10.

POMIAR ROZWARCIA WIERZCHOKA PKNICIA

(RWP), KTA ROZWARCIA PKNICIA (KRP)
I KTA ROZWARCIA WIERZCHOKA PKNICIA
(KRWP)
*


Liniowo-sprysta mechanika pkania (LSMP) moe by stosowana, gdy nie-
liniowa deformacja materiau sprowadza si co najmniej do maego obszaru wok
wierzchoka szczeliny. Dla wielu materiaw jest niemoliwe opisanie procesu
pkania przy wykorzystaniu LSMP. W tym celu wykorzystuje si sprysto-
plastyczn mechanik pkania (SPMP). Podstawy teoretyczne nieliniowej mecha-
niki pkania wykorzystuje si do okrelenia kryterium pkania dla materiaw
z wiksz stref plastyczn wok wierzchoka szczeliny ni dopuszcza to LSMP.
Pierwszym z kryterium ze stosowanych dla materiaw plastycznych byo kryte-
rium rozwarcia wierzchokowego pknicia (RWP). W literaturze angielskiej spo-
tyka si okrelenie CTOD (crack tip opening displacement). Zaproponowa je
Wells [1].
Bardziej szczegowo wielko ta zostanie omwiona w rozdziale 10.1.
Innymi wielkociami stosowanymi do budowy kryteriw zniszczenia dla mate-
riaw plastycznych s: kt rozwarcia pknicia KRP (z ang. COA crack ope-
ning angle) oraz kt rozwarcia wierzchokowego pknicia KRWP (z ang. CTOA
crack tip opening angle).
Kt rozwarcia pknicia jest parametrem geometrycznym. Okrela zmiany
ksztatu prbki w okolicy powierzchni pknicia w trakcie propagacji szczeliny.
Kt rozwarcia wierzchokowego pknicia posiada dobr interpretacj fizyczn
jako miara stanu odksztacenia materiau w okolicach wierzchoka szczeliny.
Obie te wielkoci omwione zostan w rozdziale 10.2
Wielko KRWP zwrcia na siebie uwag ze wzgldu na fakt, e zachowywaa
sta warto (obliczon numerycznie lub zmierzon dowiadczalnie) w czasie
stabilnego wzrostu pknicia. Cecha ta rnica kt rozwarcia pknicia od innych
wielkoci wykorzystywanych w budowaniu krzywych R sugerowaa, e by moe
KRWP lub KRP mog by parametrami materiaowymi, charakteryzujcymi stabil-
ny wzrost pknicia.

10.1. ROZWARCIE WIERZCHOKOWE PKNICIA RWP

Przed momentem inicjacji pknicia nastpuje stpienie plastyczne szczeliny
ostrej. W wyniku tpienia nastpuje rozwarcie szczeliny do wartoci przemie
szczenia w jej umownym wierzchoku. Sytuacje t obrazuje rysunek 10.1.

*
Opracowa: Robert Molasy
Rys. 10.1. Rozwarcie wierzchoka szczeliny wskutek stpienia
y
x


156
r
p
, (porwnaj rys. 10.2) to efektywne rozwarcie powierzchni szczeliny
W swojej pracy Wells [1] przedstawi przyblion analiz RWP dla materiaw
plastycznych. Motywacj by istniejcy zwizek pomidzy RWP i wspczynni-
kiem intensywnoci napre K
I
dla przypadku uplastycznienia bliskiego zasigu.
Jeeli zaoymy, e przed wierzchokiem szczeliny istnieje strefa plastyczna
o promieniu
w pobliu jej wierzchoka moemy obliczy w rny sposb. Jeden z nich to tzw.
model Irwina [2] (opisany take w [3]). Zaoono w nim, e na skutek istnienia
strefy plastycznej wierzchoek szczeliny przesunity zostaje (umownie) w okolice
jej rodka. Wwczas przemieszczenie u
y
(rys. 10.2) obliczamy ze wzoru:

u
k
K
r
y
p
=
+

1
2
1
2
(10.1)

dzie: k = 34 dla p.s.o. i k = (3 )/(1+ ) dla p.s.n,
ssona.
Wedug wzoru (10.1) u
y
jest mierzone dla r = r
p
.
Dla paskiego stanu naprenia promie strefy plastycznej wyraa si wzorem
g
modu cinania,
wspczynnik Poi




(6.3). Wstawiajc rwnanie (6.3) do rwnania (10.1) otrzymujemy:

