You are on page 1of 165

Wojna i pokj w erze przestrzeni midzyplanetarnej

James M. Gavin

Spis treci
Wstp ...................................................................................................................................................... 3 Przedmowa ............................................................................................................................................ 10 Rozdzia I Najbardziej znamienne wydarzenie naszych czasw ......................................................... 11 Rozdzia II Czym skorupka za modu nasiknie .................................................................................. 22 Rozdzia III Walka jest prb ogniow ................................................................................................... 40 Rozdzia IV Od Normandii do Berlina .................................................................................................... 51 Rozdzia V Dekada dylematw: 1945-1955 ........................................................................................... 63 A. Nauki drugiej wojny wiatowej ..................................................................................................... 63 B. Wzrastajce znaczenie ruchliwoci powietrznej ........................................................................... 73 C. Rola broni nuklearnej .................................................................................................................... 76 D. Powstanie programu bezpieczestwa zbiorowego ...................................................................... 78 E. Korea - I wojna ograniczona .......................................................................................................... 81 F. Indochiny - I wojna ograniczona .................................................................................................... 83 G. Projekt perspektywiczny - sprowadzi walk z powrotem na pole bitwy ................................. 85 H. Suba w organizacji paktu pnocnoatlantyckiego (NATO) ......................................................... 88 I. New Look..................................................................................................................................... 97 J. Polityka Kongresu i Departamentu Obrony ................................................................................. 101 Rozdzia VI Dekada decyzji: 1955-1965 ............................................................................................... 114 A. Taktyka w wojnie globalnej ......................................................................................................... 114 B. Strategia i przestrze midzyplanetarna..................................................................................... 125 C. Organizacja obrony ..................................................................................................................... 141 Rekapitulacja - strategia pokoju .......................................................................................................... 160 Ilustracje .............................................................................................................................................. 162

Wstp
Jestemy wiadkami niezmiernie charakterystycznego zjawiska polegajcego na tym, e w bardzo ograniczonym czasie - nieomal jednoczenie - pojawia si na tzw. Zachodzie bogata literatura, dotyczca jedynego i tego samego tematu. Forma tej literatury jest rnorodna - od artykuw, publikowanych zarwno w prasie cywilnej, jak i wojskowej - a do imponujcych objtociowo ksiek. Palma pierwszestwa w tej dziedzinie naley si bezsprzecznie Stanom Zjednoczonym Ameryki Pnocnej. Od 1957 roku ukazao si tam wiele wydawnictw, ktre wzbudziy due zainteresowanie w rodowiskach politycznych i wojskowych; wiadczy o tym polemika, jaka rozptaa si -- szczeglnie (ale nie wycznie) - w wojskowej prasie Zachodu. Polemika ta wpyna oczywicie na ilociowe wzbogacenie publicystyki w ramach tej samej zasadniczej tematyki. A oto autorzy i tytuy kilku najgoniejszych ksiek: 1) R. E. Osgood Limited War, the challenge to American Strategy 1957 r. (Wojna ograniczona, wyzwanie rzucone strategii amerykaskiej) 2) H. Kissinger Nuclear Weapons and Foreign Policy 1957 r. (Bro atomowa a polityka zagraniczna) 3) B. Broyde Implications of Nuclear Weapons on Total War 1957 r. (Bro atomowa w wojnie totalnej) 4) Gen. J. Gavin War and Peace in the Space Age 1958 r. (Wojna i pokj w erze przestrzeni midzyplanetarnej) 5) Gen. Maxvell Taylor The Uncertain Trumpet 1959- 1960 r. (Niepewny sygna) Tytuy - jak to tytuy - nie wskazuj na to, e tematyka wymienionych tu ksiek musiaa by identyczna. Przypuszczalnie sami ich autorzy poczuliby si dotknici stwierdzeniem, e pisali rwnolegle i prawie jednoczenie - o tym samym. Oczywicie, zarwno oglna dyspozycja kadej ksiki, jak jej ukad, sposb przeprowadzenia dowodu, rozoenie akcentw oraz ostateczne wnioski i postulaty rni si od siebie w znacznym stopniu - niekiedy diametralnie (jak np. w kwestii pogldw na zagadnienie wojny ograniczonej). Niemniej jednak caa ta literatura (nie tylko wymienione ksiki) powstaa pod wpywem jednego i tego samego impulsu, w poszukiwaniu rozwizania jednego i tego samego dylematu. Mianowicie - impulsem, ktry wywoa tak oywion dziaalno umysow i publicystyczn pisarzy amerykaskich sta si fakt osignicia przez Zwizek Radziecki wyranego przodownictwa w dziedzinie konstrukcji dalekosinych rakiet balistycznych oraz pojazdw kosmicznych. Moment ten - cznie ze wiadomoci utracenia przez Stany Zjednoczone, ju od wielu lat, monopolu atomowego - spowodowa zasadnicze zmiany w sytuacji strategicznej Stanw Zjednoczonych. Na terytorium tego kraju nie stana bowiem, od roku 1815, noga nieprzyjacielskiego onierza; na jego miasta i wsie nie pad od tego czasu pocisk nieprzyjacielski. Kontynentalne terytorium Stanw Zjednoczonych, oddzielone tysicami mil oceanw od pozostaych czci wiata, byo uwaane dotychczas za nienaruszalne i na tej nie kwestionowanej wiadomoci opieraa si caa polityka i caa strategia tego kraju. Ta granitowa podstawa rozsypaa si w proch w momencie, ktry sam Gavin okrela dokadn dat 4 padziernika 1957 roku, to znaczy dat umieszczenia na orbicie pierwszego sputnika radzieckiego. Zwycistwo nauki radzieckiej w dziedzinie opanowania przestrzeni kosmicznej zelektryzowao cay wiat. Aczkolwiek by to triumf przede wszystkim w dziedzinie pokojowej - jednake wskazywa na przodownictwo radzieckie rwnie na polu midzykontynentalnych pociskw balistycznych, co

niezadugo miao znale dobitne potwierdzenie. W tym owietleniu data wydania ksiek Osgooda, Kissingera i Broydea i innych jest niezmiernie znamienna. Od tego momentu stao si nawet dla Pentagonu niewtpliwe, e skoczya si dla Stanw Zjednoczonych wszelka moliwo bezkarnego szantau atomowego; e kada prba zrealizowania takiego szantau spotka si natychmiast ze zdecydowanym druzgoccym odwetem. Teoretycy amerykascy uderzyli na alarm. Wielu z nich zaczo gosi, e wojna globalna staa si przedsiwziciem absurdalnym, stwarzajcym perspektyw oboplnego samobjstwa, wojn bez zwycizcw i zwycionych. Doszed do tego jeszcze jeden wany moment. Historia dwch ostatnich wojen wiatowych uczy nas, e kada globalna wojna XX wieku koczy si zjawiskiem, noszcym cechy historycznej prawidowoci; mianowicie wzrasta stan posiadania ustroju socjalistycznego i kurczy si sfera wadzy kapitau (cznie z utrat kolonii). Z prawidowoci tej wynika niezbicie, e nastpna globalna wojna wiatowa, rozegrana przy tym za pomoc broni masowego raenia, musiaaby nieuchronnie doprowadzi do ostatecznego upadku ustroju kapitalistycznego. W obecnym ukadzie si imperializm nie ma adnych szans zwycistwa w wojnie z obozem socjalistycznym - powiedzia pierwszy sekretarz PZPR, Wadysaw Gomuka, w swoim referacie pt. Zagadnienie wojny i pokoju, wygoszonym dn. 7 lipca 1960 r. na plenum KW PZPR w Katowicach. Uznanie tej prawidowoci jest, ze wzgldw oczywistych, najzupeniej nie do przyjcia dla rzdw krajw kapitalistycznych, a midzy innymi dla rzdu Stanw Zjednoczonych. Wydawaoby si na pozr, e jedynym logicznym wnioskiem i z perspektywy ogromnych zniszcze, jakie moe przynie nowa wojna, i ze zgubnych dla imperializmu jako ustroju skutkw ostatnich wojen, moe by tylko wykluczenie raz na zawsze wojny, jako rodka do regulowania midzynarodowych konfliktw politycznych. Wniosek prosty i jasny, stanowicy jednak absolutn sprzeczno z immanentn waciwoci imperializmu. Z tej sprzecznoci wanie powsta dylemat. Rozpoczy si wic poszukiwania nowej polityki i nowych pomysw strategicznych, ktre by pozwoliy na uniknicie globalnej, zgubnej w skutkach dla kapitalizmu, wojny - a ktre by z drugiej strony pozostawiy moliwo zbrojnego rozstrzygania konfliktw politycznych. Omawiana przez nas seria prac publicystw i pisarzy amerykaskich stanowi prb znalezienia rozwizania tego nierozwizalnego dylematu. Mona by j sformuowa nastpujco: Aktualny rozwj technicznych narzdzi wojny osign taki stopie, e wojna staje si przedsiwziciem zupenie nieopacalnym. Niemniej jednake my (imperialici) nie chcemy i nie moemy egzystowa w warunkach wykluczenia wojen. Stawiamy wic zadanie: wynale takie moliwoci, formy, procedery polityczne i wojskowe, aby jednak prowadzenie wojny byo moliwe, aby stworzy szanse zwycistwa, przy jednoczesnym wykluczeniu perspektyw wzajemnego, totalnego samobjstwa. Ostatecznie wic niezadowolenie z istniejcego stanu rzeczy; analiza historycznych, politycznych, ekonomicznych, psychologicznych i innych przyczyn, ktre doprowadziy do aktualnego ukadu si na niekorzy Stanw Zjednoczonych i ich ideologicznych partnerw; poszukiwanie recept, ktrych zastosowanie pozwolioby na odzyskanie takiej czy innej formy przewagi nad obozem socjalizmu; i wreszcie, poszukiwanie konkretnej odpowiedzi na rozwizanie zasadniczego dylematu, sformuowanego wyej pod postaci pytania - wszystko to stanowi wspln tematyk omawianego przez nas cyklu publicystyki Zachodu, a w szczeglnoci Stanw Zjednoczonych. Wszyscy za autorzy w ten czy inny sposb, w mniejszym lub wikszym stopniu - widz rozwizanie w zastosowaniu rnych form wojny ograniczonej.

Rada Programowa Biblioteki Wiedzy Wojskowej postanowia wyda - z niewielkimi jedynie skrtami i w ten sposb udostpni ogowi czytelnikw polskich jedn z pozycji omwionej literatury w przekonaniu, e zapoznanie si z pewnym bardzo charakterystycznym kierunkiem pogldw politycznych i strategicznych, jaki staje si powszechnym wrd pewnych rodowisk obozu kapitalistycznego, moe by - bez wzgldu na merytoryczn warto tego kierunku - bardzo interesujce, a jednoczenie wyjani wiele wydarze i zjawisk. Myl tu przede wszystkim o takich wydarzeniach i zjawiskach, w ktrych bez trudu mona si dopatrzy przygotowania do realizacji pogldw wyznawcw idei wojny ograniczonej. Spord kilku pozycji stojcych do wyboru Rada Programowa wybraa ksik generaa Gavina. Przyczyny takiego, a nie innego wyboru s nastpujce: 1. Ksiki Kissingera i Osgooda ukazay si ju na rynku ksigarskim, przetumaczone na jzyk rosyjski w Zwizku Radzieckim, wobec tego s ju i tak - w pewnym stopniu - dostpne dla czytelnika polskiego, a ju z ca pewnoci mog by dostpne dla czytelnikw szczeglnie tymi ksikami zainteresowanych. 2. Przebieg suby wojskowej generaa Gavina oraz wysokie stanowiska zajmowane przez niego w kierownictwie si zbrojnych Stanw Zjednoczonych pozwalaj przypuszcza, e przeprowadzona przez niego analiza oparta jest na gbokiej znajomoci zagadnienia oraz e wyraone przez niego pogldy i wnioski mog by blisze pogldw i wnioskw oficjalnych. 3. W ksice Gavina czytelnik polski odrni wyranie dwie odrbne czci, jakkolwiek autor wcale swojej ksiki w ten sposb nie dzieli. Niemniej jednak wystpuje w niej cz pierwsza, ktr nazwalibymy historyczn i poznawcz, oraz cz druga - koncepcyjna (czy te spekulacyjna). Wanie zawarto owej drugiej czci kae zaliczy ksik Gavina do cyklu literatury powstaej po 1957 roku, w poszukiwaniu rozwizania nierozwizalnego, a drczcego umysy imperialistw, dylematu wojennego. Wydaje si przy tym, e dla wielu czytelnikw szczeglnie interesujca i poyteczna (jako materia do szczegowych studiw) moe okaza si historyczna, poznawcza cz ksiki Gavina1. Std - oddanie do dyspozycji czytelnika ksiki Gavina speni jednoczenie dwa zadania. Przebieg suby wojskowej i studiw wojskowych generaa Gavina mona z atwoci odtworzy z treci ksiki. Chocia przedmowa nie ma za zadanie zastpowania recenzji czy te streszczenia ksiki - uwaamy za poyteczne syntetyczne przedstawienie na tym miejscu wycigu z ankiety personalnej generaa Gavina, w celu pogldowego uzasadnienia naszej oceny osoby autora jako bd co bd - autorytetu w sprawach, w ktrych zabiera gos2. Genera Gavin rozpocz sub wojskow w osiemnastym roku ycia jako szeregowiec w artylerii. Uzupeni swoje wyksztacenie oglne, zda egzamin do oficerskiej szkoy w West Point; po jej ukoczeniu zosta oficerem piechoty. Przez par lat dowodzi plutonem i kompani (w jak najbardziej lenych garnizonach). Musia si czym wyrni, poniewa jako kapitan zosta wykadowc taktyki w szkole oficerskiej. Na wasn prob zosta przeniesiony do wojsk desantowo-powietrznych. Trzeba go uwaa za dowiadczonego praktyka, poniewa przeszed wszystkie szczeble dowodzenia od kompanii piechoty spadochronowej do dywizji pow-des. wcznie. Bra udzia w desancie powietrznym na Sycylii i w Normandii oraz w bitwach ldowych na froncie zachodnim. Po wojnie by dowdc korpusu armijnego wojsk NATO w Niemieckiej Republice Federalnej. W paszczynie pracy
1 2

Nie jest to zreszt pierwsza ksika tego autora. W odrnieniu np. od b. czeskiego oficera w subie... portugalskiej, niejakiego Mikschego, ktrego dziea zyskay sobie, wprawdzie krtkotrwa, ale zgoa nie uzasadnian popularno.

sztabowej: ukoczy Szko Sztabu i Dowodzenia w Forcie Leavenworth, by doradc Eisenhowera do spraw operacji desantowo-powietrznych. Po wojnie piastowa kolejno funkcje przewodniczcego Komitetu Powietrzno-Desantowego Wojsk Ldowych, czonka Grupy Oceny Jakoci Uzbrojenia, pomocnika szefa sztabu Dep. Wojsk Ldowych do spraw planowania i operacji, wreszcie - szefa Zarzdu Naukowo-Dowiadczalnego Departamentu Wojsk Ldowych. * Ksika generaa Gavina odznacza si trafnym i jasnym formuowaniem myli i co najmniej pozorn (a dlaczego pozorn, wyjani si w dalszym cigu) konsekwencj w przeprowadzaniu analizy, dowodu i wycigania wnioskw. A poniewa istnieje pewne prawo psychologiczne polegajce na tym, e ludzie na og skonni s do przyjmowania za suszne twierdze dobrze sformuowanych i gadko wypowiedzianych, bez wzgldu na ich suszno merytoryczn3, zachodzi konieczno zwrcenia uwagi czytelnika na fakt o znaczeniu zupenie zasadniczym. Chodzi mianowicie o to, e podstawowe, fundamentalne zaoenie, stanowice punkt wyjciowy i baz caego rozumowania Gavina jest absolutnie faszywe, nie zgodne z rzeczywistoci, wiadomie kamliwe. A wobec tego cae rozumowanie przeprowadzone pozornie w jak najbardziej logiczny i konsekwentny sposb oraz jak najlepiej sformuowane - po prostu nie moe doprowadzi do prawdziwych i susznych wnioskw. Tak wynika z elementarnej logiki. Owo kamliwe zaoenie nie zostao skonstruowane przez gen. Gavina. Zarzut opierania rozumowania na kamliwym zaoeniu dotyczy nie tylko Gavina; dotyczy nie tylko caego jednolitego cyklu tej publicystyki, do ktrej naley ksika Gavina. Jest to kamliwe zaoenie, skonstruowane przed wielu laty, jeszcze za czasw administracji Trumana, jak najbardziej wiadomie i celowo i stanowice fundament caego kompleksu dziaalnoci politycznej, wojskowej, ekonomicznej itd. k rzdzcych Stanw Zjednoczonych i ich najbardziej aktywnych sojusznikw. Zaoeniem tym jest teza o agresji zbrojnej, zagraajcej krajom kapitalistycznym, w kadej chwili i permanentnie, ze strony obozu socjalizmu, a przede wszystkim ze strony Zwizku Radzieckiego. Obalanie tej jawnie kamliwej tezy, jak rwnie wykazywanie przyczyn jej skonstruowania, upartego podtrzymywania i cigego wznawiania, zarwno na uytek zagraniczny, jak i wewntrzny - uwaam za zbyteczne; byoby to, w stosunku do czytelnika polskiego, po prostu wywaaniem drzwi ju od dawna szeroko otwartych, w szczeglnoci po takich faktach historycznych, jak zakoczony w sierpniu 1960 r. proces Powersa, pilota szpiegowskiego samolotu U2 - i zreszt bardzo wielu innych. Jeeli chodzi o reprezentatywny dla caego naszego obozu polski punkt widzenia na zagadnienie wojny i pokoju, to zosta on w sposb peny przedstawiony we wspomnianym ju referacie pierwszego sekretarza PZPR na plenum KW PZPR w Katowicach. Przyjcie (obojtnie, z dobr czy z wiar) faszywego punktu wyjciowego rozumowania pociga za sob - rwnie i dla Gavina - nieuniknione konsekwencje. Pragnc doj od faszywego zaoenia do jakich prawdopodobnych, moliwych do realnego przyjcia wnioskw Gavin stosuje - rwnie powszechnie przyjt w jego sferze - metod wczania pomidzy zaoenie wyjciowe a kocowe wnioski caego szeregu rwnie nieprawdziwych szablonw, ukutych na ten uytek przez oficjaln propagand administracji i wykorzystanych nie tylko przez Gavina. Taka interpolacja mniej i bardziej

Czego przeciwiestwem jest powszechna skonno do apriorycznego kwestionowania twierdze merytorycznie susznych, ale niezrcznie i zawile sformuowanych.

faszywych przesanek ma prawdopodobnie oddziaywa na kocowy wynik wedug logicznego wzoru negowania negacji wzgldnie matematycznego mnoenia minusa przez minus. Zwracam tu uwag czytelnika na niektre z tych propagandowych szablonw, jako na interesujcy przykad oficjalnej hipokryzji. W pierwszym rzdzie gsto uywa si szablonu, ktry nazwabym neomesjanizmem amerykaskim, wyraajcym gbokie przekonanie, jakoby opatrzno powierzya Stanom Zjednoczonym przewodnictwo fizyczne i duchowe w dziele obrony wiata przed komunizmem. Stany Zjednoczone odczuwaj to fhrerowskie zadanie historyczne jako ciki obowizek wobec ludzkoci, obarczajcy je ogromn odpowiedzialnoci i kosztami. Kierownicze osobistoci wznosz jednak wzrok ku niebu i z poddaniem gotowe s przyj na swe barki ten ciar; nie dostrzegaj przy tym, jak gdzie daleko, w nizinach niejeden z przymusowych podopiecznych wszelkimi siami stara si uwolni od ich przewodnictwa. Nastpny szablon do cile wie si z poprzednim. Miujce pokj Stany Zjednoczone wolayby raczej nie miesza si do spraw rozlegego wiata, s jednak do tego zmuszone nakazami kategorii moralnej; liczne zobowizania i ukady (NATO, SEATO itd.) wymagaj bowiem od Stanw Zjednoczonych wypenienia zobowiza. Caa historia brzmi tak, jak gdyby nieszczsne Stany Zjednoczone zostay si i podstpem wcignite do NATO, SEATO i innych paktw wojskowych i obecnie musz pi piwo, ktre kto inny nawarzy. Z tej dziedziny np. zdanie Filipiny stanowi pomnik naszej (Stanw Zjednoczonych - F. S.) wielkodusznoci i powicenia dla ideaw wolnoci... - stanowi pomnik niezwykej wprost hipokryzji, poczonej z utrat poczucia rzeczywistoci, a moe nawet humoru. * Cae to poprzednie wyjanienie dotyczy gwnie (ale nie wycznie) tej czci ksiki, ktr nazwaem spekulatywn, to jest tych rozdziaw, w ktrych autor analizuje przyczyny utracenia przez Stany Zjednoczone (przez Zachd) przewagi militarnej, w ktrych wypowiada swj pogld na aspekt wojny ograniczonej, na stosunek zachodzcy pomidzy przygotowaniem si zbrojnych do wojny totalnej i do wojny ograniczonej, na przewartociowanie dotychczasowych poj strategii i taktyki4, na przewartociowanie pojcia teatrw dziaa wojennych i wczenie przestrzeni midzyplanetarnej jako nowego teatru dziaa wojennych, wreszcie wysuwa konkretne propozycje dotyczce strategicznego ugrupowania si zbrojnych Zachodu, organizacji dowodzenia wedug klucza funkcjonalnego, roli, tendencji rozwojowych i struktury organizacyjnej si zbrojnych - wszystko to na tle wasnego pogldu na prawdopodobny charakter przyszej wojny. Spekulatywna cz ksiki spenia jednak jednoczenie w pewnym stopniu zadanie rda poznawczego. Autor polemizuje bowiem z innymi autorami Zachodu nad niektrymi z wymienionych tematw (w szczeglnoci za nad interpretacj pojcia wojna ograniczona). Przeczytanie ksiki daje wic w wyniku nie tylko zapoznanie si z indywidualnymi mylami generaa Gavina, ale pozwala na zdobycie pewnej sumy wiadomoci np., do studium na temat: pogldy Zachodu na zagadnienie wojny ograniczonej. W czci historyczno-poznawczej ksiki znajduj si rwnie elementy stanowice podstaw do rozwijania rozwaa o charakterze spekulatywnym; ujta przez autora w formie pamitnika, obejmuje ona bogaty materia, ktry nazwabym przyczynkami do studiw na wiele tematw; niektre z nich zainteresuj przede wszystkim wojskowego, inne - psychologa, socjologa i polityka.

Wojskowe sownictwo amerykaskie nie zna - jak wiadomo - pojcia operacji (sztuki operacyjnej).

Wymieniam przykadowo kilka wyranie wystpujcych w ksice Gavina tematw, pord ktrych mona odnale wspomniane przyczynki. Zagadnienie wojsk powietrzno-desantowych potraktowane przez autora do obszernie i ciekawie tworzy poniekd cay kompleks tematw szczegowych, mogcych stanowi kanw do rozwaa nie tylko nad spraw cile wojsk powietrzno-desantowych. Mona tu wyodrbni problemy takie jak: Geneza powstania amerykaskich wojsk powietrzno-desantowych; historia powstania tych wojsk w czasie II wojny wiatowej; metody ich organizacji i szkolenia; historyczne przykady operacyjnego uycia i taktycznego dziaania anglosaskich dywizji powietrzno-desantowych w kampanii sycylijskiej i zachodnioeuropejskiej; perspektywy rozwojowe wojsk powietrzno-desantowych. Studiowanie tej problematyki uatwi czytelnikowi nastpujce komentarze. Przede wszystkim sprawa generalna - nie mona w adnym razie traktowa tez wygoszonych przez Gavina ani jako niewtpliwej prawdy obiektywnej, ani (koniecznie) jako wyrazu oficjalnych pogldw wojskowych k rzdzcych Stanw Zjednoczonych, ale raczej jako indywidualny i specyficzny pogld autora. Jedn z przyczyn takiej oceny pogldw generaa Gavina jest jego wyranie emocjonalny stosunek do omawianego tematu, usprawiedliwiony faktem, e by on jednym z twrcw i entuzjastw amerykaskich wojsk powietrzno-desantowych, uczestnikiem i dowdc wielu desantw bojowych. Nie bdziemy si wic dziwi (ale bdziemy o tym pamita), e Gavin z reguy przecenia wpyw oddziaywania desantw powietrznych na cao operacji. Uwaga ta dotyczy przede wszystkim - ale nie wycznie - desantu na Sycylii. Due wtpliwoci wzbudza owietlenie przez Gavina genezy decyzji powoania do ycia amerykaskich wojsk powietrzno-desantowych, w szczeglnoci w zestawieniu z analiz rzeczywistego uycia tych wojsk w kampaniach 1943-1945 roku. Wedug rozeznania Gavina decyzja ta zrodzia si z chci wygrania z hitlerowcami wycigu w dziedzinie operacyjnej ruchliwoci i szybkoci, a tym samym zapewnienia sobie jakociowej przewagi manewrowej nad nieprzyjacielem na przyszych teatrach dziaa wojennych. Tymczasem analiza rzeczywistych przypadkw uycia i dziaania anglosaskich wojsk powietrznodesantowych wskazuje na to, e albo o takim zaoeniu zapomniano, albo e nie umiano teoretycznego zaoenia zastosowa w praktyce, albo - raczej - e takiego zaoenia wcale nie byo. adna bowiem ze znanych nam operacji powietrzno-desantowych (z jednym wyjtkiem) nie posiada rozmachu operacyjnego, nie stanowi przykadu denia do decydujcego oskrzydlenia operacyjnego w trzecim wymiarze, przy wspdziaaniu i w ramach armii polowych. Wspomniany wyjtek, wykazujcy cechy znacznego rozmachu operacyjnego, poczonego z takim samym stopniem niezrcznoci w montau operacji, widzimy jedynie w bitwie pod Arnhem, zakoczonej - jak wiadomo, cakowitym pogromem 1 brytyjskiej dywizji powietrzno-desantowej, a w ogle nieosigniciem celu operacji. Obserwujemy za to co najmniej kilka nie wykorzystanych sytuacji operacyjnych, takich, w ktrych masowe uycie dywizji powietrzno-desantowych w ramach manewru grup armii ldowych musiaoby w decydujcy sposb wpyn na rozgromienie nieprzyjaciela, na losy operacji, a nawet wojny. Nie uyto np. dywizji spadochronowych ani do ostatecznego zamknicia kota Falaise, ani do odcicia

przepraw na Sekwanie, ani do uchwycenia - przed czoem nacierajcych armii polowych przyczkw na wielkich rzekach (Moza, Ren, Wezera) i na umocnionych rubieach.5 Przeciwnie, stwierdzamy, e wanie amerykaskie (bo nieangielskie) drogocenne dywizje spadochronowe caymi tygodniami walczyy w roli zwykej piechoty, tj. w roli, do ktrej ani nie byy przeznaczone, ani wobec tego przygotowane pod wgldem uzbrojenia, siy, form organizacyjnych. Liczne konkretne przykady (Normandia, przeciwnatarcie Modela w Ardenach, walki nad ab) stanowi antytez interpretacji generaa Gavina. Podobnie interesujce s inne tematy dziau poznawczego; trzeba np. zwrci uwag na krytyk organizacji najwyszych wadz wojskowych, omwienie metod i procedury dziaania poszczeglnych ogniw, powizania i wspzalenoci wadz wojskowych i politycznych. Jak si czytelnik przekona, genera Gavin nie jest zadowolony z wielu stron i z wielu szczegw struktury organizacyjnej oraz z metod pracy najwyszych wadz wojskowych swego kraju. Trzeba tu zwrci uwag na pewn enuncjacj generaa Gavina. Dotyczy ona zagadnienia, ktre jest dla nas zupenie jasne, znane i oczywiste, jako immanentna waciwo ustroju kapitalistycznego, w szczeglnoci za ustroju kapitalistycznego, ktry tak jak w Stanach Zjednoczonych - znajduje si od dawna w fazie imperializmu. Rzadko jednak mona przeczyta w literaturze i prasie wiata kapitalistycznego tak szczere owietlenie sprawy, gdy usiuje on sprostowa opini o szkodliwej dla rozwoju potencjau wojennego ostrej konkurencji i braku wsppracy pomidzy trzema rodzajami si zbrojnych Stanw Zjednoczonych (a ponadto i czwartym skadnikiem - Korpusem Piechoty Morskiej). Ot - mwi Gavin - opinia ta jest zupenie faszywa. Wojska ldowe, marynarka wojenna, lotnictwo i piechota morska wsppracuj ze sob w jak najwikszej zgodzie i harmonii. Wszystkie objawy rzekomego braku wspdziaania powstaj z winy przedstawicieli wielkiego przemysu, ktrych egoistyczne postulaty maj dominujcy wpyw na postanowienia czynnikw ostatecznie decydujcych. Zjawisko to jest niezmiernie szkodliwe, wpywa na rozproszenie wysiku, zahamowanie postpu, na oglne obnienie wartoci amerykaskich sit zbrojnych. Trzeba przyzna, e genera Gavin jak najbardziej trafnie oceni fakt istnienia tego zjawiska, szkodliwego dla rozwoju si zbrojnych - i nie tylko si zbrojnych. Ale - po pierwsze: genera Gavin poszukuje rodkw na uzdrowienie tej sytuacji poprzez tak czy inn zmian struktury organizacyjnej naczelnych wadz wojskowych Stanw Zjednoczonych. My za wiemy bez adnej wtpliwoci, e na wykryt przez Gavina chorob istnieje tylko i wycznie jedno lekarstwo - zmiana ustroju. Tej prawdy genera Gavin albo nie rozumie, albo nie chce powiedzie, albo nie moe powiedzie. Po drugie: najzupeniej niesuszny jest punkt wyjciowych rozwaa generaa Gavina i jego twierdzenie o rzekomej harmonii i wsppracy istniejcej pomidzy trzema rodzajami si zbrojnych Stanw Zjednoczonych. Uwane i systematyczne studiowanie prasy wojskowej Zachodu wskazuje na co wrcz przeciwnego, co, co by mona lapidarnie streci tak: trzy rodzaje si zbrojnych Stanw Zjednoczonych pozostaj pomidzy sob w stosunku ostrej konkurencji, a przedstawiciele wielkiego przemysu rwnie oddziaywaj ujemnie niezalenie i na wasn rk.

Dla cisoci naley zaznaczy, e marszaek Montgomery (a wic nie-Amerykanin) uy dywizji powietrznodesantowych przy forsowaniu Renu pod Wesel. Dywizje te jednak zostay zrzucone ju po uchwyceniu przez piechot zachodniego brzegu rzeki, a ponadto bardzo pytko.

Tak na przykad dua cz wspomnianej ksiki Kissingera powicona jest krytyce konkurencji midzy poszczeglnymi rodzajami si zbrojnych Stanw Zjednoczonych, zacitej walce o budet, dublowaniu wysikw zbrojnych i w konsekwencji - brakowi wsplnej, uzgodnionej doktryny wojskowej. Podobnie wiksza cz wspomnianej ksiki gen. M. Taylora powicona jest historii sporw i konfliktw midzy poszczeglnymi rodzajami si zbrojnych, ostrej walki resortu wojsk ldowych przeciwko majoryzowaniu go przez lotnictwo i marynark wojenn. Nawiasem mwic wielki przemys nie obrazi si na generaa Gavina za jego enuncjacje; po przejciu generaa w stan spoczynku zapewni mu tzw. kawaek chleba. Genera w stanie spoczynku Gavin jest dzisiaj prezesem koncernu Artur D. Little w Cambridge, Massachusetts. Przypadek generaa Gavina naley do reguy. Obejmowanie przez generaw po opuszczeniu przez nich suby staej kierowniczych stanowisk (wzgldnie lukratywnych synekur) w wielkim przemyle stanowi zjawisko nagminne w Stanach Zjednoczonych. Trzeba przyzna, e zjawisko to skania do refleksji! Gen. Bryg. Franciszek SKIBISKI

Przedmowa
Staraem si by realist, gdy w ksice tej rozpatrywaem nasz sytuacj w przeszoci, w chwili obecnej i gdy prbowaem wybiec myl w przyszo. Staraem si unikn przytaczania nazwisk i wytykania win, gdy wszyscy, ze mn wcznie, jestemy odpowiedzialni za nasz obecn sytuacj. Ponadto nie czas na wytykanie win; w tej chwili musimy zewrze szeregi i zjednoczeni stawi czoo grocemu nam niebezpieczestwu. Tam jednak, gdzie wystpiy wyrane braki w naszej strukturze organizacyjnej i oczywiste niedocignicia w naszej polityce obrony, staraem si je wskaza. Jedynie w ten sposb bowiem moemy rozpocz napraw i przygotowa si do wikszych zada w przyszoci. W cigu ubiegych dziesiciu lat, jako czonek Komisji Oceny Jakoci Uzbrojenia w Sztabie Departamentu Wojsk Ldowych, byem cile zwizany z rozwojem naszej polityki obrony narodowej i z badaniami w dziedzinie innowacji taktycznych w formacjach polowych. W tym czasie napisaem szereg ksiek i artykuw - Airborne Warfare, Tactical Use of Nuclear Weapons, Cavalry and I Dont Mean Horses, Pushbutton Warfare, Why Missiles itd. Omawiay one poszczeglne problemy obrony narodowej, lecz w caoci nigdy to zagadnienie nie zostao rozpatrzone. W tej ksice wanie zamierzam omwi problem obrony narodowej w caoci oraz rol wszystkich rodzajw si zbrojnych i instytucji zajmujcych si sprawami obrony i ich kontrol w erze przestrzeni midzyplanetarnej. Jest to trudne zadanie i by moe dobre jego wykonanie przekracza moliwoci jednego czowieka. Niemniej musi to by zrobione. Temat wojny i pokoju jest jak gra lodowa, ktrej wiksza cz pozostaje ukryta - ze wzgldw bezpieczestwa nie moe on by cakowicie ujawniony publicznoci. Niniejsza ksika oparta jest wic na tej czstce informacji, ktr mona poda do wiadomoci ogu. Mog jednak stwierdzi z ca stanowczoci, e materia, ktrym ze wzgldw bezpieczestwa nie moemy si posugiwa, jedynie wzmocniby gwne tezy tej ksiki. My, Amerykanie, musimy powici wicej uwagi problemowi utrzymania si przy yciu jako nard. Musimy te nauczy si myle o Ziemi jako o caoci taktycznej, o przestrzeni midzyplanetarnej za jako o najbliszym wielkim problemie strategicznym: przestrze midzyplanetarna a myl ludzka. Ksika ta jest skromn tego prb.

auj tylko jednego, e nie miaem wicej czasu na jej napisanie. Zajmowaa ona w znacznej mierze m myl przez ostatnich kilka lat, a bez przerwy absorbowaa mnie w cigu ubiegych kilku miesicy. Jeli zdoa przyczyni si ona do obrony mego kraju i Zachodu - trud woony opaci si sowicie. Wellesley Hills, czerwiec 1958. James M. Gavin

Rozdzia I Najbardziej znamienne wydarzenie naszych czasw


Dzie 13 grudnia 1957 roku by w Waszyngtonie zimny i wietrzny. Gdy w pne popoudnie patrzyem przez okno mego biura, Arlington National Cemetery6 by ledwo widoczny poprzez wirujce patki niegu. Takiego samego dnia 82 dywizja powietrznodesantowa rozpocza swe przeciwnatarcie w bitwie pod Bulge. Na cianie mego gabinetu wisiaa fotografia onierza biorcego udzia w tej bitwie. Bieg on naprzd, majc na sobie niewielki ekwipunek i trzymajc w jednej rce pistolet maszynowy, w drugiej magazynki z amunicj. By to dla niego moment samotnoci. onierz wiedzia, e to, co robi, musi by zrobione, i robi to, bdc przy tym zdany na samego siebie. Czuem si w tej chwili tak samo, jak on musia si czu, gdy oczekiwaem kadej chwili telefonu wzywajcego mnie do stawienia si przed komisj Kongresu badajc nasz gotowo w dziedzinie pociskw balistycznych i satelitw. Przez ostatnie cztery lata byem cile zwizany z pracami nad realizacj naszego programu w tej dziedzinie. Doskonale orientowaem si w tym, co zrobilimy, i zdawaem sobie spraw z tego, co powinnimy byli zrobi. Leao w interesie narodowym, bymy byli uczciwi wobec siebie i szczerzy wobec Kongresu. W wspzawodnictwie technicznym ze Zwizkiem Radzieckim stawk bya egzystencja naszego narodu. Wiedziaem, e ryzyko otwartego postawienia sprawy byo wielkie i stawka bya wysoka; jeli jednak w tej sprawie w pewnym sensie nie byo odwrotu, ze wzgldu na problem tym bardziej nie naleao tego ryzyka unika. Zadzwoni telefon. Komisja oczekiwaa mnie na Kapitolu. Wezwaem mego koleg, generaa majora Jacka Daleya, by mi towarzyszy. Przypominam sobie teraz, e idc przez hall, powiedziaem mu: Jack, to jest zupenie tak, jak gdybymy szli do walki. Zrobilimy rachunek sumienia w poszukiwaniu odpowiedzi na nasze problemy, poczynilimy wszystkie przygotowania; teraz wstpujemy w szranki. * Urodzilicie si, by by wolnymi. Urodzilicie si take z obowizkiem przyczynienia si do naszej wsplnej obrony. Jak dugo bowiem lad chciwoci istnieje w sercach ludzkich, tak dugo bdzie istniaa potrzeba obrony ludzi i istniejcych instytucji. Celem tej ksiki jest wanie wejrzenie w sprawy tej obrony. Poniewa spdziem ponad trzydzieci lat w armii Stanw Zjednoczonych, w tym dwadziecia na poszukiwaniu innowacji taktycznych i rozwijaniu doktryny taktycznej, chciabym sign do tego dowiadczenia. Jak to zwykle bywa z wikszoci chopcw, wyrosem yjc dniem jutrzejszym. ycie i wspzawodnictwo nauczyy mnie wczenie koniecznoci przewidywania przyszych wydarze. Pniej przekonaem si w walce, e nawet wasna egzystencja zaley od zdolnoci ich przewidywania. I tak samo jak ycie jednostki, ycie
6

Cmentarz pastwowy Arlington, na ktrym znajduje si grb nieznanego onierza amerykaskiego (przyp. tum,.).

caego narodu zaley od jego zdolnoci przewidywania problemw przyszoci. aden nard nie korzysta ju z luksusu tarczy, jak daje przestrze lub czas. S to wanie rzeczy, o ktrych chciabym pisa i czynic to, chciabym rwnoczenie da konkretne zalecenia w zwizanych z tym dziedzinach taktyki, strategii i organizacji. Okresem najwikszej doniosoci jest Dekada Decyzji - 1955-1965. Mino ju blisko trzy lata tej dekady. Jej znaczenie ujawnio si po raz pierwszy, gdy Zwizek Radziecki ukaza w sposb zaskakujco jasny swe osignicia w dziedzinie pociskw balistycznych, broni jdrowej i samolotw odrzutowych - co najmniej kilka lat wczeniej od Zachodu. W pocztkach tej dekady zgodzilimy si na podjcie programu budowy satelitw, jako wkadu naszego narodu do prac zwizanych z Midzynarodowym Rokiem Geofizycznym, ktry mia zakoczy si 31 grudnia 1958 roku. Nasze zobowizanie oparte byo na zupenie nowym programie, nazwanym optymistycznie Vanguard7. By to w najlepszym razie program marginesowy i dawa ma gwarancj, e bdziemy pierwsi w przestrzeni midzyplanetarnej. W swoim czasie w memorandum zoonym pomocnikowi ministra obrony do spraw bada naukowych zostao podkrelone ryzyko szkd psychologicznych, jakie poniesiemy, w razie gdyby Zwizek Radziecki mia pierwszy wyrzuci satelit; jednak ten aspekt zagadnienia zbagatelizowano. Nawet po wyrzuceniu Sputnika I czynniki rzdowe uwaay, e nie ma to wielkiego znaczenia. Ale opinia publiczna i cay wiat byy innego zdania, jak to wykazaa powszechna reakcja w roku 1955, kiedy zatwierdzono program Vanguard i zapada decyzja nierozpoczynania programu IRBM8 ze wzgldu na zwizane z nim koszty. Pierwsze lata tej dekady byy okresem, w ktrym potwierdzilimy ponownie nasze zaufanie do potnego odwetu, chocia byy ju pewne oznaki, e zaczynamy wtpi w jego adekwatno. Klski w Indochinach, Quemoy i Matsu oraz Wgry i Suez zdaway si mie zwizek ze strategi opart na systemie jednej tylko broni. I ostatecznie, gdy pociski balistyczne stay si rzeczywistoci, a zwizane z nimi niebezpieczestwa nabray realnych ksztatw, propozycja zbadania moliwoci skonstruowania pocisku balistycznego przeciwko pociskowi balistycznemu, pocisku majcego osoni nasz kraj przed atakiem pociskami balistycznymi, spotkaa si ze sceptycyzmem i zostaa odrzucona jako nie warta prby. Obecnie, po upywie kilku lat, wikszo dobrze poinformowanych ludzi zgadza si, e Zwizek Radziecki wyprzedzi nas pod wzgldem technicznym, a niektrzy uwaaj, e wyprzedzi nas rwnie pod wzgldem wojskowym. Osobicie podzielam ich zdanie i uwaam, e zarwno szeroki wachlarz moliwoci Zwizku Radzieckiego, jak i jego specyficzna sia w wielu dziedzinach stawiaj go w pozycji wyranej przewagi. W konsekwencji ZSRR ma obecnie inicjatyw i wymanewrowuje nas w dalszym cigu na polu dyplomatycznym i strategicznym. Jest to rozwaanie, ktre otrzewia. Niemniej dysponujemy znacznymi zasobami, a duch nasz, jeli nawet daleki od wzlotw, jest przynajmniej silny. Mamy wszelkie moliwoci poczynienia krokw dla zaradzenia powstaej sytuacji, jeli tylko zechcemy to uczyni. Przede wszystkim jednak musimy by uczciwi sami wobec siebie w ocenie naszych sabych i silnych stron, w stosunku do sabych i silnych stron ZSRR. Jestemy na przykad opnieni w dziedzinie pociskw balistycznych. Na czym polega, cile biorc, to opnienie? Jakie jest jego znaczenie? Opnienie w dziedzinie pociskw balistycznych w okresie, w ktry obecnie wkraczamy, polega na tym, e nasze moliwoci zaczepne i obronne przy pomocy tej broni ustpuj tak dalece
7 8

Vanguard (ang.) - awangarda, stra przednia (przyp. tum,.). Wielkie pociski balistycznie s podzielone na trzy kategorie: ICBM (Intercontinental Ballistic Missile) midzykontynentalny pocisk balistyczny, zasig 1500-5500 mil; IRBM (Intermediate Range Ballistic Missile) - pocisk balistyczny dalekiego zasigu, zasig 450-1500 mil; MRBM (Mid-Range Ballistic Missile) - pocisk balistyczny redniego zasigu, zasig 200-750 mil.

analogicznym moliwociom Zwizku Radzieckiego, e stawiaj nas w pooeniu wielce niebezpiecznym. Ilustruje to ukad si pomidzy Stanami Zjednoczonymi i ZSRR w dziedzinie bombowcw z zaog, midzykontynentalnych pociskw balistycznych (ICBM) i pociskw przeciwko pociskom balistycznym. Przez dobrych par lat bombowiec z zaog by podstaw naszej polityki opartej na odwecie. Zakadalimy przy tym, e by on rwnie gwn broni uderzeniow Zwizku Radzieckiego. Obecnie jednak bombowiec z zaog ju wkrtce stanie si przestarzay. Nastpi to z chwil, gdy armie zostan wyposaone w znaczn liczb pociskw balistycznych ziemia-powietrze z gowicami atomowymi. Jest wane, bymy zdali sobie spraw, e to wanie okrela termin wyjcia z uycia bombowca z zaog nastpi to wwczas, gdy bd mogy by uyte przeciwko niemu skuteczne atomowe pociski balistyczne ziemia-powietrze, a nie wtedy, gdy kada ze stron bdzie miaa midzykontynentalne pociski balistyczne, ktrymi mogaby zastpi te bombowce. Midzykontynentalny pocisk balistyczny jest nie przyczyn, lecz konsekwencj wyjcia z uycia bombowca z zaog. Pociski balistyczne ziemia-powietrze, zaopatrywane w gowice o wielkiej sile wybuchowej i mogce lepiej speni zadania kadego bombowca z zaog, istniej ju od pewnego czasu i skazuj na nieuniknion zagad bombowce z zaog. Nasz pierwszy pocisk balistyczny ziemia-powietrze, Nike Hercules, zaopatrzony w sprawnie dziaajc gowic atomow, jest obecnie gotw. Pocisk ten bdzie niezwykle skuteczny przeciwko kademu bombowcowi i w poczeniu z pociskiem balistycznym maej wysokoci Hawk spowoduje gwatowne zmniejszenie si skutecznoci bombowca z zaog i to tak dalece, e faktycznie stanie si on cakowicie bezuyteczny. O radzieckich pociskach balistycznych ziemia-powietrze wiemy daleko mniej. Pociski te pokazano na defiladzie w czterdziest rocznic Rewolucji Padziernikowej w Moskwie w dniu 7 listopada 1957 roku. Miay one znaczne wymiary, byy ruchliwe i mogy unie gowice atomowe. Nie ulega wtpliwoci, e Rosjanie posiadaj je w iloci pozwalajcej na ich praktyczne uycie. Co do opinii o ich skutecznoci Pan Chruszczow w udzielonym Panu Restonowi z New York Times wywiadzie, ktry pojawi si w tym dzienniku w pocztkach padziernika 1957 roku, powiedzia: Bombowcom brakuje zarwno wysokoci, jak szybkoci do nowoczesnej walki, a poza tym s one wraliwe na atak rakietami. W tym samym te dzienniku w dniu 16 listopada podano, e powiedzia on jeszcze: Wbrew temu, co mwi oficjalne osobistoci amerykaskie, bombowce s bez wartoci w porwnaniu z rakietami. Ile bombowcw moe si przedosta nad cel i zrzuci bomby wodorowe? Przypisywano mu pniej take uwag, e bombowce nale ju do zabytkw muzealnych. Jeli w wypowiedzi tej Chruszczw raczej da si ponie temperamentowi, jest to zrozumiae. Niemniej wikszo uczonych zgadza si, e obecnie ju wyranie zblia si zmierzch bombowca z zaog. Jest wic jasne, e polityka oparta na masowym odwecie przy uyciu bombowcw z zaog bdzie wymagaa rewizji bd te bdziemy musieli wzmc produkcj pociskw balistycznych tak, by mie wkrtce cay arsena gotowych do uycia ruchliwych zespow pociskw balistycznych dalekiego zasigu i midzykontynentalnych. Zbadajmy teraz na podstawie ograniczonych informacji, udostpnionych publicznoci, jakie miejsce zajmujemy w wycigu w dziedzinie midzykontynentalnych pociskw balistycznych. Skadajc zeznania przed Komisj Johnsona w listopadzie 1957 roku, dr Edward Teller w odpowiedzi na pytanie, czy Rosjanie maj, czy te nie maj midzykontynentalnego pocisku balistycznego, stwierdzi: C, z pewnoci tego nie wiem, lecz chciabym przypomnie ich (Rosjan) owiadczenie, i maj t bro. S wszelkie dane, by wierzy, e j posiadaj i e przesza ona co najmniej stadium opracowania konstrukcyjnego i prb.

Skadajc zeznania przed t sam komisj miesic pniej, dr Werner von Braun na pytanie, czy Rosjanie mogliby zrzuci gowic wodorow na miasto Waszyngton, odpowiedzia: Myl, e tak. Tak, sir. 23 stycznia 1958 roku genera Dwight Beach z wojsk ldowych stwierdzi, e Zwizek Radziecki moe rozpocz produkcj midzykontynentalnych pociskw balistycznych w lipcu 1958 roku, chocia w bardzo ograniczonym zakresie. Z programu midzykontynentalnych pociskw balistycznych (ICBM) Stanw Zjednoczonych mao faktw zostao podanych do wiadomoci publicznej, jest jednak rzecz oglnie wiadom, e trzeba kilku lat, zanim bdziemy mieli mono produkcji midzykontynentalnego pocisku balistycznego w skali o jakimkolwiek znaczeniu. Nasuwa to myl, e wkraczamy obecnie w okres opnienia w dziedzinie pociskw balistycznych i e w tym okresie Zwizek Radziecki bdzie dysponowa stale wzrastajc si uderzeniow w dziedzinie midzykontynentalnych pociskw balistycznych (ICBM), ktrej nie bdziemy w stanie dorwna przez kilka lat. W ten sposb nasz odwet za pomoc pociskw balistycznych bdzie raczej bez znaczenia - wyjwszy pociski balistyczne o mniejszym zasigu, 450-1500 mil (IRBM), ktre bdziemy w stanie rozwin i utrzyma na obcej ziemi lub na obcych wodach. Rwnie i w produkcji pociskw balistycznych o tym zasigu pozostaniemy powanie w tyle za Zwizkiem Radzieckim. ZSRR ma obecnie pociski balistyczne o zasigu 700 i 1200 mil i jego groba w czasie kryzysu sueskiego nie bya czcz przechwak. Wystpujc przed radiem kolumbijskim 10 grudnia 1956 roku, C. Douglas Dillon, wczesny ambasador Stanw Zjednoczonych we Francji, powiedzia zupenie wyranie, e jego zdaniem wanie groba radziecka przekrelia brytyjsko-francuskie plany przeprowadzenia do koca operacji sueskiej. Jeli to jest prawda, w takim razie bya to dyplomacja pociskw balistycznych w najczystszej formie i bdziemy naraeni na ni w coraz wikszym stopniu w miar coraz dalszego wkraczania w okres opnienia w dziedzinie pociskw balistycznych. Istnieje rwnie drugi wany czynnik w tym rwnaniu pociskw balistycznych: pocisk przeciwko midzykontynentalnemu pociskowi balistycznemu lub pocisk przeciwko pociskowi balistycznemu w ogle. Skadajc wyjanienia przed komisj wojskow Kongresu w dniu 22 stycznia 1958 roku, genera major John P. Daley z wojsk ldowych owiadczy: Reasumujc moje uwagi na temat Nike-Zeus (pocisk balistyczny wojsk ldowych przeciwko midzykontynentalnemu pociskowi balistycznemu), musz podkreli, e rozwj Zeusa jest spraw najpilniejsz; sdzimy rwnie, e do 1962 roku nasze moliwoci dziaania przeciwko pociskom balistycznym powanie wzrosn, jeli prace nad jego rozwojem zostan przyspieszone. Tak wic nie bdziemy mieli rwnie przez pewn ilo lat pocisku balistycznego do obrony przed atakiem pociskw balistycznych. Oto sytuacja, ktr musimy otwarcie uzna; powinnimy przy tym zdawa sobie spraw, e ten brak rwnowagi bdzie przez cay okres jego trwania korzystny dla Zwizku Radzieckiego. Jak dugo on si przecignie? Co najmniej trzy, a najprawdopodobniej pi lat. Zaley to cakowicie od wysiku, na jaki si zdobdziemy, by go zmniejszy. Zwizek Radziecki ujawni ju intencje zwikszenia obecnej przewagi nad nami. Oczekuje nas ciki wysiek i adne lukrowane zapewnienia o naszej wyszoci nic nam nie pomog. Pomoe nam jedynie cika praca i odwaga. Interesujcy jest brytyjski pogld na t sytuacj. Ostatnio The New Statesman stwierdzi: Sprawozdanie Gaithera ujawnio, e pomimo wszelkich wysikw, jakie Ameryka moe teraz uczyni, ZSRR osign w najnowszej broni absolutn

przewag i przynajmniej do 1961 roku istnienie Stanw Zjednoczonych bdzie zaleao od dobrej woli Rosjan. Zamiast dobrej woli moemy oczekiwa powtarzajcych si nalega na przyjcie zaprosze na konferencje na szczycie. Bd im towarzyszyy propozycje, by Zachd rozwiza NATO, SEATO i Pakt Bagdadzki, oraz twierdzenia, e tego rodzaju sojusze zagraaj miujcym pokj robotnikom Zwizku Radzieckiego. Nastpi propozycje, bymy nie uzbrajali Niemiec w nowoczesn bro, by wszystkie prby z broni jdrow zostay wstrzymane i bymy przyczyli si do Zwizku Radzieckiego w poszukiwaniu nowych drg wiodcych do pokoju. W tym samym za czasie Rosjanie bd czynili wszelkie wysiki, by zwikszy sw przewag w wycigu: pocisk balistyczny - przestrze midzyplanetarna. Jeli uchylimy si od wzicia udziau w konferencji na szczycie, moemy spodziewa si propozycji rosyjskich skierowanych do innych mocarstw zachodnich, by w imi trwaego pokoju wziy w niej udzia bez nas. Zachd bdzie mwi coraz wicej o potrzebie znalezienia jakiego sposobu uwolnienia si od zobowiza. Bd towarzyszyy temu zapamitae wysiki dyplomatyczne zmierzajce do znalezienia formuy, ktra daaby nam bezpieczestwo, jakiego pozbawia nas brak rwnowagi si wojskowych. W miar jak wrd naszych sprzymierzecw bdzie wzrastao rozczarowanie i niezadowolenie, stan si oni coraz bardziej krytyczni w stosunku do nas. U nas za, w Stanach Zjednoczonych, bdzie mowa o wycofaniu si i zredukowaniu pomocy zagranicznej oraz wystpi wyrana tendencja do izolacjonizmu. Pozycja nasza stanie si rzeczywicie bardzo trudna, jak to zwykle bywa, gdy nard zaczyna by saby. Nie mwi, e to si musi sta, ale z pewnoci moe si to zdarzy, jeli nie przebudzimy si i nie uczynimy czego w sprawie likwidacji opnienia w dziedzinie pociskw balistycznych. Opisywane dotychczas opnienie w dziedzinie pociskw balistycznych dotyczy samych tylko Stanw Zjednoczonych. Rzumy jednak okiem na sytuacj zamorsk, gdzie znajduje si wiele yciowo wanych obiektw, dwie armie i gdzie rozwinite s znaczne siy naszego lotnictwa i marynarki wojennej. Zwizek Radziecki, jak sam przyznaje, dysponuje od 1956 roku pociskami balistycznymi redniego zasigu (400-750 mil). 7 listopada 1957 roku pokaza on podczas defilady na Placu Czerwonym pocisk balistyczny, ktry moe by wyrzucony na odlego setek mil. Cho jego dokadny zasig nie jest znany, nie ulega jednak wtpliwoci, e jest on daleko wikszy od zasigu wszystkich pociskw balistycznych, jakimi dysponuj nasi sprzymierzecy zachodni, na przykad od Corporala majcego zasig 75 mil. Tak wic Zwizek Radziecki jest dzisiaj w stanie zapewni bezporednie wsparcie taktyczne pociskami balistycznymi swym siom zbrojnym dziaajcym na rodkowym Wschodzie i w Europie; pod oson swych pociskw ziemia-powietrze moe to wsparcie kontynuowa nie bojc si naszych dziaa odwetowych o decydujcym znaczeniu, przeprowadzonych przy uyciu bombowcw z zaog. Prace nad pociskiem balistycznym o zasigu 500 mil zostay podjte przez wojska ldowe Stanw Zjednoczonych w 1951 roku. Zgoda na ich kontynuowanie, udzielona w tym czasie departamentowi wojsk ldowych, zostaa pniej cofnita przez departament obrony. Dokument z 26 listopada 1956 roku zezwoli wojskom ldowym na budow pociskw balistycznych ziemia-ziemia tylko do zasigu 200 mil. Nie postawiono za adnych ogranicze dotyczcych danych taktyczno-technicznych pociskw balistycznych marynarki wojennej, korpusu piechoty morskiej i lotnictwa. Jak dotychczas jedynie wojska ldowe zgosiy konieczno posiadania redniego zasigu pocisku balistycznego ziemia-ziemia. Nic jednak nie uczyniono, by zaradzi tej sytuacji a do pocztku 1958 roku, kiedy to program wojsk ldowych zosta ponownie zatwierdzony. Pociski balistyczne tego typu znajd si na wyposaeniu si zbrojnych w znacznej iloci w pocztkach lat szedziesitych. Problem obrony przed pociskami balistycznymi redniego (do 750 mil) i dalekiego (do 1500 mil) zasigu jest daleko trudniejszy od problemu obrony przed midzykontynentalnymi pociskami

balistycznymi (ICBM). Skada si na to szereg czynnikw, gwnie za to, e wymagaj one od systemu obrony bardzo szybkiej identyfikacji i byskawicznej reakcji. Mielimy od kilku lat program budowy tego typu pocisku przeciwko pociskowi balistycznemu, nie wyasygnowano na jednak wystarczajcych rodkw finansowych; bdziemy wic dobrze zaawansowani w lata szedziesite, zanim pocisk ten znajdzie si na wyposaeniu si zbrojnych. W ten sposb opnienie w dziedzinie pociskw balistycznych w kraju odpowiada opnieniu w dziedzinie pociskw balistycznych na terytorium zamorskim. Po raz pierwszy w naszej historii zdarzyo si tak, e nasze armie rozwinite na obszarach zamorskich nie mog ani odpowiedzie odwetem, ani osoni si przed now broni. Jedynym jasnym punktem w tym, zreszt nieco ponurym, obrazie jest mono uycia w 1959 roku znacznych iloci pociskw Jupiter i Thor oraz w kilka lat pniej pocisku marynarki wojennej Polaris, wyrzucanego przez okrty podwodne. Rozmieszczenie na obszarach zamorskich pociskw Jupiter i Thor powinno si zacz w 1958 roku. Upynie jednak kilka lat, zanim bdziemy dysponowali odpowiedni ich liczb i zanim bd one dziaay niezawodnie. W dodatku musimy zdawa sobie spraw, e s to dopiero pierwowzory w nadchodzcej erze pociskw balistycznych i musimy znale sposoby i rodki ulepszenia ich ruchliwoci i jakoci. Szczegln uwag naley zwrci na ich ruchliwo. Urzdzenia bowiem do wyrzucania pociskw rakietowych zbudowane na podobiestwo linii Maginota daj sab nadziej skutecznego dziaania taktycznego przeciwko bardzo ruchliwym pociskom radzieckim, z ktrymi bd musiay si zmierzy. Istnieje niepokojca tendencja mylenia o bojowym uyciu pociskw balistycznych przy zastosowaniu urzdze staych, takich jak lotniska lub blokhauzy i bunkry przypominajce lini Maginota. Jeli nie chcemy popeni tego samego bdu, co Niemcy ze swymi pierwszymi wyrzutniami pociskw V-2, powinnimy obecnie planowa ruchliwe zespoy pociskw balistycznych. Musz by one ruchliwe, by mogy dziaa skutecznie. Istnieje te niebezpieczna tendencja zajcia si tak bardzo samymi pociskami balistycznymi, e zachodzi obawa przeoczenia potrzeby ruchliwego wyposaenia naziemnego, zagadnienia wyszukiwania celw i problemu zdalnie kierowanych samolotw rozpoznawczych tak niezbdnych w wojnie prowadzonej przy uyciu pociskw balistycznych. Ten ostatni problem jest daleki od rozwizania. Wielu przypuszcza, e pociski balistyczne zastpuj tylko bombowce i samoloty myliwsko-bombowe oraz e dane dotyczce celw bdzie si nadal otrzymywao przy uyciu samolotu rozpoznawczego z zaog. Tak jednak nie jest. Jeli bombowce z zaog nie mog egzystowa w zasigu nieprzyjacielskich pociskw balistycznych, to samolot rozpoznawczy z zaog nie moe rwnie egzystowa w tych warunkach. Musimy rozwiza doniose zadanie techniczne, jeli chcemy mie wartociowe w walce zespoy pociskw balistycznych. Dziwna wymiana zda miaa miejsce na jednej z cotygodniowych konferencji prasowych prezydenta w Waszyngtonie w dniu 8 maja 1957 roku. Martin J. Arrowsmith z Associated Press zada pytanie: Dlaczego wojska ldowe nie miayby rozszerzy swego programu pociskw balistycznych do zasigu 1500 mil dla zaspokojenia potrzeb taktycznego wsparcia pociskami balistycznymi? Odpowied brzmiaa: Ot wanie, dlaczego, wedug jakich kryteriw lub jakie s tego przyczyny, e przydziela si jaki pocisk balistyczny, jaki specjalny typ, jednemu rodzajowi si zbrojnych, ta sprawa nie jest zawsze zupenie jasna, powiem jednak, na podstawie znajomoci armii ldowej, tylko to: Na c przydaby si armii ldowej pocisk balistyczny o zasigu 1500 mil, skoro pierwszym wymogiem uycia tego rodzaju pocisku jest mono prowadzenia bardzo dobrej obserwacji dla zorientowania si, czy wykonuje on zadanie, jakie mu wyznaczylimy. Takie moliwoci ma jedynie lotnictwo, ktre moe wtargn co najmniej 1500 mil w gb obszaru przeciwnika, a to ju wkracza bezporednio w dziedzin lotnictwa.

Zagadnienie dotyczce taktycznego wsparcia pociskami balistycznymi i koncepcja wykonawcza takiego wsparcia polega na ustawieniu pociskw balistycznych daleko w tyle, by moe 1000 mil lub wicej, zalenie od terenu i gbokoci, na jakiej znajduj si taktyczne pociski balistyczne wojsk ldowych przeciwnika. W kadym razie rozpoznanie musi prowadzi pojazd rozpoznawczy bez zaogi; dla pocisku balistycznego niewielkiego zasigu bdzie to zdalnie kierowany samolot bez zaogi, powracajcy po wykonaniu zadania, a dla midzykontynentalnego pocisku balistycznego (ICBM) bdzie to, w swoim czasie, satelita. Rozwj zarwno jednego, jak drugiego pozostaje w tyle za programem pociskw balistycznych i istnieje realna moliwo, e gdy nasze pociski balistyczne dalekiego zasigu (IRBM) bd ju w uyciu, to przez jaki czas nie bdzie zespow rozpoznawczych do wsppracy z nimi. Jedno jest pewne, e radziecki pocisk ziemia-powietrze, ujawniony 7 listopada 1957 roku, uniemoliwia wykonanie lotw przez samolot rozpoznawczy z zaog. Analiza tego, co powiedzielimy, wydaje mi si, zaczyna wyjania powd szeroko rozpowszechnionego w kolach polityczno-naukowo-wojskowych niepokoju o nasze obecne bezpieczestwo. Wyrazi to marszaek lotnictwa brytyjskiego John Slessor: Znalelibymy si w miertelnym niebezpieczestwie, gdyby Rosja wyprzedzia nas na przykad w dziedzinie rodkw obrony przed bombowcem z zaog lub w zbudowaniu rzeczywicie dalekiego zasigu pocisku kierowanego, ktry go zastpi9. Jestemy w miertelnym niebezpieczestwie, a opnienie w dziedzinie pociskw balistycznych zapowiada z ca pewnoci kopoty - kopoty o gronym charakterze. Szeroko dyskutowanym tematem jest dzisiaj wojna ograniczona i obawiam si, e wiele z tego, co si o niej mwi, jest przyjmowaniem wasnych pragnie za rzeczywisto. Koncepcja wojny ograniczonej jest w gruncie rzeczy uzasadniona tylko wtedy, gdy dysponuje si si pozwalajc na prowadzenie wielkiej wojny. aden przeciwnik nigdy nie pjdzie nam na rk tak dalece, by pozwoli na prowadzenie wojny ograniczonej tylko dlatego, e my tak wojn chcemy prowadzi, i co waniejsze, poniewa my tylko tak wojn jestemy w stanie prowadzi. Faktycznie za aden nard nie moe pozwoli sobie na ryzyko przedsiwzicia o charakterze ograniczonym, nie majc zapewnionych moliwoci prowadzenia wielkiej wojny. Moemy sobie pozwoli na wojn ograniczon tylko w takim zakresie, w jakim mamy mono prowadzenia wielkiej wojny. Stosuje si to zarwno do Stanw Zjednoczonych, jak i do ZSRR. Wiele z naszych rozwaa na temat wojny ograniczonej odnosi si w istocie do przeszoci. O dziesi lat za pno zaczlimy zdawa sobie spraw, e powinnimy byli mie moliwoci prowadzenia wojny ograniczonej w czasie konfliktu w Korei - ktrych nam wwczas brako. Wielu uwaa, e moliwoci prowadzenia wojny ograniczonej s tylko ma czstk moliwoci prowadzenia wielkiej wojny i e gdybymy mogli prowadzi wielk wojn, to z pewnoci moglibymy prowadzi rwnie wojn ograniczon. Zastpca sekretarza obrony, Quarles, powiedzia, e gdybymy mieli si niezbdn do wojny globalnej, z pewnoci moglibymy przeciwstawi si kadej grobie o mniejszym znaczeniu. Nie jest to prawda, gdy wojna ograniczona jest wysoce wyspecjalizowan na swj sposb form walki, bardziej wyspecjalizowan ni wielka wojna globalna. To tak, jak gdyby si porwnao zrczny zabieg chirurgiczny z morderczym ciosem. Pierwszy wymaga specjalnych instrumentw uytych z umiarem, szybko i bezbdnie, drugi za maczugi uytej tylko w celu cakowitego zniszczenia. Przyj, e lotnictwo strategiczne moe da sobie skutecznie rad z kadym rodzajem akcji ograniczonej, jest rwnoznaczne z pogldem, e skoro batalion czogw moe by uyty do kontrolowania znacznego obszaru, to jednego czogu mona uy do schwytania zodzieja kieszonkowego lub samochodowego. Wojna ograniczona, aby j wygra, wymaga specjalnej broni,

John Slessor, The Great Deterrent.

wyposaenia i techniki, ktre mog by uyteczne i prawdopodobnie bd uyteczne w wielkiej wojnie, lecz nie przeciwnie; lotnictwo strategiczne bdzie miao ograniczon warto w wojnie ograniczonej. Bezporednio po Hiroszimie i w cigu kilku nastpnych lat nasz program broni nuklearnej wyprzedza znacznie program Zwizku Radzieckiego. Przewaga ta jednak znika obecnie zarwno pod wzgldem samej broni, jak i zwizanych z ni nonych zespow rakietowych. W przemwieniu wygoszonym przez H. Rowana Gaithera10 w Kalifornijskim Instytucie Techniki zamieszczonym przez New York Times z 13 kwietnia 1958 roku czytamy: Sia Stanw Zjednoczonych w porwnaniu do siy Zwizku Radzieckiego i Chin Czerwonych maleje. Tymczasem, gdy sia nasza maleje, nasze zobowizania wzrastaj. Od czasu Korei zawarlimy liczne ukady, na przykad NATO i SEATO, co pociga za sob zobowizanie przyjcia z pomoc naszym sprzymierzecom w razie potrzeby. Posiadane przez nas szczupe siy s rozrzucone po caym wiecie. Nie mamy natomiast adnych rozmieszczonych geograficznie odwodw, ktre mogyby da sobie rad z ograniczonymi poarami, wesprze Kore, Azj poudniowo-wschodni, rodkowy Wschd lub Europ. Jak dotd mowa o stray ogniowej jest tylko mow. Dopki nasza pozycja nie poprawi si, ograniczone wojny bd koczyy si dla nas ograniczonymi klskami - ktre w tym czasie bdziemy tumaczyli w sposb rozumowy, ale ktre ostatecznie bd prowadziy do oglnej klski lub do wielkiej wojny. Tak wic wskutek nieprzygotowania si do wojen ograniczonych, zachcamy do wojny wielkiej, a takiej wojny nikt nie wygra. Oto wielkie niebezpieczestwo opnienia w dziedzinie pociskw balistycznych. Opnienie w dziedzinie pociskw balistycznych mona nadrobi zdecydowanym wysikiem z naszej strony i trzeba wyranie powiedzie, e bdzie to wymagao zdecydowanego wysiku. Jak dotychczas, nie wida, abymy zamierzali go uczyni. Poszczeglne rodzaje si zbrojnych i przemys przeprowadziy ogromn propagand tego, co robi. Wskazuje to jednak bardziej na zmian w naszej polityce, dotyczcej udzielania informacji o pociskach balistycznych, ni na rzeczywisty postp w realizacji programw tych pociskw. Poza tym prcz zagadnienia pociskw balistycznych istnieje oczywicie jeszcze zagadnienie przestrzeni midzyplanetarnej i jej zbadania. Najpowaniejsz by moe porak, zarwno pod wzgldem psychologicznym, jak technicznym, jakiej doznalimy od czasu drugiej wojny wiatowej, byo wyrzucenie Sputnika I. Ale nawet obecnie og spoeczestwa nie rozumie wagi tego wydarzenia. Tak dobrze poinformowana osobisto, jak admira Rickover, stwierdza w U. S. News and World Report z 21 marca 1958 roku, e nie moglimy wyrzuci czego tak cikiego, jak Rosjanie, i cho dysponowalimy tym samym podstawowym zasobem wiedzy co oni, nie umielimy jej wykorzysta. Jak wykazuj dokumenty, jest to po prostu nieprawda. Nasze niepowodzenie jest wynikiem decyzji powzitych w departamencie obrony, w szczeglnoci za fatalnej decyzji sekretarza obrony i pomocnika sekretarza obrony. Uczeni w Stanach Zjednoczonych ju w 1954 roku wiedzieli, e mog wyrzuci satelit, i propozycje wyrzucenia go zostay w tym czasie wysunite. Wiosn 1955 roku departament wojsk ldowych nalega, by pozwolono mu rozwija program budowy satelitw. Mniej wicej w tym samym czasie departament wojsk ldowych domaga si rwnie zezwolenia na podjcie prac nad programem pociskw balistycznych dalekiego zasigu (IRBM). Teraz jest oczywiste, e gdyby program budowy Jupitera rozpoczto wwczas, a nie na jesieni tego roku, i gdyby zapewniono mu odpowiednie subsydia, mielibymy obecnie na obszarach zamorskich odpowiedni ilo Jupiterw, a w

10

H. Rowan Gaither - przewodniczcy Komisji Zasobw Bezpieczestwa Doradczego Komitetu Naukowego prezydenta Eisenhowera.

przestrzeni midzyplanetarnej uytecznego pod wzgldem wojskowym satelit rozpoznawczego. Przez okrelenie uyteczny pod wzgldem wojskowym rozumiemy takiego satelit, ktry moe dokonywa zdj fotograficznych dowolnej czci kuli ziemskiej. Taki satelita bdzie nieoceniony dla utrzymania pokoju przez midzynarodowy organ, taki jak Organizacja Narodw Zjednoczonych. Ograniczono si jednak do podjcia decyzji o przystpieniu do realizacji programu Vanguard. Program Vanguard by doskonay pod wzgldem naukowym i jego wykonanie stwarzao moliwoci wyrzucenia dwudziestofuntowego satelity przed kocem roku kalendarzowego 1958. By to program budowy zupenie nowego pocisku balistycznego. Z drugiej strony propozycja wojsk ldowych sza po linii uycia wyprbowanych ju elementw, opracowanych w ramach programu Redstone. W memorandum do sekretarza obrony z dnia 15 sierpnia 1955 roku podkrelono, e najprawdopodobniej wystpi trudnoci przy realizowaniu zaproponowanego programu Vanguard i e powanym uszczerbkiem dla Stanw Zjednoczonych bdzie, gdy Zwizek Radziecki wyrzuci wczeniej satelit. Pniej departament wojsk ldowych zabiega czsto o uzyskanie zgody na wyrzucenie satelity. W ramach programu budowy Jupitera wojska ldowe zbudoway pocisk balistyczny znany jako Jupiter C. Departament wojsk ldowych by pewny, e ma mono wprowadzenia satelity na orbit, i zwraca si do departamentu obrony o pozwolenie uczynienia tego. Departament obrony odmwi swej zgody i ostatecznie 15 maja 1956 roku otrzymaem dyrektyw zawierajc w swych kocowych uwagach owiadczenie: Pociski balistyczne Redstone i Jupiter nie bd uyte do wyrzucenia satelity. Dokument by skierowany osobicie do mnie i stanowczy jego charakter mia pooy kres naszym apelom. Tak si jednak nie stao, nasz niepokj bowiem wzrasta z kadym tygodniem. Przede wszystkim Jupiter C okaza si tak udany, jak si tego spodziewalimy, i 20 wrzenia 1956 roku wyrzuci ma gowic stokow, ktra osigna wysoko 684 mil, zanim zanurzya si z powrotem w atmosfer w odlegoci 3355 mil. 8 sierpnia 1957 roku za pomoc tego samego pocisku wyrzucono gowic stokow, ktra osigna wysoko 248 mil i nastpnie zostaa odnaleziona. (Bya to ta sama gowica stokowa, ktr pokazano w telewizji w czasie gldzenia po wyrzuceniu Sputnika I) Rwnoczenie z tymi wydarzeniami realizacja programw radzieckich posuwaa si take w szybkim tempie naprzd. ledzilimy to uwanie, a pomylne wystrzelenie przez Zwizek Radziecki pocisku balistycznego o zasigu 1200 mil w czerwcu 1957 roku wykazao dobitnie, e Rosjanie osignli przestrze midzyplanetarn i e wobec tego maj bardzo dobre widoki na pomylne wystrzelenie satelity w cigu roku kalendarzowego 1957. Wywizali si oni z tego wyjtkowo dobrze, uzyskujc tak prdko zasig 1200 mil. Jeli wystrzeliliby oni satelit w roku kalendarzowym 1957, my za nie uczynilibymy tego najdalej w cigu nastpnego roku, skutki tej poraki psychologicznej i technicznej mogyby by fatalne. Jak dalece fatalne, trudno byoby przewidzie, jest jednak bardzo prawdopodobne, e satelita mgby by uyteczny dla celw wojskowych. Mgby on prawdopodobnie dokonywa zdj fotograficznych o znaczeniu wojskowym oraz pomiarw kartograficznych i geodezyjnych w ramach systemu uycia midzykontynentalnego pocisku balistycznego. Dla tych z nas, ktrzy byli cile zwizani z programem bada, byo jasne, e znajdujemy si w obliczu technicznego Pearl Harbour. Jak dotd, Kongresu nie poinformowano o sytuacji, a kade danie wojsk ldowych zezwolenia na wystrzelenie satelity byo zaatwiane odmownie przez departament obrony. Mylaem nieraz o modym czowieku, ktry w dniu 7 grudnia 1941 roku pierwszy zobaczy na ekranie swego radaru nadcigajce samoloty japoskie i ktremu, po zwrceniu na to uwagi swego przeoonego oficera, powiedziano zapomnij o tym. Czy powinien by on wwczas omin swego przeoonego i zameldowa o tym komu, kto mgby zrozumie powag sytuacji? Oczywicie, gdyby to uczyni,

kraj byby w lepszej sytuacji, oszczdzono by wiele istnie ludzkich, a wojna zostaaby wygrana wczeniej. Zastanawiaem si gboko nad sposobem rozwizania stojcego przed nami problemu i zdecydowaem, e z punktu widzenia interesu narodowego najlepsz rzecz byoby zbadanie moliwoci zbudowania satelity, ktry mgby przechwyci satelit radzieckiego. W ten sposb przynajmniej moglibymy nie dopuci Zwizku Radzieckiego do przestrzeni powietrznej wolnego wiata, gdyby z jakiegokolwiek powodu stao si to konieczne. Nie chcielimy prosi departamentu obrony o pienidze na realizacj takiego programu, gdy byby on najprawdopodobniej odrzucony. Dlatego te poleciem memu zastpcy, by uda si do arsenau wojsk ldowych Redstone w Huntsville w stanie Alabama i przeprowadzi rozmow z generaem Medarisem i doktorem von Braunem co do moliwoci wykonania satelity-interceptora (przechwytujcego). Uczyni on to 21 czerwca 1957 roku i zameldowa, e studia nad satelitinterceptorem zostan podjte niezwocznie. Tymczasem 26 sierpnia 1957 roku Chruszczow oznajmi wiatu: Przed kilkoma dniami wystrzelony zasta wielostopniowy midzykontynentalny pocisk balistyczny o niezwykle wielkim zasigu. Prby z rakiet wypady pomylnie. Potwierdziy one w peni suszno oblicze i wybranego projektu. Pocisk poszybowa na bardzo wielk, dotychczas nie osignit wysoko. Pokonujc ogromn odlego w krtkim czasie, wyldowa on w rejonie celu. Osignite wyniki wskazuj, e istnieje moliwo kierowania pociskw balistycznych do dowolnej czci wiata11. Informacja ta zostaa wkrtce potwierdzona i stao si jasne, e w Zwizku Radzieckim lada dzie zostanie wystrzelony satelita. Uzyskane informacje zostay starannie przestudiowane i na zebraniu Naukowej Komisji Doradczej wojsk ldowych w dniu 12 wrzenia 1957 roku powiedziaem, e wedug mego zdania Zwizek Radziecki wystrzeli swego satelit w cigu 30 dni. W dniu 4 padziernika jadem niadanie z dr. von Braunem i dr. Schillingiem w arsenale Redstone. Bylimy wwczas zgodni co do tego, e wszelkie posiadane przez nas informacje wskazuj, i dzie, w ktrym Zwizek Radziecki wystrzeli satelit, jest bardzo bliski. Omwilimy sytuacj do obszernie i uzgodnilimy, e gdyby to nastpio, wwczas jako sprawy najpilniejsze z pastwowego punktu widzenia powinny by poczynione nastpujce kroki: zbudowanie satelity przechwytujcego satelit oraz zbudowanie duego satelity uytecznego pod wzgldem wojskowym. Tego wieczoru, gdy grono naukowcw, przemysowcw i wojskowych zebrao si na obiedzie w kasynie oficerskim arsenau, nadesza wiadomo o wystrzeleniu satelity przez Zwizek Radziecki. Czuem si zdruzgotany i miaem ochot na dugi spacer, by w samotnoci przemyle sytuacj. Mylaem z wielk niechci o oczekujcym mnie obiedzie. Nie bya to jednak chwila odpowiednia, by unika towarzystwa. Po wszystkich naszych wysikach, by wystrzeli satelit pierwsi, zostalimy pobici w przestrzeni midzyplanetarnej. A co waniejsze, nie mielimy pojcia, co znajdowao si w satelicie, i nawet obecnie zdajemy sobie spraw, e moemy si tego nigdy nie dowiedzie. Zwrciem si do przewodniczcego jednego z naszych wielkich towarzystw przemysowych, ktry by obecny na obiedzie, mwic mu, jak bardzo jestem zaniepokojony. Ten za odpowiedzia: Oh, to w ogle nic nie jest, zupenie nic. To niczego nie dowodzi. Odpowied ta zaniepokoia mnie prawie
11

Wyjtek z tekstu owiadczenia radzieckiego, New York Times, 27 sierpnia 1957 r.

w tym samym stopniu, co wystrzelenie satelity, ale a do nastpnego dnia nie zdawaem sobie jednak sprawy, e opini t podziela wiele ludzi. Reakcja na wiadomo o wystrzeleniu satelity bya rna, od opinii sekretarza stanu Wilsona wyraonej sowami zrczna sztuczka naukowa do opinii w rodzaju gupia zabawka, kawa elaza. Na szczcie istniaa pewna grupa ludzi, ktrzy od razu zdali sobie spraw z wanoci tego wydarzenia. Senator Henry M. Jackson w New York Times z 6 padziernika 1957 roku okreli wyrzucenie satelity przez Zwizek Radziecki, jako miadcy cios dla prestiu Stanw Zjednoczonych. W nastpnym miesicu dr Edward Teller, skadajc owiadczenie przed Podkomitetem Gotowoci (Podkomitet Johnsona), powiedzia: Wydarzenie to ma wielkie znaczenie wojskowe, poniewa midzy innymi wskazuje na to, e Rosjanie posunli si daleko, bardzo daleko naprzd w dziedzinie budowy rakiet. Ma to jednak take pewne specyficznie wojskowe znaczenie. W dodatku ma to take wszechstronne znaczenie naukowe, gdy pozwala nam na poznanie przestrzeni midzyplanetarnej, a spogldajc z niej na ziemi take pewnych waciwoci naszego wasnego globu. Ma to wielkie znaczenie pod kadym z wymienionych wzgldw. Inni znw, skadajc owiadczenia przed Kongresem, stwierdzali, e byo to najwaniejsze wydarzenie wojskowe naszych czasw; stwierdzenie to odpowiada w peni rzeczywistoci. Zanim skoczymy z tym tematem, chciabym jeszcze wyjani stron finansow budowy satelity. S bowiem tacy, ktrzy powiedz: No, po prostu nie moglimy pozwoli sobie na wszystko i byoby marnotrawstwem wkada pienidze w drugi program budowy satelitw. Niemniej faktem jest, e Jupiter C, jak powszechnie wiadomo, stanowi cz innego programu i wyrzucenie przeze satelity kosztowaoby zaledwie kilka milionw dolarw. Wedug pierwotnych oblicze koszt realizacji programu Vanguard wynosi okoo dwudziestu milionw dolarw. Obydwa te programy razem kosztoway zaledwie ma czstk innego programu, ktry by wykonywany w tym samym czasie. By to program budowy Navaho - bombowca bez zaogi - program, ktry zosta wstrzymany z miejsca przez sekretarza stanu McElroya zaraz po objciu przez niego urzdu. Realizacja programu Navaho kosztowaa siedemset milionw dolarw, zanim zosta on zawieszony. Nasuwa si pytanie, dlaczeg na Boga wydano tak olbrzymie sumy i w tak rozrzutny sposb, gdy rwnoczenie odmawialimy sobie satelity? Czy przyczyn tego bya presja ze strony przemysu, interesy jednego rodzaju si zbrojnych, czy te po prostu bdna decyzja powzita w departamencie obrony? Jednego moemy by pewni, e fakt, i nie udao si nam pierwszym wystrzeli satelity, nie by wynikiem braku pienidzy w budecie departamentu obrony. Obecnie moemy przewidzie, e w kocu Dekady Decyzji, w 1965 roku, czowiek poszybuje w przestrze midzyplanetarn. Bdziemy wwczas mogli podj prb zbadania przez czowieka systemu planetarnego. W tych okolicznociach ziemia skurczy si w sensie militarnym do raczej maego, taktycznego teatru dziaa. Bdzie wwczas zupenie moliwe wyrzucenie pociskw z dowolnego punktu ziemi i trafienie nimi w inny dowolny punkt na ziemi, zupenie tak samo jak w walce prowadzonej w przeszoci byo moliwe w taktycznym starciu zaatakowa bezporednio kadego przeciwnika przy uyciu rozporzdzalnej w tym czasie broni. W drugiej wojnie wiatowej na przykad za taktyczny teatr wojny uwaano zwykle kontynent lub jak wiksz jego cz. Do 1965 roku pociski balistyczne i satelity sprawi, e wiat skurczy si do tak maych rozmiarw, i caa ziemia bdzie stanowia taktyczny teatr dziaa. Bdziemy wiedli ycie, ktre naprawd bdzie wisiao na wosku w warunkach rwnowagi terroru. Wszyscy znajd si w obliczu bezporedniej groby zniszczenia i mierci, jeli nie zostan znalezione rodki gwarantujce

pokj. Jest to z pewnoci ponura i grona perspektywa, na ktr nie wolno nam zamyka oczu, jeli mamy zachowa nasz egzystencj - nie tylko wiat Zachodni, lecz take i wiat ZSRR. Problem, wobec ktrego stoimy, jest olbrzymi, a jego znaczenie dalekosine. Zmieni si przy tym sama istota strategii, porzucajc dziedzin walki fizycznej i przechodzc do penej wojny psychologicznej oraz opuszczajc ziemi i wkraczajc do przestrzeni midzyplanetarnej. Wojna, o ktrej mylelimy dotd w trzech wymiarach, zyskaa obecnie czwarty wymiar: strategi. Nowoczesna strategia jest czwartym wymiarem wojny. Nasza struktura organizacyjna, by mc sprosta tym problemom, wymaga radykalnej zmiany, i to zarwno jeli idzie o departament obrony, jak i Komitet Szefw Sztabw. Z koniecznoci zmieni si radykalnie same siy zbrojne i stojce przed nimi zadania. Zadania te do 1965 roku bd cakowicie przekraczay ich moliwoci. Dawna definicja funkcji zwizanych z ldem, morzem i powietrzem stanie si zupenie przestarzaa. Sytuacja bdzie wymagaa ryzyka i ofiar nieodcznych od kadego prawie rozwizania znalezionego dla tych problemw; musz by one jednak rozwizane, a osignite wyniki sowicie wynagrodz ogromny wysiek niezbdny do ich rozwizania. Przy tym podstawowym i nieodzownym skadnikiem naszego mylenia i planowania musi by bezwzgldnie odwaga ducha. Wreszcie, czy nam si to podoba, czy te nie, ciar przewodnictwa zosta nam narzucony. I wszelkie niepowodzenia nie bd dotyczyy tylko nas samych, bd one niepowodzeniami wolnych ludzi na caym wiecie. Kierownictwo i sia s nierozczne, a sia moliwa do osignicia dzisiaj przekracza wyobrani czowieka. Musimy nauczy si y z ni i zmusi j do suenia nam, a nie by jej niewolnikami. To wanie powinno stanowi istotn tre naszego przodownictwa. Na nas spada ciar wyprowadzenia narodw Z tej straszliwej pustyni stali; Od nas zaley bieg tego, co ma Nastpi w przyszoci - czy wolno Jest niebu skradzionym marzeniem czy prawd, Na ktrej oprze mona przyszo ludzkoci12.

