You are on page 1of 21

Biule tyn nr 10 Mar zec 2014

W stron inteligentnej energetyki


Biuletyn FPGLD Ciuchcia Krasiskich

SPIS TRECI
Sowo wstpne Regulacje odnawialnych rde - nowy projekt ustawy o OZE Energetyka odnawialna, prosumencka i rozproszona Ryzyka zwizane z ISE 3

8 19

Wydawca: Fundacja Partnerska Grupa Lokalnego Dziaania Ciuchcia Krasiskich Prezes Zarzdu: Anna Kienik, email: anna.kienik@ciuchcia.org Biuro: Rostkowo 38, 06-415 Czernice Borowe tel. 29 597-01-01 fax 23 682-12-79 www.ciuchcia.org, email: fundacja@ciuchcia.org Biuletyn redaguje zesp w skadzie: Mikoaj Niedek, Wodzimierz Kaleta Biuletyn wydawany jest w ramach projektu Inteligentna energia w domu i w gminie. Kampania edukacyjna na rzecz promowania Inteligentnych Sieci Energetycznych w Polsce wspfinansowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej.

Szanowni Pastwo!
Oddajemy w Wasze rce dziesity i ostatni ju numer biuletynu "Inteligentne Sieci Energetyczne". Wraz z kocem marca koczy si rwnie kampania edukacyjna na rzecz promowania Inteligentnych Sieci Energetycznych w Polsce "Inteligentna Energia w Domu i w Gminie", ktrej finaowym etapem by test konkursowy "Inteligentny Konsument - Inteligentny Samorzd - Inteligentna Sie". Wszystkim absolwentom szkole i laureatom konkursu serdecznie gratulujemy, a czytelnikom biuletynu dzikujemy za uwag i powicony czas! Wszystkich zainteresowanych tematyk inteligentnych sieci zachcamy do dalszego pogbiania swojej wiedzy i ledzenia aktualnoci z tym zwizanych, ktre dynamicznie si zmieniaj. Pomoc w orientowaniu si w temacie ISE moe by przygotowany na zakoczenie kampanii Poradnik pt. "Vademecum ISE Zosta Prosumentem!", dostpy rwnie w formie elektronicznej do pobrania ze strony projektu www.inteligentnaenergia.com.pl Z perspektywy odbiorcw i konsumentw energii tym, co najbardziej do nas ze strony ISE przemawia, to wanie prosumpcja i moliwoci jej dynamicznego rozwoju, jakie stwarzaj nowoczesne rozwizania teleinformatyczne w energetyce. Wedug wylicze Instytutu Energetyki Odnawialnej ju znacznie ponad dwiecie tysicy Polakw zainwestowao w mikroinstalacje OZE, takie jak kolektory soneczne, pompy ciepa, koty na biomas, mikrobiogazownie, a nawet mae elektrownie wiatrowe i (przy)domowe systemy fotowoltaiczne. W opracowanym przez ten Instytut raporcie "Krajowy plan rozwoju mikroinstalacji odnawialnych rde energii do roku 2020" jego autorzy szacuj potencja polskiego rynku mikroinstalacji OZE do koca tej dekady na ok. 24,7 GW, z czego 1,9 GW to potencja instalacji do produkcji zielonej energii elektrycznej. Mamy nadziej, e potencja ten zostanie wykorzystany, zgodnie z ide trwaego i zrwnowaonego rozwoju rwnie w Polskich domach i gminach Za nasz zachodni granic liczb mikroinstalacji OZE szacuje si na ponad 3 miliony. Niemieccy prosumenci dostarczaj ponad 1/3 energii odnawialnej produkowanej w Niemczech - wicej ni dziaajce w tym kraju koncerny energetyczne. Zielona energia pokrywa ju ponad 20% zapotrzebowania na energi generowanego przez ogromn gospodark naszych zachodnich ssiadw. Aby podoa tym wyzwaniom, zgodnie z ide zrwnowaonego rozwoju i unijnym wymogiem 3 x 20, powinnimy z jednej strony zwikszy oszczdno i efektywno energetyczn, z drugiej za zwikszy poda energii odnawialnej. Kluczem do tego mog okaza si wanie inteligentne sieci energetyczne. Wymaga to jednak rewolucyjnych zmian w obecnie stosowanych technologiach wytwarzania, dystrybucji i zuywania energii, tym bardziej, e wedug Komisji Europejskiej do 2020 r. 80% gospodarstw domowych powinno zosta wyposaonych w inteligentne liczniki energii elektrycznej. Ju od duszego czasu przeduaj si prace nad tzw. duym trjpakiem energetycznym, w tym ustaw o odnawialnych rdach energii, ktre maj stworzy bardziej korzystne warunki prawne dla rozwoju inteligentnych sieci, energetyki rozproszonej i obywatelskiej oraz prosumpcji. We wrzeniu 2013 r. weszy wprawdzie w ycie przepisy nowelizujce ustaw Prawo energetyczne - tzw. may trjpak - lecz ustawa o OZE doczekaa si jedynie kolejnych projektw, z ktrych ostatni pochodzi z 4-go lutego br. Mamy nadziej, e nowe przyjazne inteligentnym i prosumenckim inwestycjom prawo wkrtce zagoci nad Wis, a w peni inteligentna i proekologiczna energetyka stanie si czci naszej codziennej rzeczywistoci.

Mikoaj Niedek

REGULACJE ODNAWIALNYCH RDE - NOWY PROJEKT USTAWY O OZE

a pocztku lutego 2014 r. opublikowany zosta nowy projekt ustawy o odnawialnych rdach energii. Wedug Uzasadnienia do tego projektu rozwj energetyki odnawialnej powinien opiera si przede wszystkim na generacji rozproszonej, ktra jednoczenie przyczyni si do zmniejszania strat zwizanych z przesyem energii, a tym samym poprawi bezpieczestwo energetyczne i redukcj emisji gazw cieplarnianych.

rozrnienia. Zatem obecnie z sytemu wsparcia mog korzysta zarwno mae, rednie, jak i due elektrownie wodne. Dokumenty strategiczne i wytyczne Aktualnym dokumentem strategicznym w zakresie rozwoju energetyki pastwa jest Polityka energetyczna Polski do 2030 r., uchwalona przez Rad Ministrw w dniu 10 listopada 2009 r. Jednym z priorytetw tej strategii jest zapewnienie osignicia przez Polsk w 2020 r. co najmniej 15% udziau energii z odnawialnych rde w zuyciu energii finalnej brutto, w tym co najmniej 10 % udziau energii odnawialnej zuywanej w transporcie. Zobowizanie osignicia powyszego celu wynika bezporednio z dyrektywy 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze rde odnawialnych. Zasadniczo w celu osignicia ww. celw obligatoryjnych poprzez przepisy przyjte w projekcie ustawy Polska ma wypeni obowizek osignicia celw porednich, ksztatujcych si w poszczeglnych latach na poziomie: 9,54% do 2014 r., 10,71% do 2016 r. oraz 12,27% do 2018 r. W ramach realizacji zobowiza zawartych w dyrektywie 2009/28/WE Rada Ministrw w dniu 6 grudnia 2010 r., przyja Krajowy plan dziaania w zakresie energii ze rde odnawialnych, zwany dalej KPD, ktry zosta nastpnie przekazany do Komisji Europejskiej. KPD okrela krajowe cele w zakresie udziau energii ze rde odnawialnych zuyte w sektorze transportowym, sektorze energii elektrycznej, sektorze ogrzewania i chodzenia w 2020 r. W KPD przyjto, i osignicie powyszego celu oparte bdzie o dwa filary zasobw dostpnych i moliwych do wykorzystania w Polsce, tj. poprzez wzrost wytwarzania energii elektrycznej z generacji wiatrowej oraz wiksze wykorzystanie energetyczne biomasy. Do chwili obecnej nie ma w Polsce dedykowanego aktu prawnego rangi ustawowej, ktry dotyczyby wycznie szeroko pojtej problematyki energetyki odnawialnej. Skala wyzwa wicych si z rozwojem wykorzystania odnawial-

Odnawialne rdo
Zgodnie art. 3 pkt 20 ustawy Prawo energetyczne (PE) pod pojciem odnawialnego rda energii naley rozumie rdo wykorzystujce w procesie przetwarzania energi wiatru, promieniowania sonecznego, aerotermaln, geotermaln, hydrotermaln, fal, prdw i pyww morskich, spadku rzek oraz energi pozyskiwan z biomasy, biogazu pochodzcego ze skadowisk odpadw, a take biogazu powstaego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ciekw albo rozkadu skadowanych szcztkw rolinnych i zwierzcych. Ponadto rozporzdzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 padziernika 2012 r. w sprawie szczegowego zakresu obowizkw uzyskania i przedstawienia do umorzenia wiadectw pochodzenia, uiszczenia opaty zastpczej, zakupu energii elektrycznej i ciepa wytworzonych w odnawialnych rdach energii oraz obowizku potwierdzania danych dotyczcych iloci energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym rdle energii (Dz. U. z 2012 r. poz. 1229 oraz z 2013 r. poz. 1362) w 6 wskazuje, e do energii wytwarzanej w odnawialnych rdach energii zalicza si, niezalenie od mocy tego rda: 1) energi elektryczn lub ciepo pochodzce w szczeglnoci:

a) z elektrowni wodnych oraz z elektrowni wiatrowych,


b) ze rde wytwarzajcych energi z biomasy oraz biogazu, c) ze sonecznych ogniw fotowoltaicznych oraz kolektorw do produkcji ciepa, d) ze rde geotermalnych; 2) cz energii odzyskanej z termicznego przeksztacania odpadw komunalnych. Na marginesie naley wyjani, i due elektrownie wodne, mimo e s zaliczane do odnawialnych rde energii, na tyle potencjalnie znaczco lub zawsze znaczco ingeruj w rodowisko, e nie we wszystkich pastwach UE uznawane s za ekologiczne. Krajowy system wsparcia rde odnawialnych nie wprowadzi w tym zakresie adnego