T y
I
Y
u
K
E
= =

2
4
wierzchokowym pkni
2
(10.2)

dzie
T
jest rozwarciem cia RWP. g
Rys. 10.2. Okrelenie RWP przy istnieniu strefy plastycznej przed wierzchokiem szczeliny
wg modelu Irwina
strefa
plastyczna
2r
p
u
y
x
modelowa szczelina
dugo szczeliny modelowej
pierwotne pknicie
a
ef


Zwrmy uwag na jednoznaczn zaleno pomidzy
T
i wspczynnikiem
intensywnoci napre K
I
. Nie stoi wic nic na przeszkodzie, aby zaproponowa
analogiczne do (6.4) kryterium pkania:

T
=
TC

(10.3)

Inny ciekawy model zaproponowany zosta przez Dugdalea w 1960 roku [4].
Nazywany jest modelem Dugdalea lub modelem pasma plastycznego (zalet mo-
delu jest wyeliminowanie osobliwoci napre przed wierzchokiem szczeliny).
Plastyczn stref o ksztacie klinowym przed wierzchokiem szczeliny modelowa-
no przez zastpienie jej jednowymiarowym obszarem wewntrz ktrego panuje
jednorodne naprenie ciskajce o wartoci rwnej granicy plastycznoci. Szcze-
lin wydua si wic o dugo strefy plastycznej. W obszarze tym naprenie
rwna si granicy plastycznoci
Y
(por. rys. 10.3). RWP jest definiowane jako
wierzchokowe rozwarcie szczeliny przy kocu pasma strefy plastycznej. Sytuacj
t obrazuje rysunek 10.3.
Zgodnie z zaoeniem powyszego modelu wg ktrego naprenia przed wierz
chokiem wyduonej szczeliny s skoczone (WIN = 0, WIN = K

+ K
a
= 0, gdzie
K
v
jest WIN dla prbki obcionej z zewntrz i dla szczeliny o dugoci a + r
p
,
K
a
jest WIN dla prbki ze szczelin o dugoci a + r
p
i obcionej napreniem
ciskajcym
Y
na dugoci r
p
) otrzymujemy wyraenie dla obliczenia r
p
oraz
T

T
YS
YS
a
E
=

8
2
lnsec (10.4a)
157
Rys. 10.3 . Okrelenie RWP przy pomocy modelu pasma plastycznego
y
x
obcienie prbki
p
r


Rozmy funkcj logarytmiczn w szereg:

lnsec ...

2
1
2 2
1
12 2
2 4

+
Y Y Y
(10.4b)

gdzie a jest dugoci szczeliny.

Dla uplastycznienia bliskiego zasigu <<
Y
, co zwykle nastpuje po podsta-
wieniu do (10.4a) pierwszego czonu zalenoci (10.4b), otrzymamy uproszczone
wyraenie w postaci:

T
I
Y
K
E
=

2
(10.5)

Jest to niemal identyczne wyraenie do tego otrzymanego przez Irwina. Wicej
szczegw na ten temat mona znale w rozdz. 3.2.8 w [5].
Dla uplastycznienia bliskiego zasigu warto
T
mona obliczy poprzez wy-
znaczenie dowiadczalnie wartoci wspczynnika intensywnoci napre. Dla
penego uplastycznienia prbki nie jest ju to moliwe. Istnieje natomiast zaleno
pomidzy cak J i
T
:

T n
Y
d
J
= (10.6)

gdzie d
n
zaley od parametrw krzywej RambergaOsgooda.

W postaci wykrelnej podano wartoci d
n
na rys. 4.2 w [5].
Obliczenie
T
jest wic moliwe. Aby skorzysta z kryterium (10.3) naley wy-
znaczy dowiadczalnie wartoci
T
w momencie inicjacji pknicia.
158

Model Dugdalea zakada warunki paskiego stanu naprenia i materia
bez wzmocnienia odksztaceniowego.

Modele Irwina czy Dugdalea w sposb jednoznaczny okrelay miejsce,
w ktrym obliczano RWP. Dla innych modeli lub przy wykorzystaniu metody
elementw skoczonych, miejsce w ktrym oblicza si RWP wyznaczone jest jako
przecicie si prostych zaczepionych w fizycznym wierzchoku szczeliny z jej
profilem, przy czym proste te wykrela si pod ktem 3/4 w stosunku do osi,
jak pokazano na rysunku 10.4.