Rozdzia II Czym skorupka za modu nasiknie


Na kadego z nas przychodzi w yciu taka chwila, w ktrej mylimy o naszym dziecistwie. Przypisujemy temu jakie znaczenie i zastanawiamy si, jak ono wpyno na nasz postaw i pniejsze ycie. Tak chwil byy dla mnie walki na Sycylii. Jako spadochroniarz byem izolowany z ma grup onierzy za liniami nieprzyjacielskimi. Dao mi to czas na rozmylanie i dao mi to wiele do mylenia. Walka, szczeglnie walka dugotrwaa, sprzyja samoobserwacji, czasem by moe nawet nadmiernej. Sigamy pamici do naszego dziecistwa, do tych przyjemnych dni wieku chopicego, gdy wzyway nas pola i wzgrza zielone, a kady dzie pozwala co nowego dostrzec, usysze lub dowiadczy. Wczeniej czy pniej czowiek stawia sobie pytanie: Co, u licha, tu robi? Jest to dobre pytanie, ale

12

Z My Country Russella W. Davenporta, wyd. Simon and Schuster, Inc.

caa mdro ludzkoci, jak dotd, nie bya w stanie da na nie odpowiedzi. Prostsze byoby pytanie dotyczce wasnego stosunku do walki. Ten bowiem uformowa si w warunkach wieku chopicego, poniej dwudziestki i otrzyma ostateczn form w poddajcych si atwo wraeniom latach szkolnych. Pamitam siebie, jako maego chopca, w zagbiu wglowym w Pensylwanii. Ostronie z syropem, James, mwia mi matka. Bylimy bowiem ubog rodzin - by moe niezupenie biedn, ale z pewnoci niezbyt dalek od biedy - i syrop niezbyt czsto goci na naszym stole, a kiedy ju by, to w postaci melasy. Urodziem si 22 marca 1907 roku w Brooklynie, w stanie Nowy Jork. Rodzina moja mieszkaa przy Deane Street, a ja przyszedem na wiat w szpitalu przy tej samej ulicy. Moi rodzice byli emigrantami irlandzkimi i oboje zmarli, zanim osignem wiek dwch lat. Za porednictwem Kocioa zostaem adoptowany przez irlandzk rodzin Gavinw, ktrzy rwnie pochodzili ze Starego Kraju. Mj przybrany ojciec, Martin Gavin, by miym, szlachetnym i bogobojnym czowiekiem. Pierwsz audycj radiow usysza on przez may aparat krysztakowy, ktry zbudowaem pewnego dnia. Sucha jej przez chwil z niedowierzaniem, a nastpnie powiedzia: To jest dzieo szatana. Ojciec ciko pracowa jako grnik i by bardzo ubiany w caym miasteczku. Nie mia wad, przynajmniej takich, o ktrych bym wiedzia; pi umiarkowanie, wyjwszy dzie witego Patryka. Byo to zupenie zrozumiae i nie budzio zastrzee, e tego dnia bdzie si zachowywa jak prawdziwy awanturnik. Najwikszym przeklestwem, jakie kiedykolwiek syszaem z jego ust byo: Przeklestwo Cromwella niechaj spadnie na ciebie13, ktrego znaczenia dowiedziaem si dopiero po kilku latach. Moja przybrana matka, Mary Gavin, bya typow Irlandk, skonn do zbyt czstego wzywania ordownictwa caej witej rodziny i wszystkich witych, gdy praa mnie za jakie wiksze wykroczenie. Odczuwaem to zawsze, jako niestosown kombinacj modlitwy i gwatu. wita Mario, Matko Boska, gdzie by, James? O, wyszedem sobie. Boe litociwy, wyszede, a to dokd? Oh, nigdzie. Boe wielki, nigdzie, mwi. Pac - i gone uderzenie spada na jak, zwykle najblisz jej, cz mego ciaa. Miaem szczcie, e adoptowali mnie Gavinowie, gdy wzrastaem wrd klanu Irlandczykw o niezwykle wysoko rozwinitych cechach tego piknego narodu. Wiele lat pniej, gdy czytaem Jamesa Farrella, Johna OHar i Edwina OConnora, byem pod silnym wraeniem tego, do jakiego stopnia Irlandczycy zachowali swe obyczaje i zwyczaje, zwaszcza gdy wemie si pod uwag, e pochodz oni z bardzo maego kraju i rozproszyli si na wszystkie cztery strony wiata. Gavinowie byli pod tym wzgldem typowi. Oni i ich krewni zamieszkiwali w dwch maych wioskach, Dooleysville i Connorsville, na skraju miasta Mount Carmel w Pensylwanii. Jako grupa byli oni idealistami; uczuciowi, uwaali swj patriotyzm za rzecz naturaln, mieli ustalone pogldy na wikszo spraw i oczekiwali tego samego ze strony innych ludzi. Nie wahali si nigdy gosi swych pogldw i byo zrozumiae, e walczyli o nie w razie potrzeby.
13

Cromwell sw ekspedycj karn w Irlandii i osadzaniem Anglikw na ziemi odebranej jej prawowitym wacicielom zapisa si bardzo le w pamici Irlandczykw (przyp. tum.).

By ich cay klan, wszyscy krewni. Pierwsi z nich przybyli pod koniec XIX wieku; byli to Delaneyowie, Harvertyowie, McDonaldowie, Kulickowie i Hennesyowie (o tych ostatnich nie mwiono wiele, gdy mczyni z rodziny Hennesy byli wysoko postawionymi osobistociami w ruchu Molly Mc Guirea w zagbiu wglowym na przeomie XIX wieku, a jeden z nich skoczy na cmentarzu dla wczgw via szubienica). Jak wszyscy Irlandczycy, byli oni bardzo religijni i odznaczali si pracowitoci, zwaszcza modzi. Od najwczeniejszych lat wpajano we mnie poczucie koniecznoci pracy i obowizek pomagania rodzinie. Wyksztaceniu nie przypisywano zbyt wielkiej wagi. Gdy podrosem na tyle, by mc dwiga gazety i znale drog w miecie, dostaem prac i roznosiem filadelfijsk gazet porann North American. Gdy miaem jedenacie lat i byem uczniem pitej klasy, roznosiem gazety poranne i wieczorne i byem agentem trzech zamiejscowych gazet. Majc trzynacie lat zapewniem sobie monopol dwch najlepszych tras dostaw niedzielnych i miaem kilku chopcw, ktrzy u mnie pracowali. Sdz, e nabraem dowiadczenia, by sta si przedsibiorc. Byo to jednak trudne ycie. Trzeba byo bi si o najlepszy naronik do sprzeday i by gotowym w kadej chwili walczy o swoje gazety i sw klientel. Pewien taki incydent utkwi na zawsze w mej pamici. Wikszo z nas chciaa y i da y innym; usiowalimy pozostawa na stopie przyjaznego wspzawodnictwa. Ale od czasu do czasu wybuchaa walka, ktra nie bya jednak mile widziana przez adn stron. Jeden z mych przyjaci, ktry by take mym konkurentem - sprzedawalimy bowiem rywalizujce z sob gazety przy wejciu do gwnego hotelu w miecie - mia na pieku z jednym z wikszych obuzw w miecie. Due chopisko uprzykrzao mu ycie i chciao odebra kilku klientw z jego trasy. Pewnego wieczoru zimowego, niedugo po zapadniciu ciemnoci, mj przyjaciel i ja stalimy w pobliu wejcia hotelowego, usiujc rozsprzeda nasze gazety. Rozmawialimy o sprawach, o jakich zwykle mwi chopcy. On opowiada mi wanie, jak obuz stara si go zastraszy, gdy ten nadszed. Minby nas, gdy byo ciemno. Raptem mj przyjaciel, ktry by znacznie mniejszy, rzuci swe gazety, dopad go na rodku ulicy i zacz zadawa mu razy. Nie upyno kilka sekund i awanturnik wzi nogi za pas. Byem zdumiony i wspomnienie tego zajcia nie opuszcza mnie jeszcze po tylu latach. Sabszy fizycznie czowiek mia suszno, co wicej mia odwag broni tego, w co wierzy, gdy nabra przewiadczenia, e walka jest nieunikniona. Dziki temu, e mia odwag broni swych przekona i dziaa w susznej sprawie, przynajmniej za tak j uwaa, zwyciy, chocia nie mia szans. ycie nie skadao si jednak tylko z pracy. Bya take szkoa, ktr lubiem, gdy miaem tam mono czytania ksiek, a jako tak si zoyo, e nie mogem ich dosta w dostatecznej iloci. Przeczytaem szereg ksiek Horatio Algera - Pluck and Luck, Work and Win, The Tin Box itd., ksik Tom Swift i Rover Boys. Prawdziwa gratka trafia mi si jednak, gdy znalazem bibliotek pen ksiek w tylnych pomieszczeniach kocioa prezbiteriaskiego. Do kocioa tego zaprowadzi mnie mj przyjaciel i gdy spojrzaem na bibliotek, zawahaem si przez chwil, rozdzierany dwoma uczuciami - godem intelektualnym i wzgldami religijnymi. Zostaem wychowany w surowym katolicyzmie i byem przekonany, e Bg porazi mnie miertelnie za pjcie do kocioa protestanckiego lub, co najmniej, proboszcz dowie si o tym i wwczas rzeczywicie dostan za swoje. Dostatecznym ju grzechem byo wejcie do kocioa protestanckiego, c dopiero czytanie ksiki protestanckiej. Wahaem si jednak tylko kilka minut, zanim postanowiem ciekawo moj zaspokoi. Ksiki nie miay nic wsplnego z religi, byy bardzo dobre i wanie takie, jakich szukaem - ksiki dla chopcw. Religia bya czym, z czym naleao si liczy w Mount Carmel w roku 1910. Byo tam p tuzina kociow katolickich, reprezentujcych rne grupy narodowe - Wochw, Polakw, Litwinw itd.

Irlandczycy chodzili do kocioa Matki Boskiej przy Market Street. Bya przy nim szkoa parafialna, do ktrej uczszczaem przez cztery lata, w czasie gdy uczyem si w szkole powszechnej. Kadego ranka przed nauk odprawiana bya tam msza, a suma w niedziel; odmawiano take modlitwy przed lekcjami klczc na pododze klasy, przestrzegano przed pokusami diabelskimi. Ciao jednak byo sabe, a pokusa czasami nieodparta. Jedn tak nieodpart pokus byy The Perils of Pauline, ktre ogldao si za pi centw kadej soboty po poudniu w teatrze Arkady. Gdy wpado si raz w objcia grzechu, ktrego uosobieniem bya pikna bohaterka, Biaa Pera, to trudno byo si od tego uwolni. Przedstawienie koczyo si bowiem nieodmiennie akurat w chwili, gdy miaa by ona rozcita na dwoje przez obozow pi tarczow do cicia drzewa, ktr czarny charakter mia ju uruchomi, i wwczas nastpowao: cig dalszy w przyszym tygodniu. Nie mona byo oprze si pokusie pjcia w nastpn sobot. Otrzymywalimy ponadto bezpatny bilet na poniedziakowe przedstawienie popoudniowe, ktre mona byo oglda po szkole. W poniedziaek rano proboszcz ciga zapat z naszych powok cielesnych za popeniony grzech. Przybywa on wkrtce po rozpoczciu si lekcji i prawi nam kazanie o okropnociach pieka oczekujcych kamcw, a nastpnie domaga si, by wszyscy, ktrzy byli w kinie w sobot po poudniu, podnieli rce. Nieszcznicy, ktrzy przyznali si do winy, wychodzili nastpnie na rodek klasy dla ukarania przed wszystkimi kolegami. Kara polegaa na tym, e delikwenci wycigali do, w ktr ksidz wali lini. Mog zawiadczy, e to bolao, lecz zakopotanie byo bodaj bardziej bolesne. Nie potrzeba jednak byo duo czasu, by odkry, e Bg nie karze mierci za niepodniesienie rki; spogldajc wstecz, zdaj sobie spraw, e bya to bardzo skuteczna droga nauczenia chopcw, by nie mwili prawdy. Niezalenie od tego szkoa bya bardzo dobra i wymagajca pod wzgldem nauki. Nauczycielkami byy zakonnice katolickie i musz stwierdzi, e nie spotkaem nigdy w mym yciu zespou bardziej oddanego, przyjaznego i pracowitego. Szkoa koczya si wraz z pierwszymi ciepymi dniami lata. Wszyscy chopcy w mej czci miasta rozpoczynali wtedy zbieranie wgla, ktre trwao tak dugo, dopki rodzinna szopa na wgiel nie zostaa wypeniona nim po dach. Zbieranie wgla polegao na tym, e chodzio si do najbliszej hady miau wglowego lub odkrywki i kopao, oddzielajc wgiel od kamienia, upku i gruzu. Nastpnie adowao si wgiel w worki z surowego ptna i zanosio do szopy. Jeden peny worek dobrego, czystego wgla wymaga od chopca sporo pracy przez cay ranek; potrzeba wic byo prawie caego lata, by napeni szop. Chopcy i starcy zbierali wgiel, podczas gdy zdolni do pracy mczyni pracowali w kopalniach - jeli nie strajkowali. Byo duo starych ludzi lub przynajmniej tak mi si wydawao. Pamitam, e widywaem ich drzemicych na frontowych gankach domw. Weterani wojny domowej nosili przewanie jak cz swego uniformu, najczciej kapelusz lub niebiesk kamizelk. Weterani wojny hiszpaskoamerykaskiej byli znacznie modsi i bardziej aktywni. Aktywni na tyle, e gdy nadcigna pierwsza wojna wiatowa, wiosn 1917 roku - skoczyem wwczas dziesi lat - jeden z weteranw wojny hiszpasko-amerykaskiej, nazwiskiem Gable, wypdza wszystkich przyszych kandydatw do suby wojskowej na wiczenia w szyku zwartym. Kadego wieczoru na skrzyowaniu ulic w pobliu mego domu uczy on grup, prawie tak liczn jak nadmiernie dua sekcja, zawioci prawa, lewa. My, dzieciaki, wszyscy krcilimy si wok, marzc z zazdroci o sawie wojennej i o powrocie do domu, jako odznaczeni medalami bohaterowie. Przykro nam byo, e bylimy tak modzi. Wydaje mi si, e w tych czasach ludzie byli daleko bardziej patriotyczni. Pamitam kady dzie trzydziestego maja. Wszyscy weterani zbierali si w rodku miasta i w dugiej kolumnie udawali si na cmentarze. Kady z nich nis ma flag amerykask na ramieniu i po przybyciu na cmentarz umieszcza j na mogile nieyjcego towarzysza. My, chopcy, bieglimy lub szlimy tu obok

kolumny. Weteranw otaczalimy respektem; bylimy przekonani, e najpikniejsz rzecz, jaka nas moe spotka, bdzie to, e pewnego dnia, jeli kiedy wojna wybuchnie, bdziemy mieli mono suenia naszej ojczynie w armii ldowej lub marynarce wojennej. Uczono nas tego rwnie w szkole, i ju we wczesnej modoci dowiedzielimy si, e swobody, jakimi ciesz si Amerykanie, nie zostay atwo zdobyte, e kosztoway one wiele istnie ludzkich i krwi zoonych w ofierze wojnie oraz e wojna nie jest nigdy atwa, e jest ona pena goryczy i kosztowna. Lubiem chodzi po wzgrzach otaczajcych Mount Carmel. Tkwia we mnie nienasycona ciekawo tego, co byo poza nastpn gr, i to do tego stopnia, e czasami bywaem nieomal bliski nieszczcia. Niewiele z obecnych rodkw komunikacji wwczas znano; my, chopcy, chodzilimy wszdzie pieszo. Kilka godzin marszu przez jedn lub dwie gry mogo by prawdziw przygod. Nigdy nie zapomn mego marszu na zachd przez dwie gry i gbok, zalesion dolin zwan Brush Valley. Gdy przebyem drug gr, roztoczy si przede mn tak pikny widok, jakiego nigdy sobie nie wyobraaem. U mych stp leaa pikna pofalowana szachownica kolorowych plam, pl uprawnych holenderskiej Pensylwanii. Byo ju pno tego dnia, by i dalej, musiaem wic wrci do domu. Nastpnej niedzieli wykrciem si od pjcia na msz i wyruszyem wczenie w drog. Zszedem w dolin i posuwaem si w gb tego rolniczego kraju, a dotarem do grupy modych ludzi wasajcych si wok sklepu wiejskiego. Wydawao mi si nawet, e mwi jakim innym jzykiem, by to holenderski; holenderski, jakim mwiono w Pensylwanii. Dali mi oni wskazwki, ktre doprowadziy mnie do domu inn drog, rwnie fascynujc. Bya to caodzienna wycieczka. Nie mogem doczeka si nastpnej niedzieli, by pj w przeciwnym kierunku. Przeyem bardzo podobne wraenia, gdy po kilkugodzinnym marszu przybyem do piknej okolicy rolniczej - czystej i zupenie niepodobnej do miast zagbia wglowego. Kontynuowaem zwiedzanie tej doliny, zapuszczajc si do daleko, na kilka mil. Zawarem kilka znajomoci w maym miecie o dziwacznej nazwie - Helfenstein. Ale wycieczki i wczga musiay si skoczy, tak samo jak lato, ktre dobiegao koca. Nadszed czas powrotu do szkoy. sma klasa utkwia w mej pamici jako rok, w ktrym po raz pierwszy uczyem si o wojnie domowej. Poeraem wszystko co tylko mogem o niej dosta w swe rce. Moja nauczycielka szkolna, niejaka Miss Roberts, wypisaa na tablicy waniejsze wydarzenia tej wojny, ja za kupiem uywan maszyn do pisania i zrobiem z tego odpis. Kupia pniej ode mnie ten zarys za dwadziecia pi centw. W midzyczasie czytaem wszystko, co tylko mogem znale o tej wojnie, zwaszcza za biografie. Nie mogem zrozumie, jak jeden genera mg kierowa tak wielk iloci ludzi - tysicami! Przypomniaem sobie, jak trudno byo kierowa p tuzinem kolegw w czasie wycieczki. Kierowanie w bitwie stoma tysicami ludzi, jak robi to Grant lub Sherman, byo istnym czarodziejstwem. Zdecydowaem, e jest to sztuka magiczna, ktrej ucz w miejscu zwanym West Point14. Przeczytaem wanie yciorys generaa Pershinga, ktry by w West Point, i mylaem, jak by to byo cudownie tam si dosta. Trudno polegaa na tym, e Pershing, zanim poszed do West Point, ukoczy szko i by nauczycielem, musia wic by bardzo zdolny. Moje widoki za nie byy bardzo dobre. Rodzina postanowia, e po ukoczeniu omiu klas zdobd wystarczajce wyksztacenie, e mog skoczy nauk, by zabra si do pracy. Porzuciem ju wwczas sprzeda gazet i pracowaem w fryzjerni. To si lepiej opacao. Kadego dnia po szkole pracowaem do sidmej wieczorem. W sobot praca trwaa od smej rano do jedenastej
14

Miejscowo w pobliu Nowego Jorku, gdzie znajduje si Akademia Wojskowa Stanw Zjednoczonych (odpowiednik polskich szk oficerskich) (przyp. tum..).

wieczr. Musielimy bd pracowa, bd te udawa, e jestemy zajci i nigdy nie siada. O jedenastej wieczorem nogi dolegay mi tak, jak chroniczny bl zbw. Pomidzy mydleniem policzkw grnikw i oglnym sprztaniem przystawaem tu i tam i chonem mdro starszych. A mdro grnikw bya czym, co dla chopca warte byo zapamitania. Dziki niej uwiadomiem sobie midzy innymi, e nie miaem ochoty zosta grnikiem. Byem tego pewien, ale problem wyksztacenia leg wielkim ciarem na mym sercu i umyle. Dotychczas przeczytaem wszystkie ksiki w miecie, ktre wpady mi w rce, ale podnieciy one tylko mj apetyt. Ukoczyem sm klas w czerwcu 1922 roku i natychmiast dostaem prac w penym wymiarze godzin. Pracowaem jako sprzedawca w sklepie obuwia i miaem bardzo dobr jak na owe czasy pac - dwanacie dolarw i pidziesit centw tygodniowo! W tym czasie stay si popularne samochody i stacje benzynowe wyrastay jak grzyby po deszczu w caym zagbiu wglowym. Zostaem kierownikiem jednej z nich, nalecej do towarzystwa Jewel Oil Company. Dodatkowo otrzymaem przedstawicielstwo wyrobw Gargoyle Mobiloil Products, tak e powodzio mi si zupenie dobrze. Cigle jednak byem zaaferowany i strasznie niespokojny o m przyszo. Wyksztacenie wydawao mi si by pierwsz i podstawow spraw, ale problemem byo, jak je zdoby. Moi koledzy ze szkoy podstawowej byli obecnie ju dobrze zaawansowani w szkole redniej i mj kontakt z nimi urwa si. Chocia wziem inn, bardziej popatn prac na stacji benzynowej, jednak postanowiem ostatecznie z tym skoczy. Przechodziem jedynie z jednej pracy do innej, lepszej, lecz podstawy do prawdziwego awansu - dobrego wyksztacenia - brakowao mi w dalszym cigu. Bez niego nie mogem dosta si nigdzie. Ale jak je uzyska? Z pewnoci nie mogem go zdoby w Mount Carmel. Zaoszczdziem wic kilka dolarw i postanowiem uda si do najwikszego z miast - do Nowego Jorku. Opuciem Mount Carmel 22 marca 1924 roku, w dniu mych siedemnastych urodzin. Zaraz po przybyciu do Nowego Jorku zaczem oglda si za prac. W centrum miasta znajdoway si biura porednictwa pracy. Dowiadywaem si we wszystkich, potrzebowano jednak przewanie ludzi do pomocy i robotnikw. Zdawaem sobie jasno spraw, e nikt nie zatrudni mnie, by posya do szkoy, nikt z wyjtkiem - wojska. W Battery Park spotkaem sieranta prowadzcego werbunek do armii i rozmawiaem z nim. Wydao mi si, e jedyn rzecz, ktra go interesuje, jest to, czy nie choruj na co, co nazywa on chorob weneryczn. Nie byem pewny, co to jest, lecz zapewniem go, e nie. Syszaem na temat tej choroby rozmowy grnikw u fryzjera, byem jednak przekonany, e nie rozpoznabym jej, gdybym si z ni zetkn. Pniej, po uporaniu si z t przeszkod techniczn, sierant zapyta o mj wiek. Tu sprawa bya trudniejsza. Ukoczyem siedemnacie lat przed czterema dniami, a by zacign si do wojska, trzeba byo mie co najmniej osiemnacie lat. Osiemnacie za zgod rodzicw i dwadziecia jeden bez niej. Wyranie pod adnym wzgldem nie miaem kwalifikacji na przyszego onierza. Nie miaem zamiaru prosi mych rodzicw o pozwolenie. Wiedziaem bowiem bardzo dobrze, jaka bdzie odpowied. Ale sierant nie wydawa si by tym zaniepokojony. Z pomysowoci cechujc sierantw werbujcych do wojska w tym czasie podda on myl, e mgby mi dostarczy rodzicw, ktrzy patrzyliby przychylnie na moje wstpienie do wojska. Powiedziaem mu, e to dobra myl i e mona sprbowa j urzeczywistni. Poszlimy par blokw dalej, do Whitehall Building, gdzie ku memu zdumieniu doczyem do grupy liczcej okoo p tuzina chopcw bdcych w identycznych tarapatach. Nastpnie sierant zabra ca nasz grup na Broome Street. Weszlimy do pomieszczenia, ktre zdawao si by biurem adwokackim. Tu po zadaniu mi kilku pyta i dowiedzeniu si, e jestem opuszczonym dzieckiem, samotnym na tym wiecie, waciciel tego pomieszczenia podpisa papier stwierdzajcy, e mam osiemnacie lat i on jako mj opiekun wyraa zgod, bym wstpi do armii Stanw Zjednoczonych. To samo zaatwi wszystkim innym. Nie wiem,

jakie byo jego honorarium za t usug wywiadczon Stanom Zjednoczonym, ale w tej chwili byem mu wdziczny. Sierant werbujcy nas do wojska opisywa moliwoci ksztacenia, jakie maj bystrzy i zasugujcy na to modzi ludzie, mogcy zarobkowa, uczc si, ja za po prostu nie mogem doczeka si chwili wcielenia mnie do wojska. Przysig skadaem w Whitehall Building 1 kwietnia 1924 roku. Nazwisko oficera, ktry przyjmowa j ode mnie, kapitana Bucknera, byo wypisane na jego biurku. Zapamitaem je na zawsze, gdy byo to nazwisko generaa z wojny domowej. Oficer ten by pierwszym, jakiego w ogle widziaem, kapitanem armii Stanw Zjednoczonych, do tego w mundurze, i to wywaro na mnie wraenie. Powtarzaem za nim przysig z zapaem, ktry musia go zadziwi. Wkrtce przekonaem si, e sowa werbujcego nas sieranta zawieray duo przesady. Polubiem jednak wojsko od samego pocztku, ponadto za dao mi ono mono ksztacenia si. Musiaem oczywicie zapracowa na to, co otrzymywaem. Wyjechaem do Panamy, gdzie wcielono mnie do baterii artylerii strzegcej wejcia do kanau od strony Atlantyku. Przydzielono mnie do obsugi dziaa 155 mm i moje szkolenie rozpoczo si pod kierunkiem doskonaego starego sieranta Irlandczyka, nazwiskiem McCarthy. By on bardzo wymagajcy i twardy, ale troszczy si niezwykle o onierzy. Wiele nauczyem si od niego. Nasz starszy sierant by Indianinem, mia ponad sze stp i masywn budow. Nie tolerowa adnych wybrykw, lecz opiekowa si doskonale swym oddziaem - ja go lubiem i szanowaem. Gdy przekona si, e umiem niele czyta i pisa, uczyni mnie pisarzem bateryjnym. Dowiedziaem si wwczas o wolnym etacie dla podoficera znajcego sygnalizacj rczn. Nauczyem si jej i po blisko szeciu miesicach zostaem kapralem; byem raczej za mody na kaprala w owych czasach, ale uczyem si i dawaem sobie dobrze rad. W tym czasie w Panamie nie byo wiele rozrywek dla onierza. Jak sobie przypominam, od po potrceniach wynosi osiemnacie dolarw i siedemdziesit pi centw miesicznie. Posyaem dziesi dolarw do domu, tak e niewiele zostawao mi na krawca, szewca i pralni. Na szczcie znajdowaa si tam biblioteka wojskowa. Znalazem j w miesic po przybyciu i staa si dla mnie niewyczerpanym rdem interesujcych ksiek. Natrafiem wkrtce na ksik Dodgea Great Captains. Byem ni urzeczony, pochaniaem biografie Aleksandra, Hannibala i Napoleona. Zawsze nieco obawiaem si, by onierze w baterii nie odkryli, e czytam takie rzeczy. Nie byo bowiem przyjte, by szeregowiec marzy o karierze wielkiego wodza lub wyszego dowdcy. Cigle jednak wzdychaem do West Point i marzyem o dostaniu si tam. Im wicej czytaem, tym bardziej byem wiadom wkadu absolwentw West Point do historii naszego narodu. Jeli kto chcia zosta onierzem, powinien tam pj. Wydawao mi si jednak, e w lecie 1924 roku moliwo ta bya dla mnie bardzo odlega. Tak mnie si przynajmniej wydawao, ale widocznie nie memu starszemu sierantowi, szefowi Williamsowi. Wchodzc do kancelarii pewnego dnia po apelu oznajmi: No, Gavin, wanie widziaem w dowdztwie pismo dotyczce kandydatw do West Point na nastpny rok. Id tam i przejrzyj to. Okay, sierancie, uczyni to, ale nie jestem jeszcze gotw. Powinienem pouczy si jeszcze z rok. No, ci z West Point to cwane szczeniaki. Ka im si tam wiele uczy i chyba trudno si tam dosta, ale nic nie stracisz, jeli sprbujesz. Przejrzyj to. Okay - powiedziaem - zrobi to.

Poszedem do dowdztwa i zaznajomiem si z tym pismem. Dowiedziaem si, e kady onierz, ktry zda egzamin ze sprawnoci fizycznej, moe pj do szkoy przygotowawczej i przystpi do egzaminw wstpnych do West Point, majcych si odby 1 marca 1925 roku. Bya poowa sierpnia 1924 roku, szkoa za miaa si zacz 1 wrzenia. Zgosiem si, zdaem egzamin ze sprawnoci fizycznej i wyldowaem 1 wrzenia w Corozal, w strefie kanau, wraz z tuzinem innych kandydatw. Pomidzy nimi by Frank Merrill, sawny pniej, jako dowdca Maruderw Merrilla15. By on sierantem sztabowym w saperach i sprawi na mnie silne wraenie. Pomidzy innymi umia uywa suwaka logarytmicznego, ktrego nigdy przed tym nie widziaem. Poza tym zda on ju pomylnie egzaminy wstpne w roku poprzednim, nie zosta jednak przyjty z powodu upoledzenia wzroku, co obecnie nie byo brane pod uwag. Mielimy wspaniaego instruktora, porucznika Percy Blacka z korpusu wojsk chemicznych. By to dentelmen w kadym calu, przy tym bardzo inteligentny i cierpliwy. Wierzcie mi, e tej ostatniej zalety potrzebowa w duej mierze. Wkrtce rozpoczlimy normaln prac. Porucznik Black przychodzi kadego ranka o smej i spdza z nami cztery godziny. Po jednej godzinie przeznaczone byo na algebr, geometri, angielski i histori. Zaczlimy od historii staroytnej, w cigu kilku tygodni przerobilimy histori redniowieczn i na wiosn skoczylimy nowoytn. Zostao zaplanowane, e skoczymy nasz kurs krtko po Nowym Roku, a pozostay do marca czas powicimy na przerobienie dla nabycia wprawy zagadnie, ktre byy tematem egzaminu wstpnego ubiegego roku. Poniewa odwalalimy po czterdzieci stronic dziennie, byo mi ogromnie trudno dotrzyma kroku. I faktycznie go nie dotrzymywaem. Wkrtce byem tak dalece opniony, e musiaem powzi zasadnicz decyzj: czy zaniecha prb dotrzymania kroku i opanowywa kad stron przed przejciem do nastpnej (dotyczyo to specjalnie matematyki), czy te po prostu uczy si po ebkach tylko tego, co mogem wchon, i dotrzymywa kroku klasie. Postanowiem zrobi to pierwsze nauczy si kadej strony, zanim przejd do nastpnej. Oznaczao to, e musz uczy si cae popoudnie, a czsto do pnocy. Pozostaem daleko w tyle, gdy nadeszo Boe Narodzenie, kiedy to wikszo uczniw zrobia sobie przerw w pracy. Ja jednak pracowaem w dalszym cigu i w lutym zdawao si, e mam szans dogonienia klasy. Przez cay ten czas porucznik Black pracowa z nami cierpliwie i pilnie. Nadszed wreszcie wielki dzie 1 marca. Mielimy czterogodzinny egzamin pisemny z kadego przedmiotu. Nie myl, bym zda go bardzo dobrze. Przypominam sobie jedno z pyta z angielskiego, wymagajce od nas napisania krtkiego wypracowania na temat jednego z utworw Szekspira. Dano nam do wyboru kilka. Za nic w wiecie nie mogem sobie przypomnie ktregokolwiek z nich na tyle, by sprbowa napisa dane wypracowanie, tak e oddaem czysty arkusz papieru. Porucznik Black odmwi przyjcia go. Czynic to, prawdopodobnie przekroczy swe instrukcje, nalega jednak, bym wrci i cokolwiek napisa. Przypomniaem sobie co nieco z fabuy Kupca Weneckiego i napisaem wymagan ilo sw. Byem zawsze wdziczny porucznikowi Blackowi za jego postpek. Czuem, e to wanie umoliwio mi dostanie si do szkoy. Zostaem przyjty jako kadet 1 lipca 1925 roku. Pierwszy semestr by koszmarem, jeli idzie o prac. Matematyka bya dla mnie najtrudniejsza, a wbijano j nam bezlitonie. Jedynym sposobem, by nie pozosta w tyle, byo wstawanie o czwartej lub czwartej trzydzieci rano i uczenie si w ubikacjach w podziemiu, gdzie byo wiato. Nie czyniem tego wicej, ni byo konieczne, zwykle par razy w tygodniu, umoliwio mi to jednak dotrzymanie kroku klasie.

15

Oddziay amerykaskie pod dowdztwem generaa brygady F. Merrilla walczce w Birmie w czasie drugiej wojny wiatowej (przyp. tum,.).

W grudniu oczekiway najnisz klas egzaminy pisemne z pierwszego semestru. Gdybymy ich nie zdali, wwczas mielimy zdawa ostateczny egzamin pisemny dla okrelenia, czy mamy pozosta, czy te bdziemy usunici z akademii. Zdaem egzaminy pisemne z ocen wysz od wymaganego minimum; pniej zrozumiaem, e by to punkt zwrotny w mojej nauce. Byo nas okoo 450 na pierwszym roku, a ja miaem wwczas chyba 385 lokat. Zacz si nastpny semestr i bez zbyt wielkich trudnoci robiem nadal postpy. Historia bya jednym z przedmiotw nastpnego roku, ja za znalazem si w pierwszej grupie, jeli idzie o uczenie si jej. Pozwolio mi to mniej wysiku powica historii i skoncentrowa si na matematyce i jzykach, ktre byy dla mnie trudniejsze. Nauki teoretyczne nie sprawiay mi ju trudnoci i w cigu roku w pierwszej klasie moja lokata bya gdzie okoo 100. Przecitna lokata z czterech lat wynosia 185, tak e nie byo problemu w pjciu do piechoty, ktr wybraem. Akademia Wojskowa w West Point moe zrobi olbrzymie wraenie na modym czowieku. Jest ona przede wszystkim gigantycznym muzeum zawierajcym najwspanialsze zabytki historii amerykaskiej. Wiele faktw, o ktrych wie niewiele ludzi postronnych, kadeci maj codziennie przed oczami. Przebywaj oni w starych pomieszczeniach kadeckich zajmowanych niegdy przez Granta, Leea, Sheridana, Jacksona, Pershinga, Pattona i McArthura. Stara kaplica, gdzie wisz sztandary brytyjskie zdobyte w czasie rewolucji, okoliczne skay pokryte rysunkami wykonanymi technik akwafortow przez dumnych patriotw, ktrzy chcieli, by wszyscy przechodzcy tdy zauwayli ich wkad w budownictwo Republiki, dzisiejsza kaplica, posgi oraz forty i reduty na otaczajcych wzgrzach, wszystko to rozpala w modych umysach i sercach jedno - patriotyzm! Nie przemijajcy hurapatriotyzm, lecz co w rodzaju starych, niezmiennych prawd wszystkich czasw mwicych, e ludzie walczyli i umierali za ten kraj i byli dumni z tego, e aden wikszy zaszczyt nie moe spotka czowieka od pjcia w ich lady, jeli kiedykolwiek nasza demokracja miaaby zosta znw zagroona. Obymy znaleli onierskie miejsce spoczynku na polu walki16 - sowa te mwi po prostu, by onierzowi byo dane walczy, a jeli mier ma by jego udziaem, wwczas prosi on, by go ju nie ruszano z tego miejsca, na ktrym padnie, gdy jest to kres wdrwki czowieka. Kadetw ucz, by byli bezwzgldnie uczciwi i w ich uczciwoci jest zdecydowanie, ktre przenika czowieka do szpiku koci. Gdy sprawa moe by rozwizana dobrze lub le, wwczas dobre rozwizanie musi by wybrane, choby byo ono o wiele trudniejsze. Sama akademia nawet jest symbolem tej zasady, gdy stoi na grze granitowej, ktra zmienia bieg potnej rzeki Hudson w jej drodze do morza. Tak samo jej wychowankowie musz sta twardo po stronie susznoci. Oby nigdy nie byo kompromisu, gdy wchodzi w gr sprawa naszej Ojczyzny i naszego Honoru. Wreszcie kadetw ucz poczucia obowizku, poczucia odpowiedzialnoci za swych blinich, za onierzy oddanych pod ich opiek. Uwiadamiaj oni sobie, wikszo z nich po raz pierwszy, pogld Arystotelesa, e wartoci czowieka nie mierzy si jego bogactwem, ani jego pozycj w spoeczestwie, lecz sum tego, co da z siebie swemu narodowi. Jednoczenie wymaga si od nich, by uczyli si gorliwie i pilnie. Z reguy przecitnie kady kadet odpowiada przynajmniej z jednego przedmiotu codziennie, niekiedy z kilku. Nic dziwnego, e tak bardzo polubiem to miejsce. Od pierwszego do ostatniego dnia mego pobytu w szkole czuem, e kada chwila spdzona tam co mi daje. Opuciem akademi z postanowieniem odpacenia jej, mej matce spartaskiej, za to, co od niej otrzymaem. Wychodziem na spotkanie

16

Z pieni kadeckiej Benny Havens.

trudnoci, staraem si i na huk armat, gdzie niebezpieczestwo byo najwiksze, gdy tam decyduj si sprawy i podejmuje si decyzje. Nie ma potrzeby mwi, e przydziay po akademii byy przez dugi czas kubem zimnej wody, uczyy mnie jednak zawodu onierza. W akademii poznaem teori, a teraz miaem pozna praktyk. Mj pierwszy przydzia otrzymaem do szkoy lotniczej w Brooks Field w Texasie. Byo to me pierwsze i najgorsze rozczarowanie w caej karierze onierskiej. Nie wiem dobrze, co robiono w Brooks Field w 1929 roku, ani te nie jestem pewien, czy byy tam jakie wadze. Zdawao mi si, e postawiono tam sobie za cel trzymanie kadetw-absolwentw z dala od nauki latania. Moja grupa zoona z piciu osb zameldowaa si u porucznika Rodgersa, ktry nieoficjalnie powiedzia nam, e prawdopodobnie wyeliminuje nas wszystkich. Na rozstanie doradzi nam, bymy nie zaczli wydawa od razu naszego dodatku lotniczego. Bardzo lubiem lata, tak jak lubi do dnia dzisiejszego, lecz samo zamiowanie do latania nie wystarczao. Latanie na dwupatowcach z otwartymi kabinami byo bardzo atrakcyjne, po kilku tygodniach jednak kazano mi zgosi si do pilota sprawdzajcego wyniki prawdopodobnie w celu eliminacji. By on zajty, a przy tym pogoda bya za, tak e nie zabra si do mnie przez par dalszych tygodni. Do tego czasu pozostaem tak daleko w tyle poza normaln klas, e by on tym przeraony. Krcc gow i cmokajc na znak dezaprobaty, zdyskwalifikowa mnie. Na pocieszenie powiedzia mi, e nie powinienem si martwi, bo latanie nie jest wiedz, ktrej si mona nauczy, lecz sztuk, do ktrej bd ma si talent, bd te nie. Jeli si go ma, to bdzie si lotnikiem, jeli za nie, to si nim nie bdzie. A wic, po c si trapi? Ja nie martwiem si. Poprosiem o przydzia do najodleglejszego garnizonu - Obozu Harry J. Jones w pobliu Douglas w Arizonie, na pograniczu Meksyku. Waszyngton musia by tak zaszokowany tym, e kto mg prosi o sub w tej odlegej miejscowoci, e zgodzi si natychmiast. Przybyem tam akurat przed Boym Narodzeniem 1929 roku. Zycie podporucznika piechoty przed trzydziestu laty byo raczej prozaiczne. Obowizywa powtarzajcy si regularnie roczny program zaj: okres wyszkolenia strzeleckiego, manewry, wyszkolenie zimowe, wiczenia wiosenne, dodatkowe zajcia cywilne i obz przysposobienia wojskowego obywateli cywilnych, ktre nastpoway po sobie, jak noc po dniu. Armia bya maa, a zainteresowanie ni spoeczestwa jeszcze mniejsze. Poza tym wanie ratyfikowalimy pakt Brianda - Kellogga z 1928 roku, wykluczajcy wojn jako instrument polityki pastwowej. Nie miao by wicej wojny. Jeli szkolilimy si w jakim celu, to dla wojny, ktrej miao nigdy nie by. Czasami wraz z mymi rwienikami opakiwaem nasz los. My, nieszczliwi, ktrzymy mieli przej przez ycie nie syszc ani jednego wrogiego wystrzau. W jakim bylimy bdzie! wicze byo raczej niewiele i miaem pod dostatkiem czasu na zajcia nie objte programem. Powinienem by spdzi go wicej nad ksikami, lecz tenis, golf i jazda konna stanowiy zbyt wielk konkurencj. Przy tym lubiem sub w oddziale i lubiem przebywa z onierzami. Dugie marsze nocne, nage utarczki na manewrach, wszystko to uczyo mnie rzeczy, ktre miay mi by pomocne w razie wojny. Fort Benning i szkoa piechoty przyszy po Arizonie, a nastpnie szkoa artylerii i Fort Sill w stanie Oklahoma. W Forcie Sill zaczem ponownie uczy si, cho bardzo duo czasu zajmowaa mi jazda konna. Przez trzy lata dwa razy w tygodniu braem udzia konno w polowaniach i pniej, patrzc wstecz, zrozumiaem, e skakanie z samolotu jest najbardziej zblione do skakania na opornym koniu przez trudn przeszkod. Zmuszenie go do skoku w poczeniu z perspektyw przykrego upadku

wymaga tego samego rodzaju zdecydowania wewntrznego, co skok z samolotu. Wsplne jest im w duym stopniu uczucie obawy poczonej z podnieceniem. W 1936 roku zostaem przydzielony na Filipiny do puku skautw17 filipiskich. Byli to zawodowi i bardzo dobrzy onierze. W kilka lat pniej spisali si oni wspaniale w czasie walk na pwyspie Bataan. Na arenie midzynarodowej chmury wojenne byy wyranie widoczne. Mussolini ugrzz gboko w Abisynii. Franco walczy w Hiszpanii. W Niemczech za Hitler, jak zy goryl, wali si w piersi. Nasze manewry zaczy nabiera wikszego znaczenia, chocia nasza bro i ekwipunek byy niewiele lepsze od uywanych w pierwszej wojnie wiatowej. Powtarzalimy wielokrotnie prb wycofania si na pwysep Bataan. Przeprowadzilimy wtedy manewr odwrotowy, jako przewidywany sposb walki w wypadku dziaa wojennych na pwyspie. Sytuacja wcale nie bya dobra. Istniay due luki w centrum linii obronnych i byo wyranie za mao ywnoci i wody dla tysicy onierzy i cywilw, ktrzy mieli skupi si w tym rejonie. Teren by niezwykle pocity i przypominam sobie trudnoci zwizane z zaopatrzeniem oraz patrolowaniem w nocy. Na przykad noc, gdy porucznik Bill Ryder zgubi si z taborem zoonym z muw, my za kazalimy mu pozosta na miejscu, dopki go nie odnajdziemy. W naszym puku skautw filipiskich Bill mia piecz nad muami, mnie podlegay samochody ciarowe. Obaj bylimy w kompanii obsugi. Jego zadaniem na pwyspie Bataan byo dostarczanie racji ywnociowych i amunicji taborem jucznym w nocy. Prowadzenie acucha muw jucznych noc po ciece w ciemnej dungli jest trudnym zadaniem. Bill wywizywa si z tego dobrze, pewnej nocy jednak kolumna muw rozerwaa si i cz jej prowadzona przez Billa zgubia si. Zanim zdoa zatelefonowa do nas, dowdca kompanii wcieka si ze zoci. Ryder - powiedzia - tobie tylko wydaje si, i wiesz, gdzie jeste, ale ja wiem, gdzie ty jeste. Na Boga, stj tam, gdzie jeste, zanim ci nie znajd. Pozosta na miejscu, dopki nie przybd do ciebie. Niedugo po tym wydarzeniu Ryder powrci do Stanw i wkrtce po powrocie zgosi si ochotniczo do pierwszego plutonu spadochroniarzy. Mielimy si spotka znw w nocy na Sycylii. Perspektywy walki na pwyspie Bataan byy jednak co najmniej ponure. Dotkliwie daway si we znaki nieodpowiednie zaopatrzenie w ywno i wod oraz niewystarczajca ilo wojska uzbrojonego w dodatku w przestarza bro. Mylaem, e w Waszyngtonie z pewnoci musz mie jaki plan, ktry zaradzi tej sytuacji; przecie w Ameryce ludzie nie siedz bezczynnie, przyjmujc ten stan rzeczy za co nieuniknionego i nic nie czynic w sprawie jego zmiany. Powrciwszy do Stanw Zjednoczonych na jesieni 1938 roku, zameldowaem si w 3 dywizji piechoty na moj ostatni dusz sub liniow przed wybuchem wojny. Znalazem si w 7 puku piechoty, ktry stopniowo przechodzi na stop wojenn. Szefem oddziau operacyjnego i wyszkolenia sztabu dywizji by major Mark Clark, ktry kaza dywizji ciko pracowa. Zostaem kapitanem w 1939 roku. Szef kompanii wraz z najstarszym sierantem liniowym przypili mi przed frontem zebranych onierzy okucia18. Nie zdawalimy sobie z tego sprawy, lecz byy to ostatnie dni starego zespou zawodowego. Mj starszy sierant - szef kompanii - by wyjtkowo dobrym

17 18

Puki piechoty armii filipiskiej zoone z Filipiczykw i dowodzone przez Amerykanw (przyp. tum.). W armii Stanw Zjednoczonych odznak stopnia kapitana s dwa srebrne paski metalowe noszone na naramiennikach (przyp. tum.).

onierzem, ludzkim i serdecznym w swych codziennych stosunkach z onierzami. Nazywa si Max Roth; duo si od niego nauczyem. Suy on z tym samym zespoem przez szesnacie lat, a wszyscy pozostali podoficerowie prawie tak samo dugo. Bylimy razem przez zim 1939/40 roku, w czasie ktrej przeprowadzilimy ldowanie z morza w zatoce Monterey, pniej za odeszlimy do obozu, ktry by pooony w miejscu, gdzie obecnie znajduje si Fort Ord. Nastpnie wiosn 1940 roku zostaem odkomenderowany do West Point, jako instruktor na wydziale taktyki. Miaem nadziej, e bd peni sub w West Point przez kilka lat i dlatego byem zachwycony tym przydziaem. Bya to okazja do przedyskutowania nowych pogldw taktycznych oraz do studiw i nauczenia si czego samemu, uczc innych. I chocia personel wydziau taktyki zuywa znaczn ilo swego czasu na wpojenie dyscypliny kadetom, niemniej, dziki memu stanowisku w sztabie komendanta, mogem wiksz jego cz powici na studiowanie i szkolenie. Nauczanie taktyki w akademii wojskowej w zimie 1940/41 roku byo zajciem pasjonujcym. Blitzkrieg by na ustach wszystkich, mwili o nim zarwno cywile, jak wojsko. Gdy mylelimy ju, e zaczynamy rozumie t now form wojny byskawicznej, prowadzonej przy uyciu tysicy wozw pancernych, pojawia si znw inna, nowa forma - oskrzydlenie pionowe. Jedn z tajemnic klski zadanej przez Niemcw Francji wiosn 1940 roku by upadek niedostpnego fortu Eben Emael. Kryy pogoski o gazie obezwadniajcym, spadochroniarzach, szybowcach oraz o kombinowanym uyciu niektrych z tych czynnikw lub wszystkich razem. Pniej, gdy wspomnienia wiosennej ofensywy 1940 roku byy jeszcze wiee w naszych umysach, Niemcy ze zdumiewajc szybkoci uderzyli poprzez grzyste Bakany i zakoczyli t kampani powietrzn inwazj na Kret. Wywaro to olbrzymie wraenie na wszystkich, zwaszcza za na tych z nas z akademii, ktrzy usiowali przyswoi sobie i zrozumie nauki wypywajce z tego wydarzenia. Zaczlimy -take wyczuwa, i kraj nasz nie bdzie mg unikn wzicia udziau w wojnie. Kadeci stawiali pytania i oczekiwali odpowiedzi na nie. Miaem to szczcie, e mogem uczestniczy w poszukiwaniu tych odpowiedzi. Wiele ludzi, ktrzy zajmowali si studiowaniem wojny, przewidywao blitzkrieg, tak e nie by on dla nich takim zaskoczeniem, jak dla szerokiej publicznoci. Ale nawet i na nich robio to wraenie, mao za ludzi przewidywao uycie takich czogw, dzia szturmowych, wozw dowodzenia i tym podobnego sprztu, jaki Niemcy ujawnili w czasie najazdu na Czechosowacj. Nawet wtedy niewielu zdawao sobie spraw z ich penych moliwoci. Trzeba byo byskawicznego zniszczenia si zbrojnych Francji i Belgii na wiosn 1940 roku, by wykaza, e Niemcy dokonali skoku ilociowego. Due wraenie na kadetach robiy wykady o blitzkriegu, w czasie ktrych krelilimy czerwone strzay na starowieckich mapach - zbyt maych dla tego nowego rodzaju wojny - i popisywalimy si wiadomie nasz nowo nabyt wiedz; do naszych umysw jednak czsto wdzieraa si myl, e to nie jest wystarczajce. Mielimy bowiem przed sob pokolenie majce walczy w tej wojnie i prawdopodobnie z tymi samymi siami zbrojnymi, o ktrych mwilimy w sposb tak pewny siebie. Zdawalimy sobie spraw, e nie wystarczy kopiowa Niemcw i e naladowanie ich nie da nigdy przewagi wystarczajcej do osignicia zwycistwa. Aby zwyciy, potrzebne nam byy nowe idee, potrzebne byy innowacje, potrzebny nam by skok ilociowy, by uzyska przewag nad Niemcami. Ale jak? Oto byo pytanie. Spord wielu wizjonerw, ktrzy przewidzieli wojn pancern, wczajc Chaffeego, Guderiana, De Gaullea i J. F. C. Fullera, ten ostatni by niewtpliwie mym faworytem. Czytaem chciwie jego ksiki. Opisa on ewolucj, ktra przywrci ruchliwo wojnie ldowej. Widzia on j przy tym wraz ze wszystkimi towarzyszcymi jej problemami komunikacji, dowodzenia i podejmowania decyzji. Waniejsze jednak byo to, e bya zgodna z rozwojem historycznym. Miao to olbrzymie znaczenie, gdy daleko waniejsze od tego, co si dzieje, jest dlaczego si to dzieje.

Jest to odwieczny problem planisty wojskowego. W przeciwiestwie bowiem do jego odpowiednikw na innych polach dziaalnoci ludzkiej, praca planisty wojskowego rzadko kiedy jest poddawana realnej prbie - prbie wojny. Pomidzy wojnami moe by, i by, odstp dwudziestu lat. Kiedy jednak nadejdzie nastpna wojna, planista musi by do niej gotw i to pomimo faktu, e zwykle ledwo jest w stanie przetrwa kracowe niedoywienie - demokracje s zawsze dumne z milionw, ktre oszczdz w czasie pokoju, nie kwestionujc miliardw, ktre wyrzuc w czasie wojny. Poniewa za w powiedzeniu opowieci starych onierzy nigdy nie wygrywaj wojen wicej jest prawdy ni przesady, jedyn zatem rzecz, do ktrej planici mog si odwoa, s ksiki. Powrciem wic do Fullera i do klasykw historii wojskowoci, zabierajc si do nich z wiksz ni zwykle arliwoci. Byo tak wiele do nauczenia si i tak wiele si dziao, o czym mona si byo dowiedzie nawet z prasy codziennej, a przy tym wojna pdzia ku nam w tempie alarmujcym. Niektre sprawy staway si zupenie jasne. Wielka rewolucja techniczna dokonaa si w uzupeniajcych funkcjach wojska, jakimi s ruchliwo i komunikacje. Sia ogniowa, trzecia zasadnicza funkcja walczcego czowieka lub machiny wojennej, nie ulega tego rodzaju zmianie, chocia ilo broni automatycznej bardzo wzrosa. Bya to cigle wojna prochu strzelniczego. Nie bya to jednak ju wojna konia i wozu ani te wojna goca pieszego, przenoszcego wiadomoci. W przeszoci ruchliwo bya czynnikiem, ktry otworzy cakowicie nowe perspektywy i nowe moliwoci wojny i podboju. Aleksander, Cezar i Dyngis-chan, kady z nich w swoim czasie pustoszy rozlege obszary i unicestwia kady nard, ktry si mu przeciwstawi, dziki szybkoci, ktrej nie mogli sprosta jego przeciwnicy. Obecnie bylimy wiadkami nowej formy ruchliwoci, ktra sprawia, e od czasu naszej wojny domowej wiat zobaczy po raz pierwszy siy zbrojne przemierzajce tak rozlege obszary i zawsze zdolne do stoczenia w razie potrzeby decydujcej bitwy. Zmieniaa si take istota taktyki i strategii. Taktyka zajmuje si dziaaniami ludzi i ich rodkw walki w bezporednim pobliu nieprzyjaciela, w bitwie, strategia za - prowadzeniem spraw wynikajcych z wzajemnej zalenoci star taktycznych lub bitew. W czasach Napoleona Europa bya jego teatrem strategicznym, bitwy za, takie jak Austerlitz, Ulm i Marengo, byy jego dzieami taktycznymi. wiat jednak zacz si kurczy gwatownie i w 1940 roku Europa tworzya ju tylko jeden teatr taktyczny, na ktrym blitzkrieg by potnym i skutecznym narzdziem wojny stworzonym przez Niemcw. Przy tym blitzkrieg by skuteczny, poniewa stanowi on cz zespou powietrzno-naziemnego, w ktrym Luftwaffe odgrywaa znaczn rol. Wraz z tym kurczeniem si przestrzeni, spowodowanym zasadniczo przez szybko wzrastajcy zasig lotnictwa, zmienia si sama istota taktyki i strategii. Taktyka zacza obejmowa coraz rozleglejsze obszary ziemi, a wreszcie cay kontynent mona byo uwaa waciwie za jeden taktyczny teatr dziaa. Wwczas strategia staa si stosunkiem wzajemnym wojen prowadzonych na rnych wikszych masach ldw - na kontynentach. Tak wic jedn z pierwszych decyzji naszego narodu w dziedzinie strategii byo wykonanie najpierw gwnego wysiku ofensywnego w Europie, a obronnego w Azji. Ta zmiana w naturze strategii odbywaa si nadal, z wiksz nawet intensywnoci po 1940 roku. Ale w 1940 roku konieczne byo zrozumienie przede wszystkim tego zjawiska i w jego ramach wprowadzenie takich innowacji w taktyce, ktre zapewniyby nam sukces w walce. Potrzebne nam byy innowacje rwnie w dziedzinie strategii, lecz to chc omwi pniej. Na razie jednak problem w 1940 roku nie polega tylko na zrozumieniu genezy i funkcjonowania blitzkriegu; daleko bardziej wane byo zrozumienie tego, co leao poza nim, gdy wanie tam naleao szuka innowacji niezbdnych do pokonania Niemcw. Biegnc za nimi z zapartym tchem od jednego udoskonalenia technicznego do drugiego, prawdopodobnie nigdy bymy ich nie dogonili, a prawie z pewnoci nie wyprzedzilibymy ich. Dlatego te najpilniejszym problemem w 1940 roku byo znalezienie odpowiedzi na pytanie: gdzie le innowacje i co moemy w tej sprawie uczyni?

Pewn wskazwk stanowia inwazja powietrzna na Holandi, zdobycie Eben Emael i pniejszy decydujcy sukces, osignity przy opanowaniu Krety z powietrza. To wanie bya poszukiwana nowa forma ruchliwoci w swym stadium niemowlcym. Jakie byo jej znaczenie i jak mona j bdzie zastosowa w przyszoci? Studiowaem starannie wszystko, co mogem znale na temat operacji niemieckich. Niezwykle uyteczne byy pewne dokumenty zdobyte przez nasz wywiad. Rosjanie ju w 1928 roku pokazali nam pewne moliwoci, przeprowadzajc wielkie wiczenia powietrzno-desantowe; faktycznie, ju genera Billy Mitchell w toku pierwszej wojny wiatowej zaproponowa przeprowadzenie na szerok skal operacji spadochronowych, uwaajc je za wykonalne i najprawdopodobniej decydujce. Do czasu Krety jednak wojna powietrzno-desantowa ograniczaa si jedynie do przetransportowania na miejsce walki jednostek, ktre nadaway si do transportu samolotem. Pniej ldoway one na spadochronach i szybowcach, robic na og, co tylko byo mona. Naleao koniecznie znale odpowied na pytania: Jak mona wycign maksimum korzyci z wzajemnego stosunku pomidzy t now form siy uderzeniowej i konwencjonalnymi siami ldowymi? Jakie byy waciwe cele, dla osignicia ktrych naleao ich uy? Jakiego typu organizacja bya potrzebna, by mie siy tak ugrupowane w ich rejonie startu, by jak najlepiej odpowiaday potrzebom dowdztwa? W jakim porzdku bd si one zaadowyway i w jakim bd leciay oraz w jaki sposb zostan dostarczone na miejsce, tak by byy zdolne do natychmiastowego dziaania po wyldowaniu? Po dokonaniu analizy wnioski organizacyjne i problemy dowodzenia byy oszoamiajce. W zwizku z tym wikszo naszych wojskowych patrzya z wielkim sceptycyzmem na wszelkie wysiki zmierzajce do ich rozwizania. W wyniku przestudiowania cech charakterystycznych minionych wojen i wzgldnej ruchliwoci przeciwnikw biorcych w nich udzia oraz form taktyki, jakie w nich wystpoway, stao si jasne, e nasza wojna domowa bya bardziej zbliona do drugiej wojny wiatowej ni pierwsza wojna wiatowa. Wkrtce wrciem wic ponownie do wojny domowej poszukujc dziaa, ktre pod wzgldem wagi i ruchliwoci mona byo porwna z dziaaniami drugiej wojny wiatowej. I oczywicie nie byo trudno je znale. Kampanie Jacksona, zwanego Stonewall, miay szczeglnie due znaczenie. Osign on bowiem dziki dyscyplinie i szkoleniu, a przede wszystkim dziki swym rzadko spotykanym zaletom wodza, ilociowy skok w ruchliwoci na ziemi, w ruchliwoci nie majcej sobie rwnej w caej armii Unii (stanw pnocnych - przyp. tum.). Zademonstrowa on to niejednokrotnie w bitwach w Dolinie Shenandoah, pod Chancellorsville i w drugiej bitwie pod Manassas. Ta ostatnia, druga bitwa pod Manassas, bya klasyczn szczeglnie pod jednym wzgldem. Stanowia ona wzr tego typu dowodzenia i osdu taktycznego, jaki jest niezbdny do wykonania gbokich wama trafiajcych prosto w orodki yciowe przeciwnika i paraliujcych kady jego nerw. Warte to byo dalszych studiw. Tak wic w jesieni 1940 roku zrobiem szereg wycieczek do rejonu, w ktrym odbya si druga bitwa pod Manassas i przestudiowaem starannie cay teren. Pomidzy tymi wyjazdami studiowaem wszystko, co tylko mogem znale na ten temat w bibliotece akademii, i na wiosn 1941 roku napisaem artyku, posyajc go do Infantry Journal - czasopisma wojsk ldowych. Cigle jeszcze szalay spekulacje na temat gazu obezwadniajcego, ktry spowodowa poddanie si Eben Emael; dziwiono si take bardzo paraliowi wywoywanemu przez gbokie wamanie niemieckie. Artykuowi swemu daem tytu Jackson jest na tyach, jego celem byo zbadanie problemw decyzji i dowodzenia zwizanych z wdarciem si typu Eben Emael, czyli oskrzydleniem powietrznym. Problemw byo wiele. Na szczegln uwag zasugiway nastpujce: jakie powinny by pocztkowe przedmioty do osignicia? Jak wiele si powinno by zaangaowanych do tego dziaania i jak szybko powinno nastpi poczenie si z nimi? Co naleao robi dalej, jeli uderzenie

pocztkowe miao powodzenie? Wszystkie te zagadnienia zostay rozwizane w sposb wzorowy w drugiej bitwie pod Manassas. Bitwa ta, jeli idzie o wojn ruchow, bya klasyczn z wielu wzgldw. Przede wszystkim Lee19 mia znacznie mniejsze siy. Nastpnie prowadzi on wyranie dziaania obronne i mona byo spodziewa si, e pozostanie w obronie, oddajc w ten sposb inicjatyw swemu przeciwnikowi. Tymczasem postanowi on uderzy, co wicej, czynic to rozdzieli swe siy w obliczu przeciwnika przewyszajcego go liczebnie. Lee nie tylko podzieli swe siy, lecz nawet wysa ich cz na gbokie tyy nieprzyjaciela, wystawiajc w ten sposb obie czci swej armii na wielkie niebezpieczestwo. Zna on jednak swego przeciwnika, zna take wasne siy i mia odwag powzi decyzj uderzenia. Podzia armii Leea musia by bardzo starannie skalkulowany, gdy kada jej cz powinna bya by zdolna do samodzielnej walki z armi Popea20, zanim nadeszyby posiki. Wreszcie zastosowana taktyka musiaa by starannie zaplanowana, aby unikn ujawnienia miaego charakteru tego planu i w ten sposb uniemoliwi Popeowi zniszczenie kadej czci armii oddzielnie. Wszystko to Lee przeprowadzi w sposb wzorowy. Druga bitwa pod Manassas zostaa stoczona pod koniec sierpnia 1861 roku. Zacza si ona od tego, e Lee i Pope stali naprzeciwko siebie, majc swe siy rozwinite wzdu rzeki Rapahannock. Lee dysponowa 55 000 ludzi, Pope za, ktrego siy szybko wzrastay, spodziewa si kadej chwili, e bdzie mia podwjn przewag. Pope przyby tu akurat po swych sukcesach na Zachodzie i by ju sawny ze swych meldunkw, w ktrych nagwku pisa: Kwatera Gwna w Siodle. Konfederaci szybko podchwycili sabe strony czowieka, ktry nie potrafi odrni swej kwatery gwnej od swej tylnej czci ciaa. Pope jednak po prostu by pewny siebie i przy tym mawia gono niech linie komunikacyjne troszcz si o siebie, on za bdzie szykowa si do rozprawy z chytrym Lee. Trudnoci Popea zaczy si od Leea, ktry nie da mu do tego okazji i sam uderzy szybko, dokonujc gbokiego obejcia i umieszczajc znaczn cz swych si, pod dowdztwem Jacksona, okrakiem na komunikacjach Popea, pomidzy jego armi i Waszyngtonem. Wyjcie na tyy przeciwnika, utrzymanie si tam i zachowanie inicjatywy taktycznej wrd przytaczajcych przeciwnoci wymagao trafnych decyzji i doskonaego dowodzenia ze strony Jacksona. Jackson wytrwa na tyach Popea, a gdy w armii tego ostatniego zacz si rozkad, Lee wzmocni szybko Jacksona, dopeniajc w ten sposb klski przeciwnika. Siy Popea zostay wyrzucone gadko za mosty na rzece Potomac, a Lee po raz pierwszy najecha stany pnocne. W kilka lat pniej przekonaem si, e druga bitwa pod Manassas i operacje powietrzno-desantowe drugiej wojny wiatowej miay nawet wicej wsplnego, ni przewidywaem. Im wicej studiowaem walki toczone w drugiej wojnie wiatowej, tym bardziej przekonywaem si, e innowacj, ktr powinnimy byli si zaj, by uzyska dostateczn przewag w wojnie, s operacje powietrzno-desantowe. W tym czasie, wiosn 1941 roku, nasze siy powietrzno-desantowe stanowi jeden batalion wyekwipowany w porwnaniu do tego, co byo pniej, raczej prymitywnie. Znajdowali si sceptycy, ktrzy mwili, e nigdy nie bdziemy potrzebowali jednostek wikszych od plutonw i to tylko dla dokonywania rajdw. Jeli jednak historia ma jakie znaczenie, to byo oczywiste, e koncepcja ta bdzie si rozwijaa. Mona byo nie mie pewnoci co do sposobu jej rozwoju, niemniej, jeli teoria bya suszna, do nas naleao stworzenie rodkw. W kwietniu 1941 roku prosiem o przeniesienie do wojsk powietrzno-desantowych i wyznaczenie na kurs spadochronowy. Dyrektor nauk odrzuci moj prob z nastpujc notatk:

19 20

Lee by generaem w armii Konfederacji Stanw Poudniowych (przyp. tum,.). Pope by generaem w armii Unii Stanw Pnocnych (przyp. tum.).

KOMENDA AKADEMII WOJSKOWEJ ST. ZJEDN., WEST POINT, N.Y., 1 MAJ 1941 DO SZEFA ADMINISTRACJI WOJSKOWEJ, DEPARTAMENT WOJNY, WASZYNGTON, OBWD KOLUMBIA 1. Nie aprobuje si. 2. Doceniam yczenie kapitana Gavina przydzielenia go do suby w jednym z batalionw spadochronowych, jednak dla zastpienia go zajdzie potrzeba przydzielenia rwnowartociowego oficera do tutejszej jednostki, a poniewa jest on tutaj niecay rok, jego uyteczno dla Akademii osiga teraz swe maksimum. Poza tym, o ile wiem, nie nadaje si on specjalnie do tego rodzaju suby... Byem zawiedziony i gboko wzburzony. Rozmylajc w dalszym cigu nad t spraw doszedem do wniosku, e rozwizanie znajduje si w sowach zajdzie potrzeba przydzielenia rwnowartociowego oficera do tutejszej jednostki. Nastpnego pitku wieczorem po zakoczeniu pracy pojechaem do Waszyngtonu zobaczy si z przyjacielem w wydziale kadr Szefa Departamentu Piechoty. By to major Bill Kean, czowiek niezwykle yczliwy i uczynny. Zdecydowalimy, e przegldajc list oficerw, ktrych przydziau dyrektor nauk yczy sobie w roku poprzednim, i sprawdzajc ich dyspozycyjno, bd mg da mu odpowiedniego zastpc. Wymagao to wikszej iloci wyjazdw i licznych konferencji. Zarwno komendant, jak dyrektor nauk odnieli si jak najbardziej przychylnie do moich stara i w lipcu zostaem przydzielony do wojsk spadochronowych. 1 sierpnia 1941 roku rozpoczem szkolenie jako spadochroniarz. Komendantem szkoy by pukownik Bill Ryder, ktry peni doskonale sw funkcj. Otworzy si przede mn zupenie nowy wiat. Problemy dotyczce broni, ekwipunku, szkolenia i taktyki - wszystkie domagay si rozwizania. Pod koniec sierpnia uzyskaem dyplom ukoczenia szikoy spadochronowej, nastpnie za przydzia na stanowisko dowdcy kompanii C w 503 puku piechoty spadochronowej. Niedugo po tym zostaem awansowany do stopnia majora i przesunity na dowdc batalionu, a pniej przeszedem do najwyszego dowdztwa spadochroniarzy w armii, Tymczasowej Grupy Spadochronowej, dowodzonej przez generaa brygady Billa Leea. Otrzymaem tam stanowisko szefa oddziau operacyjnego i wyszkolenia i od razu zabraem si do pracy, piszc pierwszy podrcznik pt. Uycie wojsk powietrzno-desantowych. 21 listopada przeprowadzilimy pierwszy w historii naszego kraju duy zrzut spadochroniarzy, zrzut caego batalionu (502 batalionu spadochronowego) w Forcie Bragg w Karolinie Pnocnej. Byem gwnym rozjemc na tym wiczeniu, ktre stanowio istn rewelacj, jeli idzie o problemy, jakie si wyoniy zarwno przy przeprowadzeniu ataku powietrznodesantowego, jak i w obronie przed nim. W pocztkach 1942 roku zostaem skierowany do Szkoy Sztabu w Forcie Leavenworth. Bralimy ju wwczas udzia w wojnie i panowao silne podniecenie, tumione nieco przez wiadomo, e bylimy osobicie przeznaczeni do penienia funkcji w walce. Z wyjtkiem dziedziny powietrzno-desantowej wykady byy doskonae i akurat obejmoway to, co byo nam niezbdne, jak si o tym mielimy wkrtce sami przekona w walce. Problem dziaa powietrzno-desantowych zaatwiony zosta na kursie wiczeniem na mapie, w ktrym pluton spadochronowy zrzucono na dach banku First National w Kansas City. Gdy zapytaem o moliwo uycia dywizji spadochronowej, grono profesorskie odpowiedziao ironicznymi spojrzeniami, a klasa chichotem. Podkrelono, e jest to zupenie niemoliwe z wielu wzgldw. Przede wszystkim taka rzecz, jak dywizja spadochronowa, nie istniaa jeszcze, a problemy wyekwipowania, wyszkolenia i dowodzenia zarwno w powietrzu, jak na ziemi nie byy nawet rozpatrywane. W kocu dodano, e gdyby nawet dysponowao si tak dywizj, to do uniesienia jej w powietrze potrzeba byoby dwudziestu piciu lotnisk, a to wkraczao w sfer fantazji. Normandia bya wwczas odlega o dwa lata. Pocieszyem si nieco histori, ktr opowiedzia mi jeden z instruktorw, na temat wiczenia, przeprowadzonego w okresie pomidzy

pierwsz i drug wojn wiatow, majcego na celu przestudiowanie moliwoci zastosowania transportu samochodowego. Byo ono oparte na inwazji niemieckiej na Francj w pierwszej wojnie wiatowej. Jak wskazuje obecnie historia, obchodzce prawe skrzydo armii niemieckiej nie wykonao swego zadania i w ten sposb lewe skrzydo francuskie i by moe nawet caa armia francuska zostaa uratowana od zniszczenia. Analizujc t kampani w latach dwudziestych i zakadajc, e istniejcy wwczas silnik benzynowy mg by uyty w wielkich ilociach na wojnie, dano suchaczom w czasie wiczenia na mapie nieograniczone moliwoci uycia samochodw ciarowych dla przeprowadzenia jeszcze raz uderzenia niemieckiego. Po zaadowaniu wszystkich oddziaw niemieckich na ciarwki i ustawieniu ich na drogach w kolumnach wycignitych na wiele mil w ty, suchacze doszli do wniosku, e w bitwie ciarwki byy niekorzystne i armia niemiecka bya w lepszej sytuacji bez nich. Waciwie zwolniyby one tempo uderzenia niemieckiego. Std wniosek: ruchliwo piesza jest lepsza od ruchliwoci samochodw ciarowych. Obecnie spotykamy si z t sam logik, przeciwstawiajc si ruchliwoci powietrznej. Kiedykolwiek zostaje wprowadzona nowa bro lub nowa metoda taktyczna, patrzy si na ni zawsze z najwiksz podejrzliwoci. Oto jedna z racji, dlaczego studia nad histori wojen s tak wane, dziki nim bowiem moemy zaobserwowa poprzez wieki wpyw, jaki tego rodzaju innowacje wywieraj na wojn. Studia te wykazuj, e umys ludzki bardzo powoli pojmuje moliwoci rzeczy nowych i wolno dostosowuje do nich taktyk mogc wykorzysta je w najlepszy sposb. Faktycznie, jak w wypadku czogu, rzecz nowa traktowana bya zwykle jako dodatek i stosowano do niej taktyk starych broni21. Dotyczy to jednego z najpowaniejszych problemw, ktre zawsze bd staway w Republice tolerancji w stosunku do nowych idei i inteligentnej krytyki. Bez tych bowiem dwch skadnikw naszego mylenia, szczeglnie za naszego mylenia wojskowego, nie bdziemy mogli utrzyma si przy yciu. Obecnie, gdy warunki dojrzay do tego, abymy objli przodownictwo w rodzinie narodw wiata, musimy im przewodzi, przewodzenie za wymaga bezwzgldnie nowych idei i tolerowania krytyki. Jeli nasz stosunek do uczciwych i zdolnych ludzi, ktrzy nie zgadzaj si z pewnymi rzeczami, nie bdzie liberalny, wwczas armi zapeni wiksza liczba oportunistw ni w przeszoci i zahamuje jej rozwj z wielk szkod dla finansw, a nastpnie egzystencji narodu22. Robert G. Ingersoll wyrazi to w nastpujcy sposb: Mwi wam, jest co wspaniaego w czowieku, ktry nie zawsze chce sucha. Gdybymy bowiem czynili tak, jak mwili nam piset lat temu krlowie, musielibymy wszyscy by niewolnikami. Gdybymy czynili tak, jak mwili nam ksia, musielibymy wszyscy by idiotami. Gdybymy czynili tak, jak mwili nam doktorzy, musielibymy wszyscy by nieboszczykami. Uratowalimy si dziki nieposuszestwu. Ciki to trunek dla onierza! Niemniej musimy zawsze pamita o potrzebie tolerancji w stosunku do nowych idei. A poniewa technika staje si coraz bardziej dynamiczna, tym wiksza racja, by by bardziej tolerancyjnym, gdy nowe idee bd rodziy si w szybszym tempie, a sukces lub niepowodzenie na wojnie i sama nasza egzystencja zawinie wtedy rzeczywicie na wosku. W 1942 r. jeszcze czas nam sprzyja; ale cho wojna bya odlega, przybliaa si do nas milowymi krokami. Na pocztku kwietnia, gdy skoczyy si zajcia w szkole, udaem si do Fortu Bragg, gdzie stacjonoway wojska powietrzno-desantowe. Dowodzi nimi genera Bill Lee. Rozrastalimy si. Dla mnie dobrze si zoyo, e powrciem na stanowisko szefa oddziau operacyjnego i wyszkolenia

21 22

Genera G. M. Lindsay. The War on the Civil and Military Fronts. Genera porucznik Sir Francis Tucker, The Pattern of War.

i mogem przystpi od razu do pracy nad organizacj dywizji powietrzno-desantowej. Do naszej dyspozycji zaczy nadchodzi szybowce, ktre w poczeniu ze spadochronami daway w pewnym stopniu realn moliwo uycia w walce dywizji zoonej z trzynastu tysicy ludzi. Powzito zasadnicz decyzj, by nie kopiowa niemieckiej operacji na Kret, uywajc zwykych oddziaw zaopatrzonych jedynie w transport powietrzny, i pj na cakowicie nowy typ organizacji oraz nowe typy ekwipunku. Ale problemy, na jakie natrafialimy, byy wprost nie do wiary. Na przykad problem artylerii - w jaki sposb dostarczy j z samolotu na stanowiska ogniowe na ziemi w cigu kilku minut. Projekt rozwizania zosta wysunity przez rzutkiego modego spadochroniarza, obecnego ministra, pukownika Shinbergera. Przy rozoeniu dziaa na dziewi czci, kada z nich moga by zrzucona oddzielnie. Zebranie ich jednak z wierzchokw drzew, roww, szczytw dachw i z innych miejsc, gdzie im si zdarzyo wyldowa, wymagao czasami dni, jeli w ogle mona byo wszystkie czci odnale. Ostatecznie Shinberger poczy poszczeglne czci link, sze z nich zawieszono pod samolotem, pozostae za trzy w drzwiach - wszystkie poczone byy z sob t sam link. By to adunek bardzo nieporczny, ktry wymaga odwanego pilota, by z nim polecia. Mielimy jednak dzielnych pilotw pod dostatkiem - piloci lotnictwa przeznaczonego do transportu oddziaw nigdy nie pytali, do czego zmierzamy, pytali jedynie o to, co maj zrobi, i zawsze dawali sobie rad. Mj podziw dla nich wzrasta z kadym dniem wojny. Jedn z ostatnich mych czynnoci u generaa Lee by wyjazd do Waszyngtonu i pomoc w wyborze jednej z dywizji jako bazy przyszej dywizji powietrzno-desantowej. Zdecydowalimy si na 82 dywizj piechoty, z ktrej wzito zawizek dla 101 dywizji. Dywizj t postawiono na stopie wojennej w jesieni tego roku. W midzyczasie zostaem przydzielony do 505 puku piechoty spadochronowej; byo to moje pierwsze stanowisko dowdcy puku. Cieszyem si z gry na mono wzicia udziau w praktycznym rozwizywaniu problemw, nad ktrymi teoretyzowalimy tak duo w roku ubiegym. Udalimy si na szkolenie do Fortu Benning, a nastpnie, przed wyruszeniem w kwietniu 1943 roku do Afryki, przeniesiono nas do Fortu Bragg. Jednym z bardzo niepokojcych nas problemw bya walka z czogami. Byo po prostu wielkim nonsensem wprowadzenie do walki dywizji zoonej z trzynastu tysicy ludzi, nie majcej adnej moliwoci zatrzymania czogu; ludzie ci zostaliby po prostu poszatkowani. Tu przed opuszczeniem Fortu Benning zawdrowaem pewnego dnia na strzelnic dowiadczaln, na ktrej wyprbowywano now bro, by obejrze jakie nowe granaty karabinowe, majce przebija pancerz czogu. Gdy znalazem si tam, zauwayem st okryty kocem, do ktrego podszedem wiedziony ciekawoci. Na mj widok jeden z oficerw prowadzcych prby powiedzia: Musi si pan trzyma z dala od tego, pukowniku, jest to nowa tajna bro. Spotgowao to moj ciekawo. Co to jest? - zapytaem. No, nie moemy Panu powiedzie - odpar - lecz wybije to dziur w kadym czogu na wiecie. Nazywa si bazooka. Bardzo chciabym to zobaczy - odparem. - Mam puk, ktry wyruszy w pole w niedugim czasie i oczywicie bdziemy potrzebowali broni przeciwpancernej. No - rzek - w takim razie pozwol Panu j pomaca, nie wolno mi jednak pokaza jej Panu. Podszedem i pod jego czujnym nadzorem obmacaem koc. Wyczuwao si, e jest to co w rodzaju rury gazowej, okoo piciu stp dugiej. Nie miao to jednak znaczenia, jeli bro ta moga, jak powiedzia, zatrzyma kady czog na wiecie. Potrzebowalimy bowiem takiej broni bardziej ni czegokolwiek innego; w tym stadium naszego szkolenia dobra bro przeciwpancerna bya niezbdna

do nabrania pewnoci w walce. Wwczas nie zdawalimy sobie z tego sprawy, lecz nasze pierwsze spotkanie twarz w twarz z niemieckimi czogami typu Tygrys dywizji Hermann Gring nie byo odlege.

Rozdzia III Walka jest prb ogniow


Sprawdzianem susznoci decyzji podjtych w dziedzinie bada i konstrukcji jest walka. Wygrywamy lub przegrywamy j zalenie od tego, czy decyzje nasze s suszne i w por podjte. Dawniej mielimy czas na poprawienie bdnych decyzji w toku wojny, ale dzisiaj ju tak nie jest. Nie moemy duej polega na tym, e kto inny przyjmie na siebie pierwsze uderzenie w walce, a my bdziemy mieli czas na poprawienie bdnych decyzji technicznych. Obecnie musimy od razu powzi decyzje waciwe. W pracy nad problemami obrony narodowej mona tylko zastosowa ogln sum swych dowiadcze osobistych i nabytej wiedzy. W moim wypadku s one rezultatem dugiego zajmowania si tymi problemami zarwno od strony teoretycznej, jak praktycznej. Postawa moja zostaa uwarunkowana mym dziecistwem, wyszkoleniem i dugoletni sub w armii. Miaem szczcie, e musiaem przyzwyczai si do cikiej pracy i uczy si pilnie w modoci. Od chwili gdy znalazem si na polu walki w lipcu 1943 roku do chwili zakoczenia wojny w 1945 roku, miaem rwnie wiele okazji do studiowania i wyprbowywania nowych myli taktycznych. Szczcie w tym czasie dopisywao mi wicej, ni mi si to naleao. Walka jest prb ogniow, ludzie i ich idee staj w boju przed najwikszymi ze wszystkich problemw, w ktrych idzie o wielkie stawki: ycie lub mier jednostki, grupy ludzi lub narodu. My, jako jednostki i jako nard, moemy znale si ponownie w obliczu tej prby ogniowej. Spdziem dwadziecia lat w oczekiwaniu okazji do walki. Byy to lata studiw, cikiej pracy i staego poszukiwania nowych myli taktycznych. Gdy miny i gdy zbliaa si wojna, w sposobie jej prowadzenia dokonaa si prawdziwa rewolucja. Zarwno blitzkrieg, ktry by przewidywany przez nielicznych, jak i oskrzydlenie pionowe, ktrego prawie nikt nie przewidywa, cechowa nowy sposb prowadzenia wojny. Oskrzydlenie pionowe, jako nowsze, byo bardziej interesujc dziedzin rozwoju nowych idei, tote gorliwie poszukiwaem w niej rozwiza. Czasu byo mao, wiele trzeba byo si nauczy i wiele oduczy, a wojna spada na nas, zanim zdalimy sobie z tego spraw. Okazja nadarzya si w nocy 9 lipca 1943 roku. Zostaem wyznaczony dowdc 505 spadochronowej grupy bojowej, zoonej sponad trzech tysicy spadochroniarzy, wliczajc piechot, artyleri, saperw, sub sanitarn i cznoci. Zadaniem naszym byo ldowanie z powietrza na Sycylii na sze godzin przed ldowaniem z morza, uchwycenie gwnych punktw terenu wraz z jednym lotniskiem i zablokowanie ruchu niemieckich i woskich odwodw ku plaom. Dla mnie majca nastpi bitwa bya szczytowym punktem moich studiw i przygotowa caego ycia. Jeli nowe idee i nowe koncepcje taktyczne byy rzeczywicie co warte, tu miaa si odby prba. Oczekiwaem jej z niecierpliwoci, bdc zupenie pewny wartoci bojowej onierzy i gboko wierzc w powodzenie naszego planu. Dla onierzy bya ona pierwsz okazj poddania prbie swej odwagi w walce z zahartowanymi w bojach weteranami. Jeli wyszkolenie i praca kwaterka potu oszczdzi galon krwi - w poczeniu z najlepsz w wiecie broni moe to sprawi, mona byo z gry powiedzie, e wywi si z tego dobrze. Byli oni przewiadczeni, e maj

najlepsz w wiecie bro; nie tylko mwiono im to czsto, lecz wikszo z nas w ogle wierzy w to, jeli idzie o gros rzeczy pochodzenia amerykaskiego. Ldowanie z powietrza w Tunezji odbyo si akurat na miesic przed tym, 9 czerwca 1943 roku, mielimy wic czas straci okoo dwudziestu funtw wagi kady wskutek kombinowanego efektu szkolenia, sabych racji ywnociowych i sezonowego sirocca palcego w tym czasie ziemi afrykask. W cigu tego miesica miaem take okazj przeprowadzi nocne rozpoznanie rejonw zrzutu na wyspie. Poleciaem z pewnym pilotem RAF-u z Malty i wwczas po raz pierwszy zobaczyem dokadnie strefy zrzutw, w ktrych mielimy ldowa. Doniosy dzie, 9 lipca 1943 roku, zdawao si, pdzi ku nam; bylimy tak zajci ostatnimi przygotowaniami, e zanim zdalimy sobie z tego spraw, stalimy ju zebrani maymi grupkami pod skrzydami naszych C-47 gotowi do zaadowania i wyruszenia. Wygldajc z daleka zupenie jak tuczone gsi strasburskie, samoloty byy tak obadowane zawieszonymi pod nimi toboami, ktre miay by zrzucone na spadochronach, e zdawao si, i wlok je po ziemi. Ze wzgldw bezpieczestwa nie mona byo wczeniej poinformowa wszystkich onierzy o naszym zadaniu. Uczyniono to dopiero krtko przed startem i wwczas kady otrzyma ma kartk nastpujcej treci: ONIERZE 505 GRUPY BOJOWEJ! Dzi wieczr rozpoczynacie akcj bojow, na ktr ludnie w naszym kraju i wolni ludzie na caym wiecie czekali od dwch lat. Bdziecie czowk ldujcych na Sycylii Amerykaskich Si Zbrojnych. Poczyniono wszelkie przygotowania dla wyeliminowania elementu przypadkowoci. Macie w swym rku rodki do wykonania zadania i bdziecie wspierani przez najwiksze w historii wiata zgrupowanie si powietrznych. Oczy caego wiata zwrcone s na was. Towarzysz wam nadzieje i modlitwy wszystkich Amerykanw. Poniewa jest to nasza pierwsza walka nocna, musicie uywa rodkw identyfikacyjnych i unika strzelania do siebie. Bagnet jest najlepsz broni w walce w nocy. Oszczdzajcie wod i amunicj. Nazwa Spadochroniarz Amerykaski staa si synonimem odwagi wysokiej klasy. Przeniemy walk na teren przeciwnika i uczymy to, by Spadochroniarza Amerykaskiego bali si i szanowali wszyscy jego onierze. Atakujcie gwatownie. Niszczcie przeciwnika, gdziekolwiek go dopadniecie. Wiem, e wykonacie swe zadanie. Pomylnego ldowania, pomylnej walki i powodzenia. (podpisano) James Gavin PUKOWNIK GAVIN Plan by prosty. Startujc z Tunezji w dugiej kolumnie eskadr liczcych po dziewi samolotw, mielimy lecie przez wysp Linos do Malty, tam za skrci ostro w lewo, by wyj na poudniowozachodnie wybrzee Sycylii. Ten punkt by bardzo wany - wysp mielimy zobaczy z prawej strony od kursu zbliajcych si samolotw. Rozkaz nakazywa wszystkim opuszczenie samolotw, nawet w wypadku, gdyby w ich umyle powstay pewne wtpliwoci co do tego, gdzie si znajduj. Nikt oprcz pilotw i zag nie mia powrci do Afryki pnocnej. Przeprowadzono ostateczn i troskliw kontrol ekwipunku indywidualnego i rozpoczto adowanie. Ekwipunek pojedynczego onierza skada si z karabinu lub karabinka, racji ywnociowej, wody, noa, granatu, kompasu, a niektrzy mieli przydzielone bazooki. Te ostatnie byy najwaniejsze, gdy stanowiy nasz jedyn bro, pozwalajc na zmierzenie si z niemieck broni pancern na rozsdnych warunkach. Piloci

zapuszczali motory i bylimy gotowi do startu, gdy pewien lotnik ze stacji meteorologicznej podbieg do drzwi samolotu, woajc mnie: Pukownik Gavin, czy jest tu pukownik Gavin? - Jestem tutaj odpowiedziaem. Ten za wrzeszcza dalej: Kazano mi powiedzie Panu, e wiatr bdzie wia z szybkoci trzydziestu piciu mil na godzin, z zachodu na wschd. Nastpnie doda; Sdzono, e chciaby Pan o tym wiedzie, No c, rzeczywicie chciaem to wiedzie, ale nic ju nie mogem na to poradzi. wiczebne skoki normalnie odwoywano, gdy wiatr osiga szybko okoo pitnastu mil na godzin, by zredukowa do minimum obraenia cielesne. Niewielu z nas skakao kiedykolwiek przy szybkoci wiatru ponad dwadziecia pi mil na godzin. Teraz jednak nie moglimy ju nic uczyni. Poza tym byo wiele innych niebezpieczestw gorszych od perspektywy wiatru o szybkoci trzydziestu piciu mil na godzin. Mniej wicej w tym samym czasie, gdy mylaem o tym z niepokojem, jaki inny osobnik dobija si do drzwi samolotu z ogromnym workiem onierskim na ramieniu. Rzuci on go przez drzwi na podog samolotu, po czym powiedzia: Kazano mi odda to Panu lub paskiemu adiutantowi. Zapytaem: Co to jest u licha? Odpowiedzia: Znaczki tosamoci dla jecw wojennych. Ma pan zaopatrzy we kadego schwytanego jeca i niech Pan nie zapomni wypeni tego naleycie. Nie byo czasu na dyskusj, gdy za chwil mielimy pdzi ju po pasie startowym, tak e odpowiedziaem jedynie: Okay. Mniej wicej w godzin po wyruszeniu adiutant (kapitan Ireland) wyrzuci je do Morza rdziemnego. Znajdowalimy si w powietrzu, gdy pierwszy zmrok zacz otula ld. Lot odbywa si bez przeszkd a do Linosy, ktrej nie mona byo zobaczy. Podobnie nie mona byo dostrzec Malty, ktra miaa by dobrze owietlona, by pomc naszym nawigatorom. Nagle na morzu pod nami zobaczylimy dziesitki okrtw, wszystkie zmierzay w kierunku Sycylii. Najwyraniej zeszlimy z kursu, gdy plan nasz wymaga, bymy lecieli pomidzy flot amerykask i brytyjsk, majc pierwsz z lewej, drug za z prawej strony. Pamitalimy, i Amerykanie powiedzieli nam, e prawdopodobnie zostaniemy zestrzeleni, jeli przelecimy nad nimi. Kontynuowalimy lot, skrcajc ostatecznie ostro w lewo na podstawie obliczenia czasu. Wkrtce mona byo dostrzec bysk ognia dziaowego poprzez py i mg spowodowan bombardowaniem poprzedzajcym inwazj i wreszcie zauwaylimy z prawej strony samo wybrzee. Na nieszczcie wiele samolotw przeleciao Malt do daleko, zanim skrcio, i Sycyli dostrzego po raz pierwszy z lewej strony. Wprowadzio to zamt i byo przyczyn rozproszenia spadochroniarzy na duym obszarze. Skrcilimy w gb ldu; ogie z broni lekkiej wzmg si; nad drzwiami przeznaczonymi do skokw zapalio si zielone wiato - wyskoczylimy. Zetknicie z ziemi byo rne. Niektrzy z nas musieli z miejsca przystpi do walki, inni przez pewien czas nie napotkali oporu, ale wszyscy odczuli skutki trudnego ldowania na drzewach, budynkach i skalistych zboczach wzgrz. Udao mi si zebra ma grup i ruszy na przeaj w poszukiwaniu przedmiotu wyznaczonego mojej grupie bojowej. Miaem z sob kapitana Irelanda - adiutanta i kapitana Vandervoorta - oficera operacyjnego. Marsz na przeaj by trudny, ale posuwalimy si naprzd. Wkrtce napotkalimy pierwszego nieprzyjaciela.