nych rde energii wskazuje na potrzeb uchwalenia takiej ustawy. Na uwag zasuguje fakt, e wrd pastw liderw Unii Europejskich w zakresie wykorzystania OZE zdecydowana wikszo uchwalia dedykowan ustaw umoliwiajc zagwarantowanie trwaego rozwoju gospodarki energetycznej opartej o wykorzystanie zasobw OZE w kontekcie ochrony klimatu i rodowiska. Szlachetne cele Celem projektowanej ustawy o odnawialnych rdach energii, jest wedug ostatniego projektu ustawy z dnia 4-go lutego 2014 r.: 1. zwikszenie bezpieczestwa energetycznego i ochrony rodowiska, midzy innymi w wyniku efektywnego wykorzystania odnawialnych rde energii; 2. racjonalne wykorzystywanie OZE, uwzgldniajce realizacj dugofalowej polityki rozwoju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej, wypenienie zobowiza wynikajcych z zawartych umw midzynarodowych, oraz podnoszenie innowacyjnoci i konkurencyjnoci gospodarki; 3. ksztatowanie mechanizmw i instrumentw wspierajcych wytwarzanie energii elektrycznej, ciepa lub chodu, lub biogazu rolniczego w instalacjach OZE, 4. wypracowanie optymalnego i zrwnowaonego zaopatrzenia odbiorcw kocowych w energi elektryczn, ciepo lub chd, lub w biogaz rolniczy z OZE;

majtkowych wynikajcych ze wiadectw pochodzenia, jest mechanizmem rynkowym sprzyjajcym rozwojowi konkurencji na rynku energetyki odnawialnej. Rozdzielajc wiadectwa pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej w rdach odnawialnych od energii fizycznej, umoliwiono obrt na giedzie prawami majtkowymi wynikajcymi z tych wiadectw. Kolejnym elementem majcym wpyw na sumaryczny przychd przedsibiorcy wytwarzajcego energi elektryczn z odnawialnych rde energii jest cena zakupu tej energii elektrycznej przez tzw. sprzedawc z urzdu. Przepis art. 9a ust. 6 PE stanowi, e sprzedawca z urzdu jest zobowizany do zakupu energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych rdach energii przyczonych do sieci dystrybucyjnej lub przesyowej znajdujcej si na terenie obejmujcym obszar dziaania tego sprzedawcy, oferowanej przez przedsibiorstwo energetyczne, ktre uzyskao koncesj na jej wytwarzanie lub zostao wpisane do rejestru przedsibiorstw energetycznych zajmujcych si wytwarzaniem biogazu rolniczego (art. 9p ust. 1 PE). Zakup ten odbywa si po redniej cenie sprzeday energii elektrycznej w poprzednim roku kalendarzowym. UE dla OZE Komisja Europejska prowadzi dziaania majce na celu zapewnienie promocji stosowania energii z OZE, ktre docelowo maj doprowadzi do znacznego zwikszenia iloci energii wytworzonej z OZE, ktrej udzia docelowo ma zwikszy si do poziomu 20% w 2020 r. w bilansie energii finalnej wszystkich pastw czonkowskich UE. Promocja stosowania energii z OZE stanowi jeden z trwaych i kluczowych priorytetw wyznaczonych w polityce energetycznej UE, a jego realizacja uwzgldnia kryteria zrwnowaonego rozwoju. Osignicie celw dyrektywy 2009/28/WE winno nastpi przy zastosowaniu najbardziej efektywnych sposobw wsparcia promocji stosowania energii z OZE. Promocja rozwoju energii z OZE wymaga dobrze funkcjonujcego rynku wewntrznego energii elektrycznej, tak aby ustanowiony system wsparcia dostarcza producentom energii z OZE zacht inwestycyjnych wystarczajcych do podjcia pozytywnej decyzji o budowie nowych mocy wytwrczych wykorzystujcych energi z OZE. W ostatnim Sprawozdaniu KE na temat postpw w dziedzinie energii odnawialnej z dnia 27 marca 2013 r. (COM(2013)175final), Komisja nawizuje do przygotowywanych Wytycznych w sprawie systemw wsparcia OZE: Wytyczne Komisji s konieczne w celu zapewnienia systematycznego i na tyle szybkiego dostosowywania planw wsparcia, aby moliwe byo uwzgldnienie malejcych kosztw technologii, a take w celu zapewnienia, e reformy umoliwi producentom energii odnawialnej uczestnictwo w rynku energii (np. przejcie z taryf gwarantowanych na premie gwarantowane lub limity oraz stosowanie procedur przetargowych dla uniknicia nadwyek rekompensat itd.); tego rodzaju interwencje rynkowe powinny korygowa niedoskonaoci rynku, bez powodowania dodatko-

5. tworzenie nowych miejsc pracy w wyniku przyrostu liczby oddawanych do uytkowania


nowych instalacji OZE, 6. zapewnienie wykorzystania na cele energetyczne produktw ubocznych lub pozostaoci z rolnictwa oraz przemysu wykorzystujcego surowce rolnicze. Wsparcie dla odnawialnych rde Od padziernika 2005 r. funkcjonuje w Polsce system wsparcia wytwarzania energii elektrycznej wytwarzanej w odnawialnych rdach energii. System ten polega na wydawaniu wiadectw pochodzenia i wiadectw pochodzenia biogazu rolniczego okrelanych potocznie jako zielone i brzowe certyfikaty. Mechanizm ksztatowania cen praw

wych zakce lub utrzymywania istniejcych". Powyszy kierunek znalaz odzwierciedlenie w procesie przygotowywania ww. Wytycznych, jak KE podkrelaa, e dojrzewanie technologii i ich coraz wikszy udzia w rynku wytwarzania energii elektrycznej lub ciepa powinno si wiza z wprowadzaniem rynkowych narzdzi, m.in. poprzez dostosowywanie istniejcych systemw wsparcia opartych o formu zielonych certyfikatw, czy taryf staych FiT do efektywniejszych kosztowo systemw, takie jak: FiPremium, system aukcyjny lub przetargw. Przetargi i aukcje W ocenie Komisji Europejskiej wykorzystanie przetargw i aukcji jako mechanizmu wsparcia OZE jest korzystnym rozwizaniem umoliwiajcym producentom OZE uczestnictwo w rynku energii, ale jednoczenie zbyt rzadko stosowanym. W UE kilka pastw wykorzystuje bd wykorzystywao przetargi jako system wsparcia promujcy wytwarzanie energii z OZE. Stosowane systemy wsparcia OZE mona podzieli na kategorie, w ktrych przetargi: 1. s gwnym mechanizm wsparcia (Holandia); 2. s elementem systemu wsparcia (Francja, Cypr, Wgry, Wochy) 3. zostay stopniowe wstrzymane (otwa); 4. przestay by stosowane (Wielka Brytania, Irlandia).

b, o ktrej mowa w art. 9u PE, jest zobowizany zakupi ten sprzedawca. Zakup tej energii odbywa si po cenie rwnej 80% redniej ceny sprzeday energii elektrycznej w poprzednim roku kalendarzowym, ktra jest ustalana przez Prezesa URE zgodnie z art. 23 ust 2 pkt 18 lit b PE. Dodatkowymi zachtami dla rozwoju wykorzystania odnawialnych rde energii s:

obnienie o 50% rzeczywistych kosztw przyczenia do


sieci dla OZE do 5 MW,

obowizek zapewnienia przez operatora systemu elektroenergetycznego pierwszestwa w wiadczeniu usug przesyania energii elektrycznej z OZE,

zwolnienie przedsibiorstw energetycznych wytwarzajcych energi elektryczn w odnawialnych rdach energii o mocy poniej 5 MW z opat za udzielenie koncesji oraz opat zwizanych z uzyskaniem i rejestracj wiadectw pochodzenia potwierdzajcych wytworzenie energii elektrycznej w OZE. Bardzo istotnym elementem wsparcia energii odnawialnej jest take zwolnienie od podatku akcyzowego energii wytworzonej w OZE Mae instalacje OZE Celem uproszczenia i ograniczenia dotychczasowych procedur koncesyjnych wycznie do wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych rde energii w instalacjach przemysowych, zaproponowano aby dziaalno gospodarcza w zakresie wytwarzania energii elektrycznej, ciepa lub chodu z odnawialnych rde energii w maej instalacji wymagaa jedynie wpisu do rejestru wytwrcw wykonujcych dziaalno gospodarcz w zakresie maych instalacji. Wpis ten zosta okrelony w projekcie ustawy jako rejestr wytwrcw energii w maej instalacji. Rejestr prowadzi bdzie Prezes URE. Wpis do omawianego rejestru dokonywany bdzie na podstawie pisemnego wniosku wytwrcy, przy czym rejestr ten bdzie jawny i prowadzony w systemie informatycznym (art. 8 projektu ustawy).