Rys. 10.4. Graficzne okrelenie RWP
y
3
4
x
4
3

Rys. 10.5. Okrelenie RWP dla prbki trjpunktowo zginanej przy wykorzystaniu
modelu przegubu plastycznego

Na rysunku 10.5 przedstawiono koncepcj wykorzystania tzw. przegubu pla-
stycznego do wyznaczenia wierzchokowego rozwarcia szczeliny przy penym
uplastycznieniu prbki). Zakadamy, e prbka jest sztywna na zewntrz obszaru
159
plastycznego i uginajc si obraca si wok przegubu plastycznego (punkt 0
na rys. 10.5). Dokonujemy pomiaru rozwarcia szczeliny na brzegu prbki
w punktach D i A
Z podobiestwa trjktw AOD i BOC wynika, e:

T
y
M
y
r W a r W a a
=
+ ( ) ( )
(10.7)

Tak wic otrzymujemy:

RWP
r W a
r W a a
T
y
y
= =

+

( )
( )
M
(10.8)

gdzie:
r
y
wspczynnik, ktry przyjty jest w normach jako wielko staa
(w normach: brytyjskiej r
y
= 0,40, w amerykaskiej r
y
= 0,44
dla prbek trjpunktowo zginanych),
RP jest rozwarciem szczeliny na brzegu prbki.

Model ten jest prawidowy dla penego uplastycznienia niepknitego odcinka
przed wierzchokiem szczeliny.
W laboratorium Katedry PKM dokonano rwnie numerycznej oceny wielkoci
r
y
przy wykorzystaniu programu ADINA [6]. Stwierdzono faktyczn stao r
y

i to niemal od samego pocztku procesu zginania prbki, czyli od momentu, gdy
nie bya w peni uplastyczniona.
Obliczenia RWP mona dokona rwnie ze wzoru (10.9) wykorzystujc kon-
cepcj zastosowania dwch ekstensometrw (por. rys. 10.6).
Rys. 10.6. Schemat pomiaru rozwarcia Rys. 10.7. Schemat dla obliczania RWP

wierzchokowego pknicia
Powysze podejcie pozwolio na obliczenie r
y
a nie przyjmowanie jego warto-
ci. Wykorzystano analiz trjktw podobnych (pomiar r
y
a nie przyjcie staych
160
wartoci spowodowany by informacjami w literaturze, e r
y
nie jest stae
i przyjmuje wartoci a do 0,68 [7]).
Rejestrujc sygnay z dwch czujnikw rozwarcia pknicia RP
I
i RP
II
oraz
mierzc dwa wymiary k i a (za pomoc mikroskopu warsztatowego) rozwarcie
wierzchokowe pknicia obliczamy z poniszego wzoru (porwnaj rys. 10.7):

T I I
RP
a
k
RP RP = (
II
) (10.9)

wspczynnik r
y
obliczamy za ze wzoru:

r
k
W a RP RP
y
T
I I
=

I
(10.10)

Wstawiajc zaleno (10.9) do (10.10) otrzymujemy:

r
W a
RP k
RP RP
a
y
I
I II
=

1
(10.11)

Podczas wicze bdziemy ledzi wartoci r
y
i wyciga wnioski dotyczce
metody i kryterium.

10.2. METODA OKRELANIA KRP i KRWP

W najoglniejszej postaci wartoci kta rozwarcia pknicia (KRP) i kta roz-
warcia wierzchokowego pknicia (KRWP) wyraone s wzorami:

KRP
RP
a
i
i
=

( )
( )
(10.12)

KRWP
RWP
a
i
i
=

(
( )
)
(10.13)
gdzie:
(RP)
i
przyrost rozwarcia pknicia w czasie propagacji szczeliny,
(RWP)
i
przyrost rozw. wierzchoka pknicia w czasie propagacji szczeliny,
(a)
i
aktualnym przyrost dugoci szczeliny,
indeks i oznacza kolejny krok pomiarowy.
Naley podkreli, i rozwarcie pknicia mona mierzy w dowolnym miejscu
na dugoci szczeliny. Ze wzgldw praktycznych w pracy wykorzystywano sy-
gna z czujnika rozwarcia pknicia RP
I
umieszczonego na brzegu prbki.
161
Kt rozwarcia pknicia i kt rozwarcia wierzchokowego pknicia mierzone
s w sposb poredni, wykorzystujc sygnay: zmiana potencjau (w celu zmierze-
nia aktualnej dugoci pknicia), zmiana siy obciajcej, przemieszczenie punk-
tu przyoenia siy oraz rozwarcie szczeliny mierzone dwoma ekstensometrami RP
I