Zdarzyo si to blisko w godzin po naszym ldowaniu. Posuwaem si wraz z dwudziestoma onierzami. Ja prowadziem, Vandervoort za szed obok. W miar jak posuwaem si naprzd, zbieraem mych onierzy. Idc w mroku zagajnikw oliwkowych, przebywajc ogrodzenia kamienne, przebiegajc zalane wiatem ksiyca drogi, posuwaem si w nadziei, e id w kierunku naszego przedmiotu. Od czasu do czasu zrywaa si strzelanina z broni lekkiej, czasami zupenie blisko, lecz jak dotd nie widzielimy nieprzyjaciela. Nagle day si sysze obce gosy, a nastpnie w pewnej odlegoci usyszelimy czowieka gwidcego piosenk. Gdy zbliy si, zabrzmiao to jak O sole mio. Zatrzymaem m grup i sam podsunem si do kamiennego muru, biegncego rwnolegle do drogi, ktr nadchodzi nieznajomy. Czowiek ten z rkami w kieszeniach swych workowatych spodni wojskowych gwidc szed rodkiem drogi. Po dwudziestu latach suby w wojsku miaem zetkn si twarz w twarz z Nieprzyjacielem. Wysunem gow ponad kamienny mur. Wydawao si, e uniosem j wysoko, ale byo to zaledwie okoo cala, tyle tylko, by wysun mj karabinek. Krzyknem do niego, najlepiej jak umiaem, po wosku: Alto23. Zatrzyma si. Vandervoort rzuci si do niego przez otwr w murze z pistoletem w jednym rku i noem w drugim. Zaopiekuj si nim - powiedzia. Nie byem pewien, co ma na myli, lecz odparem: Nie, do diaba, precz ze rodka drogi. Zejdmy w cie, a by moe uda si nam wydosta od niego jak informacj. Mielimy jeszcze pewne wtpliwoci, czy znajdujemy si na Sycylii, czy te we Woszech lub na Bakanach, chocia wszystko przemawiao raczej na korzy Sycylii. Otoczyo go z p tuzina naszych ludzi, ja za prbowaem uy kilku sw woskich, jakie znaem. Dove Palermo24 - adnej odpowiedzi. Wydawa si by zbyt przeraony lub zbyt oszoomiony, by odpowiedzie. Dove Siracusa25?l Liczyem, e gdyby wskaza oglny kierunek jednego lub obu tych miast, ktre znajdoway si na przeciwnych kracach wyspy, moglibymy wwczas zorientowa si z grubsza, gdzie jestemy. Poniewa jednak zachowywa si tak, jak gdyby nie sysza o adnym z nich, przez chwil wydao si nam, e nie jestemy wcale na Sycylii. Ale wida byo wyranie, e jest bardzo przestraszony. Syszelimy, e Niemcy napdzili porzdnego strachu miejscowej ludnoci swymi opowieciami o okruciestwach popenianych przez spadochroniarzy amerykaskich. Rozsiewali oni wieci, e bylimy kryminalistami z dugoterminowymi wyrokami, ktrym dano wolno w zamian za zacignicie si do spadochroniarzy. Dawano temu wiar z powodu praktyki stosowanej w wielu naszych jednostkach spadochronowych, w ktrych wszyscy ludzie mieli ogolone gowy. Po zakoczeniu walk na Sycylii Wosi opowiadali nam o tym, mwic, e fakt ten przekona ich, i Niemcy maj racj. Wrmy jednak do Giuseppea, czy jak si on tam nazywa. Nie byem w stanie czegokolwiek wydoby od niego - nawet jego nazwiska, skd pochodzi, ani gdzie si znajdujemy. Z pewn doz niechci postanowiem, e bdziemy musieli zabra go z sob. Teraz jednak Vandervoort, ktry przeszed kurs wywiadowczy i wiedzia, jak postpowa z jecem w takiej sytuacji, wzi si do dziea. Jego zamiar polega na tym, by zabra jecowi pasek od spodni i obci guziki u rozporka, by musia podtrzymywa swe spodnie w czasie marszu.

23 24

Alto (w.) - stj (przyp. tum..). Dove Palermo? (w.) - Gdzie Palermo? (przyp. tum.). 25 Dove Siracusa? (w.) - Gdzie Syrakuzy? (przyp. tum.).

Vandervoort woy pistolet do futerau i przyoy n do piersi Wocha, mwic przy tym: Zajm si tym bkartem. Woch szepta ustawicznie: Mamma mia, mamma mia26. Jego niepokj by zrozumiay. wiato ksiyca byszczao na ostrzu noa, ktry wydawa si by dugi na stop. Jeniec zdj swj pasek i rzuci go. Wwczas Vandervoort przystpi do drugiej fazy operacji i sign jedn rk do jego rozporka, opuszczajc w d drug rk, w ktrej trzyma n. Rozleg si wrzask, ktry mona byo chyba usysze w Rzymie. Musiay przemkn mu przez gow okruciestwa spadochroniarzy i opowiadania, jakie sysza o Etiopii; kastruj go. Wrzasn jeszcze goniej, chwytajc ostrze noa praw rk. Krew pyna z jego doni. Upadlimy, tworzc jedn, wierzgajc, wrzeszczc i walczc mas. Znajdowalimy si na skraju parowu i stoczylimy si nieco w d. Byo straszliwie ciemno i jeniec, wydostawszy si z kbowiska cia, uciek. Nie wiem, jak to zrobi, lecz w pewnej chwili by z nami, w nastpnej za znik. Byem wcieky jak szatan. Zapytaem Vandervoorta: Co u diaba, myla Pan, robic to? Vandervoort nie odpowiedzia. Zdecydowaem, e bdzie lepiej, gdy ruszymy. Zaalarmowalimy prawdopodobnie wszystkich nieprzyjaci na wiele mil wok. Maszerowalimy i czogalimy si wrd nocy. Chocia niektrzy onierze byli ranni i cierpieli od obrae doznanych w czasie ldowania, jednak pospieszali ku kaskadom pomienia i biaego fosforu rozrywajcych si pociskw widocznych daleko na odlegym horyzoncie. Widok rozrywajcych si pociskw by uspokajajcy, gdy oznacza, e jestemy na Sycylii, a wic tam, gdzie mielimy walczy. Tote szlimy na huk dzia, postpujc zgodnie z jedn z pierwszych maksym bojowych, ktrej nauczyem si jako kadet w West Point. Niemniej ciao czowieka jest sabe, a noc domagaa si swych praw. Po przeliczeniu przy wietle dziennym okazao si, e jest nas tylko szeciu. Zbliyem si do dwch zagrd, ale w kadej z nich mieszkacy byli tak przeraeni, e nic prawie nie mwili. Posuwaem si dalej w kierunku, o ktrym mylaem, e prowadzi do wyznaczonego nam przedmiotu. Nagle, gdy przechodzilimy przez grzbiet jakiego wzniesienia, rozlega si strzelanina z broni lekkiej. Rzucilimy si na ziemi. Syszaem nieprzyjemne odgosy padajcych w pobliu pociskw, ktre obrzucay twarz ziemi. Zareagowaem instynktownie, przyciskajc si silnie do ziemi, jak mnie tego nauczono na kursie walki piechoty. Natychmiast jednak zdaem sobie spraw, e postpujc tak, zgin. Powinienem odstrzeliwa si, ale karabinek zaci si. Spojrzaem na Vandervoorta, ktry znajdowa si okoo szeciu stp na lewo ode mnie, i zauwayem, e ma te same trudnoci. Przede mn, w odlegoci okoo pidziesiciu jardw, sta oficer i patrzy przez zwisajce nisko gazie drzewa oliwnego. Mia na nogach skrzane sztylpy i czerwonobrzowe spodnie, obie te czci jego garderoby doskonale byy widoczne poniej gazi. Ireland posa mu seri ze swego pistoletu maszynowego i oficer pad jak kuka z gagankw. Zaczem strzela z mego karabinka oddajc pojedyncze strzay. Idcy na przodzie onierz, ktry pad przy pierwszych strzaach, zwin si i stoczy na drug stron. Sprawia wraenie martwego i praktycznie biorc znalaz si w obrbie pozycji przeciwnika. Ogie nieprzyjacielski wzmg si i da si sysze gony wybuch, jak gdyby pocisku maego modzierza. Nabraem przekonania, e jest to co najmniej pluton nieprzyjacielski i najlepiej byoby sprbowa go obej. Krzyknem na Vandervoorta, Irelanda i onierzy, by zaczli si wycofywa, podczas gdy ja bd ich osania. Udao si. Cudem wyszlimy cao, ale to byo wszystko, gdy poza tym nasze widoki nie byy zbyt rowe. Kontynuowaem marsz na przeaj w kierunku pozwalajcym na obejcie rejonu, gdzie stoczylimy walk. Od czasu do czasu syszelimy intensywn strzelanin i nigdy nie bylimy pewni, kiedy
26

Mamma mia (wl.) - dosownie: mamo moja, tutaj Matko Najwitsza (przyp. tum.).

dostaniemy si znw pod ogie, ani te nie wiedzielimy, w jaki sposb wkroczy do walki, nie moglimy bowiem odrni wroga od swego. Istnia take problem nieprzyjacielskiej broni pancernej. Znajdowalimy si w trudnej sytuacji i faktycznie bylimy bezradni wobec nieprzyjacielskich wozw pancernych. Postanowiem wic poszuka miejsca, gdzie spotkanie z czogami byo nieprawdopodobne i gdzie moglibymy znale dobr kryjwk, by zaszy si w niej do nocy. Chciaem przeczeka do zmroku, a nastpnie ruszy znw na przeaj do przedmiotu wyznaczonego mej grupie bojowej, ktrym byy wzniesienia na wschd i pnoc od miejscowoci Gela, gdzie z pomoc bosk miaem nadziej odnale onierzy i nieprzyjaciela, by z nim walczy. Po to bowiem przebyem trzy tysice mil i przeyem trzydzieci sze lat mego ycia - by stan w obliczu moralnego i fizycznego problemu walki. Nad ranem przybylimy w tego rodzaju teren. By on poprzecinany w rnych kierunkach licznymi rowami nawadniajcymi. Wzdu jednego z nich cigny si gste krzewy. Rw by wykopany na agodnie opadajcym zboczu wzgrza i z jego skraju poprzez uprawne pola mielimy dobry wgld na blisko p mili. Wybrany przeze mnie rw by prawie suchy, chocia inne zawieray sporo wody. Nie wygldao to na teren, w ktrym czog posuwaby si chtnie. I to wanie byo wane. Oceniem nasz sytuacj i stwierdziem, e nie bya dobra. Mielimy dwa zacinajce si karabinki, jeden pistolet maszynowy, jeden pistolet i jeden rczny karabin maszynowy. Zaszylimy si jak cigane zwierzta. Znueni, ranni i godni, lecz zbyt przygnbieni, by je; z niepokojem ledzilimy uwanie wzrokiem okolic w poszukiwaniu jakiegokolwiek znaku przyjaciela lub wroga. Od czasu do czasu w oddali sycha byo salwy ognia karabinowego i karabinw maszynowych. Piekielne miejsce dla dowdcy puku - powiedziaem do Vandervoorta, ktry skin gow twierdzco. Pamitam, e omal nie rozsadzia mnie duma, gdy genera Ridgway, akurat dwa miesice temu, wzi mnie na stron pewnego wieczoru i powiedzia, e zostaem wyznaczony na dowdc szturmowych oddziaw spadochronowych, udajcych si na Sycyli. Miao si speni marzenie mego ycia. A teraz moje wojsko skadao si z czterech wyczerpanych fizycznie i psychicznie onierzy zaszytych w botnistym rowie. Rozlega si strzelanina. Ogie by intensywny. Daleko w prawo, by moe ponad mil std. Czy miaem wzi udzia w tej walce? Nie mogem sobie pozwoli na strat jeszcze jednego czowieka, jeli chciaem mie do si, aby wywalczy sobie drog do mych wasnych linii po zapadniciu ciemnoci. Co Pan myli, Ireland? - zapytaem. C, mamy dwa karabinki, ktre nie dziaaj. Stracilimy ju jednego czowieka. Mnie dolega noga. Panu take. Nie mamy pojcia, gdzie u licha jestemy, pominwszy to, e wydaje si nam, i jestemy na Sycylii. Nie ma wielkiego sensu, bymy wczyli si w poszukiwaniu walki przy prawdopodobiestwie, e gdy j znajdziemy, to moemy wkroczy do niej po niewaciwej stronie. Okay - odparem - ale to jest piekielne miejsce pobytu, nie podoba mi si ono. Poczekamy jednak do zmroku - dodaem. Byo to naprawd piekielne miejsce. Zbliao si poudnie i gorce soce lipcowe palio bezlitonie. Ju wczesnym rankiem zauwayem duy dom w odlegoci okoo p mili. By to duy jak na wie sycylijsk dwupitrowy budynek z parterem ukrytym w drzewach i krzakach. Mia kilka okien, ktre wychodziy na nasz stron; wypatrywaem w nich jakiego ruchu. Z pewnoci dom nie by pusty,

lecz mimo kilkugodzinnej obserwacji nie zauwayem w nim adnego znaku ycia. Moe powinienem by przeprowadzi rozpoznanie. Vandervoort, co Pan myli o tym domu? Czy zdoa Pan zauway jaki ruch przy nim? Moe powinnimy podej i obejrze go bliej. Nie wiem - odrzek. - Obserwowaem go take. - Jeli podzielimy si na dwie grupy, adna nie bdzie dostatecznie dua, by mc wiele zdziaa, a jeli pjdziemy tam wszyscy, moemy zosta zaskoczeni i straci jeszcze kogo spord nas, a na to nie moemy sobie pozwoli. Podsun si rowem, by lepiej go obejrze - rzekem. Skuliem si nieco i posunem wzdu rowu do miejsca, skd miaem lepszy widok na budynek. Mia on ponury wygld i wydawa si niezamieszkay. Kiedy ruszyem z powrotem, oko moje uchwycio nagle jaki ruch. Czowiek - szepnem onierzowi postawionemu na warcie na skraju naszej grupy. Obserwowalimy obaj, jak posuwa si wolno w naszym kierunku. Widocznie nie wiedzia nic o naszej obecnoci. A moe udawa, posany przez Niemcw, by nas wyledzi? Czy miaem czeka, a podejdzie bliej i dopiero wtedy go zabi? Z ca pewnoci nie potrzebowalimy jecw. Mielimy i tak dostatecznie duo trudnoci i kopotw wasnych. Z drugiej jednak strony, jeli strzelibym, huk zdradziby miejsce naszego pobytu. Zdecydowaem, e najlepiej bdzie, jeli pozwolimy mu podej, a nastpnie rzucimy si na niego. Czy zabijemy go, czy nie, bdzie zaleao od sytuacji. W kadym razie nie mielimy zamiaru popeni tego samego bdu, co ubiegej nocy, pozwalajc uciec Wochowi i zaalarmowa, jak przypuszczaem, ca t przeklt okolic. Tym razem sytuacja bya inna. By biay dzie i nie mielimy zamiaru popeni dwa razy tego samego bdu. Czowiek szed w dalszym cigu ku nam w sposb niedbay, przystajc od czasu do czasu, by kopn kamie lub grudk ziemi. W odlegoci okoo pidziesiciu jardw zatrzyma si, zdawa si patrze w naszym kierunku, a nastpnie zawrci i odszed. Wtpiem, by mg nas dostrzec, i pozwoliem mu si oddali. Min jedno wzgrze, pniej nastpne, a znikn nam z oczu. Sycylijskie soce doskwierao. Byo ju dobrze po poudniu, samotny czowiek znikn za horyzontem przed kilkoma godzinami i od tej pory nie byo ani ladu jakiegokolwiek ruchu. Miaem nadziej, e moe jacy onierze zabkaj si w poblie nas, lub jeli znajdowalimy si w pobliu wybrzea, zagarn nas oddziay ldujce z morza. Nie mielimy tego szczcia. Od czasu do czasu w oddali dawaa si sysze strzelanina, a czasem wysoko na niebie dostrzegalimy samolot. Wie sycylijska bya upiona w to gorce popoudnie lipcowe. Powinienem by przespa si. Cho czuem si miertelnie znuony, nie mogem jednak zasn pod ciarem przygniatajcych mnie trosk. Gdzie znajdowa si mj puk zoony z trzech tysicy onierzy? Co si stao z naszymi dobrze obmylonymi planami? Czy nie ma nic do zrobienia poza czekaniem? Nie, nic nie mona byo zrobi. Nic, tylko by cierpliwym i czeka. Czeka a do zmroku. Uczyem si w przykry sposb, e odpowiedzialno moralna za dowodzenie ciy czowiekowi znacznie bardziej ni odpowiedzialno w sensie fizycznym, e odwaga ducha jest daleko waniejsza i niezbdniejsza od odwagi fizycznej. Odwaga fizyczna wynika po prostu z ambicji zmuszajcej czowieka do uczynienia czego, co jest wyranie niebezpieczne. Odwaga moralna ma swj pocztek w duchu. Moe ona pyn tylko z przekonania i wiary w to, co si robi. Jeli j w ogle miaem, musiaa by wynikiem mego wychowania i tego, czego si nauczyem jako kadet w West Point. Ach, West Point. O ile prostsze wydaway si bitwy toczone w podrcznikach szkolnych w Zachodnim Budynku Akademii. Instruktorzy jednak nie wprowadzili mnie w bd. Poza tym sam byem instruktorem taktyki. Mwilimy wiadomie o mgle wojny, o zamieszaniu i cakowitej

beznadziejnoci charakteryzujcych niektre godziny najwikszych decyzji. Powinienem o tym pamita. Musz pamita. Musz pamita o West Point i o dniach, w ktrych po raz pierwszy marzyem, by si tam dosta. Powinienem o tym pamita i pamitaem. Wyldowalimy w Afryce w pocztkach maja 1943 roku, szkolilimy si tam przez miesic, a nastpnie zaczto przesuwa nas ku lotniskom, z ktrych mielimy odlecie dla dokonania inwazji na Sycyli. Byem wwczas zupenie pewny sukcesu naszej operacji. Przyswoilimy sobie wiele nowych sposobw technicznych organizowania oddziaw i dowodzenia po wyldowaniu oraz otrzymalimy pewn ilo nowego ekwipunku. Nasi dobrze wyszkoleni onierze byli peni zapau i absolutnie pewni siebie, gdy wyruszyli na lotniska, z ktrych mieli odlecie - z takiego stanu duchowego rodzi si waleczno. Teraz, w dwadziecia cztery godziny pniej, dokonywaem oceny wynikw pierwszego dnia walki. Wedug mnie bya to absolutna klska. Puk rozproszy si jak plewy na wietrze i prawdopodobnie zosta zniszczony. Tego na pewno nie wiedziaem. Czy to moliwe, by krytycy mieli racj - e walka przy zastosowaniu desantu powietrznego bya tylko wielkim nonsensem? Soce sycylijskie byo teraz nisko na niebie i wkrtce moglimy wyruszy. Potrzebowalimy przede wszystkim wody, ktra wyczerpaa si nam prawie zupenie. Do jedzenia mielimy kilka kartonw z racjami K27 i nieco koncentratw w komplecie ucieczkowym. Komplet ten mieci si w maym pudeku z plastyku o powierzchni okoo szeciu cali kwadratowych i gruboci jednego cala. Zawierao ono niezbdne przedmioty do ucieczki i przetrwania na tyach przeciwnika. W moim bya jedwabna mapa Sycylii; bya to jedyna mapa Sycylii, jak miaem. Uczestnicy tego typu akcji z reguy nie zabierali ze sob adnych niepotrzebnych papierw i map, i oczywicie pod adnym warunkiem map, na ktrych byoby co zaznaczone. Nauczylimy si starannie na pami terenu wok naszego przedmiotu i bylimy pewni, e lotnictwo zrzuci nas w jego pobliu. Po c wic zabiera szczegow map? Komplet ucieczkowy zawiera take tabletki sodowe, ktre byy bardzo smaczne, i piguki zabezpieczajce przed zaniciem. Zawiera on take kawaek pokrytej gum piki stalowej, okoo piciu cali dugiej, i bardzo dobr ma busol wielkoci zblionej do monety dwudziestopiciocentowej. Pika, majca pomc w ucieczce bya tak zoona, e w wypadku bezporedniej groby dostania si do niewoli moga by ukryta w odbytnicy. Przegldajc ekwipunek jeden z onierzy zauway, e w takiej sytuacji miaoby si wyran przewag bdc dziewczyn. Wydawao si to zupenie suszne. Zblia si czas wymarszu. ciemniao si i musiao by ju okoo godziny dziewitej. By to ciki dzie - w pewnym sensie jeden z najciszych dni mego ycia. Przebiegem w myli sprawy, ktre niepokoiy mnie najwicej. Po pierwsze, nie mielimy waciwej broni. Wysyanie modych Amerykanw do walki z broni nie nadajc si do wykonania zadania, jakie im postawiono, graniczy ze zbrodni. Potrzebowalimy pewniejszej, szybciej strzelajcej broni rcznej od karabinka. A przede wszystkim - indywidualnej broni przeciwczogowej, w ktr mona byo wyposay pojedynczego onierza; w przeciwnym razie lepiej byoby pozostawi go w domu i nie posya na wojn. onierz niedostatecznie wyekwipowany jest ciarem dla wszystkich. Nastpnie wyszkolenie powinno by bardziej realistyczne oraz tak twarde i wymagajce tyle wysiku, by walka bya mile widzianym odpreniem. Jeli rzeczywicie przetrwam, postanowiem zawsze pamita o zwykych, podstawowych rzeczach, ktrych nauczyem si jako kadet, i y wedug nich, a take, jeli pozostan
27

Racja K - suchy prowiant, umowna nazwa racji wydawanej, gdy nie mona dostarczy wyywienia normalnego (przyp. tum.).

przy yciu, otacza moliwie najwiksz trosk wszelkie powierzone mi oddziay. A troska o nie oznaczaa nadanie im moliwie najlepszej organizacji bojowej, by mogy przetrwa i zwyciy w walce. Powrciy do mej wiadomoci pene znaczenia ostatnie sowa Georgea Pattona skierowane do nas przed odlotem z Afryki: aden dure nie wygra nigdy wojny, idc na ni i umierajc za swj kraj. Wygra j za zmuszajc do oddania ycia za swj kraj jakiego innego durnia. Zwrciem si do Vandervoorta: No, Van, niech Pan rusza. Bdzie Pan szed jakie pi do dziesiciu jardw w przodzie, zalenie od tego, jak bdzie ciemno. Zatrzyma si Pan po przejciu kadego rowu lub wikszej przeszkody, by upewni si, e przebylimy j wszyscy. Jeli trafimy na nieprzyjaciela, bd prbowa przelizn si naokoo, a wic niech Pan nie rozpoczyna adnej strzelaniny, chyba e bdzie Pan do tego zmuszony. Ireland, Pan idzie za mn i trzyma si blisko z pistoletem maszynowym. Wy obaj, szeregowcy, idziecie po bokach w niezbyt duej odlegoci; pamitajcie, e macie mnie zawsze widzie. No, ruszamy. Poszlimy w noc sycylijsk, podajc w kierunku na zachd, gdzie spodziewalimy si, e jest Gela. Byo ulg dla nas, e moglimy maszerowa, zamiast siedzie i denerwowa si. Bezczynne siedzenie i niepokj gnbiy niepomiernie, a ja i tak denerwowaem si bardzo. Mniej wicej po upywie p godziny zostalimy zatrzymani przez ma grup rannych i kontuzjowanych pod dowdztwem podporucznika Kronheima. Przehandlowalimy morfin za ich rczne karabiny maszynowe z amunicj i posuwalimy si dalej na zachd. Okoo drugiej trzydzieci natknlimy si na stanowisko karabinu maszynowego 45 dywizji i wreszcie znalelimy si wrd swoich. Posuwalimy si dalej szukajc stanowiska dowdztwa 45 dywizji, po drodze zaatakowalimy, ku ich przeraeniu, kilka naszych czogw ogniem broni rcznej, nikt jednak nie zosta ranny - i szlimy dalej. Nad ranem poczyem si z blisko dwustu ludmi z 3 batalionu 505 puku i moglimy znw walczy. Zaczlimy posuwa si od razu w kierunku miejscowoci Gela i przed poudniem bilimy si ju z niemieck dywizj Hermann Gring. Akcja ta zostaa opisana do szczegowo w Airborne Warfare28, tak e porusz tu tylko te jej aspekty, ktre dotyczyy uzbrojenia, dla poparcia innowacji w taktyce. W walce oddziaw powietrzno-desantowych na ziemi wielkim problemem bya bro przeciwpancerna. Spotkanie czoowe z dywizj Hermann Gring dao nam dobr okazj sprawdzenia tej broni, gdy czog typu Tygrys, w ktry niemiecka dywizja pancerna bya wyposaona, by najpotniejszym czogiem, jaki znalaz si na polu walki nie tylko w 1943 r., lecz w cigu caej wojny. Czoowa jednostka, pluton saperw z 307 puku saperw dowodzony przez porucznika Bena L. Wechslera, pierwszorzdnego onierza, posuwa si w kierunku miejscowoci Gela. Mia on z sob oprcz broni rcznej jedn bazook z trzema pociskami rakietowymi i jeden karabin maszynowy. Doczyem do niego i ruszylimy w drog. Nagle pluton zosta przywitany nawa ognia broni lekkiej. Niemcy siedzieli okrakiem na drodze zajmujc grzbiet wzgrza przed nami. Pluton ruszy naprzd i odrzuci ich. Gdy znalelimy si na szczycie, zostalimy przyduszeni do ziemi intensywnym ogniem broni lekkiej, do ktrego wkrtce doczy si ogie modzierzy. Oglny efekt by taki, jak gdyby wyroio si tysice pszcz; na grzbiet wzgrza leciay licie i gazie; od czasu do czasu kto zostawa ranny. Wprowadzilimy do walki reszt oddziau i kontynuowalimy natarcie. Wkrtce ranni, wrd ktrych wielu odnioso cikie obraenia, zaczli wycofywa si wolno do tyu - wszyscy mwili to samo: pociski rakietowe bazooki odbijay si od czogw, ktre masakroway onierzy. Nastpnego
28

Combat Forces Press.

dnia faktycznie pochowalimy kilku onierzy z bazookami wcinitymi w nich przez gsienice czogu. Zdobylimy jeden czog, obrzucajc granatami zaog, gdy wysza z niego i znalaza si zbyt blisko jednego z walczcych, porucznika Swinglera. Czog mia na sobie lady czterech pociskw bazooki, z ktrych aden nie przebi pancerza. Mielimy szczcie, e nasza piechota przewyszaa niemieck, gdy to wanie sprawio, i niepomylnie rozpoczta walka zakoczya si dobrze. Siy niemieckie, z ktrymi mielimy do czynienia, tworzyy lew kolumn dywizji Hermann Gring, ktra uderzaa na plae w rejonie miejscowoci Gela; skaday si one z: 1 puku grenadierw pancernych (2 bataliony) batalionu artylerii lekkiej kompanii czogw typu Tygrys.

W toku walki szef oddziau operacyjnego sztabu dywizji niemieckiej wyszed naprzd, by zapozna si z sytuacj na miejscu; zameldowa on dowdcy dywizji, e dowdca grupy bojowej - dowdca 1 puku grenadierw pancernych - wraz ze swym adiutantem znajdowa si pod tak silnym ogniem przeciwnika, e z ledwoci mg unie gow. Lea on tam ju od godziny i nie mg dowodzi. Teje nocy dowdca dywizji pozbawi dowdc puku dowdztwa. U schyku dnia zebraem wszystkich, jakich tylko mogem, onierzy do ostatniego kontrataku. Myl o bitwie pod Shiloh29 przenikaa mj umys - zostaa ona bowiem wygrana po prostu przez nieoddanie pola bitwy. Przypomniaem sobie take wiele wypadkw z walk spotkaniowych, kiedy obie strony po poniesieniu cikich strat wycofay si, sdzc mylnie, e przegray bitw. Sprbujemy wic jeszcze raz. Marynarka wojenna zapewnia nam wsparcie ogniowe, a kompania czogw typu Sherman doczya do nas i tu przed zmrokiem ruszylimy do natarcia. Przyapalimy Niemcw w momencie, gdy zaczli si wycofywa, wpadlimy na kompani modzierzy 120 mm znajdujc si na stanowiskach ogniowych, zdobylimy kilka czogw i samochodw ciarowych oraz wzilimy sporo jecw. Najlepsze ze wszystkiego byo to, e odzyskalimy wielu naszych rannych, ktrzy byli rozrzuceni po caym rejonie walki, jak toczylimy w cigu dnia. Zapada szybko ciemno i gdy urzdzalimy si na noc, widzielimy, jak cae niebo od strony pla pono od ognia artylerii przeciwlotniczej. Trwao to przez pewien czas i by to najbardziej efektowny widok, jaki kiedykolwiek ogldaem. Kiedy go podziwialimy, wrd strzelaniny da si sysze regularny szum nadlatujcych samolotw. Chwycilimy wszyscy za karabiny i przygotowalimy si do wzicia udziau w zabawie. Za kilka chwil samoloty wynurzyy si z ognia i rozpoznalimy ich sylwetki; byy to nasze samoloty uywane do transportu oddziaw! Niektre z nich pony i onierze zaczli z nich skaka, ldujc czciowo na naszym terenie, czciowo za u Niemcw. Na szczcie grupa, w ktrej si znajdowaem, rozpoznaa je i nie strzelaa do nich, natomiast zabraa si do udzielenia pomocy tym, do ktrych moglimy si dosta. Bya to tragiczna pomyka, ktra nigdy nie zostaa cakowicie wyjaniona. Zawiadomienie o planowanym zrzucie wyszo z wyszego dowdztwa, lecz widocznie nie dotaro do obsug dzia. Poza tym Niemcy dokonali nalotu bombowego na flot tu przed przybyciem naszych samolotw i tej samej nocy, ktrej przerzucalimy posiki drog powietrzn, Niemcy czynili to samo, tylko dalej na wschd, zrzucajc 1 dywizj spadochronow w pobliu Catanii. Nasze straty wyniosy dwadziecia trzy zestrzelone samoloty, i dziesitki uszkodzonych w wikszym lub mniejszym stopniu. Nastpnego dnia zostao przywrcone prowizoryczne dowdztwo nad oddziaami, ktre walczyy dnia poprzedniego. Niemcy wycofali si, wysaem wic patrole w kierunku na Gel. Dotarlimy tam nastpnego dnia nad ranem.
29

Bitwa pod Shiloh Church odbya si 6-7.IV.1862 r. w czasie wojny domowej w St. Zjedn. (przyp, tum-).

Z zaczerwienionymi oczami, zmczony, z rcznym karabinem maszynowym w rku posuwaem si w jeepie za jednym z patroli. Poza trupami i poncym czogiem nie byo ladu nieprzyjaciela. Udaem si na stanowisko dowodzenia 1 dywizji, gdzie zastaem generaa Ridgwaya. Pojechalimy razem do odlegej o kilka mil miejscowoci Gela. Podeszlimy do budynkw lecych na skraju miasta na szczycie stromej ciany skalnej, wznoszcej si nad morzem. Sta tam z pistoletami u boku genera Patton. Przywita mnie serdecznie z nut przyjaznej rubasznoci. Przyjemnie byo go zobaczy. Weszlimy do znajdujcego si w pobliu domu wiejskiego, gdzie przyczy si do nas pukownik Bill Darby z rangersw30. Ucieszyem si widzc Billa. Przypomniaem sobie, jak suchaem go, gdy mwi o tym, w jaki sposb zamierza wdrapa si na skaliste ciany nadbrzene i uchwyci miejscowo Gela przed nami. Wydawao mi si to wariactwem. Teraz dowiedziaem si, e gdy on z kolei sucha tego, co mymy planowali dla spadochroniarzy, rwnie myla, e bylimy wariatami. Kady na swj sposb. Zebralimy dywizj w Gela i ruszylimy na zachd. Najcisze walki byy ju poza nami. Bitwa o Sycyli skoczya si w kocu sierpnia 1943 roku. Wiedzielimy, e przeylimy trudne chwile i zaznalimy nieco cikiej walki, bylimy jednak mniej pewni tego, czego waciwie dokonalimy. Dlatego te po zakoczeniu wojny z pewn satysfakcj czytalimy niemieck ocen tej akcji. Genera Karl Student, ktry dowodzi oddziaami niemieckimi, przeprowadzajcymi uderzenie z powietrza na Kret, przesuchiwany w padzierniku 1945 roku w brytyjskim obozie jecw wojennych, powiedzia: Aliancka operacja powietrzno-desantowa na Sycylii bya decydujca, pomimo szeroko rozproszonych zrzutw, z czym naley si liczy przy ldowaniu nocnym. Moim zdaniem, gdyby alianckie siy powietrzno-desantowe nie zablokoway dywizji pancernej Hermann Gring, nie pozwalajc jej doj do przyczka, dywizja ta wrzuciaby z powrotem do morza pierwsze ldujce oddziay desantu morskiego. Osobicie przypisuj cay sukces alianckiej operacji sycylijskiej opnieniu odwodw niemieckich do czasu, zanim nie wyldoway z morza dostateczne siy, by oprze si kontratakom naszych bronicych si oddziaw. Rozwj doktryny powietrzno-desantowej i przeledzenie go od pomysu do zastosowania w walce by przeyciem fascynujcym. Byo to te otrzewiajce dowiadczenie. Wiele myli gabinetowych i szkolnych nie odpowiadao praktyce bitewnej. Wyobrania hamowana rozwag wynikajc z praktycznego dowiadczenia jest niezwykle wana w pracy naukowej. W przyszoci rwnie wana bdzie odwaga powzicia decyzji dotyczcych nowoczesnej broni. Pne podejmowanie decyzji jest luksusem, na ktry ju wicej pozwoli sobie nie moemy. W swym powojennym sprawozdaniu z walk na Sycylii Niemcy mwi o zdobyciu po raz pierwszy bazooki. Zostaa ona wysana do Niemiec, gdzie j wyprbowano, wykryto jej wady, poprawiono je i na podstawie ulepszonego modelu rozpoczto jej produkcj. Gdy w niecay rok pniej ldowalimy w Normandii, spotkalimy si z du bazook, majc okoo 3,5 cala rednicy. Tymczasem mymy byli nadal wyekwipowani w ma, majc 2,36 cala bazook. Faktycznie piechota nasza bya wyposaona w bazook 2,36 cala jeszcze siedem lat pniej, w lipcu 1950 roku, w Korei. Meldowaa ona, e pociski rakietowe odbijaj si od czogw T-34. Mielimy wwczas ju od kilku lat w konstrukcji du bazook. Genera Ridgway, ktry w lecie 1950 roku by zastpc szefa sztabu wojsk ldowych, z miejsca przyspieszy produkcj i nowe bazooki wraz z amunicj wysyano drog powietrzn wprost z fabryki na pole waki. Przyczyniy si one, wraz z innymi podjtymi krokami, do utrzymania si 8 armii. Ale opieszao w podejmowaniu decyzji oraz w badaniach naukowych i procesach konstrukcyjnych, ktre zoyy si na tego rodzaju sytuacj, zdaje si, jest prawie nieodczna od
30

Rangers - onierze amerykaskich oddziaw komandosw (przyp. tum.).

naszych programw wojskowych, przy tym mam tu na myli programy wszystkich rodzajw si zbrojnych. Jest wiele przykadw opnienia lub niezatwierdzenia broni lub czci skadowych jej zespow, poniewa ludzie, ktrzy kontroluj stron finansow, nie rozumiej lub nie chc zrozumie potrzeb onierza w polu. Przed opuszczeniem obszaru Morza rdziemnego mielimy jeszcze dokona ldowania w rejonie Salerno. W czasie kilkutygodniowego wytchnienia, jakie mielimy po Salerno, staralimy si usun defekty, ktre day si nam we znaki w noc naszego ldowania na Sycylii. Utworzono ma grup dowiadczaln na lotnisku Comiso na Sycylii. Pracowaa ona pod kierownictwem pukownika Johna Nortona z si ldowych i pukownika Joego Croucha z lotnictwa. Rozpoczto od razu prace nad poprawieniem precyzyjnoci zrzutw spadochroniarzy. Po kilku tygodniach przedstawili oni zalecenia, ktre przyjlimy; technika ta jest stosowana jeszcze dzisiaj. Zorganizowano zespoy zwiadowcw, zoone ze starannie dobranych, dobrze wyszkolonych i dowiadczonych w boju onierzy w celu zrzucenia ich na pole walki znacznie wczeniej przed ldowaniami gwnymi. Mieli oni zabiera z sob pomocnicze rodki nawigacyjne dla uatwienia zadania pilotom samolotw transportujcych oddziay. W tym samym mniej wicej czasie lotnictwo sprowadzio pierwsze, jakie widzielimy, radarowe urzdzenia samolotowe. Odbyem szereg lotw nad Morzem rdziemnym w celu zorientowania si w ich dziaaniu i byem zachwycony perspektyw udoskonalenia nawigacji, jak daway one naszym pilotom. Problem broni przeciwpancernej by znacznie trudniejszy. Jedyna skuteczna bro ju istniejca bya bardzo cika, tak cika, e musiaa by transportowana na pole walki przez szybowce. Poniewa za wszystkie nasze dziaania bojowe byy z koniecznoci przeprowadzane pod oson ciemnoci, musielimy rozwin technik ldowania nocnego dla pilotw szybowcowych. Korzystajc z dowiadcze zawartych w sprawozdaniach z wicze w zakresie ldowania nocnego w Stanach Zjednoczonych, zorganizowalimy jednostk eksperymentaln na Sycylii. Po kilku tygodniach pracy urzdzilimy pokaz naszego systemu. Starsi oficerowie wojsk powietrzno-desantowych i lotnictwa transportujcego oddziay przylecieli tu z Afryki i Woch, by zapozna si z nim. Na nieszczcie - nie zdaem sobie z tego wwczas sprawy - uyto tej nocy do pokazu pilotw zastpczych i wobec tego udao si nam wykaza, e wykonanie tej operacji w nocy jest cakowicie niemoliwe. Szybowce zostay rozrzucone wok, ldujc na pobliskich wzgrzach i domach wiejskich, przy czym wikszo z nich bya powanie uszkodzona, na szczcie jednak mao pilotw odnioso obraenia. Rwnoczenie wiele uwagi powicalimy nowym metodom dowodzenia w okresie bezporednio po wyldowaniu, proponujc nowy typ rozkazodawstwa i prostsze sposoby reorganizacji oddziaw; wszystko to robione byo w celu przygotowania si do nieuniknionego ldowania nastpnego, gdziekolwiek miaoby si ono odby. Miao ono nastpi w sze miesicy pniej w Normandii.

Rozdzia IV Od Normandii do Berlina


To, co si nie uda, zostanie poczytane za bd generaa, chocia robi on wszystko, co tylko jest w mocy czowieka Coriolanus

Jeli Niemcy rozpaczaj, nie zasuguj na nic lepszego, ni maj. Jeli rozpaczaj, nie bd ich aowa, gdy Bg ich opuci. Adolf Hitler (1943)

Normandia miaa stanowi pierwsz prb generaln idei walki powietrzno-desantowej. Trzy dywizje powietrzno-desantowe, tysic trzysta samolotw i ponad trzy tysice szybowcw zostao przeznaczonych do tego uderzenia. Po raz pierwszy zaczlimy zwraca wiksz uwag na przeciwrodki podjte przez przeciwnika, ktry do tej pory mia do czynienia ju z wieloma uderzeniami z powietrza i z pewnoci musia rozwin nowe rodki obrony przeciwko nim. Miaem szczcie uczestniczy w planowaniu uderzenia w Normandii w charakterze gwnego doradcy do spraw powietrzno-desantowych przy Naczelnym Dowdcy. Przybyem do Londynu w listopadzie 1943 roku i zabraem si do pracy ze sztabem COSSAC31. W kilka lat pniej w Airborne Warfare opisaem problemy zbliajcej si walki, tak jak je wwczas widzielimy. Operacje powietrzno-desantowe... s dla dowdcw i sztabw obu stron walczcych nadzwyczaj subteln prb zdolnoci i pomysowoci. Przypuszczalny obszar operacji jest rozlegy i zwykle obejmuje wiele tysicy mil kwadratowych. Cele desantu powietrznego mog by odlege o setki mil od lotnisk, z ktrych wyruszaj oddziay, niemniej mog zosta zaatakowane w cigu kilku minut lub kilku godzin. Dowdca, ktry zamierza wykona uderzenie, rozmieszcza swe samoloty przeznaczone do transportu oddziaw i przesuwa swe oddziay powietrzno-desantowe jak najcilej wedug planu pozornego dla wprowadzenia przeciwnika w bd co do rzeczywistego planu uderzenia. Z drugiej strony, bronicy si przeciwnik raz kryje swe oddziay, to znw je pokazuje, przesuwa je w jedn, to znw w drug stron. Przygotowuje on przeszkody przeciwko desantowi powietrznemu, by unicestwi atakujcych; przygotowuje rwnie bezwartociowe, lecz gronie wygldajce urzdzenia pozorne, by odstraszy nimi wroga. Rejony dogodne do ldowania przeciwnik uniedostpnia cakowicie za pomoc biernych rodkw obrony przeciwko desantowi powietrznemu, podczas gdy inne, rwnie dobre lub lepsze, pozostawia nietknite w celu zwabienia uderzajcych oddziaw powietrznodesantowych w celowo urzdzone i bronione puapki, gdzie mog by one zniszczone przez dobrze ukryt bro. Tak wic w tego rodzaju sytuacjach istniej dwie okolicznoci, ktre sprawiaj, e walka powietrzno-desantowa, w jej szerszym znaczeniu, rni si wyranie od innych typw walki. Po pierwsze, obroca moe przygotowa czynne i bierne rodki obrony przed atakiem z powietrza ze stosunkowo duym prawdopodobiestwem, e nie zostan one wykryte. Po drugie, rozpoczte uderzenie powietrzno-desantowe nie moe by wsparte bezporednio, jego kierunek nie moe ulec zmianie, a nawet nie mona mu przyj z pomoc. Bitwa, gdy ostatecznie do niej dojdzie, jest wielk niewiadom. Bylimy stale zaabsorbowani trzema rzeczami - planem, przeciwnikiem i naszymi rodkami. Kontrola nad tymi ostatnimi nie znajdowaa si w naszych rkach i musielimy polega na rodkach wysanych nam ze Stanw Zjednoczonych i z obszaru Morza rdziemnego. Dyskusje nad projektowanym planem ujawniy po raz pierwszy bezprzykadn, a jednak wspln kademu nowemu pomysowi sytuacj. Zaczlimy spotyka si teraz z takim entuzjazmem, jeli idzie o operacje powietrzno-desantowe, i to ze rde dotd zgoa sceptycznych, e musielimy
31

Chief of Staff Supreme Allied Command - Szef Sztabu Naczelnego Dowdztwa Alianckiego (przyp. tum.).

przestrzega je przed ryzykiem zwizanym z tym typem walki. Pamitam rozmow z pewnym starszym oficerem, ktry syszc referat omawiajcy tre jednego z planw, powiedzia do mnie: Ale czowieku, to wyglda tak, jak gdyby kto wysa Michaa Anioa do malowania stodoy. Po c przeprowadza zrzuty tak blisko pla? Wedrzyjcie si gbiej - do diaba, idcie do Parya. Ekipa sztabowa Pentagonu rzeczywicie wysuna propozycj, bymy dokonali ldowania w rejonie Bramy Orleaskiej niedaleko od Parya. Co, u licha, myleli oni o tym, czym bdziemy walczyli z dywizjami pancernymi, Bogu tylko wiadomo. Niemniej do czsto obserwowaem to interesujce zjawisko, e najbardziej niechtni nowej idei zwykle pierwsi wrzeszcz guzdraa po tym, gdy idea okazaa si suszna. Jeden z pisarzy uj to nastpujco: Gdy okazuje si, e nowa myl znajduje przychylno wadz i e przystpienie do niej prawdopodobnie bdzie poczytane za zasug, neofici szybko si pojawiaj; i wanie oni, jak neofici nowej religii, zapominajc o swym poprzednim szyderstwie i sprzeciwie, staj si wkrtce bardziej fanatyczni od tych, ktrzy t ide wypracowali32. Proponowane nam plany oscyloway w granicach od wyrzucenia maych grup spadochroniarzy na wszystkie rejony stanowisk broni znajdujcych si na wybrzeu do wdarcia gbokiego na setki mil. Ostatecznie zatrzymalimy si na prostym, lecz skutecznym planie uycia dywizji brytyjskiej na skrajnym lewym skrzydle dla zdobycia przepraw na rzece Orne i dywizji amerykaskich do: a) uchwycenia drg wiodcych nasypami z pla w gb ldu i b) zablokowania ruchu posikw niemieckich ku plaom. Wiedzc, jak bliscy klski bylimy na Sycylii, i zdajc sobie spraw, e osobicie bd bra udzia w ldowaniu z powietrza w Normandii, prawdopodobnie silniej braem do serca oczekujc nas walk ni wikszo sztabu w Londynie. Studiowaem przeciwnika z drobiazgow dokadnoci i lczaem nad zdjciami lotniczymi. Nieprzyjaciel dawa nam wiele do mylenia. Zaledwie nasz ostateczny plan zosta naszkicowany, gdy przeciwrodki zaczy pojawia si na zdjciach. Rommelspargel (szparagi Rommla) zaczy wyrasta w cigu nocy w wielu z projektowanych rejonw ldowania. Byy to supy okoo szeciu do dwunastu cali rednicy i omiu do dwunastu stp dugoci, wkopane na stop lub dwie w ziemi i rozmieszczone w odlegoci okoo siedemdziesiciu piciu do stu stp od siebie. Wkrtce zaczy si rwnie pojawia ulepszenia; supy zostay poczone drutem, pniej wygldao na to, e do drutw zostay przytwierdzone miny. Wok niektrych z projektowanych rejonw zrzutw zaczy pojawia si stanowiska karabinw maszynowych oraz zostay oczyszczone pola ostrzau. Wiele zdj ujawniao nam dokadne pooenie dowdztw niemieckich oraz porozrzucanych skadw amunicji i materiaw pdnych. Prowadzilimy intensywne szkolenie. W tym czasie otrzymalimy dwa wiee puki spadochronowe bezporednio ze Stanw Zjednoczonych. Byy one pene entuzjazmu, a ich modsi oficerowie przepenieni energi i duchem zaczepnym. Problemem jednak byo, jak przygotowa ich moralnie i fizycznie do szoku, jaki ich oczekiwa. Modzie amerykaska jest tak odlega od praktyki walki, e myli o niej kategoriami zawodw sportowych i traktuje j jak sport. Modym Amerykanom trzeba nieledwie widoku przyjaciela zabitego przez przeciwnika, by zdali sobie spraw, e to samo moe si przytrafi kademu z nich. Ich wytrzymao fizyczna i odwaga osobista bya na wysokim poziomie, lecz umiejtno zimnego, wykalkulowanego skradania si, jaka cechuje zabjc, trzeba byo dopiero w nich wyrobi. Oficerowie musieli nauczy si ponadto jasnego mylenia i odwagi podejmowania decyzji w czasie dziaa wymagajcych od nich wielkiego wysiku fizycznego; mona byo przyj z gry, e odwagi fizycznej im nie brak.

32

General G. M. Lindsay, The War on the Civil and Military Fronts.

Korzystajc z mego dowiadczenia zdobytego na Sycylii, prowadziem szkolenie metod, ktr od tej pory czsto stosowaem. Wszystkie wiczenia, w ktrych wymagane byy decyzje, poprzedzano dug i wyczerpujc prb fizyczn; by to zwykle caonocny marsz w penym rynsztunku bojowym na odlego okoo osiemnastu do dwudziestu mil. Nastpnie, gdy ludzie oczekiwali wypoczynku, stawiano ich w trudnych sytuacjach bojowych. Po caodziennych wiczeniach, gdy byli zmczeni i godni, zarzdzano marsz nocny. Po kilku godzinach marszu, okoo pnocy zarzdzano postj i rozbicie biwaku w przewidywaniu wypoczynku nocnego. Po godzinie snu, wystarczajcego akurat do pozbawienia ich orientacji co do wydarze i otoczenia, dowdcy jednostek byli nagle budzeni i otrzymywali seri rozkazw wymagajcych natychmiastowego marszu. Maszerowali do witu, kiedy to znw podawano im now sytuacj i zwykle ostateczny rozkaz do uderzenia. Jednoczenie przeprowadzano dzienn inspekcj ich biwaku dla sprawdzenia, czy nie pogubili ekwipunku itd. Byo to szkolenie wymagajce od onierzy i oficerw duego wysiku; przy tej okazji miaem mono dobrego ich poznania, oni za poznali lepiej samych siebie. W czasie tego rodzaju wicze uywalimy nieprzyjacielskiego umundurowania i broni oraz do szczodrze ostrej amunicji. Jednak nawet w ten sposb przeprowadzone wiczenia rzadko byy na tyle wyczerpujce, by mc je porwna do szoku prawdziwej walki, spadochroniarz bowiem na nieszczcie doznaje penego szoku raczej w cigu kilku chwil ni w czasie stopniowego zbliania si do walki piechot, jak to ma czsto miejsce w innych rodzajach wojsk. Gdy w Anglii nastaa wiosna i nasze szkolenie przybrao na intensywnoci, zaczlimy dowiadywa si o czym zupenie nowym - o broni V. Zwoano konferencj wyszych dowdcw w Londynie, na ktrej podano im wszystkie posiadane w tej sprawie informacje. Nie byo tego wiele. Wiedzielimy, e przeciwnik mia now, dalekiego zasigu, ponaddwikow rakiet, zaopatrzon w du i o wielkiej sile wybuchowej gowic bojow, oraz e rakieta ta moga by uyta do ostrzeliwania obszaru, w ktrym byy zakwaterowane nasze oddziay. Przynajmniej tak zrozumielimy, e moga by w tym celu uyta, ale rodki, jakie przedsibralimy, byy z koniecznoci bierne. Na wypadek bombardowania rakietami planowalimy rozproszenie naszych oddziaw w okopach. W istocie Brytyjczycy ledzili ju od pewnego czasu niemiecki program rakietowy. Major Duncan Sandys, przewodniczcy komitetu zajmujcego si poszukiwaniem rodkw przeciwko bombie latajcej, na wiosn 1943 roku zacz przynagla, by przeprowadzono dodatkowe rozpoznanie fotograficzne rejonu Peenemnde, niemieckiego orodka, w ktrym prowadzono studia nad pociskami rakietowymi. Jego wysiki zostay nagrodzone, bowiem osiemnastego czerwca 1943 roku fotografia ukazaa w pewnym miejscu wysmuke przedmioty, z ktrych wywnioskowa on, e s to rakiety bardzo duego zasigu. Major Sandys mia wiele trudnoci, by przekona RAF, ostatecznie jednak, po wielu dyskusjach, tego lata dokonano pierwszego ataku powietrznego na Peenemnde. Wwczas Niemcy przenieli swe strzelania prbne do Polski. Tu polski ruch oporu zacz wspdziaa z Brytyjczykami. Pierwszy pocisk V-2 zosta wystrzelony w styczniu 1944 roku. Polacy donieli Brytyjczykom, e zniszczy on kilka chat w odlegoci blisko dwustu mil od miejscowoci Blizna33. Nie wszystkie pociski V-2 byy wystrzelone zupenie pomylnie i wiele z nich detonowao na odlegociach nie wikszych ni pidziesit do szedziesiciu mil od miejsca wyrzucenia. Chocia Niemcy starali si odnale wszystkie odamki, polski ruch oporu wiele z nich zebra. Pewien oficer brytyjski, ktry osobicie zajmowa si tym problemem, przedstawia to w sposb nastpujcy: ...od czasu do czasu zdobywano zasadnicze czci, takie jak turbokompresory, zbiorniki paliwa, acuchy sterowe i wyposaenie elektryczne. Pniej rozrzut sta si mniejszy, wynoszc nie wicej ni dziesi mil. Byo to bardzo poyteczne dla Niemcw i w rwnym

33

Obz wicze SS Blizna-Pustkw pod Mielcem (przyp. red.).

stopniu ze dla Polakw, ktrzy mogliby w tych okolicznociach zupenie dobrze zaprzesta nierwnej walki, co byoby zupenie usprawiedliwione. Ale ich cierpliwo, zrczno i odwaga zostay nagrodzone. Jedna z rakiet spada na brzegu rzeki Bug i nie eksplodowaa. Byo to w pobliu wsi Sarnaki, gdzie dziaaa komrka ruchu oporu. Ludzie ci przybyli na czas na miejsce i stoczyli pocisk w wod, a nastpnie za pomoc rnych pomysw, takich jak pojenie byda w rzece powyej miejsca, gdzie znajdowa si pocisk V-2, zmcili wod tak, e niemieckie grupy poszukujce nie znalazy pocisku. Teje nocy Polacy wyowili go z wody i w wielkiej tajemnicy rozebrali, usuwajc najwaniejsze jego czci. Odleciay one pniej do Anglii samolotem DC-3, ktry wyldowa w nocy na miejscu umwionym z polskim ruchem oporu34. W midzyczasie Niemcy rozpoczli histeryczne ostrzeliwanie Anglii pociskami V-1. Poprzedzili t akcj wykonaniem starannie opracowanego programu budowy wyrzutni, tak e do grudnia 1943 roku okoo stu wyrzutni znajdowao si w zaawansowanym stadium budowy. 20 grudnia alianckie siy powietrzne przystpiy do generalnego ataku na wyrzutnie i do kwietnia 1944 roku prawie wszystkie z nich zostay powanie uszkodzone lub cakowicie zniszczone. Niemcy wynaleli wwczas zesp ruchomy, atwy do transportu i trudny do wykrycia. Nie wiedzielimy tego wwczas, ale mieli oni gorc dyskusj wewntrzn pomidzy swymi naukowcami, lotnikami i wojskowymi z armii ldowej. Dr von Braun opowiedzia t histori, skadajc 17 grudnia 1957 roku swe owiadczenie przed komisj Senatu Stanw Zjednoczonych. Mr. Weisl: Doktorze von Braun, zechce Pan powiedzie komisji, jakie nauki zostay wycignite z operacji V-2. Mam na myli w tej chwili ruchliwo, kierowanie oraz inne tego rodzaju nauki, ktre mona obecnie zastosowa do produkcji i uycia pociskw rakietowych. Dr von Braun: Sir, gdy zostao postanowione oddanie pocisku V-2 do uytku wojskowego, by on jeszcze peen pluskiew, jak mawialimy o defektach, my, pracownicy w dziedzinie rakietowej. Bya to absolutnie nowa bro, absolutnie nowa technika. Bylimy zdania, w szczeglnoci inynierowie i naukowcy w Peenemnde, w ktrych imieniu zabieraem wwczas gos jako dyrektor techniczny, e bro t mona szybko odda do uytku pod warunkiem zastosowania nieruchomych baz. Tak wic obstawalimy przy mniej wicej laboratoryjnym typie. Pociski miay by podwoone do wyrzutni na kilka minut przed wyrzuceniem. W tym czasie wojskowi mwili nam ustawicznie, e budowanie i obsugiwanie tego rodzaju kojcw betonowych, tego rodzaju urzdze staych jest przedsiwziciem beznadziejnym ze wzgldu na bezwzgldn przewag lotnicz aliantw w tym obszarze. Tak wic wojskowi obstawali przy ruchliwoci, podczas gdy ja wraz z mymi kolegamitechnikami nie widzielimy moliwoci, by w tym stadium rozwoju pocisku V-2 mona byo nada mu t ruchliwo. Ostatecznie osignito kompromis. Kilka z tych kojcw byo faktycznie budowanych, podczas gdy my kontynuowalimy prace nad koncepcj ruchow. Wynik ostateczny by taki, e wszystkie kojce zostay cakowicie zniszczone, zanim w ogle zaczy funkcjonowa, a rwnoczenie aden pocisk V-2 nie zosta zniszczony na wyrzutni ruchomej - i to pomimo e na tym obszarze lotnictwo Stanw Zjednoczonych, oczywicie wraz z RAF-em, miao przewag 30 do 1. Mr. Weisl: Innymi sowy RAF i lotnictwo amerykaskie zniszczyo wyrzutnie statyczne, ale wikszo wyrzutni ruchomych zachowaa si? Dr von Braun: Wszystkie.
34

Mwi o tym gwny marszaek lotnictwa sir Philip Joubert w swej doskonaej ksice pt. Rocket.

Mr. Weisl: adna nie zostaa zniszczona? Dr von Braun: Tak. Pewna ilo pociskw V-2 zostaa zniszczona podczas transportu na drogach i w pocigach; nie zanotowano jednak ani jednego wypadku, by jaki pocisk V-2 zosta zniszczony na ruchomej wyrzutni i wydaje mi si, e z pociskami V-1 byo zupenie talk samo. Mr. Weisl: Z paskiego dowiadczenia przy nadzorowaniu pracy nad pociskami rakietowymi Redstone i Jupiter, jak zrozumiaem, zgadza si Pan z generaem Gavinem, by byy one ruchliwe? Dr von Braun: Tak. Mr. Weisl: I ruchliwo powinna by podstawow tez przy uyciu tych broni? Dr von Braun: Tak, sir. Jestem co do tego przekonany. W wypadku pocisku balistycznego Redstone osignlimy cakowit ruchliwo, nie tylko zdolno poruszania si, lecz ruchliwo, prawdziw ruchliwo. Przy pocisku Jupiter tego rodzaju ruchliwo moe by nawet atwiej uzyskana ni przy pocisku Redstone, gdy ciar prnego Jupitera jest mniejszy. Jupiter jest krtszy i lejszy od Redstonea (zasig pocisku Redstone wynosi 200 mil, Jupitera za 1500 mil)35. wiczenia przygotowawcze do operacji w Normandii trway nadal i ostateczna prba generalna zostaa przeprowadzona w maju 1944 roku, w nocy w warunkach zblionych do tych, jakie przewidywalimy w dniu D. Start odby si normalnie, gdy jednak gros dywizji znalazo si w powietrzu, stwierdzilimy, e nie moemy przeprowadzi ldowania. Nadcigna mga i za pogoda, tak e nie mona byo umiejscowi rejonw zrzutw, a samoloty transportujce oddziay nie mogy lecie w zwartych formacjach. Dokonano kilku zrzutw, lecz wikszo oddziaw musiaa wyldowa w samolotach na lotniskach rozrzuconych po caej Anglii. Dokonane zrzuty kilku jednostek, w poczeniu z wielomiesicznym intensywnym szkoleniem, ktre mielimy poza sob, byy uwaane za wystarczajce do wykonania zadania stojcego przed nami i adnych dodatkowych prb nie usiowano ju przeprowadzi. ledzilimy w dalszym cigu niemieckie przygotowania obronne i ku naszemu zaskoczeniu stwierdzilimy, e w kocu maja jedna dywizja niemiecka zostaa skierowana dokadnie do tego rejonu, w ktrym mielimy ldowa. Fakt ten w poczeniu z rozmieszczeniem Rommelspargel sprawi, e wielu z nas podejrzewao, i Niemcy znaj dokadnie nasze plany. Wobec tego plany zostay zmienione, a strefy zrzutw przesunlimy o kilka mil na wschd. Przypominajc sobie skutki propagandy niemieckiej na Sycylii, zgosiem si do szefa wojny psychologicznej w kwaterze gwnej Eisenhowera, nalegajc, by kaza wydrukowa zrzuci ulotki przeznaczone dla Francuzw w celu przeciwdziaania propagandzie niemieckiej. Po pewnej dyskusji przekona mnie on, e akcja ta zwrciaby si przeciwko nam jak bumerang. Niemcy mogli bowiem uy tych ulotek przeciwko nam, zmieniajc jedynie niektre sformuowania, tak e myl zostaa zarzucona. W pocztku czerwca przygotowania zostay zakoczone, zrobilimy wszystko, co tylko byo w naszej mocy. Przewidywane ataki pociskami V na rejony rozmieszczenia oddziaw nie nastpiy, oddziay zostay przeszkolone, a nastpnie rozmieszczono je na biwakach wok lotnisk, wydano amunicj, mapy i rozkazy; bylimy gotowi do odlotu. Niepokoiy mnie w dalszym cigu czogi, bralimy jednak z sob dwanacie dzia przeciwpancernych na szybowcach, ktre miay dokona prby wyldowania razem z nami w nocy. Pomog nam one.

35

Dochodzenie w sprawie programu satelitw i pociskw rakietowych. Przesuchania przed Podkomisj do Badania Sprawy Przygotowa, wyonion przez Komisj do Spraw Si Zbrojnych Senatu Stanw Zjednoczonych 85 Kongresu.

Noc z 5 na 6 czerwca bya dogodna do przeprowadzenia operacji i chocia nurtoway nas pewne obawy spowodowane moliwoci silnych wiatrw, dla tych z nas, ktrzy byli na Sycylii, miao to niewielkie znaczenie. Odloty odbyway si normalnie i wszystko szo dobrze, dopki nie weszlimy w awic gstej mgy zaraz po osigniciu wybrzea Francji. Leciaem w samolocie prowadzcym jako dowdca specjalnego zgrupowania taktycznego, zoonego z trzech pukw spadochronowych, i gdy obejrzaem si, widok by jak najbardziej pokrzepiajcy. W pewnej chwili, jak to czsto zdarza si w walce, zdawao si, e wszystko zaczo si psu. W cigu kilku sekund wszystko si zmienio i nie mona byo dostrzec ani jednego samolotu. Od chwili przelotu nad wybrzeem Francji zostao nam dwanacie minut, w cigu ktrych musielimy powzi decyzj ldowania; po przekroczeniu tej ostatecznej granicy czasu przelecielibymy cay pwysep Cherbourg i znalelibymy si ponownie nad oceanem. Po omiu minutach jednak mga zacza si rozprasza, ogie artylerii przeciwlotniczej i broni lekkiej wzmg si, zielone wiato zapalio si i, rzuciwszy ostatnie, jake cenne spojrzenie na ukad terenu pod nami, wyskoczylimy. To, co nastpio, chocia pod wieloma wzgldami robio wraenie domu wariatw, byo znacznie lepsze ni na Sycylii, i do witu miaem pod swym dowdztwem okoo 125 onierzy. Udao mi si odzyska kontrol nad dalszymi jednostkami i dotrze w poblie naszego pierwszego przedmiotu, a pod koniec pierwszego dnia walki genera Matt Ridgway poczy si ze mn przy wiadukcie kolejowym, znajdujcym si w odlegoci okoo piciu mil na zachd od miasta Ste-Mre-glise. Jim - powiedzia do mnie - jak id sprawy? Myl, e dobrze - odparem - stoczylimy bardzo cik walk i straciem paru dowdcw batalionw oraz sporo onierzy. Nie zdoalimy, co prawda, opanowa naszego pierwszego przedmiotu (most na rzece Merderet), lecz trzymamy si. Czogi w rejonie mostu daj si nam we znaki. No - rzek - doszy mnie pogoski, e ldowanie desantu morskiego nie rozpoczo si wedug programu ze wzgldu na pogod. Moemy mie cikie chwile z tego powodu. Po przedyskutowaniu tej sprawy postanowilimy, o ile to bdzie moliwe, nie dopuci, by pogoska ta dotara do oddziaw i zrobi, co tylko si da. Na szczcie ldowanie odbyo si wedug programu, dostarczajc cikiego wyposaenia, ktrego tak bardzo potrzebowalimy. Wkrtce uderzylimy przez rzek Merderet, opanowujc pozycje niemieckie. Zdobylimy wwczas pierwsz du bazook. Bya ona dokadnie taka sama jak nasza, z wyjtkiem tego, e wygldaa na dwukrotnie wiksz. Znalazem take skrzynki z przedmiotami podobnymi do rakiet i z wypisan na nich nazw Faustpatrone. Nie miaem pojcia, co to jest, i nie mogem sobie wyobrazi, w jaki sposb mona byo ich uy. Wyglday jak nadmiernie due niemieckie granaty trzonkowe. Dowiedziaem si pniej, e stanowiy one nowy typ rakiety, zbudowanej przez Niemcw przy zastosowaniu zasady naszej amunicji do bazooki. Po kilku miesicach zdobylimy bardziej udoskonalony typ, zwany panzerfaust. W tumaczeniu znaczy to pi pancerna. Skadaa si ona z gowicy, majcej okoo szeciu cali rednicy, wyrzucanej z niewielkiej rury za pomoc maego adunku rakietowego. Gowica wystawaa z rury jak cebula na kocu odygi. Pniej, w czasie walk w Holandii, niemieckie wskazwki uycia zostay przetumaczone na angielski i rozdane naszym oddziaom. Chwytalimy panzerfausty, gdzie tylko i ile tylko moglimy, i zabieralimy z sob. Chocia miay one znacznie mniejszy zasig ni bazooki, byy jednak najlepsz broni przeciwpancern spadochroniarza i bylimy wdziczni Niemcom za to, e je udoskonalili. Wkrtce stwierdzilimy, e s one uyteczne rwnie do zwalczania innych celw na blisk odlego. 504 puk piechoty spadochronowej pukownika Reubena Tuckera zdoby ich ca ciarwk, ktr trzyma przy sobie a do koca wojny.

Po trzydziestu trzech dniach walk w Normandii dywizja zostaa zluzowana. Nie ma ju dzi adnej wtpliwoci, e trzy dywizje powietrzno-desantowe przyczyniy si w sposb decydujcy do powodzenia cae operacji; cena bya jednak wysoka. Z 11 770 onierzy 82 dywizji powietrznodesantowej, uczestniczcych w bitwie, tylko 6545 powrcio z nami do Anglii. Straty wrd oficerw byy szczeglnie due, zwaszcza za w pukach piechoty, gdzie wahay si od 52 do 63 procent. Ale uderzenie z powietrza powiodo si i zaczo si wydawa, e moliwoci tego rodzaju dziaa s nieograniczone pod warunkiem otrzymania odpowiedniego transportu powietrznego i dalszego ulepszenia naszych metod. Zaraz po powrocie do Anglii zwrcilimy si do Stanw Zjednoczonych o pomoc w rozwizaniu problemw zbirki i reorganizacji oddziaw bezporednio po wyldowaniu. Proba zostaa skierowana do biura dr. Vannevara Busha, ktry przysa dr. Charlesa E. Waringa. Dr Waring wsppracowa z nami cile do koca wojny, udoskonalajc podczerwone wiata zbirkowe, reflektory i wyposaenie, aby umoliwi ich uycie przez zespoy zwiadowcw. W tym samym czasie studiowalimy raporty z przesucha ponad tysica niemieckich oficerw i szeregowcw, z ktrymi znalelimy si w kontakcie bezporednio po wyldowaniu. Chcielimy dowiedzie si, co wiedzieli oni o naszych operacjach powietrzno-desantowych, jakie rodki przedsiwzito, by im przeciwdziaa, oraz jakie byy plany przeciwdziaania im w przyszoci. Nie ulega adnej wtpliwoci, e Niemcy, chocia nawet pokonalimy ich, przygotowali wspaniale swe oddziay do odparcia uderzenia z powietrza. Zostaa wydrukowana i rozdana doskonaa broszurka pt. Co kady onierz wiedzie powinien o oddziaach powietrzno-desantowych. Przeprowadzono wiele wicze w warunkach bardzo realistycznych. Oddziaom wpojono, e winny spodziewa si ze strony spadochroniarzy walki bez pardonu, i faktycznie byy one na to przygotowane. Wniosek oglny by taki, e nasze nastpne uderzenie z powietrza spotka si z twardszym oporem, chyba e w Wehrmachcie zacznie si rozkad. W kadym razie wygldao, e rozkad ten nastpuje. Mielimy nadziej skoczy wojn w czterdziestym czwartym. Wydawao si to moliwe do osignicia. W kocu sierpnia Niemcy wycofywali si bez zatrzymania na terytorium Rzeszy i zdawao si, e nic ju nie moe ich uratowa z wyjtkiem chyba naszych wasnych bdw. Ze swej strony planowalimy ldowanie powietrzno-desantowe w rejonie Tournai w Belgii, pniej jednak musielimy je odwoa w ostatniej chwili, gdy Niemcy cofali si zbyt szybko. Nastpnie zaplanowalimy ldowanie w rejonie Eindhoven - Nijmegen - Arnhem. Jest ono znane jako operacja Market-Garden (ogrd warzywny). Operacja Market-Garden miaa zama krgosup oporu niemieckiego i zakoczy wojn w 1944 roku. Gdyby si ona udaa, 2 armia Montgomeryego doszaby do Morza Pnocnego, odcinajc w ten sposb niemieckie zgrupowanie gwne i umoliwiajc nam wykonanie uderzenia w samo serce Niemiec. Montgomery uj to w sposb nastpujcy: Uwaaem osobicie, e jedno potne, gwatowne uderzenie poprzez Ren i dalej w serce Niemiec, wsparte wszystkimi rodkami armii alianckich prawdopodobnie osignoby wyniki decydujce. W istocie istnia podstawowy konflikt w strategii. Montgomery uwaa, e powinno si przeprowadzi jedno gwne uderzenie na pnocy w celu zdecydowanego wtargnicia w gb Niemiec, a na pozostaym froncie przej do obrony. Genera Eisenhower skania si najbardziej do dziaa na szerokim froncie, genera Patton za chcia wykona jedno zdecydowane uderzenie na poudniu, w swym obszarze. Powzita decyzja bya kompromisem. W oparciu o rozmow, przeprowadzon przez generaa Eisenhowera w dniu 5 wrzenia 1944 roku, szef Wojskowego Biura Historycznego podaje: Naczelny Dowdca, dajc pierwszestwo dziaaniom zaczepnym Montgomeryego w kierunku pnocno-wschodnim, uwaa rwnie za wane, by Patton ruszy znw naprzd, tak bymy byli iw peni gotowi do wykonania pierwotnej koncepcji przewidzianej na ostatni

faz kampanii. Uwaa on wwczas, e logicznym posuniciem byo wykorzystanie w marszu ku terytorium Niemiec wszystkich istniejcych linii komunikacyjnych i wyprowadzenie poudniowego skrzyda si biorcych udzia w operacji Overlord36 na Ren w rejonie Koblencji. W tym samym czasie siy powietrzno-desantowe miay by uyte do uchwycenia przepraw przez Ren, by umoliwi aliantom wykonanie gbokiego uderzenia na Ruhr i zagroenie Berlinowi... adnemu z gwnych wykonawcw Eisenhowera nie podoba si kompromis, lecz ich skargi wwczas nie byy tak gone, jak w pniejszych miesicach i latach, gdy kady z nich czu, e w wyniku tej decyzji zasta pozbawiony zwycistwa. Patton nazwa to najdoniolejszym bdem wojny37. Tak czy inaczej powzito decyzj umoliwiajc dziaanie Montgomeryemu, by jednak zadowoli Pattona, pozwolono mu rwnie przeprowadzi operacj, ale nie z tak duym wsparciem jak Montgomeryemu. Pattonowi nie podobao si to. Genera Bradley mwi, e Patton przyby do jego kwatery gwnej ryczc jak baw: Do diaba z Hodgesem i Montym. Wygramy t przeklt wojn, jeli 3 armia bdzie w ruchu. Operacja zostaa przeprowadzona 17 wrzenia 1944 roku. Brytyjska 1 dywizja spadochronowa wyldowaa pod Arnhem, amerykaska 82 dywizja powietrzno-desantowa okoo dwudziestu mil na poudnie od Nijmegen i 101 dywizja powietrzno-desantowa bardziej na poudnie, w Eindhoven. 101 dywizja bya pierwsz, ktra si poczya z wojskami naziemnymi. Walki byy do cikie. Brytyjska dywizja gwardii poczya si z 82 dywizj rankiem 19 wrzenia. 21 wrzenia wielki most w Nijmegen by w naszych rkach i brytyjskie oddziay pancerne posuway si w kierunku Arnhem. W tym czasie Niemcy przecili w kilku miejscach nasz dugi i cienki korytarz cigncy si w ty do Belgii. Na nieszczcie, w dwch dywizjach powietrzno-desantowych, dwaj oficerowie, jeden amerykaski i jeden brytyjski, zabrali z sob, wbrew regulaminowi, egzemplarze penych rozkazw bojowych, ktre wkrtce wpady Niemcom w rce. Skonny jestem wierzy, e bez tych informacji, jakie uzyska przeciwnik, cel operacji zostaby osignity, chocia marszakowi Montgomeryemu brako odpowiednich si. Alianci doszliby do Morza Pnocnego i powstayby warunki do zakoczenia wojny w jesieni 1944 roku. Reagujc jednak natychmiast i majc w swych rkach informacje dotyczce naszych planw, Niemcy uderzyli silnie poprzez dugi korytarz, dochodzc do czowki powietrznej. Wkrtce impet caego natarcia aliantw zosta zatrzymany. Majc na ziemi dodatkowy korpus zoony z trzech dywizji lub te jedn dodatkow dywizj powietrzno-desantow w czowce powietrznej, marszaek Montgomery mgby osign swj cel. W tym stanie rzeczy jednak z braku odpowiedniego transportu powietrznego tylko cz kadej dywizji odleciaa w pierwszym dniu operacji, a za pogoda zatrzymaa transport reszty oddziaw przez okres krytyczny. Tak wic rwnie wiksza liczba rodkw transportu powietrznego mogaby prawdopodobnie przyczyni si w sposb decydujcy do sukcesu tej operacji. My, uczestnicy bitwy, nie mielimy adnej wtpliwoci, e brako nam jednej dywizji oraz rodkw transportu powietrznego. Byo oczywiste, e obaj, Montgomery i Patton, wykonywali wysiek gwny, jeden na pnocy, drugi na poudniu, aden z nich nie mia jednak odpowiednich si i aden nie odnis sukcesu. Decyzja tego natarcia utkwia jako w mym umyle w sposb natrtny, wyraa bowiem ona w skrcie problem dowodzenia w demokracji. Dowodzenie w warunkach demokracji obfituje w kompromisy. Sprawa ta powinna stanowi przedmiot ustawicznej troski wszystkich studiujcych sztuk wojenn oraz naszych przyszych
36

Kryptonim operacji majcej na celu utworzenie frontu na zachodzie Europy, a zapocztkowanej ldowaniem w Normandii (przyp. tum.). 37 Kapitan Liddell Hart, How The Allies Let Victory Slip in 1944. Marine Corps Gazette, lipiec 1957.

dowdcw. W poowie 1944 roku wikszo naszych decyzji wojskowych podejmowano w oparciu o absolutn pewno, e si one udadz; wydawao si, e ostateczny sukces jest nieunikniony i nie ma si czego pieszy. Postawa ta zdawaa si przenika najnisze szczeble dowodzenia, a miae i zrczne plany taktyczne byy rzeczywicie rzadkie. Dawano pierwszestwo metodycznemu natarciu rozoonemu na fazy i linie. Przychodzio mi wwczas czsto na myl, e ze Stonewallem Jacksonem, jako dowdc taktycznym, zaatwiono by si bardzo krtko. Prawdopodobnie zostaby on usunity za cofanie si lub oddawanie terenu. Nie zapominam o sensacyjnych wyczynach generaa Pattona. Potrzebujemy wicej takich ludzi, jak genera Patton. Niemniej innowacje w taktyce stosowanej oraz w sprawach postpowania w walce i dowodzeniu s tak rzadkie, jak nowe pomysy i innowacje w pracy badawczej. Tymczasem nadesza zima, a pokoju jeszcze nie byo. W dniu 17 grudnia 1944 roku peniem obowizki dowdcy VIII korpusu i znajdowaem si z 82 dywizj powietrzno-desantow w Sissonne we Francji. Tego wieczoru otrzymaem rozkaz alarmowy wymarszu na front, gdzie Niemcy osignli nieoczekiwane sukcesy. Po wydaniu rozkazw 82 i 101 dywizji powietrzno-desantowej wyjechaem do Spa w Belgii, by zameldowa si u dowdcy 1 armii amerykaskiej. By nim genera Hodges, ktrego zastaem w jego biurze okoo dziesitej rano. By tam rwnie jego szef sztabu, genera Bill Kean, wraz z szefem oddziau operacyjnego sztabu armii, generaem Thorsonem. Pooenie przeciwnika byo, mwic jak najogldniej, niejasne, korpus za, ktrym dowodziem, posuwa si transportem samochodowym ku miejscowoci Bastogne, wanemu wzowi drg w Belgii. Powsta problem, co robi z tym korpusem. Stanowi on ostatni nie zaangaowany odwd aliantw. Genera Kean przesun palcem po mapie i zaproponowa Bastogne dla jednej dywizji, a Werbemont dla drugiej. Genera Hodges zaaprobowa to. Poniewa 82 dywizja znajdowaa si na czole, rozkazaem jej posuwa si do Werbemont, sam za po rozpoznaniu tej miejscowoci udaem si dalej do Bastogne. VIII korpus mia sw kwater gwn w szkole w Bastogne. Panowao tam powane zamieszanie i dua niepewno co do pooenia. VIII korpus zatrzymywa si dopiero i nie mia zbyt wielu informacji do zakomunikowania. Tu przed zmrokiem przyby do Bastogne dowdca 101 dywizji, genera brygady Anthony McAuliffe, ktremu udzieliem wszystkich informacji, jakimi dysponowaem, a nastpnie poleciem mu zorganizowa obron i utrzyma t miejscowo. Rozkazy, jakie otrzyma, byy jasne. Mia trzyma si tutaj, chyba e dostanie inny rozkaz. Jego postawa i dzielna obrona wspaniaej 101 dywizji powietrzno-desantowej naley obecnie do historii. Natychmiast po wydaniu mu rozkazw udaem si na pnoc do 82 dywizji, a mniej wicej w dwadziecia cztery godziny potem przyby genera Ridgway, by obj ponownie dowdztwo korpusu. Pniej nastpi jeden z najzacitszych okresw walk w caej wojnie. Pierwsze oznaki wiosny byy ju w powietrzu, gdy doszlimy do rzeki Roer. Cieszyo nas niezwykle nadejcie wiosny, zima bowiem bya mrona i daa si nam we znaki. Nasze straty byy cikie, a walka czasami bardzo trudna. Z nadejciem wiosny rozeszy si pogoski o ofensywie wiosennej. Starzy onierze nie mwili ju o zakoczeniu wojny teraz lub pniej, a jeli by jaki ulubiony slogan, to brzmia on: Pozosta z ca skr, a bdziesz w czterdziestym pitym gr. Pamitam uwag pewnego starszego oficera brytyjskiego na odprawie, w ktrej braem rwnie udzia. On sam i wikszo onierzy jego oddziaw byli to starzy weterani z okresu walk na pustyni. W tym czasie, gdy odbywaa si nasza odprawa, zaplanowane przez niego z wielk skrupulatnoci natarcie nie robio absolutnie adnych postpw. Mwic o tym, wyrazi si marzco: Ach, gdybym tylko mia jedn dobr, mod dywizj. 82 dywizja powietrzno-desantowa zostaa wycofana z frontu i zaczto czyni przygotowania do nastpnej operacji powietrzno-desantowej. Mia to by skok na Berlin, przewidziany na zakoczenie imprezy. Wic chocia bylimy nieco niespokojni o perspektywy nowego ldowania w dzie,

wiedzielimy jednak, e bdzie to ostatnie ldowanie, w kadym bd razie w Europie. Wydano mapy, przygotowano rozkazy i sprawdzono skrupulatnie wszystkie szczegy. Miaa to by akcja wykonana trzema dywizjami, dwiema amerykaskimi i jedn brytyjsk. Sektor amerykaski, jak si okazao, by w przyblieniu ten sam, jaki mielimy okupowa po zakoczeniu wojny. Stanowia go poudniowo-zachodnia cz miasta z lotniskiem Tempelhof wcznie. Jeszcze raz zabraem si wic do skrupulatnego studiowania wszystkich posiadanych informacji. Czytaem dzienne streszczenia sprawozda RAF-u, lotnictwa amerykaskiego i wojsk ldowych. Ilo artylerii przeciwlotniczej, rozwinitej wok naszych tras podejcia do miasta, wydawaa si mniejsza ni w Holandii w pobliu Nijmegen. Ocenialimy, e damy sobie z ni rad. Byo jednak co innego, co zaczo pojawia si w sprawozdaniach z przesuchiwa pilotw i co mnie zaniepokoio. Przypominam sobie, e przeczytaem o tym po raz pierwszy w raporcie z przesuchania pilotw po wykonaniu jednego z lotw przez RAF. Bya to historia o czym, co wydawao si rakiet lub pociskiem rakietowym. Jedno ze streszcze zawierao fotografi pomienistej, spiralnej drogi jednego z tych przedmiotw w locie. Niektrzy piloci meldowali, e przedmiot ten kierowa si ku samolotowi i gdy prbowano wykona unik, zmienia jak gdyby kierunek i poda za samolotem. Robiono wiele przypuszcze na ten temat, lecz niestety, poza kilkoma meldunkami pilotw, mielimy bardzo mao informacji opartych na faktach. Jeli byby to samokierujcy si pocisk rakietowy, jego uycie w duych ilociach byoby dla nas katastrofalne. Nadzieja moja przeto oparta bya na tym, e pocisk ten by jeszcze w stadium dowiadczalnym i e do czasu projektowanej przez nas operacji berliskiej przeciwnik nie bdzie nim dysponowa w duych ilociach. Wkrtce jednak pooono kres naszemu niepokojowi przez odwoanie ldowania z powietrza w Berlinie. Powrcilimy wic do walki naziemnej. Zostalimy umieszczeni na odcinku wzdu Renu w pobliu Kolonii. By to rejon spokojny z wyjtkiem odcinka 504 puku piechoty spadochronowej pukownika Tuckera, ktry przeprawi si przez rzek i przez krtki czas walczy bardzo ciko w pobliu maego miasteczka Hitdorf. Pod koniec kwietnia bylimy znw w marszu, tym razem w kierunku aby, daleko na pnocy, w pasie dziaania 2 armii brytyjskiej. Wkrtce mielimy spotka si z wojskami rosyjskimi, ktre w tym czasie prowadziy gwatowne natarcie w pnocnych Niemczech. Z wielu wzgldw bd zawsze pamita spotkanie naszych wojsk z rosyjskimi. 82 dywizja powietrzno-desantowa wchodzia w skad 2 armii brytyjskiej. Dowdc armii by wtedy genera Miles Dempsey, wybitny, a rwnoczenie spokojny i zdolny, skromny typ oficera brytyjskiego, ktry, moim zdaniem, by jednym z najwikszych onierzy tej wojny. 82 dywizja powietrzno-desantowa bya rozcignita prawie na kilkaset mil w kolumnach samochodowych na drogach idcych z Kolonii. Czoo jej znajdowao si tu poniej Hamburga w pobliu miasta Bleckede na abie. Wprost na pnoc w odlegoci okoo szedziesiciu mil byo Morze Batyckie. Rozpoznaem zawczasu lini aby i wydawao mi si, e niemieckie przygotowania na drugim brzegu byy wiksze ni zwykle. Rzeka bya bardzo szeroka i pyna wartko w zwizku z wiosennym przyborem. Miaem przy sobie okoo dwch batalionw piechoty, reszty za spodziewaem si w cigu nocy. Byoby wic rozsdnie zaczeka z przepraw co najmniej dwadziecia cztery godziny. Tymczasem na moje stanowisko dowodzenia przybyli genera Dempsey i genera Ridgway dla omwienia sytuacji. Walczyem w armii generaa Dempseya przez sze tygodni w Holandii i miaem najwyszy szacunek dla jego rozsdku i zdolnoci. Genera Dempsey zapyta mnie: Jim, jak Pan myli, kiedy bdzie Pan mg si przeprawi? Chciabym stan na przeciwlegym brzegu moliwie jak najszybciej. Mam z sob troch saperw i lekkich odzi szturmowych oraz okoo dwch batalionw piechoty odparem. - Nie wiem dobrze, co jest na przeciwlegym brzegu, lecz wysokie obwaowania wzdu

rzeki wydaj si przygotowane do obrony, widziaem przy tym sporo okopujcych si onierzy niemieckich. Chciabym mie mono podcignicia wicej oddziaw i odroczenia przeprawy na blisko dwadziecia cztery godziny. Rzeka, jak Pan wie, jest bardzo szeroka i pynie bardzo wartko, tak e przeprawa nie bdzie atwa. Wiem - odpar - musz jednak powiedzie Panu, e jest spraw najwyszego znaczenia, bymy dotarli do Morza Batyckiego moliwie jak najszybciej. Musimy trzyma Rosjan z dala od Danii. Dam Panu batalion Bawow (Bawoy byy to czogi-amfibie, lekko opancerzone i dobrze przystosowane do forsowania rzek). Wespr Pana wszystkim, co tylko mamy, lecz przeprawa musi odby si moliwie najszybciej. Przedyskutowaem krtko spraw z generaem Ridgwayem, ktry zapewni mi wsparcie elementami amerykaskiej 8 dywizji piechoty, znajdujcej si w pobliu i przygotowujcej si take do przeprawy. Rozmowa z generaem Dempseyem nauczya mnie duo. W armii Stanw Zjednoczonych jestemy wychowani, by nie prowadzi dziaa wojskowych pod ktem widzenia celw politycznych. Syszaem i czytaem o brytyjskim uczuleniu na aspekty polityczne prowadzonych przez nich walk zbrojnych, pierwszy raz jednak spotkaem si z tym osobicie. Wywaro to na mnie silne wraenie i spogldajc wstecz, zdaj sobie spraw, e powinno byo to wywrze na mnie wraenie, gdy brytyjski punkt widzenia by absolutnie suszny. Sta bezczynnie tu obok i naiwnie pozwoli ZSRR zaj Dani byoby tragiczne w swych skutkach po wojnie. Zgodziem si na wykonanie przeprawy w cigu tej nocy. Pierwsze odzie szturmowe i Bawoy zostay spuszczone na wod okoo czwartej trzydzieci, godzin przed witem. Przeprawiem si z oddziaami szturmowymi i stwierdziem, e napotkany opr by slaby. Bagnetami wygrzebywalimy Niemcw, ktrzy schronili si na noc. Operacja ta miaa jednak dwa niezwyke aspekty: Po pierwsze, ogie artylerii niemieckiej spad na nas w wikszej masie, ni dowiadczyem tego w cigu caej wojny. Wstrzsna ona dosownie ziemi i okolicznymi budynkami, a wszystko, co mona byo uczyni, to przytuli si mocniej do ziemi lub schroni si za murem. Po drugie, Niemcy uyli tu po raz pierwszy miny zblieniowej, z ktr trudno byo da sobie rad. Cho wwczas nie zdawalimy sobie sprawy z tego, co to jest, okazao si pniej, e bya to mina morska o adunku wybuchowym tak potnym, i moga wyrzuci jeep wysoko w powietrze, zabijajc wszystkich znajdujcych si w nim ludzi. Nie wybuchaa ona, jak inne miny, gdy najechano na ni po raz pierwszy. Mina ta detonowaa, tak jak j nastawiono uprzednio, po przejciu przez ni okrelonej liczby pojazdw. Ostatecznie nauczylimy si je wykrywa i dawa sobie z nimi rad. 82 dywizja powietrzno-desantowa i 8 dywizja piechoty dotary do Batyku, a nastpnie zawrciy na poudnie i po dwudziestu czterech godzinach spotkay Rosjan. Spotkanie nasze byo raczej przyjazne, lecz nieco chodne. Z dowdc radzieckiej dywizji zgodzilimy si prowizorycznie na dwie linie, na ktrych nasze oddziay bd rozwinite, pozostawiajc midzy nimi kilometr ziemi niczyjej. W nastpnych tygodniach nasze stosunki z radzieckimi siami zbrojnymi ociepliy si znacznie. Mielimy wiele przyjacielskich obiadw i wizyt wzajemnych. Rosjanie przewieli mnie w swym czogu T-34 oraz pokazali mi kilka bardzo piknie wygldajcych oddziaw i wyposaenie przeciwpancerne. My z kolei przeprowadzilimy may zrzut spadochroniarzy. Miaem u siebie zawodowego skoczka z lotnictwa cywilnego, Dana Bosta, ktry otwiera spadochron dopiero na wysokoci okoo stu stp nad ziemi. Obecny przy tym genera radziecki podszed do i ucaowa go, zdejmujc przy tym jeden ze swych wasnych medali i przypinajc go do piersi Bosta.