Na podstawie regu wypracowanych w ustawie Prawo energetyczne do projektu ustawy przeniesiono przepisy dotyczce wydawania gwarancji pochodzenia energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych rde energii, opracowania i realizacji krajowego planu dziaania w zakresie odnawialnych rde energii oraz monitorowania rynku energii elektrycznej, ciepa lub chodu z odnawialnych rde energii, biogazu rolniczego, a take rynku biokomponentw, paliw ciekych i biopaliw ciekych stosowanych w transporcie, certyfikowania instalatorw mikroinstalacji i maych instalacji oraz akredytowania organizatorw szkole, a take wsppracy midzynarodowej w zakresie wsplnych projektw energetycznych oraz wsppracy midzynarodowej w zakresie odnawialnych rde energii.
Promocja energetyki prosumenckiej Znowelizowane Prawo energetyczne zawiera rozwizania promujce rozwj tzw. energetyki prosumenckiej, ktre polegaj na zuywaniu wytwarzanej energii elektrycznej z OZE na potrzeby wasne i sprzedawaniu jej nadwyek do sieci elektroenergetycznej. Zgodnie z art. 9u PE, wytwarzanie energii elektrycznej w mikroinstalacji przez osob fizyczn niebdc przedsibiorc w rozumieniu ustawy o swobodzie dziaalnoci gospodarczej, a take sprzeda tej energii przez t osob, nie jest dziaalnoci gospodarcz. Ponadto, art. 9v PE okrela, i energi elektryczn wytworzon w mikroinstalacji przyczonej do sieci dystrybucyjnej znajdujcej si na terenie obejmujcym obszar dziaania sprzedawcy z urzdu i oferowan do sprzeday przez oso-

Wytwrca wykonujcy dziaalno gospodarcz w zakresie maych instalacji zostanie zobligowany do posiadania dokumentu potwierdzajcego m.in. tytu prawny do obiektw budowlanych, w ktrych bdzie wykonywana dziaalno gospodarcza, a take tytuu prawnego do maej instalacji. Dokumentem niezbdnym do dokonania wpisu bdzie zaczenie do wniosku dokumentu potwierdzajcego przyczenie maej instalacji do sieci, spenianie wymaga zawartych w przepisach o ochronie przeciwpoarowej, sanitarnych i o ochronie rodowiska. Wytwrca przekazywa bdzie bezporednio Prezesowi URE sprawozdanie proczne dotyczce prowadzonej dziaalnoci gospodarczej, ktrego wzr okreli w drodze rozporzdzenia minister waciwy do spraw Gospodarki (art. 9 ust. 2 projektu ustawy). W projekcie ustawy ustalono szczegowo tryb i przesanki odmowy wpisu do rejestru wytwrcw energii w maej instalacji. Zasad jest, e odmowa wpisu, a take zakaz wykonywania przedmiotowej dziaalnoci, nastpuje w drodze decyzji Prezesa URE. Przesanki odmowy wpisu w zakresie wytwrcw energii w maej instalacji s enumeratywnie wskazane w art. 13 projektu ustawy, za zakaz wykonywania dziaalnoci nastpuje w przypadku zdarze okrelonych w art. 14 tego projektu. Po wykreleniu z rejestru ponowny wpis moliwy jest po upywie 3 lat od dnia wydania ww. decyzji o zakazie wykonywania dziaalnoci. Mikroinstalacje Podjcie i wykonywanie dziaalnoci gospodarczej w zakresie wytwarzania energii elektrycznej, ciepa lub chodu z odnawialnych rde energii w instalacjach odnawialnego rda energii innych ni mikroinstalacja i maa instalacja wymaga uzyskania koncesji na zasadach i warunkach okrelonych w przepisach rozdziau 5 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne. Odrbnie uksztatowany zosta zakres obowizkw wytwrcy energii elektrycznej, ciepa lub chodu z odnawialnych rde energii w mikroinstalacji bdcy osob fizyczn nieprowadzc dziaalnoci gospodarczej, ktry wytwarza energi elektryczn, ciepo lub chd w celu zuycia na wasne potrzeby.

Waciciele mikroinstalcji mog sprzeda nadwyk niewykorzystanej energii elektrycznej wytworzonej w niej i wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej, a sprzeda taka nie stanowi dziaalnoci gospodarczej w rozumieniu ustawy o swobodzie dziaalnoci gospodarczej. W celu zapewnienia, m.in. bezpiecznej pracy systemu elektroenergetycznego, wytwrca energii elektrycznej, ciepa lub chodu z odnawialnych rde energii w mikroinstalacji, bdcy osob fizyczn nieprowadzc dziaalnoci gospodarczej, ktra wytwarza energi elektryczn, ciepo lub chd w celu zuycia na wasne potrzeby, a take przedsibiorca w rozumieniu ustawy o swobodzie dziaalnoci gospodarczej, bd zobowizane pisemnie poinformowa operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego, na ktrego obszarze dziaania ma zosta przyczona mikroinstalacja, o planowanej lokalizacji, rodzaju i mocy mikroinstalacji. Przekazywanie pisemnych informacji wymienionych wyej wytwrcw dotyczy rwnie kadej zmiany rodzaju i mocy zainstalowanej energii elektrycznej w mikroinstalacji oraz przypadku zawieszeniu lub zakoczenia wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych rde energii w mikroinstalacji. Pisemne zgoszenie powinno nastpi w terminie 14 dni od dnia zmiany tych danych albo od dnia zawieszenia lub zakoczenia wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych rde energii w mikroinstalacji. Dalsze przepisy w sposb szczegowy reguluj tryb oraz termin przekazywania przez operatora sytemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego Prezesowi Urzdu Regulacji Energetyki (Prezes URE) informacji o mikroinstalacjach przyczonych do systemu elektroenergetycznego, a take o kadej zmianie rodzaju i mocy zainstalowanej energii elektrycznej w mikroinstalacji oraz o odczeniu mikroinstalacji od sieci dystrybucyjnej. Operator sytemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego przekazuje informacje w terminie 14 dni od dnia przyczenia mikroinstalacji lub uzyskania informacji o zmianie danych albo odczenia mikroinstalacji od sieci dystrybucyjnej.

ENERGETYKA ODNAWIALNA, PROSUMENCKA I ROZPROSZONA

nergetyka prosumencka to energetyka obywatelska i rozproszona, idca jednak duo dalej, ni prosta dywersyfikacja rde energii. Wytwarzany w indywidualnych (prosumenckich) instalacjach prd bdzie wytwarzany przez konsumentw energii elektrycznej, czyli w naszych domach lub w ich pobliu. Mog to by przydomowe turbinki wodne, mae wiatraczki, mae przydomowe biogazownie, fotowoltaika na dachach domw instalacje maej mocy, a kada z nich wystarczy do zasilenia drobnych elektrourzdze gospodarstwa domowego (AGD). Energetyka odnawialna i prosumpcja O energetyce rozproszonej i prosumenckiej mwi si najczciej w kontekcie rozwoju energetyki odnawialnej. Odnawialne rda energii zgodnie z Polityk Energetyczn Polski do 2030 roku maj stanowi 20% caoci wytwarzanej w Polsce energii do 2020 r. Jednostki generacji rozproszonej definiuje si jako mae jednostki lub obiekty wytwrcze, przyczane bezporednio do sieci rozdzielczych lub zlokalizowane w sieci elektroenergetycznej odbiorcy wytwarzajce energi elektryczn z odnawialnych rde energii, rwnie w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepa (kogeneracja). Wedug Uzasadnienia do ustawy o odnawialnych rdach energii w Polsce najwikszy potencja wykorzystania lokalnie dostpnych surowcw i zasobw istnieje w technologiach: wiatrowej, biogazowej, wodnej, sonecznej. Do technologii, jakie znajduj zastosowanie w rdach rozproszonych zaliczy mona, np.:

centralnych dostawcw energii

aktywizacja obywatelska i gospodarcza spoecznoci lokalnej

obnienie strat energii zwizanych z jej przesyem obnienie wymaganych nakadw na infrastruktur przesyow

odcienie sieci energetycznej,

obnienie emisji CO2 (gazw cieplarnianych emitowanych w konwencjonalnej energetyce). Dlaczego wic takie instalacje jeszcze si w Polsce nie rozwiny? Za gwn przyczyn wskazuje si brak waciwych regulacji prawnych, ktre wspierayby i promoway takie instalacje oraz czyniy je bardziej opacalnymi ekonomicznie. Planowane wsparcie dla maych instalacji i mikroinstalacji to rwnie efekt dyrektywy UE 2009/28/WE, ktra promuje mae przedsiwzicia inwestycyjne. Projektowane przepisy promuj podmioty, ktre sprzedawa bd energi elektryczn wytworzon w mikroinstalacjach. Nowe przepisy tworz moliwo sprzeday po gwarantowanej cenie energii elektrycznej wytwarzanej przez prosumenta w mikroinstalacji. Dotychczas prosument wytwarzajcy energi elektryczn, aby sprzeda nawet najmniejsz ilo tej energii elektrycznej, musia rejestrowa dziaalno gospodarcz oraz uzyska koncesj, co wizao si z dodatkowymi kosztami. Mikroinstalacje i prosumenckie korzyci Zgodnie z zapisami Prawa energetycznego (najnowsza wersja pochodzi z 11 wrzenia 2013 r.), przez mikroinstalacje naley rozu-mie: odnawialne rdo energii o cznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie wik-szej ni 40 kW, przyczone do sieci elektro-energetycznej o napiciu znamionowym ni-szym ni 110 kV lub o cznej mocy zainsta-lowanej cieplnej nie wikszej ni 120 k W. Do tych instalacji zalicza si przede wszyst-kim inwestycje fotowoltaiczne zlokalizowane na dachach budynkw mieszkalnych bd gospodarczych. W przypadku mikroinstalacji przed przystpieniem do jakichkolwiek dalszych krokw niezbdne jest okrelenie celu, jakiemu miaaby suy dana instalacja. To determinuje jej wielko, powierzchni, jaka jest pod ni wymagana, oraz koszty zwizane z realizacj. Wedug obowizujcego od 11 wrzenia 2013 roku stanu prawnego wy-twarzanie energii elektrycznej w mikroinstalacji przez osob fizyczn niebdc przedsi-biorc w rozumieniu ustawy o swobodzie dziaalnoci gospodarczej, a take sprzeda tej energii przez t osob, nie jest dziaalnoci gospodarcz w rozumieniu tej ustawy. Mikroinstalacje takie nie posiadaj bezporednio tytuu

