel
screens riveted on skin panels near the muzzle are
visible. The upper pod is while the bottom
one has its cover to show the machine gun
and its mount as well as the case chute I USAF
..
Trymery - diwignie sterowania trymerami steru
wysokosci, steru kierunku oraz lotek rozmieszczone
w miejscu, jak i skuteczne w dzialaniu.
Sterowanie klapami
1. Rozmieszczenie i poslugiwanie diwigniq ste-
rujqcq kranem klap dogodne.
2. W skainik polo zenia klap umieszczony jest na ta-
blicy przyrzqd6w pokladowych w widocznym
miejscu i dziala dobrze.
Sterowanie polozeniem podwozia- rozmieszcze-
nie i poslugiwanie diwigniq chowania i wypusz-
czania podwozia dogodne. Przyrzqd wskazujqcy polo-
zenie k6l podwozia umieszczony na tablicy
d6w w widocznym miejscu i latwo
Hamulce - zastosowane w samolocie hydraulicz-
ne hamulce uruchamiane pedalami zapewniajq w pelni
bezpieczne kolowanie przy r6znych kierunkach wiat-
ru. skutecznym hamulcom mozna podczas ko-
lowania wykonywac o niewielkim promieniu
oraz pr6b silnika na pelnym gazie bez sto-
sowania podstawek hamulcowych pod kola.
Rozmieszczenie diwigni sterowania silnikiem -
rozmieszczenie i poslugiwanie diwigniami stero-
wania silnikiem dogodne.
Tablica przyrzqd6w - samolot jako bombowiec
jest dobrze i nowoczesnie wyposazony. Moze wykony-
wac zadania w kazdych warunkach meteorologicznych
w dzien i w nocy. Przyrzqdy pokladowe Sq rozmieszczo-
nezgodnie z og6lnie standardowym schema-
tern, co ulatwia szkolenie zalogi.
T Otworty kodfubowy zosobnik no dwo p6kolowe koemy, tzw. ,Towns-
ville gunpock", wytworzony w zoklodoch remontowych w Townsville i in-
stolowony no wczesniejszych wersjoch Mitchelli w worunkoch polowych.
Zosobniki te CZQSto r6inify siQ nieco miQdzy sobq; wykonywono je r6wniei
z r6inych moteriof6w: durolu, a gdy go zobrokfo rowniei z cienkiej bla-
chy stolowej. No koemoch widoczne sq cewki urzqdzen przelodowujqcych,
kt6re wystowofy ponod obrys oslony, stqd koniecznosc wykononio przetlo-
czen no osfonie I USAF
T Open Fuselage-mounted pod For two 0.5 in. machine guns, so-called
'7ownsville gunpack': manufactured at the overhaul Facility in Townsville
and fitted in early Mitchell versions in field. These pods often differed
slightly between themselves; they were made from various materials: dur-
alumin, but when this was not available, also from thin steel. Note the re-
loading solenoids on the machine guns. These projected beyond the pod
profile which necessitated special bulged fairings I USAF
98
Oswietlenie przyrzqd6w w porze nocnej jest dobre
i nie wzroku lotnika.
Aparatura tlenowa - poslugiwanie wyposaze-
niem tlenowym jest dogodne.
Wyposazenie przeciwpozarowe - rozmieszczenie
gasnic i poslugiwanie nimi dogodne.
SPU (system lqcznosci - umiesz-
czenie urzqdzenia SPU i guzik6w wlqczania jest do-
godne, a slyszalnosc dobra.
Kabina pi lot6w- widocznosc z kabiny
Kabina pilot6w jest przestronna i zapewnia wygodnq
zaloclze. Widocznosc z kabiny do przodu, na bo-
ki i do gory jest dobra przeszklonej oslonie ka-
biny. Brak jest zupelnie widocznosci do tylu. Pierwszy
pilot siedzqcy na lewym fotelu rna utrudnionq widocz-
nosc w prawej dolnej p6lsferze, a drugi pilot - z pra-
wego fotela - w p6lsferze lewej. Jest to wynikiem
znacznej szerokosci kabiny pilot6w. Drugi pilot rna
utrudnionq przyrzqd6w pilotazowo-nawi-
gacyjnych, poniewaz przed nim usytuowano przyrzq-
dy kontrolujqce zespolu smiglosilnikowego.
Kabiny nawigatora-bombardiera
Samalot rna dwie kabiny dla bombardiera. Pierwsza,
znajdujqca w nosowej kadluba, przeznaczo-
na jest do pracy w charakterze bombardiera i strzelca;
druga, znajdujqca z tylu, za kabinq pilot6w, prze-
znaczona jest do pracy w charakterze nawigatora.
Obie kabiny polqczone sq tunelem umieszczonym
pod stanowiskiem pierwszego pilota wzdluz lewej hur-
ty. Tunelem tym moze bombardier czolgajqc prze-
dostac z przedniej kabiny do tylnej ina odwr6t. Na du-
zej wysokosci takie przemieszczanie wiqze z przer-
Wq w oddychaniu tlenem z instalacji.
Obecnosc w skladzie zalogi jednego bombardiera
pozwala na wykonanie wszystkich zadan, ale wymaga
jego przemieszczania z kabiny przedniej do ty lnej za-
leznie od wykonywanej pracy. Loty na duzej wysoko-
sci, gdzie trzeba korzystac z tlenu, wymagajq od bom-
bardiera wprawy i uprzedniego przemyslenia pracy tak,
aby zredukowac ilosc przemieszczen z jednej kabiny
do drugiej. Tylna kabina oddzielona jest od kabiny pi-
lot6w przegrodq z odslanianq polq.
Z tylnej kabiny jest przejscie nad komorq bombo-
Wq, gdzie czolgajqc mozna przedostac do kabi-
ny strzelca-radiotelegrafisty. Oba siedzenia- w prze-
dniej i tylnej kabinie- Sq dostosowane do spadochro-
n6w doczepianych. Przemieszczanie z kabiny do
kabiny jest mozliwe tylko bez spadcchronu.
Tylna kabina nawigatora-bombardiera
Tylna kabina rna wyposazenie:
a) radiokompas
b) gl6wny kompas magnetyczny
c) aparat tlenowy z maskq
d) urzqdzenia do lqcznosci
e) optyczny wizjer nawigacyjny
f) duze, skladajqce w polowie krzeslo, sluzqce
w odchylonym polozeniu za siedzenie g6rne
g) opuszczane dolne siedzenie
h) plafon i przenosna lampa
i) szuflady na komplet map i przybor6w bombardiera.
..
Uklad zasilania w kadlubowych kaem6w w zasobnikach DETAIL A-A
ROTATED 90
Ammunition feed system for the fuselage-mounted podded machine guns
'Y Boczne kadlubowe zasobniki z kaemami kalibru
12,7 mm stosowane no B-25 H i B-25 J I NAA
'Y Fuselage-mounted pods with 0.5 in. machine guns
as used on the and I NAA
99
'Y Ruchomy kaem Browning M-2
kalibru 12,7 mm, instalowany
w bocznych stanowiskach strzelec-
kich B-25H i B-25J. Widoczne sq:
specjalny adapter typu E-ll do
przeladowywania kaemu, ruchome
jarzmo oraz uklad
odciqiajqcy, ulatwiajqcy
i celowanie
'Y Flexible 0.5 in. Browning M-2
machine gun fitted in side posi-
tions of the B-25H and B-251.
Of note are: special type E-11
adapter for machine gun re-load-
ing, flexible mount and spring-
loaded relief system to facilitate
manning and aiming
Boczne stanowisko strzeleckie
z kaemem 7,62 mm. Ten rodzaj
uzbrojenia w kadlubie tui za
skrzydlem stosowany byl w wer-
sjach B-25 oraz B-25A I NAA
Side gun position with a 0.3 in.
machine gun. This type of arma-
ment in the fuselage immediately
ah of the wing was used in the
B-25 and B-25A aircraft I NAA
Wyposazenie w urzldzenia nawigacyjne jest nie-
dostateczne- brakuje zegara ( chronometru ), wysokos-
ciomierza oraz bez kt6rych dokony-
wanie obliczen przez nawigatora-bombardiera nie jest
mozliwe.
Z powodu braku w tylnej kabinie nawigatora-bom-
bardiera wysokosciomierza, prydkosciomierza i zegara,
dla dokonania obliczen nawigacyjnych nalezy korzy-
stac z wymienionych przyrzld6w umieszczonych w ka-
binie pilot6w. W tym celu trzeba wej sc po schodach do
kabiny pilot6w i wsun'lc pancerne opar-
cia foteli. Jest to bardzo niewygodne i
Opr6cz tego podczas lotu nocnego bombardier-na-
wigator nie moze korzystac z zegara ( czasowego) pilo-
ta - nie widzi tarczy zegarowej.
11
I
--12
'