Spotkanie z Rosjanami byo jednym z najbardziej interesujcych wydarze wojny. Bardzo mnie ciekawi brak u nich duych formacji powietrzno-desantowych i fakt, e nie przeprowadzali oni adnych operacji powietrzno-desantowych w wielkiej skali. Poniewa dywizja nasza bya spadochronow, przycigalimy sporo goci, ktrzy mieli wyszkolenie spadochronowe. Omawiaem z Rosjanami do obszernie operacje powietrzno-desantowe. Nie ma adnej wtpliwoci co do tego, dlaczego nie przeprowadzali oni nigdy operacji powietrzno-desantowych w wielkiej skali - ujawnio si to zupenie jasno w naszych dyskusjach. Rosjanie nie rozwizali do tej pory problemw organizacyjnych i wyekwipowania dla jednostek wikszych od batalionu. Te ostatnie za byy batalionami partyzanckimi, wyposaonymi jedynie w bro lekk. Rosjanie rozpoczli wczenie szkolenie indywidualne spadochroniarzy i pod koniec lat dwudziestych przeprowadzili zrzuty z powietrza w wielkiej skali. Gdy nadesza jednak wojna, roztrwonili oni szybko swe rodki powietrzno-desantowe dla wsparcia oddziaw partyzanckich, ktre powstrzymyway Niemcw. Po tym ju nigdy nie zdoali zebra zawizku si powietrzno-desantowych. Mieli oni wielu skoczkw indywidualnych i ci, ktrych poznaem, byli peni entuzjazmu do skokw spadochronowych, lecz amali sobie gow nad tym, co czyni, by utworzy z tego, czym dysponowali, jak rozsdn organizacj i sprawnie funkcjonujce jednostki bojowe. Byli oni zupenie szczerzy pod tym wzgldem i wyranie interesowao ich bardzo to, czego mymy dokonali. Od czasu drugiej wojny wiatowej ich wasne moliwoci poprawiy si znacznie i Rosjanie maj obecnie kilka dywizji powietrznodesantowych. Moje dyskusje z rosyjskimi oficerami wojsk powietrzno-desantowych uwiadomiy mi wyranie jeszcze raz podstawowe problemy dotyczce wprowadzenia i rozwijania nowych pomysw praktycznych. Konieczne s decyzje zawczasu podejmowane. Wymaga to odwagi, gdy na niewielu, ktrzy bd podtrzymywali nowy pomys, przypadaj setki takich, ktrzy bd wykazywali, dlaczego to w ogle nie moe funkcjonowa. Co wicej, pomys jest tylko pocztkiem. Aby nadawa si do uycia w walce, wymaga jak najpeniejszej pomocy ze strony naszych naukowcw i naszego przemysu, a take obowizkowego udziau wszystkich rodzajw si zbrojnych. W ten sposb moemy wprowadzi innowacje do praktycznego uytku w walce - innowacje, bez ktrych nie bdziemy mogli nigdy egzystowa jako wolny nard.

Rozdzia V Dekada dylematw: 1945-1955


A. Nauki drugiej wojny wiatowej
Bomba atomowa rzucia cie na ca myl wojskow lat 1945-1955. Twierdzenie to dotyczy zwaszcza pocztku tej dekady. Wspomnienie Hiroszimy byo jeszcze ywe w naszych umysach, ZSRR za nie mia bomby atomowej i nic nie zapowiadao, e bdzie j posiada w najbliszej przyszoci, a przy tym rewolucja w technice wojskowej spada na nas zbyt nagle. Myl wojskowa zdawaa si by t bomb do pewnego stopnia sparaliowana, a nauki drugiej wojny wiatowej zostay przez nas bd zignorowane, bd te szybko zapomniane. Zdawao si przewaa stanowisko, e po Hiroszimie nadszed czas, by wyrzuci wszystkie ksiki przez okno. Uwaano, e podrczniki wojskowe powinny by napisane na nowo. Mwiono, e niewiele z tego, czego nauczylimy si w drugiej wojnie wiatowej, znajdzie wiksze zastosowanie w przyszoci. Kady historyk jednak mg powiedzie nam, e jest to niedorzecznoci; byo bowiem duo do nauczenia si z drugiej wojny wiatowej, a przy tym

wiele z tych nauk miao bezporedni warto dla rozwizania naszych problemw obrony narodowej, ktre wkrtce miay wej w stadium krytyczne. W czasie drugiej wojny wiatowej bylimy w szczliwej sytuacji. Zapewniono nam bowiem tarcz w postaci czasu, przestrzeni i w pewnym stopniu innych elementw; czynniki te osaniay nas, gdymy si przygotowywali. Atlantyk, a pniej Ocean Spokojny stanowiy nieatw do przebycia przeszkod naturaln. W Europie nasi sprzymierzecy przyjli na siebie gwny ciar pierwszego uderzenia i cho cofnli si pod cikimi ciosami, to ostatecznie jednak wytrwali. Brytyjczycy walczyli mnie w swym kraju, na morzach i w Afryce pnocnej. Pomimo to, gdy wojna dosza do nas, nie bylimy gotowi i to nie tylko armia ldowa, lecz take marynarka wojenna, i cay nard. Nie znaczy to, e nie zareagowalimy energicznie i zdecydowanie, przeszo bowiem wskazuje wyranie, e uczynilimy to; nie bylimy jednak przygotowani. Na taki stan rzeczy ju nigdy nie moemy sobie pozwoli. Nard nasz by zawsze nieskory do obudzenia si z idylli pokoju. Unikanie zagranicznych powika byo fundamentem naszej polityki i niechtnie wysyalimy wasnych synw, by walczyli na obcej ziemi. Z tego te powodu problem przewodnictwa politycznego moe by najtrudniejszy, jak zreszt wskazuj na to kariery polityczne Woodrowa Wilsona i Franklina D. Roosevelta. A do prezydenckiej kampanii wyborczej 1940 roku pan Roosevelt dawa wyborcom obietnic nieuczestniczenia w wojnach zagranicznych: Wasi synowie nie zostan wysani na adne obce wojny, i dalej: Moecie pitnowa jako rozmylne kamstwo kade gadanie o wysaniu armii do Europy. Nawet Kongres, bdcy zawsze barometrem postawy ogu, mia trudnoci w przeprowadzeniu ustawy o obowizkowej subie wojskowej. Ustawa ta przesza jednym gosem wikszoci pod koniec lata 1941 roku. Pierwsza wojna wiatowa powinna nauczy nas, e milionw ludzi nie mona powoa pod bro z dnia na dzie i e amerykaska tradycja kresowca porzucajcego swj pug, chwytajcego za muszkiet i wyruszajcego na wojn jest ju od dawna przestarzaa. Nasza organizacja wojskowa miaa mono w cigu kilku lat obserwowa dziaanie najnowszych machin wojennych w Europie. Potrzeba byo lat na wyszkolenie i zaopatrzenie si w bro i pojazdy niezbdne dla tej nowej formy wojny. Pomimo to, gdy wojna si zacza, wiele przedmiotw naszego wyekwipowania byo przestarzaych. Jeli idzie o walk na ldzie, to od pocztku do koca wojny nasze czogi byy gorsze pod wzgldem opancerzenia, uzbrojenia i zasigu. Nasza bro przeciwpancerna i nasze cikie karabiny maszynowe byy gorsze pod wzgldem jakociowym i mielimy ich mniej ni inne armie. Naszym jedynym wkadem w wojn ldow by jeep, ktry pod wzgldem uytecznoci wojskowej nie mia sobie rwnego w adnej armii wiata. W tej samej klasie co i jeep znajdowa si samolot C-47, ktry by prawdziwym woem roboczym wojny, i gdybymy go mieli w dostatecznej iloci, mgby doprowadzi do jej zakoczenia jesieni 1944 roku. Pomimo systematycznej reklamy, samolot B-17 nigdy nie stan na wysokoci projektowanych koncepcji. Jeli idzie o walk na morzu, to uywana przez nas torpeda miaa powane braki i sytuacji tej nie moglimy poprawi przed 1943 rokiem. Ze rodkw, jakimi dysponowalimy, najlepszymi byy, by moe, zasoby ludzkie, zwaszcza ich jako. onierz amerykaski mia zacicie do techniki i mia w tym kierunku zdolnoci, a bya to wanie ostatnia wielka wojna wieku maszynowego. Postawa onierza amerykaskiego - jego zdolno przystosowania si i zachowania pogody ducha w niedoli - byy, moim zdaniem, jednym z wielkich czynnikw naszych zwycistw. W okresie przedwojennym ledzilimy uwanie rozrastajc si francusk organizacj wojskow, do ktrej mielimy wielkie zaufanie. Uchodzia ona za najwiksz armi wszystkich czasw, a jej linia Maginota uwaana bya przez wielu za niezdobyt. W okresie dziwnej wojny, pomidzy uderzeniem na Polsk w 1939 roku i najazdem na Francj w 1940 roku, prasa nasza bya zalana przychylnymi

artykuami i zdjciami. Pamitam zdjcie w czasopimie Life ukazujce niechlujnie wygldajcego onierza francuskiego, ktry peni sub wartownicz siedzc na stoku, wypytywanego przez rwnie zaniedbanego generaa brygady. Nagwek podkrela, e jest to wyrane wiadectwo demokratycznego charakteru armii francuskiej. Mielimy jednak wkrtce zda sobie spraw, e byo to nie tyle dowodem demokratycznoci, ile wyranego braku podstaw dyscypliny, braku, ktrego tragiczne skutki widzielimy, gdy w kilka miesicy pniej armia francuska stana w obliczu gwatownego ataku Wehrmachtu. Wbrew powszechnej opinii, Niemcy nie mieli przewagi w siach ludzkich i czogach, ani te armia francuska nie zostaa zaskoczona. Francuzi jednak mieli organizacj wojskow, ktra z chwil zakoczenia si pierwszej wojny wiatowej przestaa myle i ktra zakadaa, e model wojny nie ulegnie zmianie i e wielkie bitwy stoczone we Francji w przeszoci powtrz si w przyszoci. Linia Maginota bya wyrazem tego stanu mylowego. W 1953 roku w Strasburgu rozmawiaem na ten temat z pewnym oficerem francuskim, ktry dopiero co napisa artyku Czy beton nas zawid? Dowodzi on, e nie, i oczywicie beton ich nie zawid. Zawid ich wasny sposb mylenia. Paryskie czasopismo Match w 1950 roku ujo to w sposb nastpujcy: Dla niektrych Francuzw bolesne jest przyznanie si, e zostali pobici gwnie w dziedzinie intelektualnej. Woleliby oni przypisa sw klsk narodow sprzed dziesiciu lat przewadze siy fizycznej. Gotowi s nawet przyzna, e Francja zostaa osabiona przez zy system polityczny i prawie z zadowoleniem przypisuj to nasieniu zdrady zasianemu zrcznie przez nazizm na ziemi francuskiej. Ale przyznanie si, e gupota bya przyczyn klski, e synna ywo umysu francuskiego zanika, e francuska elita wojskowa nie bya w stanie zrozumie zmieniajcej si formy wojny i stosownie do tego stworzy nowej doktryny wojennej, ranio gboko dum narodow, Przed rokiem 1940 we francuskich szkoach wojskowych byo zasad i prawie obrzdem odwoywanie si przy kadej okazji do nauk wojny - majc, oczywicie, na myli wojn 1914-1918 roku, na ktr patrzono tak, jak gdyby to bya jedyna wojna w historii. Cay francuski system wojskowy, wcznie z rzeczywicie mieszn lini Maginota, zosta zbudowany w myl tych rzekomych miauk. Ta lepa ulego wzgldem przeszoci prowadzia armi francusk wprost do klski. Nic nie jest bardziej niebezpieczne dla narodu, jak uprzednie zwycistwo38. Prawdziwie wielkim wkadem w zwycistwo aliantw w drugiej wojnie wiatowej by wkad naukowcw zarwno naszych, jak i naszych sprzymierzecw. Nie majcy precedensu, jeli idzie o wielko i zakres, udzia nauki przeway szal na nasz korzy. Pierwszym takim osigniciem, ktre przychodzi na myl, jest radar. Zbudowany przez Brytyjczykw i ulepszony powanie przez nasz armi ldow i marynark wojenn, zwaszcza za przez t ostatni, da nam olbrzymi przewag w walce. Problem walki z okrtami podwodnymi by jednym z najwikszych, z jakim kiedykolwiek zetkn si nasz nard. Bya to pocztkowo walka na rwnym poziomie, w ktrej ostatecznie uzyskali przewag naukowcy aliantw. Rakiety, zapalnik zblieniowo-niekontaktowy, nowe typy sprztu desantowego, udoskonalenie rodkw cznoci, a wreszcie bomba atomowa wszystko to skadao si na udzia nauki w wojnie. Zrozumienie roli, jak nauka moe odegra i w gruncie rzeczy musi odegra, jeli wolny wiat ma si utrzyma, jest jednym z najwaniejszych wnioskw drugiej wojny wiatowej. Wreszcie, jaki rodzaj si zbrojnych przyczyni si najwicej do wygrania wojny? Moim zdaniem, aden. Zwycistwo day poczone wysiki wszystkich rodzajw si zbrojnych i byoby rzecz niemoliw
38

Dlaczego Francja upadla - myli z ostatniej wojny, Washington Post, 12 czerwca 1950.

stwierdzi, e jeden z nich uczyni wicej ni inne. Bya to jednak wojna, w ktrej miaa zosta poddana prbie koncepcja powstaa w okresie midzywojennym, mianowicie, czy siy powietrzne, jako niezalena cao, mog osign rozstrzygnicie. Uzyskanie rzeczowej, obiektywniej odpowiedzi na to pytanie jest bardzo trudne. Jest ono trudne z wielu wzgldw. Po pierwsze, geneza tej idei oparta bya na teorii, e Nic z tego, co si zdarzyo dotychczas w historii wojen, nie moe mie wpywu na akcj powietrzn. Tezy tej uyto jako podstawy do wysunicia teorii, e decydujc rol odegra wycznie lotnictwo dziaajce zaczepnie. I ostatecznie nic innego nie bdzie miao znaczenia. ...wojna powietrzna nie dopuszcza adnej obrony, tylko natarcie. Musimy wic pogodzi si z dziaaniami zaczepnymi, jakie przeciwnik nam narzuci, usiujc rwnoczenie uruchomi wszystkie nasze rodki, by zada mu ciosy jeszcze cisze39. Ponadto nard, ktry rozwinie najwiksz ofensyw powietrzn, zwyciy i jest bardzo prawdopodobne, e zwycistwo bdzie spraw godzin. Wypowied jednego z amerykaskich rzecznikw tego punktu widzenia, majora Ala Williamsa, zostaa przytoczona w Time z 23 padziernika 1939 roku: Jeli kwestie sporne pomidzy Angli i Francj z jednej strony a Niemcami - z drugiej maj by rozwizane przy uyciu siy, rozstrzygnicie, zwycistwo lub klska, zostanie osignite w czasie okoo 72 godzin - krtko mwic, drog prawdziwej wojny powietrznej. Time z 1 kwietnia 1940 roku przytoczy z kolei wypowied Hermana Gringa: Wystarczy jednego rozkazu, a pieko obruszy si na nieprzyjaciela! Za pomoc jednego szybkiego ciosu zniszczenie przeciwnika bdzie cakowite! Przedtem, w 1939 roku, Gring powiedzia: Drymy z niecierpliwoci, by wykaza nasz niezwyciono w walce. Ale w 1941 roku entuzjazm ten jako zacz stygn. Wtedy to po raz pierwszy, gdy mwi o obronie, uwidocznia si heretycka nuta: Jako minister lotnictwa Rzeszy upewniem si osobicie co do rodkw przedsiwzitych dla osony Ruhry przed atakiem z powietrza. W przyszoci bd doglda kadej baterii, gdy nie chcemy narazi RUHRY nawet na jedn bomb, zrzucon przez samolot nieprzyjacielski40. Do drugiej wojny wiatowej Krlewskie Powietrzne Siy Zbrojne (Royal Air Force) zorganizoway si ju jako samodzielna organizacja wojskowa, a gdy przystpilimy do wojny, lotnictwo wojsk ldowych Stanw Zjednoczonych (U.S. Army Air Corps) otrzymao pewien stopie niezalenoci, po wojnie za uzyskao pen niezaleno. W pewnym sensie niezaleno ta bya zwizana ze susznoci teorii Douheta. Jeli bowiem teoria Douheta nie bya suszna i jeliby lotnicy nie mieli pewnej niezalenoci operacyjnej i monoci podejmowania decyzji w ich wasnym rodowisku, jaki byby powd do tworzenia oddzielnych powietrznych si zbrojnych? Dlatego te rzecznicy niezalenego lotnictwa od poowy lat trzydziestych starali si udowodni suszno rozumowania Douheta. Przeciwnicy za byli nieliczni i bierni. Wiele sdw na temat udziau si powietrznych w wojnie byo dalekich od obiektywizmu. Tymczasem w 1945 roku, jak nigdy przedtem potrzebowalimy obiektywnoci i zrozumienia najskuteczniejszego uycia w wojnie samolotu, by to bowiem rok narodzin bomby atomowej.

39 40

Giulio Douhet, The Command of the Air. Time, 28 lipiec 1941.

Pojawienie si bomby atomowej zdawao si w peni potwierdza suszno doktryny lotniczej Giulio Douheta. Pojawia si bowiem bro, pozwalajca na zadanie absolutnie niszczcych uderze z powietrza, nie majcych precedensu w historii ludzkoci. Zwolennicy Douheta wskazywali na lotnictwo strategiczne Stanw Zjednoczonych (Strategic Air Command) i jego osignicia bojowe, jako na nieodparty dowd wyszoci koncepcji Douheta. Faktycznie za, gdybymy mieli wykreli krzyw przedstawiajc skuteczno tej koncepcji, zobaczylibymy, e bya ona najsuszniejsza wwczas, gdy zostaa po raz pierwszy wyoona - w latach dwudziestych. W tym czasie bowiem nie byo w perspektywie skutecznej obrony przed zdecydowanym atakiem samolotw z zaog. Stopniowo jednak prymitywne rodki obrony zostay ulepszone. Myliwce i artyleria przeciwlotnicza sprawiy, e uderzenia cikich bombowcw byy coraz bardziej kosztowne. Luftwaffe miaa pierwsza pozna, e w moliwociach si powietrznych tkwi co wicej ni energiczne bombardujce dziaania zaczepne. Brytyjczycy przewidzieli warto myliwca i w ten sposb najwiksza w wiecie bitwa samolotw z zaog, bitwa o Angli, zostaa przez nich wygrana. Gdy niemieckie dywizje pancerne doszy do kanau La Manche, tym, co stano na przeszkodzie w uzyskaniu poszukiwanego przez Niemcw rozstrzygnicia w bitwie ldowej, bya sia obronna RAF. Schweinfurt by nowym sprawdzianem. Fabryki w Schweinfurcie produkoway oyska kulkowe, yciowo wane dla prowadzonej nadal przez Niemcy wojny. Jesieni 1943 roku dokonalimy dwch wielkich atakw bombowych na Schweinfurt. Jeden z obserwatorw donosi: ...doznalimy faktycznie (chocia nigdy si do tego nie przyznawalimy) jednej z wikszych poraek w wojnie. Z wielu teorii trzeba byo zrezygnowa. Nawet przy uyciu Latajcych Fortec (samolotw B17) i prawie tak samo potnych B-24 Liberatorw straty okazay si prohibicyjne... ...w ponurej konkluzji U.S. Strategie Bombing Survey (Komisja Oceny Bombardowa Strategicznych Stanw Zjednoczonych) nie ma dowodw, by ataki na przemys oysk kulikowych miay jakikolwiek wymierny wpyw na podstawow produkcj wojenn41. Gdy wojna zbliaa si ku kocowi, przedstawiciele Komisji Oceny Bombardowa Strategicznych Stanw Zjednoczonych otrzymali polecenie posuwania si w lad za idcymi naprzd armiami i ustalenia wynikw naszych dziaa bombardujcych. Zebrany przez nich materia zosta zamieszczony w ponad dwustu szczegowych sprawozdaniach. Moim zdaniem, nie cieszyy si one nigdy uznaniem, na jakie zasugiway. Jednym z najbardziej interesujcych aspektw naszej akcji bombardujcej byo to, e produkcja niemiecka wzrastaa w tym samym tempie, co i nasze dziaania bombardujce, a do koca 1944 roku - t.j. do czasu, dopki armie ldowe nie doprowadziy do koca dziea, ktrego samoloty nie zdoay wykona42. Nie znaczy to, e siy powietrzne nie przyczyniy si do zwycistwa. Wrcz przeciwnie, lotnictwo byo najwaniejsz wyodrbnion jednostk skadow naszej potgi wojskowej w drugiej wojnie wiatowej. Bez niego nie moglibymy nigdy stan tward stop na Pwyspie Normandzkim, tak samo zreszt, jak i w Europie poudniowej. Ale lotnictwo dziaao najskuteczniej wwczas, gdy stanowio jeden ze skadnikw naszych si zbrojnych, a nie jako jednostka niezalena: Zrzucanie olbrzymich iloci materiau wybuchowego bezporednio na domostwa ludnoci cywilnej, fabryki, elektrownie i urzdzenia komunikacyjne oraz na przeraonych ludzi, ktrzy w nich mieszkali lub je obsugiwali, byo, by moe, najbardziej uderzajc cech drugiej wojny wiatowej; spowodowao ono zniszczenia wiksze i bardziej ponure od tych, jakie

41 42

Walter Millis, Arms and Men. Tame.

miay miejsce w staroytnoci, takie zniszczenia, jakich czowiek cywilizowany nie spodziewa si ju nigdy oglda. Ale jeli by to najokropniejszy i najbardziej dramatyczny wkad maszyny w wojn, nie mia on jednak w adnym razie najwikszego znaczenia pod wzgldem wojskowym. Kombinacja czogu z samolotem taktycznym nadal dominowaa na wikszoci teatrw dziaa wojennych a do koca43. Dodatkowym czynnikiem godnym uwagi s straty ponoszone przez atakujce samoloty od ognia naziemnej obrony przeciwlotniczej. Straty te, bdce pewnym procentem oglnych strat samolotw biorcych udzia w akcji, stale wzrastay, osigajc swj punkt szczytowy w Korei. Wraz z pojawieniem si nuklearnego pocisku rakietowego ziemia-powietrze bd one rosy w dalszym cigu i niewtpliwie uniemoliwi uycie samolotu z zaog przeciwko pociskom balistycznym. Dlatego te bomba atomowa z 1945 roku nie znajduje si na czci wznoszcej krzywej skutecznoci bojowej samolotu z zaog, gdy reprezentowaa ona nowy rodzaj siy ogniowej i to - jak miaa nam to wkrtce wykaza era pociskw balistycznych - zarwno obronn, jak i zaczepn si ogniow. Douhet przey si, ledwie zdya wyschn farba drukarska na jego ksice w 1923 roku. Prawdziwa nauka wynikajca z zastosowania samolotu w drugiej wojnie wiatowej sprowadzaa si do tego, e podobnie jak inne formy ruchliwoci w przeszoci ruchliwo powietrzna jest najuyteczniejsza wwczas, gdy zostanie wykorzystana do przeniesienia czowieka i jego rodkw walki na obszar decydujcy i tam w dalszym cigu cile z nim wsppracuje. Gdy nadesza jesie 1944 roku, setki samolotw bombardujcych stao bezczynnie z braku celw, a tymczasem niemieckie siy zbrojne walczyy nadal. Rwnoczenie za nasze wasne wojska zostay zatrzymane z braku zaopatrzenia, podczas gdy cay transport powietrzny i wszystkie samoloty myliwskobombowe, ktre tylko mogy lata, byy zaangaowane w walce. Bezporedni konsekwencj braku zrozumienia nauk wynikajcych z drugiej wojny wiatowej byo rozdzielenie naszych si powietrznych i si ldowych wanie w tym czasie, gdy powinny byy by one cilej zespolone. Jedynie korpus piechoty morskiej zachowa scalone siy powietrzne i ldowe. Rozdzia wojsk ldowych i lotnictwa okaza si bardzo kosztowny, jak dowioda nam tego wojna w Korei. Obecnie, z opnieniem, na drodze reorganizacji szukamy rozwizania tych problemw i zlikwidowania wewntrznych ktni pomidzy bratnimi rodzajami si zbrojnych, ktre nastpiy po rozdziale. Sama natura rodowisk - ziemia, morze i powietrze - w ktrych rozdzielone rodzaje si zbrojnych zamierzay dziaa niezalenie, przeczy tej niezalenoci. Byy one ju wtedy, a pniej miay sta si jeszcze bardziej uzalenione od siebie. Lotnictwo i wojska ldowe, podobnie jak lotnictwo i marynarka wojenna, s nierozdzielne. S one czci jednej caoci. Nasze siy zbrojne miay jednak mao czasu na rozwaenie nauk drugiej wojny wiatowej, tak wiele problemw spado na nie tu po jej zakoczeniu. Zdaway one sobie spraw, e gdy wojna si rozpocza, nie byy do niej przygotowane tak, jak by powinny. Panowao jednak oglne zadowolenie ze sposobu, w jaki nauka i przemys poczyy si we wsplnej pracy z wojskiem. W bezporednim wyniku tej cisej pracy zespoowej zrodzio si i w peni zostao wprowadzonych wiele nowych koncepcji walki, m. in. operacje powietrzno-desantowe, operacje ldowo-morskie na wielk skal, strategiczne operacje powietrzne i nasze dalekosine dziaania zwizkw operacyjnych lotniskowcw. Rozwinito je wszystkie z przedwojennych koncepcji wyprbowanych na wiczeniach i poligonach do dojrzaych w peni technicznych sposobw walki. Sukces ich za naley przypisa bezporednio wkadowi nauki i olbrzymim moliwociom przemysu amerykaskiego.
43

Tame.

Przy kocu wojny stanlimy nagle w obliczu bomby atomowej i koncepcji zespolenia jej z niezalenymi siami powietrznymi. Dobrze zorientowanych ludzi w sprawach nuklearnych byo wwczas niewielu. Sprawozdanie Smythea, aczkolwiek dobre pod wzgldem technicznym, nie byo jednak ksik do oglnego uytku. Niektre z pierwszych publikacji, jakie pojawiy si na ten temat, wywoay powane nieporozumienie, a przy tym mao napisano w nich o charakterze broni nuklearnej w nastpnym dziesicioleciu. Ju same tytuy brzmiay alarmujco, na przykad: adnego ukrycia, czy Bro absolutna. Z tego braku uwiadomienia sobie przez opini publiczn prawdziwego znaczenia broni atomowej wyroso przekonanie, podsycane przez przemys i waciwy rodzaj si zbrojnych, e najbardziej skuteczne okae si uycie broni nuklearnej przy zastosowaniu tej samej kombinacji samolotu i bomby, ktra zniszczya Hiroszim. Z pocztkiem 1946 roku zaangaowalimy si wic w dwch wyranie rozbienych kierunkach przygotowa wojskowych na przyszo. Z jednej strony zaczlimy rozbudowywa nasze nuklearne siy uderzeniowe, z drugiej redukowa konwencjonalne rodzaje wojsk. Nawet dzisiaj, po dziesiciu przeszo latach, wiele z tego, co byo wwczas napisane, brzmi histerycznie: Mamy obecnie dostateczn ilo ulepszonej broni atomowej, by unieruchomi Rosj... oszaamiajca liczba mieszkacw gwnych miast rosyjskich - miliony ludzi - moe by zabitych lub okaleczonych w pierwszym nalocie... ten straszliwy odwet nastpi z pewnoci, jeli Rosja zaatakuje Stany Zjednoczone lub inny wolny nard...44 Pniej, powracajc do problemu konwencjonalnych si zbrojnych, autor ten mwi: Zamiar walki z Rosj przy uyciu dywizji jest tym samym, co zamiar walki z lwem przy uyciu kordelasu. W niecae dwa lata pniej bro mieli wybra Rosjanie, nie my. Inicjatywa przesza do nich i naley do nich nadal. Prawdziwy problem powsta z powodu malejcego budetu; ten sam autor trafi tym razem w sedno sprawy, piszc w kilka miesicy pniej: Nie moemy pozwoli sobie na wybr broni nabywajc bro wszelkiego rodzaju. Nie moemy utrzyma w gotowoci najwikszej w wiecie armii ldowej, najwikszej w wiecie marynarki wojennej i najwikszego w wiecie lotnictwa. Nie moemy wyda wicej ni 18 miliardw rocznie na nasz organizacj wojskow, gdy chcemy mie zdrow ekonomik45. W niecae ptora roku pniej prowadzilimy wojn w Korei i nasz budet roczny w czasie tej wojny wynosi ponad pidziesit miliardw dolarw. W tym samym artykule autor zaproponowa ostatecznie formu, ktra miaa upewni naszych sprzymierzecw i Kreml, e zamierzamy utrzyma sta, cieszc si popularnoci i nie kwestionowan picioletni przewag nad Rosj w powietrznej broni atomowej. Sze miesicy pniej ZSRR dokona pierwszego wybuchu nuklearnego. Wypado to o pi lat wczeniej, ni liczylimy. Jeszcze wierzylimy jednak w skuteczno naszej koncepcji, rozbudowujc bowiem w dalszym cigu nasze nuklearne siy uderzeniowe, redukowalimy rwnoczenie inne rodzaje si zbrojnych. Bylimy tak zahipnotyzowani przytaczajc potg siy znajdujcej si w naszej dyspozycji, e zaczlimy myle o niej jako o czym absolutnym. Da temu ostateczny wyraz major Aleksander de Seversky, piszc w lutym 1949 roku:

44 45

William Bradford Huie, The Facts Which Must Prevent War, The Readers Digest, grudzie 1948. Tame.

Dzisiaj powietrze stao si podstawowym orodkiem, w ktrym koncentruje si sia oglna. Lotnictwo zdolne do opanowania nieba moe narzuci sw wol wszystkiemu, co jest na dole... Obecny program obrany za pomoc utrzymywanych w rwnowadze si zbrojnych, dziaajcych w oparciu o acuch baz, oznacza tylko jedno - uwiecznienie metod ostatniej wojny46. Uszo jednak jego uwagi to, e wanie on uwiecznia metody ubiegej wojny, domagajc si jako wycznego zespou broni nuklearnej, bomby atomowej i bombowca z zaog modelu Hiroszimy, zamiast poszukiwa innowacji gwarantujcych w przyszoci nasze istnienie przy broni nuklearnej i wygranie wojny nuklearnej w warunkach posiadania tej broni przez ZSRR. A naukowcy nasi zapewniali, e bdzie on j posiada. W tym czasie, w latach bezporednio po wojnie, wielu ludziom jednak wydawao si, e najistotniejsza nauka drugiej wojny wiatowej w dziedzinie lotnictwa polegaa na ruchliwoci powietrznej. Tymczasem nasze moliwoci w tej dziedzinie zmniejszay si gwatownie, w miar jak rosy nasze siy bombardujce. Po przestudiowaniu nauk wypywajcych z drugiej wojny wiatowej i po porwnaniu ich z rosncym nieprzejednaniem ZSRR oraz z naszymi wasnymi zobowizaniami midzynarodowymi, wydawao mi si, e transport powietrzny jest rwnie wany, a moe nawet waniejszy od bombowcw. Nie znaczy to, e nie bdziemy potrzebowali zarwno jednego, jak drugiego. Nie moemy sobie jednak pozwoli na pominicie adnego z tych czynnikw. Tymczasem do tego wanie zmierzay nasze wzrastajce moliwoci w dziedzinie bombowcw. Pod koniec 1948 roku napisaem artyku na ten temat i przedoyem go departamentowi obrony dla uzyskania na zgody. Zwrcono mi go nie udzielajc pozwolenia na jego publikacj i wskazujc pewne okrelone punkty, z ktrymi nie zgadza si departament lotnictwa. Oto niektre z nich: Bdziemy potrzebowali duych samolotw strategicznych, wikszych i odmiennych typw od tych, ktrych uywa si obecnie do Vittles (transportu powietrznego w Berlinie), w celu przesunicia naszych si wojskowych na odlego umoliwiajc uderzenie na przeciwnika... Bagatelizowanie tego i woenie wszystkich naszych dolarw w jeden typ samolotu, cignie nieszczcie... Gdy konstruuje si rodki majce na celu przeniesienie swych si wojskowych iw caoci drog powietrzn bez adnej straty ich zdolnoci uderzeniowej, zaczyna si wwczas realizowa w peni potencja potgi powietrznej... ...czy nasi przywdcy uyj w przyszej wojnie bomby atomowej przeciwko narodom krajw, ktre s i byy naszymi przyjacimi... Bombowiec strategiczny jest balist do uytku w skali oglnej. Balista stanowia jednak tylko ma cz siy wojskowej i tak samo jest ni tylko wielki bombowiec. Oprcz bombowcw i myliwcw potrzebujemy samolotw transportowych tylu typw, ile jest zada do wykonania... Znceni urokiem i wspaniaoci wielkich bombowcw, zaniedbujemy pozosta i do tego znacznie waniejsz cz potgi powietrznej. Czynic to dzisiaj, otwieramy drog nieszczciu. Materia nie dopuszczony do publikacji zawiera dosowne cytaty ze Sprawozdania z bombardowa strategicznych Stanw Zjednoczonych (United States Strategie Bombing Report).

46

Peace Through Air Power, The Readers Digest, luty 1949.

Zbadanie dokumentw oraz przesuchanie osobistoci z przemysu oysk kulkowych i przemysw uytkujcych je, a take owiadczenia urzdnikw pracujcych w produkcji wojennej, nie dostarczaj dowodw, by ataki na przemys oysk kulkowych miay jakikolwiek wymierny wpyw na podstawow produkcj wojenn... Produkcja samolotw bya wysza w marcu (nastpny miesic po najciszym nalocie) ni w styczniu, czyli w miesicu poprzedzajcym (ten nalot). Wzrastaa ona w dalszym cigu. Gdy odmawiamy nawet pozwolenia na przedstawienie innego punktu widzenia, znaczy to, e jestemy w trudnociach i e trudnoci te pojawiy si wczeniej, ni oczekiwalimy. Jednoczenie rozbudowywalimy w dalszym cigu nasze siy przeznaczone do bombardowa strategicznych kosztem pozostaych rodzajw si zbrojnych. Bombowiec B-50 nastpi po B-29, a po nim z kolei B-36, ktry ostatnio odrzucono jako nie nadajcy si do niczego. Powracajc do nauk drugiej wojny wiatowej naley zaznaczy, e wojska ldowe i marynarka wojenna maj take wiele do nauczenia si w dziedzinie administracji i spraw kadrowych. Zwikszenie si stanw pokojowych byo bez precedensu. Armia ldowa na przykad wzrosa z wier miliona do ponad omiu milionw ludzi. Zmobilizowaa ona i wyszkolia szedziesit dziewi dywizji piechoty, dwadziecia dywizji pancernych i pi dywizji powietrzno-desantowych oraz tysice jednostek sub i pomocniczych potrzebnych do ich wsparcia. Winston Churchill, gdy odwiedzi Pentagon w 1946 roku, mwi w gorcych sowach o tym wysiku: Podziwiaem wielce sposb, w jaki zostaa sformowana Armia Amerykaska. Myl, e by to cud organizacji, cud improwizacji. Zdarzao si ju nieraz, e potne pastwo chciao utworzy wielkie armie i wiemy, i z pomoc pienidzy i czasu oraz dyscypliny i lojalnoci mona tego dokona. Niemniej tempo, w jakim maa Armia Amerykaska, majca na krtko przed wojn zaledwie kilkaset -tysicy ludzi, utworzya potne siy zbrojne liczce miliony onierzy, jest cudem w historii wojskowoci... Widziaem powstawanie tej potnej siy - tej potnej armii zwyciskiej w walce z przeciwnikiem na kadym teatrze wojny - w niezwykle krtkim czasie i z niezwykle maego pnia macierzystego. Jest to osignicie, ktre onierze wszystkich innych krajw bd studiowali zawsze z podziwem i zazdroci47. Ten bujny rozwj moliwy by jedynie dziki doskonaej gwardii narodowej48 i zorganizowanym rezerwom. I moim zdaniem jedn z naprawd wielkich rl odegra tu przedwojenny system ROTC49. Armia nie jest ani o jot lepsza od swych dowdcw, a bez ROTC nie mielibymy nigdy dowdcw, ktrych tak bardzo potrzebowalimy. Poznaem tysice modych oficerw z ROTC w walce i w innych okolicznociach i uwaam, e nard nasz zawdzicza im bardzo wiele. Nie trzeba daleko siga, by przypomnie sobie trudnoci, jakie mia ROTC z wykonywaniem swego programu w okresie midzywojennym. By on czsto przedmiotem kalamburw na terenie szkolnym i nie by doceniany a do nadejcia wojny; gdy jednak wojna nadesza, wyszed z niej zwycisko. Poza ROTC zarwno armia ldowa, jak marynarka wojenna miay rozlegy system szk wasnych, ktry przyczyni si bezporednio do szybkiego rozwinicia tych rodzajw si zbrojnych. Gdy wojna si skoczya, poszczeglne rodzaje si zbrojnych stany wobec problemu, by moe powaniejszego ni przed jej rozpoczciem. Marynarka wojenna skurczya si z trzech i jedna trzecia
47 48

Pukownik R. E. Dupuy i pukownik T. N. Dupuy, Military Heritage of America. Gwardia narodowa - ochotnicza organizacja wojskowa o charakterze milicyjnym, utrzymywana przez poszczeglne stany i majca czciowo charakter armii staej; jej jednostki maj w czasie pokoju zredukowan kadr sta i przeprowadzaj szkolenie powoywanych okresowo ochotnikw; w czasie wojny gwardia narodowa wchodzi w skad armii Stanw Zjednoczonych (przyp. tum.). 49 ROTC (Reserve Officers Training Corps) - System pozawojskowego szkolenia oficerw rezerwy (przyp. tum.).

miliona ludzi w 1945 roku do mniej ni miliona w 1946 roku. Okrty musiay by wycofane ze suby czynnej i zakonserwowane, bazy i urzdzenia zostay zamknite, a zapasy rozrzucone po caym wiecie. Armia ldowa zostaa zredukowana z omiu i jednej czwartej miliona w 1945 roku do mniej ni dwch milionw w 1946 roku. Zasuguje na wzmiank system demobilizacji armii ldowej, znany pod nazw systemu punktowego. Opiera si on na zasadzie pozwalajcej poszczeglnemu onierzowi opuci szeregi, gdy zdoby pewn liczb punktw obliczanych na podstawie czasu suby, okresu walk na froncie, uzyskanych odznacze itd. Z naukowego punktu widzenia wydawao si to suszne i onierze przekadali ten system nad inny. Jednak stosowanie go byo prawie rwnoznaczne ze zniszczeniem organizacji wojskowej. System ten zosta wprowadzony w ycie w czasie, gdy ciar administracyjny by wikszy od jakiegokolwiek znanego nam dotychczas w historii armii Stanw Zjednoczonych. Pocztkowo, gdy armi opucio tylko niewielu ludzi, majcych bardzo du ilo punktw, wpyw tego nie da si odczu powanie. Wkrtce jednak system ten zacz podcina same podstawy organizacji. Musz tu doda, e odpowiedzialnoci obarczono dowdcw jednostek liniowych, ktrych poinformowano, i mog zatrzyma poszczeglnego onierza uprawnionego do zwolnienia, jeli jest to konieczne dla funkcjonowania danej komrki organizacyjnej. Nie potrzeba wielkiej wyobrani, by dostrzec, jaki by tego skutek. Gdy przysza kolej na liczb punktw, jak mia szeregowiec Jones, chcia on odej i nikt nie mg mu uzasadni jego niezbdnoci. Otrzymywa on bowiem dziesitki listw z domu o powrocie innych bohaterw z ssiedztwa, z ktrych wielu przypuszczalnie wstpio do wojska po nim, i jego rodzina po prostu nie rozumiaa, dlaczego on nie wrci. Czy dlatego, e faktycznie nie chcia? Nie mona byo im wytumaczy, e by on niezbdny dla prowadzenia wojny teraz, gdy wojna bya ju skoczona; byli zbyt mdrzy na to. Wkrtce zaczy nadchodzi depesze i listy od czonkw Kongresu i, co jest zdumiewajce, listy te biegy drog subow, od wyszych dowdztw w d, domagajc si wytumaczenia, dlaczego szeregowiec Jones by niezbdny. To samo dowdztwo, ktre wymylio ten system i upowanio do wyjtkw, chciao teraz wiedzie, dlaczego je robiono. Dowdcy oddziaw szybko nauczyli si, e bya tylko jedna rzecz do zrobienia - gdy nadesza liczba danego czowieka, zwalniano go. Zwalniano niezalenie od tego, czy chcia odej, czy te nie. Bya to jedyna rozsdna rzecz, jak mona byo zrobi. Tymczasem formacje gwatownie zostay pozbawione swych najwaniejszych oficerw i podoficerw, kucharzy, pisarzy, mechanikw, a nawet personelu sanitarnego. W tych istniejcych na papierze formacjach byo tysice onierzy oczekujcych powrotu do Stanw Zjednoczonych, ktrzy nie wiedzieli, jacy oficerowie nimi dowodz, i oficerw, ktrzy nie wiedzieli, czym dowodz. Nie demobilizowalimy armii, lecz niszczylimy j absolutnie. Bya to praktyka bez precedensu dla onierzy zawodowych, ktrzy pozostawali w wojsku, i czstokro wyczerpujca ich siy wicej ni walka, ktr co tylko przebyli. Mniej wicej w tym samym czasie komisja Doolittlea zacza wglda w naduycia tak zwanego systemu kastowego. Komisja ta, zoona z generaw, zostaa wyznaczona przez departament wojsk ldowych i zacza objeda oddziay, dociekajc przyczyn niskiego stanu moralnego armii. W Waszyngtonie za zosta wyznaczony komitet zoony z wybitnych prawnikw, ktry mia wejrze w ksigi sdw wojennych, by zbada naduycia, jakich przypuszczalnie dopuszczono si w czasie wojny. Spogldajc wstecz, jestem zdumiony, e armia w ogle istniaa jeszcze przy kocu tego okresu. Z punktu widzenia niszych dowdcw liniowych bya to rzecz najbardziej szokujca i niesuszna, jakiej dopuszczono si kiedykolwiek w historii naszej armii - jej demobilizacja w sposb tak nieodpowiedzialny. Nic dziwnego, e byo tak wiele naduy, komisji i dochodze. Nic dziwnego, e pozostao co, co z trudem mona byo nazwa armi.

B. Wzrastajce znaczenie ruchliwoci powietrznej


Ze wszystkiego, co zostao powiedziane dotychczas, zdawaoby si, e w okresie tym nie mona byo udzieli wiele uwagi naukom wojny. Niemniej powicono jej wiele. Najwaniejsz nauk dla tych z nas, ktrzy zajmowali si sprawami wojsk powietrzno-desantowych, byo wzrastajce znaczenie ruchliwoci powietrznej. Widzielimy, jak Niemcy w obszarze Morza rdziemnego wykonali przy pomocy dywizji przetransportowanej samolotami zadanie bojowe, ktre wymagaoby p tuzina dywizji piechoty. Zastosowali to wwczas, gdy zagraao im ldowanie naszych wojsk na Sycylii, oni za umiecili sw 1 dywizj spadochronow w Marsylii. Nie wiedzc, czy ldowanie aliantw odbdzie si we Woszech, na Sardynii, Sycylii, czy Korsyce, i nie majc wystarczajcych odwodw, by je umieci w tych wszystkich rejonach, Niemcy nadali ruchliwo powietrzn jedynej dywizji, ktr mieli, a bya to rzeczywicie znakomita dywizja. Mymy take wykorzystywali ruchliwo powietrzn, wysyajc powietrzem dywizj z Afryki na Sycyli i z powrotem, a nastpnie angaujc j pod Salerno, by przeway szal bitwy na nasz korzy. Wykorzystalimy ruchliwo powietrzn, by przetransportowa powietrzem dywizj z Anglii na kontynent w czasie bitwy pod Bulge. Wykorzystywalimy take ruchliwo powietrzn do zaopatrywania Bastogne oraz szybko posuwajcej si 3 armii generaa Pattona. W gruncie rzeczy jestem pewien, e majc o poow wiksz ruchliwo powietrzn moglimy wygra wojn w 1944 roku i pierwsi zaj Berlin. Wynalezienie rodkw i sposobw technicznych w celu osignicia skutecznej ruchliwoci powietrznej byo wielkim problemem tu po drugiej wojnie wiatowej. Chodzio jednak o co wicej ni uzyskanie dodatkowych samolotw. Chodzio o zaprojektowanie na nowo i udoskonalenie wyposaenia dywizji powietrzno-desantowej, jak rwnie wyposaenie na nowo jednostek naszego lotnictwa transportujcych oddziay desantowe. Niektre z tych nauk zostay wyoone pokrtce w ksice Airborne Warfare wydanej w 1947 roku; midzy nimi byy nastpujce: Pomysowo i przemys amerykaski zaspokoiy wszystkie dania naszych si zbrojnych w przeszoci. Nie ma adnej wtpliwoci, e uczyni to rwnie w przyszoci. Zaczlimy jednak dopiero rozwizywa problemy transportu powietrznego i ekwipunku... Byoby lepiej, gdyby organizacje stworzone do waki w ubiegej wojnie nie prboway wygra nastpnej. Tym, czym by Pearl Harbour w 1941 roku, po ktrym w sze miesicy nastpia akcja amfibijna na Midway, bdzie w przyszoci nawaa pociskw balistycznych, po ktrej w sze minut lub w sze godzin nastpi uderzenie z powietrza. By w takiej sytuacji taktycznej mc chociaby tylko rozpocz przeciwakcj, trzeba mie w dyspozycji odpowiedni ilo wyszkolonego i waciwie wyposaonego lotnictwa transportujcego oddziay desantowe i wojsk powietrzno-desantowych. Ju nigdy oddziay nie bd mogy koncentrowa si talk, jak to czyniy w przeszoci. Na przykad przygotowania takie, jak do uderzenia na Normandi, zostayby w najtragiczniejszy sposb zniweczone, gdyby byy zaskoczone bombardowaniem atomowym lub atakiem przeprowadzonym za pomoc pociskw balistycznych. Ju nigdy nie bd mogy oddziay i okrty stoczy si na play... Nie bd mogy, jeli maj przetrwa przeciwuderzenie przeprowadzone pociskami balistycznymi, ktre z pewnoci bdzie na nie skierowane. Znajdujemy si w krytycznym punkcie, jeli idzie o ewolucj nauki wojskowej. Bierzemy udzia we wspzawodnictwie, a zwycizca w nim wyoni si z obecnego kryzysu z najlepszymi rodkami i metodami penego wykorzystania przestrzeni midzyplanetarnej otaczajcej nasz ziemi.

Wojska powietrzno-desantowe stanowi nasz najlepsz gwarancj bezpieczestwa narodowego i najwiksz nadziej wiata na bezpieczestwo midzynarodowe. wiadomo istnienia dobrze wyszkolonej armii powietrzno-desantowej, zdolnej do szybkiego przerzucenia w kade miejsce na globie ziemskim i znajdujcej si w dyspozycji midzynarodowego organu bezpieczestwa, takiego jak Organizacja Narodw Zjednoczonych, jest najlepsz gwarancj trwaego pokoju50. W 1947 roku ruchliwo powietrzna zacza przybiera now form. Woem roboczym drugiej wojny wiatowej by samolot DC-3. Przewozi on oddziay spadochronowe na miejsce zrzutu lub ldowa z nimi, wymagajc okoo trzech do czterech tysicy stp pasa startowego. Bezporednio po wojnie zaczto zastpowa ten samolot latajcym wagonem towarowym - samolotem C-82; samolot ten mia transportowa dziesi ton adunku na odlego tysica mil i z powrotem. Ogon jego zosta zaprojektowany tak, by cay adunek mg by w caoci zrzucony na spadochronie pod warunkiem, e zostan skonstruowane dostatecznie wielkie spadochrony; spadochrony takie zostay wyprodukowane. Poza latajcym wagonem towarowym brano pod uwag rwnie inne rodki transportu powietrznego, niektre z nich o znacznie wikszym zasigu i ze wzgldu na ich dane techniczne nadajce si bardziej do celw oglnych ni specjalnych. Moliwoci samolotu DC-3 zostay zwikszone w drugiej wojnie wiatowej dziki temu, e kazano mu holowa szybowce. Te ostatnie miay konstrukcj rurow i byy pokryte tkanin lub, jak w wypadku szybowcw brytyjskich, dykt. Okazao si, e przy silnym ogniu artylerii przeciwlotniczej zapalay si one bardzo atwo. W marcu 1945 roku leciaem jako obserwator w czasie operacji powietrznodesantowej, majcej na celu przekroczenie Renu, i byem przeraony widokiem szybowcw i samolotw spadajcych w pomieniach na ziemi. Przypominam sobie, e raz naliczyem ich dwadziecia trzy, wszystkie pony jak pochodnie i spaday bardzo szybko. Po wojnie usiowalimy zbudowa szybowiec cakowicie metalowy. Zostay wyprodukowane dwa typy, ich koszt jednak przekona nas, e dodanie maych motorw byoby opacaln inwestycj. W ten sposb narodzi si samolot STOL (short takeoff and landing - krtki start i ldowanie). By on oficjalnie nazwany samolotem szturmowym i mia zastpi szybowiec, by w ten sposb wzmocni uderzenie spadochronowe przez dostarczenie powietrzem cikich adunkw oraz zaopatrzenia na pole walki. Wydawao si przeto, e ma on olbrzymie moliwoci. Trzecia forma ruchliwoci powietrznej zrodzia si we wczesnym okresie powojennym; by to VTOL (vertical takeoff and landing - pionowy start i ldowanie). W 1946 roku przydzielono trzynacie helikopterw typu Bell do 82 dywizji powietrzno-desantowej dla oceny i wyprbowania. Pocztkowo nie wiedzielimy, co z nimi robi, i uwaalimy, e mona bdzie ich uy do zastpienia samolotw L-4 lub samolotw obserwacyjnych artylerii, stosowanych tak szeroko w drugiej wojnie wiatowej. Powicilimy im do duo czasu i wkrtce okazao si, e mamy w dyspozycji pojazd powietrzny o duej wielostronnoci. Dalsze typy byy opracowywane, wobec czego domagalimy si ich dostarczenia w pierwszej kolejnoci. Wysiki zmierzajce do uzyskania obu tych nowych pojazdw powietrznych natkny si od razu na trudnoci. Po pierwsze, byy one tak radykalnie nowe, e mao interesowano si nimi w zreorganizowanym lotnictwie. Po drugie, wraz z zorganizowaniem niezalenego lotnictwa wojska ldowe zgodziy si, by wszystkie pojazdy powietrzne dostarczane im byy przez ten nowy rodzaj si zbrojnych; w ten sposb lotnictwo wzio na siebie obowizek wydawania opinii co do wartoci lotniczej sprztu danego przez wojska ldowe. Przy tym w wojskach ldowych istniaa prawie taka sama niech do przyjcia nowych form ruchliwoci powietrznej, co i w lotnictwie. Wikszo naszych
50

James M. Gavin, Airborne Warfare, Infantry Journal.

starszych oficerw wojsk ldowych nabya dowiadczenia w walce z jednostkami nie posiadajcymi ruchliwoci powietrznej i ci patrzyli z du doz sceptycyzmu na entuzjazm gorliwcw, ktrzy nalegali, czasami ze znaczn przesad, by wszystko w wojskach ldowych latao. Kady, kto walczy z duymi formacjami pancernymi, wiedzia, e do wygrania bitwy ldowej potrzeba byo czego wicej ni oddziaw spadochronowych i szybowcowych. Nie byo jednak wtpliwoci co do tego, e nasze odwody musiay nadawa si do transportu powietrznego. Daremnym trudem byo przekonywanie do idei ruchliwoci powietrznej i do szybko rozszerzajcego si zakresu jej zastosowania taktycznego. Zarwno helikopter, jak samolot szturmowy zdaway si mie ciekawe moliwoci. Mwiem o nich w szkoach naszego rodzaju si zbrojnych i w naszych komisjach i nalegaem, by dostarczono ich w znacznych ilociach. W 1948 roku zostaem mianowany przewodniczcym Komitetu PowietrznoDesantowego Wojsk Ldowych, ktremu zlecono dokonanie oceny naszej wczesnej sytuacji i zaproponowanie rozwiza dla problemw przyszoci. Mielimy si jednak wkrtce przekona, e wszystkie nasze studia, komitety i komisje byy bez znaczenia, jeli nie moglimy przekona kolegw z lotnictwa o susznoci naszych pogldw. Znaczny odam przedstawicieli lotnictwa, zwaszcza za ci, ktrzy suyli w lotnictwie transportujcym oddziay desantowe w czasie wojny, myla tak jak i my, lecz zosta szybko podporzdkowany generaom od wielkich bombowcw. I chocia jest atwo zarzuci ludziom od wielkich bombowcw brak rozsdku, nie byoby to jednak uczciwe, gdy oni take dziaali w ciasnych ramach ograniczonego budetu. Wielu z nich bdc na stanowiskach, gdzie podejmowano decyzje, byo wewntrznie przekonanych, e moemy pozwoli sobie tylko na jedn rzecz - na wicej i na wiksze bombowce dostosowane do nuklearnej siy odwetowej. Z drugiej strony, wielu z nich rozumiao jaowo takiego programu, czujc, e potrzebowalimy wikszej elastycznoci, jeli mamy da sobie rad z ZSRR. Zdawali oni sobie spraw, e gdy ZSRR dorwna naszej sile odwetowej, znajdziemy si w sytuacji bardzo niebezpiecznej, jeli nie bdziemy mieli innych moliwoci w rezerwie. Dlatego te staralimy si uparcie przekona lotnictwo o susznoci naszych pogldw, co oczywicie byo konieczne, gdy orzekao ono o wartoci lotniczej danych przez nas pojazdw powietrznych. W wypadku helikoptera przeprowadziem ten projekt przez rne szczeble organizacji wojskowej, ostatecznie omawiajc go osobicie z dyrektorem Potrzeb Si Powietrznych Stanw Zjednoczonych. Dyskusje nasze miay charakter raczej przewleky, przecigajc si ponad wiksz cz dnia w czasie podry, ktr odbylimy odwiedzajc zakady przemysu lotniczego na Wybrzeu Zachodnim. Ostatecznie zdenerwowao go moje naleganie i powiedzia: Ja jestem dyrektorem potrzeb i ja okrel, co jest potrzebne, a co nie. Helikopter pod wzgldem aerodynamicznym jest niedorzeczny. To jest tak, jak gdyby podnosi si za uszy u wasnych butw. Jako pojazd powietrzny jest do niczego i nie dostarcz go. Obojtne, co mwi wojska ldowe, wiem, e wcale go nie potrzebuj. W ten sposb zatrzanito nam drzwi przed nosem, gdy zamierzalimy wkroczy na zupenie nowe i absolutnie nieodzowne pole ruchliwoci powietrznej w walce. Dziki wprowadzonemu w ostatniej chwili nadzwyczajnemu programowi oraz dziki programom departamentu marynarki wojennej i korpusu piechoty morskiej mielimy mono oszczdzi tysice istnie ludzkich za pomoc helikoptera w Korei. Ale co wicej, helikopter mgby da nam wielk przewag w ruchliwoci nad pnocnokoreaskimi i chiskimi wojskami komunistycznymi w Korei, jeli pozwolono by nam rozwin jego wielkie moliwoci. Obecnie, o dziesi lat za pno, odkrywamy cudowne waciwoci taktyczne kawalerii powietrznej. Historia samolotu szturmowego jest rwnie przygnbiajca. Michael Stroukoff z Chase Aircraft Company opracowa pierwszy uyteczny samolot szturmowy C-122, ktry wkrtce rozwin si w samolot C-123. Zaspokaja on wszystkie wymagania i przewysza znacznie wszystkie konkurujce z nim samoloty tej klasy. Startu i ldowania z omioma tonami bojowego ciaru uytecznego

samolot ten dokonywa prawie bez trudnoci na przestrzeni kilkuset stp na pastwiskach i polach uprawnych. Pomimo powtarzajcych si da departamentu wojsk ldowych i ostatecznie szefa sztabu i samego sekretarza departamentu wojsk ldowych dostarczenie rodkw transportu szturmowego byo odkadane z roku na rok. Faktycznie nigdy go nie dostarczono w postaci pierwotnie zaprojektowanej. Ostatecznie uzyskalimy daleko bardziej wymylny samolot, nazwany samolotem szturmowym, ktry w duszy czas po wojnie koreaskiej mia zastpi latajcy wagon towarowy. Tak wic jeszcze druga dziedzina ruchliwoci powietrznej zostaa nie wykorzystana i to w czasie, gdy w dalszym cigu dryfowalimy w kierunku wojny na kontynencie azjatyckim, majc Armi Azjatyck prymitywnie wyekwipowan.

C. Rola broni nuklearnej


Rozbicie atomu w 1946 roku postawio naszych planistw wojskowych przed najwikszym problemem, jaki kiedykolwiek zaistnia. Na pocztku zdawao si, e myl wojskowa jest sparaliowana jego wielkoci. Nie znam nikogo, kto by w pierwszych latach po wojnie kwestionowa tez, e rozbicie atomu znajdzie zastosowanie wojskowe wycznie w bombach. Pierwsza bomba atomowa bya takich rozmiarw, e samolot B-29, ktry j transportowa, musia by w tym celu specjalnie zmodyfikowany. W tym stanie rzeczy wojska ldowe stany przede wszystkim wobec problemu obrony przed bomb atomow w razie uycia jej przeciwko nam i wsppracy z bombowcami nuklearnymi w dziaaniach zaczepnych. Wydawao si moliwe poczenie nuklearnego uderzenia bombowcw z uderzeniem spadochronowym pod warunkiem, e podczas przygotowania operacji nie dostarczymy przeciwnikowi celw do bombardowania nuklearnego. Pierwsze wzorcowe sposoby przeprowadzenia tego rodzaju operacji zostay wyprbowane w 82 dywizji powietrzno-desantowej w 1947 roku. Wok lotnisk, z ktrych miay odlatywa nasze oddziay, nakrelilimy po prostu koo o rednicy piciu mil. Oddziaom pozwolono na wkroczenie do tego koa dopiero na kilka minut przed odlotem; w ten sposb byy one trzymane w rozproszeniu i zostay skoncentrowane dopiero w chwili zaadunku. Mao uwagi powicono taktycznemu uyciu przez ZSRR broni atomowej typu ziemia-ziemia, gdy nie mia on jej i byo nieprawdopodobne, by mg j mie wczeniej ni za dobrych kilka lat. Wyniki prb na Bikini w 1947 roku zaczy sugerowa jednak nowe dziedziny jej zastosowania taktycznego. Oczywicie wyniki tych prb uwidoczniy, e wielkie operacje amfibijne, takie jak operacja normandzka, nie bd ju wicej moliwe przeciwko przeciwnikowi wyposaonemu w bro jdrow - jak rwnie, e bro atomowa moga by uyta skutecznie przeciwko obronie w Normandii. W ten sposb model przyszych dziaa zaczepnych zdawa si wyania, jako kombinowane uderzenie powietrzno-desantowo-nuklearne przy uyciu nuklearnej (przyp. red.) broni taktycznej. Pomys ten jednak znalaz mao zrozumienia w lotnictwie, co bardzo zniechcao, gdy lotnictwo miao dostarczy zarwno transportu powietrznego, jak i broni atomowej do wykonania uderzenia atomowego z powietrza. W gruncie rzeczy byoby suszne powiedzie, e napotka on na co bliskiego faktycznej wrogoci, gdy odciga cz maego zapasu materiau rozszczepialnego na uytek taktyczny raczej ni strategiczny. A w tym czasie - druga poowa lat czterdziestych - coraz wicej dziaaczy wojskowych i pastwowych zaczo angaowa si w strategiczny odwet nuklearny jako w jedynie suszn polityk. Bombardowanie miejskie zostao przyjte w wikszoci k wojskowych i cywilnych za suszn i waciw strategi. Niepokoio mnie to gboko, gdy strategia ta wyranie pozostawaaby suszna

tylko tak dugo, jak dugo ZSRR nie by w stanie wymierzy ciosw nuklearnych naszym wasnym miastom. Gdy jednak nadejdzie dzie, e bdzie mg on to uczyni, a jest to nieuniknione, wwczas waciwym celem dla naszych nuklearnych si uderzeniowych bd musiay by rda siy nuklearnej ZSRR, to znaczy jego lotnictwo uderzeniowe dalekiego zasigu. Co wicej, powicenie caej naszej siy nuklearnej do uderzenia na obszary miejskie, gdybymy nawet uczynili to, uwaajc je za wykadnik produkcji przemysowej, a wic za czynnik okrelajcy zdolno prowadzenia wojny, byoby przeoczeniem potnych i znajdujcych si w gotowoci bojowej zgrupowa radzieckich si konwencjonalnych. Czsto zadawaem oczywiste pytania: Co zrobimy, jeli miasta Europy zachodniej zostan opanowane? Czy mamy je zniszczy take? A jeli Europa zachodnia lub inne terytoria zamieszkae przez narody z nami zaprzyjanione zostayby zajte przez ZSRR, czy mielibymy zniszczy wszystkie te obszary za pomoc broni nuklearnej? Stawianie tych pyta, na ktre nigdy nie dawano odpowiedzi, sprawiao, e byo si bardzo niepopularnym. Interesowaem si coraz bardziej tymi problemami. Dlatego te z wielkim zadowoleniem przyjem w marcu 1949 roku rozkaz kierujcy mnie do Grupy Oceny Jakoci Uzbrojenia. Dyrektor Grupy Oceny Jakoci Uzbrojenia, dr Philip Morse, powierzy mi opracowanie projektu moliwoci taktycznego uycia broni nuklearnej. Cae lato 1949 roku powiciem studiowaniu wszystkiego na ten temat, co tylko mogem dosta w swe rce, zwiedziem nasze laboratoria i rozmawiaem z naszymi uczonymi. Pod koniec lata bro nuklearna staa si dla mnie bardziej zrozumiaa i sporzdziem odpowiedni dokument na ten temat. Przekonaem si, e bro nuklearna ma olbrzymie moliwoci zastosowania taktycznego i e s to w gruncie rzeczy na dusz met prawdopodobnie najbardziej obiecujce moliwoci ze wszystkich. Jedno z zalece w tym studium mwio, e powinnimy rozway ponownie nasz polityk pastwow, ktra przeznaczaa cay materia rozszczepialny na uytek strategiczny. Zalecenie to byo bardzo niepopularne wrd kolegw z lotnictwa i w kocu musiao by z niego usunite, by moje studium zostao zaakceptowane. Niezalenie od tego studium zostao oznaczone jako cile tajne i z miejsca pogrzebane w archiwach. Na szczcie opublikowanie w nastpnym roku, nie zaklasyfikowanego jako tajny, rzdowego dokumentu Oddziaywanie Broni Nuklearnych ujawnio wiele informacji. We wrzeniu 1949 roku Biay Dom oznajmi, e ZSRR dokona pierwszego wybuchu nuklearnego. Wydarzenie to zaniepokoio gboko wielu naszych uczonych, ktrzy zakadali, e mielimy przynajmniej pi lat przed sob. Obecnie ZSRR by w stanie podj dyplomacj o charakterze nuklearnym, jak to uczyni pniej, prowadzc polityk pociskw balistycznych. W jesieni 1949 roku zostaem wezwany na konferencj powicon problemowi, czy naley rozwija bro termonuklearn, czy te nie. Problem ten zosta odesany do Grupy Oceny Jakoci Uzbrojenia. Naukowcy nasi dyskutowali nad nim przez jaki czas i ich pogldy ukaday si w skali od Jest to rwnoznaczne z prb zapalenia mokrego azbestu na wichrze, a wic nawet nie warto tego prbowa z jednej strony, do Jest to wykonalne i powinnimy zabra si do tego, jako do sprawy najwyszej pilnoci. Dr Oppenheimer by obecny na jednej z tych konferencji i wyrazi pogld, z ktrym zgadzaem si w zupenoci. Powiedzia on, e waniejsze od prb wynalezienia nowych sposobw i rodkw zniszczenia wikszej czci ludzkoci jest dokonanie prby znalezienia sposobw i rodkw utrzymania si przy yciu przy tych siach, ktremy ju stworzyli. Sprawa ta bya absolutnie zasadnicz pod tym wzgldem, e nasze zasoby ludzkie i nuklearne byy ograniczone. Nastawiajc wszystkie te zasoby na problem termonuklearny odcignlibymy je do pewnego stopnia od programw budowy innych broni. Gdyby pomys bombardowania obszarw miejskich mia pozosta w dalszym cigu podstaw naszej polityki, a jeszcze do tego miaa by dodana bro termojdrowa, to skoro pomys ten by moralnie i wojskowo niesuszny od samego pocztku, byby z pewnoci jeszcze bardziej niesuszny przy dodaniu bomby wodorowej. Nie godziem si z t

polityk, uwaaem natomiast za suszne pogldy dr. Oppenheimera. Udaem si wic do biura generaa majora Kennetha Nicholsa, ktry by zastpc generaa Grovesa w Manhattan Project, i przedyskutowaem z nim aspekty techniczne programu termojdrowego. By on przekonany, e ZSRR jest w stanie skonstruowa bro termojdrow. Dlatego te, cho niechtnie, musiaem wycign wniosek, e gdybymy w tych warunkach nie zbudowali tej broni, pozycja nasza byaby rzeczywicie bardzo za. Postanowiem wic, e musimy podj program budowy bomby wodorowej, jako spraw najwyszej pilnoci, i zaleciem to Grupie Oceny Jakoci Uzbrojenia. W midzyczasie jednak coraz wicej ludzi zaczo mwi o moliwociach taktycznego uycia broni nuklearnej. Grupa studiw wstpnych w Komitecie Szefw Sztabw, na ktrej czele sta genera brygady Don Zimmerman z lotnictwa Stanw Zjednoczonych, wykonaa szczeglnie poyteczn prac w tym zakresie. Rwnie uczeni zaczli widzie moliwoci skonstruowania broni nuklearnej znacznie mniejszych rozmiarw, o mniejszej sile i mniejszym polu raenia. Studiowano take moliwoci oszczdniejszego uycia materiaw rozszczepialnych. Przypominam sobie liczby, ktre przytoczy genera Zimmerman; mwi on, e gdy koszt jednego samolotu przenoszcego bomb atomow przekroczy koszty dwudziestu piciu bombowcw B-29 transportujcych bomby kruszce, bdzie to oznaczao, i uywamy naszych zasobw w sposb nieekonomiczny. Tak wic zblialimy si do kryzysu koreaskiego z powanymi brakami w ruchliwoci powietrznej przy wycznym zaabsorbowaniu najnowsz form potgi ogniowej - nuklearn potg ogniow oddan ryczatem na uytek strategiczny. Przeznaczenie broni atomowej na rzecz strategii nie wykluczao moliwoci jej taktycznego uycia. I gdy sytuacja w Korei zaamaa si, a perspektywa klski 8 armii bya realna i zmuszaa do przedsiwzicia nadzwyczajnych rodkw, genera Nichols i ja udalimy si do biura generaa Ridgwaya; nalegalimy na niego, by przez szefa sztabu zaleci prezydentowi uycie broni nuklearnej przeciwko wojskom Korei Pnocnej. Z wojskowego punktu widzenia byoby niewybaczalne dopuci do zniszczenia 8 armii, nie uywajc wcale najpotniejszej broni znajdujcej si w naszym arsenale. Niemniej prawie dopucilimy do tego. Przeprowadzilimy ju dwa taktyczne uderzenia bombowe, przy uyciu okoo 175 samolotw B-29, bez decydujcych wynikw. Tymczasem sytuacja w lecie 1950 roku nasuwaa nam duo dobrze opacalnych taktycznych celw nuklearnych, gdybymy tylko mieli odwag cywiln powzi decyzj uycia tej broni. Nie mielimy jej jednak ze wzgldw, ktre pniej byy przedmiotem wielu dyskusji. Ksika dr. Henryego A. Kissingera Nuclear Weapons and Foreign Policy waciwie ujmuje ten temat. Dua grupa naszych planistw wojskowych jest zdania, e w tych warunkach nie powinnimy byli dopuci do wojny w Korei. Zwracano niejednokrotnie uwag, e gdyby wojny koreaskiej w rzeczywistoci nie byo, nigdy nie moglibymy uwierzy w to, by moga si zdarzy. I dalej: Nasze plany wojskowe opieray si na zaoeniu, e bdziemy prowadzili wojn przeciwko gwnemu wrogowi i najwikszemu niebezpieczestwu, a nasze istniejce siy zbrojne maj tylko zapewni czas na mobilizacj naszego potencjau przemysowego. Doktryna ta zakadaa z gry dwie pozostajce z sob w zwizku ewentualnoci: e inne mocarstwa przyjm na siebie pocztkowe uderzenie gwne i e groba agresji bdzie niedwuznaczna51.

D. Powstanie programu bezpieczestwa zbiorowego


Poniewa zbiorowe bezpieczestwo stanowio podstaw planowania wolnego wiata, wszystkie narody zachodnie zrozumiay wkrtce, e bd musiay zabezpieczy sw egzystencj w przyszoci za
51

Dr Henry A. Kissinger, Nuclear Weapons and Foreign Policy.

pomoc umw koalicyjnych. Traktat w Rio z 1947 roku poczy wikszo narodw zachodniej pkuli. Na wiosn 1948 roku pi narodw Europy zachodniej - Wielka Brytania, Francja, Belgia, Luksemburg i Holandia - poczyy si w Uni Zachodni, zgadzajc si przyj sobie z pomoc w wypadku zbrojnej napaci w Europie. Wielka Brytania, ktra pomagaa rzdowi greckiemu, znalaza si sama w trudnociach i Stany Zjednoczone na prob rzdu greckiego zgodziy si przyj mu z pomoc. Podobnie Turcja potrzebowaa pomocy. I tak zrodzia si doktryna Trumana. Potrzeba byo jednak czego wicej ni pomocy wojskowej, gdy wiele narodw wolnego wiata cierpiao powanie od ekonomicznych skutkw wojny. Poniewa niska stopa yciowa i towarzyszce temu szerokie niezadowolenie stanowiy podatny grunt dla dziaalnoci komunistw, Stany Zjednoczone zastanawiay si nad sposobami i rodkami przyjcia z pomoc narodom potrzebujcym pomocy ekonomicznej. Zaproponowany zosta plan Marshalla i Stany Zjednoczone zaczy prowadzi zdecydowanie polityk powstrzymania komunizmu, udzielajc pomocy ekonomicznej krajom potrzebujcym. Dla poparcia naszego celu, jakim byo zorganizowanie bezpieczestwa zbiorowego, prezydent Truman, zwracajc si do Kongresu 17 marca 1948 roku, zaproponowa, by Stany Zjednoczone byy tak samo zdecydowane jak wolne narody Europy i pomogy im ze swej strony. Nastpnego lata Kongres uchwali rezolucj, ktra potwierdzia nasz polityk: ...dla osignicia pokoju i bezpieczestwa midzynarodowego przez Organizacj Narodw Zjednoczonych konieczne jest, by siy zbrojne zostay uyte jedynie we wsplnym interesie, i zaleca si prezydentowi, by Stany Zjednoczone, zgodnie z intencj senatu, przystpiy do takich regionalnych i innych Zbiorowych Ukadw, ktre oparte s na staej, skutecznej pomocy wzajemnej i umacniaj bezpieczestwo narodowe. W lad za tym zawarto Pakt Pnocnoatlantycki, pierwszy w czasie pokoju europejski sojusz wojskowy, do ktrego przystpiy Stany Zjednoczone. Tak wic nasze zobowizania midzynarodowe z towarzyszcymi im zobowizaniami wojskowymi wzrastay w dalszym cigu. e byy one absolutnie konieczne, nie ulega adnej wtpliwoci - nasza egzystencja zaley od zorganizowania bezpieczestwa zbiorowego. W poowie 1950 roku bylimy zaangaowani w ukady obronne z czternastoma partnerami NATO i w wyniku postanowie traktatu w Rio z dwudziestoma naszymi ssiadami z Ameryki aciskiej. Nasz program pomocy wojskowej rozszerza si w dalszym cigu, pocigajc za sob ostatecznie dwustronne umowy obronne z czterdziestoma szecioma rnymi narodami. Traktat ANZUS (Australia-Nowa Zelandia-Stany Zjednoczone) zosta podpisany w 1951 roku, a traktat SEATO w trzy lata pniej. Oddzielne traktaty w sprawie obrony wzajemnej zostay podpisane z Filipinami, Kore i Republik Chisk52 oraz dwustronny traktat gwarantujcy wzajemne bezpieczestwo z Japoni. Tak wic polityka zmierzajca do osignicia bezpieczestwa za pomoc umw zbiorowych jest kontynuowana od drugiej wojny wiatowej do chwili obecnej. Z punktu widzenia planisty wojskowego traktaty te s tym, co gosi ich tre - zobowizaniami uczynienia czego lub dostarczenia czego, lub te jednym i drugim. Sformuowanie traktatu okrela dokadnie charakter ciaru zobowiza, jaki nasz nard bierze na siebie. Na og w wikszoci traktatw zgodzilimy si uczestniczy we wsplnej obronie w wypadku agresji. Zakada to, e jestemy zdolni do uczynienia tego, a to znw oznacza si wojskow ju istniejc lub te moliwo posiadania jej w najbliszej przyszoci. Tak wic dla planisty wygldaoby to tak, e w miar

52

Chodzi tu o marionetkowy rzd Czang Kai-szeka rezydujcy na Formozie (przyp. red..).

zwikszania si naszych zobowiza powinny wzrasta take nasze siy wojskowe, by mc sprosta przyjtym zobowizaniom. Sprawy miay si jednak wrcz przeciwnie. Nasz zbiorowy program bezpieczestwa i nasze wasne programy wojskowe byy na wiosn 1950 roku zupenie rozbiene. Siy wojsk ldowych zostay zredukowane z powyej 8 milionw przy kocu drugiej wojny wiatowej do 593 tys. Marynarka wojenna zostaa zredukowana z powyej 3 milionw do 381 538, korpus piechoty morskiej z powyej 474 tys. do 74 tys. i lotnictwo z powyej 2 milionw do nieco ponad 411 tys. Wojska ldowe miay swe siy rozrzucone w subie okupacyjnej od Japonii do Berlina. Cztery dywizje o zredukowanych stanach znajdoway si na Dalekim Wschodzie, przy czym zmniejszyy one do minimum i zmagazynoway swe cikie wyposaenie bojowe. Jedna dywizja plus siy policyjne bya w Europie. Pod jednym wzgldem zwikszylimy potnie nasze siy - pod wzgldem moliwoci odwetu nuklearnego. Niestety, zostao to dokonane kosztem innych naszych si; bya to tendencja, ktra od czasu wojny niepokoia stale naszych starszych dowdcw wojsk ldowych i marynarki wojennej. Ostrzegajc przed t tendencj ignorowania innych form siy wojskowej mniejszego znaczenia, genera Bradley owiadczy w 1948 roku przed komisj 80 Kongresu: Wielu inteligentnych i mylcych ludzi z rnych sfer odnioso wraenie, e bomba atomowa i inna bro masowego zniszczenia wyeliminoway nieledwie potrzeb wojsk ldowych w kadej wojnie, ktra moe nadej. Bardziej alarmujcy jeszcze od wycznego zaufania, jakie zdawalimy si pokada w naszych bombach atomowych, by produkt uboczny tej tendencji oglnej. Byo nim obcicie programw bada i rozwoju tak zwanych konwencjonalnych si zbrojnych. W czasie gdy powinnimy skwapliwie poszukiwa nowych rodkw i nowych metod, by sprosta dynamicznej zmianie modelu wojny, faktycznie odwracalimy od tego nasz umys. Nigdy nie byo bardziej suszne powiedzenie, e najwikszym niebezpieczestwem dla narodu jest wygranie poprzedniej wojny, gdy nic tak nie ogupia umysu wojskowego jak zwycistwo. W dalszym cigu trzymalimy si lepo odwiecznego sposobu, usiujc zrobi lepiej to, co zrobilimy najlepiej w ostatnich dniach ostatniej wojny. W technice wojskowej istnieje inicjatywa, tak samo jak istnieje ona w operacjach wojskowych, my za uspokajalimy si czsto tym, e mielimy t inicjatyw. Niestety, wkrtce dowiedzielimy si, e nie mielimy jej ani w dziedzinie techniki, ani sztuki operacyjnej. Wiosna 1950 roku nadesza do Waszyngtonu wraz z kwieciem winiowym, doroczn wizyt Cr Rewolucji Amerykaskiej53 i tysicami dzieci szkolnych zalegajcych gromadnie sale Kongresu i udajcych si pod pomnik Waszyngtona. adne zowrbne znaki oczekujcych nas kopotw nie zakcay tej pokojowej scenerii. Siy zbrojne wyglday imponujco, gdy defiloway Alej Konstytucji. Opisujc t scen w numerze z 29 maja 1950 roku, Time stwierdza: Defilada w Dniu Si Zbrojnych w Waszyngtonie przed Harrym Trumanem i innymi dygnitarzami bya, by moe, ostatni, w ktrej wszystkie trzy rodzaje si zbrojnych byy mniej wicej rwne pod wzgldem siy i wydatkw budetowych. Odtd marynarka wojenna i lotnictwo Stanw Zjednoczonych miay si powiksza, wojska ldowe za prawdopodobnie zmniejsza, gdy Stany Zjednoczone dostosowyway ich potrzeby i sprawno do swych zobowiza w ramach Obrony Zachodu. Oglne zadowolenie z naszego stanu przygotowa byo nastrojem dnia. Kilka tygodni przed tym bronic swego budetu, w ktrym zostay zredukowane nadmierne wydatki, sekretarz obrony powiedzia, co nastpuje: Nasze przygotowania obronne s w wietnym stanie i odpowiadaj potrzebom chwili. Tak wic w sposb tradycyjny dla republiki dalimy si ponie wypadkom na
53

Organizacja kobiet amerykaskich (przyp. tum.).

skraj wojny, bdc do niej nie przygotowani zarwno psychicznie, jak materialnie. Tym razem jednak pierwsze uderzenie miao spa na nasze wasne siy zbrojne.

E. Korea - I wojna ograniczona


Wojna wybucha 25 czerwca 1950 roku. Dziaajc natychmiast i podejmujc jedn z najodwaniejszych i najbardziej dalekowzrocznych decyzji w historii naszego narodu, prezydent Truman rozpocz starania o poparcie Narodw Zjednoczonych, ktre uzyska. Pocztkowo miano nadziej, e nasze siy powietrzne i morskie podoaj zadaniu. Wielu ludzi podzielao to zdanie. Byem wwczas czonkiem Grupy Oceny Jakoci Uzbrojenia; jeden z czonkw tej grupy, starszy zespou lotniczego, dowiedziawszy si, e genera Mac Arthur domaga si uycia wojsk ldowych, powiedzia: Stary musi by pomylony. Gdy Pita Grupa Lotnicza wemie, si za nich, w Pnocnej Korei nie pozostanie ani jednego Koreaczyka. Dla wojsk ldowych, ktre paciy yciem za czas i przestrze, byo to cikie i kosztowne dowiadczenie. Sze wzmocnionych dywizji ludowej armii pnocnokoreaskiej przekroczyo 38 rwnolenik i popdzio ku Seulowi. Na ich czele posuwao si sto czogw, wspartych silnie samolotami. W cigu trzech dni pad Seul i armia pnocnokoreaska, zachowujc swj rozpd, posuwaa si w kierunku poudniowym. Genera MacArthur zebra dwie kompanie piechoty i bateri artylerii oraz nieco broni wspierajcych, w tym sze zespow bazooki 2,36 (ktre, jak si okazao, nie mogy zatrzyma czogu T-34)54. Siy te wysa on do Korei drog powietrzn; byo to wszystko, co nasz ograniczony transport powietrzny mg przewie. Tak wic wielka potga przemysowa naszego narodu w pi lat po klsce mocarstw Osi nie moga uczyni nic wicej ponad przewiezienie powietrzem dwch kompanii piechoty i baterii artylerii, by przeciwstawi si szeciu dywizjom koreaskim. Zapacilimy za to drogo. atwo jest obecnie czyta o wspaniaym oporze, dziki ktremu zyskalimy cenny dla nas czas, lecz nie usprawiedliwia to naszego braku wyobrani i gotowoci. Wpyw wojny koreaskiej da si odczu w kadym domu i wiosce w Ameryce. W miar przeduania si wojny, prowadzonej na warunkach podyktowanych przez komunistw, do 1953 roku powoano pod bro tysice byych onierzy drugiej wojny wiatowej. Przy zakoczeniu wojny straty nasze sigay 142 154 ludzi, a straty si zbrojnych Narodw Zjednoczonych, poza stratami Stanw Zjednoczonych, wynosiy 17 190 ludzi. Ze strat Stanw Zjednoczonych ponad 96% przypadao na wojska ldowe. Tak wic wielki haas o dolara i slogan Bdziemy stosowali maszyny oszczdzajc ludzi doprowadziy do paradoksalnej konkluzji: jeszcze raz ponielimy straty przewanie w wojskach ldowych, nie spodziewajc si, by musiay one wzi powaniejszy udzia w walce. Z technicznego punktu widzenia jednak prawdziwa tragedia Korei polega na tym, e wielki nard amerykaski, ze swymi moliwociami naukowymi i olbrzymim potencjaem przemysowym, musia prowadzi walk na warunkach podyktowanych przez raczej prymitywn armi azjatyck. Ani nasza wyobrania, ani przewidywania w latach po drugiej wojnie wiatowej nie day nam potencjau wojennego, ktry zapewniby nam tak przewag techniczn, jakiej potrzebowalimy w wojnie ldowej, by wygra j zdecydowanie i szybko. Obecnie jest jasne, e moglimy uzyska t mar przewagi, to za, e jej nie uzyskalimy, stanowi prawdziw tragedi Korei. Krytycznych komentarzy dotyczcych Korei, zarwno ustnych, jak pisanych, jest prawdopodobnie wicej ni dotyczcych jakiejkolwiek innej wojny w naszej historii. Jest to zrozumiae, gdy nigdy nie
54

Pukownik R. E. Dupuy i (pukownik T. N. Dupuy, Military Heritage of America.

ponielimy klski taktycznej tej wielkoci, co klska zadana przez Chiczykw 8 armii w grudniu 1950 roku. Przy tym nasi dowdcy rzadko kiedy wykazali tak wybitne zdolnoci taktyczne, jak genera MacArthur, jeli idzie o zaplanowanie i przeprowadzenie operacji pod Inczhon. Wojna ta wywoaa ponadto gbokie spory polityczne, nie majce precedensu w naszej historii polityczno-wojskowej. Najgorcej by dyskutowany punkt, czy w poszukiwaniu zwycistwa - ktre genera MacArthur okreli susznie jako cel wojny - naleao mu pozwoli na rozszerzenie wysiku Narodw Zjednoczonych, czy te nie. MacArthur uj to w sposb nastpujcy: Oglna definicja przyjta od wielu dziesitkw lat brzmi, e wojna jest ostatecznym rodkiem polityki. Gdy wszelkie inne rodki polityczne zawiody, uciekamy si wwczas do siy, a gdy to czynimy, wadz... ca spraw... bior w swe rce wojskowi... Stwierdzam, i jest to bezsporne, e gdy ludzie zewr si w walce, nie powinien mie miejsca aden wybieg noszcy nazw polityki, ktry mgby zmniejszy ich szanse zwycistwa...55 MacArthur dy do zwycistwa i zwycistwa tego miano mu odmwi, gdy jak argumentowa genera Bradley, dc do niego zwizaby on... nasze siy morskie i powietrzne... w obszarze, ktry nie jest najwaniejszy pod wzgldem strategicznym... strategia ta uwikaaby nas w niewaciw wojn, w niewaciwym miejscu, w niewaciwym czasie i z niewaciwym przeciwnikiem56. Gwatowno dyskusji i silne indywidualnoci, ktre wziy w niej udzia, wszystko to w jaki sposb prowadzio do zaciemnienia podstawowego problemu. Nie chodzio o to, czy powinno si byo pozwoli na rozszerzenie wojny, czy te nie, w czasie gdy nasi dowdcy w polu poszukiwali zwycistwa. Byo bowiem mao widokw na zwycistwo, gdymy si w tej wojnie znaleli, chyba e rozpoczlibymy wojn totaln, a tej nie chcielimy. Jedynie wojna totalna moga nam przynie zwycistwo, gdy nie zbudowalimy i nie dostarczylimy rodkw technicznych umoliwiajcych wygranie jakiejkolwiek innej wojny poza wojn totaln, i to totaln wojn nuklearn. Wojna w Korei za nie bya ni ani te nie chcielimy uczyni z niej wojny tego rodzaju. W Waszyngtonie syszy si czsto wyraenie: Nie chcemy drugiej Korei. Nie wiem, co mwicy przez to rozumiej, nie jestem take pewien, czy oni sami to wiedz. Odnonie wojen ograniczonych w ogle, syszaem tak wypowied sekretarza obrony Charlesa E. Wilsona: Nie moemy sobie pozwoli na prowadzenie wojen ograniczonych. Moemy pozwoli sobie tylko na prowadzenie wielkiej wojny i, jeli nastpi wojna tego rodzaju, bdziemy j prowadzili. Jeli nie moemy pozwoli sobie na prowadzenie wojen ograniczonych, w takim razie nie bdziemy mogli rwnie egzystowa dalej, gdy wojna ograniczona jest wanie tym rodzajem wojny, z ktrym bdziemy mieli do czynienia. Jest to jedyny rodzaj wojny, na jak moemy sobie pozwoli. Z pewnoci nie chcemy drugiej Korei, nie chcemy, jeli ma to oznacza wystawienie naszych si zbrojnych na klsk taktyczn dlatego, e jestemy zajci systemem strategii jednej broni lub te dlatego, e narzucilimy sobie sami sztuczne restrykcje w dziedzinie bada i rozwoju programw si zbrojnych, ktre nie s zwizane z systemem jednej broni. Nie chcemy te drugiej Korei, jeli ma to oznacza, e nasza myl wojskowa bdzie tak opanowana dawnymi sukcesami bojowymi, i brak nam bdzie wyobrani i energii, by przewidzie innowacje niezbdne dla naszych sukcesw bojowych w przyszoci. Korea bya wojn peryferyjn i wojn ograniczon, form wojny, ktrej powicilimy mao uwagi. W okresie pomidzy drug wojn wiatow i wojn w Korei byoby zupenie moliwe skonstruowanie rodkw taktycznych, umoliwiajcych pokonanie pnocnokoreaskich si zbrojnych oraz kadych si przysanych im na wzmocnienie, i to w sposb decydujcy i szybki, gdybymy zainwestowali w to przedsiwzicie dostateczn cz naszego produktu narodowego. Nie chodzio wcale o wdanie si
55 56

Senat Stanw Zjednoczonych, Sytuacja wojskowa na Dalekim Wschodzie. Tame.

w wielk wojn na ldzie staym Azji i wkroczenie do Mandurii i Chin. Konflikt by ograniczony, ograniczony pod wzgldem obszaru geograficznego, pod wzgldem celw i pod wzgldem rodkw, jakie uczestniczce w nim narody chciay zaangaowa w tym obszarze. Jest tylko jeden sposb zaatwienia si z tak wojn, a polega on na posiadaniu w dyspozycji przewaajcych rodkw, by mc zareagowa na dziaania przeciwnika szybko i silnie. Tych za brako nam wyranie.

