E-K PRESS

www.e-kaleidoscope.com

Page 8

amigwka obrazkowa
Wydanie nr 2 Zesp Szk w Zakrzewie Publiczne Gimnazjum im. Jana Kasprowicza Pokoloruj obrazek zgodnie z numerami zamieszczonymi poniej: 1. kolor czerwony 2. kolor zielony 3. kolor ty 4. kolor bordowy 5. kolor niebieski 6. kolor pomaraczowy 7. kolor fioletowy 8. kolor brzowy Czwartek, 27 lutego 2014r.

Hej, Kujawy, jakie cudne, gdzie jest taki drugi kraj

Zesp Szk w Zakrzewie Publiczne Gimnazjum Im. Jana Kasprowicza ul. Lena 3a, 87-707 Zakrzewo tel./fax: 54 272 00 82 NIP: 8911622992 REGON: 341316354

Nasi uczniowie w tradycyjnych strojach kujawskich

E-K PRESS

www.e-kaleidoscope.com

Page 2

E-K PRESS

www.e-kaleidoscope.com

Page 7

HISTORIA KUJAW
Tradycje kujawskie w naszej szkole
Modzie naszej szkoy od kilku ju lat kultywuje tradycje kujawskie. Miejscem ekspozycji naszej pracy jest izba kujawska, w ktrej moemy zobaczy wytwory plastyczne zwizane ze sztuk Kujaw. Wzory haftu wykorzystujemy w nowatorski sposb, co prezentuje ponisze zdjcia.

Stroje kujawskie dzi

Obecnie na co dzie nie chodzi si w strojach kujawskich. Jest on ubierany podczas doynek, wit itp.

(Zdjcie: Zagroda kujawska z lat 20. XX w., Zakrzewo, Kujawy, fot. Maria Zna ierowski!"r#fferowa, $%&2' Kujawy to kraina historyczna, region etnograficzny i dialektologiczny na Pojezierzu Wielkopolskim, w dorzeczu rodkowej Wisy i grnej Noteci. Na pnocy graniczy z Pomorzem Gdaskim, na zachodzie z Wielkopolsk (z Poznaskiem na pnocy i Kaliskiem na poudniu), na wschodzie z Mazowszem. Granice Kujaw biegn lewym brzegiem Wisy od ujcia Skrwy na poudniu po ujcie Wdy na pnocy, cign si ku zachodowi do Koronowa i Naka po Pako do Noteci, dalej skrcaj na zachd od rzeki, przechodz przez jezioro Trlg, ukiem przecinaj lasy strzelneskie, dochodz do Jeziora Skulskiego i grnej Noteci. Dalej obejmuj Jezioro Brdowskie, Chodecz i Lubie Kujawski, aby doj poprzez Skrw do Wisy. Kujawy nale do najbardziej wyrazistych i jednoczenie najbardziej tradycyjnych regionw Polski. Posiadaj charakterystyczne budownictwo, strj, gwar, zwyczaje i obrzdy. Nie oznacza to jednak, e s kulturowo jednolite. Ich zrnicowanie wyraa si choby w wyodrbnionych subregionach, w ktrych manifestuje si lokalno i specyfika danego obszaru. Kujawy do dzi zachoway wiele tradycyjnych elementw kultury ludowej.

Na szczegln uwag zasuguje tu silna wiadomo odrbnoci grupowej, obserwowana wci wrd mieszkacw regionu. Synca z yznych gleb ta historyczna dzielnica Polski do dzi zachowuje swj rolniczy charakter, co w przeszoci przyczynio si do budowania silnych wizi spoecznych, ktre uzewntrzniay si te w kultywowanych zwyczajach i obrzdach. Niektre z nich wanie na Kujawach wyksztaciy zoone formy o charakterze spoecznym, wczajce cae zbiorowoci wiejskie w przebieg zwyczajowych praktyk umacniajcych wizi podczas wsplnych prac, a gwnie po ich zakoczeniu.