14
..
I II
I
Radiokompas - urzldzenie bardzo dobre, proste
w poslugiwaniu siy nim, zapewnia pelnl, zwizua-
lizowan'l orientacjy pilota w polozeniu samolotu
w stosunku do stacji naziemnej. N amierzanie
przy pomocy radiokompasu jest znacznie prostsze
i szybsze niz przy uzyciu rodzimego radiop6lkom-
pasu RPK-2.
Gl6wny (podstawowy) kompas magnetyczny -
mniej wygodny w uzyciu od kompasu A-4, gdyi
przy kazdym odczycie jego wskazan trzeba orien-
towac limbus, a dokladnosc odczytu zalezy od
pozycji (polozenia) glowy i moze wahac siy w gra-
nicach + 10.
- Aparat tlenowy - prosty i pewny w uzyciu. Ma-
ska przymocowana na glowie niepewnie i przy ru-
chach glowy czysto odczepia siy.
Urzldzenie do llcznosci wewnytrznej (rozm6wni-
ca pokladowa) - znacznie gorsze od SPU-3 bis.
a) w locie na wysokich obrotach silnik6w slychac
bardzo zle;
b) sluchawki trzymaj'l siy glowy tylko wiyzadlami,
w czasie lotu caly czas zsuwaj'l i z tego powo-
du trzeba je przytrzymywac rykl. W lotach zim'l
przy uszkodzeniu ogrzewania potrzebny jest helm,
przy czym zakladanie sluchawek na wierzch hel-
mu nie zapewnia slyszalnosci nawet na ziemi,
a zakladanie ich pod helm jest niemozliwe.
c) istnienie dw6ch przewod6w llCZlCych obudowy ze
sluchawkami i laryngofonem jest znacznym utru-
dnieniem w pracy (nawigator zaplltuje w nie)
d) zastosowanie dodatkowego przellcznika zmusza
do odrywania od pracy przy rozmowie.
Optyczny wizjer nawigacyjny - prosty w obslu-
dze i umieszczony w dogodnym miejscu. Wizjer
umozliwia dokonywanie namiar6w w zakresie
360 oraz pomiar6w prydkosci przelotowej i kl-
t6w znoszenia.
St6l - wygodny, pozwala na wszystkie czynnosci:
obliczenia na mapie i w dokumentacji lotu.
'Y lmprowizowane boczne stanowis-
ko strzeleckie, zaoparzone w pojedyn-
czy karabin maszynowy Browning
M- 2, stosowane w niekt6rych wcze-
snych Mitchellach, przerabianych
przez 13th Air Depot Group I USAF
'Y Improvised side gun po-
sition, armed with a single
Browning M-2 machine gun,
used in some early Mitchells
converted at the 13th Air De-
pot Group I USAF
100
- Siedzenie g6me - nie pozwala prowadzic czyn-
nosci nawigacyjnych, jest za to bardzo wygodne
dla wypoczynku. Wykonywanie czynnosci nawi-
gacyjnych na dolnym siedzeniu jest niedogodne,
podobnie jak i na nim miejsca. Nogi w6w-
czas zwisaj! i
- Oswietlenie kabiny - niedostosowane do lot6w
nocnych w warunkach bojowych. Nie mozna ko-
rzystac z plafonu oswietlajlcego, dajlcego dobre
oswietlenie, gdyz bardzo demaskuje to samolot.
Brak kierunkowego regulowanego oswietlenia.
z lampy przenosnej mozna korzystac ty lko podczas
wykonywania niekt6rych czynnosci ( odczyt wskazan
wskainika kursu RK, strojenie RK, oswietlenie apara-
tu tlenowego ).
Urzldzenie l!cznosci umieszczono na
lewej burcie, a aparat tlenowy na prawej. Z tego powo-
du przew6d l!cznosci oraz Wl:Z od apara-
tu tlenowego kieruj! ku glowie bombardiera z r6z-
nych stron i utrudniaj! mu poruszanie po kabinie.
Widocznosc z kabiny tylnej zapewniaj! okna bocz-
ne i optyczny wizjer nawigacyjny (kopulka do astrona-
wigacji). Opr6cz tego mozna wspi!C do kabiny pilo-
t6w i prowadzic poprzez oszklonq
tej kabiny.
Przez boczne okna mozna prowadzic obserwacj tyl-
ko punkt6w orientacyjnych po bokach samolotu. Wi-
docznosc z tylnej kabiny umozliwia tylko
og6lnq, dokladna nie jest mozliwa. Aby okreslic aktu-
alnq samolotu trzeba przechodzic do przedniej
kabiny. W locie nocnym og6lna orientacja jest uci!zliwa.
Przednia kabina nawigatora-bombardiera
W kabinie znajdujq przyrz!dy:
a) kompas magnetyczny
b) tr6jstrzalkowy wysokosciomierz
c)
d) termometr elektryczny powietrza
e) pulpit, na kt6rym umieszczono wlqczniki oswiet-
lenia lampek kontrolnych zamk6w i komory bom-
bowej oraz lampki dla przekazywania sygnal6w
od pilota
f) dzwonek dla przekazywania sygnalu alarmowego
przez pilota
g) wyrzutnik elektryczny
h) wyrzutnik awaryjny, sluz!CY do otwierania i zamy-
kania komory bombowej , zwalniania zabezpiecze-
nia i awaryjnego zrzutu wszystkich bomb naraz
i) przycisk dla elektrycznego zrzutu bomb
j) celownik bombowy D-8
k) aparat tlenowy
1) urzqdzenie lqcznosci (rozm6wnica
pokladowa).
Brak zegara uniemozliwia dokonywanie
nych obliczen!
Przednia kabina bardzo przestronna, rna dwa sie-
dzenia, na ol6wki, gumki oraz
(dziennik:i pokladowe, plany nawigacyjne itp.),
na mapy i stolik:. Praca w kabinie jest wygodna.
Celownik bombowy D-8 umieszczony jest bardzo
i le. Tarcza, na kt6rej umieszczono wspornik celowni-
ka, przesuwa w poziomie na prawo i lewo, przy tym
jej polozenie zerowe nie jest niczym zaznaczone. Wsku-
tek wibracji samolotu sam celownik obraca wok6l
swej osi w prawo o 90.
8


/t;:ll'lltM--+-+1--- 6
EACH GUN IS EQUIPPED WITH ONE
TYPE N SA GUNSIGHT
Boczne stanowiska strzeleckie w B-25H/J Side gun positions in the B-25H/J
1. Pojemniki amunicyjne 1. Ammunition boxes
2. Plyta pancerna 6 mm 2.
1
/
4
inch armor plate
3. Uchwyty ladowania 3. Charging handles
4. Spust 4. Trigger
5. Worek no zuiyte luski i ogniwa 5. Case and link ejection bag
6. Bezpiecznik 6. Safety
7. Zaczep spoczynkowy
B. Zatrzask adaptera karabinu
7. Stowage plunger
B. Gun adapter latch
Celownik nie rna skali pozwalajlcej nastawic go na
kqt znoszenia. Aby uniknqc niedogodnosci zastosowa-
nego celownika mozna go wykorzystywac do bombar-
dowania z uprzednio obliczonym i nastawionym kqtem
celowania.
Nie mozna poslugiwac celownikiem D- 8 pod-
czas bombardowania nocnego, gdyz jego skala nie jest
podswietlona.
W przypadku uszkodzenia SPU niemozliwym jest
naprowadzenie samolotu na eel z pierwszej kabiny, po-
niewaz brak innego Srodka (urzldzenia), za pOmOC! kt6-
rego mozna by przekazywac komendy pilotowi.
A Widok bocznych stanowisk
strzeleckich no B-25H/J. Widocz-
ne sq prowadniki tasmy amunicyj-
nej ze skrzynek, znajdujqcych
tui za pfytami pancernymi / NAA
A Side gun positions in the
B-25H/J. Note the ammunition
belt rails from the boxes located
immediately behind the armour
plates / NAA
101
G6rna wieiyczka strzelecka
firmy Bendix, stosowana na B-25.
Oszklenie kopufy wzmocnione by-
fo trzema pasami z pleksiglasu,
klejonymi od wewnqtrz do oszkle-
nia. Na prawym widoczne
sq wybrzuszenia na kadfubie za-
pobiegajqce odstrzeleniu wfasnego
usterzenia pionowego I NAA
Upper Bendix turret used
on the B-25. The glazing was re-
inforced with three perspex strips
cemented on the inside. The photo
at right shows the protrusions on
the fuselage that prevented shoot-
ing at own tail I NAA
Oswietlenie kabiny - wystarczaj'lce oswietlenie
podczas lotu zapewnia jedna g6ma lampka z kierowa-
nym strumieniem swiatla. stoj'!C'l na lewym
pulpicie i wl'lczaj'!C'l jednym wl'lcznikiem z lamp-
k'l g6m'!, mozna zdemontowac jako zupelnie
przeszkadzaj'!C'l w pracy bombardierowi. W trakcie przy-
gotowan czynionych w kabinie na ziemi bardzo dogod-
ny jest plafon.
Kabiny strzelca-radiotelegrafisty i strzelca g6rnego
W kabinie strzelca-radiooperatora znajduj'l
1. Radiostacja nadawczo-odbiorcza typu WS-375
i dodatkowo odbiomik z pulpitem strojenia, slu-
Z'!CY jako zapasowy na wypadek awarii odbiomi-
ka gl6wnego;
2. Skrzynka abonencka pokladowego urz'ldzenia
l'lcznosci z przel'lcznikiem
lozeniowym;
3. Pulpit anteny wypuszczanej;
4. Na prawej burcie umieszczono aparat tlenowy, wska-
zuj'!CY cisnienie i przeplyw tlenu (regulacja
5. N elektrycznie opuszczana do Ina wieza
strzelecka, w kt6rej umieszczono dwa wielkokali-
browe km-y;
...,. Grzbietowa wieiyczka strzelecka Bendix, stosowana od wersji B-25B, bez oszklenia. Wi-
doczny jest wizjer celownika I NAA
...,. The dorsal Bendix turret as used from the B-25B version on, shown less its glazing I NAA
T Grzbietowa wieiyczka Bendix na B-25B bez oszklenia I NAA
T The dorsal Bendix turret in the B-25B less its glazing I NAA :
6. Awaryjne wypuszczanie podwozia (mechaniczne);
7. Awaryjne wypuszczanie klap do l'ldowania (me-
chaniczne);
8. Dzwonek elektryczny umieszczony na prawej
burcie sluZ'lCY do sygnalizacji
dzy pilotami a strzelcami.
Na stanowisku g6mego strzelca znaj duj'l
1. N elektrycznie g6ma wieza strzelecka,
w kt6rej umieszczono dwa wielkokalibrowe km-y;
2. N a lewej burcie umieszczono aparat tlenowy,
wskazujqcy cisnienie i przeplyw tlenu (regulacja