F. Indochiny - I wojna ograniczona


Z chwil zakoczenia si walk w Korei w 1953 roku i wprowadzenia nowej polityki wojskowej przez now administracj, powrcilimy do strategii sprzed wojny koreaskiej. Nie przypominam sobie, by byo to kiedykolwiek potwierdzone w sposb oficjalny, z wyjtkiem tego, e wynikao z przemwienia sekretarza stanu w Komisji Spraw Zagranicznych wygoszonego w Nowym Jorku 12 stycznia 1954 r. W przemwieniu tym powiedzia on: Jak dugo nasze podstawowe koncepcje polityczne s nuklearne, nasi przywdcy wojskowi nie mog wybiera sposobu organizowania naszych sil wojskowych. Jeli przeciwnik moe wybra czas i miejsce oraz sposb prowadzenia wojny - i jeli nasza polityka ma pozosta tradycjonaln polityk przeciwstawiania si agresji przez stawienie jej bezporedniego i lokalnego oporu - w takim razie musimy by gotowi walczy w Arktyce i w okolicach podzwrotnikowych, w Azji, na Bliskim Wschodzie i w Europie, na morzu, ldzie i w powietrzu, star i now broni... Zanim jednak planowanie wojskowe mogoby ulec zmianie, prezydent i jego doradcy, reprezentowani przez Rad Bezpieczestwa Pastwa, musz powzi nowe podstawowe decyzje polityczne. Zostao to uczynione. Podstawowa decyzja nakazuje polega gwnie na wielkiej zdolnoci do natychmiastowego odwetu za pomoc rodkw i w miejscach, jakie wybierzemy. Obecnie departament obrony i Komitet Szefw Sztabw mog budowa nasz organizacj wojskow, dopasowujc j do naszej polityki, zamiast sta wobec koniecznoci prowadzenia przygotowa majcych na celu stawienie czoa licznym ewentualnociom, ktrych wybr zaley od nieprzyjaciela. e byo to czym wicej ni zwyka implikacja, stao si wkrtce jasne, gdy stan wojsk ldowych zosta zredukowany w sposb drastyczny. W czasie tej redukcji byem pomocnikiem szefa sztabu do spraw planowania i operacyjnych, a pniej jego zastpc. Gdyby inicjatywa pozostawaa przy nas, a nie przy komunistach, i gdyby nie byo wicej Korei, wszystko byoby dobrze. Niestety, inicjatywa nie naleaa do nas i planici wojskowi wkrtce znaleli si znw w trudnociach. Jako jeden z nich mylaem czsto o wierszach z John Browns Body Stephena Vincenta Benta. Wypowiada je zrozpaczony i gniewny konfederat, opisujc beznadziejno walki z Jankesami: Mg nakry piciu Jankesw kapeluszem z licia palmowego, Tylko Jankesi nie byli skorzy do tego. Podobnie miaa si sprawa z nami. Bylimy potnym narodem, lecz komunici nie chcieli wspdziaa w powikszaniu naszej siy. Wemy na przykad Dien Bien Fu. Francuzom twierdza ta zdawaa si dawa najlepsze taktyczne rozwizanie problemu zabezpieczenia Delty Hanoi, zapewniajc rwnoczenie w pewnym stopniu oson Laosowi. Zostaa ona dobrze przygotowana do obrony okrnej. Byo to jednak rozwizanie statyczne; i w ten sposb inicjatyw taktyczn oddano nacierajcym komunistom. Pocztkowo

Francuzi nie zdawali si przejawia zbytniej troski o jej egzystencj, poniewa posiadali prawie nieograniczone siy, ktrymi mogli j wesprze. Gdy jednak rozpocza si walka, bya to jak zwykle walka czowieka z czowiekiem, w ktrej caa nowoczesna technika wiata nie mogaby odrni swego od wroga ani te odpowiednio do tego uy swej siy. Planici Pentagonu wielokrotnie dokonywali rachunku sumienia i rozwaali ten problem. Wane byo, by nasze wojska ldowe nie zostay uyte, gdy byoby to wrcz przeciwne naszej polityce wojskowej. Sama armia ldowa nie miaa zudze co do moliwoci prowadzenia wojny w czystej formie, oddzielonej od wszelkiej innej wojny. Tak wic z punktu widzenia wojsk ldowych, gdyby uday si one do Indochin, nard musiaby by przygotowany na powan wojn. To za oznaczao mobilizacj znacznej liczby dywizji gwardii narodowej, powoanie rezerw, rozpoczcie produkcji amunicji, czogw itd. W przeciwnym razie byoby to prowokowaniem nieszczcia. Z drugiej strony, dlaczego by nie uy do wsparcia lotnictwa dziaajcego z lotniskowcw? Francuzi twierdzili, e mieli wszelkie, jakie tylko byo moliwe, taktyczne wsparcie lotnicze. Dlaczego by nie uy lotnictwa strategicznego i nie zapewni taktycznego wsparcia nuklearnego? Nie moglimy jednak odrni swego od wroga i wobec tego bro atomowa zniszczyaby wszystkich, Zarwno Francuzw, jak komunistw. By to dylemat charakteryzujcy jednak kad sytuacj wojskow, wobec ktrej komunici mieli stawia nas w cigu tej dekady. Zdecydowano ostatecznie, e jeli w ogle cokolwiek ma by uczynione, bdzie musiaa wykona to armia ldowa i korpus piechoty morskiej przy penym wsparciu pozostaych rodzajw si zbrojnych. Genera Ridgway skierowa zesp oficerw do Indochin, by rozejrzeli si w sytuacji. Rwnoczenie sporzdzono plany w sztabie wojsk ldowych. W kocu przedstawiono projekt departamentowi obrony. Byo to zestawienie kosztw operacji wraz ze rodkami, jakie musiay by przedsiwzite niezwocznie, gdyby powzito decyzj przystpienia do tej akcji. Przyjmuj, e przedstawiono sytuacj prezydentowi; w kadym bd razie powzito decyzj nieprzystpowania do akcji w Indochinach. W ten sposb jeszcze raz Zachd musia pogodzi si z czym, co nie byo zwycistwem w wojnie ograniczonej z komunistami, w danym wypadku z porak. Syszao si te same dyskusje, jakie rozbrzmieway w pomieszczeniach Pentagonu podczas wojny w Korei. Mwiono, e byaby to niewaciwa wojna, w niewaciwym miejscu i w niewaciwym czasie. Byo to przygnbiajce. Czy komunici dostarcz nam kiedykolwiek okazji do waciwego rodzaju wojny? My za nie chcielimy rozpoczyna wojny, ktra rozcignaby si na rozlege przestrzenie Chin poudniowych czy Syjamu, Birmy czy Malajw. I tak to szo. Faktycznie, Korea i Indochiny miay jedn zasadnicz cech wspln, jeden problem, ktry musimy nauczy si rozwizywa, jeli chcemy egzystowa. Byy to wojny ograniczone, toczone w ograniczonym obszarze i tak umiejscowione, e kadej ze stron stwarzay trudnoci w zapewnieniu powanego wsparcia. Nie byo adnego problemu rozszerzenia si wojny, chyba e musielibymy j rozszerzy sami dlatego, i nie bylimy zdolni do uczynienia czego innego. Powinnimy byli mie rodki taktyczne, by uderzy i zwyciy szybko i zdecydowanie. I gdybymy w ubiegym dziesicioleciu wydali chociaby tylko ma cz tego, co wydalimy na przygotowanie naszych si zbrojnych do wojny globalnej, opartej na jednej strategii, na skonstruowanie i dostarczenie rodkw do prowadzenia wojny ograniczonej, zaatwilibymy szybko problem Korei i Dien Bien Fu na nasz korzy. Taktyczne pociski nuklearne, kawaleria powietrzna i wiksza ilo rodkw szturmowych transportu powietrznego moe wpyn w sposb decydujcy na operacj tego typu. Dopki jednak bdziemy zaniedbywali tego rodzaju sprawy, dopty nie bdziemy zdolni do prowadzenia wojen ograniczonych. Wojna ograniczona jest bardziej wyspecjalizowan form walki ni globalna wojna nuklearna i byoby lepiej, gdybymy zdali sobie z tego spraw i uczynili co w tym zakresie. Jest mao logiczne przypuszczenie, e skoro ma si si do pomylnego prowadzenia wojny globalnej, to ipso facto przy

uyciu maej czci posiadanej siy mona prowadzi ma wojn. Wyposaony w bro termonuklearn samolot B-52 moe przyczyni si niewiele wicej do rozwizania ograniczonej wojny lokalnej ni 155 mm dziao do ujcia osoby naruszajcej przepisy ruchu. Dla niektrych wojna ograniczona rni si od wojny globalnej tym, e ta ostatnia trwa duej. Nie jest to prawda. Wojna ograniczona nie jest spraw czasu. Jest ona ograniczona pod wzgldem zamierzonych celw, uytych rodkw i zwykle pod wzgldem obszaru, na jakim si toczy. Wojna ograniczona moe trwa latami, jak to zademonstrowa Mao Tse-tung w Chinach. Co wicej, kilka wojen ograniczonych moe toczy si w tym samym czasie. W gruncie rzeczy jest to najbardziej prawdopodobny charakter przyszej wojny: powolne, prawie niedostrzegalne przejcie zej sytuacji ekonomicznej i politycznej w rozruchy wewntrzne. By da sobie rad z tego rodzaju wojnami, potrzeba dobrego, obdarzonego wyobrani planowania strategicznego i wysoce wyspecjalizowanych taktycznych si zbrojnych. Przy tym musz mie one przewag techniczn nad wszystkim, z czym mog si zetkn, i to przewag zdecydowan. Z licznych dziedzin funkcjonalnych, ktre mog zapewni przewag taktyczn, najbardziej obiecujc zwykle jest ruchliwo. Niemniej wywiad, czno i ogie pociskw balistycznych - wszystko to wymaga specjalnego rozwaenia. Wszystkie te sprawy, jeli idzie o ich stosunek do wojny ograniczonej, byy w najlepszym razie zlekcewaone, a w najgorszym - cakowicie zaniedbane w planowaniu naszej obrony w ubiegym dziesicioleciu. Std dylemat - jak zabezpieczy si przed przegrywaniem wojen ograniczonych, nie przygotowujc si do ich wygrania. Po prostu nie da si tego zrobi.

G. Projekt perspektywiczny - sprowadzi walk z powrotem na pole bitwy


Jednym z pierwszych rozczarowa wojny koreaskiej byo niepowodzenie akcji naszych samolotw myliwsko-bombowych, majcych zapewni skuteczne wsparcie taktyczne z powietrza. Wywizay si one znakomicie, dziaajc przeciwko wysoce zmechanizowanym siom mocarstw Osi w Europie, oczekiwano wic, e dadz sobie jeszcze lepiej rad w walce z prymitywnymi armiami azjatyckimi. Stao si jednak wrcz przeciwnie; nawet zwyke dywizje kawalerii mogy przeby ca Kore Pnocn i wzi udzia w walkach. W jesieni 1950 roku z polecenia dyrektora Grupy Oceny Jakoci Uzbrojenia towarzyszyem maej grupie naukowcw do Korei, by zorientowa si w problemie taktycznego wsparcia lotniczego. Miano nadziej, e naukowcy dziki swej nieprzecignionej wiedzy technicznej bd mogli wystpi z jakimi nowymi propozycjami. W grupie tej znajdowao si trzech uczonych: dr Charles Lauritsen starszy, dr William Shockley i dr Edward Bowles. Ich kwalifikacje pozwalay im rozpatrzy te problemy. Dr Lauritsen by, midzy innymi, wyrniajcym si fizykiem nuklearnym. Dr Shockley opracowywa transystor, za ktry pniej otrzyma nagrod Nobla, a dr Bowles by w okresie drugiej wojny wiatowej doradc naukowym sekretarza Stimsona. Przybylimy do Japonii w pocztkach wrzenia 1950 roku i po uzyskaniu niezbdnych informacji w Tokio dr Lauritsen, dr Bowles i ja doczylimy do 7 floty celem wzicia udziau w ldowaniu pod Inczhon. Dr Shockley pozosta w Taegu, gdzie skonstruowa gonik samolotowy przeznaczony do uytku w wojnie psychologicznej. Grupa znajdujca si przy 7 flocie wyldowaa na helikopterze w Inczhon dnia D + 1 i towarzyszya przez tydzie 1 dywizji piechoty morskiej. Uczeni przyczyli si do czoowych batalionw i prawie ca sw uwag skupili na problemach taktycznego wsparcia lotniczego. 1 dywizja piechoty morskiej miaa tego wsparcia pod dostatkiem i wiedziaa, jak go uy. Ale poza pocztkowym okresem ldowania opr by raczej saby i nie mielimy monoci obserwowania zbyt duo przykadw jego zastosowania. Po upywie tygodnia z Inczhon odlecielimy

do Tokio, a nastpnie do kwatery gwnej duego przyczka obronnego 8 armii, znajdujcej si w Taegu. Dywizje na przyczku rozpoczy sw wielk kontrofensyw; spdzilimy par dni kolejno z 25 i 24 dywizj oraz z 1 dywizj kawalerii, a take z 1 dywizj armii poudniowokoreaskiej. Na dr. Lauritsena szczeglne wraenie wywaro zadanie, jakie miay przed sob dywizje wojsk ldowych. Przypominam sobie, e pewnego pnego wieczoru zabraem go z sob, by odwiedzi dowdc jednego z wysunitych batalionw 24 dywizji. Komunistyczna artyleria ostrzeliwaa troch ten rejon, wic opucilimy nasz jeep okoo mili przed lini frontu i poszlimy pieszo. Gdy szlimy, poszczeglne pociski artyleryjskie paday na pola ryowe w pewnej odlegoci na prawo od nas. Byem nieco zaniepokojony, poniewa Niemcy czsto wstrzeliwali si w bok od drogi, po ktrej posuwalimy si, a nastpnie szybko przenosili ca nawa na nas. Wida byo jednak wyranie, e ogie komunistw nie by tak dobrze kierowany i prowadzono go na chybi trafi na puste pola ryowe. Przybylimy na stanowisko dowodzenia dowdcy batalionu o zmroku. Znajdowao si ono za niewielkim wzniesieniem terenu. Podczogawszy si naprzd i wyjrzawszy spoza szczytu wzniesienia moglimy zobaczy wysoki, zalesiony grzbiet w odlegoci okoo p mili przed nami. Dowdca batalionu powrci wanie od dowdcw kompanii i sta wobec typowego problemu dowdcy batalionu piechoty. Wida byo, e jest bardzo znuony; by zaronity i mia zaczerwienione oczy. Musia on powzi decyzj, czy trzyma sw obecn pozycj do rana, a nastpnie uderzy w warunkach dziennych, przy czym czynic to, wystawi si na ryzyko kontrataku komunistw w nocy, czy te sprbowa uchwyci przed zmrokiem wzniesienie przed jego frontem. Gdyby uderzy, ciemno zaskoczyaby go prawdopodobnie, zanim osignby swj przedmiot i w tym wypadku zachodziaby moliwo, e batalion jego zostanie silnie zdezorganizowany w cigu nocy, co zawsze jest bardzo niebezpieczne. Ale piechota yje niebezpieczestwem i to byo normalne. Podczas gdy zastanawia si kilka minut nad tym problemem, jaki onierz usiowa da mu co do zjedzenia, a rwnoczenie oficerowie sztabu odpowiadali na jego pytania; wida byo wyranie, e wiele trosk obarczao jego zakopotany i znuony umys. Zapytalimy o wsparcie lotnicze - odpowiedzia nam, e nie ma adnego ani te nie mia go od szeregu dni. Jego czno nie funkcjonowaa, a jeliby nawet dziaaa i otrzymaby taktyczne wsparcie lotnicze, to dla pilota byo prawie niemoliwe odrni swego od wroga w tym nierwnym i zalesionym terenie, w jakim walczono. Byo oczywiste, e potrzebowa on silniejszego wsparcia ogniowego - prawdopodobnie pociskw balistycznych, a raczej nuklearnych - bezporednio zalenego od niego i znajdujcego si pod jego kontrol. Na dr. Lauritsena sytuacja ta wywara gbokie wraenie, szczeglnie, e wiedzia on, i nauka i technika, jeli si do nich odwoa, mog dostarczy realnej pomocy. Pojechalimy na dywizyjne stanowisko dowodzenia i w nastpnych dniach udalimy si kolejno do innych dywizji, powracajc ostatecznie do Tokio, a po blisko szeciu tygodniach pniej do Stanw Zjednoczonych. W nastpnych tygodniach po powrocie grupa dyskutowaa nad swymi dowiadczeniami przez wiele godzin, dochodzc do konkluzji, e powinna by zorganizowana specjalna grupa badawcza zoona z czoowych specjalistw i wojskowych, by rozpatrzy problem taktycznego wsparcia lotniczego dla naszych si naziemnych. Dr Lauritsen i ja mylelimy zwaszcza o nuklearnym wsparciu rakietowym, chocia rakiet nie mona byo bra pod uwag w oderwaniu od innych broni ani te uwaa ich za rodek uniwersalny. Taktyczne wsparcie lotnicze obejmowao zarwno zabezpieczenie techniczno-materiaowe, jak wsparcie ogniowe, a to pocigao za sob przesuwanie oddziaw i zaopatrzenia. Kiedy za rozwaa si ruchy wojsk, musi by przestudiowany take charakter ekwipunku i uzbrojenia. Z tych dyskusji narodzi si projekt Vista (perspektywiczny). Korea miaa pocztkowo bardzo silny wpyw na nasz myl wojskow. Po szybkim rozczarowaniu planistw wojskowych nastpio racjonalistyczne tumaczenie naszych niepowodze. Politycznowojskowy garnek wrza, dyskutujc nad susznoci czy niesusznoci dopuszczenia do wycofania si

wojsk pnocnokoreaskich na rzek Jalu. Nasi uczeni jednak nabierali coraz wikszego przekonania, e naley koniecznie co uczyni dla zwikszenia naszej zdolnoci prowadzenia wojny ldowej. Problem koreaski bowiem polega nie na tym, czy uderzy na Chiny lub Rosj, lecz co uczyni w sprawie wojny w Korei. Spraw rwnie duej doniosoci byo, co czyni, jeli dojdzie do walki podobnego rodzaju na innych obszarach. Zaczo wzrasta poczucie, e najniebezpieczniejszym problemem lecym przed nami bya nie globalna wojna nuklearna, lecz wojna ograniczona, zarwno nuklearna, jak nienuklearna. Mylano rwnie o Europie i po raz pierwszy zaczlimy odczuwa, e jeli nie uczyni si czego, moemy rwnie dobrze j straci. Z tych rozwaa wyonia si propozycja, by grupa wybitnych naukowcw utworzya komrk studiw dla rozpatrzenia, co mona byoby uczyni dla dopomoenia wszystkim rodzajom si zbrojnych w usuniciu brakw ujawnionych w toku walk w Korei. Pod wsplnymi auspicjami wojsk ldowych, marynarki wojennej i lotnictwa w pocztkach 1951 roku w Instytucie Technologii w Kalifornii powsta projekt Vista (perspektywiczny). Celem jego byo prowadzenie szeroko zakrojonych studiw nad dziaaniami taktycznymi w wojnie ldowej i powietrznej ze zwrceniem szczeglnej uwagi na obron Europy zachodniej w najbliszej przyszoci. Przewodniczcym tej grupy by dr Lee A. Dubridge, ktremu pomagao imponujce grono uczonych. Byli midzy nimi doktorzy: William A. Fowler, Robert T. Bacher, C. C. Furnas, Charles C. Lauritsen, Clark B. Millikan, J. Robert Oppenheimer i H. P. Robertson oraz wielu innych, z ktrych kady by znakomitoci w reprezentowanej przez siebie dziedzinie nauki. Projekt by bardzo wartociowy i dobrze pomylany. Mielimy zwikszy nasze moliwoci skutecznego prowadzenia wojen ograniczonych. Czerpic z wielkich zasobw naukowych i przemysowych naszego narodu, z ca pewnoci moglimy wywiza si z zadania lepiej, ni to uczynilimy w Korei. Co do tego, e konfliktw typu koreaskiego bdzie wicej i e nastpi one prawdopodobnie wczeniej, ni tego oczekiwalimy, byo mao wtpliwoci. Do projektu Vista uczeni odnieli si z entuzjazmem, okazujc wydatn pomoc. Poszczeglne rodzaje si zbrojnych przystpiy do tego projektu szczerze i w perspektywie zdawao si, e wiele zostanie dokonane. Na nieszczcie, pocztkowy entuzjazm lotnictwa zacz gasn, gdy zdano sobie spraw, e pooenie wikszego nacisku na taktyczne wsparcie powietrzne i taktyczny transport powietrzny bdzie kolidowao z pogldami lotnictwa na strategiczn potg powietrzn. W tym samym czasie lotnictwo zaczo odnosi si z nieufnoci do pogldw dr. Oppenheimera. Uprzednio przeciwstawi si on budowaniu bomby termonuklearnej, a teraz zaleca oddanie naszych rodkw nuklearnych do wsparcia dziaa taktycznych. Pomidzy naukowcami mwio si rwnie o obronie powietrznej. Take i to sprzeciwiao si podstawowej teorii entuzjastw strategicznej potgi powietrznej, ktrzy utrzymywali, e zdecydowana ofensywa powietrzna bya jedynie suszn taktyk i e wszelkie ustpstwa na rzecz obrony byy marnotrawstwem. Praca dr. Oppenheimera przy projekcie Vista znalaza si pod cis obserwacj. Pod koniec lata 1951 roku lotnictwo uwiadomio sobie zmian w nastrojach. Wyjanienie nadeszo niebawem: Grupa Vista konferowaa z dr. Oppenheimerem. W listopadzie 1951 roku na konferencji grupy Vista w Caltech dr Dubridge przedstawi wstpny projekt proponowanego sprawozdania, wczajc rozdzia napisany przez Oppenheimera. Spowodowao to burz w lotnictwie. Oppenheimer przeksztaci projekt Vista w program majcy na celu zmian strategii Stanw Zjednoczonych - program poprzedzony zawoalowan sugesti, e doktryna lotnictwa oparta bya na rzezi ludnoci cywilnej... Oppenheimer proponowa, by powana cz zapasu atomowego zostaa odebrana lotnictwu strategicznemu i skierowana do bezporedniego wsparcia walki naziemnej.

...Celem, jak to okrelono w projekcie Vista, byo sprowadzenie walki z powrotem na pole bitwy. W grudniu 1951 roku Oppenheimer, Dubridge i Lauritsem udali si do Parya i rozmawiali z Eisenhowerem. Norstad kategorycznie sprzeciwi si zaleceniom sprawozdania Vista57. Mniej wicej w rok pniej wspomniaem generaowi Norstadowi o sprawozdaniu Vista; Norstad uy wwczas dosadnych sw krytyki. Przez ironi losu, w siedem lat pniej, jako naczelny dowdca alianckich si zbrojnych w Europie, usiowa on osign wiele spord celw, ktre ten raport wytycza. Niestety, dr Oppenheimer mia trudnoci, a jego uczestnictwo w Vista powikszyo atmosfer podejrze, jak otoczyli go obecnie rzecznicy Wielkich Bombowcw. The Reporter wyrazi to w artykule redakcyjnym w kilka lat pniej, w 1957 roku, w sposb nastpujcy: Jego (Oppenheimera) naleganie na znalezienie sposobw sprowadzenia wojny z powrotem na pole bitwy byo uwaane za niedorzeczne, jeli nie majce znamion zdrady... Oni (uczeni) powinni popiera najbardziej ofensywne tendencje militarne w kraju. Jest co zgoa zbrodniczego w naukowcu zajmujcym si obron, jak to czyni Oppenheimer58. Zalecenia Vista zmierzay do zwikszenia moliwoci kadego rodzaju si zbrojnych. Na wojska ldowe nalegano, by wprowadziy lekkie niszczyciele czogw Ontos59. Zosta on pniej udoskonalony przez korpus piechoty morskiej. Plan Vista zaleca oglne ulepszenie rodkw cznoci, skonstruowanie taktycznych nuklearnych pociskw balistycznych w celu zastpienia pociskw 280 mm oraz daleko idce ulepszenia systemw kierowania wywiadem. Wreszcie zaleci on zorganizowanie Centrum Doskonalenia Sposobw Walki dla wyprbowania nowych pomysw taktycznych w oddziaach. To ostatnie zostao zorganizowane. Dla marynarki wojennej domaga si on, midzy innymi, przyspieszenia prac w dziedzinie rodkw obrony przed okrtami podwodnymi i udoskonalenia sprztu desantowego. Zalecenia dla lotnictwa odnosiy si prawie cakowicie do zwikszenia jego zdolnoci prowadzenia taktycznej wojny nuklearnej lub nienuklearnej. Pomidzy innymi plan ten zaleca dostarczenie do 1954 roku 400 samolotw C-124 i 850 samolotw C-123 do transportu oddziaw, taktycznej broni nuklearnej do uycia w obronie powietrznej oraz znaczne udoskonalenie samolotw myliwskobombowych, myliwcw i samolotw pomocniczych. Raport grupy Vista zosta przedoony sekretarzom poszczeglnych rodzajw si zbrojnych w lutym 1952 roku. Nie zosta jednak nigdy oficjalnie zatwierdzony.

H. Suba w organizacji paktu pnocnoatlantyckiego (NATO)


W czerwcu 1951 roku przydzielono mnie do prac w Organizacji Paktu Pnocnoatlantyckiego. Pierwsz moj wizyt zoyem Naczelnemu Dowdcy Wojsk Alianckich, generaowi Eisenhowerowi, ktrego poznaem do dobrze w czasie drugiej wojny wiatowej. Poniewa byem obecny ostatnio przy prbach taktycznej broni nuklearnej na poligonie dowiadczalnym na Oceanie Spokojnym, przedyskutowalimy do obszernie uycie broni nuklearnej i znaczenie, jakie moe mie dla NATO.
57 58

The Hidden Struggle for the H-Bomb, Fortune, maj 1953, s. 109. The Reporter, 26 grudzie 1957. 59 106 mm bezodrzutowe dziao przeciwpancerne (przyp. tum.).

Eisenhower wydawa si by bardzo zainteresowany, chocia, co jest zrozumiae, nie zna niektrych aspektw technicznych tego problemu. Nalegaem, by postara si o naukowca dla swego sztabu w charakterze doradcy zarwno w sprawach nuklearnych, jak naukowych w ogle. Przedyskutowalimy waciwoci broni taktycznej, ktra miaa wej wkrtce na wyposaenie, zwaszcza za pociskw 280 mm, oraz wzrastajce korzyci z uycia materiau rozszczepialnego, gdy bdziemy mogli zastpi pociski artylerii pociskami balistycznymi lub maymi bombami zrzucanymi z samolotu. Nie miaem wwczas wtpliwoci co do tego, e taktyczna bro atomowa jest niezbdna dla przyszoci NATO. Problemem, i to pilnym, byo zastosowanie takiej taktyki i struktury organizacyjnej, ktre umoliwiyby siom NATO skuteczn walk w taktycznej wojnie nuklearnej. Z Parya udaem si do Neapolu na sub w siach zbrojnych Europy poudniowej, znajdujcych si pod dowdztwem admiraa Carneya. Admira by jednym z najwspanialszych ludzi, z ktrymi pracowaem i miaem zaszczyt duej przestawa w Europie, a problemy taktyczne tego rejonu byy, co najmniej, pobudzajce do mylenia. Miaem wiele okazji odwiedzenia naszych odlegych frontw w Turcji, Grecji i we Woszech pnocnych. Rejon Woch pnocnych nadawa si szczeglnie do taktycznego uycia broni nuklearnej, gdy gry kanalizoway posuwanie si atakujcego. Najwiksze niebezpieczestwo leao w przeprowadzonym na du skal oskrzydleniu pionowym. Z tym jednak mona byo da sobie rad za pomoc gbokiej obrony, zwaszcza za przez przygotowanie do niej zarwno Apeninw, jak Alp. Admira Carney zaleca, przy wielu okazjach, statyczne uycie broni nuklearnej na przeczach alpejskich, co miao wyranie swoj dobr stron. Rejony Grecji i Turcji, z wyjtkiem rejonu pooonego bezporednio na pnoc od Dardaneli, ktry stanowi teren falisty i otwarty, podobnie daway doskonae moliwoci uycia taktycznej broni nuklearnej w obronie. Obrona Dardaneli wymagaa jednak znacznej iloci ruchliwych si pancernych w poczeniu z broni nuklearn, by mc da sobie rad z tym rodzajem uderzenia, jakiego mona byo oczekiwa w tym rejonie. W lecie 1952 roku stao si oczywiste, e bro nuklearna bdzie odgrywaa decydujc rol w obronie Europy poudniowej. W grudniu 1952 roku otrzymaem rozkaz objcia dowdztwa VII korpusu armii Stanw Zjednoczonych, okupujcego cae Niemcy poudniowe od nienych Alp po lini idc ze wschodu na zachd, tu na pnoc od Norymbergi. Znajdoway si tam miasta Norymberga, Stuttgart, Monachium i Heilbronn. Najbardziej charakterystyczn cech terenu byy tu otwarte faliste obszary uprawne na wschodzie z Alpami Szwabskimi na zachodzie. Dunaj przepoawia ten obszar, biegnc w oglnym kierunku z zachodu na wschd, a Ren przebiega z poudnia na pnoc na bezporednich jego tyach. Korpus peni sub okupacyjn od czasu oglnego napicia, jakie nastpio w wyniku rozpoczcia si wojny koreaskiej. Skada si on z dwch zmechanizowanych pukw kawalerii rozwinitych na granicy, dwch dywizji piechoty rozmieszczonych za nimi oraz z licznych jednostek wspierajcych artylerii, saperw, cznoci i transportowych. Dowodzenie tym korpusem dawao mi okazj, jakiej szukaem, by mc rozwija taktyczne koncepcje nuklearne dla naszych zwizkw piechoty. Od razu przystpiem do pracy nad tym. Sztab opracowa plan obrony tego obszaru zgodnie z zasadami przyjtymi w drugiej wojnie wiatowej. Pocztkowo zrobiono to w postaci wiczenia na mapie, nastpnie za przeprowadzono faktyczne obliczenie oddziaw i ich zaopatrzenia, rozrzuconych w caym tym obszarze, w przeliczeniu na ilo piciokilometrowych kwadratw. Kwadrat piciokilometrowy zosta wybrany dlatego, e zawiera on w sobie krg o promieniu dwch i p kilometra, ktry by redni odlegoci miertelnego dziaania pidziesiciokilotonowej bomby atomowej60. Gdy suche liczby zostay

60

rednia odlego miertelnego dziaania jest odlegoci od epicentrum wybuchu jdrowego na powierzchni ziemi do punktu, w ktrym najprawdopodobniej nie nastpuje gwatowna mier od wybuchu nuklearnego.

zebrane i zestawione, sporzdzono wykres wykazujcy za pomoc natenia barwy gsto naszych si w obronie. Porwnujc t gsto z broni nuklearn, ktr ZSRR mg uy w natarciu, stao si oczywiste od razu, e rozpadnie si ona gwatownie i doprowadzi do szybkiej klski w taktycznej walce nuklearnej. Zabralimy si wic nastpnie do problemu przegrupowania naszych oddziaw tak, by stworzy najlepsze moliwoci obrony przed broni nuklearn w sposb zgodny z postawionym nam zadaniem. Uywajc istniejcych si, zrozumielimy wkrtce, e typ organizacji z drugiej wojny wiatowej, bez wzgldu na to, jak zastosowany, nie bdzie nadawa si do taktyki nuklearnej. Jedynym wyjtkiem byy nasze dywizje pancerne. Przeprowadzone przez nas przegrupowanie pocigno za sob konieczno ponownego przestudiowania terenu i jego waciwoci obronnych oraz iloci miejsc nadajcych si na ldowiska i odpowiednich rejonw do ldowa z powietrza, a take pooenia obszernych schronw podziemnych, ktrych jest sporo w Niemczech poudniowych. W wyniku naszych studiw wojska zostay rozwinite ponownie, a ich gsto przeanalizowana. Przekonalimy si, e w obustronnej wojnie nuklearnej byo zupenie wykonalne przygotowanie najkorzystniejszych warunkw obrony przy zachowaniu moliwoci szybkiej reakcji taktycznej na uderzenie pod warunkiem, i zostan przedsiwzite pewne kroki reorganizacyjne. Po pierwsze, czoowe elementy majce zetkn si z jakimkolwiek napastnikiem, elementy kawalerii, musz mie nad nim pewn przewag w ruchliwoci. Nasuwao to myl, e musi by utworzony nowy typ kawalerii w oparciu o samolot VTOL. Jedynymi samolotami tego typu w dyspozycji korpusu byy w tym czasie helikoptery. Nastpnie, gboko obszaru trzymanego przez piechot musiaa wzrosn z mniej wicej piciu - dziesiciu mil, obowizujcych w drugiej wojnie wiatowej, do okoo stu - stu pidziesiciu mil. Odwody powinny by umieszczone jeszcze dalej w tyle. Sugerowao to od razu konieczno zastpienia artylerii konwencjonalnej pociskami balistycznymi, jeli nasze wsparcie ogniowe miao mie odpowiedni zasig; by to jeden z wnioskw, na ktry zgodzili si wszyscy uczestnicy. Potrzebne byyby nam pociski o zasigu pozwalajcym na prowadzenie staego ognia na olbrzymi gboko, ognia, ktry mgby dosign wszystkiego, co znajdowao si na obszarze zajtym przez armi ZSRR. W tym czasie nie wiedzielimy, by jakikolwiek pocisk tego rodzaju znajdowa si w konstrukcji, lecz potrzeba bya zupenie oczywista. Pocisk balistyczny o zasigu wieluset mil z odpowiedni bojow gowic nuklearn, i w dodatku ruchliwy oraz reagujcy natychmiast na decyzje dowdcy naziemnego, by absolutnie niezbdny. Zasig rodkw cznoci musia by podwojony i potrojony i dlatego te wydawao si konieczne przesunicie wyposaenia cznoci w d o jeden szczebel dowdztwa. To znaczy, wyposaenie cznoci uywane w drugiej wojnie wiatowej przez dywizje bdzie obecnie potrzebne w puku, czno pukowa w batalionie itd. W dodatku potrzebne byy kolejne stanowiska dowodzenia, znajdujce si zawsze w odpowiednim oddaleniu od siebie. Byo to konieczne, gdy skuteczno broni nuklearnej bya tego rodzaju, e cae stanowisko dowodzenia mogo by zniszczone jednym pociskiem, prawie tak samo jak okrt liniowy moe zosta zatopiony na morzu, i dlatego te musi by w dyspozycji kolejny orodek dowodzenia. Zabezpieczenie takiej koncepcji pod wzgldem kwatermistrzowskim bdzie wymagao znacznego rozszerzenia i udoskonalenia organizacji transportu powietrznego. Strefa obrony korpusu, ktra w drugiej wojnie wiatowej obejmowaa setki mil kwadratowych, obecnie musi by powikszona i obejmowa tysice mil kwadratowych. Jeli ranni maj by ewakuowani od razu, amunicja przewieziona drog powietrzn, a benzyna, oleje i ywno dostarczone w odpowiednich ilociach wwczas ruchliwo powietrzna staje si kluczem do rozwizania problemu kwatermistrzowskiego. Niemniej ruchliwo ta musi znajdowa swj wyraz
Biorc pod uwag rodki zabezpieczajce, jakie mog by przedsiwzite przez wyszkolone oddziay, dwa i p kilometra jest liczb wzit z pewn ostronoci.

w typie samolotu, ktry mgby ldowa na polach uprawnych, niezalenie od zej pogody i ciemnoci, i w adnym razie nie powinien wymaga wymylnych urzdze i betonowych pasw startowych. Gdy wszystko, o czym mwilimy poprzednio, zostao wykonane, stao si jasne, e dywizja piechoty musi by kompletnie na nowo zaprojektowana. Zamiast rozwija si w obronie liniowej w oparciu o zwarty system komunikacji i zaopatrzenia, powinna ona sta si bezpostaciow. Musi si ona porozdziela na mae, szeroko rozproszone grupy bojowe, z ktrych kada, zdana na sam siebie, bdzie zdolna do dugotrwaej walki; przy tym grupy te powinny by takie, by adna z nich nigdy nie stanowia taktycznego celu nuklearnego dla przeciwnika. Wreszcie, i to jest najwaniejsze, jeli to, co powiedzielimy poprzednio, jest suszne dla obrony, wwczas organizacja ta, by mie warto bojow, musi nadawa si do natychmiastowego uycia zaczepnego. Ten aspekt problemu zosta take wzity pod uwag i bylimy przekonani, e wybrany ostatecznie typ dywizji nadawa si do walki nuklearnej zarwno obronnej, jak zaczepnej. Jeden wniosek oglny nasuwa si wyranie, chocia przez kilka lat by on przyczyn powanych dyskusji: do pomylnego prowadzenia wojny nuklearnej potrzeba bdzie raczej wicej ni mniej si ywych. Gdy studia na mapie zostay zakoczone, przeprowadzono dwustronne gry wojenne, by wyprbowa te koncepcje w zestawieniu z decyzj ludzk w realistycznych warunkach. Nastpnie odbyy si wiczenia pod kryptonimami Buawa bojowa i Puapka na niedwiedzia. Miay si one okaza nieocenionymi nie tylko przy wyprbowywaniu samych koncepcji, lecz take przy szkoleniu naszych dowdcw taktycznych w tym typie walki, jaki przewidywalimy w razie uycia broni nuklearnej. Gdy tylko gry wojenne zostay zakoczone, zaplanowano wiczenia polowe na wielk skal w celu poddania tych koncepcji prbie realnoci w terenie. Dowdcy zaczli ju jednak wyprbowywa swe nowe idee w mniejszych jednostkach wchodzcych w skad korpusu. W styczniu 1954 roku otrzymaem rozkaz przydzielajcy mnie do departamentu wojsk ldowych na pomocnika szefa sztabu do spraw planowania i operacyjnych G-361. Z gry cieszyem si z okazji, jak to dawao, gdy wojska ldowe stay na progu rewolucji w dziedzinie taktyki, broni i organizacji. Jeli wolny wiat mia si utrzyma przy yciu, ju dawno powinnimy byli pomyle o tych problemach. Spogldajc wstecz, zdaem sobie spraw, e moja suba w NATO bya jak najbardziej owocna. Zyskaem wielu nowych przyjaci w Europie i miaem take okazj wniesienia bezporedniego wkadu w obron tego obszaru, tak ywotnie wanego dla Zachodu. Niestety, na niewiele rzeczy dokonanych w celu przygotowania NATO do przyszej wojny, dziesitki pozostao nie zrobionych. Organizacja Paktu Pnocnoatlantyckiego potrzebuje naszej rady technicznej i pomocy materialnej w wikszym stopniu, ni jestemy skonni jej udzieli. Utworzenie Organizacji Paktu Pnocnoatlantyckiego jest jednym z naprawd wielkich osigni naszych czasw. Wyjania on raz na zawsze, e my, jako nard, odrzucilimy nasz niech do zagranicznych powika. Obecnie, gdy osignlimy dojrzao, jestemy skonni do przyjcia obowizku przewodnictwa w wiatowej wsplnocie narodw. Uznalimy, e pierwsza linia obrony znajduje si w Europie, i zaangaowalimy si wyranie w tej obronie. W NATO zjednoczone si dobrowolnie, zmuszone do tego wyszymi motywami, wielkie narody, z ktrymi cz nas wizy kulturalne i ekonomiczne od czasu powstania naszej republiki. Historia Europy zawiera w przeszoci
61

Sztab wojsk ldowych armii amerykaskiej skada si z czterech oddziaw: G-1 - oddzia kadr, G-2 oddzia wywiadowczy, G-3 - oddzia operacyjny i wyszkolenia bojowego, G-4 - oddzia suby tyw. W czasie wojny powsta G-5 - oddzia do spraw cywilnych i G-6 - oddzia do spraw informacji i wojny psychologicznej (przyp. tum.).

przykady usiowa majcych na celu zorganizowanie tego kontynentu w jedn cao polityczn i wojskow drog siy lub perswazji. Nigdy przedtem jednak narody europejskie ze swej wasnej i nieprzymuszonej woli nie posuny si tak daleko w kierunku osignicia bezpieczestwa zbiorowego. Obecnie dziki wiadomoci wsplnego celu i przekonaniu, e instrument ten moe najlepiej suy potrzebom ludzkoci, zostao stworzone NATO. Wreszcie, Europa zachodnia ma ogromne zasoby wykwalifikowanej siy ludzkiej i przemysu, zasoby, ktre niewtpliwie zawa na szali w sposb decydujcy w kadym sporze pomidzy Stanami Zjednoczonymi i ZSRR. NATO jest niewtpliwie najwiksz, jak rwnie najwaniejsz koalicj, do ktrej przystpilimy; jest to kamie wgielny naszego systemu przymierzy. Wielu Amerykanw widzi w NATO korzyci natury materialnej dla Stanw Zjednoczonych. Tarcza republiki jest wysunita ku tarczy ZSRR; pierwsze uderzenia zostan zamortyzowane w pewnym stopniu, tak jak byy zamortyzowane przez Europ w pierwszej i drugiej wojnie wiatowej. Jest to czciowo suszne, lecz daleko waniejsze od tego s korzyci pynce dla kadego czonka ze zwizkw duchowych, ktre cz wolne narody we wsplnej obronie. aden nard nie moe ju wicej egzystowa w izolacji. Jedynym moliwym rodzajem bezpieczestwa jest bezpieczestwo zbiorowe. Obrona zbiorowa jest tak samo niezbdna Stanom Zjednoczonym, jak Europie. Idea twierdzy amerykaskiej jest tak samo idiotycznie przestarzaa dzisiaj, jak idea twierdzy brytyjskiej bya dwadziecia lat temu. Dla Stanw Zjednoczonych jest spraw yciowo wan stae podtrzymywanie i organizowanie systemu przymierzy oraz utrzymywanie rwnowagi si w wiecie, jak to czynia przez wieki Wielka Brytania w Europie62. Mona by przypuszcza, e przymierze tak rozumiane i suce takim celom bdzie funkcjonowao przy minimum tar wewntrznych i zapisze na swym koncie wielkie osignicia. Niestety, tak nie jest. Ani jego przeznaczenie, ani olbrzymi trud ze strony tych, ktrzy to przymierze planowali, nie doprowadziy NATO do usilnie poszukiwanych celw. aden z poziomw gotowoci bojowej si zbrojnych NATO, ktre zapowiadano periodycznie z takimi fanfarami, nie zosta nigdy osignity. W dziesi lat prawie po swym utworzeniu NATO nie ma w dalszym cigu si zbrojnych, zdolnych do zabezpieczenia swych czonkw przed armi ZSRR63. Wsppracowaem cile z NATO i pracowaem w nim prawie od samego jego powstania. Nie mam adnych zastrzee co do susznoci tej koncepcji i co do naglcej koniecznoci, by byo ono tworem udanym. Uwaam, e NATO moe odnosi sukcesy i moe osign swe wzniose cele, suc czowiekowi Zachodu tak, jak aden inny twr polityczny i wojskowy w historii Zachodu. Wymaga to jednak realizmu, powicenia i odwagi. Same umowy na papierze i okresowe spotkania na wysokim szczeblu z du iloci towarzyszcej temu reklamy nie dodadz NATO ani troch wicej siy. Sia NATO musi wynika przede wszystkim z zaufania. Jest to sprawa bezwzgldnie podstawowa. Jego uczestnicy musz mie zaufanie do celw, do ktrych zmierza przymierze, a take pewno, e rodki majce suy do ich osignicia s odpowiednie pod wzgldem technicznym. Realizm w stosunkach wzajemnych najlepiej przysuy si stworzeniu atmosfery zaufania w obrbie NATO. Zesp krajw NATO obejmuje najbardziej rozwinity kulturalnie i uprzemysowiony obszar w wiecie, ma wybitnych kierownikw politycznych i wojskowych. W cigu kilku lat poznaem wielu wyszych wojskowych i przy wielu okazjach dyskutowaem z nimi o problemach wojskowych NATO. Jako grupa fachowcw, dzisiaj nie maj oni sobie rwnych w caym wiecie. Nie budzi we mnie adnej
62 63

John. Slessor, The Great Deterrent. Henry A. Kissinger, Nuclear Weapons and Foreign Policy.

obawy ich dziaalno w czasie pokoju lub w razie wojny nuklearnej czy nienuklearnej. Ponad wszystko jednak s oni realistami. Ich narody bowiem w obronie swych krajw rodzinnych walczyy z agresj od niepamitnych czasw. Doceniaj one bardziej ni jakiekolwiek inne narody w wiecie znaczenie bezpieczestwa zbiorowego. Dla osignicia tego rodzaju bezpieczestwa w sposb zbiorowy - a to zakada udzia Stanw Zjednoczonych w kadym sensie tego sowa - pjd one na kompromis midzy tym, co musi by uczynione, a tym, co uwaaj, e inne narody NATO bd skonne uczyni. Szmer zgody da si sysze wok stow narad, a okresowe komunikaty prasowe obiegn kul ziemsk, zapewniajc od czasu do czasu niespokojny wiat o potencjalnej sile NATO i susznoci jego planowania wojskowego. Prywatnie jednak wikszo wyszych wojskowych jest zaniepokojona, wiedz bowiem, tak jak i my wiemy, e nuklearny kolos ZSRR raz wprawiony w ruch bdzie trudny do zatrzymania i e jeli najnowoczeniejsza bro nie znajdzie si w rkach narodw NATO, zgin one w katastrofie nuklearnej nie majcej precedensu w historii ludzkoci. Gdy siy wojskowe NATO cofn si lub rozpadn, nastpn decyzj taktyczn, przed ktr stan przywdcy wojskowi NATO, bdzie, jak wyzwoli opanowane terytorium. Jedno wyzwolenie prochowe wystarczy dla jednej generacji. Niewielu z nich uzna, e wyzwolenie nuklearne bdzie mile widziane. A jednak to wanie jest zawarte w naszej polityce wojskowej, opartej na strategii jednej broni i odwecie nuklearnym przy uyciu si nie znajdujcych si nawet pod kontrol NATO. Czonkowie NATO musz mie do siebie zaufanie, a to oznacza wzajemn wiar i swobodn wymian informacji. Swobodna wymiana technicznych wiadomoci wojskowych stanowi podstaw umoliwiajc zrozumienie ostatnich tendencji w dziedzinie techniki wojskowej. A w dynamicznym wieku techniki, w ktrym yjemy, ma to szczeglnie wielkie znaczenie. Opnienie w technice, nawet kilkuletnie, oznacza katastrof wojskow. Czonkowie NATO musz mie zaufanie do polityki wojskowej, ktra suy tej organizacji. Ma to, naturalnie, zwizek ze znajomoci sposobu, w jaki moe jej suy technika. Dlatego te nasza polityka wojskowa musi by taka, by suya NATO i jego czonkom, a nie niszczya ich. W kocu niemaa cz zaufania czonkw NATO musi wynika z przekonania, e sprawa, ktrej su, rozwija si pomylnie i dobrze zapowiada oraz e jest ona suszna. Narody czonkowskie NATO musz mie idea, do ktrego powinny dy, idea, bdcy czym wicej ni tylko utrzymaniem status quo. NATO musi by rzecznikiem czego, co jest warte de wolnych ludw caej Europy, a waciwie mwic caego wiata. Organizacja ta powinna wysun taki idea, by jej czonkowie przynajmniej w swych sercach czuli, e mog si wok niego skupi. Dlatego te wymaga ona doktryny i programu wojskowego sucego tej doktrynie. Potrzebuje jej ona zbiorowo zupenie tak samo, jak kady nard potrzebuje jej oddzielnie. Problem NATO jest naszym problemem jako Amerykanw. Swobodna wymiana informacji w obrbie NATO jest jednym z najtrudniejszych naszych problemw. Narody NATO odnosz si z penym zrozumieniem do praw uchwalonych przez naleycie wybrane ciaa ustawodawcze krajw czonkowskich, ktre czasami nie dopuszczaj swobodnej wymiany informacji. W niektrych wypadkach wymiana ta moe by dozwolona z jednym lub dwoma narodami, lecz nie ze wszystkimi. Pod wieloma wzgldami jest to bardziej szkodliwe anieli brak wymiany w ogle, gdy zmierza do tworzenia si grup narodw w obrbie NATO, i wydaje si, e jedynie penetracja ZSRR mogaby by bardziej szkodliwa od tego. Tymczasem tak sytuacj mamy dzisiaj. Niezalenie od nieuchwytnego uszczerbku, spowodowanego wstrzymywaniem informacji, przynioso to realn szkod materialn. Znajdujemy si w okresie rewolucji technicznej sigajcej niezwykle gboko. Bro nuklearna jest jedn z jej oznak. Bro ta ju pozostanie i wobec tego podstawowy problem polega na tym, by nauczy si egzystowa przy niej. Obecnie mona produkowa bro nuklearn tak maych rozmiarw i tak lekk, e moe ona stanowi bro indywidualn onierza. Bro ta moe by uyta do walki

piechoty, i to w najmniejszych jednostkach. Materia rozszczepialny zaczyna by ju dostpny w takiej obfitoci, e sama ekonomika zmusi wkrtce do zastosowania go w miejsce ton materiau wybuchowego i pociskw stalowych uywanych w erze prochu strzelniczego. e ta informacja nie jest wycznie nasza, wyjanio si to a nadto wyranie na defiladzie z okazji czterdziestej rocznicy Rewolucji Padziernikowej, w dniu 7 listopada 1957 roku w Moskwie. ZSRR postanowi zademonstrowa ca gam bardzo ruchliwych nuklearnych pociskw balistycznych. Jest wane, by zda sobie spraw, e byy to tylko te, ktre chciano nam pokaza, i e midzy nimi znajdoway si nuklearne pociski balistyczne bliskiego zasigu do wsparcia piechoty; pociski te byy umieszczone na amfibijnych pojazdach gsienicowych i posiaday ruchliwo bojow nie majc rwnej w adnej z dzisiejszych armii Zachodu. Pokaz ten obejmowa zarwno pociski balistyczne z silnikiem pracujcym na paliwie pynnym, jak z silnikiem pracujcym na paliwie staym, jak rwnie pociski balistyczne ziemia-ziemia i ziemia-powietrze. I dlatego te spraw najwikszego znaczenia dla NATO jest udostpnienie informacji nuklearnych wszystkim jego czonkom. Z powodu nieznajomoci rzeczy zbyt wielu ludzi myli o nuklearnej sile ognia tak, jak ich przodkowie sprzed piciuset lat myleli o prochu strzelniczym: O! Przeklty wynalazku! Nikczemne narzdzie mierci! Wykute w ciemnych tatarskich krlestwach podziemnych! Zoliw sztuk Belzebuba przeznaczone do zniszczenia wszystkich ras rodzaju ludzkiego64. Problemem dla NATO jest nie to, w jaki sposb unikn uycia broni nuklearnej, lecz jak przetrwa, gdy zostanie ona uyta. Jak uczyni bro nuklearn sug NATO i jak unikn tego, by NATO nie stao si niewolnikiem broni nuklearnej - oto jest problem. Bro nuklearna jest nieodzowna dla skutecznej obrony Europy zachodniej. Wemy na przykad obron powietrzn. Warunki czasu i przestrzeni s dzisiaj w Europie tego rodzaju, e tylko pociski balistyczne mog zapewni odpowiedni obron powietrzn. Uznawaa to brytyjska Biaa ksiga z 1957 roku. Pastwem najbardziej naraonym s Niemcy zachodnie. Mog one broni si przed atakiem powietrznym i przed pociskami balistycznymi ZSRR jedynie posiadajc nuklearne pociski balistyczne ziemia-powietrze. Przemawiaj za tym wzgldy techniczne. Czas reakcji jest taki, e samolot z zaog ju nie moe zareagowa z dostateczn szybkoci, by przeciwstawi si grobie nieprzyjacielskiej. Ani ludzie, ani samoloty nie nadaj si do walki z atakujcymi pociskami balistycznymi i rakietami. Ostatecznie, celem nowoczesnej obrony powietrznej musi by zniszczenie nadlatujcego pocisku balistycznego lub samolotu bombowego. Technicznie jest to moliwe przy uyciu nuklearnego pocisku balistycznego do obrony. Dlatego te jest jasne, e jeli Niemcy zachodnie maj by bronione, a nie opuszczone niezwocznie, musz mie one nuklearne pociski balistyczne ziemia-powietrze. Dowodzenie czego innego jest prnym gldzeniem i po prostu strat czasu. Walczc z siami ldowymi ZSRR wspieranymi przez nuklearne pociski balistyczne, narody NATO musz by same wyekwipowane w cay zesp nuklearnych pociskw balistycznych ziemia-ziemia. Pociski balistyczne bowiem s nowoczesn artyleri, a taktyczne nuklearne gowice bojowe stanowi nowoczesn konwencjonaln si ogniow. Wszystkie nuklearne pociski balistyczne powinny by bardzo ruchliwe. Niemcy zrozumieli to w drugiej wojnie wiatowej, gdy ich betonowe wyrzutnie pociskw zostay cakowicie zniszczone, podczas gdy ich ruchliwe jednostki pociskw balistycznych byy nietknite a do chwili zdobycia ich przez nasze siy naziemne. Ze wzgldu na to, e podstawowym obowizkiem naszego lotnictwa byo rozwinicie na obszarach zamorskich pociskw balistycznych dalekiego zasigu, mylao ono o ich uyciu kategoriami baz powietrznych i samolotw. Na mnie ciy obowizek udoskonalenia taktycznych waciwoci Jupitera - dalekiego zasigu pocisku balistycznego wojsk ldowych. Zosta on zaprojektowany w ten sposb, by by tak ruchliwy, jak kady inny przedmiot wyposaenia dzisiejszej

64

Ariosto (1474-1533).

armii w polu. Skonstruowano go tak, by mg porusza si szosami do rejonu, z ktrego ma by wyrzucony, przy kadej pogodzie. Ani deszcz, ani nieg, ani mga, ani bardzo niskie lub bardzo wysokie temperatury nie mog przeszkodzi jego wyrzuceniu. Co wicej, jego oglny ksztat jest taki, e moe by on przechowywany w tunelach szosowych i kolejowych. Ruchliwo jest tak podstawowym czynnikiem osignicia powodzenia w walce, e jest nie do pomylenia, by kto mg uwaa za suszne pod wzgldem wojskowym bazy podobne do linii Maginota. Z ca pewnoci bowiem cign one na siebie odwetowy ogie pociskw balistycznych, ktry uczyni je szybko niezdolnymi do akcji. Przy tym taktycznie s one tak sztywne, jak strategia oparta na systemie jednej broni, i tak samo jak ona pozbawione moliwoci taktycznych. Niestety, ich projektowane uycie wysuno take spraw baz oraz zwizanych z tym kosztw i ryzyka dla ludnoci cywilnej. Zupenie susznie problem ten mg by poruszony, gdy bazy do wyrzucania tych pociskw jako takie s zupenie niepotrzebne. Jeli NATO bdzie musiao prowadzi dugotrwae negocjacje o bazy za kadym razem, gdy powstaje potrzeba przesunicia pocisku balistycznego, cignie na siebie bardzo szybko klsk wojskow. Obecne pociski balistyczne dalekiego zasigu, Jupiter i Thor, s najwikszymi pod wzgldem wymiarw i najtrudniejszymi do przesunicia ze wszystkich pociskw o zasigu tysica piciuset mil. Z kadym mijajcym miesicem pracy nad nimi ich dane taktyczne i techniczne bd coraz lepsze i ostatecznie ich wymiary zostan prawdopodobnie zredukowane do poowy lub te nawet bd jeszcze mniejsze, a przy zastosowaniu nowych paliw zwiksz co najmniej dwukrotnie ruchliwo. Rwnoczenie z tym bd one w stanie dosign kadego yciowo wanego celu wojskowego eksponowanego przez ZSRR. Przy kadej dyskusji o uyciu broni nuklearnej na obszarach NATO wyania si kwestia taktyki. Dziki zasigowi i sile niszczcej dzisiejszych pociskw balistycznych wiat skurczy si w sensie taktycznym do maego, taktycznego teatru wojny. Wiksza cz obszaru NATO stanowi stref przyfrontow. Liczne czci tego obszaru, na przykad Zjednoczone Krlestwo, s zbyt pytkie, jeli idzie o gboko ldow, by zapewni moliwo racjonalnego rozproszenia w wypadku uycia pociskw balistycznych, z wyjtkiem pociskw przeznaczonych do obrony wasnej. Sugerowanie umieszczenia olbrzymich odwetowych pociskw balistycznych na jakiej czci obszaru NATO, na przykad w Anglii, byoby tym samym, co sugerowanie, by dowdca batalionu piechoty umieci 155 mm haubice tak dalece w przodzie, e znalazyby si one w szykach piechoty. Znam dowdcw piechoty, ktrzy nie chcc traci swych ludzi i terenu w zamian za czas i pragnc mie do siy ogniowej, ktra pozwoliaby im z miejsca zaatwi si ze wszystkim, co moe spa na nich, dali, by cikie dziaa byy wysunite daleko w przd. W takich sytuacjach jednak wyszy dowdca, biorc pod uwag swj oglny plan dziaania, musi mie odwag powzicia decyzji, by nie naraa w ten sposb swej cenniejszej i wraliwszej broni dalekiego zasigu. Zamiast umieszcza j w pierwszych liniach, gdzie bro ta bdzie szybko zniszczona, uywa on jej z rejonw, gdzie teren zapewnia oson i rozwija j na tak wielkiej gbokoci, e nie zostanie zniszczona ani opanowana, gdy nastpi pierwsze uderzenie przeciwnika. Na pozr jedn z najtrudniejszych rzeczy do zrozumienia przez ludzi jest dzi fakt, e prawdopodobnie egzystencja nasza zaley w wikszym stopniu od naszych moliwoci obronnych ni odwetowych, czyli zaczepnych. Odwieczna rywalizacja pomidzy natarciem i obron istnieje w dalszym cigu i jeli natarcie jest dzisiaj gr, to bardzo moliwe, e jutro zostanie ono pokonane cakowicie przez obron. By czas, gdy okres przejciowy trwa ca generacj lub duej, ale dynamika techniki wojskowej dzisiaj jest taka, e okres ten moe wynosi rok lub nawet mniej, zalenie od moliwoci przeomu technicznego. Byoby szalestwem ze strony narodu przyjmowa, e bd natarcie, bd te obrona bdzie miaa przewag trwajc w nieskoczono. Dlatego te, skoro oddalimy inicjatyw przeciwnikowi, jedynie mieszane rozwizanie techniczne, obejmujce nasze najlepsze moliwoci zarwno w walce zaczepnej, jak obronnej pozwoli nam przetrwa. I std,

w zastosowaniu do obszaru NATO, ta jego cz, ktrej brakuje gbokoci ldowej, musi by zaopatrzona jedynie w rodki obrony wasnej i nie powinna by uwaana za obszar rozmieszczenia broni odwetowej. Due przestrzenie ldu lub obszary oparte o wielkie masy ldu powinny dostarczy miejsca nadajcego si do rozmieszczenia tej broni. W szczeglnoci nie powinno si liczy, by Anglia i kraje nizinne (Holandia i Belgia) mogy przyj i osoni pociski balistyczne dalekiego zasigu. Europa poudniowa oraz Grecja i Turcja oparte o rozlege masy ldu afrykaskiego powinny by uwaane za obszar, z ktrego NATO przeprowadzi swe przeciwuderzenie ogniem pociskw balistycznych. Przy tym pociski te musz stanowi cz cakowicie ruchliwych zespow. Obrona Europy zachodniej nie napawa mnie trosk w wypadku, gdy bro nuklearna nie zostanie uyta. Pomimo przytaczajcej wielkoci i imponujcego stanu gotowoci si zbrojnych ZSRR, bez uycia broni atomowej miayby one przed sob dug i cik walk. Z chwil przekroczenia przez nie Renu ich linie komunikacyjne bd tak dugie i tak silnie naraone na sabota i zniszczenie, e gwne ich zgrupowania zostayby z pewnoci rozbite. Prawdziwe niebezpieczestwo stanowi taktyczna wojna nuklearna zarwno ze wzgldu na wielko ofiar, jakie pocignaby za sob, jak i na moliwo szybkiego wykorzystania uderzenia nuklearnego przez bardzo ruchliwe siy ZSRR. Z tego ZSRR rwnie zdaje sobie spraw i jego dzisiejsza doktryna taktyczna liczy si z tym, e siy zbrojne ZSRR znajd si na kanale la Manche w czterdzieci osiem godzin. Jak wskazuj na to dowiadczenia ostatnich lat, ZSRR umie bardzo dobrze prowadzi wojn psychologiczn. W tej chwili wan do przeprowadzenia spraw dla ZSRR jest przekonanie Europy zachodniej o bezwzgldnej grobie broni nuklearnej, tak by narody NATO odmwiy swej zgody na jej zmagazynowanie w ich krajach lub na uycie w walce. Jeli bolesna rewizja ocen ma by w ogle dokonana, to jest ona potrzebna obecnie w NATO. Na pocztku, nie chcc ponie ofiar koniecznych dla dostarczenia si nieodzownych do obrony NATO, i to pomimo pisemnych umw uczynienia tego, uczestniczce w tej organizacji rzdy poszukiway sposobw i rodkw majcych na celu zmniejszenie przypadajcych na nie ciarw. By moe, istniay ku temu suszne przyczyny ekonomiczne, lecz nie usprawiedliwia to jednak polityki wojskowej, jak uprawiano. Wskutek zbiegu okolicznoci nasz kraj rozpocz akurat tak sam polityk - Wielki haas o dolara; transportowana drog powietrzn bro nuklearna miaa zastpi siy ywe. Program ten by bardzo pontny i Wielki czynnik odstraszajcy, jak mwi o nim John Slessor, sta si kamieniem wgielnym naszego planowania w NATO. Koncepcj taktycznego uycia broni nuklearnej uwaano za niewaciw i wyraano si o niej lekcewaco. Planowanie to jednak, by byo suszne z punktu widzenia wojskowego, musiaoby by oparte na zaoeniu, e natarcie bdzie miao sta przewag nad obron. Niestety, tak nie jest i z kadym mijajcym dniem widzimy, e pozycja ZSRR poprawia si w stosunku do NATO. Std powszechna troska o uwolnienie si z zobowiza i poszukiwanie formuy, ktra zabezpieczyaby Europ przed uyciem broni nuklearnej. Przed kilku laty, by moe, by krtki okres, gdy wielki czynnik odstraszajcy jako taki mia sw warto, ale nawet i to jest wtpliwe. Z pewnoci obecnie przywdcy wojskowi NATO zdaj sobie spraw, ze ryzyko zawarte w takim programie staje si z kadym miesicem coraz bardziej nie do przyjcia. Nie chc oni stan wobec perspektywy wyzwolenia nuklearnego, a jednoczenie ich wasna strategia i bro zaczynaj si szybko starze. Jeli NATO ma utrzyma si przy yciu, a musi, jeli nasz nard ma utrzyma si przy yciu, w takim razie jego egzystencja winna by oparta na swobodniejszej wymianie informacji technicznych ni w przeszoci. NATO musi zosta wyposaone w nowoczesne zespoy broni nuklearnej, wcznie z ostatnimi typami nuklearnych pociskw balistycznych ziemia-powietrze i ziemia-ziemia. Musi ono planowa w sposb realny; w dzisiejszej wojnie nuklearnych pociskw balistycznych i wojnie czterowymiarowej NATO musi zda sobie spraw, e jest niesuszne prbowa by wszdzie silnym

zaczepnie. W gruncie rzeczy wiksza cz NATO powinna mie charakter cakowicie obronny. Majc tego rodzaju si, ktr powinno si osign bez nadmiernego wysiku ekonomicznego, NATO zdobdzie potrzebne mu zaufanie. Zda sobie ono spraw, e znajdujce si w jego dyspozycji zespoy broni zaspokajaj jego potrzeby i e samo NATO moe suy najwzniolejszym deniom wolnych ludzi.

I. New Look
W marcu 1954 roku zameldowaem si w departamencie wojsk ldowych, by obj nowe stanowisko. Zetknem si od razu z polityk New Look, polegajc na tym, e kadziono coraz wikszy nacisk na nasz strategiczn si odwetow kosztem tak zwanych konwencjonalnych si zbrojnych. Skadajc owiadczenie przed podkomisj senatu do spraw kredytw w dniu 15 marca 1954 roku, sekretarz Wilson da wyraz wczesnej tendencji, gdy powiedzia: ...wczenie zespow nowej broni do planowania wojskowego stwarza nowe stosunki pomidzy ludmi i sprztem, podkrelajce zmaczanie lotnictwa i pozwalajce na ogln oszczdno w uyciu si ywych... Budet roku gospodarczego 1955 obejmuje nowe cele lotnictwa i zapewnia dalszy szybki wzrost naszej siy w powietrzu oraz utworzenie, utrzymanie i pene wykorzystanie nowoczesnych si powietrznych... Poniewa zwikszamy potg uderzeniow naszych si zbrojnych przez zastosowanie postpu technicznego i nowej broni oraz przez ustawiczny wzrost naszej siy w powietrzu, oglna liczba personelu wojskowego moe ulec zmniejszeniu. Krtko przed tym, w styczniu 1954 roku, nasz sekretarz stanu, przemawiajc przed Komisj Spraw Zagranicznych w Nowym Jorku, powiedzia: Potrzebni nam s sojusznicy i zbiorowe bezpieczestwo. Dymy do tego, aby zawarte sojusze stay si bardziej skuteczne i mniej kosztowne. Mona to osign opierajc si w wikszym stopniu na rodkach zastraszania, a w mniejszym na rodkach obrony lokalnej... Lokalna obrona bdzie zawsze miaa due znaczenie. Lecz nie ma takiej obrony lokalnej, ktra sama bdzie w stanie powstrzyma potne siy ldowe wiata komunistycznego. Musi ona by wzmocniona innym rodkiem odstraszajcym, pozwalajcym na wykonanie zmasowanego uderzenia odwetowego. Potencjalny agresor musi wiedzie, e nie zawsze bdzie mg narzuca dogodne dla siebie warunki walki. Wolne spoeczestwo moe powstrzyma agresj wwczas, gdy ma ch i mono udzielenia zdecydowanej odpowiedzi w miejscach i za pomoc rodkw przez siebie wybranych. Owiadczenie to wywoao wwczas wiele nieporozumie i od tego czasu ulego modyfikacji. W 1954 roku jednak polityka New Look bya czym, z czym naleao si liczy. Wydawaa si ona przeczy wszystkim naszym dowiadczeniom w NATO, gdy taktyczna bro nuklearna bya tak samo, a moe nawet bardziej potrzebna ni bro strategiczna. Przy tym taktyczne uycie broni nuklearnej oznaczao zupenie wyranie raczej wzrost ni zmniejszenie si potrzeb w zakresie siy ywej. Teza, na ktrej polityka New Look opieraa si, bya cakowicie bdna lub przynajmniej tak si nam wydawaa. Stawiaa ona z miejsca sztab wojsk ldowych w bardzo trudnej sytuacji wobec przewodniczcego Komitetu Szefw Sztabw i sekretarza obrony. Bezporednim problemem - a istnieje on w dalszym cigu do dnia dzisiejszego, jako jeden z najbardziej kopotliwych problemw dla zawodowego

wojskowego - byo, czy bronic budetu wojsk ldowych przed Kongresem, zgodzi si, czy te nie z podstawow filozofi New Look. Byo to spraw zasadnicz, gdy wyraenie zgody na ni oznaczao rwnie zgod na wiele innych posuni, poza zwyk redukcj siy ywej, a take zgod na oparcie si gwnie na strategicznej sile nuklearnej, ktra przywioda nas na skraj klski w 1950 roku. Oznaczao to zgod na pooenie mniejszego nacisku na rozwj taktycznej broni nuklearnej. Oznaczao to rwnie zgod na ponowne odwrcenie naszych umysw od problemw przyszej walki na ldzie oraz od zwizanej z tym potrzeby pociskw balistycznych dalekiego zasigu, ulepszonego radaru i cznoci, pojazdw powietrznych typu VTOL i STOL oraz powikszenia lotnictwa transportowego oddziaw. Nie zgodzi si z t koncepcj, skadajc owiadczenie przed Kongresem, oznaczao niesubordynacj, a jednak wielu z nas byo przekonanych, e wyraenie zgody bdzie dla naszego narodu jeszcze jednym krokiem naprzd na drodze do klski wojskowej. Osobicie byem przewiadczony, e przez wyraenie zgody na tak niesuszny program oddamy NATO bardzo z przysug. Z kadym bowiem dniem, w miar jak bdziemy zagbiali si w wiek taktycznych nuklearnych pociskw balistycznych, obrona lokalna bdzie nabieraa coraz wikszego znaczenia i stosownie do tego bdzie wzrastaa potrzeba si ywych. Dla mnie osobicie by to prawdziwy dylemat - jak suy sprawie narodowej i rwnoczenie by posusznym bez zastrzee polityce zapocztkowanej przez departament obrony. Mniej wicej w tym czasie Walter Millis napisa felieton, ktry wyraa zupenie dobrze wiele z naszych trosk: ...nowa polityka, ktra w imi odzyskania inicjatywy moe zmierza jedynie do ponownego zwizania nam rk w starych ramach sprzed 1950 roku, przykuwa nas jeszcze raz do jednej tylko strategii odwetowej i zachca ZSRR do wymierzenia nam ciosu, jeli zechce on to uczyni, i to w sposb, na ktry strategia ta wyranie nie jest w stanie skutecznie zareagowa... Nawrt do odwetowego i strategicznego atomu nie da si pogodzi z argumentem, e ...potrzebujemy sojusznikw i bezpieczestwa zbiorowego; prawdopodobnie bowiem najlepszym sposobem, by straci sojusznikw, jest postawienie jasno sprawy, e nie zamierza si duej dostarcza im rodkw obrony lokalnej. Nie daje si to pogodzi z polityk Europejskiej Wsplnoty Obronnej i z owiadczeniem, e remilitaryzowani Niemcy musz suy wsplnej sprawie; sowa remilitaryzowani Niemcy bowiem musz oznacza piechot (nie zaogi bombowcw atomowych), a skoro nie potrzebujemy ju wicej amerykaskiej piechoty do obrony lokalnej, jak wic moemy twierdzi, e potrzebujemy piechoty niemieckiej?65 Niestety, polityka New Look znalaza wkrtce swj wyraz w polityce NATO i zosta ogoszony dokument znany jako dokument MC-48. Przewidywa on wojn, ktrej pierwsz faz stanowiaby krtkotrwaa masowa wymiana pociskw nuklearnych i ktrej wynik zadecydowaby najprawdopodobniej o wyniku wojny. Podpisali si pod tym niektrzy z naszych najzdolniejszych onierzy, a mianowicie marszaek Montgomery, ktrego wypowiedziami popierajcymi t teori posugiwano si szeroko. Faktycznie, zostay one powielone przez Stowarzyszenie Lotnikw i rozesane oficerom lotnictwa zarwno w subie czynnej, jak i w stanie spoczynku. W sztabie departamentu wojsk ldowych bylimy gboko zaniepokojeni skutkami, jakie pocignie za sob New Look, czulimy jednak, e pniejsze wydarzenia wyka wkrtce jej niesuszno. Nasz niepokj dotyczy jej skutkw ubocznych, ktre przez pewien czas nie bd widoczne, lecz na dusz met oka si bardzo szkodliwe dla bezpieczestwa narodowego. Niepokoiy nas specjalnie sprawy tego rodzaju, jak brak poparcia dla naszych programw pociskw balistycznych ziemia-ziemia i ziemia-powietrze, niedostateczne fundusze na program satelitw, ktry zaproponowalimy w 1954
65

Arms and Men, New York Herald Tribune, luty 1954.

roku, niedostateczne fundusze na nasze programy badawcze i konstrukcyjne tak niezbdne dla rozwoju ldowych si zbrojnych w wieku nuklearnych pociskw balistycznych i wreszcie powana redukcja si ywych w czasie, gdy tendencja oglna powinna by wrcz przeciwna. Wkrtce stao si oczywiste, e nasze niepokoje byy uzasadnione. Gdy w pocztkach 1954 roku wrciem do sztabu wojsk ldowych, te ostatnie liczyy dwadziecia dywizji i siedem jednostek szkolnych o stanach dywizyjnych. Zgodnie z filozofi New Look dokonano od razu niebezpiecznej redukcji tych dywizji. Po pierwsze, polecono wojskom ldowym wczy jednostki szkolne do oglnego stanu dywizji. Oglna liczba dywizji zostaa wtedy zredukowana tak, by odpowiadaa dawnej liczbie dywizji bojowych, jeli wic nie zbadao si cile stanw liczebnych, mona byo odnie wraenie, e nie byo adnej redukcji. Poniewa redukcje trway nadal, a ze strony czci Kongresu wyraono pewien niepokj, wojskom ldowym polecono poczy jednostki pozadywizyjne, by zwikszy w ten sposb teoretycznie liczb dywizji. Na przykad siy znajdujce si w Forcie Benning, w Georgii, zostay na papierze poczone z oddziaami rozmieszczonymi w strefie Kanau Panamskiego i nazwane dywizj. Podobnie oddziay stojce w Forcie Lewis, w Waszyngtonie, zostay poczone z oddziaami na Alasce. Pewnym odamom prasy oddziay te znane byy pod nazw dywizji Wilsona. Rwnoczenie za na sesjach dorocznych zapewniano Kongres, e nasza sia bojowa nie zostaa zmniejszona, e w miar wzrostu naszych zapasw atomowych bdzie potrzeba mniej dywizji i e redukuje si zbyteczne jednostki oraz jednostki sub i pomocnicze, bez ktrych mona si obej. Niewielu ludzi spoza departamentu wojsk ldowych byo skonnych przyzna, e dzieje si co wrcz przeciwnego. Powaniejsz jednak spraw od redukcji si ywych bya niemono uzyskania odpowiednich funduszw na programy budowy pociskw balistycznych. Pod koniec 1954 roku postanowiono, e w interesie pastwa ley, bymy pracowali nad pociskiem balistycznym dalekiego zasigu, traktujc jego rozwj jako spraw bardzo piln, i bymy podjli program budowy satelitw. Po powanych dyskusjach w sztabie zaleciem osobicie generaowi Ridgwayowi w marcu 1955 roku, by w ramach 25 milionw dolarw podjto program budowy pociskw balistycznych dalekiego zasigu. W niespena tydzie pniej omawiaem z nim t spraw ponownie i wwczas genera Ridgway owiadczy, e nie mg w ogle uzyska tej kwoty pienidzy z departamentu obrony i e jeli wojska ldowe maj podj ten program, bd musiay uczyni to za pienidze, jakimi dysponuj. Poniewa za budet wojsk ldowych by absolutnie niewystarczajcy, powzito decyzj nierozpoczynania budowy pociskw balistycznych dalekiego zasigu, lecz zwikszenia zasigu pocisku Redstone z zamierzonych dwustu do piciuset mil. Pocieszano si, e do czasu uzyskania zasigu piciuset mil departament obrony uwiadomi sobie konieczno posiadania pocisku o wikszym zasigu i zezwoli na dalsze jego zwikszenie. W tym czasie w dziedzinie budowy pociskw balistycznych wytworzya si niezwykle ciekawa sytuacja. W 1951 roku wojska ldowe przedsiwziy budow pocisku balistycznego o zasigu czterystu pidziesiciu mil. Wwczas na zarzdzenie naszego boga od pociskw balistycznych, pana K. T. Kellera, zaprojektowano dla tego pocisku cik gowic termonuklearn i jego zasig, z koniecznoci, zmniejszono do dwustu mil. Bya to dobra zmiana, gdy zapewnia wczenie naszemu krajowi termonuklearny pocisk balistyczny ziemia-ziemia. W tym czasie jednak nie interesowano si programem pociskw balistycznych wojsk ldowych, gdy uwaano go wyranie za raczej egzotyczny i odlegy w czasie. Dlatego te w pocztkach 1955 roku, gdy wojska ldowe jeszcze raz postanowiy zbudowa pocisk balistyczny o zasigu piciuset mil, wzbudzi on mao zainteresowania poza wojskami ldowymi. Faktycznie istniaa zgoda Komitetu Szefw Sztabw, upowaniajca wojska ldowe do budowy pociskw balistycznych ziemia-ziemia na uytek taktyczny bez ograniczenia ich zasigu. I dopiero wwczas, gdy wszystkie rodzaje si zbrojnych zorientoway si w potencjale

bojowym pociskw balistycznych, sekretarz obrony wyda sw synn obecnie instrukcj z 26 grudnia 1956 roku, ograniczajc wojska ldowe do pociskw o zasigu dwustu mil. Tak wic nieorientowanie si w doniosoci pociskw balistycznych w 1954 roku miao dwa aspekty: nie mona byo uzyska pienidzy na nie, a przy tym nie ograniczano budowy i uycia przez wojska ldowe pociskw balistycznych ziemia-ziemia. W praktyce oba te aspekty wykluczay si wzajemnie i krajowy program budowy pociskw balistycznych oraz program budowy satelitw oczekiway przychylniejszego stanowiska departamentu obrony. W midzyczasie zapewniano Kongres, e wszystko jest w porzdku i e wyprzedzilimy Rosjan w naszych programach wojskowych, z pociskami balistycznymi wcznie. Genera Matthew B. Ridgway przyby do Pentagonu jako jeden z dobrych nowych szefw, gdy wszyscy li starzy szefowie opucili Pentagon w lecie 1953 roku. Wnis on sw kultur osobist i wyksztacenie oraz wielkie dowiadczenie, jedyne w swoim rodzaju dla tego stanowiska. Znaem go jako czowieka niezwykej duchowej i fizycznej odwagi w walce, a wkrtce miaem zobaczy, jak siy jego wyczerpyway si do ostatecznoci wskutek wysikw majcych na celu utrzymanie armii w gotowoci bojowej. Napisano ju wiele o generale Ridgwayu i wiele jeszcze zostanie napisane, gdy caa przeszo zostanie udostpniona ogowi do szczegowego zbadania. Wystarczy powiedzie, e kraj ma wobec niego dug, ktrego nie bdzie w stanie nigdy spaci. Udao mu si bowiem w jaki sposb, wbrew sekretarzowi Wilsonowi i przewodniczcemu Komitetu Szefw Sztabw, utrzyma zwart armi ldow i kontynuowa przygotowanie jej do ery nuklearnej, ery pociskw balistycznych i przestrzeni midzyplanetarnej. A e przygotowywa on j do tego, pomimo ustawicznie kurczcego si budetu, wykazuj to obecnie fakty. Niemniej ze stanowiska, z ktrego patrzyem na t sytuacj, jako jeden ze starszych oficerw jego sztabu, najbardziej dokuczliwym by nie kurczcy si budet - gdy armia cierpi tradycyjnie od finansowego niedoywienia w czasie pokoju - lecz zakamanie i dwulicowo tych, z ktrymi genera Ridgway musia wsppracowa w departamencie obrony. Pan Wilson mia tendencj do postpowania ze swymi szefami sztabu tak, jak gdyby byli oni opozycyjnymi przywdcami zwizkowymi. Przychodzio mi czsto na myl, e w tych okolicznociach Walter Reuther66 byby lepszym szefem sztabu ni zawodowy onierz. Wiem, e genera Ridgway po wielotygodniowym starannym przygotowaniu si referowa panu Wilsonowi kady problem jasno i dokadnie. Na zakoczenie pan Wilson patrzy uporczywie w okno i zadawa pytanie, ktre nie miao adnego zwizku z treci referatu. Pomidzy jego pomocnikami byo to znane jako wzicie referujcego na wycieczk dookoa wiata. Bya to wystudiowana technika, ktrej Wilson uywa, gdy mia ju powzit z gry decyzj w sprawie, ktr miao mu si referowa. Syszaem, jak inny szef sztabu powiedzia o nim: By to najwikszy ignorant spord dotychczasowych sekretarzy, a przy tym czowiek najbardziej zdecydowany, by nim pozosta. Gdy malejca ilo dywizji wojsk ldowych uwidocznia, e armia ldowa bdzie miaa trudnoci w wywizaniu si z zobowiza wobec NATO, sekretarz Wilson owiadczy, e adnych zobowiza wobec NATO nie mamy. By to grom z jasnego nieba, lecz onglujc sowami i za pomoc zmiany wskanikw gotowoci NATO ostatecznie dopi swego. W miar pogarszania si sytuacji na Oceanie Spokojnym, po Dien Bien Fu i Quemoy - Matsu, zaczlimy niepokoi si o obron Formozy (Taiwanu). Genera Ridgway posa na Formoz jednego z generaw, by rozejrza si w sytuacji. Po powrocie genera ten zaleci, by Stany Zjednoczone powanie zwikszyy tam jednostki sub i obrony powietrznej. Byo to szczeglnie wane wobec proponowanego planu umieszczenia na tej wyspie na zasadzie rotacji samolotw myliwskich lotnictwa Stanw Zjednoczonych. Wobec redukcji wojsk
66

Walter Reuther - amerykaski dziaacz Zwizku Zawodowego Pracownikw Przemylu Samochodowego (przyp. tum.).

ldowych genera Ridgway bardzo niechtnie przyj to zalecenie, lecz ostatecznie zrozumia, e musi je wykona. Rwnoczenie jednak sekretarz obrony i przewodniczcy Komitetu Szefw Sztabw w odpowiedzi na specjalne zapytania zapewniali Kongres, e nie bd potrzebne dodatkowe jednostki wojsk ldowych. Sekretarz obrony rozwiza ten problem rozkazujc wojskom ldowym, by wysay oddziay z poszczeglnych jednostek nie nadajc im wsplnej nazwy organizacyjnej. Zabroni on nawet noszenia na ramieniu polowych odznak rozpoznawczych. Ale bardziej kopotliwy od tych na pozr bahych rzeczy by ustawiczny nacisk w sprawach finansowych. Technika tego polegaa na sugerowaniu, e przewidziane jest dalsze obcicie funduszw, powiedzmy ogem o 10 procent. Gdy wskazywano na niezwykle powan szkod, ktra wyniknaby z tego obcicia, otrzymywano uprzejm odpowied: Departament obrony rozumie powag sytuacji i zdaje sobie spraw, e nie mona przeprowadzi dalszej redukcji zarwno kredytw, jak personelu, a zarazem zachowa zdolno do wywizywania si z zobowiza. Przypumy jednak, e pan przemyli t spraw. Przypumy, e bdzie pan musia przeprowadzi redukcj, po prostu przypumy tylko, jak by wtedy pan to zrobi? W tydzie pniej lub moe w kilka dni pniej przedstawia si zarys tego, co obejmowaaby taka redukcja. Po zreferowaniu usyszy si: To jest bardzo dobre. Ciesz si widzc, e myli pan w ten sposb. Program, ktry pan zaleca, jest zaaprobowany. W ten sposb ciar redukcji zostaje przerzucony na szefa sztabu. Jeli pniej Kongres bada t spraw, a to bywa zawsze, wwczas otrzymuje on zapewnienie, e szefowie sztabw zalecili t redukcj lub zgodzili si na ni. Poinformowa Kongres, e tak nie jest, byoby niesubordynacj; faktycznie departament wojsk ldowych wyda nawet specjalne instrukcje w tej sprawie. I w ten sposb ustawicznie trwaa jak gdyby nigdy nie koczca si gra przywdcw wiata pracy przeciwko magnatom businessu. Z przyjemnoci stwierdzam, e sekretarz McElroy stara si usilnie pooy kres temu systemowi i jeli bdzie trzyma si nadal swych obecnych metod, powinien odnie sukces.