E-K PRESS

www.e-kaleidoscope.com

Page 6

E-K PRESS

www.e-kaleidoscope.com

Page 3

Stroje lubne
Stroje lubne sw budow przypominay strj witeczny. Panna moda miaa na sobie dug, jedwabn, marszczon spdnic w jasnoniebieskim kolorze lub w drobny rzucik, na ni zakadaa najczciej biay, dugi fartuszek. Od gry ubrana bya w bia bluzeczk z cienkiego pcienka z haftowan kryz i mankietami. Na bluzeczk zakadaa serdak, rodzaj gorsetu w jasnoniebieskim kolorze z klapkami poniej pasa, ktry by obszywany srebrnym lub zotym galonkiem, z przodu powizany ozdobnym zotym sznurkiem. Dodatkiem do stroju byy bursztynowe korale, ktrych kobieta nigdy nie zakadaa.

Zdobnictwo
Zdobnictwo strojw ludowych to niezwykle bogaty i wdziczny temat. Rnego rodzaju ozdoby wystpuj zarwno w strojach kobiecych jak i mskich. S to m.in. wszelkiego rodzaju naszycia, obszycia i wyszycia. W strojach kujawskich zdecydowanie wicej ozdb wystpuje w strojach kobiecych ni mskich. Do starszych elementw zdobniczych w strojach mskich, sigajcych poowy XIX wieku nale rnego rodzaju obszycia ozdobnymi sznurkami wierzchnich ubra. Naley wymieni tu take pawie pira przy kapeluszach czy rogatywkach oraz ozdobne tkane pasy. W strojach kobiecych najwaniejszymi zdobieniami byy: haft, na jego biaych elementach oraz obszycia wykonane ozdobnymi sznurkami i aksamitkami. Ludowy haft kujawski wywodzi si ze zdobnictwa kobiecych, witecznych elementw stroju-czepcw, konierzykw, kryz i fartuchw. Do jego charakterystycznych cech zaliczamy: stosowanie wycznie krtkich ciegw oraz biay kolor. Najczciej uywanymi ciegami s: sznureczek, cieg ataskowy wypuky, na podkadzie lub podcieany, waeczek, czyli wski atasek podcieany, kadziony, dziergany oraz haft dziureczkowy.

Pan mody ubrany by w granatowych lub czarnych spodni wpuszczonych w czarne, skrzane buty. Z lewej strony, na biaej koszuli, na piersi pana modego przypinany by wianuszek z mirtu. Na gowie mczyzna mia kapelusz lub rogatywk z biaym pirem lub zotym szychem. Pod szyj zawizan mia czerwon chust z chowanymi rogami.

Ubiory towarzysz czowiekowi od zarania dziejw i speniaj wci te same podstawowe role: ochraniaj przed szkodliwymi wpywami klimatycznymi, osaniaj nago, a dziki panujcej modzie celowo nadaj postaci okrelony wygld. Gdy mwimy o ubiorach, mamy na myli zarwno te, ktre nosimy na co dzie, jak rwnie od wita. A o ubiorach zakadanych z okazji rnych uroczystoci mwimy przewanie, e s to stroje. Na przestrzeni wiekw poszczeglne warstwy spoeczne tworzyy wasne style i mody. Rwnie w kulturze ludowej, w XIX wieku uksztatoway si charakterystyczne cechy strojw witecznych, jak i odziey codziennej. Strj ludowy w okresie od lat 70. XIX wieku do I wojny wiatowej by jednym z podstawowych obok gwary, kryteriw wyrniajcych grupy regionalne lub etnograficzne. To wanie poprzez strj wyraane byo poczucie wizi grupowej i wzajemnych zalenoci midzy wspmieszkacami. Strj ludowy stanowi rwnie swoist legitymacj spoeczn mwic o zamonoci, wskazywa na ekonomiczn niezaleno, okrela grupy zawodowe i wiekowe oraz stan cywilny. Odgrywa rwnie niezwykle wan rol w rnego rodzaju obrzdach. Na obszarze naszego kraju, na przestrzeni wiekw uksztatowao si wiele odmian strojw ludowych. Do najwaniejszych czynnikw ksztatujcych regionalne rnice naley zaliczy: warunki geograficzne, charakter gospodarki chopskiej i wpywy zewntrzne. Natomiast bardzo istotne znaczenie dla rozwoju wszystkich strojw miao zniesienie poddastwa i uwaszczenie wocian. Wszystkie te okolicznoci wpyny te na uksztatowanie si ludowego stroju kujawskiego. Kujawy to historyczna dzielnica Polski, ktra po kongresie wiedeskim w 1815 roku znalaza si pod zwierzchnictwem dwch zaborcw Prus i Rosji.