systemy fotowoltaiczne, elektrownie wiatrowe, mae elektrownie wodne, technologie wykorzystujce biomas turbiny gazowe, elektrownie geotermiczne, ogniwa paliwowe.
Energetyka rozproszona polega na wytwarzaniu energii w wielu rozproszonych i dostpnych lokalnie odnawialnych rdach, zamiast w scentralizowanych duych elektrowniach konwencjonalnych, gdzie spala si na cele energetyczne paliwa kopalne (nieodnawialne). Takie niekonwencjonalne, ekoinnowacyjne podejcie do energetyki ma duo zalet naley do nich np.:

wykorzystanie lokalnych zasobw energii odnawialnej


zwikszenie
bezpieczestwa energetycznego (uniezalenienie si w istotnym zakresie) od duych

do uzyskiwania praw majtkowych wyni-kajcych ze wiadectw pochodzenia dla energii wytworzonej w OZE (zielonych certyfikatw). Prosumenci wytwarzajcy energi elektryczn z mikroinstalacji bd mogli odsprzedawa nad -wyki energii elektrycznej sprzedawcom zobowizanym do jej za-kupu z urzdu. Zgodnie bowiem z zapisami art. 9v ustawy prawo energetyczne, energi elektryczn wytworzon w mikroinstalacji przyczonej do sieci dystrybucyjnej znajdujcej si na terenie obej-mujcym obszar dziaania sprzedawcy, oferowan do sprzeday przez posiadacza mikroinstala-cji jest obowizany zakupi ten sprzedawca. W projekcie ustawy o odnawialnych rdach energii przewidziano wsparcie rozwoju energetyki OZE w skali mikro (prosumpcji), gdy posiada ona niekwestionowan list zalet, do ktrych nale:

sterstwo Gospodarki Schemat zoptymalizowanych mechanizmw wsparcia dla wytwrcw energii elektrycznej z odnawialnych rde energii lub biogazu rolniczego, zawierajcy podstawowe zaoenia projektowe w zakresie wsparcia wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych rde przewiduje dedykowane, dodatkowe wsparcie w celu stworzenia zdywersyfikowanej struktury wytwarzania energii elektrycznej oraz wykorzystania krajowych zasobw energetycznych. Cel ten ma by realizowany poprzez wprowadzenie rozwiza umoliwiajcych rozwj maoskalowej energetyki prosumenckiej, sucej zaspokajaniu wasnych potrzeb energetycznych przez odbiorcw. Przyjte w powyszym dokumencie propozycje dziaa obejmuj:

stopniowy, a nie skokowy rozwj - jak w przypadku wielkich inwestycji,

Zwolnienie z obowizku rejestrowania dziaalnoci gospodarczej polegajcej na wytwarzaniu energii elektrycznej w mikroinstalacji.

krtki czas budowy, mniejsze ryzyko inwestycyjne, wysoka sprawno i atwo eksploatacji. poprawa
bezpieczestwa energetycznego poprzez zwikszenie pewnoci zasilania i rozproszenie rde, przy jednoczesnym ograniczeniu nakadw na rozbudow i modernizacj sieci przesyowych. Ponadto dziaalno prosumencka, wica si z efektywnym gospodarowaniem zasobami w skali regionu, stymuluje lokaln przedsibiorczo. Projektowana ustawa o odnawialnych rdach energii ma take wpyn na: 1) popraw bezpieczestwa energetycznego kraju przez zwikszenie zaopatrzenia w energi na odnawialnych nonikach energii wytwarzanych z surowcw krajowych; 2) oparcie znaczcej czci dostaw gazu, energii elektrycznej i energii cieplnej oraz biogazu rolniczego, jako paliwa transportowego na wielu lokalnych wytwrniach biogazu, co stworzy moliwo dostawy biogazu rolniczego o jakoci gazu ziemnego dla wielu mieszkacw wsi i miasteczek oraz podmiotw gospodarczych; 3) tworzenie tzw. lokalnych acuchw wartoci dodanej m.in. przez aktywizacj gospodarcz wsi oraz zwikszenie zatrudnienia wrd spoecznoci lokalnej oraz jednostek gospodarczych brany rolniczej i zwizanej z energetyk odnawialn (zielone miejsca pracy); 4) pobudzenie rozwoju lokalnej przedsibiorczoci zwizanej z wykorzystaniem lokalnie generowanego ciepa; 5) popraw infrastruktury energetycznej i wzrost konkurencyjnoci polskiego rolnictwa (tzw. rozproszona infrastruktura energetyczna). Uatwienia dla prosumpcji Przedstawiony w dniu 17 wrzenia 2013 r. przez Mini-

Zwolnienie z obowizku uzyskania koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej w mikroinstalacji.

Stworzenie programw dedykowanych wsparciu inwestycyjnemu dla powstawania nowych mocy w mikroenergetyce.

Wprowadzenie obowizku zakupu nadwyek energii


elektrycznej, ktra zostaa wytworzona w mikroinstalacji przez kolejnych 15 lat, po cenie 80% redniej ceny sprzeday energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym, ogoszonej przez Prezesa Urzdu Regulacji Energetyki (Prezesa URE).

zmniejszenie strat sieciowych i obcienia szczytowego

Promowanie wykorzystania energii ze rde odnawialnych w nowo oddanych budynkach lub poddanych generalnemu remontowi (od dnia 1 stycznia 2015 r.).

Uatwienia zwizane z przyczeniem do sieci dla mikroinstalacji. Przewidziane w powyszym zakresie postulaty znalazy swj czciowy wyraz w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012 r., poz. 1059 z pzn. zm.), gdzie istotne elementy ustawowego wsparcia drobnych producentw energii elektrycznej wprowadzone zostay na mocy ustawy z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz niektrych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 984).

Wedug aktualnych zapisw nadmiar wy-produkowanej energii moe by sprzedany do sieci w cenie 80% redniej ceny z rynku hurtowego w roku wczeniejszym. Inwestorzy indywidualni nie musz rwnie martwi si kosztami przyczenia swojej in-stalacji do sieci - zgodnie z zapisami w Pra-wie budowlanym s oni zwolnieni z tej opa-ty. Jeli waciciel takiej instalacji jest jedno-czenie odbiorc kocowym, a wyproduko-wana przez obiekt energia nie przekra-cza mocy okrelonej w aktualnych warun-kach przyczenia, wtedy kwesti formaln jest zgoszenie przyczenia mikroinstalacji do waciwego dla danego miejsca przedsibiorstwa energetycznego. Dobr instalacji o mocy nieprzekraczajcej tej, ktr posiada inwestor w warunkach przyczenia, w przy-padku instalacji fotowoltaicznych nie stano-wi problemu, poniewa skadaj si one z moduw, dziki czemu moliwe jest nie-mal dowolne manipulowanie ich wielkoci. Niezbdne jest rwnie zainstalowanie od-powiednich ukadw: pomiarowo-rozliczeniowych i zabezpieczajcych. Koszty tych sys-temw ponosi operator elektroenergetycz-nego systemu dystrybucyjnego. Mikroinstalacje nie wymagaj uzyskania pozwolenia budowlanego. Oczywicie, niezbdne jest po-siadanie tytuu prawnego do nieruchomoci, na ktrej planowana jest instalacja. Przyczanie do sieci W kwestii zwizanej z rozwojem prosumpcji i rozproszonej generacji elektrycznoci z mikrorde oraz ich wpywu na rozwj inteligentnych sieci elektroenergetycznych nie sposb nie podda analizie zagadnienia przyczania do sieci rde o mocy znamionowej do 40 kW, ktre de facto decyduj o moliwoci produkcji energii i uczestnictwa w rynku elektroenergetycznym i s nie bez znaczenia dla zagadnienia rozwoju samych ISE, w szczeglnoci w wietle treci art. 4 ustawy prawo energetyczne. Za przyczenie mikrorda do sieci dystrybucyjnej przedsibiorstwo energetyczne zarzdzajce sieci nie pobiera opaty przyczeniowej, co jest znaczcym ukonem w stron potencjalnych prosumentw, ktrzy nie s naraani na ewentualne zawyanie kosztw zwizanych z przyczeniem. Dodatkowo, szczegowe zasady przyczania tego nowego rodzaju OZE uregulowane zostay w art. 8d4 - 8d9

Prawa energetycznego, zgodnie z ktrymi podmioty przyczone do sieci dystrybucyjnej jako odbiorca kocowy (zaznaczy naley, e praktycznie kady prosument wpierw jest konsumentem elektrycznoci, a wic odbiorcom kocowym), mog skorzysta z uproszczonej procedury przyczeniowej opartej na nastpujcych zasadach: "8d4. W przypadku gdy podmiot ubiegajcy si o przyczenie mikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej jest przyczony do sieci jako odbiorca kocowy, a moc zainstalowana mikroinstalacji, o przyczenie ktrej ubiega si ten podmiot, nie jest wiksza ni okrelona w wydanych warunkach przyczenia, przyczenie do sieci odbywa si na podstawie zgoszenia przyczenia mikroinstalacji, zoonego w przedsibiorstwie energetycznym, do sieci ktrego ma by ona przyczona, po zainstalowaniu odpowiednich ukadw zabezpieczajcych i ukadu pomiarowo-rozliczeniowego. W innym przypadku przyczenie mikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej odbywa si na podstawie umowy o przyczenie do sieci. Koszt instalacji ukadu zabezpieczajcego i ukadu pomiarowo-rozliczeniowego ponosi operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego. 8d5. Zgoszenie, o ktrym mowa w ust. 8d4 , zawiera w szczeglnoci: 1) oznaczenie podmiotu ubiegajcego si o przyczenie mikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej oraz okrelenie rodzaju i mocy mikroinstalacji; 2) informacje niezbdne do zapewnienia spenienia przez mikroinstalacj wymaga technicznych i eksploatacyjnych, o ktrych mowa w art. 7a. 8d6. Uspoeczni energetyk W ssiednich Niemczech powstaje coraz wicej samorzdowych i pozarzdowych inicjatyw majcych na celu rekomunalizacj i uspoecznienie energetyki. W latach 90tych "w modzie" bya prywatyzacja sieci i przedsibiorstw energetycznych, dzi w caych Niemczech przejmuj je firmy komunalne i spdzielnie. Podstawowym celem komunalnego przedsibiorstwa energetycznego jest zwikszanie efektywnoci energetycznej (najtasza energia to ta zaoszczdzona) poprzez zmniejszanie zapotrzebowania na energi elektryczn (przede wszystkim poprzez termomodernizacj budynkw) oraz zaopatrzenie odbiorcw w energi elektryczn pochodzc z odnawialnych, rozproszonych rde. Podane jest rwnie wykorzystywanie rozproszonych instalacji kogeneracyjnych, z jak najwikszym udziaem OZE. Tak dzieje si ju w Berlinie i Brandenburgii, gdzie wykluczone zostao finansowanie oraz zakup energii pochodzcej z elektrowni atomowych oraz wglowych. Jest to dobry przykad rwnowaenia publicznej i spoecznej konsumpcji energii poprzez wykorzystanie popytowego mechanizmu rynkowego. Gnym celem powstajcych w Niemczech przedsibiorstw sieciowych, komunalnych i spdzielczych jest rozbudowa i modernizacja sieci tak, aby umoliwi przyczanie odnawialnych rde oraz inteligentne zarzdzanie popytem. To ostatnie jest bardzo istotne w przypadku sieci,