J. Polityka Kongresu i Departamentu Obrony


Obecnie, spogldajc wstecz, dobrze robimy zapytujc siebie, jakie byo znaczenie Korei i Indochin. Czy byy to przypadki bdce wynikiem zbiegu czasu i okolicznoci? Czy byy one prawidowoci historyczn? Korea bya pierwsz wojn, ktrej nie wygralimy; czy jest ona take symptomem naszego chylenia si ku upadkowi? Czy przekroczylimy punkt szczytowy osigni wojskowych i wraz z wojn w Korei nastpi zwrot i republika chyli si ku upadkowi? Odpowiedzi na te pytania nie s tak proste, jak mogoby si wydawa. Pytania te jednak zasuguj na odpowied. S pewne oznaki, e nauczylimy si czego z dowiadczenia koreaskiego. W dziedzinie siy ogniowej na przykad nastpio stopniowe przesunicie od wielkiej broni nuklearnej do maej broni taktycznej i wraz z tym przesuniciem wzroso zrozumienie dla taktycznej wojny nuklearnej. Spraw taktycznej broni nuklearnej przedstawi dobrze w dniu 12 kwietnia 1956 roku Thomas E. Murray, wczesny czonek Komisji Energii Atomowej Stanw Zjednoczonych: Wojny przyszoci bd wojnami nuklearnymi. Nie znaczy to, by musiay by one totalnymi wojnami nuklearnymi. Totalna wojna nuklearna jest ju tak samo nie do przyjcia, jak morderstwo lub samobjstwo. Byoby niezmiernie szkodliwe, gdybymy przyzwyczaili si do mylenia o wojnie nuklearnej tylko kategoriami totalnej wojny nuklearnej. Tradycyjny wysiek

duchowy cywilizacji zachodniej, zmierzajcy do narzucenia ogranicze wojnie, musi by kontynuowany nawet w wieku nuklearnym. Ograniczona wojna nuklearna stanowi moliwo, jak nasze sumienia mog znie i zaakceptowa. W rnych rodzajach wojny ograniczonej, w obliczu ktrych moemy si znale, pewne typy broni nuklearnej bd miay rzeczywist warto wojskow. Dlatego te byoby niesuszne z naszej strony wyrzeczenie si tej broni. Niemniej, nasze zapasy powinny obejmowa tylko bro faktycznie uyteczn w wojnie. Ponadto powinny one zawiera tylko tak bro, ktr moemy legalnie przeznaczy do uytku. Jestem cakowicie przeciwny wszelkiej szkole mylenia zmierzajcej do posiadania broni o coraz wikszej sile i rwnoczenie wypierajcej si zamiaru jej uycia. Murray zaleci wyposaenie armii w dziesitki tysicy sztuk bardzo maej broni nuklearnej owiadczajc, e zapas tego rodzaju poprze teori umiarkowanego i zrnicowanego uycia siy przeciwko wszelkiej agresji, wcznie z agresj mniejszego typu. Nie ma absolutnie adnej wtpliwoci co do potrzeby posiadania w dostatecznej iloci maych nuklearnych gowic bojowych. Wiemy, e co najmniej cztery mocarstwa maj bro nuklearn: Stany Zjednoczone, ZSRR, Wielka Brytania i Francja. Moemy si te spodziewa, e inne pastwa bd j miay w swoim czasie. Stan techniki nuklearnej pozwala ulepsza taktyczne waciwoci broni bez dalszych prb. Oznacza to, e nie tylko mog by zmniejszone jej rozmiary i zwikszona skuteczno jej dziaania, lecz e mona uczyni j porczniejsz i w ten sposb lepiej przystosowa do uycia taktycznego. Niestety nic podobnego nie zostao zrobione, gdy jestemy znw w konflikcie z zapotrzebowaniem na bro o wielkiej wydajnoci do tak zwanego uytku strategicznego. Byoby szczeglnie niefortunne, gdybymy pozostali w tyle w dziedzinie konstrukcji i zaopatrzenia si w bro taktyczn. Dotychczas Stany Zjednoczone polegay w wojnie na wielkiej zdolnoci produkcyjnej swego przemysu. Przemys reagowa szybko i przestawia si na produkcj czogw, samochodw ciarowych i czci do samolotw, skierowujc surowce przeznaczone na uytek konsumpcyjny do produkcji wojennej. Inaczej wyglda sprawa z broni nuklearn. Materia rozszczepialny nie jest uywany do produkcji artykuw konsumpcyjnych i na pocztku dziaa wojennych bdziemy dysponowali jedynie okrelon jego iloci. Znajdziemy si wwczas w bardzo niebezpiecznej sytuacji. Jeli bowiem nuklearne dziaania wojenne rozpoczn si nawet na ograniczonych obszarach i znajdziemy si w obliczu zmodernizowanych si ldowych dobrze wyposaonych w bro nuklearn takiego rodzaju, jak ZSRR pokaza nam 7 listopada, moemy si znale od razu w powanym kopocie. Chcc zado uczyni bowiem naszym potrzebom w skali wiatowej moemy zosta zmuszeni do drastycznego racjonowania naszej taktycznej amunicji nuklearnej i w konsekwencji moemy znw przegra wojn, tym razem nuklearn wojn ograniczon. Tak wic model koreaski moe by rozszerzony na dziedzin nuklearn, jeli nie bdziemy na tyle dalekowzroczni, by dostrzec potrzeb, i nie bdziemy mieli odwagi, by powzi decyzje zaopatrzenia si obecnie w taktyczn bro nuklearn. Powinnimy bd zaopatrzy si i zmagazynowa daleko wicej maej broni nuklearnej, bd te zaopatrzy si w materia rozszczepialny i zmagazynowa go. Jest obecnie jasne, e polityka pastwowa w tej dziedzinie zmienia si od stycznia 1954 roku. John Foster Dulles napisa w Foreign Affairs Magazine z padziernika 1957 roku: Stany Zjednoczone nie zadowalaj si jednak pokojem, ktry moe by utrzymany jedynie grob moliwoci zniszczenia wielkich mas ludnoci. Koncepcja taka jest do przyjcia jedynie jako ostateczno. W ostatnich latach nie byo adnej innej moliwoci. Ale wynalazczo tych, ktrzy su naszemu narodowi na polu nauki i techniki, wskazuje obecnie, e jest moliwa zmiana charakteru broni nuklearnej. Wydaje si obecnie, e jej uycie nie musi pocign za sob rozlegych zniszcze i powszechnego uszczerbku dla ludzkoci. Ostatnie

prby wskazuj na moliwo posiadania broni nuklearnej, ktrej dziaanie niszczycielskie i efekty radiacji mog by rzeczywicie ograniczone do z gry okrelonych celw. Tak wic w przyszoci mona bdzie polega w mniejszym stopniu na czynniku odstraszajcym, jakim jest wielka zdolno odwetowa. Obrona innych krajw bdzie moliwa za pomoc broni nuklearnej tak ruchliwej lub tak rozmieszczonej, e uczyni ona inwazj wojskow przy uyciu si konwencjonalnych prb ryzykown. Pniej, w czasie powrotu z sesji Rady NATO w Paryu, w wywiadzie prasowym Dulles mia powiedzie: Bro taktyczna, taka jak dziao atomowe, szybko staje si broni konwencjonaln i przypuszczalnie bdzie uyta na wojnie. Niestety istnieje wielka przepa pomidzy owiadczeniami politycznymi i moliwociami wojskowymi. Jest wiele do zrobienia, jeli ma ona by wypeniona, gdy zaakceptowanie taktycznej broni nuklearnej sugeruje zupenie odmienny model wojny. Rne kategorie pociskw balistycznych, wielka ruchliwo ldowa i powietrzna, znacznie ulepszone systemy zdobywania wiadomoci i ulepszona czno - wszystko to jest niezbdnie potrzebne. Dzisiejsze programy departamentu obrony wykazuj ma wiadomo tych potrzeb. Wojska ldowe, ktre miay wielkie moliwoci w zakresie rozwoju pociskw balistycznych i wielk potrzeb zwizanych z nimi poszczeglnych skadnikw zespow tych broni dla taktycznej wojny nuklearnej, zostay ograniczone przez stale zmniejszany budet, a to stanowio dylemat techniczny. Podczas gdy, jak si zdaje, polityka zmienia si, programy wojskowe bdce oparciem dla tej polityki pozostay nie zmienione i dylemat, ktry w czasie wojny koreaskiej by wojskowo-politycznym, powoli sta si technicznym: w jaki sposb uzyska pociski balistyczne, ruchliwo i zwizane z tym wyekwipowanie wymagane w taktycznej wojnie nuklearnej w warunkach ogranicze finansowych i sztucznych restrykcji narzuconych przez departament obrony. Wrd tych ostatnich znamienna bya instrukcja z 26 listopada 1956 roku, ktra dla wojsk ldowych ograniczaa zasig pocisku balistycznego ziemia-ziemia do dwustu mil, ciar ich samolotw z nieruchomymi skrzydami do piciu tysicy funtw, a ciar ich helikopterw do dziesiciu tysicy funtw. Rwnoczenie z wydaniem tej instrukcji wojskom ldowym wyjaniono, e powinny by szczliwe, gdy i tak udao si im wyj obronn rk, poniewa rozwaano powanie moliwo wikszych ogranicze. Do tej pory nie byo adnych ogranicze ciaru helikopterw wojsk ldowych i adnego ograniczenia zasigu ich taktycznych pociskw balistycznych ziemia-ziemia. Wynika std, e w tym wanie czasie, gdy powinno si byo je zachca do czynienia postpw w tych nowych dziedzinach, zakazywano im tego. Efektem tej instrukcji byo zamknicie dla dalszych bada i poszukiwa szerokiego pola pomidzy lekkimi pojazdami powietrznymi wojsk ldowych i wielkimi pojazdami lotnictwa. Wydaje si to nie do wiary. W czasie gdy groba wojny jest najwiksza, zabronilimy faktycznie bada i rozwoju w tych dziedzinach. Udzielone ostatnio zezwolenie na budow innego pocisku balistycznego o zasigu wikszym anieli dwiecie mil wykorzystano do sugerowania, e ograniczenie dotyczce zasigu zostao zniesione. Tak jednak nie jest. Faktycznie odbyy si wielogodzinne dyskusje midzy biurem pomocnika sekretarza obrony do spraw bada i techniki i biurem wojsk ldowych do spraw bada i rozwoju, poniewa departament obrony poszukiwa formuy dla uratowania pozorw, formuy, ktra miaa sprawi wraenie pozwolenia na konstrukcj pocisku balistycznego wikszego zasigu, nie znoszc wcale restrykcji zawartych w instrukcji z 26 listopada 1956 roku. Formua zostaa wynaleziona i znalaza swj wyraz w opisie technicznym tego pocisku balistycznego. Instrukcja za z 26 listopada, ustalajca zasig i ciar niezbdnego wyposaenia wojsk ldowych w ograniczonej wojnie nuklearnej, pozostaje w mocy.

Jeli nauki dziesiciolecia po drugiej wojnie wiatowej maj jakiekolwiek znaczenie, to mwi one, e prace nad tym bardzo ruchliwym pociskiem balistycznym redniego zasigu z taktyczn nuklearn gowic bojow powinny by prowadzone jako sprawa pastwowa najwikszej pilnoci, gdy zaspokaja on przede wszystkim potrzeby wojny ograniczonej. Dziwne, e tendencja do dalszego ograniczenia wysikw wojsk ldowych, majcych na celu przygotowanie si do wojny ograniczonej, zaznaczya si jeszcze bardziej wwczas, gdy potrzeba przygotowa staa si wiksza. Pod koniec 1956 roku i na pocztku 1957 roku ukazao si szereg owiadcze zoonych przez rzecznikw administracji i wskazujcych na rosnce zainteresowanie problemem bdcym czym mniejszym od wojny globalnej. Na konferencji prasowej w lutym 1957 roku prezydent Eisenhower powiedzia: Oczywicie wszystko jest moliwe na wiecie, na ktrym yjemy... powiem jednak: prawdopodobiestwo, e jaki nard, posiadajcy t potn bro masowego zniszczenia, uyje jej do zaatakowania innego narodu, staje si, myl, z kadym rokiem mniejsze. Sdz, e im bardziej wzrasta zrozumienie siy destrukcyjnej tej broni, tym mniejsza jest szansa rozptania awantury, ktra pocignaby za sob jej uycie, gdy, jak ja to widz, kada taka operacja jest obecnie niczym innym, jak jednym ze sposobw popenienia samobjstwa. Wyranie zaabsorbowany bardziej retoryk anieli rozsdkiem i wydawaniem ograniczajcych instrukcji ni ponaglaniem, by raczej wicej ni mniej byo zrobione dla rozwizania problemw wojny ograniczonej, departament obrony kontynuowa swj kurs w dysharmonii z prezydentem. Kurs ten by tak sprzeczny z interesem narodowym, e naprawd trzeba zada sobie pytanie, czy nie padlimy ofiar strategii ZSRR. Z punktu widzenia ZSRR prowadzimy wojn, a prowadzenie wojny wymaga w coraz wikszym stopniu jej czwartego wymiaru: strategii. Strategia za obejmuje technik, a co za tym idzie, podejmowanie decyzji technicznych. Na przykad stajemy stale wobec problemu, jak cz dochodu narodowego przeznaczy na nasze programy wojskowe. Stan ekonomiki ZSRR umoliwi mu utrzymanie wielkiej organizacji wojskowej. I nie tylko utrzymanie, lecz i odnawianie jej od czasu do czasu. My natomiast zdajemy si by stale zaabsorbowani trosk, by nie przeznaczy zbyt wielkiej czci naszego dochodu narodowego na przygotowania wojskowe. Faktycznie wanie to sprawio, e ostatecznie przez pewn ilo lat polegalimy wycznie na systemie jednej broni. Jeli nasza ekonomika jest tak saba, jak by z tego wynikao, w takim razie nadzwyczaj opacaln strategi dla ZSRR byoby zmusi nas do inwestycji w zespoy broni, ktre w sensie strategicznym nie suyyby naszym potrzebom, lecz w gruncie rzeczy jego potrzebom. Jako przykad podam, e duo dobrze poinformowanych ludzi w koach zwizanych z wywiadem wtpi, by ZSRR mia wielk flot samolotw bombowych z zaog. Uwaaj oni natomiast, e ZSRR osign znaczn przewag nad nami, dokonujc sporo lat temu skoku w dziedzinie pociskw balistycznych, podczas gdy nam kaza wierzy, e groba bombowcw bya najpowaniejsza. Powinnimy spodziewa si po ZSRR, e uczyni on wielki wysiek propagandowy w celu zmuszenia nas do budowania zespow broni, ktre bd suyy raczej jemu ni nam. Uywam tu wyraenia suyy ZSRR w sensie strategicznym. W ten sposb, jeli strategia ZSRR jest suszna, taktyczne zastosowanie jego siy odniesie sukces, poniewa zostalimy wprowadzeni w bd pod wzgldem strategicznym i nie jestemy w stanie przeciwstawi si niebezpieczestwu technicznemu. Std, wydaje si, e jak dugo ZSRR ma inicjatyw strategiczn, a nasze dziaania s w konsekwencji tylko reakcj na ten stan rzeczy, powinnimy spodziewa si, i ZSRR bdzie mwi stale o niebezpieczestwie wojny globalnej. Powinnimy spodziewa si, e bdzie on wystpowa przeciwko wszelkiej myli o wojnie lokalnej, powinnimy take oczekiwa, e jego przywdcy wojskowi i polityczni bd chepili si swymi niezwykle potnymi rodkami dalekiego zasigu. Jeli ZSRR we waciwym czasie spowoduje, e

zainwestujemy powan cz naszego produktu narodowego w zespoach broni, ktre faktycznie nie bd mogy nam suy, i rwnoczenie powodujc si wzgldami ekonomicznymi zaniedbamy inne zespoy broni, odniesie on due zwycistwo strategiczne. Jako ilustracj tego podam, e zainwestowalimy wiele miliardw dolarw w samoloty B-36, ktre nigdy nie zostay uyte, a rwnoczenie nie dawalimy pienidzy na nasze programy pociskw balistycznych i nie stworzylimy odpowiedniej nowoczesnej techniki, by da sobie rad z wojnami ograniczonymi. Dlatego te uwaam za suszne przyj, e nasze postpowanie byo co najmniej w czci reakcj na inicjatyw ZSRR i z niej wynikao. To, e nie udao si nam stworzy odpowiednich si do wojny ograniczonej, wydaje si, nie jest cakowicie nasz zasug. I zdaje mi si, e jest to gorsze, ni gdyby wynikao wycznie z naszej winy, gdy sugeruje, i nasi wysi przywdcy cywilni i wojskowi, ktrych postanowienia oddziaywaj w sposb decydujcy na zespoy broni, jakie budujemy, kierowali si nie tylko niewaciwym i spnionym sdem, lecz take zostali sprowadzeni na manowce. Dobrze bdzie powiedzie swko o trybie podejmowania decyzji w naszym rzdzie oglnonarodowym, ktry ostatecznie znajduje swe odbicie w zespoach broni, gdy wanie ten tryb podejmowania decyzji jest bdny. Nie brako nam bowiem moliwoci zarwno intelektualnych, jak materialnych. Nard nasz ma si ducha, by przeciwstawi si grobie ZSRR. Mamy pod dostatkiem zasobw narodowych, chocia wiele z nich zostao zmarnowanych. Ale wanie decyzje byy czasami szokujco bdne, a ponadto opieszale podejmowane. I dlatego te gwnym celem wszelkiej reorganizacji obecnie powinno by przyspieszenie i poprawienie trybu podejmowania decyzji. Na szczycie piramidy znajduje si Rada Bezpieczestwa Pastwa. Prezydent, wiceprezydent, sekretarz stanu i sekretarz obrony s jej gwnymi czonkami. Sekretarz skarbu i dyrektor biura budetowego s uwaani za czonkw stale zapraszanych i faktycznie bior aktywny udzia w jej dyskusjach. Rada Bezpieczestwa Pastwa jednoczy wic kierownictwo narodu i od niej pochodz podstawowe dokumenty polityczne, niezwykle wartociowe i suszne. Wytyczne nadchodzce z Rady Bezpieczestwa Pastwa do departamentu obrony s zwykle tak sformuowane, by da sekretarzowi obrony ca swobod, jakiej mu potrzeba dla zapewnienia krajowi waciwej obrony. Po ich nadejciu do departamentu obrony, natrafiamy jednak na inn sytuacj. Obrona narodowa jest dzisiaj najwikszym przedsiwziciem w Stanach Zjednoczonych. Co wicej, jest ona przedsiwziciem jak najbardziej skomplikowanym. Decyzje w sprawach obrony przechodz ostateczn prb w tyglu walki, w ktrej stawk jest nasza egzystencja narodowa. Bitwy dzisiaj s tak bardzo zoone, e opanowanie ich i kontrola nad nimi jest niemoliwa dla nikogo poza kilkoma wykwalifikowanymi, wysoce wyksztaconymi i powicajcymi si temu jednostkami, ktre nauczyy si je prowadzi. Wykraczaj one daleko poza problemy drugiej wojny wiatowej, wymagajc wielokrotnie wikszej siy ognia oraz wicej siy ywej i ruchliwoci. Kady rodzaj si zbrojnych staje wobec bardzo trudnych zagadnie, ktre mog by rozwizane jedynie przez oficerw zawodowych o wysokich kwalifikacjach intelektualnych i powiceniu; mwi oczywicie o tych, ktrzy zajm kierownicze i odpowiedzialne stanowiska. Kady rodzaj si zbrojnych ma swe siy i rodki rozrzucone w odlegych zaktkach wiata. Kady rodzaj si zbrojnych ma do czynienia z wysoce skomplikowanymi pod wzgldem technicznym zespoami broni, ktre tylko nasi najwiksi uczeni znaj szczegowo, a wzajemne oddziaywanie na siebie poszczeglnych rodzajw si zbrojnych i zespow broni stwarza problemy przekraczajce kierownicze moliwoci przecitnego Amerykanina, niezalenie od tego, jak wyspecjalizowany byby on w produkowaniu i sprzeday samochodw czy owsianki, obuwia czy te samolotw. W konsekwencji bdzie on musia polega przez dugi czas na radach swego otoczenia. Komentujc to w Wall Street Journal z 19 lutego 1958 roku, Henry Gremmill stwierdzi:

...istota zagadnienia sprowadza si do tego, e obrona jest rzeczywicie zbyt powan i skomplikowan spraw, by powierza j amatorom, jak to, mam wraenie, w bardzo duej mierze si dzieje... Czy to prawnicy, czy bankierzy, politycy, czy te najwiksi businessmani, wszyscy oni spotkali si w departamencie obrony z zadaniem, ktre pod wzgldem samych rozmiarw fizycznych jest wiksze od wszystkiego, z czym kiedykolwiek przed tym mieli do czynienia (nawet pan Wilson z General Motors, ktry by szefem p miliona pracownikw, napotka nowe wielkoci w postaci miliona pracownikw Pentagonu). Obawiam si bardzo, e ci mili panowie, ktrzy przychodz i obejmuj te stanowiska - a s oni ludmi oddanymi - potrzebuj wielu miesicy, by zaaklimatyzowa si i pozna problemy, zauwaa prezes pewnego wielkiego towarzystwa samolotowego. Uwicona czasem zasada cywilnej kontroli nad sprawami obrony jest suszna i absolutnie nieodczna od naszej demokracji. Musi by ona zachowana i wysiki naszych wojskowych powinny suy jej zachowaniu. Dziaaa ona szczeglnie dobrze w okresie drugiej wojny wiatowej. W tym czasie sekretarze poszczeglnych rodzajw si zbrojnych mieli kompetentne doradcze sztaby wojskowe. Cywilni sekretarze podejmowali decyzje, bronili swych programw przed Kongresem i przyjmowali na siebie cakowit odpowiedzialno za wykonywanie kontroli cywilnej nad ich departamentami. e bya ona wykonywana skutecznie, wiadczy o tym obecnie przeszo. Wraz z ustanowieniem w 1947 roku departamentu obrony zostaa umieszczona dodatkowa komrka zarzdu cywilnego nad poszczeglnymi rodzajami si zbrojnych. Co wicej, prawo zabraniao oficerom by urzdnikami sztabu w departamencie obrony. Przewidywao ono, e mog by oni jedynie adiutantami i pomocnikami. Nie zajmuj oni stanowisk kierowniczych lub takich, na ktrych podejmowane s decyzje. Dlatego te dla prowadzenia spraw swego urzdu sekretarz obrony musia wprowadza coraz wiksz liczb pomocnikw cywilnych. Byli to bardzo rni ludzie; od takiego, ktry, jak ostatnio doniosa prasa, spdza tylko kilka dni w miesicu w swym biurze, do innych, ktrzy jak najbardziej nadaj si do prowadzenia spraw publicznych. Bardzo krytykowano wielu pomocnikw sekretarza obrony i sposoby, jakimi opniali oni podejmowanie decyzji w tym departamencie. Cz tej krytyki, lecz bynajmniej niecaa, jest usprawiedliwiona. Niemniej istnieje pewna dziedzina udziau cywilnego, ktra zostaa prawie cakowicie przeoczona, a jest to jedna z tych, ktre maj najwiksze znaczenie w departamencie. Istnieje, mianowicie, grupa zawodowych urzdnikw pastwowych, ktrzy stale pracuj w Pentagonie. W ramach samych si zbrojnych jest take wielu zdolnych, dobrze pracujcych urzdnikw cywilnych. W obrbie poszczeglnych rodzajw si zbrojnych decyzje i ostateczne zalecenia wykorzystywane przez sekretarzy cywilnych s podejmowane przez ludzi umundurowanych. Ale w departamencie obrony, z braku starszych oficerw sztabu wojskowego, pomocnicy sekretarza polegaj w znacznej mierze na urzdnikach cywilnych, ktrych jest tam ponad trzystu. Maj oni prawdopodobnie wicej wpywu na podejmowanie decyzji w departamencie obrony ni jakakolwiek inna pojedyncza osoba czy grupa osb wojskowych lub cywilnych. Oto ilustracja problemu podejmowania decyzji, jako e departament obrony jest obecnie zorganizowany i przypuszczalnie pozostanie bez zmian do koca kadencji 85 Kongresu. Jeli jaki rodzaj si zbrojnych chce pracowa nad jakim pociskiem balistycznym i zostanie uznana potrzeba i pilno tego pocisku, wcza on program jego budowy do swego budetu rocznego. Gdy budet zostanie przedoony kontrolerowi finansowemu departamentu obrony przez, powiedzmy, sekretarza wojsk ldowych, wwczas kontroler finansowy moe zapyta pomocnika sekretarza obrony do spraw bada o jego zdanie. Moe on jednak zwrci si, co jest bardzo prawdopodobne, do jednego z majcych duy sta pracy urzdnikw cywilnej suby pastwowej, ktry wyda sd o tej potrzebie. Moe on wizytowa oddziay w polu i laboratoria w celu okrelenia, czy jego zdaniem

propozycja jest dobra, czy nie. Najczciej jednak ostateczny wyrok uzaleniony jest od tego, czy z chwil przyjcia nowego pocisku balistycznego bdzie mona z czego innego zrezygnowa. Panujca filozofia bowiem jest taka, e organizacja wojskowa musi mie ograniczon ilo zespow broni i jeli co nowego zostanie przyjte, to rwnoczenie z czego naley zrezygnowa. Fakt, e od niepamitnych czasw, od kiedy czowiek po raz pierwszy zacz uywa wczni z hartowanym w ogniu ostrzem, zespoy broni wzrastay pod wzgldem ilociowym i jakociowym, wydaje si znikn z pola widzenia. Jeli wojska ldowe uwaaj, e dany pocisk balistyczny jest bardzo wany, mog one przez swego sekretarza przedstawi spraw bezporednio pomocnikowi sekretarza obrony do spraw bada. Po wielu miesicach dyskusji i uzasadnie pomocnik sekretarza obrony moe zatwierdzi projekt. Znam wypadki, e to uczyni; nastpnie jednak upywa wiele miesicy, zanim podejmie si dalsz akcj. Moe si wwczas zdarzy, e w departamencie obrony ci dwaj pomocnicy sekretarza rni si w swych pogldach co do koniecznoci tego pocisku balistycznego. W rezultacie, chocia pomocnik sekretarza obrony do spraw bada zatwierdzi ten pocisk, kontroler finansowy go odrzuci. W takiej sytuacji kontroler finansowy zwykle jest gr, chocia moe on manipulowa funduszami w taki sposb, by pozwoli na budow tego pocisku bez zwikszania budetu. Na przykad wojskom ldowym moe by powiedziane, e maj przystpi do budowy danego pocisku balistycznego i e pienidze zostan dostarczone przez departament obrony, nastpnie za mog one dowiedzie si, e departament obrony odmawia dostarczenia tych funduszw, zmuszajc w ten sposb do redukcji kredytw na inne zespoy broni. Zdarzyo si to wanie w wypadku Jupitera. Departament obrony moe posun si jeszcze o krok dalej i zezwoli na podjcie prac, wystpujc rwnoczenie o dodatkowe zwikszenie budetu, nastpnie za, gdy pienidze zostan wyjednane od Kongresu, moe on je znw odebra, zmuszajc dany rodzaj wojsk do przyjcia na siebie kosztw w drodze redukcji kredytw przeznaczonych na inne zespoy broni. Zdarzyo si to ponownie w wypadku Jupitera. W 1957 roku sekretarz wojsk ldowych kaza mi broni budetu w wysokoci 372 milionw dolarw. Suma ta obejmowaa 17 milionw dodatkowych kredytw na Jupitera. Gdy broniem tej kwoty, czonkowie Kongresu zapewniali mnie, e zostaem wprowadzony w bd przez departament obrony i e powiedziano im prywatnie, i nie da on tych pienidzy wojskom ldowym. Przed ostateczn sesj jeszcze raz upewniem si u sekretarza wojsk ldowych co do stanowiska w tej sprawie. Kazano mi wstawi do programu plany bada i projekty konstrukcji w oparciu o kredyty w wysokoci 372 milionw dolarw i broni tego budetu przed Kongresem. Po zakoczeniu sesji departament obrony powiedzia mi, e wojska ldowe otrzymaj tylko 355 milionw dolarw. Jest to niebezpieczna praktyka uywania oficerw zawodowych w mundurze jako narzdzi do uzyskania funduszw na cele inne, ni przewiduje budet. Powrmy jednak do sprawy uzyskania pozwolenia na budow nowego pocisku balistycznego: jeli aden z pomocnikw sekretarza nie chce dziaa w tej sprawie, mog oni zaleci odesanie jej do Komitetu Szefw Sztabw. Tak wanie si zdarzyo. I tu powstaje sytuacja, w ktrej stosuje si zasad dwch przeciwko jednemu. Motywy, dla ktrych ci dwaj cz si w danej kwestii, zale od wielu nieuchwytnych rzeczy. Poszczeglni szefowie mog odwoywa si do sekretarza obrony, ale w czasie urzdowania sekretarza Wilsona okazywao si, e ma to mae znaczenie lub te w ogle nie ma adnego. Zwykle, a nie znam adnego wypadku, by byo przeciwnie, przyjmowa on rad przewodniczcego Komitetu Szefw Sztabw, nie zwaajc na pogldy szefw poszczeglnych rodzajw si zbrojnych. Proponowany program pociskw balistycznych moe lee w Komitecie Szefw Sztabw przez wiele miesicy i z niektrymi tak byo. W wypadku Jupitera, pocisku balistycznego wojsk ldowych, za aprobat departamentu obrony i za zgod Komitetu Szefw Sztabw, ktra upowaniaa wojska ldowe do budowania pociskw balistycznych ziemia-ziemia na uytek taktyczny bez ograniczenia zasigu, wojska ldowe podjy budow tego pocisku. Pniej, w wyniku gosowania systemem dwch przeciwko jednemu,

Komitet Szefw Sztabw wyrazi pogld, e wojska ldowe nie potrzebuj takiego pocisku. Na podstawie tego sekretarz obrony powzi decyzj oddania Jupitera innemu rodzajowi si zbrojnych. Poniewa inny rodzaj si zbrojnych budowa swj wasny pocisk balistyczny i mia mono porwnania zalet obu, przyszo Jupitera bya istotnie bardzo niejasna. Poniewa jednak wojska ldowe byy przekonane, e posiadanie zarwno pocisku balistycznego dalekiego zasigu, jak i satelity ley w interesie pastwa, walczyy wic nieomal desperacko, by go utrzyma przy yciu. Inne fundusze zostay obcite do ostatecznoci, by kontynuowa program Jupiter - satelita. Powrmy jednak do problemu podstawowego. Zanim zostanie powzita ostatecznie decyzja w departamencie obrony, upywa wiele miesicy, a w niektrych wypadkach wiele lat. Wszelkie proby i nalegania ludzi w mundurach, ktrzy widz, jak sprawa egzystencji narodowej prawie e wymyka si im z rk, mog by mao skuteczne, jeli departament obrony nie zechce dziaa. Jego niezdolno do dziaania koniec kocw wynika bezporednio z faktu, e setki cywilw, spord ktrych wielu nie posiada kompetencji w wyznaczonej im dziedzinie, stoi obecnie pomidzy sekretarzami cywilnymi poszczeglnych rodzajw si zbrojnych a Kongresem i prezydentem. Dylemat polityczno-wojskowy pod koniec lat czterdziestych przeksztaca si powoli i w poowie lat pidziesitych sta si dylematem technicznym. Bezwad w podejmowaniu decyzji podwoi i potroi czas wymagany na ich powzicie, a system dwch przeciwko jednemu stosowany w Komitecie Szefw Sztabw w sposb tragiczny sprawi, e wiele z powzitych decyzji byo niesusznych. I w ten sposb bylimy wiadkami stopniowej poraki w wycigu technicznym z ZSRR. Jak moglimy zwyciy przy systemie podejmowania decyzji, ktry nie mg zapewni powzicia ich na czas? Nie moglimy wygra. I wikszo starszych oficerw sztabu w Pentagonie zdawaa sobie z tego spraw, gdy spad na nas rok 1957 z radzieckimi pociskami balistycznymi dalekiego zasigu, midzykontynentalnymi pociskami balistycznymi oraz Sputnikiem I i II. Tak wic w toku procesw rzdzenia w naszej demokracji to, co byo dylematem politycznowojskowym, przeksztacio si wkrtce w dylemat techniczny, a nastpnie stao si dylematem personalnym. Kongres bowiem musia mie pewno, e fundusze, jakich dostarcza, byy wydawane rozsdnie, a poza tym musia mie on rwnie pewno, e wykonywa swe obowizki zgodnie z konstytucj. Dla pojedynczego czowieka w Pentagonie, ktry zada sobie trud, by zbada sytuacj, i ktry potrafi przewidzie powane niebezpieczestwa oczekujce nas przy panujcym wwczas systemie zarzdzania, by to prawdziwy dylemat, gdy czowiek w mundurze suy dwm panom. Czowiek w mundurze, skadajc przysig, zobowizuje si popiera i broni konstytucji Stanw Zjednoczonych przed wszelkimi wrogami, zewntrznymi i wewntrznymi. Bdc wyznaczonym na jakie stanowisko, otrzymuje on zlecenie nakazujce mu przestrzega i stosowa si do wszystkich rozkazw i polece, jakie otrzyma od sekretarza wojsk ldowych lub prezydenta Stanw Zjednoczonych Ameryki, lub generaa albo innego wyszego oficera, swego przeoonego. Przysiga jest bezporednim nastpstwem dowiadcze wojny domowej i zostaa zatwierdzona przez Kongres 11 lipca 1868 roku. Wadza Kongresu datuje si od chwili uchwalenia pierwszej konstytucji. Wydaje si, e intencj naszych przodkw byo obarczenie Kongresu odpowiedzialnoci za jako i charakter si zbrojnych. Obejmuje to obowizek wejrzenia w stan si zbrojnych i zadawania ich czonkom pyta co do adekwatnoci istniejcej organizacji i potrzeb na przyszo. Ma on prawo oczekiwa penych i szczerych odpowiedzi ze wzgldu na przysig skadan przez oficerw. Nasi przodkowie wykazali wielk mdro obarczajc tym Kongres. Jest on bowiem bliej narodu, daleko bliej ni wadza wykonawcza, a historia wykazuje wyran wraliwo Kongresu na potrzeby narodowe w sprawach obrony. Zdarzao si, e powane sprawy byy uchwalane przy niebezpiecznie maej wikszoci. Godn uwagi jest uchwaa dotyczca rozszerzenia ustawy o powszechnym

obowizku suby wojskowej, ktra przesza wikszoci jednego gosu 18 sierpnia 1941 roku, oglnie jednak biorc Kongres susznie moe by dumny ze swego wkadu w nasz obron narodow. Do ostatnich lat mia on bezporedni i cakowity dostp do wszystkich elementw organizacji wojskowej. Z chwil przeprowadzenia jednak ustawy o obronie narodowej z 1947 roku powsta nowy departament, ktry stan pomidzy poszczeglnymi rodzajami si zbrojnych i czonkami Kongresu. Stan on pomidzy nimi w tym sensie, e stanowic cz rzdu przygotowywa budet i zasila nim wojska ldowe, marynark wojenn i lotnictwo. Byoby niezwykle trudno uzasadni, e wadza wykonawcza nie powinna przygotowywa budetu w celu przedoenia go Kongresowi. Niemniej, gdy potrzeby obrony zostan rozwaone, a budet przypadajcy danemu rodzajowi si zbrojnych ostatecznie zatwierdzony, jest on budetem kierowanym w kadym sensie. Kady rodzaj si zbrojnych przykrawa wwczas swe potrzeby do pienidzy, jakie ma otrzyma. W ostatecznym wyniku budet rozstrzyga o sile i charakterze si zbrojnych. I w rezultacie jego ostatecznego ustalenia, po przyznaniu pienidzy przez Kongres poprzez biuro budetowe i po przejciu procesu ponownego przydziau, projekt a nawet poszczeglne rodzaje sprztu s zatwierdzane lub odrzucane przez urzdy finansowe departamentu obrony. Niebawem czowiek w mundurze znajduje si w sytuacji obrocy budetu przed Kongresem. Przed wystpieniem w Kongresie otrzymuje on nastpujce pouczenie: Na sesjach naley broni kwot budetowych, figurujcych w budecie prezydenta opracowanym przez oddzia budetowy urzdu kontrolera finansowego wojsk ldowych, kwot, jakie podaj liczby kontrolne i jakie s wymienione w dokumentach uzasadniajcych departamentu. ...Jest niewaciwe, z wyjtkiem odpowiedzi na specjalne pytania, wspominanie o innych liczbach ni kontrolne. Na przykad samowolne skadanie owiadcze takich, jak Nasze danie kwoty ... dolarw zostao odrzucone przez (wysz wadz) i suma wykazana w budecie jest niewystarczajca, jest niewaciwe i nie powinno mie miejsca. Budet w formie przedstawionej ciau ustawodawczemu przez prezydenta jest budetem zatwierdzanym przez niego. My, jako czynniki podwadne, jestemy zobowizani popiera go wobec ciaa ustawodawczego. W adnych okolicznociach referujcy nie powinien samowolnie wygasza opinii przeciwnej stanowisku wojsk ldowych67. Poniewa da si od niego, by by posuszny tego rodzaju instrukcjom, jest on wic, w razie gdy zostanie zapytany przez ktrego z czonkw Kongresu na temat wystarczalnoci danego programu, postawiony wobec dylematu powiedzenia nieprawdy lub te popenienia aktu niesubordynacji. Stopie tych trudnoci jest w duej mierze wykadnikiem wystarczalnoci budetu obrony. Gdy jest obfito pienidzy i wikszo programw jest dobrze zabezpieczona pod wzgldem finansowym, wwczas nie ma adnego wikszego problemu. Gdy jednak do dyspozycji jest mniej pienidzy, a taka bya sytuacja w wojskach ldowych przez ubiegych kilka lat, wwczas musz by powzite bolesne decyzje opnienia programw lub ich cakowitego zaniechania. Niekiedy szybko staje si oczywiste, e niektre z tych programw s nieodzowne dla naszej egzystencji. Czowiek znajcy nasz histori wojskow i wyczulony na potrzeby narodowe staje wkrtce wobec bardzo trudnego wyboru. Czy powodowany rosncym niepokojem o nasz egzystencj narodow powinien on powiedzie Kongresowi prawd i w ten sposb cign na siebie gniew caej hierarchii wadzy wykonawczej? Czy te ma on zachowa si w sposb wykrtny i ostrony i wyj cao, liczc na to, e Kongres nie postawi waciwych pyta?

67

Instrukcja departamentu wojsk ldowych dla osb wystpujcych przed Komisjami Budetowymi Kongresu.

Problem ten nie ogranicza si jedynie do obrony budetu, lecz siga znacznie gbiej. Kongres bowiem traktuje swe obowizki, wynikajce z konstytucji, powanie i wielu jego czonkw obstaje przy wypytywaniu referentw budetu o nasz strategi oraz o to, czy posiadane przez nas zespoy broni s odpowiednie do jej realizacji. W ten sposb poruszaj oni sam filozofi, bdc podstaw naszego planowania wojskowego. Istnieje jednak dodatkowy problem, ktry komplikuje sytuacj. Poszczeglni czonkowie si zbrojnych mog, jeli chc, ujawni poszczeglne informacje, podsuwajc odpowiednie pytania czonkom Kongresu w celu postawienia ich referentom wojskowym. Deputowani patrz na og przychylnie na ten system, poniewa daje im to mono uzyskania informacji, ktrych by im w przeciwnym razie nie udzielono. Ale system ten ma niedobre powikania dla czowieka w mundurze, gdy pozbawiony skrupuw osobnik moe posuy si nim w celu sprawienia kopotu jakiemu rodzajowi si zbrojnych lub pojedynczej osobie dla korzyci osobistej. Moe by on wykorzystany rwnie dla interesw przemysu lub prywatnych, zalenie od rodzaju ujawnionej informacji. Kady rodzaj si zbrojnych jest reprezentowany w Kongresie przez ma grup utalentowanych oficerw, znan jako Liaison and Legislative group68. Proszono mnie czsto o podanie pewnych pyta za porednictwem tej grupy, odmawiaem jednak konsekwentnie, gdy mogaby wynikn z tego wielka szkoda zarwno dla naszego kraju, jak i dla poszczeglnych referentw budetu. Wnikajc w stan organizacji wojskowej, Kongres wychodzi poza budet i zagbia si w liczne aspekty naszych programw obrony. Dowiaduje si on wkrtce, e pogldy wyszych oficerw rni si w podstawowych sprawach i e rnice te wystpuj nie tylko pomidzy poszczeglnymi rodzajami si zbrojnych, lecz take w obrbie tego samego rodzaju si zbrojnych. Tak wic niszy stopniem oficer bdzie musia popiera jednego szefa sztabu w jednym roku, a by moe innego szefa sztabu o innym punkcie widzenia w roku nastpnym. Tak samo, usiujc by w zgodzie z polityk administracji, starszy oficer moe zosta oskarony o to, e w styczniu 1954 broni punktu widzenia pana Dullesa w sprawie uycia broni nuklearnej, a w kilka lat pniej zmieni swj pogld, by poprze zmieniony punkt widzenia tego samego pana Dullesa. Oficer zajmujcy pozycj kluczow moe co roku stawa przed wieloma komisjami Kongresu, z ktrych kada wymaga wielu posiedze. Dowiaduje si on wkrtce, e musi powzi podstawow decyzj. Oficer ten musi by bd szczery i uczciwy, mwic na podstawie wasnego przekonania opartego na studiach i zrozumieniu problemw, bd te przeobrazi si w kameleona - osobnika zmieniajcego swj punkt widzenia stosownie do nastroju chwili ku wyranemu zadowoleniu Kongresu lub cywilnego przeoonego w departamencie obrony, majcego w tej chwili najwiksze wpywy. Problem transportu powietrznego stanowi do tego dobr ilustracj. Wojska ldowe pozostay w tyle dlatego, e w okresie przed wojn koreask nie do mocno postuloway swe potrzeby w zakresie transportu powietrznego. W oparciu o dowiadczenie koreaskie genera Collins w memoriale z 2 marca 1951 roku zada taktycznego transportu powietrznego dla dwch i dwch trzecich dywizji i strategicznego transportu powietrznego dla jednej dywizji. Domaga si on wic transportu powietrznego, ktry umoliwiby nam przewiezienie powietrzem mniej wicej jednej dywizji przeznaczonej do dziaa taktycznych na obszarze kadego waniejszego kontynentu. Chcia on take, by mona byo przerzuci drog powietrzn jedn dywizj ze Stanw Zjednoczonych na dowolny zamorski teatr dziaa. W wietle dowiadcze drugiej wojny wiatowej, dowiadcze koreaskich oraz zmieniajcego si modelu wojny i przykadania coraz wikszej wagi do pociskw balistycznych i nuklearnych gowic bojowych, tego rodzaju transport powietrzny stanowi danie minimalne. Byo ono stale popierane przed Kongresem przez tych z nas, ktrzy byli interpelowani w tej sprawie. Dopiero mianowany szefem sztabu genera Taylor ustpi pod presj departamentu obrony
68

Grupa cznoci i Ustawodawcza (przyp. tum.).

i przewodniczcego Komitetu Szefw Sztabw i uzna, e wymagania byy nadmierne. Oczywicie w synnej obecnie instrukcji pana Wilsona z 26 listopada 1956 roku, stwierdza on stanowczo jako sekretarz obrony, e transport powietrzny by wwczas na waciwym poziomie. W tym za czasie nie moglimy przewie drog powietrzn nawet jednej dywizji, zarwno jeli idzie o przerzucenie taktyczne, jak strategiczne. Jako przykad konfliktw, ktre mog wynikn z tego rodzaju sytuacji, przytaczam wypowied generaa Taylora; stajc przed komisj, na ktrej czele znajdowa si senator Symington, genera Taylor powiedzia: Genera Gavin poinformowa mnie oczywicie o owiadczeniu, jakie bdzie skada. Powiedziaem mu, e ceni jego zdanie i wiem, e komisja tak samo je ceni. Niezupenie jednak zgadzam si z nim. Pniej, w odpowiedzi na postawione przez senatora Symingtona pytanie: Jak armia moe by dzisiaj nowoczesna, gdy nie mamy do transportu powietrznego? - sekretarz Brucker owiadczy: Nie zgadzam si z tym, jeli jakiekolwiek owiadczenie tego rodzaju zostao zoone, e nie mamy dostatecznej iloci transportu powietrznego, poniewa mamy wystarczajcy transport powietrzny. Drug dziedzin, w ktrej zaznaczya si powana rnica pogldw, bya liczba nuklearnych gowic bojowych, jakie mog by potrzebne przy pewnych zaoeniach dotyczcych walki w poowie lat szedziesitych. Na danie sekretarza wojsk ldowych Stevensa towarzyszyem mu wiosn 1955 r. w podkomitecie senatora Jacksona (podkomitet do spraw wojskowego zastosowania energii atomowej Poczonego Komitetu Energii Atomowej) jako rzeczoznawca. W odpowiedzi na pytanie postawione przez senatora Jacksona stwierdziem, e wojska ldowe w zwizku z pewnymi zaoeniami potrzebuj duej iloci taktycznych nuklearnych gowic bojowych, rzdu dziesitkw tysicy. Zbadaem ten problem bardzo starannie i byem przekonany co do tej potrzeby. Jestem o tym przekonany w dalszym cigu i faktycznie podejrzewam, e najprawdopodobniej bdzie to pit Achillesa naszych moliwoci prowadzenia wojny ograniczonej, jeli nie zostan przedsiwzite radykalne rodki, by poprawi nasz sytuacj na tym polu, i jeli nie potraktuje si ich jako sprawy najwyszego znaczenia dla pastwa. Jestemy opnieni o wiele lat, jeli idzie o zrozumienie znaczenia taktycznych nuklearnych gowic bojowych i zaopatrzenie si w odpowiedni ich zapas. Oddalibymy naprawd z przysug krajowi, gdybymy zlekcewayli ten problem w dyskusji z odpowiedzialnym komitetem Kongresu jedynie dlatego, e wielu ludzi w naszym rzdzie federalnym nie orientowao si dostatecznie w jego znaczeniu. Z taktycznym problemem nuklearnym cile zwizany jest problem broni strategicznej. Patrzc na obecn sytuacj w innych dziedzinach wojskowego zastosowania energii atomowej, wydaje si, e zdecydowalimy, i nie moemy mie rwnoczenie i jednego, i drugiego - moliwoci prowadzenia wojny ograniczonej i wojny globalnej, chocia teraz pogld ten zmienia si stopniowo. O zmianie stanowiska administracji, ktra znalaza swj wyraz w New Look, wiadczy wyranie artyku w Foreign Affaires napisany przez pana Dullesa w padzierniku 1957 roku (zob. str. 157). Tak wic referent budetu w Kongresie, jeli mia popiera wadz wykonawcz, ktrej by przedstawicielem, musia zmieni swe stanowisko, jeli chcia pozosta w zgodzie z polityk administracji. e nie byo to zawsze atwe, stwierdziem wiosn 1956 roku, skadajc wyjanienia przed komisj Symingtona na posiedzeniach w sprawie transportu powietrznego. Miaa wwczas miejsce nastpujca wymiana zda: Mr. Hamilton (Doradca podkomisji Symingtona do spraw lotnictwa): Odnonie do wstpnego pytania i w zwizku z oglnymi rozwaaniami zawartymi w dokumencie przeczytanym przez pana w ramach wstpnego przedstawienia sprawy, czy jest to pogld wojsk ldowych, e w razie duej wojny jej pierwsz faz bdzie bitwa si powietrznych?

General Gavin: Nie jestem pewien, czy dobrze rozumiem, co pan ma na myli, mwic dua wojna. Mr. Hamilton: Powiedzmy, e zostalibymy zaatakowani przez Rosjan. Komisji powiedziano, e pomidzy poszczeglnymi rodzajami si zbrojnych istnieje zgodno co do tego, i pierwsza faza, pocztkowa faza wojny, bdzie walk o panowanie w powietrzu. General Gavin: Pan okreli ju t wojn, mwic, gdyby Rosjanie zaatakowali Stany Zjednoczone. Mr. Hamilton: Tak. General Gavin: Chciabym powiedzie, e wojska ldowe uwaaj obecnie, i jest bardziej prawdopodobne, e bdziemy uwikani w wojn peryferyjn, a nie w wojn wiatow. Mr. Hamilton: Tak, rozumiem to, lecz chodzi mi o to, czy zakadajc, e nastpi wojna wiatowa, zgodziby si pan z wyraonym pogldem, i pierwsz faz tej wojny byaby walka o przewag powietrzn? General Gavin: Nie; osobicie nie zgodzibym si z tym. Mr. Hamilton: Jaki byby paski pogld na pocztkowe stadium wojny, wojny wiatowej? General Gavin: Przedstawiajc swj pogld, musiabym powiedzie nieco o tym, jak rozumiem zamiar Rosjan; ot sdz, e gdyby mieli oni pj ostatecznie na ryzyko duej wojny dla osignicia jakiego celu, zamiarem ich byoby rozpocz j stawiajc sobie ograniczony cel poprawienia swej pozycji i by moe pogorszenia naszej pozycji tak dalece, by mogli wygra wojn nie naraajc swego kraju na jakiekolwiek uderzenie. Senator Duff: Jeli pan pozwoli, chc zada jedno pytanie. Senator Symington wspomnia o iloci ludzi, ktrzy mieliby zgin, zgodnie z tym, co mwi artyku opublikowany w czasopimie Fortune. Chciabym zapyta pana, gdybymy znaleli si w wojnie nuklearnej i nasze lotnictwo strategiczne przeprowadzioby uderzenie na Rosj duymi siami broni atomow, tak e bro ta eksplodowaaby w obszarze, gdzie dominujce wiatry zniosyby py radioaktywny na poudniowy wschd nad Rosj, jaki byby tam w tych warunkach, wedug paskiego zdania, efekt, jeli idzie o ofiary w ludziach? General Gavin: Dam panu na to konkretn odpowied, chciabym jednak uprzejmie podda myl, by odpowiedzi tej udzielio panu lotnictwo lub waciwa grupa badawcza. Powszechnie przyjta jest w planowaniu liczba szacunkowa rzdu wielu setek milionw ofiar miertelnych z jednej lub drugiej strony, zalenie od tego, w ktr stron powieje wiatr. Jeli wiatr powieje w kierunku poudniowo-wschodnim, przypadyby one przewanie na ZSRR, chocia rozcignyby si take na obszar Japonii, a by moe nawet Filipin. Jeli wiatr powieje w przeciwn stron, rozcignyby si one na Europ zachodni. Posuguj si przy tym liczb wielu setek milionw, ktra kontrastuje z wielokrotnie nisz ocen, jak pan przytoczy z czasopisma Fortune. Ponownie jednak stwierdzam, e zostay przeprowadzone na ten temat studia i s one bardzo interesujce i wartociowe. Senator Symington: Czy to senatorowi wystarcza? Senator Duff: Tak, sir. Senator Symington: Podana przeze mnie liczba dotyczya tylko tego, co mogoby si zdarzy w naszym kraju. Nie odnosio si to do reszty wiata. Ale, idc za myl senatora Duffa, czy nie jest take prawd, e jeli ta materia radioaktywna pozostaje w atmosferze przez dugi czas, a atmosfera pozostaje z nami rwnie przez dugi czas, to czy moe ona przesun si dookoa ziemi nad nasz kontynent? Czy atmosfera nie obraca si wok ziemi? Nie jestem zorientowany w tej dziedzinie. General Gavin: Tak, sir. Powiedziabym, e z pewnoci nie ma tu nieporozumienia, bardzo mocno popieram bardzo silny SAC (Strategic Air Command), bardzo silne lotnictwo strategiczne. Pogldy wojsk ldowych na ich wasne potrzeby s jedynie czci oglnego

obrazu, ktrego cz stanowi rwnie lotnictwo strategiczne ze sw bardzo skuteczn i imponujc si. Przytoczone tu owiadczenie, dotyczce pyu radioaktywnego, departament obrony zezwoli opublikowa; byem zaszokowany, czytajc nagwki gazet w Neapolu, we Woszech, gdzie przeprowadzaem inspekcj sztabu w lecie 1956 roku. Owiadczenie moje zostao zoone na cile tajnym posiedzeniu. Nie miaem ochoty odpowiada na pytanie w sprawie pyu radioaktywnego, zdawaem sobie jednak spraw z bardzo zasadniczego charakteru tego pytania. Dotyczyo ono istoty naszego rozumowania strategicznego i naszej postawy w stosunku do naszych aliantw oraz do tego, o co ostatecznie walczylimy. e byem przeciwny systemowi strategii jednej broni od samego pocztku, wiedziano o tym dobrze, niefortunne jednak byo opublikowanie tej wymiany pyta i odpowiedzi w dostpnej dla wszystkich prasie. Jak mona si byo spodziewa, wywoao to wiele interpelacji ze strony naszych sprzymierzecw. Postawio mnie to take w bardzo trudnej sytuacji wobec departamentu obrony. Sekretarz obrony, przewodniczcy Komitetu Szefw Sztabw i z kolei szef sztabu wojsk ldowych - wszyscy zadali pisemnych i ustnych wyjanie. Sprawa ta zogniskowaa w jaki sposb jeszcze raz podstawowy dylemat, gdy na zamknitym i cile tajnym posiedzeniu Kongres powinien mie mono uzyskania tego rodzaju informacji, jeli ma on wykona swe obowizki przewidziane nasz konstytucj. Z drugiej strony, wadze wykonawcze, jeli chc, mog nie udziela Kongresowi tego rodzaju informacji. Niemniej, nigdy nie zostay wydane adne specjalne instrukcje zabraniajce udzielania tego rodzaju informacji Kongresowi. Reperkusje, ktre nastpiy, byy zarwno kopotliwe, jak w wysokim stopniu znamienne dla gbokiego poruszenia panujcego w Pentagonie. Ostatecznie osoba moja staa si przedmiotem memorandum skierowanego do Komitetu Szefw Sztabw i oskarajcego mnie o bdne przedstawienie faktw opartych na artykule, ktry pojawi si w czasopimie Fortune. Tymczasem sprawa wygldaa tak, e owiadczenie moje oparte byo na jednym artykule, memorandum za na innym. Ostatecznie napisaem do pomocnika sekretarza obrony, Gordona Graya, i zadaem, by wycofano memorandum skierowane do Komitetu Szefw Sztabw, co te zostao uczynione. Na dobitk do tych wikszych problemw doszo sporo mniejszych, ktre wyoniy si na posiedzeniach Kongresu, i ich suma oglna wykazaa, e najlepiej byoby poprosi o zmian przydziau. Dekada pomidzy 1945 i 1955 rokiem bya dla naszego modego narodu cik prb, jeli idzie o dowiadczenia. Byo to zwizane z naszym dorastaniem; pocztkowe trudnoci byy liczne. Wszystko, co zdarzyo si w ostatnich latach od 1955 roku, stanowio rekapitulacj tego okresu. Od czasu drugiej wojny wiatowej bylimy zdani na samych siebie, jak to zwykle bywa z przywdc. I jak mody przywdca popenilimy bdy, zrobilimy jednak wiele. Dowiedzielimy si, e dla naszych problemw nie ma atwych rozwiza. Nauczylimy si lub powinnimy si byli nauczy respektowa naszego przeciwnika, jako nieustpliwego i zrcznego rywala. Na arenie midzynarodowej nasz program bezpieczestwa zbiorowego by czym wicej ni czciowym sukcesem. Dowiedzielimy si, e potrzeba czego wicej od samych tylko formalnych umw. Dowiedzielimy si rwnie, e umowy te musz by poparte odpowiedni si, a balansowanie na krawdzi przepaci wojennej bez odpowiedniej siy jest ryzykown gr hazardow. ZSRR zosta powstrzymany na Wschodzie i Zachodzie; obszed on skrzydo naszego frontu taktycznego na Zachodzie przez uzyskanie wpyww, po raz pierwszy w swej historii, na rodkowy Wschd; da dowody, e jest rwnie w stanie obej nasze skrzydo na Wschodzie przez zdobywanie wpyww w Indochinach i Indonezji. Nasze ukady bezpieczestwa zbiorowego, chocia obowizuj nadal, s jednak powaniej zagroone ni kiedykolwiek od czasu drugiej wojny wiatowej. Nasze programy techniczne pozostay w tyle za programami ZSRR, ktry zbudowa pociski balistyczne o wikszym zasigu, bardziej rnorodne i o wikszym adunku uytecznym ni wszystko, co w tym

zakresie posiadamy. Utrzyma on swe siy wojskowe na poziomie umoliwiajcym mu poparcie swej polityki; moe on wykaza si zdolnoci do prowadzenia wojny globalnej, a jednoczenie ukaza imponujcy zestaw ruchliwych rodkw taktycznych nadajcych si do uycia w wojnie ograniczonej. W dziedzinie strategii jego sukcesy w wojnie psychologicznej s liczne i okazuje si, e due odamy zwykych ludzi wolnego wiata s zaskakujco wraliwe na propagand ZSRR. Wyrzucenie Sputnika, propozycja zaprzestania prb z broni nuklearn, naleganie na szerszy program wymiany kulturalnej i ustawiczne woanie o pokj wywary wszdzie powany wpyw na umysy ludzkie. Tak wic, jeli ubiega dekada bya dekad nauki, dekada nadchodzca bdzie dekad decyzji, gdy skutkiem naruszenia rwnowagi si szala stopniowo przechyla si na korzy ZSRR. Przez si za rozumiem nie tylko siy wojskowe, lecz take ciar opinii wiatowej. Ani przez chwil nie zgadzam si z panem Chruszczowem, ktry wyrazi si, e nasze wnuki bd socjalistami. Jeli jednak nie maj by nimi, musz wiedzie, dokd zmierzaj. A wiedzc to musz mie odwag, wyobrani i wytrwao, by zdecydowanie dy do tego.

Rozdzia VI Dekada decyzji: 1955-1965


A. Taktyka w wojnie globalnej
Literatura ostatnich lat dotyczca polityki, strategii i perspektyw egzystencji ludzkoci jest na wysokim poziomie. Ukazao si duo dobrych, z nielicznymi wyjtkami, ksiek o tej tematyce. Wiele z tego, co zostao dotd napisane, dotyczy strategii i polityki w skali oglnej i pastwowej, rzadko za realnych spraw taktyki. Jest to zrozumiae, gdy dynamiczny charakter wspczesnej techniki wojskowej czyni do trudnym przewidzenie z pewn dokadnoci tendencji rozwojowych taktyki. Mona zaryzykowa wyoenie pogldw przewidujcych pewne kierunki rozwoju taktyki jedynie wwczas, gdy jest si cile zwizanym z samymi siami zbrojnymi, zwaszcza za z ich programami badawczymi i konstrukcyjnymi. By jednak strategia i polityka stay si zrozumiae, musimy zrozumie rzeczywisto samej taktyki walki. Strategia jest myl, taktyka za - instrumentem. Dla zrozumienia strategicznego sposobu mylenia i koncepcji operacji musi si najpierw zrozumie narzdzia i technik walki w erze pociskw balistycznych i przestrzeni midzyplanetarnej. Taktyka walki jest to technika uycia si i rodkw w walce. Jej rzeczywiste funkcje na wojnie s zupenie proste. S one jednakowe niezalenie od tego, czy do miertelnej walki zaangaowany jest jeden czowiek, czy te zwizek operacyjny lotniskowcw, armia polowa lub skrzydo69 lotnictwa bombardujcego. Std najprostszy ze wszystkich zesp broni stanowi sam czowiek. Skuteczny zesp broni musi umiejscowi swj cel, przekaza dane o nim za pomoc centralnego systemu cznoci, uruchomi dla jego zniszczenia si bdc w dyspozycji, po czym oceni osignite wyniki i przygotowa si do nastpnego dziaania. W ich najprostszej formie funkcje te mog by okrelone jako system cznoci, sia ognia i ruchliwo. Zastosowanie ich w walce moe by bardzo skomplikowane. Walka bdzie wydawaa si zupenie rn rnym jej uczestnikom. Mwi si, e dla onierza walka jest rzemiosem, dla oficera zawodem, a dla generaa sztuk. I rzeczywicie jest ona tym wszystkim. Bitwy mog toczy si na rozlegych obszarach globu i wymaga ultranowoczesnego systemu cznoci, setek rnych broni nuklearnych i szybkoci podejmowania decyzji mierzonej
69

Skrzydo (Wing) - jednostka w lotnictwie ang. i ameryk. odpowiadajca pukowi (przyp. tum ).

uamkiem sekundy. Oczywicie czas reakcji dla wielu decyzji ley poza moliwoci czowieka i musi on polega na maszynach. Na przykad w obronie przed pociskami balistycznymi, od chwili wyrzucenia nieprzyjacielskiego pocisku balistycznego do jego uderzenia w nas moemy mie, zalenie od jego zasigu i czasu lotu, tylko kilka minut, w cigu ktrych musimy zareagowa. Reakcja ta musi obejmowa ocen celu, czy faktycznie jest to pocisk balistyczny, czy te atrapa, okrelenie jego toru lotu i w ten sposb jego miejsca przeznaczenia. Pniej musimy okreli dokadnie, gdzie bdzie znajdowa si on w kadym uamku sekundy w czasie swego lotu, tak bymy mogli przekaza polecenie wasnemu pociskowi balistycznemu, gdzie dokadnie w przestrzeni ma on przechwyci nadlatujcy pocisk balistyczny przeciwnika. W oparciu o bardzo szybk i dokadn kalkulacj tych czynnikw wydamy polecenia naszemu obronnemu pociskowi balistycznemu, ktry zostanie wyrzucony. W dalszym cigu moe on otrzymywa informacje w czasie lotu, pozwalajce mu dostosowa si do zmian w zachowaniu nadlatujcego pocisku balistycznego przeciwnika. Wszystko to musi by wykonane w cigu minut w niektrych wypadkach w cigu sekund - za pomoc zespow elektronowych. Niektre decyzje moe podj tylko czowiek, a moe je podj tylko wtedy, gdy zna techniczne moliwoci sprztu, ktrego uywa. Chocia walka w przyszoci wydaje si bardzo skomplikowana, to jednak po jej przeanalizowaniu okazuje si, e wykonywane funkcje s identyczne z funkcjami wykonywanymi w walce od niepamitnych czasw. Std te badacze sztuki wojennej mwi czsto, e o ile taktyka moe si zmienia, o tyle podstawowe zasady wojny s niezmienne. Porwnujc podstawowe elementy funkcjonalne walk w przeszoci i znajc technik przyszoci, moemy przewidzie przysze sposoby walki. A gdy jestemy w stanie przewidzie form, jak moe przyj walka w przyszoci, jestemy w stanie rwnie okreli z pewn doz cisoci rol strategii. Gdy poznamy narzdzia, moemy rozwin koncepcje ich uycia. W przeciwiestwie do rozpowszechnionego przekonania, nie zawsze silniejsi przeciwnicy wygrywaj bitwy. Niektre z najbardziej decydujcych bitew zostay wygrane przez liczebnie sabsze siy. Dlatego te zrozumienie taktyki walki ma tak wielkie znaczenie. Waga metalu, wydajno materiaw wybuchowych lub masy ludzkie nie s nigdy decydujce same przez si. Decydujce wyniki daje ich kombinacja z umiejtnie uytymi zespoami skutecznej w walce broni. Jedn z pierwszych wielkich, decydujcych bitew w historii bya bitwa, w ktrej Aleksander Wielki pokona Dariusza i w ten sposb ustanowi panowanie Grecji nad caym znanym wwczas wiatem. Bitw t stoczono pod Arbel w 331 roku p.n.e. Siy Aleksandra liczyy okoo 47 000 ludzi; siy Dariusza przekraczay p miliona. Rwnie decydujc bya bitwa, ktra odbya si ponad 2200 lat pniej. Bya to bitwa u wyspy Midway, jak stoczyy Stany Zjednoczone z Japoni, ktrej wynik mia zadecydowa o panowaniu na Oceanie Spokojnym, a tym samym o ostatecznym losie obu pastw. Bya to jedna z tych rzadkich bitew, w ktrych liczebnie sabsza flota wyrwaa zwycistwo przewaajcym silom i przez to zmienia bieg wojny. Zniszczenie dwch trzecich lotniskowcw floty japoskiej podwayo jej wielki plan taktyczny utrzymania Oceanu Spokojnego za pomoc jew i si ruchliwych oraz zmusio j do obrony pasywnej. Dziki tej bitwie Stany Zjednoczone do koca wojny panoway w centralnym obszarze Oceanu Spokojnego... zadaa ona miertelny cios prestiowi Japonii70. Historia dostarcza nam interesujcego studium zwikszania si pola bitwy. Wielko pola bitwy jest funkcj skutecznego zasigu uywanej broni, ruchliwoci zaangaowanych si i zdolnoci ich dowdcw. Miecz i tarcza stanowi dobr analogi. Miecz ma przenikn do organw yciowych przeciwnika. Dla pokonania miecza konieczne byo skonstruowanie tarczy. W miar jak miecz stawa
70

J. F. C. Fuller, A Military History of the Western World.

si coraz bardziej skuteczny, coraz skuteczniejsza stawaa si tarcza. I gdy ludzie zaczli organizowa si w grupy dla wyrzucania pociskw z broni zespoowej, zaczli si oni rwnie zespala w grupy, by nada wiksz gboko swej obronie. W miar jak czowiek przechodzi od broni wymagajcej si mini ludzkich do broni prochowej, a nastpnie do broni nuklearnej, gboko tarczy, a wic gboko pola bitwy musiaa wzrasta proporcjonalnie do gbokoci zagroenia. I znw w miar wzrastania gbokoci pola walki czowiek poszukiwa nowych form ruchliwoci, by uczyni miecz bardziej skutecznym. W miar jak czowiek przechodzi od ruchliwoci, jak mu nadaway jego nogi, do ruchliwoci, jak daway zwierzta, nastpnie do ruchliwoci uzyskanej dziki zastosowaniu pojazdw naziemnych, a pniej do ruchliwoci powietrznej, strefa, jak obejmowaa walka, wzrastaa w spotgowanym tempie. Bitwa pod Arbel obejmowaa niewiele ponad dwanacie mil kwadratowych. Bitwa u wyspy Midway rozgrywaa si na obszarze wielu milionw mil kwadratowych. Bitwa pod Zam (202 r. p.n.e.), w ktrej wdz rzymski Scypion zada decydujc klsk wodzowi kartagiskiemu Hannibalowi i w ten sposb zapewni Rzymianom panowanie na Morzu rdziemnym, obejmowaa zaledwie kilka mil kwadratowych. Bya to jedna z decydujcych bitew w historii i w jej wyniku Rzymianie zapanowali nad caym znanym wczenie wiatem. Bitwa w Normandii, decydujca bitwa o umocnienie si na kontynencie europejskim, stoczona tysice lat pniej, obejmowaa ponad 100 000 mil kwadratowych. Olbrzymi wzrost rozmiarw pola bitwy mia wpyw odradzajcy: dowdcy domagali si bardziej skutecznych rodkw i zespow broni, by mc da sobie rad w walce na zwikszajcym si stale polu bitwy, a gdy rodki te znalazy si w dyspozycji, powodoway one z kolei dalszy wzrost pola bitwy. Zrozumienie wpywu, jaki zespoy broni wywary na pole bitwy w przeszoci, da nam pewn wskazwk co do pola bitwy w przyszoci. Wemy na przykad zasig, na jaki prowadzi si ogie. Pierwsz broni czowieka bya wcznia, ktr nauczy si on wkrtce rzuca skutecznie. Z biegiem czasu nauczy si on rwnie zwiksza jej zasig, uywajc siy napitych cigien zwierzcych; i chocia pojedynczy wojownicy zachowali sw bro rczn, tworzyli oni grupy dla uycia broni zespoowej. Balista71 bya jedn z pierwszych broni tego rodzaju i przeksztacia si poprzez cay szereg typw broni artylerii w dzisiejszy pocisk balistyczny. W ostatnim okresie jej rozwoju czowiek uywa pojazdu powietrznego w celu zrzucenia bomby, nastpnie za uywa tego pojazdu jako platformy, z ktrej wyrzuca pocisk balistyczny, i ostatecznie z chwil uzyskania pocisku balistycznego ziemia-ziemia bdzie on uywa pojazdu powietrznego jedynie dla potrzeb suby tyw. Biorc pod uwag zasig, pozwalajcy na zadanie przeciwnikowi potnego ciosu, mona wyrazi stosunek pomidzy dziewitnastym i dwudziestym wiekiem w postaci proporcji: Zasig broni XIX wieku Zasig broni w drugiej wojnie wiatowej 5 mil 500 mil

Przyjmujemy tu bro XIX wieku poczwszy od okresu napoleoskiego, a skoczywszy na naszej wojnie domowej. Tak wic dla celw porwnawczych wzilimy bro prochow o gadkiej lufie i skoczylimy na broni powtarzalnej o lufie gwintowanej. Mona temu zarzuci, e zostaa wzita bro specjalna, lecz dla celw porwnawczych liczby s suszne. W XIX wieku przecitne zasigi
71

A Dictionary of Classical Antiquities dr. Oskara Seyfferta, pierwsze wydanie z 1891 r., daje nastpujcy opis balisty: Balista. Zobacz Artyleria. Artyleria. Uwaa si, e machiny uywane do wyrzucania wielkich pociskw na du odlego zostay wynalezione na Wschodzie i pojawiy si w Grecji okoo 400 r. p. Chr. ...Balisty... wyrzucaj kamienie, wielkie strzay lub kule do 162 funtw wagi pod ktem 50. Przecitny zasig balisty wynosi od okoo 293 jardw do okoo 505 jardw. Energia do wyrzucenia pocisku uzyskiwana bya przez uycie skrconych silnych sznurw elastycznych, cigien zwierzt lub dugiego wosia zwierzt, lub wosw kobiet.

rnych broni, jakie dowdca taktyczny musia bra pod uwag, wynosiy okoo trzech do piciu mil. W bitwach tych mg on wasnymi oczami zobaczy cae pole bitwy i w ten sposb podejmowa decyzje na podstawie wasnej obserwacji. W drugiej wojnie wiatowej zasig broni zwikszy si do setek mil ze wzgldu na dysponowanie pojazdem powietrznym. To z kolei umoliwio dowdcy taktycznemu zdecydowane uycie swych si przeciwko przeciwnikowi na obszarze tysicy mil kwadratowych. Rwnoczenie ze wzrostem zasigu broni wzrastaa rwnie zwizana z nim ruchliwo. Od onierza pieszego i kawalerzysty konnego XIX wieku przeszlimy do bombardiera lotniczego, spadochroniarza, czogisty i onierza piechoty morskiej, posugujcego si sprztem amfibijnym XX wieku. Tak wic stosunek przecitnej ruchliwoci moe by wyraony w sposb nastpujcy: Ruchliwo w XIX wieku Ruchliwo w drugiej wojnie wiatowej 6 mil/godz. 300 mil/godz.

Dowdcy taktyczni d do uzyskania szybkiego rozstrzygnicia. Rwnoczenie za podejmuj wszelkie moliwe kroki, by nie da przeciwnikowi okazji do uzyskania szybkiego rozstrzygnicia. W obronie przybiera to form maksymalnego rozproszenia wszystkich rodkw przy zachowaniu moliwoci dobrego dowodzenia i szybkiej reakcji. W natarciu przyjmuje to form zwikszonej ruchliwoci i gbokoci wamania przy zachowaniu moliwoci dobrego dowodzenia i zdolnoci do przetrwania mimo przeciwrodkw uytych przez obroc. Tak wic taktyczny teatr dziaa wzrasta w dalszym cigu. Obecnie wraz z wikszymi zasigami i bezprzykadn si ognia broni nuklearnej oraz hiperruchliwoci pociskw balistycznych i powietrznych pojazdw naddwikowych taktyczna strefa walki wzrosa ponad wszystko, o czym mona byo marzy w przeszoci. Zbadajmy teraz te same czynniki funkcjonalne w odniesieniu do wojny pocztku lat szedziesitych, wczajc rok 1965. Bdzie to pierwsza prawdziwa wojna globalna (obejmujca ca ziemi). Bombowcem tej trzeciej wojny wiatowej bdzie midzykontynentalny pocisk balistyczny. Samolotem myliwsko-bombowym - pocisk balistyczny dalekiego zasigu i dalekonona artyleria. Artyleria wikszych kalibrw przekroczy zasig tysica mil. Bdzie ona obejmowaa take cay zesp niezwykle ruchliwych i pozwalajcych na szybkie uycie pociskw balistycznych o mniejszym zasigu, pociskw majcych zasig od kilkuset mil do kilku tysicy jardw. czno zmieni si radykalnie. Nie bdziemy mogli ju wicej uywa samolotw z zaog do gbokiego rozpoznania bojowego. Zamiast nich do wyszukiwania celw zostan uyte zdalnie kierowane samoloty bez zaogi o niezwykle duej szybkoci oraz takie same samoloty o szybkoci minimalnej. W miar moliwoci bd one zbudowane z plastyku, wkna szklanego i tym podobnych materiaw nie odbijajcych fal radarowych. Bd one miay rozpito prdkoci od przekraczajcej wielokrotnie prdko dwiku do prdkoci zerowej - to znaczy do wiszcych w powietrzu zdalnie kierowanych samolotw bez zaogi, mogcych pozosta przez duszy czas nad strefami celw. Oprcz tych samolotw bez zaogi, dziaajcych w obrbie atmosfery, bd dziaay zdalnie kierowane samoloty bez zaogi w przestrzeni midzyplanetarnej, stanowic cz zespow midzykontynentalnych pociskw balistycznych. Satelity znajd swe pierwsze zastosowanie wojskowe niewtpliwie jako pojazdy rozpoznawcze w systemie midzykontynentalnych pociskw balistycznych. Bd one nie tylko dostarczay na czas dokadnych informacji dla zaczepnego uycia midzykontynentalnych pociskw balistycznych, lecz take ostrzeg na czas obron. Zesp satelitw rozpoznawczych umoliwi pastwu trzymanie pod prawie nieustann obserwacj rozlegych obszarw ziemi. Satelity wysoce udoskonalone cznie ze zwizanymi z nimi naziemnymi urzdzeniami odbierajcymi powinny by przystosowane do przekazywania natychmiast sygnaw o wyrzuceniu przez przeciwnika pociskw balistycznych. W ten sposb stan si one czci skadow

systemu ostrzegawczego pastwa i bd mogy przekaza zarwno fotografie, wykazujce przygotowania przeciwnika do wyrzucenia pociskw balistycznych, jak i dokona rozpoznania wyranie okrelonych rejonw po uderzeniu. Dlatego te wojna globalna w erze midzykontynentalnych pociskw balistycznych bdzie wojn obejmujc ca ziemi, ktra stanie si taktycznym teatrem dziaa. Dotychczas wojny pod wzgldem skali miay charakter wojen midzykontynentalnych. Ale zasig pojazdw rozpoznawczych i broni oraz moliwo uycia ich przez czowieka w kadym miejscu na ziemi sprawia, e po raz pierwszy stajemy u progu wojny obejmujcej ca ziemi. Oto porwnanie zasigu i ruchliwoci w drugiej wojnie wiatowej i wojnie ziemskiej: Zasig w drugiej wojnie wiatowej Zasig w wojnie obejmujcej ca ziemi 500 mil 5000 mil

Nieco trudniej jest oceni ruchliwo. Jeli przyjmiemy, e w decydujcych starciach taktycznych czowiek i wszystkie jego rodki walki bd poruszay si w przestworzach, wwczas ruchliwo mona przedstawi nastpujco: Ruchliwo w drugiej wojnie wiatowej Ruchliwo w wojnie obejmujcej ca ziemi 300 mil 600 mil

Ruchliwo rodkw walki czowieka wyraa si w wielkiej szybkoci transportu powietrznego. Interpretujc ruchliwo w ten sposb, zakadamy, e pociski balistyczne same przez si nie bd czynnikiem decydujcym w rozpatrywanych granicach czasu - do 1965 roku. Pociski balistyczne, aby mogy odegra decydujc rol, powinny by poczone z siami wykorzystujcymi efekt ich dziaania. Te ostatnie za powinny by cakowicie transportowane powietrzem, wraz z wszystkimi towarzyszcymi im pociskami balistycznymi. Mamy wic w perspektywie rewolucyjn zmian w ruchliwoci taktycznej. Siy wojsk ldowych wykorzystujce efekt dziaania pociskw balistycznych powinny by zorganizowane przy uwzgldnieniu nowych modeli pojazdw powietrznych, zwanych obecnie kawaleri powietrzn. Musz by one wyposaone w bardzo ruchliwe nuklearne pociski balistyczne i przystosowane do dziaania na obszarze wielu tysicy mil kwadratowych, by mie mono uzyskania rozstrzygni taktycznych w cigu kilku godzin. Z tego, co powiedziano, wynika, e wiat skurczy si do taktycznej strefy teatru dziaa. wiat, ktry przekracza pojcie czowieka w czasach Aleksandra Wielkiego, ktry by uwaany za teatr wielkiej strategii w drugiej wojnie wiatowej, do 1965 roku skurczy si do taktycznego teatru dziaa. Bdzie mona wyrzuca pociski z kadego punktu Stanw Zjednoczonych i uderza w kady punkt pooony w ZSRR i odwrotnie. Pociski o mniejszym zasigu mog by uyte taktycznie z bezporedniego poblia przeciwnika, na przykad w granicach od piciu do tysica piciuset mdli. Tak wic sia uyta w walce na ziemi podlega ostatecznej przemianie z siy strategicznej na si taktyczn i w ten sposb strategia wkracza do nowego wymiaru, sigajc ostatniej granicy: przestrzeni midzyplanetarnej i myli ludzkiej. Ciekawy przykad szybkiego przesunicia z dziedziny strategicznej do dziedziny taktycznej przynosi nasza wojna domowa. 9 marca 1862 roku do prezydenta Lincolna nadeszy meldunki o pancerniku w Hampton Roads. By nim okrt Konfederatw Merrimac. Zatopi on dwa statki Unii i trzeci wpdzi na mielizn. Gdy sekretarz wojny rozwaa sytuacj z prezydentem, przepowiada on zniszczenie Bostonu i Nowego Jorku oraz sugerowa, e Merrimac posunie si w gr Potomacu, ostrzela stolic i rozpdzi Kongres. Konfederaci mieli w swych rkach innowacj, jedyn w swoim rodzaju,

ktrej nie mona si byo przeciwstawi. Strategiczne jej uycie rozwaane byo od razu po obu stronach. Na szczcie dla Unii pewien wynalazca szwedzki prowadzi dowiadczenia z bateri pywajc na tratwie - Monitorem; przyjty z du doz sceptycyzmu Monitor zosta wysany w celu przeciwstawienia si Merrimacowi. W walce, jaka si wywizaa, Merrimac zosta zmuszony do wycofania si do Norfolku. Tak wic to, co wydawao si przez krtki czas now strategiczn broni morsk, okazao si tylko jeszcze jedn broni taktyczn. Nasze lotnictwo strategiczne przeszo podobn przemian. Gdy w poowie lat czterdziestych tylko my posiadalimy bro nuklearn i lotnictwo strategiczne, umoliwiajce przeniesienie jej na cel, mylelimy o nich kategoriami strategicznymi. Na wzr Hiroszimy i Nagasaki oraz zgodnie z filozofi Douheta miay one przerazi nieprzyjaciela przez zrwnanie z ziemi jego miast i przemysu. Nastpstwem tego byo nasze planowanie oparte na bombardowaniu miast oraz na zniszczeniu przemysu przeciwnika i jego zdolnoci do prowadzenia wojny. Nawet gdy dowiedzielimy si o istnieniu w ZSRR si bombardujcych dalekiego zasigu, przez kilka lat trzymalimy si uparcie naszej pierwotnej koncepcji lotnictwa strategicznego, jako strategicznej siy uderzeniowej. Dopiero ostatnio zdalimy sobie w peni spraw, e jego pierwszym celem, jeli ma si ono przyczyni do uzyskania pomylnego wyniku w wojnie globalnej, musi by zniszczenie lotnictwa bombardujcego dalekiego zasigu ZSRR. I przeciwnie: pierwszym celem lotnictwa bombardujcego ZSRR musi by lotnictwo strategiczne Stanw Zjednoczonych. Tak wic w praktyce obydwie te siy staj si taktycznym lotnictwem dalekiego zasigu. Obecnie, gdy ZSRR ma ju cay zestaw midzykontynentalnych pociskw balistycznych, one bd tworzyy jego siy uderzeniowe dalekiego zasigu, artyleri dalekiego zasigu w globalnej wojnie przyszoci. Na marginesie warto wspomnie, e pod koniec kwietnia 1958 roku w toku wymiany zda pomidzy rzdami Stanw Zjednoczonych i ZSRR na temat lotw bombowcw z bombami wodorowymi nad Arktyk, pan Gromyko powiedzia: Jeli jaki bombowiec amerykaski uzbrojony w bro nuklearn pogwaci granic ZSRR, zaistnieje konieczno wysania rakiet w celu odparcia bezporedniego zagroenia. Doda on jeszcze, a rakiet nie mona ju zawrci72. Nie powinno uj naszej uwagi znaczenie tej wypowiedzi, e w odwecie zostan uyte rakiety. Gdy taktyczna strefa walki rozszerzya si, obja ona wszystkie cztery rodowiska: ziemi, morze, powietrze i przestrze midzyplanetarn. Bro uyta w wojnie globalnej z pewnoci bdzie obejmowaa orodki zwizane z dziaaniem wszystkich trzech rodzajw si zbrojnych - wojsk ldowych, marynarki wojennej i lotnictwa. W ten sposb jej przynaleno jako takiej ma mniejsze znaczenie. Daleko bardziej wana jest sama bro i taktyka, jakiej ludzie uywaj do wygrania tej wojny, bez wzgldu na rodowisko zastosowania tej broni. A usunicie w cie wszystkich trzech rodzajw si zbrojnych stanowi problem przestrzeni midzyplanetarnej. Nie znaczy to, by naturalne siedlisko czowieka, ziemia, nie miao dla niego w dalszym cigu decydujcego znaczenia. By jednak mg on egzystowa na ziemi jako wolny czowiek i mg ustanowi rzd wolnych ludzi i ich instytucje, musi kontrolowa otaczajce go rodowiska - morze, powietrze i przestrze midzyplanetarn. Poniewa dysponuje on dostateczn iloci rodkw kontroli morza i powietrza, a przestrze midzyplanetarna jest waciwie nie zbadana, nabiera ona wielkiego znaczenia dla przyszoci czowieka. Przestrze midzyplanetarna jest teatrem dziaa strategii przyszoci. Oczywicie dyskusja na temat strategii wojny w przestrzeni midzyplanetarnej jest nieco przedwczesna dopty, dopki nie poznamy lepiej narzdzi tej strategii. Strategi przestrzeni midzyplanetarnej omwi pniej, tu jednak chciabym rozway podstawowe rodki prowadzenia wojny w przestrzeni midzyplanetarnej.

72

The Washington Post, 30 kwiecie 1958 r.