i RP
II
.
Schemat obliczania kta rozwarcia pknicia przedstawiono na rysunku 10.8,
za kta rozwarcia wierzchokowego pknicia na rysunku 10.9.
Rys. 10.8. Schemat obliczania KRP Rys. 10.9. Schemat obliczania KRWP
KRWP
a
a
r (W - a )
i-1
i i
y
W
i
i
-
1
R
W
P
R
W
P
a
i
W
i-1
a
KRP
R
P
i
-
1
R
P
i


Znajc wartoci rozwarcia pknicia RP, rozwarcia wierzchoka pknicia RWP
i dugoci szczeliny a w trakcie jej propagacji moemy wyznaczy wartoci kta
rozwarcia pknicia i kta rozwarcia wierzchoka pknicia, ktre przyjmuj posta:

KRP
RP RP
a a
i
i
=

0
0
(10.14)

KRWP
RWP RWP
a a
i
i
=

0
0
(10.15)

gdzie:
RP
i
, RWP
i
i a
i
biece wartoci,
RP
0
, RWP
0
i a
0
wartoci w momencie inicjacji wzrostu szczeliny.
Na rysunku 10.10 przedstawiono wykresy KRP (a) i KRWP (b) w funkcji przy-
rostu szczeliny w odniesieniu do dugoci niepknitego odcinka prbki tj. a/b
0

(po okresie rozwarcia szczeliny zmczeniowej). Jest to podejcie, ktre nazywamy
globalnym ze wzgldu na okrelenie kta rozwarcia wierzchoka pknicia w sto-
sunku do dugoci szczeliny w momencie inicjacji.
162
a) b)
Rys. 10.10. Wykresy: a) KRP, b) KRWP przy rnej dugoci szczeliny pocztkowej a
0
/W
w funkcji a/b
0
dla materiau 34 HNM
0.00 0.20 0.40 0.60
0.00
20.00
40.00
60.00
80.00
100.00
KRP
[deg]
da/bo
Re = 1090, Rm = 1159 [MPa] 34HNM
ao/W = 0.755
ao/W = 0.613
ao/W = 0.423
ao/W = 0.311
Bn = 12, W = 30

0.00 0.20 0.40 0.60
0.00
20.00
40.00
60.00
80.00
100.00
da/bo
Re = 1090, Rm = 1159 [MPa] 34HNM
ao/W = 0.755
ao/W = 0.613
ao/W = 0.423
ao/W = 0.311
Bn = 12, W = 30
KRWP
[deg]


Mona rwnie wykorzysta definicj o charakterze lokalnym w czasie, gdzie
wartoci rozwarcia pknicia (RP), rozwarcia wierzchoka pknicia (RWP)
i dugoci szczeliny w jednym kroku s odniesione do wartoci w kroku poprzed-
nim.

KRP
RP RP
a a
L
i i
i i
=

1
1
(10.16)


KRWP
RWP RWP
a a
L
i
i i
=

1
1
i
(10.17)

Tak zwane lokalne podejcie prowadzi do wzgldnie duego rozrzutu wynikw.
Zwikszenie kroku prbkowania zmniejsza rozrzuty, ale ich nie eliminuje. Na
rysunku 10.11 przedstawiono wykres kta rozwarcia pknicia wedug podejcia
globalnego i lokalnego.
163
a) b)
Rys. 10.11. Wykres KRP dla materiau 34 HNM przy rnej dugoci szczeliny pocztkowej a
0
/W
wedug podejcia a) globalnego, b) lokalnego
0.00 0.20 0.40 0.60
0.00
20.00
40.00
60.00
80.00
100.00
KRP
[deg]
da/bo
Re = 1090, Rm = 1159 [MPa] 34HNM
ao/W = 0.755
ao/W = 0.613
ao/W = 0.423
ao/W = 0.311
Bn = 12, W = 30

0.00 0.20 0.40 0.60
0.00
20.00
40.00
60.00
80.00
100.00
KRP
[deg]
da/bo
Re = 1090, Rm = 1159 [MPa] 34HNM
ao/W = 0.755
ao/W = 0.613
ao/W = 0.423
ao/W = 0.311
Bn = 12, W = 30