10

do ktrej przyczona jest dua ilo rozproszonych rde odnawialnych. W przypadku scentralizowanej struktury rynku, zdominowanej przez due prywatne przedsibiorstwa biznesowe nastawione na zysk, czerpice dochody z konwencjonalnych rde, taka transformacja nie ley w ich interesie, a tak jest niestety w naszym kraju. Energetyczne przedsibiorstwa spoeczne maj, oprcz celw gospodarczych i ekologicznych rwnie cele socjalne, a naley do nich przede wszystkim przeciwdziaanie ubstwu energetycznemu, ktre rwnie w Niemczech jest znaczcym zjawiskiem. Wprowadzane rozwizania, wpisujce si w nurt ekonomii spoecznej, wykorzystujce rwnie inteligentne rozwizania, wpywaj na obnienie kosztw i cen energii. Tzw. "Energiewende" jest niemieckim planem transformacji energetycznej, czyli przejcia na gospo-dark niskoemisyjn. Przez ostatnie lata zaobserwowano, e transformacja ta przyniosa efekty dla gmin i ich obywateli. Dziki Energiewende umoliwiony zosta take rozwj tzw. spdzielni energe-tycznych. Dynamiczny rozwj spdzielni energetycznych rozpocz si w 2008 roku. Zaoono wtedy ponad 40 spdzielni, ale ju w 2012 roku na terenie Niemiec istniao ponad 700 spdzielni energetycznych. Wikszo inwestycji spdzielczych w Nie-mczech zwizana jest z fotowoltaik, ale prowadzone s take inwestycje oparte na biomasie, biogazie oraz wietrze. Wedug interesujcego dokumentu - Program Gospodarki Niskoemisynej na terenach wiejskich - przykadem moe by niemiecka gmina Weissach im Tal, ktra w pierwszej kolejnoci zorganizowaa spotkanie informacyjne dla mieszkacw, a ju miesic po zaoeniu spdzielni zainstalowane zostay pierwsze trzy urzdzenia fotowoltaiczne. Jak podkrelaj zaoyciele spdzielni gminy mog dostarczy decydujcego wkadu dla udanego uruchomienia spdzielni energetycznej, m. in. poprzez to, e mog samodzielnie lub wsplnie z ekspertami wy-kona niezbdne prace przygotowawcze. Gmina moe zatem nie tylko udzieli ideowego, ale przede wszystkim infrastrukturalnego wsparcia. Dynamiczny rozwj spdzielni energetycznych w Niemczech powinien by przykadem, e stabilne prawo w dziedzinie OZE, mechanizmy wsparcia finansowego mobilizuj do podejmo-wania dziaa w ramach spdzielni energetycznych a realizowane inwestycje nie musz by prowadzone tylko przez due koncerny energetyczne czy profesjonalnych inwestorw, ale take przez przedstawicieli spo-

ecznoci lokalnych. W spdzielni nie liczy si tylko kwestia finansowa, ale take wiedza i wasna praca czon-kw. Jest to podejcie w peni zgodne z podstawowymi ideami spdzielczoci. Wielko wkadu poszczeglnego czonka spdzielni w Weissacher im Tal jest do zaakceptowania take w polskich warunkach. Bezpieczestwo dostaw i Inteligentne Sieci Energetyczne Inteligentne Sieci Energetyczne (ISE) Smart Grids - to sie teleinformatyczno-energetyczna. ISE s rwnie jednym ze sposobw, ktry ma uatwi rozwj rozproszonej, odnawialnej i prosumenckiej energetyki, zwikszy efektywno energetyczn i ustrzec odbiorcw przed przerwami w dostawie energii (tzw. blackout'ami). Inteligentne sieci energetyczne Smart Grids Powoana przez Komisj Europejsk Grupa zadaniowa ds. inteligentnych sieci definiuje ISE - jako "sieci elektroenergetyczne, ktre s w stanie efektywnie integrowa zachowanie i dziaanie wszystkich podczonych do nich uytkownikw wytwrcw, konsumentw i uytkownikw bdcych zarwno wytwrcami, jak i konsumentami w celu stworzenia oszczdnego pod wzgldem gospodarczym i zgodnego z zasadami zrwnowaonego rozwoju systemu energetycznego, charakteryzujcego si niskim poziomem strat oraz wysok jakoci i bezpieczestwem dostaw". ISE jest to sie energetyczna, ktra:

integruje zachowania i dziaania wszystkich przyczonych do niej uytkownikw poczynajc od wytwrcw po odbiorcw,

zapewnia zrwnowaone ekonomicznie, niezawodne


oraz bezpieczne dziaanie sieci energetycznej i dostaw energii,

promuje postawy zwizane z odpowiedzialnym korzystaniem z energii przez konsumentw, aktywizuje odbiorcw energii i angauje ich rwnie w proces wytwarzania energii (prosumpcja), Sieci inteligentne wykorzystuj nowoczesne technologie telekomunikacyjne i telemetryczne oraz innowacyjne systemy i urzdzenia do sterowania, regulacji i zabezpieczenia sieci, optymalizujc zuycie energii i ograniczajc w konsekwencji wpyw procesw energetycznych na rodowisko. Inteligentne sieci okrela si te jako zmodernizowane sieci elektroenergetyczne, uzupenione o system dwustronnej komunikacji cyfrowej midzy dostawc a konsumentem oraz inteligentne systemy pomiarw (smart metering) i monitorowania. Inteligentne sieci stwarzaj te przestrze, w ktrej tradycyjne przedsibiorstwa energetyczne lub nowe podmioty na rynku (w tym mniejsze przedsibiorstwa) bd mogy opracowywa nowe, innowacyjne usugi energetyczne z waciwym uwzgldnieniem wyzwa w zakresie ochrony danych lub bezpieczestwa cybernetycznego. ISE powinny przyczyni si do zwikszenia konkurencji na rynku energetycznym i stymulowa zmniejszanie emisji gazw cieplarnianych.

11

Na rysunku poniej przedstawiono przykad systemu Inteligentnej Sieci Energetycznej

Schemat Inteligentnej Sieci Energetycznej (rdo: http://www.smartgrids.eu/)

Legenda schematu ISE

1 Elektrownia zawodowa niskoemisyjna (np. z CCS) 2 Dua elektrownia wodna

14 Zarzdzanie stron popytow (DSM) 15 Panele solarne

3 Maa elektrownia wodna


4 Elektrownia soneczna (helioelektrownia) 5 Lokalne centrum kontroli i komunikacji (VPP) 6 Biogazownia na biomas 7 Morska farma wiatrowa 8 Mikrosie (microgrid) 9 Systemy wykorzystujce energi fal i prdw 10 Stacja dla pojazdw napdzanych H2 (lub EV) 11 Podziemne magazyny spronego wodoru 12 Ogniwa paliwowe (wodorowe) 13 (mikro) kogeneracja np. ogniwo paliwowe na H2

16 Mieszkalne jednostki poligeneracyjne (micro CHP)


17 Nadprzewodnikowy zasobnik energii (SMES) 18 Akumulatory ciepa lub pompy ciepa 19 Systemy magazynowania energii (np. CASE) 20 Podziemne linie przesyowe (energia & informacje) 21 Ogniwa fotowoltaiczne 22 Transformator 23 Linia wysokiego napicia prdu staego (HVDC) 24 Systemy prognostyczne 25 Nowe usugi (warto dodana dla odbiorcw)

