Etyka w medycynie

Jan Piasecki Zakad Filozofii i Bioetyki CM UJ jan.piasecki@uj.edu.pl

Warunki zaliczenia
Obecno 1 nieusprawiedliwiona nieobecno 1 nieobecno=1 tekst 50% + 1 obecno Kolokwium zaliczeniowe 50% Aktywno, czytanie tekstw

Etyka, moralno, deontologia

Co to jest etyka? Co to jest moralno

Rozwj etyki medycznej

Korpus Hipokratejski
V p.n.e III n.e. formowanie si greckiej medycyny na racjonalnych podstawach

Odpowiedzi na te przemiany jest tzw. hipokratyczna, wraz z przypisywan temu autorowi Przysig Hipokratesa.

Przysiga Hipokratesa
Przysigam na Apollina, lekarza, na Asklepiosa, Hygie i Panace oraz na wszystkich bogw i boginie, biorc ich za wiadkw, e wedle mej monoci i zdolnoci bd dochowywa tej przysigi i tego zobowizania. Mistrza mego w tej sztuce bd szanowa na rwni z rodzicami, bd si dzieli z nim swym mieniem i na danie zaspokaja jego potrzeby; synw jego bd uwaa za swych braci i bd uczy ich swej sztuki, gdyby zapragnli si w niej ksztaci, bez wynagrodzenia i adnego zobowizania z ich strony; prawide, wykadw i caej pozostaej nauki bd udziela swym synom, synom swego mistrza oraz uczniom, wpisanym i zwizanym prawem lekarskim, poza tym nikomu innemu.

Przysiga Hipokratesa
Bd stosowa zabiegi lecznicze wedle mych monoci i zdolnoci ku poytkowi chorych, bronic ich od uszczerbku i krzywdy. Nikomu, nawet na danie, nie podam mierciononej trucizny, ani nikomu nie bd jej doradza, podobnie te nie dam nigdy niewiecie rodka na poronienie. W czystoci i niewinnoci zachowam ycie swoje i sztuk swoj.

Przysiga Hipokratesa
Nie bd kroi, nawet cierpicego na kamie, lecz pozostawi to mom, ktrzy rzemioso to wykonuj. Do jakiegokolwiek wejd domu, wejd do dla poytku chorych, wolny od wszelkiej chci krzywdzenia i szkodzenia, jako te wolny od poda zmysowych, tak wzgldem niewiast jak mczyzn, wzgldem wolnych i niewolnikw.

Przysiga Hipokratesa
Cokolwiek bym podczas leczenia czy poza nim w yciu ludzkim ujrza czy usysza, czego nie naley rozgasza, bd milcza, zachowujc to w tajemnicy. Jeeli dochowam tej przysigi i nie zami jej, obym osign pomylno w yciu i penieniu swej sztuki, cieszc si uznaniem ludzi po wszystkie czasy; w razie jej przekroczenia i zamania niech mi los przeciwny dotknie.

Etyka Hipokratejska
Funkcje etyki lekarskiej: (a)dbanie o dobro pacjenta; (b) nakaz zabiegania o dobro zczonych przysig. A konflikt interesw (a) pacjent lekarz? (a) pacjent spoeczno?

Rewolucja kodeksowa

Kodeksy etyki lekarskiej

1847 Kodeks etyki medycznej Amerykaskie Towarzystwo Medyczne 1876 Uchway Towarzystwa Lekarzy Galicyjskich w przedmiocie obowizkw lekarzy wzgldem swych kolegw i zawodu lekarskiego w ogle 1884 Zasady obowizkw i praw lekarzy Warszawskie Towarzystwo Lekarskie

Charakterystyka etyki kodeksowej

Rozbudowane dokumenty zawierajce szereg oglnych i szczegowych norm: etycznych, interesu, prakseologicznych oraz etykiety Normy etyczne: nakaz tajemnicy, zakaz informowania chorego o zym rokowaniu, zakaz opuszczania miertelnie chorego i nakaz agodzenia psychicznego cierpienia, troska o zdrowie publiczne, ochrona przed szarlatanami.