3. N a suficie kadluba umieszczono plafon dla
oswietlenia kabiny;
4. Na prawej burcie umieszczono
Poslugiwanie umieszczon'l w kabinie strzelca-
radiooperatora radiostacj'l odbiorczo-nadawcz'l wygod-
ne i nie stwarza zadnych trudnosci w polozeniu mar-
szowym. Nie mozna natomiast prowadzic l'lcznosci ra-
diowej z polozenia bojowego, ze nato, ze sto-
lik radiooperatora odchyla na i zaslania
wszystkie jej urz'ldzenia steruj'lce. Z polo zenia bojowe-
go mozna poslugiwac odbiomikiem zapasowym.
Poslugiwanie sterowaniem elektrycznym g6r-
nej wiezy dogodne.
102
Przebywanie w pozycji bojowej jest bardzo
ce dla strzelca g6mego. Siedzqcy w wieiy strzelec jest
mocno w plecach, rna opuszczone w d6l,
nie rna natomiast moinosci uniesienia rqk, aby cokol-
wiek poprawic.
Poslugiwanie aparatem tlenowym dogodne i nie
utrudnia pracy strzelcowi. N atomiast niedogonie doko-
nuje przeladowania km-6w: przycisku elektryczne-
go nie widac i trzeba go szukac po omacku.
Poslugiwanie telefonem pokladowym (urzqdze-
niem lqcznosci oraz aparatem tlenowym
jest dogodne, tak w pozycji (poloieniu) marszowej , jak
i bojowej.
Obsluga elektrycznego mechanizmu wysuwania
wieiy dolnej jest dogodna. Mechaniczne wypuszczanie
oraz chowanie wieiy dolnej wymaga znacznego wysil-
ku fizycznego.
Z dolnego stanowiska strzeleckiego prawie brak wi-
docznosci. pod ogonem samolotu moina obser-
wowac tylko przez celownik optyczny, co jest bardzo
dla strzelca. Obserwacja wzrokowa moie bye
prowadzona przez boczne okna obserwacyjne jedynie
na boki. Opr6cz tego podczas prowadzenia obserwacji
przez okna boczne strzelec musi wychy lac opuszcza-
jqc swoje stanowisko bojowe ).
Oswietlenie kabiny zapewnia tylko jeden plafon bez
reostatu (sciemniacza). Nie jest moiliwe korzystanie
z tego oswietlenia podczas prowadzenia obserwacji po-
wietrznej' poniewai silne swiatlo oslepia strzelc6w i de-
maskuje samolot. Po wlqczeniu plafonu obserwacja po-
przez okna samolotu jest niemoiliwa, gdyi niczego nie
widac, podobnie tei nic nie widac i w kabinie, a strze-
lec-radiooperator nie rna moinosci pisania ani odczy-
tywania radiogramu. Koniecznym jest zamontowanie
dodatkowego oswietlenia kabinowego w kabinie strzel-
ca-radiooperatora, jednak w taki spos6b, aby oswietlic
tylko jego stolik.
Dzwonek elektryczny sygnalizacji
dzy pilotem a strzelcami jest dobrze slyszalny.
Na stanowisku strzelca-radiooperatora naleiy ko-
niecznie zamontowac zegar, aby moi na bylo rejestro-
wac czas nadania i radiogramu.
W kabinie strzelca-radiotelegrafisty i strzelca g6r-
nego naleiy zamontowac wysokosciomierz, poniewai
aparat tlenowy nie rna automatycznego regulatora prze-
plywu, kt6ry naleiy kontrolowac w zaleinosci od wska-
zan wysokosciomierza. Brak moiliwosci takiej kontro-
li moie doprowadzic do glodu tlenowego (niedotlenie-
nia), albo do duiego przetlenienia.
V. Wyposazenie specjalne samolotu
A. Przyrzqdy
.
Uklad zasilania przyrzqd6w pilotazowo-nawigacyjnych
rna linie awaryjne zabezpieczajqce ich na wypa-
dek uszkodzenia jednego z przewod6w. Zasilanie przy-
rzqd6w iyroskopowych pr6iniowe. Przyrzqdy z grupy
smiglo-silnikowej zasilane Sq prqdem zmiennym Z prze-
twornic. W skainiki dwustrzalkowe zgrupowano wedlug
charakteru mierzonego parametru. J ako dajniki dla tych
przyrzqd6w zastosowano zwykle miemiki cisnienia ty-
po c1eczowego.
Przew6d termopary (termoelementu) jest miedzio-
wy, wzmocniony warstwowymi papierowymi plytami
z lepiszczem (micarty), kt6re z kolei przytwierdzono
do detali samolotu.
Rurka Pitota rna roikowaty i kalibrowany
kanal lqczqcy dynamicznq z atmosferq za wy-
co zabezpiecza przed popelnieniem wy-
nikajqcego z miejsca umieszczenia rurki Pitota (analo-
giczna rurka Pitota jest zamontowana w samolocie Aira-
cobra I).
Komplet przyrzqd6w z grupy smiglo-silnikowych
zapewnia pracy zespolu
go. Ich charakterystycznq cechqjest, ie zasilane Sq prq-
dem zmiennym.
Przyrzqdy podczas lot6w pracujq nieprzerwanie,
niezawodnie i dokladnie. Polqczenie w jednym wskai-
niku dw6ch przyrzqd6w (dla obu silnik6w) chroni tab-
przyrzqd6w przed przeladowaniem wskainikami
i ulatwia System takiego kojarzenia przyrzq-
d6w jest bardzo celowy.
B. lnstalacj a elektryczna
Siec elektryczna samolotu jest 24-woltowa, jednoprze-
"
wodowa, ekranizowana. Zr6dla zasilania skladajq
z dw6ch generator6w o mocy 5700 wat6w oraz dw6ch
/
akumulator6w po 34 Ah. Zr6dla zasilania pracujq r6w-
103
Wieiyczko strzelecko Bendix
z dwomo koemomi Browning M-2
no B-25J
Bendix turret with two Brown-
ing M-2 machine guns in a B-25)
'Y Kompletno wieiyczko strze-
lecko Bendix z dwomo koemomi
Browning M-2 no B-25J / NAA
'Y Complete Bendix turret with
two Browning M-2 machine guns
in a B-251 / NAA
AT Wciqgana dolna wieiyczka
strzelecka z dwoma kaemami ka-
libru 12,7 mm, uiywana w B-25
B, C oraz D. W p6zniejszych wers-
jach zostafa jako nie-
praktyczna i zawodna ( blo-
kowafa w pozycji otwartej, po-
wodujqc znaczne opory aerodyna-
miczne) / NAA
AT Retractable ventral turret
with two 0.5 in. machine guns, used
in the B-258, ( and D. In later ver-
sions it was removed as imprac-
tical and unreliable (it would often
get stuck in open position, causing
serious rise of the drag) / NAA
nolegle. Samalot rna gniazdo wtykowe do zasilania lot-
niskowego.
Kontroly pracy generator6w zapewnia oddzielny
dla kazdego generatora wolto-amperomierz wyposazo-
ny w przelqcznik.
Wylqczenia generator6w dokonuje siy wylqcznika-
mi znajdujqcymi siy na centralnej tablicy rozdzielczej.
Nie rna kontroli stanu akumulator6w.
Rozruszniki Sq zasilane ty lko z akumulator6w pokla-
dowych, nie korzystajq z lotniskowego ir6dla zasilania.
Dwie przetwornice prqdu zmiennego 115 V o czys-
totliwosci 400Hz zasilajq lampy ultrafioletowe oswiet-
lajqce przyrzqdy kontroli pracy silnik6w i radiokom-
pas. J edna przetwornica pelni roly zapasowej.
Akumulatory wlqczajq siy i wylqczajq za posred-
nictwem przekainik6w. Regulatory napiycia sq wielo-
stopniowe.
System elektryczny jest rozproszony, rozdzielony
pomiydzy urzqdzenia pobierajqce duzo energii elektrycz-
nej, np. wiezyczki strzeleckie, reflektory do lqdowania,
pompy pali wowe i pozos tale odbiomiki.
Na swiatla sygnalizacyjne oraz sluzqce do lqdowa-
nia skladajq siy:
1. stale reflektory umieszczone w krawydzi skrzydel,
wlqczane za pomocq przekainik6w i majqce regu-
lacjy kqt6w oswietlenia w plaszczyinie pionowej
. . .
1 pOZlOIDej;
2. sygnalizacyjne swiatla czerwone umieszczone
obok reflektora do lqdowania;
3. parzyste swiatla nawigacyjne;
4. sygnalizacyjne reflektory ogonowe - czerwony
i bialy;
5. lampy sygnalowe swiecqce sinoniebiesko i roz-
mieszczone w ksztalt litery ,T" na g6rnej powierz-
chni kadluba i na statecznikach;
6. oswietlenie wewnytrzne samolotu:
a) Kabina bombardiera (nawigatora) oswietlona jest
przy pomocy lamp umieszczonych jedna na pul-
picie przyrzqd6w, druga w nosie kabiny i trzecia
w rogu przy prawej burcie.
b) Kabina nawigatora (nawigacyjna) oswietlona jest
plafonem i lampq przenosnq.
c) Kabina pilota rna oswietlenie og61ne plafonem
i oswietlenie tablicy przyrzqd6w pokladowych,
kt6re Sq podswietlane larnpami ultrafioletowymi.
Ponadto tablica przyrzqd6w pokladowych rna
oswietlenie zapasowe w postaci dw6ch lamp na-
roznikowych.
d) Kabina strzelca-radiooperatora oswietlana jest
plafonem.
7. g6rne i dolne biale swiatla identyfikacyjne.
Oznakowanie przewod6w cyfrowe na celofanowych
tasmach (podobnie jak na rodzimym samolocie Pe-2).
Uklad ogrzewania kabiny rna ogrzewacz benzyno-
wy i elektrycznq regulacjy przeplywu ciepla ( w ilosci
80.000 kcal). W charakterze paliwa wykorzystuje
mieszanky benzynowq z ukladu zasilania gainik6w.
Ekranizacja sieci elektrycznej wykonana jest w wiyk-
szosci z rurek duralowych, a ty lko czysciowo z rurek
elastycznych (wyzy)- w miejscach zgiyc, przejsc do
aparatury.
Orientocyjny bilans energfi elektrycznej w B-25(
L.p. Charakter obciqienia (mocy) Moe [WJ
-
l luiycie
1. Dlugotrwofe obciqtenie w locie nocnym 1680

2. Kr6tkotrwofe obciqtenie w locie 345
Og6tem motliwe obciqtenie w locie 5134
3. Kr6tkotrwofe obciqtenie no ziemi w warunkoch nocnych 1345
Og6fem mozliwe obciqzenie no ziemi 1345
-- --
11. ir6dla zasilania
4. Dlugotrwofo proca generator6w 11.400
. --- --
5. Dtugotrwofo praca okumulotor6w 68 Ah
Montaz, rozmieszczenie oraz dostyp do wiykszosci
agregat6w wyposazenia elektrycznego sarnolotu dla
przeprowadzania napraw bardzo dogodne.
Sterowanie napydami elektrycznymi za posrednic-
twern przekainik6w urnozliwia racjonalne rozmiesz-
czenie agregat6w elektrycznych oraz skr6cenie dlugos-
ci przewod6w.
104
Zdwojony kaem 12,7 mm
- polowa modyfikacja B-250,
wykonana przez 13th ADG w Ton-
fouta no Nowej Kaledonii I USAF
Twin 0.5 in. machine guns -
in-field modification of a 8-250
performed by the 13th ADG at
Tontouta in New Caledonia I USAF
T Tylne stanowisko strzeleckie
PBJ-lJ
TYPE M-7 OR TYPE M-8
TURRET MAY BE INSTALLED
..._ Podobna modyfikacja, wykonana no B-25G praw-
dopodobnie przez 4th ADG w Townsville w Australii
I USAF
..._ Similar modification made on a 8-256, probably
by the 4th ADG at Townsville in Australia I USAF
..._ Polowa modyfikacja z jednym p6fcalowym kae-
mem no PBJ-1 J, wykonana przez Hawaiian Air Depot
..._ Field modification with a single 0.5 in. machine gun
in a P8J-l J, performed by the Hawaiian Air Depot
Ill.. Tail gun position in the P8J-l J