Kujawski strj ludowy

W zwizku z tym na obszarze caego regionu w niejednakowym czasie dochodzio do wprowadzania wszelkich nowoci i zmian. Natomiast w mniejszym stopniu przyczyni si do powstania wyranych rnic w stroju ludowym. To, co byo odmienne, to kobiece nakrycia gowy. W zaborze rosyjskim matki oraz panny nosiy na gowie chustki upite na ksztat turbanu. Na Kujawach zachodnich nakryciem gowy matek by czepiec z chustk przykrywajc denko. Rnice dotycz take kolorystyki mskich strojw. W zachodniej czci regionu byy ciemniejsze ni we wschodniej. Jednak poczucie tosamoci mieszkacw Kujaw sprawio, e witeczny strj kobiecy i mski, ktry uksztatowa si w drugiej poowie XIX wieku, nabra charakterystycznych cech waciwych tylko temu regionowi. Dopiero pod koniec XIX wieku, wraz ze wzrastajc zamonoci czci spoecznoci wiejskiej rozpoczyna si stopniowy proces odchodzenia od ludowej mody. Natomiast wyrane zanikanie kujawskiego stroju ludowego przypada na okres I wojny wiatowej. Do przyczyn zaniku stroju ludowego naley zaliczy m.in.: emigracj za chlebem, rozwj przemysu wkienniczego, powstawanie miejskich wytworni ubra gotowych. Jednak najwaniejszym wydarzeniem, ktre ostatecznie wpyno na ywotno stroju kujawskiego bya II wojna wiatowa. Po wojnie waciwie ju nikt nie nosi tradycyjnego, kompletnego witecznego stroju. Jedynie najstarsze pokolenie Kujawiakw nosio jeszcze pojedyncze elementy dawnej odziey.

E-K PRESS

www.e-kaleidoscope.com

Page 4

E-K PRESS

www.e-kaleidoscope.com

Page 5

STRJ ROBOCZY
W poowie XIX wieku kobiety nosiy na co dzie: spdnice ze stanem bez rkaww z ptna, biae pcienne koszule i rwnie pcienne, fartuchy w jasnych kolorach. Gowy przykryway chustkami o jaskrawych barwach, latem jedwabne, weniane zim. Ubir codzienny mski skada si z biaej, pciennej koszuli, spencerka, szerokich spodni. Na gowie mczyni nosili: latem somiane kapelusze, zim czapki barankowe, pniej kaszkiety. Odzie robocza kobieca w tym okresie, to spdnica, biaa, lniana koszula oraz chustka chronica przed socem na gowie.

STRJ WITECZNY MATKI

Na strj witeczny matki skaday si: Halki - byy zdobione haftem. W porze zimowej Kujawianki zakaday dwie halki pod spdnic, latem wystarczya jedna Spdnice - dawniejsze byy dugie do kostek i suto marszczone w pasie, zapinane na haftki lub wizane tasiemkami. Fartuchy - wykonane z ptna poszewkowego, najczciej w kolorze niebieskim, zdobione wzdu bokw i dou biaym haftem. Bluzki - szyte z cienkich biaych pcienek. Koszule - szyte take z ptna. Kabaty - nale do odziey wierzchniej, szyte z sukna w kolorze granatowym, niebieskim lub zielonym. W poowie XIX wieku dodano do nich peleryn. Wgierka - to inny rodzaj jesienno-zimowego okrycia Kaftan (akiet) - zastpi wszystkie dotychczasowe ubiory wierzchnie, nawizywa krojem do odziey mskiej Czepce (czepki, kopce) - byy nieodzownym elementem stroju kadej zamnej kobiety. Gwka czepca zdobiona bya haftem. Chusty - stanowia rodzaj okrycia wierzchniego chronicego zarwno ramiona jak i gow. Buty - skrzane, czarne czenka na niskim, paskim obcasie lub buciki z nisk, pod kostk cholewk, rwnie z naturalnej, farbowanej na czarno skry. Dodatki: Konierzyki i kryzy- szyte z cienkiego ptna, zdobione drobnym, biaym haftem. Korale- najczciej prawdziwe Piercionki Chusteczki pcienne Poczochy