Po pierwsze, biorc pod uwag satelit, trzeba stwierdzi, e dostarczy on nam duo podstawowych informacji, z ktrych wikszo bdzie miaa wczeniej lub pniej znaczny wpyw na walk zbrojn w przestrzeni midzyplanetarnej. Oczywiste problemy wpywu rodowiska przestrzeni midzyplanetarnej na zachowanie si czowieka musz by rozwizane. Uzyskano ju wiele informacji dostarczonych przez Explorera I, dotyczcych izolacji cieplnej i absorbcji ciepa oraz utrzymania moliwej do zniesienia temperatury wewntrz satelity. ZSRR pozna wiele spraw zwizanych z cinieniem krwi, biciem serca, temperatur ciaa i ogln reakcj fizyczn zwierzt w czasie lotu w przestrzeni midzyplanetarnej. Wpyw promieni kosmicznych, duszych okresw niewakoci i oglny problem psychologiczny egzystencji czowieka w cakowicie nowym rodowisku - wszystko to wymaga dalszych studiw. Odpowiedzi na te problemy bd miay bezporednie zastosowanie w walce w przestrzeni midzyplanetarnej. Dzisiaj bezporedni nasz trosk jest specjalne uycie satelitw. Pierwszym i oczywistym wykorzystaniem satelity jest uycie go w charakterze pojazdu rozpoznawczego. Jak wskazalimy ju poprzednio, bez elementu rozpoznawczego aden zesp midzykontynentalnych pociskw balistycznych nie jest kompletny. Chocia mao ludzi zdaje sobie z tego spraw, Stany Zjednoczone nie maj dzi jeszcze takiego sposobu pokierowania pociskiem balistycznym, by dolecia on z du dokadnoci do wyranie okrelonego punktu geograficznego w ZSRR. Jest tak dlatego, e dokadne pooenie okrelonych punktw w ZSRR w stosunku do Stanw Zjednoczonych nie jest znane, z wyjtkiem nielicznych obserwatoriw, ktre istniay przed rewolucj. Oczywicie, jeli duym nakadem kosztw bdziemy konstruowali wymylne systemy kierowania midzykontynentalnymi pociskami balistycznymi, bdziemy musieli take mie mono dania rwnie wymylnych informacji pociskowi przy odlocie. Dua dokadno za ma wielkie znaczenie, bez niej bowiem marnowalibymy bardzo kosztown bro. Pocisk balistyczny musi by w stanie zniszczy wyznaczony mu cel, nawet gdyby cel ten przesuwa si co pewien czas. Wymaga to dokadnych wiadomoci, gdzie znajduje si cel. Nie wystarczy powiedzie, e istniejce dane kartograficzne s po prostu niedokadne, faktycznie bowiem dla pewnych obszarw ZSRR waciwie wcale nie istniej. Nawet w pobliu naszego kraju, w Indiach Zachodnich, gdy po raz pierwszy dokonywalimy pomiarw poligonu pociskw balistycznych w Cape Canaveral, znalelimy powane bdy w przyjtej lokalizacji pewnych wysp. Jednym z pierwszych wic zastosowa satelity, gdy jego funkcjonowanie zostanie ulepszone, bdzie prowadzenie pomiarw wikszych mas ldu na ziemi, skorygowanie otrzymanych danych i przekazanie ich z powrotem na ziemi. Osobicie jestem przekonany, e najwiksze znaczenie dla Zachodu bd miay cele zagraajce najbardziej naszej egzystencji i opaci si uycie przeciwko nim bardzo kosztownego midzykontynentalnego pocisku balistycznego. S nimi radzieckie pociski balistyczne dalekiego zasigu, ktre obecnie s bd cakowicie ruchliwe, bd te czciowo, w przyszoci za, gdy paliwo i technika wyrzucania zostan bardziej udoskonalone, bd w peni ruchliwe. Tak wic dla pomylnego uycia midzykontynentalnego pocisku balistycznego potrzebne bd dokadne i na czas otrzymywane informacje, te za bdzie mona uzyska jedynie przez uycie satelity rozpoznawczego. Jak samolot rozpoznawczy musia suy bombowcowi, tak rozpoznawczy pocisk balistyczny bdzie musia suy midzykontynentalnemu pociskowi balistycznemu. Stanowi one dopeniajcy i absolutnie niezbdny skadnik caoci zespou. I wreszcie wydaje si, e w obecnym stadium najbardziej racjonalnym typem rozpoznawczego pocisku balistycznego jest pocisk, ktry dokadnie wprowadzi na orbit satelit majcego warto uytkow. Pierwszym wymaganiem, jakie postawimy satelicie rozpoznawczemu, bdzie dokonanie z grubsza pomiarw powierzchni ziemi. W ten sposb okrelimy dokadnie oglny ksztat ziemi. Nastpnie musi by dokadnie okrelone pooenie wzgldne gwniejszych mas ldu. I wreszcie w bardzo ju bliskiej przyszoci umiecimy na

orbicie satelit dla dokonywania szczegowych zdj fotograficznych. Ich dokadno bdzie tak dua, e umoliwi rozrnienie pojedynczych samolotw na lotnisku. Dokonywanie zdj fotograficznych przez satelit wymaga skonstruowania naziemnych urzdze do kierowania jego dziaaniem i do przetwarzania uzyskanych zdj, co moe by daleko trudniejsze i kosztowniejsze od wyrzucenia samego satelity. Majc satelit okrajcego ziemi mniej wicej co ptorej godziny, trzeba bdzie poddawa zabiegom tysice fotografii; przy tym wiele z nich bdzie miao niewielk warto z powodu przesony chmur. Zaistnieje wic potrzeba zbudowania automatycznych zespow selekcjonujcych kad parti fotografii tak, by mona byo szybko je opracowa. Oprcz satelitw krcych po orbitach z szybkoci, ktra pozwoli im do czsto przelatywa nad Stanami Zjednoczonymi, bd potrzebne satelity, ktre pozostan nieruchome w stosunku do okrelonego punktu na ziemi. Chocia moe to wymaga znacznego wysiku konstrukcyjnego, bdzie jednak moliwe umieszczenie na orbicie satelity poruszajcego si z t sam szybkoci, z jak obraca si ziemia. Satelita ten musiaby mie rzecz jasna niewielki napd wasny, by po umieszczeniu go na orbicie mg reagowa na sygnay z ziemi i zmienia odpowiednio swe pooenie w przestrzeni midzyplanetarnej. Tego rodzaju satelita powinien zachowa swe pooenie na orbicie przez nieokrelony czas. Jego odlego od powierzchni ziemi byaby tak wielka, e wydaje si nieprawdopodobne, by mg by uyteczny w obecnym stadium dla celw rozpoznawczych. Zesp takich satelitw, odpowiednio rozmieszczonych, mgby stworzy sie stacji radiowych i telewizyjnych dla retransmitowania programu wiatowego. Wojskowe i cywilne uycie satelitw dla celw cznoci jest najbardziej pocigajce. Obecnie wachlarz czstotliwoci naszej ziemskiej sieci radiowej jest bardzo przeadowany. Urzdzenia cznoci, takie jak systemy kablowe, s bardzo kosztowne w uyciu. Wydaje si wic, e jest ekonomicznie opacalne podjcie budowy satelitw cznoci. Przelatujc wedug dokadnego rozkadu czasu nad wikszymi orodkami, powiedzmy nad Paryem i Waszyngtonem, mgby on zebra i zarejestrowa mas wiadomoci. Te za byyby z kolei automatycznie nadawane znw przez stacj odbierajc, na przykad Waszyngtonu. Podobna suba cznoci mogaby by zorganizowana na caej kuli ziemskiej. Przemysowcy nasi uwaaj obecnie, e bdzie to ekonomicznie korzystny sposb zapewnienia cznoci w przyszoci. Z punktu widzenia wojskowego satelita rwnie rokuje olbrzymie moliwoci. Powszechnie wiele myli si o moliwoci uycia satelity jako rodka transportu broni. Oczywicie zwyke zrzucenie gowicy bojowej nie dokonaoby niczego, gdy kryaby ona po orbicie wraz z wyrzutni. Zaopatrujc j jednak w nieznaczny tylko napd, mona by skierowa j z powrotem do atmosfery ziemskiej. Problem jej powrotu na ziemi staje si tak samo trudny, jak gowicy bojowej midzykontynentalnego pocisku balistycznego. Rozwizanie problemu powrotu gowicy bojowej midzykontynentalnego pocisku balistycznego znajdzie rwnie zastosowanie do sprowadzenia na ziemi ciaa krcego po orbicie. Wszystkie te problemy musz by rozwizane, skoro zamierzamy wypuci rakiet z czowiekiem w przestrze midzyplanetarn i sprowadzi go z powrotem na ziemi w warunkach znonych i cile kontrolowanych. Gdy problemy te zostan ju rozwizane wwczas, wydaje si, nie bdzie powodu, dla ktrego nie mona byoby sprowadzi na ziemi gowicy bojowej z tak sam dokadnoci, z jak zamierzamy sprowadzi czowieka. Mona przewidywa nastpnie, e nadejdzie dzie, gdy pojazd z zaog znajdujcy si na orbicie bdzie w stanie przekazywa sygnay kierujce powracajcemu przedmiotowi, tak by skierowa go z pewn precyzj do rejonu wybranego celu. Tak wic, chocia obecnie jest to jeszcze dalekie od realizacji, nie moemy sobie pozwoli na przeoczenie moliwoci wyrzucenia przez pojazd znajdujcy si na orbicie gowicy bojowej. Oczywicie bdzie si uzasadniao, z du doz susznoci, e ziemia stanowi znacznie lepsz wyrzutni. Jest ona ni rzeczywicie i bez wtpienia pozostanie ni jeszcze

przez pewien czas. Gdy jednak zredukujemy problem pocisku balistycznego, ktry ma by uyty przeciwko pociskowi balistycznemu, do proporcji umoliwiajcych jego rozwizanie, wwczas zdolno wyrzucania przedmiotw z satelity prawdopodobnie odegra sw rol zwikszajc skuteczno naszego systemu oglnego. Reasumujc, naley podkreli, e nie moemy sobie pozwoli na odrzucenie moliwoci wyrzucenia jakiego przedmiotu z pojazdu midzyplanetarnego, jako nie majcej adnego znaczenia. Prowadzi nas to do nastpnego aspektu walki w przestrzeni midzyplanetarnej - czy powinnimy budowa satelit przechwytujcego innego satelit. Sprawa ta dotyczy kilku do delikatnych problemw prawnych, zasugujcych na daleko uwaniejsze przestudiowanie, ni uczyniono to dotychczas. Do szeroko i dobrze zostao to potraktowane w Spacepower73. Nie mog sobie wyobrazi, bymy mogli w nieskoczono tolerowa rozpoznawanie Stanw Zjednoczonych przez ZSRR, jest bowiem rzecz jasn, e tego rodzaju rozpoznanie czy si z programem midzykontynentalnych pociskw balistycznych. Jest wic konieczne i wydaje mi si, e jest to konieczno naglca, bymy co najmniej mogli nie dopuci do przelotw satelitw ZSRR nad naszym obszarem i w tym celu musimy zbudowa satelit przechwytujcego. Na podstawie prowadzonych dotychczas studiw wydaje si to moliwe, chocia bdzie to do trudne do rozwizania, dopki czowiek sam nie znajdzie si na pokadzie pojazdu w przestrzeni midzyplanetarnej. Na operacje wojskowe na ziemi - nie tylko na dziaania taktyczne, lecz take na planowanie strategiczne - bardzo duy wpyw ma pogoda. Nadmiar deszczw i dugotrwae susze maj wyrany wpyw na ekonomik pastwa i w ten sposb na jego zdolno prowadzenia wojny. Wydaje si, e obecnie mona dowiedzie si wiele o ukadzie pogody na Ziemi dziki satelitom badajcym warunki meteorologiczne. Przypuszcza si, e w przyszoci czowiek bdzie w stanie panowa nad pogod. Tymczasem za powinnimy przedsiwzi badanie globalnych ukadw pogody za pomoc satelitw. Wreszcie, jeli mamy kontrolowa przestrze midzyplanetarn, musimy zbada ksiyc i system planetarny, traktujc to jako spraw pierwszorzdnej wagi. Wstpnym krokiem do tego rodzaju przedsiwzicia jest urzdzenie obsugiwanej przez czowieka stacji w przestrzeni midzyplanetarnej. Co do sposobu przeprowadzenia tego istniej liczne propozycje. Wikszo zgadza si na to, e podstawowy problem polega na zbudowaniu dostatecznie wielkiej gwnej jednostki wyrzucajcej, pozwalajcej na dokadne umieszczenie na orbicie satelity mogcego unie du ilo lekkiego materiau konstrukcyjnego. Wwczas czowiek bdzie mg zbudowa sw stacj i gdy bdzie ona gotowa i zdatna do zamieszkania, uy jej jako platformy do dalszego badania przestrzeni midzyplanetarnej. Wojskowe znaczenie urzdzenia i utrzymania zamieszkaej stacji w przestrzeni midzyplanetarnej jest zrozumiae. Taktyka wojny w przestrzeni midzyplanetarnej musi zacz wic, jak zwykle, od utrzymania si przy yciu. Musimy naby dostatecznej wiedzy i zaopatrzy si w odpowiedni ekwipunek w celu obrony wasnej, zwaszcza za musimy mie mono przechwycenia satelity. Musimy skonstruowa wyposaenie i nauczy ludzi posugiwania si nim w przestrzeni midzyplanetarnej, bez wzgldu na wszelkie przeszkody stworzone przez czowieka lub te wynike z innych przyczyn. Jestem osobicie przekonany, e era przestrzeni midzyplanetarnej stwarza po raz pierwszy realn perspektyw trwaego pokoju; pomimo wszystko bowiem, co zostao do tej pory napisane o taktyce walki w przestrzeni midzyplanetarnej, jeli planeta nasza ma pozosta nadal siedliskiem czowieka, program midzyplanetarny musi by przeprowadzony pod egid Organizacji Narodw Zjednoczonych. Powinnimy jak najszybciej zorganizowa w Stanach Zjednoczonych midzyplanetarne siy zbrojne podlege bezporednio departamentowi obrony. Ich pene
73

Donald Cox i Michael Stoiko, Spacepower, John C. Winston Company, 1958.

wykorzystanie powinno by udostpnione Organizacji Narodw Zjednoczonych. Powinnimy zada, by nasi sprzymierzecy oraz ZSRR w miar swych moliwoci przyczyli si do tego programu ONZ. Jeli badanie przestrzeni midzyplanetarnej i kontrola nad ni bdzie moga by prowadzona pod auspicjami Organizacji Narodw Zjednoczonych, nie bdziemy musieli obawia si wojny w przestrzeni midzyplanetarnej; zamiast tego bdzie mona prowadzi badanie tej przestrzeni dla celw pokojowych. Problemy dotyczce si dziaajcych na ziemi, jakie stoj przed taktykiem, s olbrzymie. Ruchliwo zmieni si radykalnie. Pociski balistyczne daj nam ruchliwo nowego rzdu, zwaszcza za w zakresie transportu bardzo pilnych adunkw. Przez wiele lat zapotrzebowanie na pociski balistyczne dla celw innych ni transport bdzie tak wielkie, e dziedzinie transportu prawdopodobnie nie powici si tyle uwagi, na ile ona zasuguje. Wydaje si jednak jasne, e pocztkowo kombinacja systemw napdu chemicznego i pociskw balistycznych powinna umoliwi czowiekowi przesyanie bardzo pilnych adunkw, powiedzmy z Waszyngtonu do Londynu, w cigu okoo trzydziestu minut. Od chwili obecnej do roku 1965 jednak najwiksze znaczenie bdzie miaa dla nas forma ruchliwoci powietrznej. Obecnie bowiem zaczlimy dopiero wykorzystywa potencja bojowy samolotu. Decyzje taktyczne bd miay zapewniony sukces w zalenoci od tego, czy nauczymy si w najbliszej przyszoci dobrze rozumie uycie pojazdu powietrznego. Pojazd ten jest w zasadzie pojazdem transportowym, a kady pocisk balistyczny i kady gram materiau rozszczepialnego musi by przewieziony powietrzem. Stra ogniowa oczywicie musi by transportowana powietrzem, majc bowiem do czynienia z wojnami ograniczonymi, wielko potrzebnych si jest funkcj czasu reakcji. Im szybciej nastpuje reakcja, tym mniej potrzeba si. Duga zwoka zapowiada dugotrwa i kosztown wojn. Pojazd powietrzny powinien by uywany w dziedzinie taktycznej, umoliwiajc z jednej strony rozproszenie, z drugiej za szybk reakcj. Wojska ldowe szczeglnie potrzebuj pojazdu powietrznego; dopiero teraz zaczyna si to docenia. Idzie o kawaleri powietrzn. Od pocztku historii w walce ldowej czowiek stara si zawsze uzyska przewag w ruchliwoci nad swym przeciwnikiem. Grecy wykazali to w swych podstawowych organizacjach taktycznych, po nich za uczynili to samo Rzymianie. By moe najwikszym przejawem potencjau wojennego, uzyskanego dziki zastosowaniu innowacji w dziedzinie ruchliwoci poczonej z bezlitosn agresj, byy osignicia Dyngis-chana. W naszych czasach rozwina si nowa forma ruchliwoci ldowej - silnik spalinowy. Wrd tych nielicznych, ktrzy przewidzieli jego moliwoci, byli w latach trzydziestych Niemcy. Std narodzi si blitzkrieg, w wyniku ktrego, pomimo przewidywa ekspertw, armia niemiecka w kilka dni rozbia Polsk, opanowaa wiksz cz Europy i bya bliska zadania klski Zachodowi. Obecnie znajdujemy si w wieku ruchliwoci powietrznej i poniewa moliwoci pojazdu powietrznego zaczyna si docenia, moemy przewidzie realnie jego cise zespolenie z nuklearn si ognia, ktre bdzie wielk innowacj bez precedensu w historii wojskowoci. Moemy to przewidywa. Inna rzecz to uczynienie jakiego kroku w tym kierunku. Zaniedbalimy t spraw w sposb tragiczny w latach pomidzy drug wojn wiatow i wojn w Korei, Gdybymy mieli wyobrani, by przewidzie, i odwag, by zaryzykowa to w naszych programach badawczych i konstrukcyjnych, dysponowalibymy w Korei ruchliwoci taktyczn, ktra pozwoliaby nam dosownie kry wok naszych przeciwnikw. Gdy armie generaa Walkera posuway si na pnoc ku rzece Jalu, idc na lepo od jednego zakrtu drogi do drugiego i od wzgrza do wzgrza, wpaday one w zasadzki urzdzane przez armi, ktra w znacznej mierze opieraa si na ruchliwoci pieszej i konnej. Pod wzgldem technicznym sytuacja ta bya niewybaczalna. Pod wzgldem taktycznym za przy istniejcym wwczas wyposaeniu bya ona nieunikniona. Nawet w czasie ldowania pod Inczhon, gdy McArthur utworzy orodek oporu w pobliu yciowo wanych orodkw

pnocnokoreaskich si zbrojnych, potrzeba byo tygodnia, by przy pomocy czogw i piechoty poczy si z reszt 8 armii posuwajcej si od Taegu na pnoc. W przeszoci jednym z najbardziej uderzajcych aspektw wojskowej dziaalnoci czowieka byo jego uporczywe poszukiwanie rodkw technicznych dla uzyskania przewagi w ruchliwoci nad swym przeciwnikiem. Gdy mu si to udawao, a zwaszcza gdy mg zorganizowa elementy o rnej ruchliwoci w jedn zwart grup bojow, wygrywa walk. Przegrywa za, gdy nie udawao mu si rozwiza problemu technicznego wynikajcego z konkretnych potrzeb. Ruchliwo daje wiksze moliwoci innowacji ni jakakolwiek inna dziedzina funkcjonalna taktyki. Nie znam adnej innej dziedziny, ktra w tym czasie zasugiwaaby na wiksz uwag w naszych programach wojskowych. Superruchliwe wojska w poczeniu z taktyczn broni nuklearn, obejmujc skal od broni rcznej piechura do redniego zasigu pociskw balistycznych, wsparte pociskami balistycznymi dalekiego zasigu, bd stanowiy klucz zapewniajcy kontrol nad masami ldw kuli ziemskiej. Kawaleria powietrzna poczona w jeden zesp z jednostkami obserwacyjnymi, zoonymi ze zdalnie kierowanych samolotw bez zaogi, daje naszej organizacji wojskowej najwiksz od pocztku historii innowacj w walce taktycznej. Nuklearna sia ogniowa bdzie uzupeniaa ruchliwo w coraz wikszym stopniu. W miar kontynuowania przez nas poszukiwa doskonalszej broni, uyteczno wojskowa broni atomowej bdzie wzrastaa. Podobnie bdzie ona przydatniejsza w walce, gdy zmniejsz si jej rozmiary. Obecnie wida ju zupenie wyranie, e w niedalekiej przyszoci taktyczna bro nuklearna znajdzie si na kadym szczeblu organizacji wojskowej. Wwczas Zachd bdzie potrzebowa dziesiciokrotnie wicej broni taktycznej od wymienianej obecnie czsto liczby dziesiciu tysicy. Bdzie jej potrzebowa, jeli w erze przestrzeni midzyplanetarnej ma decydowa o wasnym losie. W dotychczasowych rozwaaniach, dotyczcych taktyki jako funkcji potgi ziemskiej, zajmowalimy si gwnie wojn ldow. Oczywicie, poniewa planeta nasza w znacznie wikszej czci skada si z mrz, potga morska ma co najmniej takie samo lub nawet wiksze znaczenie. Nasz program okrtw podwodnych nabiera szybko coraz wikszego znaczenia. Bdc przed kilku laty czonkiem Grupy Oceny Jakoci Uzbrojenia, przypominam sobie, jak silne wraenie sprawio na mnie zarwno znaczenie okrtw podwodnych, jak i postpy rosyjskie w tej dziedzinie. Z odwag, ktr daje ignorancja, jako onierz sugerowaem wwczas, by wszystkie okrty bojowe byy okrtami podwodnymi. Uwaam dotychczas, e tak by powinno i e program bada morskich winien skoncentrowa si na problemie okrt podwodny - pocisk balistyczny. Nie bdzie to tak atwe, jak wynikaoby to z wielu artykuw zamieszczonych w biecej prasie. Okrt podwodny bowiem jest bardzo wraliwy. Obecne systemy wykrywania pozwalaj na umiejscowienie i ledzenie okrtw podwodnych na bardzo duych odlegociach. Okrty te musz porusza si, by mc egzystowa, a gdy s w ruchu, wwczas mona je wykry. Co wicej, skuteczno broni atomowej pod wod jest pod pewnymi wzgldami wiksza ni na ziemi. Groba, jak stwarzaj okrty podwodne ZSRR, i nasza znajomo obecnej techniki sugeruj, e wiele wysiku w zakresie bada morskich powinnimy skoncentrowa na tym polu. Panowanie na morzach jest nieodzowne dla polityki bezpieczestwa zbiorowego, a wic dla naszej egzystencji. Uznajc znaczenie ruchliwoci i siy ognia oraz zdolno czowieka do zapanowania nad nimi na ziemi i w przestrzeni midzyplanetarnej, musimy jednak w dalszym cigu uzna, e najwaniejszym ze wszystkich czynnikw jest sam czowiek. Nasze zespoy broni nie bd nigdy ani odrobin lepsze od ludzi, ktrzy bd je projektowali, budowali i obsugiwali. Przy tym w erze pociskw balistycznych i przestrzeni midzyplanetarnej bdzie potrzeba raczej wicej, a nie mniej ludzi ni w przeszoci. Poruszajc ten problem w Army-Navy-Air Force Register z 9 maja 1957 roku, William H. Stoneman napisa:

Jest moliwe, e bdzie potrzeba wicej ludzi do zaopatrzenia i obsugiwania duej liczby poszczeglnych jednostek, ni byo ich potrzeba do utrzymania armii zorganizowanej na zasadzie starego systemu dywizyjnego. Zdecydowane stanowisko zajte przez generaa Laurisa Norstada, naczelnego dowdc alianckich si zbrojnych w Europie, przeciwko dalszym redukcjom wojsk ldowych NATO na kontynencie europejskim, wskazuje, e on i jego doradcy myl, i, odpowied na wielkie pytanie moe by jedna - wicej wojsk. Kilka miesicy pniej pewien artyku w United States Air Force Times, zatytuowany Planici mwi: Pociski balistyczne potrzebuj tylu ludzi, co i jednostki bombardujce, autor zakoczy w sposb nastpujcy: Cae powodzenie zadania i wynik wojny za naciniciem guzika uzaleniony jest od moliwoci wykonania przez tysice technikw ich indywidualnych czynnoci przed znokautowaniem. Jak na ironi losu - mwi planici - najbardziej zmechanizowana wojna, jak kiedykolwiek znal wiat, zapowiada si, e bdzie take najbardziej wymagajca pod wzgldem moliwoci ludzkich. Jakkolwiek dla wielu wniosek ten moe by nieprzyjemny, jest oczywiste, e w przyszoci bdziemy potrzebowali wicej ludzi ni w przeszoci i to lepiej wyksztaconych. W konkluzji naley stwierdzi, e w erze pociskw balistycznych i przestrzeni midzyplanetarnej ziemia stanie si taktycznym teatrem dziaa i e rozpocznie si walka w przestrzeni midzyplanetarnej. Pociski balistyczne bd dominujc form siy ognia, a ruchliwo powietrzna bdzie kluczem do sukcesu taktycznego w wojnie ldowej. Musimy wynale takie innowacje w dziedzinie ruchliwoci powietrznej, ktre dadz nam mar przewagi niezbdn do zwycistwa w walce ldowej. Nieodzowne dla naszego programu bezpieczestwa zbiorowego panowanie na morzach musimy uzyska za pomoc skutecznego programu okrtw podwodnych i obrony przed nimi. Przestrze midzyplanetarna bdzie miaa decydujce znaczenie, dlatego te musimy wykorzysta moliwoci wojskowe rozlegego programu satelitw, traktujc to jako najpilniejsz spraw pastwow. Wreszcie bdzie potrzeba wicej ludzi i bardziej wyksztaconych ni w przeszoci. Nasze osignicia za na polu taktyki stosowanej nie bd lepsze od ludzi, ktrzy tworz nasze zespoy broni i je obsuguj.

B. Strategia i przestrze midzyplanetarna


Caa wojna oparta jest na podstpie. - Sun-tsy

Otoczy tajemnic, wprowadzi w bd i zaskoczy. - Jackson Stonewall

Pierwszym celem strategii jest wyeliminowanie walk taktycznych. Dlatego te miar sukcesu strategii jest stopie, w jakim walka staje si niepotrzebna. Drugim jej celem jest takie uycie wasnych rodkw, by w razie walki zwyciy. Poniewa wikszo tego, co zostao napisane na temat strategii, pisali wojskowi, istniaa wic tendencja do zajmowania si sam walk. Wielu pisarzy

wojskowych uwaa strategi prawie wycznie za stosunek wzajemny bitew. Jej najprostsz form moe by bitwa obronna toczona w jednym obszarze, podczas gdy w innym obszarze prowadzi si dziaania zaczepne. Oglnie przyjta definicja strategii, odzwierciedlajca ten punkt widzenia, brzmi: Strategia, z reguy, zajmuje si takimi przedsiwziciami na wiksz skal, ktre su do wprowadzenia w gr si zbrojnych w decydujcym punkcie i w moliwie najlepszych warunkach, podczas gdy taktyka dotyczy tego, czego si dokonuje w samym starciu. Strategia wic moe by nazwana umiejtnoci wyszego dowodzenia, podczas gdy taktyka jest umiejtnoci kierowania wojskami. Myl, e skuteczn jest taka strategia, ktra czyni niepotrzebn walk fizyczn, nie jest nowa. J. F. C. Fuller, piszc o trwaoci wschodniego cesarstwa rzymskiego, ktre egzystowao tysic lat, przypisuje to jego organizacji wojskowej, wskazujc, e cesarze, jak to wynika z podrcznikw Strategikon i Taktyka, nadali armiom cesarstwa trwao nie znan zupenie na Zachodzie. Na wojn patrzono nie z heroicznego punktu widzenia, lecz z praktycznego. Bitew raczej unikano, a powicanie ycia ludzkiego dla osignicia mstwem tego, co mona byo uzyska przebiegoci, uwaano za najgorszy sposb dowodzenia. Nawet ta forma strategii jednak moe by przesadn i pod koniec istnienia wschodniego cesarstwa rzymskiego wojna stopniowo spada do roli wiczenia w formach geometrycznych. Celem byo takie manewrowanie wasnymi siami, by uczyni walk wyranie nieopacaln dla przeciwnika; ale chocia cel by chwalebny, to jednak bawochwalcze hodowanie tym zasadom sprawio, e siy wojskowe upady tak dalece, i zatraciy zupenie zdolno skutecznego prowadzenia walki. W XVII i XVIII wieku w sztuce dowodzenia nastpiy zmiany na lepsze i Napoleon wykaza, e osobiste kierownictwo i mstwo mog mie w bitwie rwnie wane znaczenie, jak i wszystkie wstpne manewry. Von Clausewitz, ktry uznawa rwnie inne elementy wojny poza si fizyczn, pisa: Celem walki nie zawsze jest zniszczenie si przeciwnika... Jej cel moe by osignity rwnie dobrze w ogle bez walki. Przez wiele stuleci strategia polegaa na tym, co dzisiaj uwaalibymy z trudem za co wicej ni wysz form taktyki. Stopniowo w miar jak wojna stawaa si coraz bardziej techniczna i wskutek tego bardzo skomplikowana, musiano czyni przygotowania do jej prowadzenia i wwczas strategia obja rwnie wiele innych spraw. W czasach Napoleona problemy wyywienia ludzi i zwierzt, pienidze, stosunek innych pastw do wojny, a zwaszcza ruchy wojsk - wszystko to musiao by starannie rozwaone, zanim rozpoczto walk taktyczn. Tak wic, gdy wojna staa si bardziej skomplikowana, dziedzina, jak obejmowaa strategia, powikszya si. Obecnie, w poowie XX wieku, doszlimy do takiego stadium w ewolucji wojny, w ktrym wiat jest chyba niczym wicej jak duym taktycznym teatrem dziaa. Poniewa dziedzina taktyki rozszerzya si, tak samo rozszerzya si dziedzina strategii i obecnie znacznie wicej czynnikw musi wej do planowania strategicznego i wojny strategicznej. Postawa narodu, zasoby pastwa, technika i martwy czas przy budowaniu nowych zespow broni - wszystko to ma decydujcy wpyw na strategi pastwa. Czynniki ekonomiczne, psychologiczne i techniczne maj wikszy wpyw na wynik walki pomidzy pastwami ni zastosowanie samej siy fizycznej. Obecnie za, gdy wkroczylimy w przestrze midzyplanetarn, plan jej rozpoznania strategicznego i uzyskana t drog wiedza mog mie bardziej decydujcy wpyw na wynik walki pomidzy pastwami ni jakiekolwiek starcie taktyczne na ziemi. ZSRR w swej strategii przekroczy ju znacznie stadium planowania. Jest on w okresie jej stosowania. Oczywicie planowanie jest prowadzone w dalszym cigu stosownie do przewidywa przyszych wydarze. Ale dzisiaj ZSRR realizuje ju plan strategiczny, ktrego celem jest takie osabienie Zachodu pod wzgldem psychicznym, ekonomicznym i politycznym, by walka bya niepotrzebna. Tak wic komunista moe otwarcie obstawa przy tym, e jego jedynym celem jest pokj, i wierzy w to, gdy

odzwierciedla to dokadnie koncepcj strategiczn ZSRR. Nic nie mogoby bardziej dogadza komunistom ni trway pokj i to jest wanie celem ich strategii - trway pokj na ich warunkach. Mamy obecnie w peni przekonywajce dowody, e element psychologiczny strategii ZSRR odnis w tej chwili zdecydowany sukces. Mielimy ju liczne przykady, ktre powinny byy zwrci nasz uwag, najwieszy z nich to wykorzystanie przez ZSRR sukcesu Sputnika na niekorzy Zachodu. Nawet czstotliwoci wybrane do przekazywania sygnau Sputnika I na ziemi nie byy czstotliwociami ustalonymi dla Midzynarodowego Roku Geofizycznego, lecz takimi, ktre mogy by odbierane przez radia wikszoci krajw wiata. Kierunek wyrzucenia satelity by rwnie tak dobrany, by umieci go na orbicie biegncej ponad wiksz czci eurazyjsko-amerykaskiej masy ldu. Propaganda ZSRR zostaa zorganizowana tak, by wykorzysta wystrzelenie satelity z chwil, gdy znajdzie si on na orbicie. W przeciwiestwie do tego nawet po wejciu na orbit Explorera I nasza USIA (United States Information Agency) nie posiadaa informacji dotyczcych jego charakterystyki i faktycznie nie znaa nawet czasu jego wystrzelenia, zanim nie znalaz si on na orbicie. Nie mwi tego, by krytykowa USIA lub departament obrony, lecz by wykaza braki w naszym systemie koordynacyjnym, nie pozwalajce na osignicie maksymalnego efektu psychologicznego. Po Sputniku I rozreklamowalimy szeroko nasz zamiar wyrzucenia Vanguarda w grudniu, podczas gdy wikszo dobrze orientujcych si w sprawach technicznych ludzi wiedziaa, e prawdopodobiestwo pomylnego wyrzucenia satelity byo nike, jeli w ogle istniao. Nieudanie si tej prby byo dotkliwym ciosem dla naszego prestiu. Podobnie zwycistwem psychologicznym bya dla komunistw propozycja ZSRR dotyczca zakazu broni atomowej po tym, gdy dokona on szeregu prb. Z punktu widzenia Stanw Zjednoczonych mamy absolutn racj. Prby musz by kontynuowane i ley to w interesie ludzkoci, by byy kontynuowane. Musimy bowiem nauczy si stosowa si powsta z rozbicia atomu dla celw uytecznych i nie pozwoli jej na zniszczenie nas samych. Pomimo to i pomimo ostrzeenia nas na kilka tygodni wczeniej, e ZSRR zgosi propozycj zakazu dokonywania prb, nie przedsiwzilimy adnych rodkw z naszej strony i jeszcze raz padlimy ofiar wojny psychologicznej prowadzonej przez ZSRR. Senator Hubert H. Humphrey uy ostrych, lecz nie przesadnych sw dla okrelenia tej sytuacji: Tego ranka zadano naszemu pastwu straszliwy cios propagandowy. A senator Theodore F. Green, jak donis New York Times z 1 kwietnia, mia powiedzie: Fakt pozostaje faktem, e ponownie zostalimy zmuszeni do defensywy. Fakt faktem, e nasza polityka pozwolia, by inicjatywa pokojowa jeszcze raz przesza do ZSRR. Historia naszych niepowodze w wojnie psychologicznej jest ponura i powtarzajca si. Dokonany ostatnio przegld opinii publicznej krajw neutralnych wykazuje z przytaczajc jasnoci sukcesy ZSRR, a usiowanie obnienia osigni ZSRR sowami sztuczki i popisy propagandowe, nie tylko nie pomaga naszej sytuacji, lecz w wielu wypadkach jej szkodzi. Oto co donosi New York Times z 6 marca 1958 roku: Ostatnia ankieta w Delhi w odpowiedzi na pytanie, Kto czyni wicej dla sprawy pokoju na wiecie, Rosja czy Zachd? - daa procentowo nastpujcy wynik: Rosja - 54%; Zachd - 18%; nie wiem - 28%. Zwrmy uwag na stosunek: trzy do jednego na korzy Rosji. Ta sama ankieta zapytywaa obywateli dwunastu stolic wiata: Kto zwycia w zimnej wojnie Rosja czy Zachd? W dziesiciu stolicach oceniono, e zwycia Rosja - w niektrych wypadkach stosunek na korzy Rosji wynosi cztery lub pi do jednego, jeli idzie o zdecydowane odpowiedzi - a tylko w dwch, e Zachd. Dylemat, w obliczu ktrego stoi nasz rzd, jest dylematem realnym. Czowiek, ktry obserwowa wspprac poszczeglnych komrek naszego rzdu w Waszyngtonie i sam bra w niej udzia, widzi, e istniej wyrane i naglce dowody braku koordynacji, jeli idzie

o aspekty psychologiczne wanych projektw pastwowych. Spord najwieszych godnym uwagi, jak to ju wskazaem, byo niedocenienie psychologicznego znaczenia wczeniejszego wystrzelenia satelity, niedocenienie szkody, jaka wyniknie z bardzo rozreklamowanej, a zakoczonej fiaskiem prby wyrzucenia satelity, czego mona byo unikn, i niewykorzystanie moliwoci wczeniejszego wystrzelenia satelity przez nas. Niepowodzenia te za s tak samo powane jak niepowodzenia w walce taktycznej, gdy zwikszaj one szanse zwycistwa ZSRR w wojnie strategicznej. Jeli bd si one powtarzay do czsto, doprowadz do zwycistwa strategicznego i w ten sposb ZSRR bdzie mg unikn walki taktycznej, a jeli nie bdzie mg jej unikn, z pewnoci w niej zwyciy. Z punktu widzenia strategii abstrakcyjnym celem wojny jest rozbrojenie nieprzyjaciela. Najlepsz ilustracj tej strategii w praktyce jest obecne naleganie, by naszym sprzymierzecom z NATO, a zwaszcza Niemcom zachodnim, nie dawa broni nuklearnej. Bro nuklearna jednak stanowi dzisiaj tak sam cz arsenau, jak proch strzelniczy wczoraj. W gruncie rzeczy adna nowoczesna obrona powietrzna nie jest moliwa bez uycia broni nuklearnej. Co wicej, ZSRR ze swej strony zdaje sobie spraw ze znaczenia broni nuklearnej dla nowoczesnej organizacji wojskowej, wynika to zupenie wyranie z pokazywanej przeze obecnie broni i z owiadcze jego przywdcw wojskowych i politycznych. Nalegaj oni jednak na to, by nie zaopatrywa w bro nuklearn Europy zachodniej, a take czasami i na to, by zakaza uycia pociskw balistycznych. Anastazy Mikojan w czasie swej wizyty handlowej w Bonn na wiosn 1958 roku powiedzia: Jeli Boska Republika Federalna nie bdzie posiadaa broni atomowej i pociskw balistycznych... Zwizek Radziecki nawet w wypadku wybuchu wojny, w ktrej Republika Boska wziaby udzia, powstrzyma si od uycia broni atomowej i pociskw balistycznych przeciwko ... Republice Boskiej. I podczas gdy propaganda ZSRR podkrelaa ustawicznie okropnoci zniszcze, jakie pocignaby za sob wojna nuklearna w Europie zachodniej, gosia ona prawdopodobiestwo nieoczekiwanego rozptania tej wojny wskutek oddania broni nuklearnej w rce Niemiec zachodnich. Rwnoczenie za armia ZSRR otrzymuje w dalszym cigu wielkie iloci broni nuklearnej rnych typw. Wpyw propagandy ZSRR nie pozosta bez rezultatw i odpowiedzialne pismo, takie jak londyski Economist, 12 kwietnia 1958 roku pod adresem planistw strategicznych NATO pisao: W szczeglnym wypadku Niemiec korzy wojskowa z oddania w ich rce nowej broni wyglda na niewielk, podczas gdy argumenty polityczne, wydaje si, przemawiaj zdecydowanie przeciwko temu. W wietle historii sprawa wyglda tak, e jeli ZSRR uda si nie dopuci do zaopatrzenia w bro nuklearn najsilniejszych wojsk ldowych w Europie niemieckich si zbrojnych - to osignie on jedno z najwspanialszych zwycistw strategicznych w historii wojskowoci. Rzeczywicie rzadko zdarza si, by strategia odniosa tak wielki sukces, tj. by rozbroia przeciwnika. Istnieje jednak inny, okrelony i wymierny w tej chwili element strategii. Jest nim technika. Poniewa wojna staje si coraz bardziej zoona, technika nabiera coraz wikszego znaczenia. Faktycznie, jeli strategia ZSRR lub Zachodu miaaby odnie zdecydowany sukces bez walki taktycznej, musiaoby to mie miejsce na polu techniki, poniewa ta ostatnia obejmuje wszystkie elementy z wyjtkiem samej wojny. Ekonomika, zasoby naturalne, podejmowanie decyzji i martwy czas oraz same zespoy lepszej broni - wszystko to zwizane jest z technik. Kady z tych czynnikw, jeli nie jest waciwie zrozumiany i starannie zaplanowany, moe przyczyni si do klski strategicznej. Rozwamy najpierw ekonomik. Mwi si, e sami pozbawiamy si moliwoci utrzymania si przy yciu, tak samo jak sami wypieramy si z rynkw wiatowych. Nasza wysoka stopa yciowa wraz z towarzyszcymi jej wysokimi pacami jest dobra u nas, lecz stawia nas w zej sytuacji na konkurencyjnych rynkach wiatowych. W porwnaniu z nami ZSRR by w stanie nie tylko produkowa tysice i dziesitki tysicy czogw, transporterw opancerzonych i innego uzbrojenia konwencjonalnego, lecz take pobi nas w wycigu konstrukcyjnym samolotu odrzutowego i w

wycigu pocisk balistyczny - satelita. Tymczasem nasze zespoy broni stay si tak kosztowne, e finansujc tylko niektre, bylimy zmuszeni zrezygnowa z wielu innych. Przemawiajc do grupy przemysowcw w Waszyngtonie 4 marca 1958 r., pomocnik sekretarza obrony, W. J. McNeill, powiedzia: Ta nowa bro i wyposaenie, produkty postpu naukowego i technicznego s daleko potniejsze i maj daleko wiksz warto bojow ni rodki, ktre maj zastpi, lecz kosztuj one take o wiele wicej. Przecitny koszt budowy samolotu ... potroi si w cigu ostatnich szeciu czy siedmiu lat. W czasie drugiej wojny wiatowej, na przykad, koszt budowy samolotu wynosi przecitnie okoo dziesiciu dolarw za funt. Koszt budowy samolotu, o bardzo wysokich walorach techniczno-taktycznych, wyprodukowanego za dwa lub trzy lata, bdzie wynosi prawdopodobnie od siedemdziesiciu do osiemdziesiciu dolarw za funt. Miar zoonoci konstrukcji samolotu bojowego o wysokich walorach techniczno-taktycznych moe by koszt przypadajcy na funt jego wagi w porwnaniu z cen srebra, ktra wynosi mniej ni pitnacie dolarw za funt. Pod koniec drugiej wojny wiatowej jeden ciki bombowiec B-29 kosztowa okoo 600 000 dolarw... jeden odrzutowy bombowiec midzykontynentalny B-52 kosztuje okoo omiu milionw dolarw. Dalej mwi on, e najbardziej nowoczesny typ samolotu, znajdujcy si obecnie w prbach, samolot X-15, bdzie kosztowa prawdopodobnie ponad sto milionw dolarw jeden. Podobny wzrost kosztw daje si zauway w dziedzinie pociskw balistycznych. Na przykad gotowy do uytku Atlas bdzie kosztowa okoo siedemnastu i p miliona dolarw, wliczajc proporcjonaln cz kosztw wyrzutni staej. Ruchliwy pocisk balistyczny bliskiego zasigu, Pershing, majcy zasig okoo piciuset mil, bdzie kosztowa p miliona dolarw. Poniewa wszyscy si zgadzaj, e nie moemy inwestowa w obron pastwa wicej ni pewn okrelon ilo naszego globalnego produktu narodowego bez szkody dla naszej ekonomiki, staje si niezmiernie wane, bymy podejmowali suszne decyzje techniczne i szybko je realizowali. Zlekcewaenie tego mogoby wyrzdzi niebezpieczn szkod naszej ekonomice, nieuczynienie za tego we waciwym czasie da nam przestarzae zespoy broni i w ten sposb moemy przegra wojn bez jednego wystrzau. Istniej powane dowody przemawiajce za pogldem, e moglibymy zwikszy nasz obecny poziom wydatkw na obron bez szkody dla naszej ekonomiki. Pastwowy Instytut Planowania w komunikacie prasowym z 29 grudnia 1957 roku stwierdzi, e do 1960 roku w razie koniecznoci wydatki na obron mog by podniesione do okoo pidziesiciu czterech miliardw dolarw74 bez potrzeby podwyszenia opodatkowania dla zrwnowaenia budetu rzdowego. Raport Pastwowego Instytutu Planowania stwierdza, e nawet jeli wydatki na bezpieczestwo pastwa wzrosyby z czterdziestu dwch miliardw dolarw w 1957 roku do pidziesiciu czterech miliardw dolarw w 1960 roku, ekonomika zachowa normaln zdolno produkcyjn, wystarczajc na umoliwienie przemysowi zwikszenia kapitalizacji dla zareagowania na wiksze potrzeby kapitaowe rozszerzonych programw obronnych, konsumentom na zwikszenie konsumpcji w tempie nieco wyszym ni w ubiegej dekadzie i rzdom - federalnemu, stanowym i lokalnym - na pewne rozszerzenie swej dziaalnoci. Przy podniesieniu stopy podatkowej wydatki na obron mogyby by zwikszone do szedziesiciu czterech miliardw dolarw, pozwalajc na finansowanie
74

Owiadczenie zoone przez prezydenta na konferencji prasowej w dniu 3 wrzenia 1957 roku: Doszedem do przewiadczenia, e przy obecnych cenach moemy zapewni Stanom Zjednoczonym bardzo dobr i odpowiedni obron - przy programie wydatkw obejmujcych okoo 38 000 000 000 dolarw, jeli moe by on z gry zaplanowany.

programu, ktry rozszerzyby i umoliwiby energiczniejsze wykonywanie programu rozwoju lotnictwa i kierowanych pociskw balistycznych oraz pozwoliby na powany wzrost liczebny wszystkich innych si obrony narodowej i prawdopodobnie take na obszerny program obrony cywilnej, wcznie z nowym rozmieszczeniem przemysu. Faktycznie niektre z naszych najwaniejszych programw budowy pociskw balistycznych zaamyway si stale z powodu obniania si wartoci dolara oraz zwikszonych kosztw robocizny i bada naukowych. Wydaje si wic, e zwikszone inwestycje z naszego oglnego dochodu narodowego w organizacj obrony s zarwno niezbdne, jak i moliwe bez rozprzenia ekonomiki kraju. Jest to jednak tylko maa cz problemu. Znacznie waniejsze od zainwestowanych dolarw s decyzje oraz podejmowanie tych decyzji w por, a podejmowanie decyzji w dziedzinie techniki wojskowej jest spraw bardzo zoon. Technika bowiem z kolei jest czci wojny strategicznej i decyzje s tu tak samo skomplikowane, a uzalenione od nich wyniki tak samo decydujce, jak wszelkie decyzje bojowe. Podejmujc decyzj zbudowania nowego zespou broni, musimy rozway wiele czynnikw. Najwaniejszymi z nich s: wojskowa polityka pastwa, nieprzyjacielskie zespoy broni, zasoby wasne oraz wasna ekonomika i stan techniki. Wszystkie one s wartociami zmiennymi, wystpujcymi w licznych kombinacjach w toku procesu podejmowania decyzji. Rozwamy pierwszy - wojskow polityk pastwa. Jest ona odbiciem polityki oglnej pastwa i jeli polityka ta jest stanowcza i zdecydowana pod wzgldem swych celw, wwczas czynnik ten nie jest zbyt trudny do uwzgldnienia. Jeli za polityka pastwa jest bierna i ma na celu wycznie zahamowanie ekspansji nieprzyjacielskiej, wwczas z natury swej reaguje ona jedynie na posunicia przeciwnika. Inicjatyw ma nieprzyjaciel, my za mamy tendencj do reagowania na jego programy. Jest to bardzo niebezpieczne w strategii techniki, bowiem inicjatywa techniczna w rkach nieprzyjaciela pozwala mu zwodzi nas, wprowadza w bd i ostatecznie zaskoczy. Samo tylko zwodzenie moe by jeszcze tolerowane, jeli inne czynniki przemawiaj zdecydowanie na nasz korzy. To znaczy, e moemy pozwoli sobie na utrat inicjatywy bez zbytniej obawy wwczas, gdy w porwnaniu z przeciwnikiem mamy obfito zasobw naturalnych i gdy nasza ekonomika jest w znacznie lepszym stanie. Nasza sytuacja pod wzgldem zasobw naturalnych jest jednak daleka od pomylnej. Z narodu bogatego stajemy si szybko narodem biednym. Mamy mniej ni 7% ludnoci wiata zajmujcej 8% obszaru jego ldw, a jednak zuywamy prawie poow zasobw naturalnych wolnego wiata. I przy tym poziom zuycia wzrasta. Zaopatrujc w przedmow doskona analiz naszej sytuacji w New York Times z grudnia 1957 roku, Richard Rutter napisa. Ameryka yje niebezpiecznie. Za kadym razem, gdy prowadzimy samochd, palimy ogie przy uyciu wgla, gotujemy posiek ma gazie naturalnym lub wyrzucamy puszk blaszan, tracimy co na zawsze. Tym czym jest czsteczka naszych zasobw naturalnych. Dzie za dniem, rok za rokiem czsteczki te sumuj si, stanowic olbrzymie obcienie dla naszych yciowo wanych zasobw surowcowych. Idzie o egzystencj narodu. Zapewnienie dostaw rudy elaznej, ropy naftowej, gazu naturalnego, metali, wgla oraz wielu innych materiaw jest niezbdne dla siy ekonomiki amerykaskiej. Bez nich stanie wielka machina przemysu. Nie bdzie mona dorwna lub przewyszy olbrzymiego postpu technicznego ZSRR. Bezpieczestwo pastwa zniknie z dnia na dzie, stopa yciowa obniy si gwatownie i Stany Zjednoczone, takie, jakimi je znamy, przestan istnie. Nasza zaleno od dostaw zza granicy jest bardzo wielka, gdy w dostatecznej iloci mamy tylko dwa rodzaje metalu - magnez i molibden. elazo, cyna, tungsten i ropa naftowa znajduj si wrd

wanych artykuw, ktre musimy sprowadza zza granicy, by pokry nasze zapotrzebowanie. Osiemdziesit pi do dziewidziesiciu procent wiatowych rezerw tungstenu znajduje si pod kontrol Chin komunistycznych. Siedemdziesit procent znanych rde ropy naftowej znajduje si na bardzo wraliwym i naraonym na atak rodkowym Wschodzie. Sytuacja ta bdzie si raczej pogarszaa z biegiem czasu, a nie polepszaa. Tak wic wiadomo tego narzuca powane ograniczenia naszym decyzjom. Nasza wysoka stopa yciowa z towarzyszcym jej wysokim kosztem produkcji sprawia, i to jest a nadto jasne, e decyzje musz by podejmowane z du ostronoci, gdy nie moemy sobie pozwoli na wiele z tych rzeczy, ktre chcielibymy mie. Tak wic, dziaajc w ramach ustalonego budetu, jestemy szczeglnie wraliwi na podstp, gdy szkoda, jak moglibymy ponie, byaby znacznie wiksza od szkody, jak moglibymy zada ZSRR. Wreszcie alarmujce jest, e w wycigu technicznym czas martwy wzrasta. Dr Ellis A. Johnson, dyrektor Biura Studiw Operacyjnych uniwersytetu Johnsa Hopkinsa, pisze: Podczas drugiej wojny wiatowej nasz martwy czas wynosi okoo dwch i p lat. Obecnie martwy czas Rosjan wynosi pi lat. Nasz martwy czas wynosi dziesi lat75. W dokumencie wydanym przez Instytut Bada Stanforda The Lead Time Race, znajdujemy stwierdzenie: Dzisiaj, jeli idzie o egzystencj Stanw Zjednoczonych, gwnym problemem jest wycig o martwy czas z ZSRR w celu zapewnienia sobie przewagi w broni. Tak wic wynikaoby z tego zupenie jasno, e w procesach podejmowania strategicznych decyzji technicznych znajdujemy si w niekorzystnej sytuacji. Martwy czas ZSRR jest zdecydowanie krtszy, a jego kierowana ekonomika daje mu wiksz swobod w przydzielaniu rodkw na finansowanie decyzji. Ostatecznie wic, majc inicjatyw, moe on, mwic sowami Jacksona Stonewalla, otacza tajemnic, wprowadza w bd i zaskakiwa. Na przykad dysponujemy znaczn iloci wiadomoci popierajcych pogld, a pogld ten wyznawany jest przez do du ilo ludzi w wywiadzie, e jeli idzie o wspzawodnictwo w rozwijaniu si uderzeniowych dalekiego zasigu, to ZSRR potrafi nam wmwi, i organizuje znaczne siy bombowcw dalekiego zasigu, podczas gdy faktycznie inwestowa on wikszo swego dochodu narodowego przeznaczonego na jego siy dalekiego zasigu w pociskach balistycznych dalekiego zasigu. ZSRR zbudowa i pokaza obserwatorom zachodnim tylko tak ilo bombowcw dalekiego zasigu z zaog, ktra wystarczaa, by wywoa obaw i spowodowa wynikajc z niej reakcj z naszej strony. My z kolei rozpoczlimy bardzo kosztowny program bombowcw dalekiego zasigu z zaog. Jeli byo to faktycznie strategi ZSRR, w takim razie zainwestowalimy miliardy dolarw w samolotach, ktre nigdy nie zostan uyte w walce. Gdybymy wydali te miliardy na pociski balistyczne i satelity, bylibymy dzisiaj zdecydowanie na czele wycigu w dziedzinie pociskw balistycznych i w przestrzeni midzyplanetarnej. Odwoany program Navaho, ktrego koszt wynosi 700 milionw dolarw, i odrzucone samoloty B-36 wskazuj, e teoria ta by moe nie jest zupenie pozbawiona susznoci. Oczywicie nie moglimy sobie pozwoli na cakowite zlekcewaenie groby bombowca i nie oznacza to, e nie powinnimy byli w ogle budowa bombowcw. Jest to bowiem prawdopodobne, e ZSRR dziaaby z wiksz swobod, gdyby by przekonany, i nie mamy monoci zastosowania odwetu za pomoc bombowcw. Mamy jednak wiele dowodw na poparcie pogldu, e pokazy ZSRR i owiadczenia jego przywdcw byy inscenizowane w celu skonienia nas do dalszych inwestycji w zespoach broni, co do ktrych ZSRR nabra przekonania, e s przestarzae. W zwizku z tym Chruszczw, po owiadczeniu w 1957 roku, e bombowiec z zaog naley ju do eksponatw muzealnych, zmieni zdanie i w doniesieniu New York Times z Moskwy z 21 marca czytamy: N. S. Chruszczw zmieni zasadniczo wyraony przez siebie pogld na wzajemny stosunek

75

U. S. News and World Report, 31 stycznia 1958 r.

i rol samolotw z zaog i pociskw balistycznych w nowoczesnych arsenaach. Pytanie, czy wchodzi to w dalszym cigu w zakres strategii technicznej, czy te nie, pozostaje bez odpowiedzi. Wszystko przemawia za tym, e tak. Strategia techniczna wysuwa jeden z najbardziej interesujcych problemw, jaki kiedykolwiek znalimy. Wiek obecny jest wiekiem techniki i opanowanie jej bdzie stanowio o naszym losie w przyszoci. Jest spraw bezwzgldnie najwaniejsz, by wzroso zrozumienie dla techniki i wojny technicznej oraz bymy planowali starannie nasz udzia w tego rodzaju wojnie, jeli mamy utrzyma si przy yciu. Druga wojna wiatowa daa nam pod rozwag wiele przykadw dotyczcych roli, jak moe odegra technika. W wojnie podwodnej bylimy bliscy klski, lecz nasi naukowcy i nasza marynarka wojenna wygraa bitw techniczn. W samej tylko dziedzinie minowania walka bya bardzo wyrwnana i gdy przechodzilimy od uycia min magnetycznych do akustycznych, a nastpnie do min zblieniowych, uczeni obu stron starali si wzajemnie wprowadzi w bd i przechytrzy. W jednym z doniesie AP76 z Londynu z 24 stycznia 1958 roku opisany jest sukces brytyjski w zakresie wprowadzenia w bd nazistw. Chocia jest to raczej technika stosowana ni strategia, mamy tu jednak krtkie sprawozdanie z pewnej pracy wykonanej przez profesora Reginalda Jonesa, szefa sekcji naukowej wywiadu RAF: Wykonujc to zadanie, odchyli on zrcznie fale kierunkowe radia niemieckiego prowadzce bombowce na Londyn, tak e poleciay one nad Morze Irlandzkie. Oszuka Niemcw, zmuszajc ich do uwierzenia, e brytyjski radar wykrywajcy okrty podwodne pracowa na zasadzie promieni podczerwonych. Fortel ten, jak stwierdzono pniej, by tak skuteczny, e niemieckie okrty podwodne zostay pomalowane farb przeciwko promieniom podczerwonym. Najwaniejszym by moe jego osigniciem by fortel dotyczcy promienia-J. Nawigacyjne urzdzenie radarowe, ktrym posugiwa si RAF, nazwane promieniem-C, wpado w rce niemieckie, gdy zosta zestrzelony wyprbowujcy je bombowiec. Jones zabra si wwczas do pracy, by przekona Niemcw, e mieli w swym rku co zupenie innego. Wyczarowa on co, co nazwa promieniem-J i co rzekomo dziaao na zasadzie fal radiowych. Rozpuci historyjki na ten temat, ktre zostay zebrane przez agentw nazistowskich, zbudowa kilka faszywych stacji promienia-J i w kocu przekona Niemcw, e zdobyli rzeczywicie urzdzenie zwane promieniem-J. Gdy nasze bombowce zaczy uywa urzdzenia zwanego promieniem-C, Niemcy zostali cakowicie zaskoczeni i musieli zuy pi miesicy na opracowanie sposobu jego zneutralizowania - mwi z dum Jones. Pniej za - gdy doszli oni do przekonania, e caa sprawa promienia-J bya kompletn bujd, zaczlimy faktycznie stosowa promie-J. To, co zaczo si od fortelu, zakoczyo si jak najbardziej realnie. Niemcy byli zupenie zdezorientowani. Wydaje si, e jest zupenie moliwe, aby jakie pastwo opracowao i przeprowadzio dobrze pomylany plan strategiczny w zakresie techniki, ktrego celem byoby zmuszenie przeciwnika do zmarnowania duej iloci wanych zasobw. Od czasu drugiej wojny wiatowej wojna staa si daleko bardziej zoon i osigna stadium, w ktrym technika stanowi specjalne pole dla strategii stosowanej. Zasuguje ona na specjalne
76

Air Publication - periodyk angielski zajmujcy si sprawami lotnictwa (przyp. tum.).

potraktowanie jej przez nasze najwysze instytucje naukowe i wojskowe. Na przykad powinnimy zebra grup zoon z naszych czoowych naukowcw, przemysowcw i wojskowych w celu przeprowadzenia dwustronnych technicznych gier wojennych. Mona byoby to robi w naszym National War College77, powiedzmy w okresie letnim, gdy suchacze s nieobecni. Grupa ta powinna by zorganizowana w trzy podgrupy: mieszany zesp naukowo-przemysowo-wojskowy reprezentujcy pastwo A, podobny zesp reprezentujcy pastwo B i grupa rozjemcza lub kierownicza. Grupa kierownicza powinna by starannie dobrana i musi dokona powanej pracy przygotowawczej przed gr. Grupa reprezentujca pastwo A powinna mie swego kierownika i w czasie prowadzenia gry wojennej musi by odseparowana od grupy reprezentujcej pastwo B. Jest to moment bardzo wany, gdy wiele z naszych obecnych tak zwanych gier wojennych na tematy naukowe prowadzi si na tablicach w obecnoci wszystkich uczestnikw, ktrzy pozwalaj sobie na swobodn wymian myli. Element wspzawodnictwa i umiejtno oceny sytuacji przy podejmowaniu decyzji s bardzo lekcewaone. Gdy zespoy zostan waciwie rozmieszczone, powinny one otrzyma do rozwizania sytuacje z naszej ubiegej historii, na przykad walk przeciwko okrtom podwodnym. Grupa kierownicza powinna dostarczy zespoom reprezentujcym pastwa A i B faktycznych danych historycznych, stosownie do rzeczywistych sytuacji, jakie powstaway w czasie wojny. Gdy obydwie strony zrozumiej problem, wwczas mona bdzie wprowadzi warianty wymagajce rnych rozwiza. Nastpn faz stanowioby przedstawienie biecych problemw w technice. Gdy grupy te bd dobrze pracoway, wwczas kade pastwo za porednictwem grupy kierowniczej moe dostarczy drugiemu faszywych informacji, by spowodowa podjcie bdnych decyzji strategicznych. Od zespow reprezentujcych kade pastwo powinno wymaga si powzicia decyzji na podstawie informacji dostarczonych im przez grup kierownicz. Dla przeprowadzenia wielu kalkulacji bd uyte przyrzdy do oblicze, lecz elementy wspzawodnictwa i decyzji podejmowanej przez czowieka powinny zawsze wystpowa. wiczenia tego rodzaju powinny wybiega naprzd w er przestrzeni midzyplanetarnej tak daleko, jak tylko jest to moliwe, bowiem wczeniej czy pniej wanie w sferze przestrzeni midzyplanetarnej bd si rozstrzygay wielkie bitwy techniczne. Tego rodzaju techniczna gra wojenna moe da bardzo wiele, m. in. widoki na odzyskanie inicjatywy technicznej, ktr odzyska musimy. Nie utrzymamy si nigdy przy yciu, jeli w dalszym cigu bdziemy zajci wycznie inicjatyw techniczn ZSRR. Musimy myle sami, a umiejtno tego mona naby tylko drog treningu; jeli wic mamy stworzy suszn strategi techniki, nasze rozwaania musz wykracza poza problemy kadego rodzaju si zbrojnych czy nauki, czy te przemysu. Musimy je wszystkie poczy. Techniczna gra wojenna tego rodzaju moe by przeprowadzona pod auspicjami Grupy Oceny Jakoci Uzbrojenia. Mog znale si ludzie, ktrzy powiedz, e czyni si ju to obecnie w Grupie Oceny Jakoci Uzbrojenia. Nie jest to jednak zupenie to samo. Co prawda odbywaj si liczne zebrania, konferencje i organizuje si grupy studiw letnich, lecz adna z wymienionych wyej form nie zawiera elementu wspzawodnictwa pomidzy dobranymi zespoami reprezentujcymi nauk, przemys i wojsko. Zbyt wiele z nich ogranicza si jedynie do dyskusji okrgego stou, zebrania i po prostu do zwykej wymiany zda w czasie posiedze. Oto przykady problemw nadajcych si do przestudiowania. Zacznijmy od problemu nam najbliszego - obrony wasnej, obrony Stanw Zjednoczonych przed atakiem pociskw balistycznych, wystrzelonych bd z ldu, bd te z morza. Analiza programu pociskw balistycznych ZSRR powinna da nam pierwsz wskazwk co do rodzaju celu, z jakim bdziemy musieli mie do czynienia. Analiz
77

Odpowiednik Akademii Sztabu Generalnego (przyp. tum.).

t musimy przeprowadzi na podstawie dostpnych informacji, a nastpnie dokona wasnej oceny tego, czego technika ZSRR mogaby jeszcze dokona. W oparciu o to bdziemy mogli okreli techniczne programy wasne, potrzebne dla zapewnienia odpowiedniej obrony. Nastpnie musimy postawi si w pooeniu ZSRR i w wietle planowanych przez nas rodkw obrony wprowadzi warianty do systemu ZSRR, majce na celu wprowadzenie nas w bd i unicestwienie naszych rodkw obronnych. W wypadku obrony przed pociskami balistycznymi dalekiego zasigu ZSRR warianty te s liczne i bardzo zoone. Mog one obejmowa, na przykad, makiety, spoofing78, przeciwrodki i ostateczne rodki przeciwko przeciwrodkom. Jeli zostay przedsiwzite wszelkie moliwe kroki dla przeciwstawienia si atakowi przeprowadzonemu za pomoc midzykontynentalnych pociskw balistycznych bez starannej oceny oglnego problemu obrony, moe si wwczas zdarzy, e wydamy wiksz cz naszego budetu obronnego na rozwizanie tylko tego problemu, a pomimo to nie zapewnimy sobie odpowiedniej obrony. Linia DEW79 stanowi przykad rodka obrony, ktry zosta zainstalowany, ale ktry z powodu straconego czasu na powzicie decyzji i martwego czasu okaza si spniony, jeli idzie o zamierzony cel. rodek ten, majcy zapewni obron przed bombowcami z zaog, leccymi na wyranie okrelonych wysokociach, zacz funkcjonowa w czasie, gdy najwiksz grob dla nas stay si midzykontynentalne pociski balistyczne. Nie znaczy to, by inwestycja ta bya cakowicie niepotrzebna. Wiele z tego, czego si przy tym nauczono, moe znale zastosowanie w naszej obronie przed pociskami balistycznymi i wiele z tych urzdze moe przyczyni si bezporednio do tej obrony. Jednak widzimy obecnie, e powinnimy byli myle o obronie i przewidzie potrzeb linii DEW wiele lat wczeniej lub te udzieli wicej uwagi problemom obrony przed pociskami balistycznymi, a mniej bombowcom z zaog. Problem obrony przed pociskami balistycznymi wyrzucanymi przez okrty podwodne jest rwnie godny zastanowienia, jak problem pociskw balistycznych majcych swe bazy na ldzie. Obecnie, wydaje si, liczymy, e nasze okrty podwodne wykryj okrty podwodne ZSRR wyposaone w pociski balistyczne i zniszcz je na morzu. Nasze wasne zaopatrzone w pociski balistyczne okrty podwodne o napdzie nuklearnym bd bardzo kosztowne i rwnie wraliwe, jak okrty podwodne ZSRR. Nie ulega wtpliwoci, e byoby korzystne dla nas, gdybymy zbadali moliwo uycia pociskw balistycznych ziemia-ziemia, poczonych w jeden zesp z opartymi na ldzie urzdzeniami do wykrywania przedmiotw podwodnych, do zniszczenia zaopatrzonych w pociski balistyczne okrtw podwodnych ZSRR. Gdy bdziemy mieli ju pewien zapas pociskw balistycznych dalekiego zasigu i pociskw balistycznych redniego zasigu, to przy niewielkich kosztach dodatkowych moglibymy rozmieci pewn ich ilo tak, by mogy by uyte przeciwko wrogim, zagraajcym nam okrtom podwodnym. W ten sposb z niezbyt wielu miejsc ich rozmieszczenia - z przyldkw i z wysp na morzach otaczajcych ld Ameryki Pnocnej - moglibymy pokry ogniem pociskw balistycznych ziemia-ziemia wikszo obszaru Atlantyku i znaczn cz Oceanu Spokojnego. Przy takiej osonie nasze wasne okrty podwodne mogyby mie du swobod dziaania. Ekonomiczna, techniczna i wojskowa suszno tej propozycji zasuguje na jak najstaranniejsze rozpatrzenie jej z punktu widzenia techniki. Naley zaprzc nauk, przemys i wojsko do rozwizywania na grach wojennych wanie takich problemw technicznych. Znowu bowiem byoby moliwe bdne zainwestowanie powaniejszej czci naszego dochodu narodowego w obron przed tego rodzaju pociskami balistycznymi.

78

Spoofing polega na wykonaniu uderze na system obrony przeciwnika w celu sprowokowania jego reakcji, by w ten sposb ujawni waciwoci obrony i umoliwi sobie przedsiwzicie odpowiednich przeciwrodkw dla jej pokonania. 79 Distant Early Warning - Dalekie i Wczesne Ostrzeenie (przyp. tum.).

Jak dotd, rozwaanie na temat strategii technicznej dotyczyo rodkw, jakie powinny by przedsiwzite w naszej obronie wasnej. Strategia techniczna pastwa musi jednak i dalej, jeli ma doprowadzi do zwycistwa. Musimy opracowa nasz wasny plan strategiczny. Musimy wybiec myl w przyszo tak daleko, bymy mogli przewidzie sposoby techniczne, ktre musimy zastosowa, jeli mamy utrzyma si przy yciu. Rwnoczenie za musimy opracowa plany, ktre wprowadz w bd przyszego agresora i sprawi, e podejmie on bdne decyzje techniczne. Tak wic, jeli plan nasz si uda, bdziemy mogli utrzyma si przy yciu bez walki fizycznej. Jest to doniosy problem odpowiadajcy dalekowzrocznej koncepcji samej demokracji. Nadaje si on szczeglnie do zastosowania w przestrzeni midzyplanetarnej, gdy tu spotykaj si wszystkie problemy psychologii, ekonomiki i stosowanej siy militarnej. Interesujc ilustracj decyzji technicznej ZSRR znajdujemy w Sputniku III. Przed jego wyrzuceniem nasi uczeni i wojskowi zastanawiali si bardzo nad tym, jaki bdzie nastpny krok ZSRR. Opierajc si na rozmiarach Sputnika II, byo oczywiste, e ZSRR posiada silnik pocisku balistycznego o sile cigu znacznie wikszej od wszelkich silnikw bdcych u nas w uyciu. Zakadajc, e Sputnik III bdzie ulepszeniem Sputnika II pod wzgldem rozmiarw i moliwoci technicznych, uwaano za bardzo prawdopodobne, i ZSRR dotrze do ksiyca. Wielu ludzi uwaao, e nowy satelita ZSRR bd obleci ksiyc dookoa, bd te we uderzy. ZSRR przypuszczalnie mg to uczyni, wyrzuci natomiast wkrtce duo wikszego satelit ni poprzedni. Miao to powane znaczenie. Jeli jednak bdziemy do silni i do mdrzy, by unikn trzeciej wojny wiatowej, bdziemy musieli w dalszym cigu wciga ZSRR do wspzawodnictwa ideologicznego, w ktrym stawk s umysy ludzi w pastwach neutralnych. W tym wspzawodnictwie ideologicznym przestrze midzyplanetarna moe z powodzeniem sta si terenem prby, na podstawie ktrej neutralni ludzie caego wiata osdz, czy lepszy jest demokratyczny system swobodnej inicjatywy, czy te system komunistyczny80. Aby zwyciy, musimy mie inicjatyw strategiczn. Wydaje si, e j tracimy, moemy j jednak odzyska za pomoc odpowiednich studiw oraz przez dobr i wyszkolenie obdarzonych wyobrani i dalekowzrocznych uczonych i oficerw. Moemy stworzy strategi techniki, ktra przywrci ponownie inicjatyw strategiczn Zachodowi. Dokonujc zdecydowanego wysiku moemy to osign prawdopodobnie w cigu piciu, a z pewnoci w cigu dziesiciu lat. Bdzie to jednak wymagao zdecydowanego wysiku. Jednego moemy by pewni - nard, ktry pierwszy zapanuje w przestrzeni midzyplanetarnej, bdzie panowa rwnie nad losami ludzkoci.

Myl polityczna i wojskowa w Stanach Zjednoczonych Caoksztat zagadnienia wymaga, by wszelkie rozwaanie strategiczne uwzgldniao stanowiska poszczeglnych rodzajw si zbrojnych. Sdzc ze stawianych pyta, wydaje si, e wielu ludzi na podstawie tego, co czyta w gazetach, uwaa, i stanowisko poszczeglnych rodzajw si zbrojnych przyczynia si bardziej ni cokolwiek innego do ksztatowania si strategii pastwa. Przecitnemu Amerykaninowi nieatwo zorientowa si, jakie stanowisko zajmuj poszczeglne rodzaje si zbrojnych w sprawach polityki wojskowej, na czym polegaj rnice ich pogldw. Oszoomiony kolidujcymi z sob faktami, liczbami, teoriami, przewidywaniami i argumentami
80

Owiadczenie dr. J. Sterlinga Livingstone'a zoone w dniu 16 grudnia 1957 r. przed Podkomisj Senatu do Zbadania Stanu Przygotowa.

generaw, admiraw, czonkw Kongresu, departamentu stanu i braci Alsopw81, inteligentny laik zaczyna patrze na polityk dotyczc obrony jak na gmatwanin i nieprzenikniony chaos, w ktrym faktyczne alternatywy s znane jedynie niewielu wtajemniczonym82. Aby zwikszy zamieszanie w umysach publicznoci, wypowiedzi generaw i admiraw rni si midzy sob. Kady z nich czerpie z wasnego dowiadczenia i przytacza swe wasne dane statystyczne dla udowodnienia susznoci swego punktu widzenia. Wreszcie, w ramach poszczeglnych rodzajw si zbrojnych starsi oficerowie rwnie czsto nie zgadzaj si z sob. Przedstawiciele lotnictwa taktycznego czsto nie zgadzaj si z oficerami lotnictwa strategicznego; przedstawiciele floty, ktrzy chcieliby skupi wysiek marynarki wojennej na problemie podwodnym, cieraj si bezporednio z oficerami, ktrzy pragn marynarki wojennej opartej na lotniskowcach. Wojska ldowe maj take swych zwolennikw, a wrd nich znajduj si tacy, ktrzy chcieliby nada im ruchliwo powietrzn kosztem wszystkiego innego, podczas gdy inni znw kad nacisk na zdolno do uporczywej walki i na silnie opancerzony sprzt. Problemy pociskw balistycznych i przestrzeni midzyplanetarnej przesaniaj interesy wszystkich rodzajw si zbrojnych. Trudno dziwi si wic, e przecitnemu obywatelowi nieatwo zrozumie zasady naszej polityki w zakresie obrony, istniejce rnice pogldw i realne ich przyczyny. Polityka obrony pastwa stanowi dla inteligentnego laika problem wyranie rny od problemu polityki wewntrznej. Zacytujmy zorientowanemu obywatelowi nazwiska: Roberta Tafta, Leveretta Saltonstalla, Harryego Trumana, Huberta Humphreya i Normana Thomasa, a nie bdzie mia on trudnoci w ustawieniu ich w racjonalny politycznie szereg, jeli idzie o waciwe im punkty widzenia na polityk wewntrzn. I nie tylko to, lecz uwiadomiony obywatel nie bdzie mia take trudnoci w znalezieniu swego wasnego miejsca w tym szeregu. Przyzwyczailimy si wszyscy myle o polityce wewntrznej nieustannie kategoriami prawica - lewica, konserwatywny - liberalny83. Polityka wojskowa obejmuje rwnie szeroki zakres i zawiera podobne rnice pogldw jak i nasza polityka oglna. Nie powinno to zaskakiwa nikogo, gdy ostatecznie polityka wojskowa odzwierciedla jedynie polityk ogln i jest kontynuacj tej polityki. Dlatego te, rozumiejc nasz polityk wojskow, powinno si by w stanie uszeregowa waciwie nazwiska: Radforda, LeMaya, Twininga, Burkego, Taylora i Bradleya, jeli idzie o waciwe im punkty widzenia na polityk wojskow. Uczyniwszy to, powinnimy znale z do du dokadnoci swe wasne miejsce w tym szeregu. Wielu ludzi uwaa, e kady rodzaj si zbrojnych wypracowuje sw wasn lini partyjn i stosuje si do niej oraz wymaga, by jego przedstawiciele trzymali si tej linii. Jeden z mych przyjaci niedawno uj to w sposb nastpujcy: Poskrob jakiego osobnika z lotnictwa, a wyjdzie z niego lotnik, wszyscy oni maj ten sam punkt widzenia i mwi to samo. Tak jednak nie jest. W obrbie kadego rodzaju si zbrojnych istniej due rnice pogldw na wiele kwestii zasadniczych. Pracowaem dugo w departamencie obrony i w dowdztwach poczonych rodzajw si zbrojnych, gdzie miaem okazj przedyskutowa wyczerpujco wiele z naszych podstawowych problemw wojskowych. Z maymi wyjtkami ludzie w mundurach myl samodzielnie i w wyszych sztabach wypowiadaj oni swj jak najbardziej obiektywny sd. Jeli w ogle miabym czyni uoglnienia na ten temat, powiedziabym, e im bardziej inteligentna jest jednostka, tym bardziej jest ona obiektywna. Co wicej, gdybym mia podzieli naszych rzecznikw wojskowych na kategorie, podzielibym ich na
81 82

Bracia Alsop, znani dziennikarze amerykascy, zajmujcy si sprawami midzynarodowymi (przyp. tum.). Samuel P. Huntington, Radykalizm i konserwatyzm w polityce obrony pastwa, Journal of International Affaires, Columbia Uniwersity, t. III, nr 2, 1954. 83 Tame.

liberaw i konserwatystw, gdy jest zupenie oczywiste, e rnice pogldw maj tendencj do polaryzacji wok tych szk mylenia. Jeli na przykad zadaoby si jakiemu osobnikowi z jakiegokolwiek rodzaju si zbrojnych pytanie na jeden lub drugi z nastpujcych tematw, mona byoby bez trudnoci umieci go na waciwym miejscu w szeregu obejmujcym pogldy na polityk wojskow. Mwic oglnie, te dwie kategorie i ich punkty widzenia s nastpujce:

LIBERA Wojna, jeli rzeczywicie nastpi, rozpocznie si najpierw od penetracji ekonomicznej i politycznej. Dokona si jej za pomoc odpowiednich manewrw dyplomatycznych, by postawi nas w sytuacji, w ktrej trudno nam bdzie odpowiedzie si. Potem ZSRR moe uy siy w stopniu niezbdnym do osignicia jego celw; te za bd normalnie celami ograniczonymi.

Nasze zasoby nuklearne powinny by przetworzone na bro takich rozmiarw, by moga by ona uyta przeciwko wojskowym celom taktycznym w sposb precyzyjny. Wszystkie rodzaje si zbrojnych potrzebuj broni nuklearnych i w tym stanie rzeczy potrzebujemy jej w ilociach idcych w dziesitki tysicy pociskw. Nasza pastwowa polityka wojskowa powinna odzwierciedla nasz polityk zagraniczn. NATO, SEATO, Pakt Bagdadzki oraz wiele innych naszych zobowiza powinny by poparte w peni siami ju istniejcymi, tak dalece jak na to pozwoli nasz budet.

Planowanie naszych programw wojskowych powinno odzwierciedla nasz stay i cisy zwizek z naszymi sprzymierzecami zamorskimi; i nawet wwczas, gdy bdziemy mieli w zapasie midzykontynentalne pociski balistyczne i pociski balistyczne dalekiego zasigu, powinnimy utrzyma granic wolnoci przyleg do granic ZSRR i jego satelitw i wesprze j czciowo naszymi siami zbrojnymi. Naley mie gotow do uycia powan ilo lotnictwa transportowego wojsk, ktre przy tym
84

KONSERWATYSTA Wojna, jeli rzeczywicie nadejdzie, przybierze posta zdecydowanego i niszczcego uderzenia z powietrza na rdo siy wiata zachodniego Stany Zjednoczone. Skoro ustpujemy inicjatyw ZSRR, jest jak najbardziej logiczne, by sdzi, e on to wykorzysta. Jeli nie bdziemy przygotowani do wojny lub jeli nie przeprowadzimy naszego wasnego uderzenia uprzedzajcego, to z przewag, jak daje zaskoczenie, wojna moe by wygrana przez ZSRR w cigu niewielu minut. Nasze zasoby nuklearne powinny by przetworzone na bro o moliwie najwikszej wydajnoci. W ten sposb za pomoc jednego uderzenia moemy zmniejszy do minimum szkody wyrzdzone kademu potencjalnemu agresorowi lub agresorom.84 Zasoby nuklearne nie powinny by marnowane na bro, ktra by moe nie zostanie uyta i ktra jest mniej skuteczna od broni o wielkiej wydajnoci. Naley dokona maksymalnych inwestycji w nasze atomowe siy odwetowe. Nie moemy bowiem pozwoli sobie na trwonienie naszych ograniczonych zasobw rozpraszajc je po caym wiecie. Powinnimy dostarczy atomowych si odwetowych, a nasi sprzymierzecy - si konwencjonalnych lub takich, jakie s w stanie dostarczy. Powinnimy kontynuowa budow broni o coraz wikszym zasigu i zaopatrujce w paliwo tankowce odrzutowe w tym celu, by w kocu nie byo wikszej potrzeby utrzymywania zamorskich baz i urzdze. S one bowiem zbyt kosztowne i zbyt wraliwe, by utrzymywa je w dalszym cigu w wieku pociskw balistycznych. Powinnimy by gotowi do wycofania ich tak szybko, jak to bdzie moliwe. Naley dokonywa minimalnych inwestycji w lotnictwo transportowe wojsk, a rodki

Zdanie to zapewne ma znaczy, e jedno uderzenie moe zmusi przeciwnika do kapitulacji i przez to zmniejszy straty nieuniknione w przeduajcej si wojnie (przyp. red.).

powinno odbywa regularne loty. Jest to konieczne dla poparcia naszej polityki zagranicznej i dla programw wojskowych, ktre jej su. Musimy utrzyma panowanie na morzach i w tym zakresie nasza marynarka wojenna musi otrzyma pene poparcie. Jeli oznacza to wicej i wiksze lotniskowce, w takim razie rozstrzygn o tym musi marynarka wojenna, a jeli jest ona przekonana, e ich potrzebuje, powinny by jej dostarczone.

transportu wojsk powinny by uwaane w pierwszym rzdzie za zabezpieczenie suby tyw dla atomowych si odwetowych. Lotniskowce, zwaszcza najwikszych typw, s marnotrawieniem naszych zasobw pastwowych. Dubluj one oparte na bazach ldowych atomowe siy odwetowe. Jedyn realn potrzeb si morskich stanowi okrty podwodne, majce przeciwstawi si grobie okrtw podwodnych ZSRR, mogcych zagraa naszej egludze handlowej i za pomoc pociskw balistycznych obszarowi Stanw Zjednoczonych. Jedynie istniejce i gotowe do dziaania siy zbrojne bd mogy by uyte skutecznie. Wojna zakoczy si zbyt szybko, by mogy w niej wzi udzia due siy rezerwy. Dlatego te utrzymywanie tego rodzaju organizacji i finansowanie programu mobilizacji przemysu przedstawia ma warto. Obrona cywilna jest obowizkiem wojsk ldowych wraz z ich rezerwami i gwardi narodow. Poniewa wojna zakoczy si szybko, nie bdzie dokd wysya wojsk ldowych i wobec tego bd one mogy by uyte najlepiej w obronie cywilnej. Budet musi by bardzo starannie ograniczany, w przeciwnym bowiem razie przegramy wojn pod wzgldem ekonomicznym. Trzeba wybra najlepszy zesp broni i woy we pienidze. Zredukowa wszystko inne do minimum. Istnieje tylko jeden rodzaj wojny - wojna globalna - i trzeba by przygotowanym, by mc j wygra. Nie powinnimy odrzuca korzyci, jakie osiga ten, kto zaatakuje pierwszy; wojna zapobiegawczo-odwetowa.

Pastwo musi mie odpowiednie rezerwy si zbrojnych i gwardi narodow oraz skuteczny plan mobilizacji przemysu. Wojna, jeli nadejdzie, moe trwa przez dugi czas i byoby rozsdne, by by przygotowanym pod kadym wzgldem do wojny dugotrwaej. Obrona cywilna jest obowizkiem cywilnym. Wojsko powinno pomc w jej uruchomieniu, lecz rezerwy, gwardia narodowa i armia staa musz by wolne do natychmiastowego uycia za morzem dla wykonania planw wojskowych. Budet powinien by tak duy, by mg zapewni siom zbrojnym niezbdne rodki na zaspokojenie ich potrzeb. Potrzeby te obejmuj wachlarz moliwoci pozwalajcych na gitk strategi dla poparcia gitkiej i reagujcej niezwocznie polityki zagranicznej. Wojna moe przybra kad form, od bardzo ograniczonego uycia siy do wojny globalnej. Musimy by przygotowani na wszystko. Tymczasem za nasza dziaalno i plany musz by bodcem dla naszych sprzymierzecw i podtrzyma ich zaufanie, bowiem sama myl o wojnie prewencyjnej jest niemoralna i budzca odraz.

To, co powiedzielimy poprzednio, reprezentuje dwie bardzo wyranie okrelone szkoy mylenia, istniejce obecnie w obrbie organizacji wojskowej. Oficerowie wszystkich rodzajw si zbrojnych hoduj jednej z nich. Na og jednak wojska ldowe i marynarka wojenna przyczaj si do szkoy liberalnej, lotnictwo za - do konserwatywnej. Istnieje, oczywicie, wiele kombinacji, jeli idzie o wyoone powyej pogldy, wikszo oficerw jednak naley duchowo do jednej z tych dwch szk. Wreszcie istniej ekstremici, ktrzy odchylaj si od kadej z nich. Po stronie liberalnej jest pewna liczba takich, ktrzy chcieliby, bymy przyjli o wiele wiksze zobowizania w stosunku do naszych sprzymierzecw pod wzgldem wszystkich typw broni i rodkw, ni jest to dla nas moliwe; wrd konserwatystw za s tacy, ktrzy opowiedzieliby si za natychmiastow wojn

prewencyjn, wojn zapobiegawczo-odwetow majc zniszczy ich w ich gniedzie. Jest godne uwagi, e na og istnieje powizanie partii politycznych z tymi grupami wojskowymi. Liberaowie i demokraci stoj przewanie po stronie liberalnej grupy wojskowej, a znw ci, ktrzy wyznaj bardziej prawicowe pogldy polityczne, i republikanie maj tendencj do stawania po stronie konserwatywnej grupy wojskowej. Bardzo zblione do koncepcji, jak powinna by organizacja wojskowa w Stanach Zjednoczonych, s stanowiska doktrynalne samych rodzajw si zbrojnych. Napisano ju wiele o stanowiskach poszczeglnych rodzajw si zbrojnych, ich interesach i rywalizacji midzy nimi. Mwiono take i napisano wiele o oglnym kierownictwie organizacj obrony pastwa. Sprawy te zasuguj jednak na powicenie im kilku sw.

Rywalizacja midzy poszczeglnymi rodzajami si zbrojnych Rywalizacja midzy poszczeglnymi rodzajami si zbrojnych, dugotrway przedmiot dyskusji i spekulacji, wypyna ponownie, absorbujc znacznie wiksz uwag opinii od chwili wyrzucenia Sputnikw. Niektrzy komentatorzy pism przypisywali niepowodzenie naszej akcji, majcej na celu pokonanie ZSRR w przestrzeni midzyplanetarnej, rywalizacji pomidzy poszczeglnymi rodzajami si zbrojnych. Pogld ten zyskiwa czsto poparcie ludzi z departamentu obrony. Przede wszystkim naley stwierdzi, e system wspzawodnictwa - to amerykaski sposb zaatwiania spraw. Od koyski uczy si nas tego; w takim duchu byli wychowywani nasi przodkowie. Wspzawodnictwo bowiem jest istot naszego systemu demokratycznego, majcego swj pocztek w stylu ycia, ktry zachca jednostk do rozwijania si tak dalece, jak pozwalaj na to dane mu przez Boga talenty, w zgodzie i z naleytym poszanowaniem praw i uczu innych ludzi. Gdy staje si on czonkiem grupy towarzyskiej, sportowej czy zawodowej, jest lojalnym uczestnikiem danego zespou. Jako czonek zespou akceptuje on i popiera entuzjastycznie wspzawodnictwo zespoowe. Mao organizacji na wiecie, by moe adna, nie konkuruje pomidzy sob tak intensywnie jak przemys amerykaski. Z tego te powodu zawsze wydawao mi si dziwne, gdy stwierdzaem, e dowiadczeni przemysowcy, ktrzy po raz pierwszy znaleli si w departamencie obrony, byli zgorszeni oznakami rywalizacji pomidzy poszczeglnymi rodzajami si zbrojnych. Byyby to bardzo ndzne wojska ldowe, marynarka wojenna, korpus piechoty morskiej i lotnictwo, ktrych czonkowie nie byliby dumni ze swego rodzaju si zbrojnych, a jednoczenie talk samo dumni z jego zdolnoci wspdziaania, jak gracz zespou, ze swymi bratnimi rodzajami si zbrojnych. Wspdziaaj one dobrze obecnie i wspdziaay ze sob nadzwyczaj dobrze w przeszoci, jak to wykazaa nasza historia wojenna. Jak mogem si przekona, rywalizacja pomidzy poszczeglnymi rodzajami si zbrojnych w przewaajcej mierze daa dobre i zgodne z interesem pastwa wyniki. Dyskutowaem o tym czsto z rnymi przedstawicielami si zbrojnych i czytaem owiadczenia na ten temat skadane w Kongresie przez oficerw; oglnie biorc podtrzymuj one ten punkt widzenia. Z drugiej strony, w Waszyngtonie odnosi si wraenie, zwaszcza z owiadcze skadanych przez osoby cywilne z departamentu obrony, e rywalizacja pomidzy poszczeglnymi rodzajami si zbrojnych wymyka si spod kontroli i jest niezwyke szkodliwa. Bezporedni wniosek z tego jest taki, e mona byoby dokona daleko wicej, gdyby nie rywalizacja pomidzy rodzajami si zbrojnych i e jedynie wskutek interwencji osb cywilnych zajmujcych wysze stanowiska w departamencie obrony mona byo osign jaki postp. Jeli byoby to prawd, w takim razie nasze zamorskie poczone dowdztwa wojskowe cierpiayby wskutek utarczek pomidzy poszczeglnymi rodzajami

si zbrojnych, gdy brakuje im mitygujcej kontroli jakichkolwiek przeoonych cywilnych. Stan faktyczny jednak jest wrcz przeciwny. Nie ma adnej rnicy, czy na czele jakiego dowdztwa zamorskiego stoi admira czy genera. Stanowi one sprawnie pracujce zespoy i jeli jest tam jaki nastrj rywalizacji midzy poszczeglnymi rodzajami si zbrojnych, to znajduje ona swe ujcie we wspzawodnictwie sportowym i coctailowych pogawdkach, a przy tym wiele z tej rywalizacji ma charakter przyjacielski, sprzyjajcy interesom naszego pastwa. Pozostaje jednak bez odpowiedzi pytanie, skd bierze si w Waszyngtonie gadanina o rywalizacji midzy rodzajami si zbrojnych? Po przeanalizowaniu wydaje si, e jest to wygodna rzecz, na ktr mona zwali win za brak waciwych decyzji w sprawach obrony. Mniej wicej w miesic po wzburzeniu i krytyce, jakie nastpiy w lad za Sputnikiem I, dyskutowaem na temat stanowiska Kongresu z czonkiem Grupy Ustawodawczej i cznoci wojsk ldowych (Army Legislative and Liason group). Oznajmi mi on wwczas, e czonkowie departamentu obrony powiedzieli w Kongresie, i to, e nie udao si nam pierwszym wyrzuci satelity, jest wynikiem rywalizacji pomidzy poszczeglnymi rodzajami si zbrojnych. Byo to szokujce i cakowicie z prawd niezgodne. Do podtrzymania tego zmierzaa rwnie pniejsza dyskusja w Kongresie, wcznie z powoywaniem si na szkodliw rywalizacj midzy rodzajami si zbrojnych w pokrzepiajcych przemwieniach prezydenta. Z tej wanie przyczyny postanowiem w swych wystpieniach przed Kongresem wyjani tak dalece, jak na to pozwalaj okolicznoci, fakty dotyczce naszych niepowodze w dziedzinie satelitw i pociskw balistycznych. Istnieje jednak jeden aspekt wspzawodnictwa midzy poszczeglnymi rodzajami si zbrojnych, ktry niewtpliwie jest szkodliwy; jest to aspekt, ktry czsto zwraca na siebie uwag publiczn, a jednak poszczeglne rodzaje si zbrojnych mao mog uczyni w tej sprawie. W zasadzie jest to konkurencja w przemyle. Przemys za pomoc przesadnej reklamy i naciskw kuluarowych na Kongres i cywilnych czonkw departamentu obrony moe postawi oficerw si zbrojnych w trudnej sytuacji. Moe on, reklamujc przesadnie swe wyroby, przekona Kongres o susznoci swych twierdze, chocia nawet nie s one suszne. Jeli jaki rodzaj si zbrojnych zgodzi si z przemysem, to otrzyma on wikszy budet i wicej pienidzy, ktre czasami moe wyda na rzeczy nie zwizane bezporednio z produktem popieranym przez przemys. Danemu rodzajowi si zbrojnych trudno jest oprze si podobnym naciskom, gdy zgadzajc si, moe on poprawi swoj ogln pozycj dziki uzyskaniu wikszych funduszw. Kwoty pienine wydane przez przemys w skali oglnokrajowej na reklam przestarzaych wyrobw elaznych s powane, a nacisk, jaki moe on wywrze przez interwencje kuluarowe, wysuwajc kwestie zatrudnienia, wypaty poborw i wpywu na wyborcw, robi wraenie na Kongresie. Ostatecznie, gdy tego rodzaju siy wejd w gr przy komitetowym systemie podejmowania decyzji w departamencie obrony, mog by one bardzo szkodliwe. I oto wanie w tym stadium przybieraj one pozornie posta rnic midzy poszczeglnymi rodzajami si zbrojnych, chocia w gruncie rzeczy problem ten jest problemem przemysu, a nie wojska. Dochodzimy tu do sedna tego rodzaju wspzawodnictwa, ktrego wyniki s czasami alarmujce. Jeli wierzymy w wyszo naszego systemu wspzawodnictwa, musimy rwnie wierzy, e przemys amerykaski odzwierciedla to wspzawodnictwo najlepiej, a w takim razie nasze siy zbrojne powinny by cile zwizane z przemysem amerykaskim. Teoretycznie rzecz biorc, skoro nasz przemys dziki stosowaniu jedynego w swoim rodzaju systemu wspzawodnictwa i nieskrpowanej inicjatywy przewyszy pod wzgldem jakoci i iloci przemys kontrolowany przez pastwo, to korzyci z tego odnios nasze siy zbrojne, ktre mog liczy na wyposaenie w najnowoczeniejsze i najlepsze zespoy broni. Zreszt, nawet pobiena analiza dowodzi, e tego rodzaju maestwo pomidzy siami zbrojnymi i przemysem zdaje si by nie tylko wskazane, lecz absolutnie niezbdne. Dowiadczenie jednak wskazuje, e i tu istniej prawdziwe puapki, gdy

przemys, wspzawodniczc w pogoni za dolarami, bdzie nalega, by jego wyrobw uywano dugo po tym, gdy si przestarzej. Interwencjonici kuluarowi i grupy wywierajce nacisk bd uyway wszelkich moliwych rodkw dla spowodowania, by departament obrony inwestowa w produkcji ich przestarzaych zespow broni, jeli nawet nie ley to w najlepszym interesie kraju i zainteresowanego rodzaju si zbrojnych. Uzasadniaj oni swj punkt widzenia widmem bezrobocia, ktre moe by wywoane przez wycofanie zamwie; wskazuj na jego fatalne skutki gospodarcze, wysuwajc jako ostateczny argument, e chocia bdziemy przygotowani pod wzgldem wojskowym, moemy z powodzeniem przegra ze Zwizkiem Radzieckim na polu ekonomicznym. Potrzeba mdroci Salomona i niemao politycznego hartu ducha, by powzi decyzje w sprawie tych problemw. Na nieszczcie decyzje te nie zawsze podejmuje si na czas i setki milionw dolarw zostao wydanych i nadal si wydaje na przestarzae zespoy broni. Rwnoczenie siy zbrojne s postawione w bardzo trudnej sytuacji z chwil, gdy zdaj sobie spraw, e odmawia si im zespow broni nie z powodu ograniczonego budetu, lecz dlatego, i nacisk przemysu sprawia, e podejmuje si decyzje na korzy zespow broni, ktre s ju przestarzae. Tymczasem za poprzez cay labirynt posiedze komitetowych, dyskusji przemysowych i sesji Kongresu przewija si stale to, co wydaje si by ostr rywalizacj pomidzy rodzajami si zbrojnych, podczas gdy w wikszoci wypadkw jest to w zasadzie rywalizacja w przemyle. Potwierdza to fragment jednego z jawnych i opublikowanych protokow przesucha przed komisj Kongresu, badajc programy satelitw i pociskw balistycznych, zatytuowany: Rywalizacja pomidzy rodzajami si zbrojnych85. Skada si na wymiana zda pomidzy pewnym senatorem i wiadkiem; przy tym odpowied wiadka na postawione mu pytanie jest powicona cakowicie problemom przemysu. Rywalizacja midzy poszczeglnymi rodzajami si zbrojnych, ktr miaem mono obserwowa, nie bya szkodliwa; przeciwnie, z punktu widzenia pastwa bya ona poyteczna. W Waszyngtonie oficerowie poszczeglnych rodzajw si zbrojnych wsppracuj dobrze i przede wszystkim pilnuj interesu pastwa. Wspdziaanie pomidzy poszczeglnymi rodzajami si zbrojnych jest daleko wiksze ni wspzawodnictwo.