Tylne stanowisko strzeleckie B-25H/J
8-25H/J tail gun emplacement
105
US Navy
4
1. Celownik typu N-BA
2. Podstawa celownika
3. Prowadnica tasmy lewego karabinu z
4. Zesp6f podstawy karabin6w
5. sterowanie karabinami
6. Pfyta pancerna
7. Prowadnica tasmy prawego karabinu z
8. Pojemniki amunicyjne
1. Type N-BA gunsight
2. Sight support and
linkage
3. Left gun booster motor
chute
4. Gun mount adapter
assembly
5. Manual gun control
6. Armor plate
7. Right gun booster
motor chute
B. Ammunition boxes
_. T Od samego poczqtku pr6bowano wykorzystac
wlazy zalogi do osadzenia w nim uzbrojenia. U gory
widoczny jest schemat montowania dodatkowego kae-
mu w tylnym wlazie zalogi B-25 i B-25A, a poniiej
eksperymentalny zasobnik z dwoma p6kalowymi kae-
mami, przystosowany do montaiu w miejsce r6wniei
tylnego wlazu. Nie zostal on zastosowany / NAA
_. T From the very beginning attempts were made
at using the crew entry hatches to fit armament. At
the top is a scheme to mount and additional machine
gun in the rear hatch in the B-25 and B-25A, and
below is an experimental pod with two 0.5 in.
machine guns, also to be fitted in place of the rear
hatch. This was not used/ NAA
AMMUNITION COMPARTMENT
DOOR
RIGHT SIDE
MOUNTING HOLES
OZUS-FASTENEO
ACCESS DOOR
CHARGING HANDLES
.50 CALIBER M2
MACHINE GUNS
Brak oznaczen na zaciskach skrzynek rozdzielczych
utrudnia znalezienie uszkodzenia. Niezawodnosc pracy
agregat6w zabezpieczona jest przez znaczn'l: decentra-
zasilania i sieci elektrycznej , jak r6w-
niez przez duzy zapas mocy oraz obecnosc agregat6w
awaryjnych.
Instalacja o przewodach ekranowanych i prowadzo-
na w rurkach metalowych jest niezawodna. Wad'l: prze-
prowadzenia instalacji elektrycznej w rurkach jest znacz-
na trudnosc jej wymiany w przypadku uszkodzenia.
U ziemienia przewod6w minusowych (- ) wy konano
niezawodnie. Brak przyrzl:d6w kontrolujt:cych
i stan akumulator6w pokladowych jest istotnym niedo-
statkiem. Bez kontroli stanu akumulator6w podczas ich
eksploatacji moze doj sc do odroczenia startu.
Niedogodnosc ta jest przez fakt, ze nie
mozna uruchomic silnik6w z naziemnych ir6del zasi-
lania w elektrycznl:.
Wyposazenie oswietleniowe samolotu - pomimo
znacznego rozbudowania podczas lotu nocnego nie za-
pewnia normalnej pracy zalogi (za wyjt:tkiem pilota).
a) Przednia kabina bombardiera - zainstalowanym
oswietleniem nie mozna poslugiwac w locie
nocnym, poniewaz lampy na pulpicie sterowni-
czym nie maj'l: regulacji swiatla i w re-
zultacie oslepiaj'l: pilota oraz demaskujl: samolot.
Nastawna lampa jest wygodna w uzyciu, gdyz
wlt:cza jl: i wylt:cza razem z ww. lampami.
b) Kabina pilota - podswietlenie lampami ultrafio-
letowymi przyrzl:d6w pokladowych zapewnia do-
brl: widzialnosc ich skal i nie powoduje adaptacji
irenic przy przeniesieniu wzroku z przyrzl:d6w
. .
na
Nastawne lampy (na wypadek uszkodzenia lamp
UV) nie utrudniaj'l: pilotazu i obslugi naziemnej.
c) Ty Ina kabina bombardiera - zainstalowanym
oswietleniem nie mozna poslugiwac w locie
nocnym - oslepia bombardiera i demaskuje sa-
molot. Lot trzeba odbywac bez oswietlenia, co
utrudnia wg mapy, obliczenia nawiga-
cyjne i odczyt wskazan kompasu.
d) Kabina strzelca-radiooperatora - zainstalowanym
oswietleniem nie mozna poslugiwac - osle-
pia radiooperatora, demaskuj e samolot. Podczas
lotu (nocnego) radiooperator nie rna moznosci do-
konywania zapisu radiogramu, podlt:czania apara-
tu tlenowego i wykonuje wszystkie pozostale pra-
ce po omacku.
Oswietlenie wewnt:trzsamolotowe zapewnia ty lko
dobre wykonywanie czynnosci naziemnych.
Reflektory do lt:dowania - nie sprawiaj 'l: trudno-
sci przy lt:dowaniu samolotu w nocy. Daj'l: one swiatlo
o dostatecznym jaskrawosci i we wlasciwym
kierunku.
Chociaz konstrukcja mechanizmu regulacji usta-
wienia reflektora utrudnia wykonanie tej czynnosci, to
jednak sam mechanizm jest niezawodny. Aby wymie-
nic w reflektorze do lt:dowania i w czerwonej
lampie sygnalizacyjnej , trzeba zdjl:C oszklenie, co jed-
nak wymaga okolo 30 srub.
Czerwone swiatla sygnalizacyjne - Sl: dogodnym
srodkiem sygnalizacyjnym przydatnym podczas podej-
scia, lt:dowania i kolowania.
Zastosowanie wielostopniowego regulatora
cia, brak oslony na instalacj ach silnikowych, szerokie
106
zastosowanie przekainik6w, zastosowanie przetwomi-
k6w pr<ldu zmiennego, wl<lczania przyrz<ld6w, sygna-
lizacji bez wyl<lcznik6w itp. stanowi 0 dogodnym uzyt-
kowaniu instalacji elektrycznej.
/
C. Srodki fqcznosci i radionawigacja
/
Srodki l<lcznosci i radionawigacji skladaj<l siy z:
1. radiostacji odbiorczo-nadawczej (WS- 375);
2. radiostacji gl6wnej;
3. radiokompasu ze znacznikiem (SCR-269A);
4. urz<ldzenia l<lcznosci wewnytrznej (SPU)- roz-
m6wnicy pokladowej;
5. elektrycznego dzwonka alarmowego.
Opr6cz zwyklej l<lcznosci z radiostacj<l naziemn<l
istnieje mozliwosc l<lcznosci radiowej dowodzenia za
posrednictwem specjalnej radiostacji, przy pomocy kt6-
rej pilot bezposrednio, bez udzialu strzelca-radioopera-
tora, moze prowadzic l<lcznosc z samolotami, wojska-
mi l<ldowymi lub okrytami.
Pilot moze przy tym nadawac na dw6ch oddziel-
nych falach telefonem lub telegrafem i prowadzic od-
bi6r na trzech r6znych czystotliwosciach (po kolei lub
jednoczesnie). Radiostacja gl6wna (dow6dcy) pracuje
tylko na antenie stalej. Radiostacja odbiorczo-nadaw-
cza rna rozdzielone bloki i moze pracowac tak na ante-
nie stalej , jak i wypuszczonej.
Urz<ldzenie l;:lcznosci wewnytrznej sklada siy z jed-
nolampowego wzmacniacza z zasilaniem poprzez prze-
twomicy, filtr6w i aparat6w abonenckich. Zastosowa-
no og6lne wywolywanie glosem wszystkich abonent6w
niezaleznie od polozenia przel<lcznik6w na aparatach
abonenckich. Wl<lczania laryngofon6w w obw6d roz-
m6wc6w dokonuje siy oddzielnym przyciskiem.
Po raz pierwszy do zasilania urz<ldzenia radiowego
na samolocie (radiokompas) zastosowano pr<ld zmienny.
Prqd ten jest prostowany przez specjalne prostowniki.
Radiokompas SCR-269A (znany r6wniez pod ame-
rykanskim oznaczeniem BC-433A) firmy Bendix jest
modelem z 1940-41 roku.
Podskrzydfowe zamki bombowe
Wing bomb racks
0