MSKI STRJ WITECZNY

W witecznych strojach mskich nie istniay tak szczegowe rnice midzy ubiorem onatych i kawalerw. Wikszo elementw bya bardzo zbliona. Podstawowymi czciami garderoby witecznej mczyzn byy: Koszule- Pierwsze koszule miy wysokie konierze, a pod szyj wizano czerwone wsteczki. Pniej ozdob koszul stay si czerwone chusteczki, skadane w trjkt z chowanymi kocami. Spodnie- w poowie XIX w. latem szyte byy z pasiastego partu samodziaowego, ale pniej wypierany by przez tkaniny fabryczne. W zimie bogatsi zakadali tzw. skrzaki. Biedniejsi szyli spodnie z wenianych samodziaw pasiastych lub gadkich niebieskich. Na przeomie wiekw Kujawiacy nosili ju spodnie kroju miejskiego. Kaftan- rodzaj kamizelki, noszony jako okrycie wierzchnie, szyte przewanie z sukna. Czamara- po 1890 r. zastpia czarny sukienny kaftan. Czamar szyto z ptna wysokiego gatunku w kolorze granatowym lub czarnym. Sukmana- zakadana na kaftan, sigaa za kolana lub do kostek. Miaa wysoki konierz. Pniej sukmana bya czona z peleryn. Paszcz- pojawi si pod koniec XIX w. i wypiera sukman z peleryn. By najczciej ciemnogranatowy lub czarny. Jaka- inaczej spencerek- to rodzaj krtkiej, rozpinanej bluzy, noszonej pod kamizelk bez rkaww w drugiej poowie XIX wieku. Najczciej czerwona. Pas- weniany, baweniany lub jedwabny. Mia rne odcienie czerwieni, spotykany by te brz lub granat. Pas noszono na kaftanach i sukmanach, w lecie owijano go wok talii i wizano z przodu na supe, a w zimie okrcano go wok szyi wzdu konierza, krzyowano na piersiach i wizano na talii. Buty- w poowie XIX w. byy to wywrotki z bydl cej skry, ktre nosili ubodzy. Bogatsi zatem nosili buty jaowicze. Pniej noszono iskrzaki. Na przeomie wiekw modne stay si oficerki. Nakrycia gowy- to rnego rodzaju kapelusze i czapki rogatywki. Dodatki- chustki, laski, trzosy, pasy irchowe i sakiewki.

STRJ WITECZNY PANNY

witeczny strj panny by bardzo bogaty. Dominoway w nim ostre i ywe kolory. Panny urozmaicay swoje stroje dodatkami takimi jak: konierzyki i kryzy, korale oraz poczochy. Nosiy te takie same buty, bluzki i koszule jak matki. Podstawowymi czciami garderoby witecznej panny byy: Halka- panny nosiy takie same halki, jak matki. Spdnica- Byy jednak krtsze, sigay za kolano. Ta cz garderoby bya przewanie jasna, np.: te, rowe, zielone, beowe i najpopularniejsze- niebieskie. Sukienka- czyli spdnice z przyszytym stanem, bez rkaww pojawiy si w stroju witecznym w drugiej poowie XIX w. . Wystpoway zarwno gadkie, jak i wzorzyste. Fartuch- w poowie XIX w. panny nosiy szerokie i dugie fartuszki. Najczciej byy: zielone, te, rowe lub bkitne. Pniej zaczy one nosi fartuchy w kliny, z szerok falban u dou. Na pocztku XX w. upowszechniy si take fartuszki tiulowe, zdobione haftem. Byy one wskie i sigay do kolan. Gorset- byy szyte z cienkich materiaw w kolorach: granatowym, niebieskim lub zielonym. Od spodu bya czerwona podszewka, a brzegi wykoczone byy ozdobnym sznurkiem. Z przodu- gboki pokrgy dekolt. Gorsety byy z przodu sznurowane z gry ku doowi czerwon tasiemk. Nakrycia gowy- w drugiej poowie XIX w., w porze jesienno- zimowej panny nakryway gowy wenianymi chustkami w kolorze tym lub zielonym. Pniej byy to chustki kwieciste, zwane szalinwkami. W porze letniej do uroczystego stroju tradycyjnym nakryciem gowy bya szlarka.