12

Wanymi elementami ISE z punktu widzenia odbiorcy, wpywajcymi na jego moliwo interakcji z sieci jest Infrastruktura Sieci Domowej (ISD, ang. HAN - Home Area Network). Jest to zestaw urzdze zainstalowanych w domu, wzajemnie komunikujcych si ze sob, sucych midzy innymi do zarzdzania zuyciem energii, do przydomowej produkcji energii, pozwalajce na komunikacj wewntrz sieci oraz z innymi sieciami w tym w szczeglnoci z sieciami smart metering Inteligentny licznik Dziaanie ISE i jej funkcjonalno zaley w najwikszej mierze od tego, jakie moliwoci techniczne posiada bd zainstalowane w jej ramach cyfrowe liczniki. Podstawow funkcj jak peni ma inteligentny licznik jest wprowadzenie miesicznej odpatnoci za energi elektryczn wedug jej rzeczywistego zuycia oraz informowanie konsumenta o biecym zuyciu (poprzez czytelny wywietlacz), co ma nie ze sob walory edukacyjne. Moliwo transmisji danych o poziomie zuycia ma przyczyni si take do zmniejszenia kosztw rcznego odczytu licznikw wyeliminowanie koniecznoci dokonywania odczytu przez inkasentw). Inteligentne liczniki umoliwiaj sta i cig wymian informacji - midzy odbiorc a sprzedawc energii w czasie zblionym do rzeczywistego - poprzez przesy danych z urzdzenia. Licznik umoliwia ma pomiar wybranych wielkoci fizycznych (moc czynna, moc bierna, zuycie, dugo przerw w dostawach, poziom napicia, itp.) z zadan czstotliwoci oraz moliwo zapamitywania danych (modu pamici). Wywietlane dane umoliwia maj porwnywanie taryf, redniego zuycia czy te na przykad porwna wasn wysoko rachunkw za energi z urednionym rachunkiem dla danego typu konsumentw. Dodatkowo informacje takie mog by udostpniane za porednictwem internetu i zdalnych aplikacji na urzdzenia przenone. Licznik moe posiada rwnie szereg innych funkcji, w tym moliwo zdalnego odczenia danego odbiorcy. Moe by to funkcjonalne zarwno w przypadku licznika przedpatowego (opata jak w przypadku telefonw prepaid), ale te na przykad umoliwi zdalne wyczenie licznika podczas nieobecnoci uytkownika. Liczniki bd pozwalay na szybk moliwo wykrycia wamania do licznika (wyczenie koniecznoci nakadania kar na przykad w wypadku wykrycia przypadkowej ingerencji), a konsumenci zyskaj realne narzdzie do reklamacji. Duo szybciej przebiega bdzie rwnie proces zmiany sprzedawcy energii. Moliwe jest rwnie wprowadzenie moliwoci ograniczenia mocy dostpnej dla odbiorcy wzgldem wartoci ustalonej w umowie na potrzeby dziaa w trybie awaryjnym (braki energii w sieci) oraz redukcji dostpnej energii z powodu zalegania z patnociami (co wyczy konieczno cakowitego odczenia takiego konsumenta od moliwoci poboru i pozostawienia dostpu do energii na minimalnym poziomie koniecznym do ycia). Ponadto licznik posiada moe funkcj dwustronnej ko-

munikacji nie tylko z podmiotami na rynku energii, ale rwnie z domowym ukadem magazynowania energii (na przykad w postaci samochodu elektrycznego lub innych akumulatorw), z zainstalowanymi mocami wytwrczymi (panele fotowoltaiczne) oraz domow sieci elektryczn i zainstalowanymi w niej urzdzeniami przygotowanymi do wsppracy z ISE. Interaktywne zarzdzanie energi Inteligentne sieci mog zarzdza bezporednimi interakcjami i komunikacj midzy konsumentami, gospodarstwami domowymi lub przedsibiorstwami, innymi uytkownikami sieci i dostawcami energii. Oferuj konsumentom bezprecedensow moliwo bezporedniej kontroli zuycia energii i zarzdzania tym zuyciem, co z kolei stanowi siln zacht do oszczdniejszego korzystania z energii jeeli ich wprowadzeniu towarzyszy bdzie szersze wprowadzenie taryf energii elektrycznej uzalenionych od czasu. W Europie w ostatnim dziesicioleciu zainwestowano ponad 5,5 mld EUR w ok. 300 projektw dotyczcych inteligentnych Sieci Energetycznych. Lepsze i bardziej ukierunkowane zarzdzanie sieci oznacza jej wiksze bezpieczestwo i tasz eksploatacj. Inteligentne sieci stan si podstaw nisko- lub wrcz bezemisyjnego systemu energetycznego. Umoliwi one przyjcie znacznych iloci energii ze rde odnawialnych. Wan zalet inteligentnej sieci energetycznej jest moliwo przystosowania jej do istniejcego systemu energetycznego w celu zintensyfikowania rozwoju m.in. rozproszonej generacji, przyczania odnawialnych rde energii, wprowadzania systemw magazynowania energii oraz zwikszenia efektywnoci energetycznej a w konsekwencji realizacji celw pakietu klimatyczno - energetycznego UE (3x20). Rozwj rde wytwrczych mocy rozproszonych przyczyni si do poprawy bezpieczestwa energetycznego odbiorcw zarwno w wymiarze technicznym (ograniczenie ryzyka braku zasilania), jak i ekonomicznym (ograniczenie inwestycji w energetyk systemow), ale przede wszystkim ekologicznym (upowszechnienie wykorzystywania odnawialnych rde energii OZE). ISE mog sta si istotnym katalizatorem zmian wprowadzajcych do systemu element innowacyjnoci oraz zwikszy konkurencyjno pol-

13

skiej energetyki. Infrastruktura przesyania, gromadzenia, zarzdzania i integracji danych moe zosta wykorzystana nie tylko dla danych dotyczcych energii elektrycznej. Efekt skali mgby prowadzi do rozoenia nakadw inwestycyjnych oraz kosztw zarzdzania danymi rwnie na inne media (ciepo, gaz, woda, paliwa), co prowadzioby do redukcji kosztw na jednego odbiorc. Rozwj systemw ISE wymaga bdzie rwnie doskonalenia systemw magazynowania energii. Smart gmina Wprowadzenie ISE pozwoli traktowa miasto, gmin czy cay region jako cao, zarwno przy spojrzeniu na infrastruktur, zarzdzanie ruchem drogowym, ogrzewanie domw, dostarczanie energii elektrycznej czy moliwoci inwestycyjne. Wszystko co jest zwizane z uyciem energii eklektycznej bdzie mogo by zarzdzane caociowo. ISE umoliwi przede wszystkim wypenienie podstawowego obowizku zaopatrzenia mieszkacw w energi elektryczn, co znajduje si w gestii samorzdu gminnego (zarwno jeli chodzi o usuwanie awarii jak i przeprowadzanie remontw sieci). ISE stanowi bdzie dla wadz danego obszaru informacje o biecym stanie sieci, potrzebach rozwojowych (i skutecznoci wczeniejszych inwestycji), a take pozwoli zadba o sprawne funkcjonowanie organw, instytucji i sub gminy. Dodatkowe inwestycje w rozproszone rda energii odnawialnej pozwol ograniczy koszty korzystania z sieci i zapewni rezerwy na wypadek awarii, a rozwj etransportu poprawi moe pynno ruchu i obniy koszty zwizane z paliwem. Gmina (miasto, region) mog rwnie stanowi wzr dla innych uytkownikw, wprowadzajc zarzdzanie popytem we wasnych obiektach jak rwnie poprzez ich renowacj, optymalizacj poboru energii, wprowadzenie domowych sieci inteligentnych HAN czy te skonsolidowany zakup energii (tzw. grupy zakupowe). Naprzeciw blackaut-om Utrata napicia w sieci elektroenergetycznej na znacznym obszarze spowodowana kombinacj nakadajcych si na siebie zdarze (awarie sieciowe, wyczenie duych rde energii elektrycznej, warunki atmosferyczne), ktre powoduj zakcenie prawidowych parametrw sieci (czstotliwo, napicie). Gwne czynniki ryzyka wpywajce na moliwo zaistnienia systemowej awarii to:

nych i ssiednich systemw,

niski stopie sprawnoci urzdze elektroenergetycznych.

niesprawno systemw zabezpiecze i automatyki.


Czynniki zapobiegania awariom systemu elektroenergetycznego przybieraj form dziaa prewencyjnych (wyeliminowanie lub maksymalne ograniczenie moliwoci wystpienia awarii) jak i dziaa polegajcych na szybkim usuwaniu ich skutkw i zapobieganiu rozprzestrzeniania si awarii. Bez dokonywania okrelonej kwalifikacji wymieni tutaj mona:

Stworzenie planw dziaania dla zabezpieczenia urzdze przed uszkodzeniem i zapewniajcych moliwo szybkiej odbudowy systemu (centra dyspozytorskie, opracowane procedury, przeszkolone suby wyposaone w niezbdne rodki techniczne).

Dysponowanie przez odbiorcw awaryjnymi rdami


zasilania gotowymi do natychmiastowego uruchomienia.

Utrzymywanie odpowiedniego poziomu rezerw mocy. Zrnicowanie paliw wykorzystywanych w energetyce


(np. oparcie si w przewaajcej mierze na wglu stwarza zagroenie dla systemu elektroenergetycznego wynikajce z zakce w pracach kopal i rodkw transportu).

Stworzenie

systemu rde o mniejszej mocy (energetyka rozproszona) gotowych do natychmiastowego rozpoczcia zasilania systemu lub zwikszenia mocy tego zasilania (elektrownie szczytowo-pompowe, lokalne rda energii takie mae elektrownie wodne, biogazownie).
rzdzania dystrybucj energii na bardziej efektywny i bezawaryjny, poprzez biec wymian informacji midzy wszystkimi uczestnikami sieci, czyli tymi, ktrzy produkuj energi, przesyaj j i konsumuj).

