POLSKI WRZESIE

ANDRZEJ POMIAN
Spoeczestwo polskie zdawao sobie spraw z wiszcego nad nim niebezpieczestwa wojny ju od wiosny 1939 roku kiedy to !1 marca "itler zada od #zeczypospolitej ustpstw terytorialnyc$ nie do przyjcia a gdy je rzd polski odrzuci zerwa !% kwietnia pakt nieagresji&

Mielimy jednak nadziej, e propolska postawa Francji i Anglii zdoa t grob odwrci ! "ote najazd niemiecki rozpoczty # wrzenia o godzinie $%$& rano ' stanowi dla nas ogromny wstrz(s! )to znw spada na *olsk straszliwa wojna! +anim *olacy zd(yli si dobrze otrz(sn( ze sk,tkw #-. lat niewoli i zniszcze/ spowodowanyc0 przez pierwsz( wojn wiatow(, a nastpnie przez najazd bolszewicki #1-2 rok,! 3owoczesne organizmy pa/stwowe, polityczne, spoeczne i gospodarcze dojrzeway w 454 wiek,, kiedy nard polski rozdarty pomidzy trzec0 zaborcw nie by panem wasnyc0 losw! 6dy w rok, #1#7 8zeczpospolita powstaa znw do niepodlegego byt,, nie miaa ani dostatecznyc0 kadr ,rzdniczyc0, ani naleytego dowiadczenia politycznego, ani gospodarki przygotowanej do samodzielnego 9,nkcjonowania! "rzeba byo zaimprowizowa cay aparat pa/stwowy i wrd ogromnyc0 tr,dnoci gospodarczyc0, pogbionyc0 kryzysem wiatowym, scala m,dnie trzy zabory, z ktryc0 kady przedtem y w cakiem odmiennyc0 war,nkac0 od pozostayc0! :wadziecia lat niepodlegoci ' to by okres za krtki, aby podoa w peni olbrzymim stoj(cym przed nami zadaniom!

'rzyjli(my najazd niemiecki z cikim sercem lecz zarazem z ogromn determinacj obrony niepodlego(ci& )ie byli(my jednak psyc$icznie przygotowani na to co si stao& 'olska napadnita najpierw przez )iemc*w a nastpnie przez +wizek Sowiecki bronia si przez 3, dni& -d 1 wrze(nia do , pa.dziernika / siedem razy duej ni potem "olandia cztery razy duej ni 0elgia przeszo dwa razy duej ni 1ugosawia a pi2 dni z grubsza duej ni 3rancja jedna z czoowyc$ *wczesnyc$ potg wojskowyc$ 4uropy&

Spoeczestwo polskie zrozumiao to jednak dopiero p*.niej& 5e wrze(niu 1939 roku widziao jedynie czogi niemieckie prce stale naprz*d niebo opanowane cakowicie przez wrogie samoloty potworne straty na kadym kroku zadawane / jak si zdawao / prawie bezkarnie& 5idziao te rozpaczliw tward obron ale tylko w odosobnionyc$ o(rodkac$ oporu takic$ jak 5esterplatte 6dynia -ksywie 5arszawa 7odlin "el&

8wczesny rzd ze zrozumiayc$ zreszt powod*w tai prawd o olbrzymiej przewadze )iemc*w& 6dy wic , pa.dziernika ostatni regularny b*j dobieg koca pod 9ockiem nar*d polski nie m*g pogodzi2 si z przegran kampani a zwaszcza ze stylem przegranej&

;poecze/stwo byo przekonane, e dowdztwo polskie zawiodo, wsk,tek czego onierz nie mg da z siebie wszystkiego, do czego by zdolny! "ymczasem nard cz, w sobie moc d,c0ow( do dalszej walki! 3ie ,wierzy ani przez c0wil, nawet pniej, gdy pada Francja, aby "rzecia 8zesza moga wygra wojn! 3ie maj(c dalszej monoci zmaga si otwarcie w pol,, przeszed do walki podziemnej i wrza c0ci( dowiedzenia swej mocy, zmazania tego, co odcz,wa jako 0a/b zbyt wielkiej przegranej! + tego przekonania o koniecznoci walki o niepodlego w miar cayc0 si narod, i pocz,cia niezawinionej przez nard jako cao klski ' miao zrodzi si pi lat pniej ' *owstanie <arszawskie!