Kt rozwarcia pknicia jest interesujcym parametrem ze wzgldu na fakt, e
zachowuje prawie sta warto przy niemal caym zakresie propagacji szczeliny
(z wyjtkiem pierwotnego przejciowego okresu wzrostu).
Im materia jest bardziej plastyczny tym okres przejciowy jest wikszy (np.
w przypadku stali 18G2A). Im szczelina pocztkowa jest dusza i materia bar-
dziej plastyczny, tym wartoci KRP s wiksze.
Grubo prbek praktycznie nie ma wpywu na warto kta rozwarcia pkni-
cia w warunkach paskiego stanu odksztacenia.

10.3. CEL WICZENIA

Celem wiczenia jest zapoznanie studentw z metodyk wyznaczania:
1) rozwarcia wierzchoka pknicia w oparciu o norm, jak rwnie przy wyko-
rzystaniu dwch ekstensometrw, by nie przyjmowa r
y
jako wartoci staej,
2) kta rozwarcia pknicia oraz kta rozwarcia wierzchoka pknicia wedug
podejcia lokalnego jak i globalnego.
Okrelony zostanie wpyw wymiarw prbki takich, jak grubo, szeroko,
pocztkowa dugo pknicia na przebieg krzywych R np. KRWP = f(a), charak-
teryzujcych odporno materiaw na pkanie.

164
Rys. 10.12. Schemat stanowiska do wyznaczania RWP, KRP i KRWP
PRBKA
UKAD
OBCIAJCY
P
[kN]
v [mm]
MODU
A/C
CZUJ.
RP - I RP - II
MOSTEK
TENSOMET.
obcienie
WZMACNIACZ
MTS
Micro
Profiler
CZUJNIK
PRZEM.
TRAWERSY
CZUJNIK
ZASILACZ
PRDOWY
dU
A/C
C/A


10.4. STANOWISKO BADAWCZE

Schemat stanowiska badawczego pokazano na rysunku 10.12.
Prbka zamocowana w uchwytach, poddawana jest obcieniu za pomoc maszyny
testujcej. Sterowanie odbywa si programowo za pomoc sterownika (MicroPro-
filera) w warunkach kontrolowanego przemieszczenia.


Rys. 10.13. Sposb mocowania czujnika rozwarcia RPII

Czujnik rozwarcia pknicia RPI mocowany jest w sposb pokazany na ry-
sunku 6.7. Natomiast czujnik RPII umieszczony przy dnie karbu. Sposb jego
mocowania przedstawiono na rysunku 10.13. Obydwa czujniki s ekstensometrami
165
blaszkowymi i w sposb cigy mierz rozwarcie szczeliny w punktach ich moco-
wania. Sygnay elektryczne (napicia) z ekstensometrw wzmacniane s przez
wzmacniacz mostka tensometrycznego, a nastpnie przekazywane na wejcie mo-
duu analogowocyfrowego zamontowanego w komputerze. Do moduu tego do-
prowadzany jest take sygna napiciowy (z maszyny testujcej) odpowiadajcy
sile obciajcej.