"Q '
... , "'
"
.., .
1
.
0 ,_qo%""
.... "3?' .::>

..,P .::>0
2. 2. 2, 10- 1212
'""
1. "' Zaczep oczka born by 1. Bomb shackle support hook
2. Zespoly uzbrajania przedniego bomby, 2. Bomb nose arming units inside wing
wewnqtrz skrzydfa 3. Bomb release units
3. Zespoly zrzutu bomb 4. Adiustable sway bolts
4. Regulowane sruby dystansowe 5. Access door
5. Otwierana pokrywa
Zastosowanie automatycznego obracania ramki jest
znaczn<l zalet<l w por6wnaniu ze wszystkimi wczes-
niejszymi typami, gdyz:
a) podczas namierzania skraca siy czas dokonania na-
miaru i sprawia to, ze jest on dokladniejszy;
b) przy przelocie wskazania przyrzqdu radiostacji
zmieniaj<l siy o 180, co uwidacznia moment prze-
lotu nad stacj<l radiow<l (radiolatarniq);
c) mozliwosc nieprzerwanej kontroli (okreslania) po-
lozenia samolotu wzglydem radiolatarni w polq-
czeniu ze znacznikiem daje mozliwosc ,slepego"
l<ldowania.
Owiewka radiokompasu rna pochlaniacz wilgoci wy-
kluczajqcy mozliwosc uszkodzen radiokompasu wsku-
Cztery bomby 1 00-funtowe (45,4 kg) para-
mi, zawieszane no dw6ch wyrzutnikach bombowych
B-7 pod skrzydfem Mitchella I USAF
Four 100 lb. bombs attached in pairs on the two
under-wing B-7 bomb carriers under wings of
a Mitchell I USAF
'Y Bomba zapalajqca wlasnego
pomyslu zbrojmistrz6w z 12th AF,
skfadajqca z 200-litrowej
(55 US gal} beczki no
napefnionej substancjq zapalajqcq
z przymocowanym do niej stabili-
zatorem od 1 000-funtowej bomby
I USAF
'Y Incendiary bomb of own
make, developed by armourers of
the 12th consisting of a 55 US
gal fuel barrel filled with incendia-
ry liquid and fitted with the tail
unit of a 1000 lb. bomb I USAF
107
Sekwencjo zrzutu podwieszonych
pod skrzydlomi bomb
Mosy:
4 wyrzutniki bombowe 64,8 kg
8 zomkow B-7 9,8 kg
8 1 00-funtowych bomb burzqcych
442,7 kg
8 250-funtowych bomb Mk 1M 11
914,4 kg
Sekwencjo zrzutu podwieszonych
NOTE:
IN THE FIGURES BELOW THE NUMBER UNDER EACH BOMB INDICATES
THE SEQUENCE OF RELEASE IN THAT BOMB RELEASE CIRCUI T
4- WING BOMB RACKS 142.8 LB
8-SHACKLES ITYPE B-71 21.6 LB
8-1 00 LB. DEMOLITION 976.0 LB
8-250 LB. MARK I M 11 2016.0 LB
RIGHT WING LEFT WI NG
I I
u
100 OR 250 LB BOMB LOADING
pod skrzydlomi bomb CAUTION:
1300 LB BOMB MAY ALSO BE USED WHEN AVAILABLE!
Mosy:
4 'A'Yrzutniki bombowe 64,8 kg
6 zomkow B-7 7,3 kg
6 325-funtowych bomb AN/Mk41
896,75 kg
6 325-funtowych bomb AN-Mk 17
Mod.2 938,9 kg
6 350-funtowych bomb AN-Mk47
964,8 kg
6 350-funtowych bomb AN-Mk44
102,4 kg
{z ploskim nosem 111 0,8)
A DEPTH CHARGE MAY NOT BE LOADED ON STATION 1 ON THE RIGHT WING IF A CHARGE IS LOADED ON STATION 4
A DEPTH CHARGE MAY NOT BE LOADED ON STATION 2 ON THE LEFT WING IF A CHARGE IS LOADED ON STATION 3
4-WI NG BOMB RACKS 142.8 LB
6-SHACKLES ITYPE B-71 16.2 LB
6-325 LB AN-MK41 1977.0 LB
6-325 LB AN-MK 17 MOO. 2 2070.0 LB
6-350LB AN-MK47 2127.0LB
6-350 LB AN-MK44 2210.0 LB
IWITH FLAT NOSE A TT ACHMENTl
2449.0 LB
RIGHT WING
tek skraplania i zamarzania wilgoci na obracajqcych
Samalot rna mozliwosc podejscia do lq-
dowania za pomocq radiokompasu i odbiornika znacz-
nik6w RAF i NOCZ-1. W radiostacji NOCZ-1 antena
znacznika fal dlugich jest przerobiona (zmiana polary-
zacji sektora promieniowania).
W praktyce samolot rna w pelni zabezpieczonq
obustronnqlqcznosc radiowq w calym promieniu jego
dzialania.
325 OR 350 LB DEPTH
CHARGE LOADING
LEFT WING
2.2.2-lo-1214
Moe nadajnik6w radiowych pracujqcych w syste-
mie telefonicznym i telegraficznym jest bardzo duza.
Szerokie wyposazenie radiowe pozwala nawi(}zy-
wac lqcznosc w dowolnych warunkach bojowych, lecz
rna duzq oraz znaczne gabaryty.
Poslugi wanie radiowymi srodkami lqcznosci
(gl6wnym i pilota) jest dose skomplikowane, zwla-
szcza strojenie odbiomika i nadajnika oraz przejscie
z jednego bloku na drugi.
Cztery 500-funtowe bomby podwieszone no zomkoch bombowych w komorze
bombowej Mitchella I USAF
Four 500 lb. depth charges attached on bomb carriers in the Mitchell bomb hay I USAF
T Trzy 300-funtowe bomby zowieszone no typowych zomkoch B-7 konstrukcji
mocierzystych zoklododow North American I USAF
T Three 300 lb. depth charges attached on standard B-7 bomb carriers developed by North
American I USAF
108
A Podskrzydlowe wyrzutnie
Mk 5 do rokiet kolibru 127 mm
na B-25J z 41st BG I USAF
..... Wyrzutnie rokiet no drzwioch komory bombo-
wej. Wyrzutnie te mogly bye lodowone podczos lotu
I NAA
A Under-wing Mk 51aunchers
for 3 in. rocket missiles fitted on
a B-25J of the 41st BG I USAF
..... Rocket launchers in the bomb bay door. The
launchers could be re-loaded in flight I NM .
A Rokiety pod koniec wojny wypieroly in-
ne rodzoje uzbrojenio uiywonego w lotoch
szturmowych. No przer6bko B-25H,
polegojqco no zostqpieniu dziolo kol. 7 5 mm
czteremo wyrzutniomi rokiet I SDAM
RIGHT WING
By war's end rockets started to phase
out other types of armament in attack mis-
sions. The photo shows a modification of the
B-25H where the 75 mm gun was replaced
by four rocket launchers I SDAM
109
1. Wyrzutnie
2. Przedni wspornik zowiosowy
3. Born by 1 00-funtowe
4. Mogozyn pocisk6w
5. Dol no wieiyczko
6. Tylno przegrodo komory bombowej
7. Pokrywa lodowonio wyrzutni
8. Tylny wspornik
9. lodowony pocisk
1 0. Pokrywa zomko
11. Mechonizm chowojqcy
12. Wspornik chowojqcy wyrzutni
13. Konstrukcjo usztywniojqco drzwi
LEFT WING
8 FRONT LAUNCHERS
8 REAR LAUNCHERS
8 5.0" H.V.A. ROCKET
} 105 18
1352 LB
1. Jet guns
2. Front support hinge
3. 100 lb. bombs
4. Stowed projectiles
5. lower turret (extended)
6. Bomb bay ah bulkhead
1. Gun loading door
B. Rear support spring
9. Projectile being loaded
10. Breech cover
11. Retracting mechanism
12. Gun retracting support
13. Door stiffening structure
Kolejnosc odpolonio rokiet
Rocket Release Sequence
Mosy: osiem przednich zoczep6w
i osiem tylnych - 1 05 funt6w
= 48 kg, 8 rokiet HVAR
- 1352 funty = 613,3 kg
A. Fixed Assist Take Off (FATO}
unit, urzqdzenie do wspomagania
startu testowane no Mitchellach
w 1944 roku w Air Technical Service
Command w bazie Wright. Mogfo
bye podwieszane no standardowych
zamkach B-7 pod skrzydfami
A. Fixed Assist Take Off (FATO)
unit tested on Mitchells in 1944 at
the Air Technical Service Command
at Wright AFB. It could be carried on
standard B-7 carriers under wings
..,. Kolejny testowany no Mitchellu
wariant uzbrojenia: obrotowy bQ-
ben no piQe rakiet stabilizowanych
ruchem obrotowym. Dwa takie bQb-
ny mogfy bye montowane w nosie
B-25J skonstruowanym dla osmiu
kaem6w. Pomysfodawcq bQbna by-
fa firma Harvey Machine Company.
Rozwiqzanie to nie zostafo wpro-
wadzone do uiycia I US Navy
..,. Another armament suite tested
on the Mitchell: rotating drum for
five rockets stabilised by the rota-
ry motion. Two such drums could
be fitted in the nose of the B-25J
originally developed to house
eight machine guns. The drum
was devised by Harvey Machine
Company. The solution was never
introduced into service I US Navy
..,. Fumatory (wytwornice dymu},
podwieszone w zestawach po trzy
no dw6ch standardowych zamkach
B-7. Efekt dziafania tych urzq-
dzen zostaf zilustrowany w czQsci
drugiej no str. 33 I USAF
..,. Fumators (smoke generators),
attached in sets of three on two
standard B-7 carriers. The effect
of their operation was shown in
part 2 on p. 33 I USAF
Zlozonosc wyposazenia radiowego jest zbyt duza
- obecnosc odbiomika zapasowego nie jest koniecz-
na, majqc na wzglydzie dane taktyczno-techniczne sa-
molotu.
Wykonanie radiostacji pilota w postaci dw6ch od-
dzielnych nadajnik6w i trzech odbiornik6w ze stero-
waniem odleglosciowym oraz znaczna moe sygnalu
wysylanego przez anteny pozwalajq na wykorzystywa-
nie ich w r6znych kombinacjach na r6znych typach sa-
molot6w (bombowce, mySliwce itd.).
Radiokompas typu BC-433 A firmy Bendix dziala
pewnie i pozwala w lqcznosci z autopilotem na prowadze-
nie samolotu w r6znych warunkach meteorologicznych.
W polqczeniu (skojarzeniu) z odbiornikiem-marke-
rem zainstalowanym na samolocie, radiokompas poz-
wala na naprowadzanie do lqdowania przez radiostacje
rodzimego typu LAR, RAF i NOCZ-1.
Mankament stanowi fakt, ze przyrzqdy do radiona-
wigacji znajdujq siy w tylnej kabinie bombardiera, z kt6-
rej nie rna wystarczajqcej dla prowadzenia obserwacji
wzrokowej ziemi widocznosci.
Lqcznosc wewnqtrz samolotu przez SPU - jest
niezadowalajqca. Przy wzroscie obrot6w silnika trod-
no jest rozumiec mowy, gdyz glosnosc jest niewystar-
czajqca, a szumy akustyczne wywolane pracq silnik6w
dodatkowo zagluszajq telefony.
Konstrukcja uchwyt6w telefon6w nie nadaje do
pracy w niskich temperaturach (zimq, na wysokosci),
gdyz trzeba je zakladac na wierzch helmu, co wyklu-
cza lqcznosc miydzy czlonkami zalogi.
Pod wzglydem konstrukcyjnym aparaty abonenc-
kie i wzmacniacze wykonane zostaly z uwzglydnieniem
koniecznosci (potrzeby) szybkiego i prostego montaiu
przy poslugiwaniu jedynie wkrytakiem.
Wytrzymalosc mechaniczna wzmacniacza jest nie-
dostateczna.
Wlqcznik laryngofon6w oraz wtyczkowe polqcze-
nie z aparatem abonenckim Sq niewygodne:
a) podczas pracy zalogi wlqcznik zaczepiajqc
o r6zne czysci samolotu latwo rozlqcza
b) przy ustalonym polozeniu przycisku na samym
wlqczniku (w przypadku, gdy radiooperator zapom-
ni pozostawic w polozeniu ,wylqczone") i przy
przejsciu do pracy na radiostacji w systemie tele-
graficznym nadajnik jest modulowany laryngofo-
nami. Nadawanie drogq telegraficznqjest przy tym
niemozli we.
Poziom zakl6cen odbioru radiowego w locie jest
niewielki.
D. lnstalacj a tlenowa
Instalacjy tlenowq przedstawiono na schemacie oraz
w zamieszczonej tabeli.
Nazwa !lose lub gl6wne
dane techniczne
Uwagi
._ __ -------
1. Butle tlenowe o pojemnosci 40 I 6 szt.
---
2. Aparaty tlenowe typu A-9 A 8 szt.
3. Normalne cisnienie napetnionej butli 30 atm.
z regulacjq
przeptywu tlenu propor
cjonalnie do wysokosci
- ---- -------
4. Og6lny zapas tlenu 7200 I
- ------ -----
5. Normalnie zuzywany zapas 0
2
6400 I 800 I 0
2
stanowio
zapas awaryjny
-- -------- ---
6. Maksymalne cisnienie zaworu
bezpieczenstwa
- --
7. Przew6d tlenowy
8. Zawory powrotne w tr6jnikach
- -- - ---
9. Armatura poktadowego tadowania
(zasilania)
35 atm.
6 x 8 mm material - dural
typu gatkowego
2 komplety
10. Maski tlenowe z gumowym 5 komplet6w maski z gumowym
rezerwuarem
(zbiornikiem)
110
Porniar zuzycia tlenu na zierni wg planowanej wy-
sokosci przez wskainik przeplywu tlenu KPA-3 bis da-
je przykladowo wielkosci:
Wysokosc Wysokosc [m] wg luiycie Uwagi
[tys. stop] wskainika przeplywu fVmin.]
wg KPA-9A tlenu KPA-3 bis
10 4000 1,6 Zuiycie z toblic oportych no
wskozonioch wskozniko
tlenu KPA-3 bis
-----------
20 5000 2,7
-- ---- ---
30 6500 3,25
---- --------------------
35 7200 3,9
Porniar zuzycia tlenu w powietrzu przy korzystaniu
z normalnego wyposazenia tlenowego samolotu dal wy-
nik 2,55 1/rnin. na wysokosci 20.000 st6p (6000 m), co
jest wartosci'l: podobn'l: do danych przedstawionych na
tablicy dla zalogi siedrnioosobowej . Z danych tych wy-
nika, ze zuzycie tlenu przy danej aparaturze tlenowej
jest mniejsze niz w rodzimych modelach. Zmniejsze-
nie zuzycia tlenu racjonalnej konstruk-
cji maski.
Napelnianie butli tlenem i przygotowanie do lotu
nadzwyczaj proste, nie zajmuj'l: duzo czasu oraz nie
wymagaj'l: specjalnych kwalifikacji.
Aparaty tlenowe zainstalowane S'l: w taki spos6b,
ze zapewniona jest dobra widocznosc ich wskainik6w.
Podskrzydfowa potr6jna wyrzutnia rakiet M8 Bazooka kal. 4,5 cola I USAF
00111111 Triple under-wing 4.5 in. MB Bazooka rocket launcher I USAF
Maska jest dogodna, lecz jej umocowanie do glo-
wy jest niezadowalaj'l:ce. Podczas pracy na wysokosci
maska zsuwa Lot na wysokosci w tej masce jest
znacznie latwiejszy niz w maskach innych typ6w.
Brak wentyli zaporowych upraszcza
jednak stanowi to jednoczesnie niedogodnosc - moz-
liwosc calkowitego ulotnienia tlenu na zierni oraz
w powietrzu w przypadku uszkodzenia jednego z apa-
rat6w tlenowych lub przy zaworze jed-
nego z aparat6w tlenowych.
Butle tlenowe rozrnieszczone S'l: tak, ze nie stwa-
rzaj'l: zagrozenia wybuchem dla zalogi i samolotu.
R6wnolegle zasilanie tlenem calej zalogi z sieci
og6lnej rna montazu. Zarazem man-
kamentem jest fakt, ze uszkodzenie jednego z apara-
t6w tlenowych (wyplyw gazu) lub powodu-
je wyplyw tlenu z calej instalacji.
E. lnstalacja przeciwoblodzeniowa
Samolot wyposazono w urz'l:dzenia przeciwoblodzenio-
we na smiglach, przednich skrzydel i uste-
rzenia. Przeciwdzialanie tworzeniu lodu na lopa-
tach smigiel odbywa poprzez zmywanie ich plynem
przeciwoblodzeniowym, kt6ry tloczy pompa
na silnikiem elektrycznym. Podaz plynu przeciwoblo-
dzeniowego ( odmrazaj'l:cego) jest regulowana poprzez
liczby obrot6w silnika elektrycznego, a ta do-
konuje za pomoc'l: reostatu ( opomika).
.._ Rakieta Tiny Tim pod skrzyd-
fem B-25H I US Navy
.._ Tiny Tim rocket under the
wing of a B-25H I US Navy
T Torpedo Mk 13 ze skrzydfami i usterzeniem, przystosowana do zrzucania z wy-
sokosci I US Navy
T Podobne wyposaienie miafa kierowana bomba slizgowa GB-13, w kt6rej nosie widoczny
jest prymitywny przyrzqd naprowadzajqcy - Ratron Marine Contrast Seeker I US Navy
T Mk 13 torpedo with wings and tail, for drops from higher altitudes I US Navy
111
T Similarly equipped GB-13 guided gliding bomb which featured Ratron Marine Contrast
Seeker, a primitive guidance device, in the nose I US Navy
Podwieszany w komorze bom-
bowej dodatkowy zbiornik paliwa
o pojemnosci 330 US gal
(1250 dm3), uiywany w lotach
ferry I NAA
Additional 330 US gal fuel
tank attached in the bomb bay,
used for ferrying I NM
TABELA 5
Kontroly zuzycia plynu zapewnia wskainik umie-
szczony na wierzchu zbiornika. Pojemnosc zbiomika
plynu przeciwoblodzeniowego ( odmrazajqcego) wy-
nosi 17 litr6w, a cisnienie robocze plynu - 0,1 atm.
Odladzacze przednich krawydzi skrzydel i usterze-
nia wykonane Sq wg systemu Goodrich.
Zasada ich pracy polega na mechanicznym lamaniu
lodu poprzez okresowe wytwarzanie fal na gumowym
protektorze, kt6ry pokrywa przednie krawydzie skrzy-
del i usterzenia. Odladzacz przedniej krawydzi (krawy-
dzi natarcia) skrzydla podzielony jest na cztery osobne
sekcje. Zasilania protektora powietrzem dokonuje pam-
pa pr6zniowa. Powietrze z protektora odprowadzane jest
do atmosfery. Cisnienie powietrza w tym systemie siy-
ga 0,5 atm. Kontroly cisnienia zapewnia manometr.
Wadq odladzacza Goodrich jest niedokladne przy-
leganie brzeg6w protektora do plaszczyzny krawydzi
natarcia. Zdarzajq siy przypadki oderwania skraju pro-
tektora centroplata.
Podstawowe dane techniczne samolot6w linn rozwojowej 8-25 Mitchell
:
Oznaczenie laloga Mas a Wymiary [m] Silniki
IS
Elementy sktadowe przedniej kadtuba B-25H
B-25H front fuselage assembly
Elementy skfadowe przedniej kadluba B-25J
B-251 front fuselage assembly
maks. [kmlhl Pulap
fabryczne wojskowe calkowita [kg] dlugosc typ moe [kW] Ina wys. [m] praktyczny [m] [km]
Udiwig
bomb [kg]
--
._ ............--........ or.......
---