:zy 'olska moga bya unikn2 wojny przy *wczesnym ukadzie si w 4uropie; )ie moga& 1ak dowioda tajna zmowa niemiecko/sowiecka z !3 sierpnia 1939 roku / nar*d polski jak sam zreszt ocenia y pomidzy dwoma znacznie silniejszymi od niego wrogami&

+ adnym z nic0 nie mg by ,oy prawdziwie trwayc0, pokojowyc0 stos,nkw! "rzecia 8zesza proponowaa *olsce wsplny marsz przeciwko +wi(zkowi ;owieckiem,! 8zeczpospolita nie moga jednak zgodzi si na soj,sz z takim pa/stwem, jak 0itlerowskie 3iemcy! ;oj,sz ten, jak obawiano si ' a jak tego dowid nastpnie przykad <gier, <oc0, ;owacji ' oznaczaby z czasem cakowite podporz(dkowanie znacznie sabszej *olski potniejszej 8zeszy, 9aktyczn( ,trat niepodlegoci, a ponadto oderwanie zac0odniej czci kraj,! + dr,giej strony ' 8zeczpospolita nie moga zgodzi si na ewent,alny przemarsz Armii =zerwonej przez nasze ziemie! <iedziaa bowiem dobrze, co potwierdziy pniejsze wypadki, e +wi(zek ;owiecki nigdy by z nic0 dobrowolnie nie ,st(pi! Moglimy zatem jedynie stara si zac0owa rwnowag pomidzy 3iemcami a 8osj(, co czynilimy> wzmocni , a przynajmniej ,trzyma przymierze z Francj( i zdoby nowyc0 sprzymierze/cw na +ac0odzie ' jak to si stao, gdy <ielka ?rytania ,dzielia najpierw *olsce gwarancji, a nastnie zawara z ni( soj,sz! :ziki tem, napa niemiecka na *olsk daa pocz(tek dr,giej wojnie wiatowej, podczas ktrej sprawa polska bya problemem midzynarodowym, a nie targiem niemiecko'sowieckim o nasze ziemie!

:zy mogli(my byli wygra2 kampani wrze(niow; <rzecia #zesza tylko t cze(ci si zbrojnyc$ kt*ryc$ przeciwko nam uya ogromnie g*rowaa nad wojskiem polskim si ogniow i ruc$liwo(ci oraz dwukrotnie w ludziac$ piciokrotnie w lotnictwie o(miokrotnie w broni pancernej& 'onadto inicjatywa ataku i oskrzydlenie strategiczne 'olski od p*nocy i poudnia / daway )iemcom dodatkow wielk przewag&

;yt,acja przedstawiaaby si jednak inaczej, gdyby Francja rozpocza o9ensyw na +ac0odzie najpniej #@ wrzenia ' jak bya przyrzeka! 3iemcy rz,ciy przeciwko *olsce swe siy gwne, w tym wszystkie jednostki szybkie, pozostawiaj(c na pogranicz, przy9ranc,skim tylko oddziay osonowe! Aderzenie 9ranc,skie zm,sioby ?erlin do wyco9ania z *olski znacznej czci jednostek bojowyc0, co mogoby nam pozwoli na zorganizowanie i ,trzymanie linii obrony! <ojna na dwa 9ronty mogaby sko/czy si w #1.1 rok, klsk( 3iemiec! Bitler mia co prawda tajnego soj,sznika, +wi(zek ;owiecki, ale Moskwa prowadzia swoj( wasn( gr! Aderzya na *olsk #@ wrzenia, wanie tego dnia, gdy o9ensywa 9ranc,ska powinna si bya rozpocza , lecz nie rozpocza! Atak sowiecki na tyy wojsk polskic0 odwid ostatecznie *ary od wszelkic0 zamiarw natarcia i przes(dzi losy kampanii wrzeniowej! Crdem naszej przegranej bya zmowa i napa niemiecko'sowiecka! Ale bierno +ac0od, odegraa rwnie szkodliw( rol!

:zas a zwaszcza lepsza znajomo(2 =akt*w zmienia perspektywy i oceny& 9ampania wrze(niowa z niewybaczalnej klski staa si w naszyc$ oczac$ przede wszystkim przykadem niezwykego bo$aterstwa polskiego onierza w obronie niepodlego(ci i wolno(ci& 'ocztkiem dugic$ zmaga kt*re nie przyniosy nam wprawdzie takiego zwycistwa jakiego pragnli(my lecz mimo to stworzyy warunki przetrwania do lepszego czasu&

Orze Biay, 158/1305 - Na Antenie, Londyn, pa d!"#$n"% 1&''

5spomniano na jakiej( odprawie w polskim Sztabie 6eneralnym e gdyby #osja wystpia przeciwko nam razem z )iemcami to wojna byaby tylko demonstracj zbrojn przeciwko nowemu rozbiorowi 'olski& > 7arszaek 'isudski wtedy doda? ' D?ilibymy si wwczas na *lac, ;askimED

Tematycznie pokrewne teksty zamieszczone w Zwojach: 1an 0rzec$wa? Ojczyzna, +woje 1@1 199A

4dward "enzel? Stefan Starzyski, +woje A@11 199%

1*ze=a #adzymiska? Ojczyzna, +woje 1@1 199A

>ntoni Sonimski? Alarm, +woje B@19 1999

:opyrig$t C 199A/!DDD Zwoje