10.5. PRZEBIEG WICZENIA

W celu wykonania prby naley:
1
o
Dokona pomiaru rozmiarw prbki:
gruboci prbki B w (cm),
szerokoci prbki W w (cm).
2
o
Dokona kalibracji ekstensometrw do pomiaru rozwarcia powierzchni
pknicia RPI i RPII.
3
o
Zamocowa na prbce nakadki noowe (w przypadku gdy ekstensometr jest
mocowany tak, jak na rys. 6.7a).
4
o
Wybra odpowiednie zakresy pracy maszyny wytrzymaociowej (zakres
przemieszczenia siownika i obcienia).
5
o
Ustawi w MicroProfilerze program sterujcy prb.
6
o
Sprawdzi czy sygnaem sterujcym jest przemieszczenie trawersy,
a nastpnie uruchomi maszyn wytrzymaociow. W przeciwnym razie
przed ustawieniem prbki naley dokona zmiany sygnau sterujcego.
7
o
Ustawi prbk w przyrzdzie do trjpunktowego zginania i za pomoc
elementw centrujcych dokona regulacji pooenia podpr dolnych
w stosunku do stempla grnego tak, aby osie wakw podporowych
i stempla byy rwnolege.
8
o
Sprawdzi czy podkadki suce do odizolowania prbki s zaoone.
9
o
Wyregulowa pooenie trawersy maszyny tak, aby stempel grny po
uruchomieniu maszyny przylega do powierzchni prbki.
10
o
Zamocowa ekstensometry.
11
o
Sprawdzi prawidowo ustawienia prbki na podporach (symetri w sto
sunku do stempla obciajcego oraz prostopado osi wzdunej prbki
w stosunku do osi wzdunej stempla).
12
o
Sprawdzi prawidowo kalibracji torw pomiarowych siy i rozwarcia
pknicia.
13
o
Poczy prbk z zasilaczami prdowymi oraz dokona kompensacji zera
napicia (potrzebne do wyznaczenia a metod zmiany potencjau).
14
o
Dokona zerowania sygnaw pomiarowych.
15
o
Uruchomi jednoczenie program sterujcy (przycisk RUN na sterowniku
MTS) oraz program do rejestracji wynikw (klawisz F9).
16
o
Po przeprowadzeniu prby dokona zapisu wynikw pomiarowych.
166
17
o
Dokona wygrzania prbki w temperaturze ok. 300
o
C (dla lepszego
kontrastu przeomu).
18
o
Doama prbk.
19
o
Dokona pomiaru dugoci pknicia na przeomie prbki (karb plus
pknicie zmczeniowe przy wykorzystaniu mikroskopu warsztatowego
w 10 paszczyznach na kadej z doamanych czci prbki).


10.6. SPRAWOZDANIE

Opracowanie wynikw z przeprowadzonej prby polega na narysowaniu wy-
kresw rozwarcia wierzchoka pknicia i zmian wartoci przegubu plastycznego r
y

w funkcji przyrostu dugoci pknicia a oraz wykresw kta rozwarcia pknicia
i kta rozwarcia wierzchoka pknicia w funkcji a.
Z przeprowadzonego wiczenia naley sporzdzi sprawozdanie, ktre powinno
zawiera:
1
o
Cele wiczenia.
2
o
Opis przebiegu przeprowadzonej prby.
Tabela 10.1
Informacje dotyczce prbki i warunkw badania
Materia prbki
Ksztat materiau wyjciowe-
go

Oznaczenie typu prbki
Temperatura w czasie badania
Szybko przemiesz. stempla
Numer
Y
Rozmiary prbki
prbki (MPa) a (mm) B (mm) W (mm)
1.
. . .

167
3
o
Informacje dotyczce prbki i warunkw badania takie, jak:
materia prbki,
ksztat materiau, z ktrego pobrano prbk,
oznaczenie ksztatu prbki, oznaczenie siy (rozciganie T, zginanie B)
oraz kod orientacji paszczyzny,
temperatura w czasie badania,
szybko przemieszczenia stempla w (mm/s),
geometria prbki (dugo pknicia, grubo prbki, szeroko prbki),
umowna granica plastycznoci.
Powysze informacje powinny by zawarte w tabeli (tabela 10.1).
4
o
Narysowa wykresy:
a) RWP(a), b) r
y
(a),
c) KRP
G
(a), d) c) KRP
L
(a),
e) KRWP
G
(a), f) c) KRWP
L
(a).

5
o
Podsumowanie i wnioski.


Literatura

1. WELLS A. A.: Unstable Crack Propagation in Metals: Cleavage and Fast F
ture. Proceedings of the Crack Propagation Symposium, tom 1 (1961), Paper 84,
rac-
Cranfield, UK, 1961
2. IRWIN G. R.: Plastic Zone Near a Crack and Fracture Toughness. Sagamore
Research Conference Proceedings, tom 4 (1961)
4. DUGDALE D. S.: Yielding of steel sheets containing slits. J. Mech. Phys. Solids,
tom 8 (1960), s. 100104
5. NEMITZ A.: Mechanika pkania. Warszawa: PWN 1998
6. DROBENKO B., NEIMITZ A.: Numeryczna analiza stabilnego wzrostu pkni,
Archiwum Budowy Maszyn, tom XLIII (1996), s. 141151.
7. Kolendnik A.: An improved procedure for calculating COD in bend and CT
specimens, Engineering Fracture Mechanics, tom 33 (1989), s. 823826
8. ASTM E 129089 Standard Test Method for CrackTip Opening Displament
(CTOD) Fracture Toughness Measurement
9. British Standard Instytution BS 5762: 1979 Methods for Crack opening
displacement (COD) testing
168