NA-40-1 3 8845 1911 Pratt-Whitney R-1830-56(3-G 809,6 426 I- 50413
.
........-------...-...-..----- ....--...----------
,_ . ...._-.....__
-..--..........
._ ...___________
NA-40-2 3 922516 1911 Wright Cyclone R-2600-A71 1104 458 I- 1931 544
-----
NA-62 B-25 5 12.38718 20157 4 15,570 Wright Cyclone R-2600-9 12 51 ,2 51813652 1088 .. _________
NA-62 B-25A 5 12.292 20,57 4 16,480 Wright Cyclone R-2600-9 1251 ,2 so7 14569 8229 2172 J360
-------..-------..------ .
... __ .. "> ___
---
NA-62 B-258 5 12.909 201599 16,129 Wright Cyclone R-2600-9 1251,2 482 14569 7162 2172 1360
---------- ---
_..._ .............................. ------

NA-82 B-25C-NA 5 12.900 201590 16,140 Wright Cyclone R-2600-13 125112 490 1 5ooo 7500 2170 1350
-- ------
- . -......
-
NA-87 B-250-NC 5 12.900 20,590 16,140 Wright Cyclone R-2600-13 125112 490 1 5ooo 7500 2170 1350-2350
--------. -------------- ....-----------
NA-94 XB-25E 5 20,590 161140 Wright Cyclone R-2600-13 1251,2
-----.-----------.....
_....._... ,__
-
NA-94 XB-25F 5 20,590 161140 Wright Cyclone R-2600-13 1251,2
---------..
.....______________________
NA-82 XB-25G 4 201590 15,544 Wright Cyclone R-2600-13 1251,2
--- ------ - ---
NA-93196 B-25G-NA 4 15.87 6 201590 15,544 Wright Cyclone R-2600-13 12 51 ,2 452 14572 7406 2454 1360
---..--------.....
NA-98 B-25H-NA 5 16.500 20,590 15,630 Wright Cyclone R-2600-13 1251,2 44114572 7250 2160 1451
lub R-2600-29

_...................._...._._.,......._ ....... _____ ..__.
B-25J-NC 6 15.87 6 201590 161129 Wright Cyclone R-2600-29 125112 444 14572 7620 2051 1814
112
~ B-25J {44-31162} przygotowany do przekazania Zwiqzkowi Radzieckiemu, w trakcie lotu sprawdzajqcego nad terytorium USA, 1944 rok. Samoloty z tej partii mialy sp6d kadluba
i skrzydel malowany na kolor czarny, kt6ry w tylnej c z ~ s c i kadluba zachodzH wysoko na boki / USAF
~ B- 25J ( 44-31162) prepared for delivery to the Soviet Union, during a check Flight over USA 1944. The aircraft from this batch had the bottom of the fuselage and wings painted black,
and this extended well up on the rear fuselage / USAF
Sa B- 25 MITCHELL cz 3 20/06/2003
113
I
Plansza 1 I Plate 1
_. B-2SJ-30 {44-31162) w borwach lotnictwa ZSRR. Samolot ten
zostaf przekazany Rosjanom no Alasce w 1944 roku
_. B-251-30 (44-31162) in Soviet colours. The aeroplane was
handed over to the Soviets in Alaska in 1944
,
0 1 2 3 4 Sm