Charakterystyka etyki kodeksowej

Dwa rda autorytetu lekarza: profesja oraz nauka Przywilej terapeutyczny i przywilej epistemiczny/poznawczny jako podstawa paternalizmu etyki lekarskiej Medykalizacja tych sfer ycia, ktre byy dotychczas zarezerwowane dla sacrum

Strach przed pochowaniem ywcem

Strach przed pochowaniem ywcem

Strach przed pochowaniem ywcem

Rewolucja bioetyczna
Lata pidziesite i szedziesite XX w. przyniosy ze sob bardzo szybki rozwj medycyny Pojawiaj si problemy, ktrym nie bya w stanie sprosta dotychczasowa kodeksowa etyka lekarska. To jedno ze rde wyksztacenia si specyficznej dyscypliny zwanej "bioetyk"

Respirator

Respirator
1952 r. w Kopenhadze podczas epidemii choroby Heinego-Medina skonstruowano prototyp respiratora (pierwotnie obsugiwany rcznie).
Problem: kiedy zaprzesta uywania respiratora. Pocztkowo uywano go bez ogranicze, niejednokrotnie niepotrzebnie przeduajc agoni.

Inynieria genetyczna
1956 r. odkrycie czsteczki DNA.
Problemy etyczne zwizane z moliwociami genetyki (terapia, enhancement, strach przed 'genetyczn manipulacj' )

Stacja dializ

Stacja dializ
1961 r. w Seattle uruchomiono pierwsz stacj dializ.
Shany Alexander-They Decide Who Lives, Who Dies: Medical Miracles Puts Moral Burden on Small Committee, "Life" 1962/53 Problem: kategoryzacja i selekcja pacjentw oraz racjonowania deficytowych rodkw i wiadcze medycznych. Decyzje te czsto rzeczywicie bywaj decyzjami "ycia i mierci".

Kiedy czowiek jest martwy

1967 r. Christiaan Barnard, chirurg z RPA dokonuje pierwszej transplantacji serca.
Problem: etyczne aspekty transplantologii. W miesic po transplantacji zwoano Ad Hoc Committee of the Harvard Medical School to Examine the Definition of Brain Death. Komisja sformuowaa raport, ktry wprowadza now definicj mierci - tzw. mierci mzgowej (pniej mier pnia mzgu), zastpujc tradycyjn oddechowo-kreniow definicj.

POLSKA 24h
Skandal na naukowym sympozjum. Prof. Jan Talar: Pobieramy narzdy od osoby yjcej

Etyka bada naukowych

Etyka bada naukowych

1972 r. - Tuskegee Syphilis Study
399 Afroamerykanw w cigu 40 lat (1932-1972) byo przedmiotem bada ujawniajcych "naturalny rozwj syfilis". Wszyscy byli przekonani, e uczestnicz w leczeniu. W 1974 r. powstaje The National Commision for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research, ktra w 1979 r. publikuje The Belmont Report

Czym jest zdrowie?

1974 r. - szeroka definicja zdrowia WHO:
Health is a state of complete physical, mental, and social well being and not merely the absence of disease or infirmity. Zagadnienie zdrowia przestaje by wycznie domen lekarzy.

1969 r. - The Hasing Center (Daniel Calahan, Wilard Gaylin) 1971 r. - The Kennedy Institute of Ethics (founded to bring expertise to the new and growing ethical problems in medicine today). Childress i Beauchamp publikuj "The Principles of Biomedical Research" (Zasady etyki medycznej, tum. W. Jacrzyski,Warszawa: PIW 1996).

Etyka czterech zasad

1) zasada szacunku dla autonomii 2) zasada dobroczynnoci 3) zasada nieszkodzenia 4) zasada sprawiedliwoci

Podstawowe problemy bioetyki to...

Specyfika uprawiania bioetyki w Polsce...

Podstawowa literatura wprowadzajca:

1. 2. 3. 4. Beauchamp, Childress, Zasady etyki medycznej, tum. W. Jacrzyski,Warszawa1996. Gert, Cluver, Clouser, Bioetyka. Ujcie systematyczne, tum. M. Chojnacki, Warszawa 2009 Szewczyk, Bioetyka, t. 1, 2, Warszawa 2009 Hartman, Bioetyka dla lekarzy, Warszawa 2009