Inteligentne sieci energetyczne (zmiana w sposobie za-

Inteligentne sieci energetyczne s rwnie jednym ze sposobw, ktry ma ustrzec odbiorcw przed przerwami w dostawie energii (tzw. blackout'ami) m.in. dziki rozwojowi

ekstremalne warunki atmosferyczne, koncentracja mocy w elektrowniach i brak zrnicowania paliw,

rozlego systemu,

brak rezerw mocy wytwrczych,


brak rezerw zdolnoci przesyowych, ograniczenie moliwoci korzystania ze rde awaryj-

14

systemu rozproszonych rde energii odnawialnej (OZE) oraz wyrwnaniu jej dobowego zuycia, poprzez tzw. zarzdzanie popytem na energi. Inteligentne liczniki w czasie rzeczywistym pokazuj dokadne zuycie energii i automatycznie przekazuj te dane dostawcy. Wszystko to pozwala efektywnie zarzdza poda energii elektrycznej i jej rezerwami. W stron gospodarki zielonej i niskoemisyjnej Przez zielony rozwj gospodarki rozumie si najczciej now ciek rozwoju spoeczno-gospodarczego, w bardziej efektywny sposb realizujcego cele trwaego zrwnowaonego rozwoju (sustainable development). W przeciwiestwie do obecnego modelu w znacznej mierze opartego na wykorzystaniu paliw kopalnych i innych surowcw nieodnawialnych zielona gospodarka czerpie z dowiadcze ekonomii rodowiskowej oraz zapewnia waciwe relacje midzy systemem gospodarczym a przyrodniczym. Tzw. zazielenianie gospodarki odbywa si w wielu obszarach, takich jak: rozwj czystych, ekoinnowacyjnych technologii, wykorzystanie odnawialnych rde energii, poprawa efektywnoci energetycznej, zmniejszenie energo - zasobo-, materiao- i wodo-chonnoci procesw produkcji i konsumpcji. Okrelane jest to rwnie mianem zmiany modelu konsumpcji i produkcji na bardziej zrwnowaony ekologicznie. Rozwj zielonej gospodarki moe odbywa si w zarwno w skali makro- jak i mikroekonomicznej. Przykadem tych dziaa w dziedzinie energetyki w skali mikro gospodarstwa domowego jest prosumpcja, czyli rwnolege wytwarzanie (produkcja) i konsumpcja. W 2013 r. Komisja Europejska opublikowaa Zielon Ksig dotyczc ram unijnej polityki w zakresie klimatu i energii do 2030 roku oraz ogosia rozpoczcie konsultacji spoecznych. W ocenie Komisji jasne zasady w zakresie polityki klimatyczno-energetycznej zagwarantuj pewno inwestycji i pobudz innowacje oraz popyt na technologie niskoemisyjne, przyczyniajc si tym samym do tworzenia bardziej konkurencyjnej, zrwnowaonej i bezpieczniejszej gospodarki europejskiej. Jednoczenie Komisja Europejska podkrela, e podstaw dla nowych ram dziaania bd dowiadczenia zwizane z realizacj polityki energetyczno-

klimatycznej do 2020 roku. Opracowanie przez resort gospodarki Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej (NPRGN) ma usystematyzowa krajowe dziaania na rzecz rozwoju zielonej i niskoemisyjnej gospodarki, wychodzc naprzeciw wymogom UE i dokonania redukcji emisji gazw cieplarnianych i innych substancji wprowadzanych do powietrza we wszystkich obszarach gospodarki, w szczeglnoci za w energetyce. Program ma zapewni korzyci ekonomiczne, spoeczne i rodowiskowe, m.in. poprzez wzrost innowacyjnoci i wdroenie nowych technologii, zmniejszenie energochonnoci, utworzenie nowych miejsc pracy, a w konsekwencji sprzyjajcych wzrostowi konkurencyjnoci gospodarki. W Zaoeniach NPRGN okrelony zosta cel gwny rozumiany jako rozwj gospodarki niskoemisyjnej przy zapewnieniu zrwnowaonego rozwoju kraju - oraz cele szczegowe okrelajce obszary, w ktrych powinny zosta podjte dziaania majce istotny wpyw na wymagane obnienie poziomu emisyjnoci.: 1) Rozwj niskoemisyjnych rde energii, 2) Poprawa efektywnoci energetycznej, 3) Poprawa efektywnoci gospodarowania surowcami i materiaami, 4) Rozwj i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych, 5) Zapobieganie powstawaniu oraz poprawa efektywnoci gospodarowania odpadami, 6) Promocja nowych wzorcw konsumpcji. Zakada si, e efektem kocowym NPRGN bdzie zestaw dziaa nakierowanych bezporednio i porednio na redukcj emisji gazw cieplarnianych, a take instrumentw, ktre wspomog wszystkich uczestnikw realizacji Programu w przechodzeniu na gospodark niskoemisyjn. NPRGN ma by kierowany do przedsibiorcw wszystkich sektorw gospodarki, samorzdw gospodarczych i terytorialnych, organizacji otoczenia biznesu oraz organizacji pozarzdowych. Program adresowany bdzie rwnie bezporednio do kadego obywatela, celem ksztatowania waciwych postaw - zrwnowaonych wzorcw konsumpcji i produkcji w spoeczestwie. Infrastruktura inteligentnej sieci Obok licznikw i systemw teleinformatycznych elementem niezbdnym dla funkcjonowania ISE jest system zarzdzania pozyskanymi danymi i zasobami. System taki musi przetworzy ogromne iloci danych i dotrze z odpowiedni informacj zwrotn w zalenoci od sytuacji do wszystkich podmiotw na rynku. Inteligentny licznik Podstawowym urzdzeniem, kluczowym dla funkcjonowania ISE jest inteligentny licznik. Mona wyrni jego dwa zasadnicze typy:

licznik zdalnego odczytu (AMR) pozwalajcy na odczyt

15

stanu licznika bez obecnoci inkasenta,

inteligentny system pomiarowy (Advanced Metering


Infrastruccture AMI) licznik pozwalajcy na pomiar, gromadzenie i analiz wszystkich danych dotyczcych energii oraz przesy zebranych danych.
Pierwszy z licznikw jest wystarczajcy do wypenienia kluczowego na dzie dzisiejszy zadania stawianego przed ISE umoliwienia konsumentom dokonywania patnoci za biece zuycie. Niemniej jednak koszty budowy caoci systemu przemawiaj za tym, aby od pocztku wprowadzi rozwizania AMI posiadajce znacznie szersz funkcjonalno. ISE to sie w skad ktrej wchodz urzdzenia energetyczne (jak wspominane liczniki), urzdzenia telekomunikacyjne przesyajce zebrane informacje oraz zaawansowane aplikacje potrafice przeanalizowa przekazane dane. System pozwana na dwustronn transmisj danych z licznikw (midzy odbiorc a sprzedawc energii) w czasie rzeczywistym, ale take przekazanie informacji od sprzedawcy do licznika (aktualizacja oprogramowania, informacje o taryfie, zarzdzanie licznikiem). System komunikacji ISE moe by zbudowany przy wykorzystaniu rnych technologii, zarwno bezprzewodowych (transmisja radiowa, GSM, sieci bezprzewodowe) jak i przewodowych (linia energetyczna, LAN, linia telefoniczna). Pierwsza cz takiej sieci czy koncentrator (urzdzenie zbierajc dane z licznikw montowane w stacjach transformatorowych) z licznikami, pniej za czy si z systemem zarzdzania pomiarami. W stacjach transformatorowych zamontowane bd rwnie liczniki bilansujce, odpowiedzialne z pomiar cakowitego poboru energii i jej jakoci. Innym istotnym elementem ISE maj by rwnie magazyny energii. Umoliwi one gromadzenie energii w okresach jej nadmiaru w sieci i bardzo atwe jej udostpnienie w wypadku ponadprzecitnego obcienia (due zapotrzebowanie, awaria, deficyt mocy). U podwalin koncepcji ISE ley przekonanie, i wzrastajce koszty rozbudowy istniejcego systemu energetycznego (zwaszcza naprawy i budowa nowych mocy wytwrczych), a take niepewno zwizana z coraz wiksz jego awaryjnoci, a co za tym idzie ucieczka duej grupy odbiorcw (przejcie na wasne rda mocy) spowoduje zapa ekonomiczn na rynku. Mamy bowiem do czynienia w krajowym systemie energetycznym z gwatownym wzrostem zapotrzebowania i spadajcymi moliwociami wytwrczymi (przestarzae elektrownie). Wobec powyszego najwaniejszym celem sieci inteligentnej jest redukcja szczytw zapotrzebowania na energi i lepsze wykorzystanie tych rde, ktre ju mamy. Prawdopodobiestwo (ryzyko) awarii bdzie mniejsze i bardziej rozproszone, a zaoszczdzone w ten sposb pienidze mona lepiej zainwestowa. Ma umoliwi to wiksz konkurencj na rynku, zwikszenie efektywnoci przez konsumentw, wprowadzenie nowych modeli biznesowych przez firmy energetyczne przy umoliwieniu wpynicia na od-

biorcw oraz uniknicie kosztownych inwestycji (z jednej strony w nieefektywne ISE, z drugiej w nowe elektrownie, ktre bd wczane jedynie kilka razy w roku). Dla penej funkcjonalnoci i operatywnoci ISE konieczne bdzie wprowadzenie znaczcych zmian w zakresie nie tylko technologicznym ale i funkcjonalnym. Moliwoci inteligentnych licznikw Bdce dzi w powszechnym zastosowaniu liczniki energii elektrycznej posiadaj obecnie tylko jedn funkcj rejestrowanie biecego zuycia energii elektrycznej, przy czym odczyt pomiarw nastpuje w sporych odstpach czasu. Pozawala to jedynie na obliczenie, ile w danym okresie czasu zuyto energii w obrbie danego licznika i wystawienie odpowiedniego rachunku. Ogranicza to jednoczenie jakiekolwiek inne moliwoci poza zuywaniem i dokonywaniem patnoci za energi. Dziaanie ISE i jej funkcjonalno zaley w najwikszej mierze od tego, jakie moliwoci techniczne posiada bd zainstalowane w jej ramach liczniki. Jednake naley pamita, i bez systemu ISE pojedynczy licznik bdzie mia jedynie funkcje informacyjne dla odbiorcy energii (zapis i odtwarzanie informacji o poziomie zuycia energii), w niewielkim stopniu szersze ni w chwili obecnej. Do podstawowych funkcjonalnoci inteligentnych licznikw naley:

Przesyanie danych - podstawow funkcj jak peni


ma inteligentny licznik (i jedyn na ten moment wprost wymagan przez przepisy unijne) jest wprowadzenie miesicznej odpatnoci za energi elektryczn wedug jej rzeczywistego zuycia oraz informowanie konsumenta o biecym zuyciu (poprzez czytelny wywietlacz), co ma nie ze sob walory edukacyjne. Moliwo transmisji danych o poziomie zuycia ma przyczyni si take do