'Y (44-30793) w kamuflaiu WWS RKKA podczas pr6b
zdawczo-odbiorczych w USA, 1944 rok
'Y B-251-25 (44-30793) in Soviet AF camouflage during acceptance
trials in USA, 1944
Malowaf I Artwork
Slawomir Zaj(}czkowski
skala 1 : 72 scale
0 1
~ 1
~
I
2
I
3
I
Malowaf I Artwork
Slawomir Zaj(\czkowski
skala 1 : 72 scale
4
I
5m
I
T Calkowicie srebrny B-2SJ-30 (44-31132}, sfuiqcy w 1st Bombardment Group Chinese-
American Composite Wing, 194 5 rok. Grupa to posiadafa mieszane, amerykm1sko-chinskie zafogi.
No sterze kierunku brak jest biafo-niebieskich pas6w
T Bare metal 8-251-30 (44-31132), used by the lsi Bombardment Group Chinese-American
Composite Wing, 1945. The Group had mixed, American-Chinese crews. Note the absence of white-
blue rudder stripes
.
Plansza 2 I Plate 2
~ B-25H w barwach lotnictwa Kuomintangu,
poczqtek 194 5 roku
~ B-25H in Kuomintang markings, early 1945
I
Strony 116-117:
Mitchell II (B-250), Fl212, EV-W, , Nulli Secundus" ze 180 Sqn RAF, Dunsfold, Anglia,
lata 1943-44. Samalot ten zostaf rozbity podczas przymusowego lqdowania w Hawkinge
no skutek uszkodzen od niemieckiego Flaku
Pages 116-117:
Mitchell// (B-250), FL212, EV-W, "Nulli Secundus" of the 180 Sqn RAF,
1943-44. The aeroplane was written off in emergency landing at Hawkinge
following damage inflicted by Flak
0 1
..J
-
2
I
Plansza 3 I Plate 3
3
I
4
I
Sm
I
Ma lowaf I Artwork
Slawomir Zajctczkowski
skala 1 : 72 scale
Plansza 4 I Plate 4
I
Malowa+ I Artwork
Sfawomir Zaj'lczkowski
skala 1 : 1 00 scale
I
Malowaf I Artwork
Slawomir Zaj(}czkowski
skolo 1 : 72 scale
T Mitchel/ II (B-25D), FR138, NO-E z 320 (Dutch) Sqn RAF, czerwiec 1944 roku. No nosie moszyny
nomolowony jest pomorm1czowy tr6jkqt w czornej obw6dce - holenderski znok rozpoznowczy, okolony
51 symbolomi lot6w bojowych
T Mitchell// {B-25D), FR138, NO- of no. 320 (Dutch) Sqn RAF, June 1944. The orange triangle
outlined in black applied on the nose of the machine was the Dutch national marking, it was surrounded
here by 51 combat mission markings
T B-2SJ N5.230 z 18. Dywizjonu Ml-KNIL (Militoire luchtvoort-Koninklijk Nederlonds
lndisch Leger), Batchelor Field, Darwin, Australia, jesien 1944 roku
T 8-251 N5.230 of no. 18 Squadron ML- KNIL (Militaire Luchtvaart-Koninkliik Nederlands
Jndisch Leger), Batchelor Field, Darwin, Australia, autumn 1944
0 1
L.e.s........,...J
2
I
Plansza 5 I Plate 5
3
I
4
I
5m
I
I
Malowaf I Artwork
Slawomir Zaj'lczkowski
skala 1 : 7 2 scale
0 1
~ J
2
I
3
I
4
I
T Mitchel/ II FV948, SM-Q z 305. Dywizjonu PSP, Swanton
Morley, poczqtek pazdziernika 1943 roku
T Mitchel/ II FV948, SM-0 of no. 305 (Polish) Squadron,
Swanton MorleYt early October 1943
T Mitchel/ II (B-25() FR397, MQ-V z 226 Sqn RAF, Swanton Morley, czerwiec 1944 roku
Sm
T Mitchel/ II (8-25(} FR391, MO-V of no. 226 Sqn RAF, Swanton MorleYt June 1944
I
Plansza 6 I Plate 6
I
Malowaf I Artwork
Slawomir Zajctczkowski
skolo 1 : 7 2 scale
0 1

2
I
3
I
4
I
T Mitchell Ill (B-25J), KJ585, OA-K z 342 (lorraine) Sqn Wolnych Francuzow, bozujqcy w Gilze
Rijen w Holondii, poczqtek 1945 roku
T Mitchell /II {8-251), KJ585, OA-K of no. 342 (Free French) Sqn based at Gilze Rijen
in the Netherlands, early 194 5
5m
I
T B-2SJ-2S, A47-44, ex-44-30896, w borwoch lotnictwo oustralijskiego.
Sarno lot ten zostof zfomowony w morcu 19 50 roku
T B-251-25, A47-44, ex-44-30896, in RAAFmarkjngs. The aeroplane
was written-off in March 1950
Plansza 7 I Plate 7
I
Malowaf I Artwork
Slawomir Zaj'1czkowski
skolo 1 : 72 scale
0 1
b-.-- - ..J
2
I
3
I
4
I
T Holenderski Mitchell II 1 320. Dywi1jonu w nowym molowoniu, wprowod1onym
w 1949 roku. Dywi1jon ten 1ostol reoktywowony w tym somym roku i wykonywol
1odonio no r1ec1 holenderskiej morynorki wojennej
T Dutch Mitchell// of no. 320 Squadron in new scheme, introduced in 1949. The
Squadron was reformed that year and in support of the Royal Dutch Navy
5m
I
T Chilijski B-2SJ 1 Fuer1o Aereo de Chile, 1947 rok
T Chilean B-251 of the Fuerza Aerea de Chile, 1947
I
<0111111 Wyr6wnony szereg Mitchelli II
z 180 Sqn RAF, lotnisko Dunsfold,
jesien 1943 roku. Pierwszo z mo-
szyn, EV-S, rna wymolowone no
nosie trzy i6fte symbole lot6w bo-
jowych, notomiost w szy-
ku, EV- Z, FL707 - tokie some
symbole w kolorze / RAF
<0111111 Line-up of Mitchell /Is of no.
180 Sqn RAt RAF Dunsfold, au-
tumn 1943. The first machine in
line, EV- S, has three combat mis-
sion symbols in yellow on the nose,
while those on the next one, EV-l,
FLJOl, are white / RAF
I
..... lnne przedstawiajqce sze-
reg Mitchelli II z 180 Sqn RAF, lot-
nisko Dunsfold, jesien 1943 roku.
Samalot no pierwszym planie, EV-W,
posiada godlo z inskrypcjq "Nulli Se-
cundus" oraz siedem i61tych symbo-
li odbytych lot6w bojowych. Widocz-
ny jest szeroki czerwony pas, osfrze-
gajqcy przed wirujqcym smigfem.
Maszyna to w kilka p6z-
niej, w styczniu 1944 roku, rozbilo
podczas przymusowego lqdowa-
nia w okolicach lotniska Howkinge
no skutek uszkodzen od niemieckie-
go ognia przeciwlotniczego / RAF
Another photo of no. 180 Sqn
RAFMitchell /I line-up, RAF
Dunsfold, autumn 1943. The aero-
plane in the foreground, EV-W, has
a badge inscribed "Nulli Secundus"
("Second to None") and seven yel-
low combat mission symbols. Note
the wide red warning stripe in the
propeller disc plane. Several months
later, in January 1944, the machine
crashed in a forced landing at
Hawkinge due to Flak damage
/RAF
124
..._ Silnik Wright R-2600-29 za-
montowany no wsp61czesnym, la-
tajqcym B-25J. Osfony silnika
i mechanizm6w pomocniczych sq
Silnik zaopatrzony jest
w przerobione kolektory
wydechowe, indywidu-
alne rury wydechowe I M.
Szapowafow
..._ Wright R-2600- 29 engine in
a surviving airworthy B-251.
Engine and auxiliary gear cowl-
ings are removed. The engine is
fitted with converted exhaust
manifolds in place of individual
exhaust tubes I M. Szapowalow
..._ Przedziaf mechanizm6w po-
mocniczych silnika Wright
R-2600-29 po pokryw.
Po lewej widoczne sq wyloty rur
wydechowych I M. Szapowofow
..._ Wright R-2600-29 engine
auxiliary gear compartment with
the cowlings removed. Exhaust
outlets can he seen at left
I M. Szapowalow
..._ Fragment fopaty smigfa Hamilton Standard zamontowanego no
PBJ-1 J, kt6ry wystawiony jest w IWM w Duxford. Dobrze widoczny jest
znak firmowy wytw6rni smigief oraz i6fte napisy, informujqce o profilu
fopaty i jej zamku. U gory widoczna jest nakfadka instalacji odladzajqcej
I A. Jarski
..._ A part of the Hamilton Standard propeller blade as fitted in the
PBJ-1 J displayed at the IWM at Dux ford. The company logo and yellow
stencilling with information about the blade airfoil and attachment are
visible. At the top is the de-icing system housing I A. Jarski
._ T Nosowa bateria osmiu kaem6w Browning M-2 kalibru 12,7 mm na B- 25J I oba z d j ~ c i M. Szapowatow
._ T Nose-mounted battery of eight 0.5 in. Browning M-2 machine guns in a B-251 I both M. Szapowalow
T Grzbietowa wieiyczka strzelecka Bendix na B- 25J I M. Szapowatow
T Bendix dorsal turret in a B-251 I M. Szapowalow
T Przednie boczne zasobniki
z kaemami Browning M-2 kal.
12,7 mm zamontowane na
PBJ-lJ, eksponowanym w IWM
w Duxford. , Kanaf" fqczqcy oba
zasobniki to owiewka podajnika
tasmy amunicyjnej do dolnego
kaemu. Czarne prostokqty to
otwory wyrzutnik6w fusek i zuiy-
tych ogniw tasmy amunicyjnej
I A. Jarski
T Forward side-mounted 0.5 in.
Browning M- 2 machine gun blis-
ters as fitted on the PB1-l 1 dis-
played at the IWM at Duxford.
The connecting section between
the blisters is the fairing of the
ammunition belt supply to the
lower machine gun. The black rec-
tangles are case and link chute
outlets I A. Jarski
-
125
.A. T Boczne stanowiska strzeleckie PBJ-lJ- prawe (u gory) i lewe (poniiej), ekspono-
wanego w muzeum w Duxford I obo z d j ~ i o A. Jorski
.A. T Side gun positions, starboard (above) and port (below), in the PB1-11 displayed at
Dux ford I both A. Jarski
~ Nos B-25H z widocznym dziafem kalibru 75 mm; przed samolotem pracownica zakfad6w
prezentuje nab6j zespolony do tego dzialo I NAA
~ Nose of the B-25H with the 75 mm gun; a worker of the factory displays the composite
round for the gun I NAA
Szereg PBJ-1 H w charakterystycznym tr6jbarwnym malowaniu
US Navy no przyfabrycznym lotnisku I NAA
Line-up of PBJ-1 Hs in their typical three-tone US Navy scheme,
at a factory airfield I NAA
126
.A. Boczne prawe stanowisko strzeleckie B-25J I M. Szopowofow
.A. Starboard gun position in a B-251 I M. Szapowalow
.,... Usterzenie ogonowe i tyl-
ne stanowiska strzeleckie B-25J.
Na g6rnym Mitchell nie
posiada kamuflaiu, natomiast
dwa niisze prezentujq egzemplarz
w barwach Olive Drab I Neutral
Gray / wszystkie M. Sza-
powatow
.,... Tail surfaces and the rear
gun positions in a B-251. The
Mitchell in the upper photo has no
camouflage, while the one in the
photos below is in Olive Drab I
Neutral Gray scheme / all photos
M. Szapowalow
127
.,... komory bombowej Mitchella - widok
w kierunku przodu. No przedniej scianie komory u do-
lu widoczny jest mechanizm zamykania drzwi bombo-
wych I M. Szopowatow
.,... Mitchell bomb hay seen forward. Bomb hay door
mechanism can he seen low on the forward wall of the
hay I M. Szapowalow
128
0
.,... Prawe drzwi komory bombowej B-25J
I M. Szopowotow
.,... Starboard door of the bomb hay in a B-251
I M. Szapowalow
..... komory bombowej Mitchella. Widoczne
sq przewody i do ukladu sterowania usterze-
nia ogonowego I M. Szopowatow
.,... Mitchell bomb hay. Note the piping and wires of
the tail controls I M. Szapowalow
I 1: t '
1
f:
" ' y
\