C. Organizacja obrony
Gwnym celem organizacji wojskowej jest osignicie rzeczywistej jednoci w organizacji obrony we wszystkich gwnych kierunkach dziaalnoci wojskowej. Jednym z najwaniejszych kierunkw dla bezpieczestwa naszego pastwa jest strategiczne planowanie i kierowanie... - ORDZIE PREZYDENTA EISENHOWERA DO NARODU STANW ZJEDNOCZONYCH 9 stycze 1958

Jedno celu jest spraw zasadnicz dla utrzymania si przy yciu. Jednak cel to jedna sprawa, a jego realizacja - druga - przepa pomidzy nimi moe by rzeczywicie dua. Siy odrodkowe, ktre wpywaj na podejmowanie decyzji w departamencie obrony, s liczne - interesy przemysu, naciski

85

Inquiry into the Satellite and Missile Programs, U. S. Senate Hearings, Cz I, s. 36.

polityczne, kwalifikacje zawodowe ludzi zasiadajcych w komitetach lub ich brak, uprzedzenia osobiste i interesy poszczeglnych rodzajw si zbrojnych. Wszystko to pracuje przeciwko jednoci. Przy tym wszystko to jest i pozostanie na nieokrelony czas w przyszoci czci naszych procesw planowania. Dlatego te organizacja obrony pastwa powinna stawia przed sob dwa cele: ograniczy dziaanie si dzielcych tak, by czyniy one minimum szkody naszej gotowoci obronnej i dostarczy rodkw, ktre pozwoliyby na dokonanie najlepszej oceny naukowej, przemysowej i wojskowej przy podejmowaniu decyzji. adne najbardziej pomysowe pocignicia organizacyjne nie mog same przez si rozwiza problemw naszej obrony. Dla ich rozwizania potrzebni s ludzie i rodki. Dziaalno najlepszych ludzi jednak, bez wzgldu na rodki oddane im do dyspozycji, moe by przez z organizacj pokrzyowana i zniweczona, i ostatecznie nieskuteczna. Wyniki dziesiciu pierwszych lat funkcjonowania urzdu departamentu obrony dostarczaj sporo dowodw na poparcie tej tezy. Pewna ilo najinteligentniejszych i najzdolniejszych w yciu publicznym Amerykanw dya do zaprowadzenia porzdku w labiryncie procedury podejmowania decyzji w departamencie obrony, jednak nigdy im si to nie udao. Pokonaa ich wanie organizacja. Nie koczce si przeciganie spraw przez piramid komitetw, majcych niestety bardzo czsto w swym skadzie jednostki niezbyt odpowiednie do rozwizywania rozwaanych problemw, charakteryzowao t organizacj w ubiegej dekadzie. Co wicej pomimo chci ustanowienia wyranej i nie budzcej zastrzee kontroli cywilnej86, umundurowani czonkowie si zbrojnych patronowali z dobrym skutkiem rozwojowi i dostarczaniu zespow broni; natomiast ich przeoeni cywilni, gdyby ich wtajemniczono we wszystkie fakty, ustosunkowaliby si negatywnie do stanowiska zajtego przez oficerw.

Komitet Szefw Sztabw Kontrola cywilna oznacza podejmowanie decyzji przez osoby cywilne. Nie dotyczy to jednak decyzji podejmowanych przez przewodniczcego Komitetu Szefw Sztabw, a nastpnie zatwierdzanych przez sekretarza obrony. Sekretarz obrony przed podjciem decyzji szuka moliwie najlepszej rady, na ktrej mgby si oprze, u zawodowych wojskowych. Walter Lippman wyrazi to w sposb nastpujcy: Wwczas dochodzimy do prawdziwego zagadnienia. Jak maj by podejmowane te wielkie decyzje? To wszystko jest bardzo pikne, gdy mwi si, e powinny by one podejmowane przez sekretarza obrony. Ale przecie sekretarze przychodz i odchodz. S oni wybierani z punktu widzenia politycznego spord ludzi znajdujcych si w dyspozycji. S to bankowcy, prawnicy, zawodowi politycy, ludzie z przemysu samochodowego i mydlarskiego. Jak czowiek, ktry spdzi pierwszych pidziesit at swego ycia z dala od problemw strategicznych, moe wej do Pentagonu, powiesi swj kapelusz, zasi za biurkiem sekretarza stanu i podejmowa decyzje, ktrych si od niego oczekuje?87 Odpowied daje William R. Kintner w Forging a New Sword. Obecnie doradcami sekretarza obrony jest wielu jego cywilnych pomocnikw i przewodniczcy Komitetu Szefw Sztabw. W ZSRR natomiast na szczeblu, na ktrym zapadaj decyzje, s zgrupowani prawdziwi fachowcy w porwnaniu do amatorw w Stanach Zjednoczonych88. Odpowied na to wydawaaby si prosta:
86 87

Plan reorganizacyjny prezydenta przedoony Kongresowi 30 kwietnia 1953 r. New York Herald Tribune, 8 maj 1958 r. 88 William R. Kintner, Forging a New Sword.

sekretarz obrony moe uzyska fachow rad wojskow od Komitetu Szefw Sztabw. Nie taki jest jednak styl pracy Komitetu Szefw Sztabw. Jak dugo szef sztabu jest odpowiedzialny za kierownictwo i stan moralny swego rodzaju si zbrojnych, tak dugo nie mona oczekiwa od niego, by uczestniczy w decyzjach departamentu obrony, ktre oddziauj ujemnie na jego rodzaj si zbrojnych. W ostatecznym wyniku kolegialne stanowisko Komitetu Szefw Sztabw i wyraone przeze opinie odzwierciedlaj sytuacj dwch przeciwko jednemu, ktra przewaa w tym komitecie. Historia ostatnich dziesiciu lat uwidacznia to w sposb bardzo jasny. W tym czasie w Komitecie Szefw Sztabw mielimy kilku wybitnych przewodniczcych, zwaszcza generaa Omara Bradleya i generaa Nathana Twininga. Caa ich mdro, uczciwo i wyjtkowe kwalifikacje zawodowe ulegy strukturze organizacyjnej, ktra spowodowaa, e znalelimy si na drugim miejscu we wspzawodnictwie technicznym ze Zwizkiem Radzieckim. Syszaem ostatnio, jak jeden z wybitnych senatorw Stanw Zjednoczonych okreli w kilku sowach zo wynikajce ze sposobu dziaania Komitetu Szefw Sztabw. Powiedzia on jednemu ze starszych generaw: Cay kopot z Komitetem Szefw Sztabw polega na tym, generale, e on po prostu nie pracuje. Jeli Kongres da wam pi miliardw dolarw, postanowicie zakupi jeszcze pi superlotniskowcw i jeszcze pi skrzyde B-52. Wtrciem si, mwic: Nic dla wojsk ldowych? Senator za odpar: Tak, susznie. Nic dla wojsk ldowych. Mwi to samo za siebie zwile i trafnie. Oczywicie rwnie dobrze mogyby wystpowa wojska ldowe i marynarka wojenna przeciwko lotnictwu lub te lotnictwo i wojska ldowe przeciwko marynarce wojennej. Przewodniczcy jednak, w razie duej rnicy zda, moe dziaa jako rzecznik Komitetu Szefw Sztabw, przedstawiajc problem sekretarzowi obrony. Niezalenie od ustawy lub intencji Kongresu przewodniczcy Komitetu Szefw Sztabw w ramach obecnej organizacji komitetu ma olbrzymi wpyw na rozwj naszych przyszych zespow broni. Skupia on daleko wiksz wadz ni jakikolwiek szef sztabu generalnego w ogle mgby mie. Dla ilustracji podaj, e poprzedni przewodniczcy Komitetu Szefw Sztabw, admira Radford, by zwolennikiem superlotniskowcw. Jest dobrze znane stanowisko, jakie zajmowa on w czasie posiedze w sprawie samolotw B-36, przeciwstawiajc si gwatownie zwikszeniu lotnictwa strategicznego kosztem programu superlotniskowcw. W czasie piastowania przez niego urzdu przewodniczcego Komitetu Szefw Sztabw program superlotniskowcw uzyska rodki finansowe nie majce precedensu. Jak zauway deputowany Cannon w lutym 1958 roku, Wyprzedzilimy Rosjan w superlotniskoweach, tomahawkach i noach skalpowych. Nikt nie kwestionuje naszej przewagi w adnej z tych trzech kategorii89. Dziaalno Komitetu Szefw Sztabw musi by zdecydowanie szokujca dla znawcy spraw wojskowych. Na przykad w jesieni 1954 roku Komitet Szefw Sztabw opublikowa dokument, ktry wyraa jednomyln zgod, midzy innymi na to, e nie bd stawiane adne ograniczenia zasigu dla pociskw balistycznych ziemia-ziemia uywanych przez wojska ldowe dla celw taktycznych. Nad dokumentem tym dyskutowano ponad rok, by on dobrze przemylany i wszystkie rodzaje si zbrojnych wyraziy zgod na jego opublikowanie. Byo to suszne i dawao wanie to nastawienie, jakiego potrzeboway wojska ldowe, gdy ZSRR intensyfikowa wwczas swj program budowy pociskw balistycznych. Poniewa nasze armie zamorskie przeprowadzay dowiadczenia z formacjami taktycznymi w warunkach wojny nuklearnej, zaczy one zdawa sobie spraw, e bd potrzeboway pociskw balistycznych o wielkim zasigu. Rwnoczenie za wszystkie informacje
89

Congressional Record - House, t. 104.

uzyskane przez wywiad wskazyway na to, e armia ZSRR buduje take pociski balistyczne dalekiego zasigu. Dlatego te nasze wojska ldowe zredukoway swe inne programy badawcze i konstrukcyjne, by, jako spraw piln, poprze zintensyfikowany program pociskw balistycznych ziemia-ziemia. Od 1951 roku wojska ldowe miay zgod na pocisk balistyczny o zasigu okoo piciuset mil. Wydawao si, e ley w interesie pastwa, by przypieszyy one swe programy pociskw balistycznych, a jednoczenie wystpia wyrana konieczno uzasadniona wzgldami taktycznymi, by jak najszybciej wyposay wojska ldowe w pociski balistyczne o zasigu wielu setek mil. W 1956 roku przewodniczcy Komitetu Szefw Sztabw przeciwstawi si temu postulatowi. Pomimo argumentw szefa sztabu wojsk ldowych pozostali szefowie sztabw i przewodniczcy zadecydowali, e wojska ldowe nie potrzebuj pocisku balistycznego wikszego zasigu ni dwiecie mil. W tym czasie, a by to okres Suezu, armia ZSRR dysponowaa pociskami balistycznymi o zasigu siedmiuset pidziesiciu mil. Tak wic Komitet Szefw Sztabw zmieni swe stanowisko w tak zasadniczej sprawie i to w obliczu udowodnionej potrzeby. Same czynniki ekonomiczne zmuszaj do tego, gdy przybliony koszt zdatnego do uytku midzykontynentalnego pocisku balistycznego wynosi okoo 17,5 miliona dolarw, pocisku balistycznego dalekiego zasigu - 6,4 miliona dolarw, a typ rozwaanego pocisku balistycznego redniego zasigu - 0,5 miliona dolarw. Pocisk balistyczny redniego zasigu jest nieoceniony w wojnie ograniczonej z powodu swej duej ruchliwoci i szybkiej reakcji na potrzeby taktyczne. Wreszcie, w czasie gdy postanowiono zaniecha jego budowy, aden inny rodzaj si zbrojnych nie popieszy wypeni prni w dziedzinie, w ktrej ZSRR robi szybkie postpy. Problem ten ilustruje jedno z zasadniczych niedocigni systemu Komitetu Szefw Sztabw. Szefowie sztabw musz siedzie na dwch stokach - na jednym jako czonkowie Komitetu Szefw Sztabw, a na drugim jako przedstawiciele swych wasnych rodzajw si zbrojnych. Ujmujc spraw szerzej, powinni oni przede wszystkim mie na wzgldzie interes pastwa. Nie mona jednak rozdzieli tych dwch rzeczy. I faktycznie historia wykazuje, e interes okrelonego rodzaju si zbrojnych zwykle przewaa, chocia z pobudek jak najbardziej patriotycznych, caa bowiem przeszo tych ludzi, ich lojalno i ich obowizki - wszystko to sugeruje im, e w ten sposb interes pastwa jest najlepiej zabezpieczony. Wynika std jasno, e obowizki te musz by rozdzielone. Jednym z rozwiza, ktre powinno zupenie dobrze funkcjonowa, byoby przydzielenie szefw sztabw do Starszej Wojskowej Grupy Doradczej, po zakoczeniu przez nich okresu suby w swym rodzaju si zbrojnych. W tej grupie wystpowaliby oni w charakterze doradcw sekretarza obrony i spenialiby rol podobn do Komitetu Szefw Sztabw. W ten sposb ich dowiadczenie oraz cenne rady mogyby mie wpyw na problemy naszej obrony narodowej, przy tym sami nie byliby w kolizji z wymogami rodzajw si zbrojnych, ktrymi dowodz. Z chwil oddzielenia Komitetu Szefw od poczonego sztabu, ktry zosta stworzony im do pomocy, poczony sztab, liczcy ponad dwustu oficerw wszystkich rodzajw si zbrojnych, mgby by oddany do dyspozycji i pomocy sekretarzowi obrony. Staby si on wtedy faktycznie sztabem wojskowym departamentu obrony, pomagajc, jako organ podporzdkowany, sekretarzowi obrony i pomocnikom sekretarza obrony.

Sztab wojskowy Obecnie istnieje znaczna opozycja przeciwko sztabowi wojskowemu sekretarza obrony. Wspomina si czsto o okropnociach pruskiego sztabu generalnego. Nie jestem pewien, czy wielu ludzi, uywajcych tego okrelenia, wie, co chce przez to powiedzie; uywa si go jednak tak czsto, i nabrao ono ju jakiego okrelonego znaczenia. Na przykad omawiajc w Krajowym Klubie Prasy

w dniu 10 kwietnia 1958 roku, proponowan reorganizacj departamentu obrony, sekretarz obrony, McElroy, uwaa za wskazane zaznaczy, e Nie oznacza to montowania sztabu generalnego typu prusko-niemieckiego. Zapewnienie to zawiera wszystkie nieprzyjemne sowa: pruski, niemiecki i sztab generalny. Czonkowie Kongresu zdaj si podziela wstrt, jaki ma do nich sekretarz obrony. Gdy stawaem przed komitetem Vinsona na wiosn 1958 roku, jeden z czonkw komitetu zada mi pytanie, z ktrego wynikao, e oczywicie nie pragniemy mie takiego sztabu, jaki miay Niemcy w czasie wojny, ktr przegray. Zaznaczyem wwczas, e Hitler nie mia sztabu generalnego. By zdaje si oszoomiony tym stwierdzeniem przez chwil, jednak szybko przyszed do siebie. Jego stanowisko podziela wielu ludzi. Niemniej faktem jest, e w ostatnich dwch wojnach wiatowych Niemcy nie miay niemieckiego sztabu generalnego. W pierwszej wojnie wiatowej niemieckie wojska ldowe i marynarka wojenna byy cakowicie niezalene i nie byo adnego sztabu do koordynowania ich wysikw. W drugiej wojnie wiatowej fiasko blitzkriegu niemieckiego przypisywano brakowi koordynacji wysikw wojsk ldowych i marynarki wojennej90. Na pocztku drugiej wojny wiatowej Hitler sprawowa dowdztwo nad trzema cakowicie niezalenymi rodzajami si zbrojnych, ktrych dziaalno nie bya przez nikogo koordynowana - nad wojskami ldowymi (Reichswehr), marynark wojenn (Reichsmarine) i lotnictwem (Luftwaffe) - za pomoc maego sztabu osobistego. Sztab ten, noszcy miano Naczelnego Dowdztwa Si Zbrojnych (Oberkommando der Wehrmacht), by znany oglnie jako OKW. W kadym razie OKW nigdy nie funkcjonowao jako zunifikowany sztab generalny koordynujcy dziaalno wszystkich trzech rodzajw si zbrojnych. Chocia by on zoony z oficerw wojsk ldowych, marynarki wojennej i lotnictwa, jednak do tego maego osobistego sztabu dyktatora niemieckiego wybierano ludzi nie z punktu widzenia wiedzy wojskowej, lecz z punktu widzenia ich lojalnoci w stosunku do Hitlera i partii nazistowskiej. Historia dowodzi wyranie, e zarwno w czasie pierwszej wojny wiatowej, jak i w drugiej wojnie wiatowej w Niemczech nie usiowano zapewni jednolitej kontroli sztabowej nad trzema rodzajami si zbrojnych. Wszelka koordynacja wysiku osignita pomidzy rodzajami si zbrojnych bya dzieem inicjatywy pojedynczych oficerw niemieckich. Jedno z najbardziej wymownych oskare pod adresem tego braku koordynacji za pomoc jakiego organu zunifikowanej kontroli centralnej znajdujemy w wypowiedzi generaa armii niemieckiej Bobo Zimmermanna: Wyglda to na ironi, e Eisenhower, suga wielkich demokracji, zosta obdarzony peni wadzy dowdczej nad wojskami skadajcymi si ze wszystkich trzech rodzajw si zbrojnych. U nas, w warunkach dyktatury, gdzie jedno dowodzenia mogaby by uwaana za rzecz naturaln, kady rodzaj si zbrojnych toczy sw wasn wojn indywidualnie. Ani Rundstedtowi, ani Rommelowi, chocia czynili prby utworzenia jednolitego dowdztwa, nie udao si zmieni tego stanu rzeczy. Rezultat by taki, e niemieckie wojska ldowe walczyy w pojedynk ze wszystkimi siami zbrojnymi Aliantw91. Pamitniki niemieckich dowdcw z drugiej wojny wiatowej s pene skarg na brak koordynacji wysikw wojskowych. Fakt, e niewaciwe zrozumienie potgi morskiej uwidocznio si na najwyszym szczeblu, na ktrym zapaday niemieckie decyzje wojskowe, nie moe by w adnym razie uyty jako zarzut przeciwko scentralizowanej wadzy wojskowej. Wrcz: przeciwnie, tego rodzaju dowd braku waciwej wszechstronnej oceny militarnej wiadczy jasno, e podobnie jak inne braki w koordynacji wojskowej, byo to spowodowane brakiem jednego sztabu niemieckiego,

90 91

Friedrich Ruge, Der Seekrieg: The German Navys Story, 1939- 1945, U. S. Naval Institute, 1957, s. 22-24. Seymour Freidin i William Richardson, The Fatal Decisions, wyd. Sloane, 1956, s. 238.

gdzie wszystkie aspekty wszystkich problemw wojskowych mogyby by rozwaone w sposb logiczny i dokadny. Armia niemiecka, oczywicie, miaa sztab, ktry mona porwna do sztabu armii amerykaskiej. Tak samo jednak, jak w wypadku Stanw Zjednoczonych, sztab ten by jedynie sztabem wojsk ldowych i ani w pierwszej wojnie wiatowej, ani w drugiej nie mia on adnych uprawnie do oglnego koordynowania dziaalnoci wszystkich rodzajw si zbrojnych. Ani historia, ani logika nie daj podstaw, by przypuszcza, e sztab wojskowy, zoony z obywateli amerykaskich noszcych uniformy rnych rodzajw si zbrojnych, miaby jakie zowieszcze cele lub by mniej podatny na kontrol cywiln, anieli by nim sztab generalny wojsk ldowych przez z gr pidziesit lat. Reasumujc, Niemcy nie przegray obydwu wojen z powodu dobrze zorganizowanego i sprawnie dziaajcego systemu sztabu, jakim jest sztab generalny, gdy tego rodzaju sztab my mielimy. Przegray je one, m. in., z tej przyczyny, e wanie takiego sztabu im brako. Z drugiej strony system sztabowy wytworzony w Stanach Zjednoczonych, o ile mi wiadomo, jest daleko sprawniejszy od wszystkiego, co zostao stworzone przez jakiekolwiek pastwo w caej historii wojskowoci. Kierujc sprawami wojskowymi, przynis on zwycistwo naszemu orowi w odlegych zaktkach wiata. Amerykaskiemu systemowi sztabowemu w drugiej wojnie wiatowej Winston Churchill powici nastpujce sowa: Stworzenie wielkich armii jest jedn rzecz; prowadzenie ich i kierowanie nimi - drug. Pozostaje zagadk, jak dotd niewyjanion, w jaki sposb bardzo mae sztaby, utrzymywane przez Stany Zjednoczone w latach pokoju, byy w stanie nie tylko zorganizowa jednostki wojsk ldowych i lotnictwa, lecz take znale dowdcw i wielkie sztaby zdolne do kierowania olbrzymimi masami i przesuwania ich szybciej i dalej ni czyniono to kiedykolwiek przedtem na wojnie92. Dobra organizacja sztabu istnieje obecnie u admiraa Stumpa na Oceanie Spokojnym i u generaa Norstada w Europie. Dobry sztab moe dostarczy dobrej fachowej rady dowdcy i odda mu oraz pastwu dobre usugi. Tego rodzaju sztabu nie ma obecnie w departamencie obrony.

Tendencje techniczne i zmiany w poszczeglnych rodzajach si zbrojnych Przed rozwaeniem oglnej koncepcji organizacyjnej, majcej zaspokoi nasze przysze potrzeby wojskowe, dobrze bdzie zbada narzdzia, ktrymi bdziemy dysponowali. Zastanwmy si wic nad form, jak mog przybra poszczeglne rodzaje naszych si zbrojnych do 1965 roku. Zmiana z pewnoci jest nieunikniona, by moe bdzie to nawet zmiana drastyczna, jeli obecne tendencje techniczne utrzymaj si nadal. Bro nuklearna stanie si konwencjonaln si ogniow zarwno w siach zbrojnych NATO, wcznie ze Stanami Zjednoczonymi, jak w siach zbrojnych ZSRR i innych pastw z nim sprzymierzonych. Stanowi ona ju obecnie bro konwencjonaln, oczywicie w siach zbrojnych tego rodzaju, co lotnictwo strategiczne Stanw Zjednoczonych i lotnictwo bombowe dalekiego zasigu ZSRR. Mwic, e stanie si ona broni konwencjonaln, mam na myli to, e znajdzie si ona w rkach wszystkich organizacji wojskowych do najmniejszych jednostek piechoty wcznie.

92

Winston Churchill, The Hinge of Fate, s. 387. 224

Stany Zjednoczone i ZSRR bd dysponoway duymi zapasami rnorodnej broni termonuklearnej o wielkiej sile. Waniejsze jednak od niej bd zapasy maej, o sprecyzowanej sile broni nadajcej si do uytku taktycznego. Jej ilo, wielko i waciwoci bd decydujce dla wyniku wszystkich przyszych wojen ograniczonych. Bro nuklearna stanie si broni konwencjonaln z wielu wzgldw; midzy innymi ze wzgldu na koszt, skuteczno przeciwko broni przeciwnika i atwo manipulacji (opakowania, transportu, montau, przeadunku itd.). W 1965 roku koszt broni nuklearnej bdzie daleko mniejszy od dzisiejszej broni opartej na materiaach wybuchowych, majcej t sam wydajno i skuteczno. Dziki uyciu broni nuklearnej, transportowanej powietrzem do rejonu walk, oszczdzi si wiele milionw dolarw wydawanych obecnie na produkcj i manipulacj pociskami i bombami opartymi na materiaach wybuchowych. Nie chc przez to powiedzie, e caa amunicja oparta na materiaach wybuchowych bdzie zastpiona amunicj nuklearn - jest jeszcze daleko do tego. Wiele mniejszych celw taktycznych bdzie wymagao amunicji opartej na materiaach wybuchowych, ale wielkie zgrupowania artylerii na przykad zostan zastpione przez bro atomow. Bezporedni konsekwencj zastosowania broni nuklearnej bdzie obustronne szerokie rozproszenie celw w kadym starciu taktycznym. Std te dla uzyskania sukcesu taktycznego bdzie potrzebna bro o daleko wikszym promieniu skutecznoci. Bro nuklearna zadouczyni tym wymogom. Z technicznego punktu widzenia jedynie bro nuklearna, czy to wyrzucona z samolotu z zaog, czy z satelity, czy te jako pocisk balistyczny, zapewni obron przed nadlatujcymi pociskami z nuklearnymi gowicami bojowymi. Celem tego rodzaju obrony musi by cakowite zniszczenie nadlatujcej broni i jej rodka transportu. Moe to uczyni bro nuklearna. I wreszcie, chocia problem ten jest raczej zoony w sensie technicznym, manipulacja broni nuklearn jest daleko prostsza ni manipulacja wielk mas amunicji opartej na materiale wybuchowym w ubiegych wojnach. Taktyczna bro nuklearna bdzie uywana przez pojedynczych ludzi w obronie, na przykad, przeciwko zgrupowaniom czogw. W tym wypadku bdzie to bro rczna. Bdzie ona wystrzeliwana z pojazdw gsienicowych i powietrznych jeepw, uywanych w formacjach kawalerii powietrznej. W walce w powietrzu zostanie ona uyta w pociskach balistycznych powietrze-ziemia i w pociskach balistycznych powietrze-powietrze. W 1965 roku bdzie moliwe umieszczenie broni atomowej na pokadzie satelitw do uytku zarwno ofensywnego, jak i obronnego. Wreszcie bro nuklearna znajdzie zastosowanie w wojnie podwodnej, zarwno w pociskach balistycznych wyrzucanych z powietrza przeciwko nieprzyjacielskim okrtom podwodnym, jak i w pociskach balistycznych wyrzucanych przez okrty podwodne oraz w pociskach balistycznych ziemia-morze przeciwko okrtom podwodnym. T ewolucj w dziedzinie siy ogniowej bdzie uzupeniaa ewolucja w dziedzinie ruchliwoci. W 1965 roku uycie pociskw balistycznych i olbrzymich transportowcw odrzutowych powinno mie decydujcy wpyw na wszystkie operacje taktyczne. Do tego czasu w powszechnym uyciu powinny by wielkie iloci transportowcw odrzutowych, a take powinien rozwija si ju transport bardzo pilnych adunkw przy uyciu pociskw balistycznych. Rwnie przerzucanie wysoce wyspecjalizowanych si wojskowych bdzie z reguy dokonywane drog powietrzn. Wszystkie pociski balistyczne i materia rozszczepialny uywane na obszarach zamorskich bd transportowane drog powietrzn. Transport powietrzny pociskw balistycznych i materiau rozszczepialnego jest nie tylko podany ze wzgldw taktycznych, lecz take konieczny ze wzgldw administracyjnych. Chodzi mianowicie o to, e pociski balistyczne w 1965 roku bd si bardzo szybko starzay. Nie bdzie mona dostarcza pociskw balistycznych w taki sam sposb, jak dostarczalimy w przeszoci samoloty z zaog i samochody ciarowe, to jest jako adunkw, ktre mogy by dugie miesice w drodze. Technika stanie si tak dynamiczna, e bd musiay by robione nieustanne zmiany

i modyfikacje i w tych warunkach pociski balistyczne nie bd mogy by dugie miesice w transporcie. Co wicej, nie ulega wtpliwoci, e przez nieokrelony czas w przyszoci cigle jeszcze bdziemy mieli niedostateczn ilo pewnych typw pociskw balistycznych. To samo dotyczy ich nuklearnych gowic bojowych. Dlatego te nie powinnimy ju myle kategoriami olbrzymich zapasw amunicji nuklearnej rozrzuconych po caym wiecie, podobnie jak mylelimy o stosach kul armatnich w wojnie domowej i akrach zajtych przez stosy amunicji 105 mm i bomb w drugiej wojnie wiatowej. Nie bdzie takiej iloci amunicji nuklearnej lub pociskw balistycznych, by mona byo pozwoli sobie na tego rodzaju marnowanie jej w skadach. Zarwno nuklearna gowica bojowa, jak pocisk balistyczny bd zbyt wraliwe na psucie si, by mona byo pozwoli na dugotrwae trzymanie ich na skadzie. Dlatego te w celu zaspokojenia potrzeb wiata zachodniego w erze nuklearnej i pociskw balistycznych jest absolutnie niezbdne, by jedne i drugie byy zawsze transportowane powietrzem. Sugeruje to potrzeb pewnej iloci specjalnych typw samolotw przystosowanych do tego szczeglnego celu. Daleko mniej egzotyczne od transportowcw odrzutowych, lecz by moe waniejsze dla osignicia zwycistwa w walkach taktycznych, bd mae pojazdy powietrzne si ldowych i to zarwno wojsk ldowych, jak korpusu piechoty morskiej. Cay szereg udoskonale w pojazdach powietrznych sprawia, e obecnie jest zupenie jasne, i ruchliwo powietrzna da doborowym czciom naszych si ldowych olbrzymi przewag nad przeciwnikiem pod warunkiem, e zagadnienie to bdzie naleycie docenione i waciwie wykorzystane. Podobne zmiany zajd w ruchliwoci morskiej. Wybitny autorytet amerykaski w sprawach okrtw podwodnych, wiceadmira C. B. Monsen, w ostatnim numerze czasopisma Look napisa: Nie jest odlegy dzie, gdy okrty podwodne bd pyny prawie zupenie cicho z szybkoci szedziesiciu lub wicej wzw i to na wielkich gbokociach, co byo nie do pomylenia dziesi lat temu. Jak dugo trzeba czeka, zanim stanie si to realne? Z pewnoci nie duej - a wydaje mi si, e -krcej - ni czas, jakiego potrzebowalimy, by przej od myliwca typu Mustang o szybkoci 450 mil na godzin w drugiej wojnie wiatowej do pociskw balistycznych przebywajcych przestrze 5000 mil w cigu 30 minut93. Morskie okrty wojenne i towarzyszce im wszystkie elementy bojowe - zaopatrzenie i inne adunki, pociski balistyczne i jednostki korpusu piechoty morskiej - bd miay daleko wiksz ruchliwo, ni miay j w przeszoci. Ulepszenia w zakresie siy ognia i ruchliwoci miayby ma warto bojow, gdybymy nie byli w stanie dokona podobnych ulepsze w naszych rodkach pozwalajcych na zapanowanie nad nimi. Musimy by wczeniej uprzedzeni, mie dokadniejsze dane o celach znajdujcych si na daleko wikszych odlegociach i mc reagowa w minimalnym czasie. Wydaje si, e jest to osigalne. Za pomoc zdalnie kierowanych samolotw bez zaogi bdzie mona dostarczy oczu naszym bojowym jednostkom pociskw balistycznych. Satelita jest najbardziej interesujcym i by moe najbardziej obiecujcym pojazdem rozpoznawczym. Formacje bojowe wszystkich rodzajw si zbrojnych zostan wyposaone w bojowe jednostki obserwacyjne, majce rnego typu uytkowe samoloty zdalnie kierowane bez zaogi, ktre stan si absolutnie niezbdne w walce w erze przestrzeni midzyplanetarnej i pociskw balistycznych. Tego rodzaju samoloty powinny by dostosowane zarwno do wojny podwodnej, jak i do wojny ldowej. Tak wic mogyby one prowadzi rozpoznanie moliwych miejsc rozmieszczenia pociskw balistycznych i innego rodzaju celw taktycznych dla okrtw podwodnych wyposaonych w pociski balistyczne. Ale sama tylko
93

Look, 13 maja 1958 r.

obserwacja za pomoc zdalnie kierowanych samolotw bez zaogi bdzie daleka od zaspokojenia naszych potrzeb bojowych. Potrzebny jest jeszcze szybko dziaajcy system przeliczajcy dane przez nie uzyskane. Czas na reakcj bdzie tak krtki, e potrzebne bd przeliczniki do okrelenia miejsca celu i czasu otwarcia ognia oraz do przekazania do broni sygnaw do startu i rozpoczcia ognia. Bdzie to szczeglnie konieczne w obronie przed pociskami balistycznymi, w ktrej problemy analizy, oceny i okrelenia czasu rozpoczcia ognia przekraczaj znacznie moliwoci czowieka, gdy musz by rozwizane w niewielu minutach lub sekundach. Wszystkie urzdzenia cznoci, o ktrych pokrtce ju wyej wspomniaem mimochodem, powiedz nam, gdzie bdzie znajdowa si cel i gdzie jest nasza wasna bro, a w pewnych wypadkach rozwi take rwnanie - to znaczy powiedz broni, kiedy ma wystrzeli. Wojna nuklearna wysunie dodatkowy problem. Jeli bdzie uywana bro wybuchajca na powierzchni ziemi, mog wystpi powane opady pyu radioaktywnego. Praktycznie rzecz biorc, wszystkie rodzaje broni taktycznej, ktre s obecnie przedmiotem rozwaa, maj wybucha w powietrzu zarwno ze wzgldu na wiksz skuteczno, jak i ochron wasn przed pyem radioaktywnym. Moe jednak pewna ilo wybuchw nastpi bd przypadkowo, bd te celowo na powierzchni ziemi. Tak wic w taktycznej walce nuklearnej bdzie konieczne, by dowdca taktyczny dysponowa we waciwym czasie dokadnymi i zrozumiaymi informacjami, dotyczcymi charakteru opadu pyu radioaktywnego. Do 1965 roku dokadne dane dotyczce opadw pyu radioaktywnego, podane we waciwej formie, powinny znale si w dyspozycji zarwno dowdcw taktycznych, jak i tych, ktrzy s odpowiedzialni za obron kraju. Z przewidywaniami dotyczcymi opadw pyu radioaktywnego cile zwizane s dane meteorologiczne. W 1965 r. moliwoci oddziaywania na pogod, nawet w stopniu ograniczonym, mog mie powany wpyw na dziaania bojowe. Dlatego te dokadne dane meteorologiczne musz by w dyspozycji tych, ktrzy odpowiadaj za decyzje bojowe, gdy pogoda moe sta si broni taktyczn. Instytucje wojskowe nigdy nie przeceniay tendencji technicznych i ich wpywu na przysz organizacj wojskow. Wrcz przeciwnie; normalnym byo niedocenianie zmian, jakie mog nastpi. Sporo przemawia za tym, by tak byo. Z samej swej natury organizacje wojskowe musz by konserwatywne. Musz one bowiem przygotowa si do wygrania wojny dzisiaj za pomoc rodkw, jakie maj pod rk. Nawet gdy otrzymaj wicej rodkw, ni moe by potrzeba do zwycistwa w walce, organizacje te maj skonno do przeinwestowania we wspczesnej broni dla zabezpieczenia si przed klsk. Wojny zwykle nie s czste i sposb mylenia oficerw modszej generacji jest niebezpiecznie skaony przez weteranw wojen ubiegych. Wskutek tego czsto przygotowuj si oni gorczkowo, by mc lepiej prowadzi ostatni wojn. Stan taki mg by tolerowany w przeszoci, gdy czas pomidzy rozpoczciem si dziaa wojennych i ostatecznym rozstrzygniciem by wystarczajcy, by umoliwi pastwu zmian swej organizacji wojskowej i jej sposobu mylenia oraz wyprodukowa now bro odpowiednio do nowych koncepcji. Take technika zmieniaa si powoli. Falisty, agodny charakter przechodzenia przewagi od natarcia do obrony, ktry charakteryzowa wojn w cigu caej historii, wykazuje a do obecnego stulecia rozpito kilkuset lat pomidzy punktami szczytowymi siy zaczepnej. Obecnie te punkty szczytowe s oddalone od siebie w czasie zaledwie o kilka lat. Setki lat upyno od chwili, gdy proch strzelniczy zosta uyty po raz pierwszy w Europie do chwili zastosowania go w broni maszynowej w bitwach na wyczerpanie pierwszej wojny wiatowej. Ale zaledwie uamek tego czasu upyn od wynalezienia i udoskonalenia silnika spalinowego do szybko przebiegajcego blitzkriegu, ktry w 1940 roku doprowadzi wolny wiat na skraj klski. Obecnie czas przemiany jest tylko uamkiem tego uamka. Niemniej, choby by bardzo krtki, jest to czas, w ktrym niezrozumienie lub zrozumienie pociskw balistycznych i zwizanej z nimi ruchliwoci nuklearnej siy ognia moe zadecydowa o klsce lub

zapewni egzystencj wolnemu ludowi. Wiele zmian musi nastpi w naszych organizacjach wojskowych, by przystosowa je do gwatownej przemiany. Zmiany te musz by dokonane. Nie wolno nam jednak pozwoli na zahipnotyzowanie si do tego stopnia cudami jutrzejszej techniki, bymy zuyli gros naszego czasu, wysiku i rodkw na usiowanie dostosowywania do nich naszej organizacji wojskowej. Musimy mie natomiast wyobrani i dar przewidywania potrzeb wojskowych nieodzownych dla naszej samoobrony w przyszoci, a nastpnie wysun dania wobec techniki, by im zadouczynia. Myl, e jest wane, bymy zrozumieli, co powinno mie pierwszestwo. Zbadajmy teraz niektre powaniejsze zmiany w samych rodzajach si zbrojnych. Stanowi bowiem one narzdzia, za pomoc ktrych rozstrzygane bd taktyczne bitwy przyszoci. Podstawow jednostk bojow wojsk ldowych jest dywizja. Jest to najmniejsza jednostka, czca w sobie administracj ze wszystkimi elementami walczcymi i dziki temu moe, teoretycznie, prowadzi samodzieln akcj. Zostaa ona pomylana tak, e ma wszystkie suby niezbdne do zaopatrywania jej elementw walczcych co najmniej w cigu kilku dni. W swej pierwotnej formie struktura dywizji zostaa oparta na ruchliwoci konnej. Wielu ludzi, sucych jeszcze w wojsku, pamita wozy wiozce ywno, amunicj i bagae puku piechoty, za ktrymi cigny dugie dywizyjne kolumny taborw, zoonych rwnie z wozw o zaprzgu konnym. Oglnie biorc, silnik samochodowy zmieni struktur wewntrzn dywizji z czwrkowej na trjkow, lecz nie zmieni faktu, e pozostaa ona nadal samowystarczaln jednostk administracyjn. W wyniku tego stanu rzeczy, w czasie drugiej wojny wiatowej i w czasie wojny w Korei dywizja zostaa obciona taborami zoonymi z samochodw ciarowych oraz wielkim tonaem zaopatrzenia. Mogo to by tolerowane do chwili pojawienia si taktycznej broni nuklearnej. W erze nuklearnej dywizja nie moe istnie nadal w swej obecnej formie jako jednostka administracyjna. Zaopatrzenie bdzie musiao by przesunite daleko w ty i wyczone z zakresu obowizkw dywizji. Jednostki bojowe znajdujce si w ramach dywizji musz by zreorganizowane, by umoliwi dywizji egzystencj w warunkach uderzenia broni atomow i pozwoli jej na skuteczn kontrakcj w taktycznej walce nuklearnej. Tendencja do przeprowadzenia tych zmian bya widoczna ju od kilku lat i wyrazia si w stworzeniu grup bojowych i zwizkw bojowych w miejsce, oglnie mwic, wzmocnionych batalionw i wzmocnionych pukw. Tendencja ta bdzie utrzymywaa si nadal. Okrelenie dywizja powinno by zachowane. Nastpna wysza jednostka organizacyjna jednak powinna czy administracj z jednostkami walczcymi. Powinna by ona nazwana taktycznym zwizkiem bojowym. Wyeliminowaaby ona stary korpus. Nastpnym wyszym zwizkiem byaby armia. Ostatnio wojska ldowe przyjy dywizj nazwan Pentomic94, w ktrej stan ludzi zosta zredukowany z okoo siedemnastu tysicy do trzynastu tysicy. Dywizja pentomiczna nie ma jednak siy ognia pociskw balistycznych i odpowiedniego rozpoznania, zarwno kawalerii powietrznej, jak zdalnie kierowanych samolotw bez zaogi. Powinno si jej to doda, natomiast wicej jej personelu administracyjnego naley przesun znacznie do tyu. Wszystkie dywizje wojsk ldowych, z wyjtkiem przeznaczonych do zada bardzo specjalnych, takich jak walka w grach i walka w dungli, oraz dywizje kawalerii powietrznej przeznaczone do rozpoznania, osony i wykorzystania powodzenia, powinny by dywizjami pancernymi. Liniowy skad osobowy, majcy prowadzi dugotrwa walk, powinien by zaopatrzony w ochron, jak daje pancerz, ktry umoliwi mu dziaanie w warunkach wojny nuklearnej daleko skuteczniejsze ni w ramach dywizji typu obecnego. Dywizja powietrzno-desantowa powstaa podczas drugiej wojny wiatowej w wyniku bojowej potrzeby superruchliwych si i znajdujcych si w dyspozycji rodkw cywilnego transportu
94

Pentomic - nowo utworzone sowo, oznaczajce zoony z piciu grup bojowych i wyposaony w bro atomow (przyp. tum.).

powietrznego, pozwalajcych na uzyskanie tej ruchliwoci. Mimo skutecznoci w walce, po przeanalizowaniu jej sprawno funkcjonalna pozostawia wiele do yczenia. Obecnie, gdy przeciwnik dysponuje du iloci pociskw balistycznych ziemia-powietrze, dywizja powietrzno-desantowa nie moe ju prowadzi operacji powietrzno-desantowych wykonywanych podczas drugiej wojny wiatowej i wojny koreaskiej. Tak szybko wic, jak tylko bdzie mona to uczyni, wojska ldowe musz przeksztaci dywizje powietrzno-desantowe w dywizje kawalerii powietrznej. Moliwoci spadochronowe tej dywizji powinny by zachowane, zapewni to bowiem gitko bojow i administracyjn. Przy zachowaniu tych moliwoci bdzie mona dostarcza dywizje powietrznodesantowe do strefy walki bez potrzeby ldowania na dugich pasach startowych. Wojska ldowe utworzyy ostatnio przeznaczone do wsparcia formacje pociskw balistycznych. Kierunek ten naley utrzyma i w 1965 roku powinny ju istnie dywizje pociskw balistycznych. Dywizje pociskw balistycznych miayby w swym skadzie wasne zdalnie kierowane samoloty bez zaogi do obserwacji celw, kawaleri pancern lub powietrzn do osony na ziemi, pociski balistyczne ziemia-powietrze do obrony powietrznej oraz swe wasne pociski balistyczne ziemiaziemia. Koncepcja ta przewidywaaby zgrupowanie dla celw taktycznych bardzo ruchliwych pociskw balistycznych dalekiego zasigu, wyrzucanych z odlegoci setek mil poza naszymi wasnymi siami. Musz one nadawa si do szybkiego przerzucenia powietrzem z jednego kontynentu na drugi w charakterze wzmocnienia. Pociski te powinny by uyte do obrony obszarw ldowych przed atakiem okrtw podwodnych i wyrzucanych z nich pociskw balistycznych przy cisym wspdziaaniu z naszymi wasnymi siami morskimi. Bro nuklearna ziemia-powietrze powinna znajdowa si w dyspozycji w iloci wystarczajcej na zapewnienie takiego stopnia niezalenoci operacji na ldzie, jakiego wymagaj jednostki naszych wojsk ldowych i korpusu piechoty morskiej. Jest to obecnie moliwe w walce z nieprzyjacielem wyposaonym w samoloty z zaog. Bdzie to jednak daleko trudniejsze w walce z przeciwnikiem wyposaonym w pociski balistyczne ziemia-ziemia. Potrzebne bd, zwaszcza w granicach Stanw Zjednoczonych, zespoy pociskw balistycznych przeciwko pociskom balistycznym do zwalczania midzykontynentalnych pociskw balistycznych dalekiego zasigu, jak rwnie pociski balistyczne do zwalczania pociskw balistycznych mniejszego zasigu, ktre mog by uyte przeciwko naszym siom rozwinitym w yciowo wanych rejonach zamorskich. Do 1965 roku powinny by gotowe obydwa typy tych pociskw balistycznych, chocia bd one jeszcze w dalszym cigu wymagay znacznych ulepsze. W 1965 roku zagroenie operacji ldowych ze strony przestrzeni midzyplanetarnej bdzie ju do powane. Do tego czasu prawdopodobnie dysponowa ju bdziemy wystarczajcymi rodkami obrony biernej. Gdy zwiksz si jednak moliwoci prowadzenia walki przez czowieka w przestrzeni midzyplanetarnej, wwczas problem obrony przed atakami i rozpoznaniem z przestrzeni midzyplanetarnej stanie si powany i grony. Musimy wic mie w dyspozycji satelit do przechwytywania satelity. W marynarce wojennej obecna tendencja przechodzenia od okrtw nawodnych do okrtw podwodnych bdzie trwaa nadal. Do 1965 roku nasze moliwoci w zakresie okrt podwodny pocisk balistyczny powinny stale wzrasta. Lotniskowce i okrty nawodne, jakie mamy, powinny by cakowicie wyposaone w pociski balistyczne, zdalnie kierowane samoloty bez zaogi i szturmowe powietrzne pojazdy desantowe. Ich warto jednak bdzie si szybko zmniejszaa wraz ze zwikszaniem si liczby radzieckich okrtw podwodnych wyposaonych w pociski balistyczne. Jednym z najbardziej interesujcych problemw organizacyjnych jest problem korpusu piechoty morskiej Stanw Zjednoczonych. Wydaje si, e obecnie wykazuje on schizofreniczne tendencje nie wiedzc, czy przyj w peni organizacj typu kawalerii powietrznej, czy te zatrzyma cikie wyposaenie do dugotrwaej walki. Uwaam, e tendencja zmierzajca do nadania korpusowi

piechoty morskiej charakteru kawalerii powietrznej da mu w 1965 roku bardzo istotne moliwoci rozcignicia operacji morskich na ld zgodnie z jego rol i jego najlepszymi tradycjami bojowymi. W 1965 roku gwne jednostki walczce korpusu piechoty morskiej powinny by przerzucane rwnie okrtami podwodnymi. Bd one miay mono wyjcia na powierzchni w pobliu obszarw docelowych i rozpoczcia natarcia drog powietrzn. Wiksza cz korpusu piechoty morskiej, zwaszcza za w akcjach typu ograniczonego, bdzie dziaaa w dalszym cigu ze statkw nawodnych w swj tradycyjny sposb amfibijny. W 1965 roku jednak oglna tendencja przejcia na okrty podwodne stanie si dominujc. Lotnictwo w tej dekadzie stoi w obliczu zastanawiajcych i fascynujcych problemw. Jego siy uderzeniowe dalekiego zasigu zostan wyposaone w midzykontynentalny pocisk balistyczny wyrzucany z urzdze staych. Do 1965 roku jednak stanie si oczywiste, e odpowiednie dononoci mona bdzie osign pociskami balistycznymi znacznie mniejszych rozmiarw. W tym czasie lotnictwo bdzie przechodzio na ruchliwe midzykontynentalne pociski balistyczne lub te bdzie planowao tego rodzaju wymian. Dysponujc na przykad rozwinit sieci kolejow, jak mamy na obszarach Gr Skalistych, oraz labiryntem tuneli i gbokich kanionw w caym tym rejonie powinnimy by w stanie zbudowa bardzo skuteczny i stosunkowo niewraliwy zesp midzykontynentalnego pocisku balistycznego, umoliwiajcy wyrzucanie go z platform kolejowych. Przesuwajc te pociski z ukry w tunelach na stanowiska startowe, mona byoby je wyrzuca z minimalnym prawdopodobiestwem ich wykrycia. Gowice bojowe i paliwo mog by zmagazynowane uprzednio w najbardziej prawdopodobnych rejonach stanowisk startowych i cay zesp moe by w peni ruchliwy. Pociski balistyczne o mniejszym zasigu, IRBM, by miay warto w walce, powinny by cakowicie ruchliwe. Wszystkie pociski balistyczne rozwinite na obszarach zamorskich powinny by obsugiwane przez powietrzny system zaopatrzenia, zupenie tak samo, jak w minionych wojnach obsugiwalimy nasze siy walczce za pomoc odpowiedniego systemu morskiego. Oznacza to potrzeb wielu bardzo wyspecjalizowanych typw samolotw - na przykad, samolotu, w ktrym mona byoby przeprowadza manipulacje przy pociskach balistycznych i gowicach bojowych w czasie transportu ich do rejonw uycia; samolotu takiej wielkoci, ksztatu i nonoci, by umoliwi nam szybkie przerzucanie stray ogniowych do dowolnego punktu na obszarach zamorskich; samolotu specjalnie wyekwipowanego do ewakuacji rannych i w pewnej mierze do zabiegw chirurgicznych w czasie drogi; oraz samolotw przystosowanych do zaspokojenia wielu innych potrzeb bojowych. Bd to zarwno samoloty wyrzucajce pociski balistyczne powietrze-ziemia, jak samoloty dalekiego rozpoznania (wczesnego ostrzeenia). Wydaje si, e powinny by stworzone specjalne jednostki z okrelonego typu pojazdami powietrznymi, ktre mogyby czy wiele spord tych funkcji. Tendencja ta istnieje obecnie i do 1965 roku powinnimy mie skrzyda obsugujce pociski balistyczne, skrzyda wsparcia bojowego, wchodzce w skad naszych si uderzeniowych dalekiego i bliskiego zasigu, oraz skrzyda ewakuacji rannych. Do 1965 roku lotnictwo nasze umieci na orbicie pojazdy z ludmi i bdzie nabierao zdolnoci do prowadzenia dziaa bojowych w przestrzeni midzyplanetarnej. W tym czasie powinna znale si ju na orbicie stacja midzyplanetarna z zaog, a plany bada midzyplanetarnych powinny ju by w trakcie realizacji. Z tego, co powiedzielimy poprzednio, powinno by zupenie oczywiste, e, gdy kady rodzaj si zbrojnych bdzie specjalizowa si w dalszym cigu w typie walki, jaka moe by prowadzona w jego wasnym rodowisku, moliwoci wszystkich rodzajw si zbrojnych bd si czciowo pokryway. Dlatego te ich organizacja na jednym teatrze operacyjnym powinna tworzy jedn cao. Rozpatrzmy pokrtce kilka z moliwych teatrw operacyjnych.

Opisujc waciwoci wojskowe gwnych rejonw geograficznych ziemi z punktu widzenia walki w poowie lat szedziesitych, zamierzam jedynie rzuci pewne myli. Nie ma adnych planw przewidujcych zorganizowanie tych rejonw w sposb tutaj przedstawiony, nie ma te obecnie, o ile mi wiadomo, adnej tego rodzaju intencji. Zdaj sobie spraw, e kto zoliwy mgby znale w tych mylach podstaw do oskare o agresywne zamiary, mog go jednak zapewni, e tak nie jest. Faktycznie, jeli wolny wiat ma utrzyma si przy yciu, musi on przewidywa wydarzenia dnia jutrzejszego i pomyle troch o tym, co moe si zdarzy, jeli bdzie zmuszony walczy o swoj egzystencj. Musi on uwaa ziemi za taktyczn cao, a jej czci za teatry dziaa. Po czym powinien przynajmniej pomyle o tym, jakie rodki musi przedsiwzi w celu samoobrony. Jeli czynic to wystawia si na oskarenie o zamiar agresywny, to jest to ryzyko, ktrego podjcia wymaga elementarny interes wasny.

Europa - Afryka Europa i Afryka stanowi cz tego samego taktycznego teatru dziaa. Faktycznie Afryka stanowi pozycj kluczow, jeli idzie o obron Europy. Ze szkicu 1 widzimy, e obszar euro-afrykaski dzieli si na dwie czci: Europ zachodni, obejmujc nieco ponad milion mil kwadratowych gsto zaludnionego ldu, i Afryk, obejmujc jedenacie i p miliona mil kwadratowych i liczc w caoci mniej ludzi ni pwysep europejski. Obszar ten przecinaj dwie gwne drogi wodne: na pnocy Cienina Kaletaska, nie bdca ju zapor dla agresji wojskowej, i bardziej na poudnie Morze rdziemne - wielka przeszkoda dla ruchu naziemnego, lecz atwo przekraczalna dla pociskw balistycznych i samolotw. Na wschodzie istnieje pomost ldowy czcy Europ, Azj i Afryk. Sam fakt istnienia tego pomostu ldowego uwydatnia znaczenie tego obszaru. Obszar pnocnoeuropejski to teren paski, z lekka pofalowany, posiadajcy rozleg sie drg i linii kolejowych biegncych ze wschodu na zachd. Liczne due rzeki pyn z poudnia ku pnocy; wszystkie s atwe do przekroczenia przy uyciu nowoczesnego sprztu amfibijnego. Na poudniu dominuj nad tym obszarem masywy grskie Wogezw, Alp i Pirenejw. Dalej na poudnie, w Afryce, Gry Atlas panuj nad obszarem zachodnio- i pnocnoafrykaskim. Nastpnie cign si rozlege poacie pustyni, a jeszcze dalej na poudnie od nich lasy tropikalne i sawanny Afryki rodkowej. Kroki, przedsiwzite dla obrony obszaru euro-afrykaskiego w okresie do 1965 roku, bd zaleay od posiadanych rodkw i od charakteru geograficznego samego obszaru. Oczywicie pytko obszaru pnocnego sugeruje, e powinna by tam umieszczona jedynie taka bro, ktra sama zapewni sobie obron. Bro odwetowa byaby naraona na bezporednie zniszczenie i powinna by umieszczona bardziej na poudnie, gdzie istnieje odpowiednie ukrycie i odpowiednia gboko ldu. Podstawowymi wymaganiami obrony Europy zachodniej w hierarchii wanoci s: po pierwsze, moliwie najlepiej zorganizowana obrona za pomoc pociskw balistycznych ziemia-powietrze; a nastpnie, moliwie najlepsza obrona za pomoc pociskw balistycznych ziemia-ziemia w poczeniu z wysoce ruchliwymi i wyposaonymi w bro nuklearn silami ldowymi. Bdc zagroonym bezporednio, aden rejon Europy pnocnej nie powinien jednak by uwaany za baz odpowiedni do dziaa kontrofensywnych. Niemniej w okresie okoo 1965 roku skuteczno broni nuklearnej ziemia-powietrze i ziemia-ziemia powinna by tak dua, e obrona tego obszaru bdzie zupenie moliwa. Jeli siy znajdujce si na obszarze NATO bd dostatecznie liczne i naleycie wyposaone w nuklearne pociski balistyczne wszystkich niezbdnych im rodzajw, ZSRR, gdyby zamierza dokona bezporedniej agresji na tym obszarze, zapaci bardzo wysok cen i nawet w tym

wypadku nie odniesie sukcesu. Wochy, Hiszpania i wyspy na Morzu rdziemnym oraz masa ldu afrykaskiego daj najlepsze moliwoci rozmieszczenia si odwetowych zoonych z pociskw balistycznych. Pociski te musz by bardzo ruchliwe, i to zarwno w powietrzu, jak na ldzie. Jednostki pociskw balistycznych powinny by rozwinite na znacznej gbokoci, a w wypadku agresji przesunite pod oson ciemnoci drog powietrzn naprzd dla zapewnienia swym ogniem bezporedniego wsparcia. Z wojskowego punktu widzenia nie ma potrzeby umieszczania pociskw balistycznych dalekiego zasigu w Zjednoczonym Krlestwie (Wielkiej Brytanii). Pociski z Kenii, rodkowego Wschodu i Europy poudniowej mog w obronie dokona tego samego, co pociski balistyczne wystrzelone z Wysp Brytyjskich. Rwnoczenie za bd one mniej naraone na zniszczenie przez ogie pociskw balistycznych ZSRR majcy na celu ich zwalczenie. Obecna liczba jednostek wojsk ldowych i lotnictwa jest niewystarczajca do obrony obszaru NATO. Genera Norstad zada ostatnio zwikszenia ich do trzydziestu dywizji wojsk ldowych. Stanowioby to minimum i wystarczyoby jedynie w wypadku, gdyby zaopatrzono je take w pociski balistyczne ziemia-powietrze i w pociski balistyczne dalekiego zasigu ziemia-ziemia. Ponadto do 1965 roku powinno by zapewnione wsparcie pociskami balistycznymi z okrtw podwodnych. Jest to szczeglnie wane w rejonie pnocnym, gdzie brakuje odpowiedniej przestrzeni ldu potrzebnej dla nadania gbokoci obronie. Wreszcie, poza zaspokojeniem potrzeb NATO w zakresie si zaangaowanych w bezporedni obron Europy zachodniej, naley dostarczy lokalnej stray ogniowej. Powinna ona mie charakter odwodu i by umieszczona pod wzgldem geograficznym tak, by moga by przerzucona drog powietrzn do dowolnego rejonu, w ktrym powstan trudnoci. Wystarczajcym byby mieszany zwizek taktyczny, zoony co najmniej z jednej dywizji kawalerii powietrznej i dwch dywizji pancernych, wsparty kilkoma zwizkami pociskw balistycznych. Oglnie biorc, powinien on by rozmieszczony w zachodniej i pnocnej Afryce, przy tym jego dywizje powinny znajdowa si na pnocy, a jednostki pociskw balistycznych na poudniu, na przykad, w rejonie Liberii. Z tego, co powiedzielimy, powinno by jasne, e punkt cikoci wysiku obrony obszaru euro-afrykaskiego przesun si daleko ku poudniowi. Te bardzo krtkie rozwaania skoncentrowane byy zasadniczo na siach wojskowych. Konsekwencje polityczne i ekonomiczne takiej koncepcji strategicznej s jasne i nieuniknione. Ludom pnocnej Afryki naley dostarczy pomocy technicznej i ekonomicznej. Musz mie one mono poprawienia swej stopy yciowej i powinny sta si czynnymi czonkami wsplnoty narodw zachodnich. Do 1965 roku stanie si jasne, o ile nie jest ju jasne, e Afryka zajmuje pozycj kluczow w systemie obrony Europy zachodniej, a rodkowy Wschd, stanowic wielki pomost ldowy i majc wielkie zasoby ekonomiczne, jest kluczem do Afryki.

Azja Spjrzmy teraz na Daleki Wschd (patrz szkic 2). Tu znw mamy sytuacj geograficzn, w ktrej pnocny rejon, jakim dysponuj wolne narody, jest pytki, podczas gdy poudnie jest rozlege. Okoliczno ta oraz wzgld na dominujce tam wiatry, wiejce z zachodu na wschd, stawiaj przybrzene wyspy azjatyckie, takie jak Japonia, Okinawa i Taiwan, w ryzykownej sytuacji atomowej. W 1965 roku znajd si one w pierwszej linii w kadym tego sowa znaczeniu. Bd one bezporednio zagroone atakiem pociskw balistycznych ZSRR i chiskich. Uyte za w odwecie przeciwko kontynentowi azjatyckiemu pociski balistyczne, w wypadku wybuchw nuklearnych na powierzchni ziemi, wytworz powane iloci pyu radioaktywnego. Odnosi si to rwnie do Korei

Poudniowej. Dlatego te jest wane, by wszystkie koncepcje taktyczne, skonstruowane w celu obrony wolnego wiata w Azji, oparte byy na: a) maksymalnym uyciu si nieatomowych w Korei Poudniowej i Japonii, b) nuklearnych pociskach balistycznych ziemia-powietrze dla zapewnienia obrony powietrznej i c) wspierajcych siach okrtw podwodnych wyposaonych w pociski balistyczne. Poudniow cz tego obszaru charakteryzuje Pwysep Indochiski, ktrego przeduenie stanowi Pwysep Malajski sigajcy Singapuru. Dalej ku wschodowi znajduje si Archipelag Filipin, a na poudnie od niego Indonezja, Australia i Nowa Zelandia. Wietnam, Laos, Kamboda i Syjam w oparciu o Filipiny tworz granic wolnego wiata w Azji poudniowo-wschodniej. W pewnym sensie, zarwno pod wzgldem fizycznym, jak politycznym dominuj tu Filipiny. W wypadku agresji ich rozproszone wyspy, w liczbie ponad tysica, dostarczaj licznych dobrze osonitych rejonw startowych dla odwetowych pociskw balistycznych. W tym rejonie powinna by take umieszczona lokalna stra ogniowa, bdca odwodem geograficznym dla wsparcia obszaru SEATO95. SEATO stanowi klucz obrony obszaru Azji i Oceanu Spokojnego. Powinno si przewidywa, e komunici doo wszelkich wysikw, by przenikn do tego obszaru przez Indonezj oraz przez kraje czonkowskie. W poowie lat trzydziestych przez dwa lata peniem sub w Skautach Filipiskich. Pod koniec 1954 roku odwiedziem na krtko Filipiny. W czasie tej podry odwiedziem rwnie Wietnam i Syjam. Rozmawiaem z prezydentem Magsaysayem na Filipinach i Diemem w Wietnamie o ich wsplnych problemach obronnych. Podkrelali oni zgodnie jedno: gdyby komunistom udao si usadowi w tym obszarze, staoby si to wycznie z powodu miski ryu, a nie przez bezporednie uycie siy militarnej. Kraje te potrzebuj naszej staej pomocy ekonomicznej i technicznej. Uwaam, e w cigu ostatnich pidziesiciu lat dokonalimy cudw na Filipinach. Stanowi one pomnik naszej wielkodusznoci i powicenia dla ideaw wolnoci. Zostao jednak jeszcze wiele do zrobienia, zwaszcza za na obszarze Wietnam - Laos - Kamboda - Syjam. W opisanych przed chwil obydwu gwnych obszarach naszej planety znajduj si ju faktycznie nasze siy uderzeniowe bliskiego zasigu. S one w bezporednim kontakcie z przeciwnikiem i w wypadku agresji zostan od razu zaangaowane. Ilo tych si powinna by jednak taka, by mogy one zapewni obron tych rejonw przez duszy czas bez potrzeby ich wzmacniania. Dla agresora powinno by oczywiste, e nie bdzie on mg opanowa tych obszarw siami wojskowymi bez poniesienia prohibicyjnych strat. Istniejce siy i rozmieszczone geograficznie strae ogniowe powinny by w stanie da sobie skutecznie i szybko rad z kad form ograniczonej agresji. Obydwa te rejony powinny by wsparte siami uderzeniowymi dalekiego zasigu majcymi swe bazy na obszarze Ameryki Pnocnej. Spjrzmy wic na ten obszar. Patrzc od strony ZSRR (patrz szkic 3), najkrtsza droga do Ameryki Pnocnej i Stanw Zjednoczonych prowadzi przez biegun pnocny. Tak wic obszar arktyczny ma niezwykle wane znaczenie. Uwaa si go za nie do przebycia przez siy wojskowe, z wyjtkiem samolotw i pociskw balistycznych, i podobnie jak inne niegdy nieprzekraczalne obszary moe mie on kluczowe znaczenie dla utrzymania si przez nas przy yciu w przyszoci. Nie chc przez to powiedzie, e jaka armia przejdzie przez biegun pnocny, lecz bro majca potg caej armii uczyni to z pewnoci.
95

Pakt zbiorowej obrony poudniowo-wschodniej Azji (SEATO) zosta podpisany w Manili 8 wrzenia 1954 roku. W trakcie tym jego sygnatariusze zobowizali si, midzy innymi, do utrzymywania si wojskowych, zdolnych do przeciwstawienia si atakowi zbrojnemu w obszarze objtym traktatem, zgodnie z procedur konstytucyjn kadej ukadajcej si strony. Ustanowiono rwnie rad wykonawcz tego paktu. Czonkami paktu s: Stany Zjednoczone, Zjednoczone Krlestwo (Wielka Brytania), Francja, Australia, Nowa Zelandia, Pakistan, Filipiny i Syjam.

I co wicej, zdolno do prowadzenia dziaa w Arktyce - a do tego obszaru wczybym rwnie Grenlandi - moe mie decydujce znaczenie dla obrony Stanw Zjednoczonych. Na przykad najwaniejszym czynnikiem w obronie przed atakiem bombowcw z zaog i atakiem przy uyciu pociskw balistycznych jest czas - czas, w ktrym mona zareagowa obronnymi pociskami balistycznymi. Ten czas reakcji zaley od liczby otrzymywanych informacji ostrzegawczych, o czym na og decyduje to, jak daleko naprzd moe by wysunita nasza obserwacja. Teoretycznie w strefie bieguna pnocnego moe by ona wysunita dostatecznie daleko w przd, by mc obserwowa pociski balistyczne ZSRR, gdy z pracujcych jeszcze gwnych silnikw wydobywa si smuga ognia. Przy pomocy urzdze radarowych na Grenlandii mona wykry pociski balistyczne duo wczeniej, ni mog to uczyni urzdzenia radarowe w Kanadzie, i oczywicie znacznie wczeniej, ni uczyni to urzdzenia w Stanach Zjednoczonych. Mamy obecnie dug lini stacji radarowych, biegnc przez Kanad pnocn i Alask. Stacje te urzdzone zostay w celu ochrony Stanw Zjednoczonych przed atakiem bombowcw z zaog. Obecnie bdziemy potrzebowali wikszych i potniejszych urzdze radarowych, aczkolwiek w mniejszej iloci ze wzgldu na ich wikszy zasig, by wczeniej ostrzegy nas przed pociskami balistycznymi ZSRR. Ich warto dla nas jest zwizana bezporednio z tym, jak daleko zostan one wysunite. Jest oczywiste, e tego rodzaju urzdzenia radarowe bd naraone na atak przeprowadzony pociskami balistycznymi i na rajdy si naziemnych. Dlatego te bd one wymagay osony. Dla ZSRR idealn form ataku byoby zniszczenie urzdze radarowych dostarczajcych zawczasu informacji ostrzegawczych - oczu naszej obrony - tu przed wyrzuceniem pociskw balistycznych. Dlatego te jest wane, bymy nie tylko zaopatrzyli si w urzdzenia radarowe o odpowiednich waciwociach taktyczno-technicznych, lecz take zapewnili im odpowiedni oson. Od szeregu lat Rosjanie przebywaj na wyspach lodowych w rejonach arktycznych. W obecnej chwili s czynne trzy takie wyspy. Ostatnio jedna tego rodzaju wyspa znajdowaa si w odlegoci dwustu mil od terytorium Kanady. Kada z tych wysp, prowadzcych przypuszczalnie badania naukowe, ma zwykle tor startowy, kilka samolotw i przecitnie p tuzina helikopterw. Jeli mamy zdoby wiadomoci naukowe dotyczce regionw arktycznych, a wiedz t powinnimy posiada, musimy rozpocz program bada polarnych w skali pastwowej, traktujc go jako spraw bardzo piln. Poza tym musimy by gotowi dostarczy si niezbdnych dla obrony naszych urzdze w regionach arktycznych. Krtko mwic, zaangauje to wszystkie rodzaje si zbrojnych: lotnictwo, ktre bdzie musiao uruchomi lini DEW96; formacje wojsk ldowych zapewniajce obron przed pociskami balistycznymi i ich formacje typu kawalerii powietrznej oraz marynark wojenn dziaajc swymi okrtami podwodnymi. Cae to przedsiwzicie powinno mie jednolite kierownictwo. Obrona Stanw Zjednoczonych i obszaru Ameryki Pnocnej dzieli si na kilka kategorii:

96

DEW - dalekie i wczesne ostrzeenie.

Powinno by utworzone Dowdztwo Si Obrony Kraju, ktrego zadaniem byoby koordynowanie planowania i dziaalnoci operacyjnej wszystkich wymienionych tu kategorii. Obecnie Dowdztwo Si Obrony Powietrznej znajduje si w Colorado Springs, w stanie Colorado. Jest to instytucja dobrze zorganizowana i sprawnie dziaajca. Jej obszar jest podzielony na pewn liczb mniejszych rejonw. Informacje otrzymywane od DEW przechodz przez filtr SAGE97 i MMC98, po czym dopiero zostaj przekazane jednostkom bojowym zapewniajcym waciw obron. Dowdztwo i oddziay obrony powietrznej kontynentu stoj w obliczu straszliwie trudnego i wymagajcego powanego wysiku mylowego zadania. Zorganizowane w celu zapewnienia obrony przed bombowcami z zaog, musz by one obecnie przeorganizowane tak, by ich moliwoci odpowiaday problemom ery pociskw balistycznych i przestrzeni midzyplanetarnej. Ich czciowa reorganizacja odbywa si obecnie, a ich pierwszy nuklearny pocisk balistyczny ziemia-powietrze Nike Hercules wchodzi do uytku. By sprosta jednak zadaniu, w obliczu ktrego stan w 1965 roku, musz one mie odpowiednie rodki, wyekwipowanie, personel i wyszkolenie nie majce, wedug mego zdania, precedensu w naszej historii. Obecnie odpowiedzialno za obron Stanw Zjednoczonych przed atakiem ldowym ponosi Dowdztwo Armii Kontynentalnej znajdujce si w Forcie Monroe, w stanie Wirginia. Rzut operacyjny tego dowdztwa powinien by umieszczony na Poudniu i na rodkowym Zachodzie tak, by w razie rozpoczcia si dziaa wojennych nie by on zagroony bezporednio i mg pracowa skutecznie. Obrona Stanw Zjednoczonych przed pociskami balistycznymi wyrzucanymi przez okrty podwodne stanowi jeden z najbardziej interesujcych problemw technicznych. Nasza marynarka wojenna uczyni wszystko, by utrzyma okrty podwodne ZSRR w pewnej odlegoci od naszych brzegw. Niestety, naley przyj, e pewna ich liczba bdzie moga kry w takiej odlegoci, zarwno od naszych obszarw nadbrzenych, jak i wntrza kraju, ktra umoliwi im wyrzucenie pociskw balistycznych. Dla zapobieenia tej grobie powinna by zainstalowana sie posterunkw hydrolokacyjnych tak daleko od naszych wybrzey, jak tylko jest to technicznie moliwe, by uprzedzi nas o zblianiu si nieprzyjacielskich okrtw podwodnych. Te posterunki hydrolokacyjne powinny by cile powizane z nasz obron powietrzn i brzegow obron przed pociskami balistycznymi. Nasz system obrony przed pociskami balistycznymi powinien polega na pociskach balistycznych ziemia-powietrze, takich jak Nike Zeus i Plato, mogcych zniszczy w locie nieprzyjacielskie pociski balistyczne, oraz na pociskach balistycznych ziemia-ziemia, takich jak Jupiter, Thor i Pershing, mogcych zniszczy nieprzyjacielskie okrty podwodne zagraajce naszym wybrzeom. Dziki zasigowi naszych pociskw balistycznych ziemia-ziemia nie bdzie koniecznoci obsadzenia ludmi duej iloci rejonw wyrzutni pociskw balistycznych dla pokrycia ich ogniem rozlegych obszarw oceanicznych. Te pociski balistyczne musz jednak by ruchliwe. Departament obrony nie ponosi bezporedniej odpowiedzialnoci za obron cywiln. Poszczeglne rodzaje si zbrojnych powinny by jednak gotowe, by, o ile zajdzie tego potrzeba, wzi w niej udzia, pomagajc w odbudowie po ataku przeprowadzonym na terytorium Stanw Zjednoczonych. Rwnoczenie za nasze rezerwy i gwardia narodowa powinny by gotowe do uycia poza granicami kontynentalnymi Stanw Zjednoczonych, jeli zaszaby tego potrzeba. Niektre stany maj
97

SAGE (Semi-Automatic Ground Environment - Pautomatyczny System Kierowania rodkami Obrony Powietrznej) jest systemem przeliczajcym, przeznaczonym do ledzenia zbliajcego si samolotu nieprzyjacielskiego, obliczania najskuteczniejszego sposobu jego zestrzelenia i naprowadzania broni obronnej na cel. 98 Missile Master Centers - centrale automatycznego kierowania ogniem jednostek kierowanych pociskw balistycznych (przyp. tum.).

zorganizowane jednostki gwardii krajowej, zoone ze starszych mczyzn, ktrzy przeszli wyszkolenie wojskowe. Poniewa nieszczcie nie uznaje granic stanowych, organ pastwowy powinien pomaga w wyekwipowaniu i szkoleniu jednostek gwardii krajowej. Departament obrony powinien udzieli poparcia tego rodzaju programowi w czasie pokoju i by gotw w wypadku nagej potrzeby wesprze kierowane przez osoby cywilne organy obrony cywilnej. Na zarzdzenie prezydenta za departament obrony powinien by gotw do przejcia cakowitej odpowiedzialnoci w tym zakresie. Dlatego te proponowany Urzd Obrony Cywilnej powinien by ogniwem czcym. W razie gdyby cakowit odpowiedzialnoci obarczono departament obrony, waciwe byoby odda Urzd Obrony Cywilnej pod kontrol Dowdztwa Armii Kontynentalnej odpowiedzialnego za obron ldow w ramach Si Obrony Krajowej. Dotychczas opisaem trzy gwne taktyczne teatry dziaa, grupujc siy w kategorie funkcjonalne Siy Bliskiego Zasigu i Siy Obrony Krajowej. Istnieje rwnie trzecia kategoria - nasze Siy Uderzeniowe Dalekiego Zasigu. Siy Uderzeniowe Dalekiego Zasigu, majce swe bazy w obrbie Stanw Zjednoczonych, skadaj si z lotnictwa strategicznego, si strategicznych wojsk ldowych oraz ze wszystkich dyspozycyjnych si marynarki wojennej i korpusu piechoty morskiej. Powinny by one zczone w jedn cao. Siy te musz by bardzo ruchliwe i gotowe do natychmiastowego rozwinicia si na obszarach zamorskich, najlepiej drog powietrzn. Dla uzyskania tej ruchliwoci skady amunicji, zaopatrzenia i cikiego wyposaenia powinny by urzdzone w kluczowych obszarach zamorskich, oglnie biorc w ssiedztwie odwodw geograficznych. Przez urzdzenie tego rodzaju magazynw moemy osign maksimum ruchliwoci naszych Si Uderzeniowych Dalekiego Zasigu. Zostao to obecnie zrealizowane w duym stopniu w naszym lotnictwie strategicznym. W miar jak pociski balistyczne bd zastpoway bombowce z zaog, zadanie lotnictwa strategicznego w coraz wikszym stopniu bdzie polegao na wyrzucaniu pociskw balistycznych z terytorium Stanw Zjednoczonych. W miar za jak bdzie zmienia si charakter naszego lotnictwa, jednostki wojsk ldowych i korpusu piechoty morskiej, nalece do Si Uderzeniowych Dalekiego Zasigu, powinny w coraz wikszym stopniu uywa do swych przesuni transportu powietrznego. Z chwil gdy uzyskaj one t moliwo, powinny wiczy si w niej regularnie. Tak jak w przeszoci wysyalimy drog powietrzn skrzyda bombowcw na tereny zamorskie stosownie do regularnego programu wyszkolenia i w ramach oglnego planu rozwinicia, tak samo w 1965 roku powinnimy by gotowi z pewn okrelon czstotliwoci wysya na obszary zamorskie drog powietrzn jednostki bojowe pociskw balistycznych i bojowe jednostki naziemne wojsk ldowych i piechoty morskiej. W 1955 roku wojska ldowe i lotnictwo przeprowadziy wiczenie tego typu. W okresie od 12 lipca 1955 roku do 17 lipca 1955 roku lotnictwo przetransportowao drog powietrzn 187 powietrzno-desantow dywizj piechoty wojsk ldowych z Japonii do Pnocnej Karoliny. Cao transportu skadaa si z 2875 ludzi z broni, wyposaeniem indywidualnym i bagaem. Jest to wanie typ porusze taktycznych, jakie powinnimy wykonywa czciej. W miar wkraczania w lata szedziesite musimy w coraz wikszym stopniu rozwija zdolno przerzucania jednostek wojsk ldowych i piechoty morskiej, wyposaonych obficie w nuklearne pociski balistyczne, do obszarw, ktre najprawdopodobniej bd zagroone w przyszoci. Do 1965 roku pojazd midzyplanetarny z zaog znajdzie si na orbicie. Konstruowanie ekwipunku i szkolenie personelu odbywa si obecnie. Dlatego te jest ju wielki czas, bymy pomyleli o organizacji majcej prowadzi badania w przestrzeni midzyplanetarnej. Nie wolno nam czeka do chwili, kiedy nauka da nam narzdzia, by dopiero wwczas postanowi, co naley zrobi. Ju obecnie musi by zorganizowane dowdztwo majce zadanie studiowania problemw lotu midzyplanetarnego oraz strategii i taktyki walki w przestrzeni midzyplanetarnej. Jeli zostanie to

zrobione, wwczas moemy by pewni, e dania postawione nauce zaspokoj nasze faktyczne potrzeby. Proponowana organizacja skadaaby si z dziaw: Planowania i Strategii, Prac badawczych i Szkolenia. Naley zwrci uwag, e proponowane funkcje tego dowdztwa wykraczaj poza ramy obecnego ARPA99 departamentu obrony, ktre zajmuje si zasadniczo badaniami. Siy Przestrzeni Midzyplanetarnej powinny tworzy jedn cao, przy udziale wszystkich rodzajw si zbrojnych, podleg bezporednio sekretarzowi obrony.

W zaoeniu, e od 1956 roku skuteczno broni i zwizanych z ni zespow elektronowych oraz ruchliwo zredukuj ziemi do taktycznego teatru dziaa, udzia si zbrojnych w poszczeglnych zgrupowaniach zosta zmieniony na podstawie funkcjonalnej. W ten sposb, stanowic jednolite zespoy, bd one w stanie zareagowa od razu na kad grob. Nie zmniejsza to pod adnym wzgldem obecnej roli poszczeglnych rodzajw si zbrojnych, jako odrbnych caoci. Kady rodzaj si zbrojnych zatrzyma sw obecn organizacj; bd wic istniay wojska ldowe, marynarka wojenna (wcznie z korpusem piechoty morskiej) i lotnictwo. Bd one jednak na rozkaz departamentu obrony dostarczay jedynie poszczeglnych osb i oddziaw do poczonych zgrupowa funkcjonalnych. Wreszcie jest wane, bymy nie tworzyli duych organizacji dowdczych nad proponowanymi zgrupowaniami funkcjonalnymi. Wyjwszy Dowdztwo Przestrzeni Midzyplanetarnej, ktre naley zorganizowa, istniejce dowdztwa odpowiadaj w zupenoci naszym potrzebom. Wan rzecz jest uznanie obecnie potrzeby zgrupowa funkcjonalnych i danie temu wyrazu w skadzie sztabu wojskowego pracujcego dla sekretarza obrony. Po zapoznaniu si z narzdziami taktycznymi i sposobem, w jaki zostay one zespolone pod bezporedni wadz sekretarza obrony, sdz, e jest zupenie jasne, i sekretarz obrony powinien mie kompetentny i cakowicie podporzdkowany sobie sztab wojskowy. Powinien skada si on z oficerw wszystkich rodzajw si zbrojnych dobranych zarwno ze wzgldu na ich wiedz fachow, jak i na ich umiejtno wsppracy z innymi rodzajami si zbrojnych. Po okresie penienia suby przy sekretarzu obrony najstarszy z nich najprawdopodobniej obejmie jakie wysze dowdztwo, w wyjtkowym wypadku powrci do swego wasnego rodzaju si zbrojnych. Najlepiej byoby, gdyby sztab podlega bezporednio sekretarzowi obrony i pomocnikom sekretarza obrony. Gdyby jednak
99

Advanced Research Projects Agency - Biuro Studiw Najnowszych Projektw (przyp. tum.).

jego funkcje operacyjne i administracyjne zostay nawet rozdzielone, tak jak s one rozdzielone w departamencie marynarki wojennej, byoby to daleko lepsze ni obecna sytuacja - departament obrony z jednej strony i Komitet Szefw Sztabw z drugiej. Schemat na str. 245 przedstawia w oglnych zarysach proponowan organizacj zarwno sztabu, jak i dowdztw. Naley zwrci uwag, e Komitet Szefw Sztabw staby si Starsz Wojskow Grup Doradcz. Szefowie sztabw i szef operacji morskich mogliby by wyznaczeni do tej grupy dopiero po ostatecznym ukoczeniu stau suby w swym wasnym rodzaju si zbrojnych. Dotychczasowe rozwaania na temat organizacji naszych si zbrojnych dotyczyy tylko si zbrojnych i departamentu obrony Stanw Zjednoczonych. Faktycznie jednak wszelkie operacje wojskowe w przyszoci powinny by prowadzone pod auspicjami Organizacji Narodw Zjednoczonych. Organizacja Narodw Zjednoczonych jest w stanie utrzyma pokj pod warunkiem, e otrzyma odpowiednie poparcie ze strony pastw czonkowskich. Pomimo trudnoci, jakich organizacja ta dotychczas dowiadczaa - funkcjonowaa ona, wedug mego zdania, nadzwyczaj dobrze. W erze przestrzeni midzyplanetarnej powinna by ona w peni skutecznym instrumentem pokoju. Powinna ona obj, tak szybko jak tylko bdzie moga, patronat nad programem badania przestrzeni midzyplanetarnej. Midzynarodowy Rok Geofizyczny zakoczy si 31 grudnia 1958 roku. W tym czasie Organizacja Narodw Zjednoczonych powinna przej obowizek kontynuowania tego programu. Ostatecznym jego celem powinno by zorganizowanie Si Zbrojnych Przestrzeni Midzyplanetarnej Organizacji Narodw Zjednoczonych, ktre byyby zdolne do nadzorowania wiata, utrzymujc w ten sposb pokj na ziemi. Badanie i wykorzystanie przestrzeni midzyplanetarnej przez pastwa czonkowskie Organizacji Narodw Zjednoczonych powinno by koordynowane przez Dowdztwo Przestrzeni Midzyplanetarnej, utworzone w ramach Organizacji Narodw Zjednoczonych. Byoby tragedi dla wolnego wiata, gdyby ZSRR mia tak dalece zaawansowany program przestrzeni midzyplanetarnej, e mgby kontynuowa go na wasn rk. I wanie z tego powodu Stany Zjednoczone, ktre s drugim z kolei pastwem mogcym najwicej przyczyni si obecnie do programu bada przestrzeni midzyplanetarnej Organizacji Narodw Zjednoczonych, nie powinny szczdzi wysiku, rodkw i ludzi, by przyspieszy realizacj swojego wasnego programu. W interesie wolnego wiata ley, by zostao to zrobione.

Rekapitulacja - strategia pokoju


Wykazalimy bardzo wyranie, zarwno w naszych owiadczeniach publicznych, jak i naszym postpowaniem w sprawach midzynarodowych, e pragniemy pokoju. Obecnie jestemy na drugim miejscu pod wzgldem wojskowym i na drugim miejscu w dziedzinie badania przestrzeni midzyplanetarnej. Strategia ZSRR odnosi sukcesy w dalszym cigu, podczas gdy Zachd staje przed coraz to nowymi problemami. Ju dawno powinnimy byli zrewidowa nasz strategi, przechodzc od strategii unikania wojny do strategii pokoju. Poniewa celem strategii jest wyeliminowanie walki fizycznej, my, jako nard wolny, powinnimy by w stanie stworzy tego rodzaju strategi. Demokracja nasza jest za pokojem i wolnoci od chwili ustanowienia naszej republiki, powinnimy wic by stanowczo rzecznikami tych ideaw. Przede wszystkim jednak musimy by uczciwi sami wobec siebie i wnikliwie przeanalizowa nasze niepowodzenia i sukcesy. Struktura obrony naszego pastwa powinna by taka, by zmniejszaa do

minimum szkody wynikajce z dziaania si odrodkowych, ujawniajcych si w naszej demokracji w trakcie procesu podejmowania decyzji. Nie moemy ich wyeliminowa cakowicie, ani te nie chcielibymy tego uczyni, z pewnoci jednak moemy stworzy tak organizacj i tak planowa, by zmniejszy szkody, jakie one wyrzdzaj. Nie powinnimy nigdy tolerowa takiej struktury obrony i systemu podejmowania decyzji, ktry zachca lub nawet tylko pozwala na to, by najgorsze elementy naszego systemu wolnej inicjatywy powodoway opnienia i ze decyzje. Dzisiaj obrona pastwa jest najbardziej zoon spraw w wiecie i nasz sekretarz obrony powinien dysponowa bezporednio najlepsz rad fachow, jak tylko moe uzyska. Nasz departament obrony, wspdziaajc z innymi czonkami Rady Obrony Pastwa, powinien stworzy strategi narodow odpowiadajc pod wzgldem zakresu i celw potrzebom naszej rozwijajcej si demokracji. Samo tylko wybranie jakiej jednej strategii lub taktyki, a nastpnie ogoszenie jej wiatu, byoby wyrzeczeniem si inicjatywy, i w ten sposb prowokowaniem niepowodzenia strategicznego i wojny. Nasze programy pomocy ekonomicznej i technicznej powinny by kontynuowane, a przy tym powinny by cile skoordynowane z naszym planowaniem strategicznym. Nasze planowanie strategiczne za powinno by wyrazem penej wiadomoci decydujcego znaczenia przestrzeni midzyplanetarnej, psychologii i techniki. Technika powinna odzwierciedla nasz wiadomo biecej sytuacji ekonomicznej, potrzeb starannego planowania w zakresie wykorzystania naszych zasobw i wreszcie znaczenie martwego czasu dla zwycistwa w wycigu technicznym. Wszystko to jest moliwe do osignicia, jeli bdziemy umieli przewidywa i powicimy si cakowicie zadaniu stojcemu przed nami. Przy tego rodzaju ofiarnoci i powiceniu ze strony naszego narodu moemy podejmowa decyzje techniczne, ktre przywrc nam inicjatyw strategiczn. Bdziemy mieli wwczas skuteczn strategi tak, ktra walk taktyczn uczyni zbdn. Bdzie to strategia, do ktrej bd mogy przyczy si z zaufaniem i nadziej wolne ludy caego wiata. Bdzie to Strategia Pokoju.

Ilustracje

BIBLIOTEKA WIEDZY WOJSKOWEJ WYDAWNICTWO MINISTERSTWA OBRONY NARODOWEJ 1961 Tytu oryginau angielskiego WAR AND PEACE IN THE SPACE AGE Tumaczy IGNACY BUKOWSKI Obwolut, okadk i stron tytuow projektowa MIECZYSAW WINIEWSKI Copyright by Harper & Brothers Redaktorzy: T. PERENC i M. WRBLEWSKI Redaktor techn.: ADA UKOMSKA Printed in Poland Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej Warszawa 1961. Wydanie I Nakad 4000 egz. Objto 17,73 ark. wyd., 16.10 ark. druk. (z wklejkami). Papier druk. mat. IV kl. 70 g, z fabryki papieru w Kluczach. Format 61 x 86/16. Oddano do skadu 3.XI.1960 r. Podpis. do druku 4.IV.1961 r. Druk ukoczono w kwietniu 1961 r. Zam. nr 8565 z dnia 3.XI.1960 r. Wojskowe Zakady Graficzne w Warszawie. S-74.

You might also like