. . ............... . ... .... . :: . ... .
.... , ........... :T .. : .. i ...... J .... : ........ ; .... .......... , ........ : ......... j[
: . ...... ... , .. : .... L; .............i'........ ..... ....... ; .... +; .... .. .. :- t ....... , ......... ......... t
..... :;.c::-: ..... :::::-::t .. ....... \, .. .. ... ....... . , .... ..... ; ..... ...... ! .. ; .... .... .... ...... .. .J-

"' ...... .... .. ..
I--
I--
,........... .. .. .
.. ..-.r , ... .-..... ....; ........ ; ......... ; ...... + .... l ........ ........ ......... J:
1--- : : : : :::
:
\ .. ......... .... : ..... ' .l. .. ......
\ \ , . ()' ;; ... , .. , . o' ., . (I
:: \ : u j ::o :. J':
..... \ \ 0
_:____
':
\ \
:Oo.'
.! .... : ... t. ....
J
l_'.
1 ...... , .... -f- .. ... . * ...... , ..... * .................. .... .
t-- . .. :: .. I
: : ID
t--- .
... ::. ::
0
:::
. .
1---
(")
-\1 IO
'\' ..
ND
}/
//
E D c
B
A
:
, ............ ... . .
N M L K J
--

---
o=
t '. \\ I '
,_,_ __
,l
-;
--
<
0
=,:=c== c

. ;
&rr : ...
1=

I
\\
.......


-:J3
1
d
0
. ....
Jl d
.
II I '
"=====!
:Q

. . .... .. . ..
=il""
.... ...... . ..........
:

: '
. . ....
...
-

L;;.=o
-
..______
A
H G F
E
:::::::::r-:.::::::::::.::::: ........ 1
0
H G

, ----F"'""

F
E
0
.J..


,.. .... .....
........ . ,l - : -
,........ . . ::::, .. ;_--
I ... ==: , ......... :
..... ;, ........... ;

c
B
A
f(:"' .. ' .... ''. ' ..
:_ .. r-----1-- . i . . . T .. -
_:_ ... _._._.. __ 3). ..............
o! :,,,{ 1 r r.-:: . .
. . ..... . -;-
: !O :J ..... ::::.._:'hr( - ......
'---k-.;-.;.: . : :+B= . .. . +
.. .
: ! ,, : .
I r

... ; ..... i ... 'f.. .... , .... !, .... ......... Ji .... , .. i _
t lt,i .. iil; ..... C .... : . ....... JJ!..... I.l-
.. .... ,.
tt<t:; .. . ; .. ; ... ; .. .... J; .... l.l-
0

2 3 4 Sm
- '---
.. , ........... l, ...... li -{
\.
. . . \
\. : : \
: \ :
1 \" \
' \ \ : I'.: ... \ ....
.. 0 . ;__
==:;;:o(al liiD .. ....... _1_01 .... .. .... ......... .. ..... .. ...;..... ,:_ .. ... .... .... :: ...... _ , .. :: .... .-t.::.- ........ .. .. _'_. ......... .. :; ........ .. .. ........... :.-.- ................ .... : .. .. .- ........... ............... _. ;; .-..................._,;_. _._._._._._.-._;i _ .. ___: ....:::;;..:: ..
- ......... ...... t' ........ ..... .. ....... ; .... ...... ::::1
......... ; ................... .. :.:. ......... Jb:J ................ , .. ...: .. ..... .... .. . .. ' ... ' ... ' .. ' ... ... ' ... : ... : ___ .. --_.___... . ... .-.. ... . ... .. ... -. .. .
('
I
- ,.-
i
l
..... !:-::;::;': :r I r l r . I

r:! , w; 1. , J I --
M- .. .. . t : : : .
: 1--. .... .... _
;=== -==J r ( , .---......:, ...... .. .. ..... ... r 1
Nol1
B-25H-
Oprac
Drawn
Ma1
' North American
B-25 H-1-NA Mitchell
Opracowaf i kresl if
Drawn and traced by
~ Mariusz Suliga
( skala 1 : 48 scale
II
C\
\ !
I I

r ....

\\\ \
\\
')
-
-
-
[
:I
.... : ..... ; ... ;r---' .... ... ; ..
1'0
/l '""" ... ____:.;;;+.= .... _ .. _ __ _____, ..... =;... ....... . :
... ;,,,.+: >---:
r_ ,r_.. ___ .. __ _ __r_ !k +-1- t:.. ....... : ....... .J : 1--F
r I ... + .. '::;:: =>=: :=: -::r: ..:L:
r.. ...... , ... ... -... . . . .... -.r. ..
.. ; .. ........ J .. ;f ..... . :r l '\.
'-------'-.__/ /:l._._ __ ___-_... .. , ........ ..... ... ........... Li , o +r,----i1+++ ; ......... L ........ :. ..........
I I
= t t

. ::::::::: ::.. .
\ f.. \

I .

.J .. .: ....... _ .......
::::
.. :
::(. . ..
. : . . : : .
I
t
i ._ (.
:::::
:/
I i /
___
: .. -- ... '----:
....
vv.
8 [C ,0
:Q:P
'_0 : r
o :oo\
'
\

..... : . . . . . . t--
. :=:':':': . __ :: .,) ... __ --___ -r .. -- .. .... , ... .. .... -- t---i ...... ;. ... .... .... .:.. .... .... j L_Y.-+-7-+-t-r+-iH
.:.... t--:::::
.... .. ... .. ......... i ........ j
.. l .... ] ...
l
I
Arkusz 5 I Sheet 5
- -
--
1 :t;) 0
__---_---- __ __ -- __ :_-____ --- __ __ ,. _ .. --_. __ --- =- __ ------ ... _-_ __:=_-_=-_-_.f, ____ : _____ 5 x=_-_. ___ ,= ____ = _____ f .. _-=_-_-_ =r= ____ =_. __r_._. =. __= _____ f __ .. ___=_?. ___=_=F __ __ __ __i= f=<= .. . .. .......
.......... : .. .. .... ) ....... ) .. .. ... ...: ......... . : ...... ; .......... ; ........ ...: ..........
L.J :
:o :q


-----i,,, ... , ... , ... , ... , ... , . .;. ...... , .. ; ... , ... , ... , ... , ... , ... , .. ; ... ; ..
.... ':_ ....... , .... \.:--,---- ' . ' : . .
\..,.\\ ..........: .:-:- ... ::;,: .. : .. :--::--... : ....... ' ____ ____ i!----t--------:--------:----t .....
__ .... ; .. ---:--
:
______,.
.........
-
. . . .........
E
:o:: L
:o;o
, .
=-:-----r=_:"b''""' "''"""'"""''"""
- 0
~ \ ~ - - - - - - : .. ; - 0 - - - - ; ~ - - - __,c----:1:-- ---+1 o _____, f---F.-----j
--\ nQ
'0; . .
0
,l
c
B
A
. . I L )
- --- - --
H
------- ---
::::::::::::::t
G
North American
B-25C-5-NA Mitchell
Opracowaf i kreslif
Drawn and traced by
Mariusz Suliga
skala 1 : 48 scale
F
E
F
E 0 c
B
A
:t::: ::/
: :! ;;_;_.i_!_L ____
- -. J>
--H---w.---(r ___ ,J___, __, __ _,___, ___, ___ , ___
N[
IJ if(
, /I
:::::::::::.::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::=:::
.' ;
I /I
_J_
----:----:1:----->--<----<---------<:/:------i/
H G F
E 0 c
_________ , __ ______ , _________ , ____--7----

({!
//,'
,Q / >
--r""'
-i:-----------:------+-----------:------- '-- ' _____, __-__ --_-- __-- ___ l: U l i I ,
-- -- -------;
"""' - : - - f- ./.:
__-_'1 -,p9 - ----- --------- --= __ , _____, _____ :.. -----l----"
!
-'=="" ____ , ____ -- --
- - ;_;;;.;;.; ---- ---- ____ , ____ ----::::: ---:
l I / ---- --- ---- ----=- -- --- ... /
j ..... ----------- -- 1:--- -- ----- ---
__ r .. ----- ---

: :: , =c--
Arkusz 6 I Sheet 6
: -

-,--
: : \ \
,----,_,, .. uJj)
" ..............
--- .
. q -[/ 0
hinl 1
------.-:.
: ..
............... ll >

; \\ '
\"\' : \j -
.... .i ...

.....

........ .. 0? .
0 i
C i j j L,.-----.
/
/I
I J :r-------
1 /
I l
I l
I
J 1/
................. ./
N M L
:::: --v

__ J::::::ji- '.
N M L K J
J
-
I I
I I
-
J
loiQLioi q
. l :
= .... '
: !

. il.
it
"
,Q ...
.. . . ...................... \:::::i}.::!

--
.. r-
- ,.-
A B-25H-l 0 no. 43-5099 - jeden z ostotnich egzemplorzy tej wersji
- w lode probnym I NAA
A B-25H-1 0 no. 43-5099 - one of the last aircraft in the version
- during a test flight I NAA
B-25J-l (no. 43-27700) ,6S" z 340th BG, l sf TAF, 12th AF podchodzi do lqdowonio no Korsyce, drugo
pofowo 1944 roku. Somolot w typowym komufloiu Olive Drab I Neutral Gray I USAF
B-251-1 (no. 43-27700) "65" of the 340th BG, 1st TAF, 12th AF, coming in to land at Corsica, late 1944.
The aeroplane in standard Olive Drab I Neutral Gray camouflage scheme I USAF
.A. T I nne u j ~ d latajqcego egzemplarza B- 25J w barwach 98 Sqn RAF, kt6ry posiada inwazyjne oznakowanie / oba M. Szapowatow
.A. T Other views of the airworthy B- 251 in the colours of no. 98 Sqn RAF, with D-Day markings / both M. Szapowalow
ISBN 83-7237-125-3
788372 371256
'