16

zmniejszenia kosztw rcznego odczytu licznikw (wyeliminowanie koniecznoci dokonywania odczytu przez inkasentw). Inteligentne liczniki umoliwiaj sta i cig wymian informacji - midzy odbiorc a sprzedawc energii w czasie zblionym do rzeczywistego - poprzez przesy danych z urzdzenia.

poboru i pozostawienia dostpu do energii na minimalnym poziomie koniecznym do ycia). Ponadto licznik posiada moe funkcj dwustronnej komunikacji nie tylko z podmiotami na rynku energii, ale rwnie z domowym ukadem magazynowania energii (na przykad w postaci samochodu elektrycznego lub innych akumulatorw), z zainstalowanymi mocami wytwrczymi (panele fotowoltaiczne) oraz domow sieci elektryczn i zainstalowanymi w niej urzdzeniami przygotowanymi do wsppracy z ISE. Teleinformatyka w ISE Nie istnieje jeden standard komunikacyjny, zwaszcza pomidzy licznikiem a koncentratorem. Decyzja o zastosowaniu wybranej technologii zalee bdzie na danym obszarze od takich czynnikw jak: gsto zaludnienia, istniejca infrastruktura czy plany jej rozbudowy. Istniej take rozwizania mieszane, jak na przykad komunikacja bezprzewodowa w obszarach miejskich poczona z komunikacj przez sie elektroenergetyczn na obszarach wiejskich. Transmisja danych w dalszej czci sieci moe by oparta na przykad o technologie sieci komrkowych. Ostatnim obok licznikw i systemw teleinformatycznych elementem niezbdnym dla funkcjonowania ISE jest system zarzdzania pozyskanymi danymi i zasobami. System taki musi przetworzy ogromne iloci danych i dotrze z odpowiedni informacj zwrotn w zalenoci od sytuacji do wszystkich podmiotw na rynku, take najbardziej rozproszonych odbiorcw. Wrd postulowanych funkcji aplikacji centralnej systemu ISE znajduj si midzy innymi:

Zbieranie, przetwarzanie i prezentacja danych - licznik


umoliwia ma pomiar wybranych wielkoci fizycznych (moc czynna, moc bierna, zuycie, dugo przerw w dostawach, poziom napicia, itp.) z zadan czstotliwoci oraz moliwo zapamitywania danych (modu pamici). Wywietlane dane umoliwia maj porwnywanie taryf, redniego zuycia czy te na przykad porwna wasn wysoko rachunkw za energi z urednionym rachunkiem dla danego typu konsumentw. Dodatkowo informacje takie mog by udostpniane za porednictwem internetu i zdalnych aplikacji na urzdzenia przenone.

Inne funkcje - licznik moe posiada rwnie szereg innych funkcji, w tym moliwo zdalnego odczenia danego odbiorcy. Moe by to funkcjonalne zarwno w przypadku licznika przedpatowego (opata jak w przypadku telefonw pre-paid), ale te na przykad umoliwi zdalne wyczenie licznika podczas nieobecnoci uytkownika. Liczniki bd pozwalay na szybk moliwo wykrycia wamania do licznika (wyczenie koniecznoci nakadania kar na przykad w wypadku wykrycia przypadkowej ingerencji), a konsumenci zyskaj realne narzdzie do reklamacji. Duo szybciej przebiega bdzie rwnie proces zmiany sprzedawcy energii. Moliwe jest rwnie wprowadzenie moliwoci ograniczenia mocy dostpnej dla odbiorcy wzgldem wartoci ustalonej w umowie na potrzeby dziaa w trybie awaryjnym (braki energii w sieci) oraz redukcji dostpnej energii z powodu zalegania z patnociami (co wyczy konieczno cakowitego odczenia takiego konsumenta od moliwoci

samoczynne aktywowanie licznika odbiorcy i nawizanie


komunikacji;

zdalne sterowanie dostarczaniem energii elektrycznej do


odbiorcw kocowych, w tym zdalne wstrzymywanie i wznawianie dostaw energii elektrycznej;

zdalne ograniczanie i zwikszanie mocy dostpnej dla


odbiorcy kocowego;

przekazywanie do odbiorcw kocowych informacji o


cenie energii elektrycznej.
Niezaleny Operator Pomiarw Wrd zaoe dotyczcych wprowadzenia ISE znajduje si postulat powoania centralnej jednostki zwanej Niezalenym Operatorem Danych Pomiarowych (NOP) funkcjonujcej w na zasadach rynkowej neutralnoci. Do gwnych jego zada naleaoby zbieranie danych pomiarowych, ich archiwizacja, przetwarzanie, stymulowanie wymiany danych midzy innymi podmiotami rynku oraz przekazywanie informacji o zuyciach dla celw rozliczeniowych. NOP ma by rwnie odpowiedzialny za publikowanie zebranych danych wedug ustalonych prawem kryteriw w sposb, ktry bdzie wyklucza moliwo fizycznej identyfikacji odbiorcy poprzez dane pomiarowe bez jego zgody.

17

Na podstawie tak okrelonych informacji rdowych sprzedawcy bd mogli przygotowywa wasne oferty dedykowane do okrelonych grup odbiorcw i kierowa je do nich z wykorzystaniem oglnych kanaw komunikacji, w tym Internetu. System zarzdzania danymi jest gwnym elementem na ktrym opiera si ISE. NOP bdzie zajmowa si bowiem bardzo szerok kategoria zada. Bdzie to nie tylko zbieranie danych pomiarowych i ich porzdkowanie wedug okrelonych kryteriw i ich bezpieczne przechowywanie. Podmiot ten bdzie bowiem take odpowiedzialny za przesyanie planw taryfowych czy konfiguracj miernika. Inteligentna sie domowa HAN Licznik energii nowej generacji powinien posiada konstrukcj umoliwiajc wprowadzenie sieci domowej (ang. Home Area Network HAN). Jest to zestaw urzdze zainstalowanych w domu, wzajemnie komunikujcych si ze sob, sucych midzy innymi do zarzdzania zuyciem energii elektrycznej. HAN skada si z urzdze sucych do zarzdzania zuyciem energii elektrycznej, odpowiednio przystosowanych urzdze gospodarstwa domowego, instalacji przydomowej produkcji energii elektrycznej, zainstalowanych magazynw energii (np. samochody hybrydowe) oraz moduw pozwalajcych na komunikacj. Urzdzenia pobierajce energi elektryczn bd coraz czciej posiada funkcj reagowania na sygnay regulacyjne i na ich podstawie odpowiednio reagowa. Naley jednak pamita, e w zaoeniu HAN ma automatycznie reagowa w sytuacji zmiany ceny prdu odpowiednio wyczajc i uruchamiajc urzdzenia pobierajce oraz dostarczajce energi do i z sieci. Bez funkcjonujcej sieci ISE taka funkcjonalno HAN i co za tym idzie zasadnicze korzyci z tego pynce bd moliwe dopiero po wpro-

wadzeniu w peni funkcjonujcej ISE wraz ze zrnicowanymi taryfami W przyszoci nasz dystrybutor energii bdzie mg przesya do "inteligentnego" licznika informacje o zmianie cen energii - licznik bdzie alarmowa nas wtedy, gdy energia bdzie najdrosza, a nawet bdzie mg samodzielnie (po odpowiednim zaprogramowaniu) wczy energochonne urzdzenie (np. pralka, suszarka, zmywarka, klimatyzacja) w godzinach, w ktrych energia bdzie najtasza. Co wicej, w wypadkach niedoboru energii moliwe bdzie automatyczne uruchomienie magazynw energii i jej dostarczanie do sieci (a de facto sprzeda) w godzinach w ktrych prd bdzie najdroszy. Inteligentny odbiorca

Inteligentne liczniki poczone z komputerowym sterowaniem mog rozszerzy dziaania nakierowane na oszczdno energii przez konsumentw. Maj one zachci odbiorcw do zmiany czasu poboru energii na okresy, w ktrych zapotrzebowanie systemu i wynikajce std ceny bd najnisze. Ten proces przemieszczania obcie moe by zautomatyzowany z wykorzystaniem inteligentnych miernikw, wspierajcych wykorzystanie przydomowych instalacji wytwrczych i magazynw energii, ktre w szczycie zapotrzebowania bd uwalniay energie do sieci obniajc rachunki za prd.
Wedug B. Wojtyniaka sam inteligentny licznik nie oszczdzi energii za odbiorc posiada bowiem w tym zakresie jedynie funkcje zachcajce do wiadomego ni gospodarowania. Dodatkowo dowiadczenia z programw pilotaowych pokazuj, i najbardziej efektywne dla uzyskania ekonomicznych efektw ISE jest wprowadzenie automatycznego reagowania przez sie domow na zmian ceny.

18

RYZYKA ZWIZANE Z ISE

rzed przystpieniem do wprowadzania inteligentnego opomiarowania (smart metering) konieczne jest precyzyjne zdefiniowanie nie tylko podstawowych funkcji systemw pomiaru ze wzgldu na zalety tej sieci, ale rwnie zasadniczego ryzyka z nimi zwizanego. Poniej omwione zostay gwne zagroenia z ni zwizane. Ryzyko zakupu technologii Smart Grid

Okrelenie minimalnej funkcjonalnoci urzdze wchodzcych w skad inteligentnych sieci ju na wstpnym etapie jest niezbdne ze wzgldu na bardzo wysokie nakady inwestycyjne, niezbdne do poniesienia w relatywnie krtkim okresie czasu, podczas gdy korzyci materializowa si bd dopiero w duszej perspektywie. Istotne jest te wybranie takiej technologii, by dostpne funkcjonalnoci wyczerpyway dugoterminowo wymagane zaoenia, aby w relatywnie dugim okresie czasu nie byo koniecznoci dokonywania kosztowych zmian w sieci i zainstalowanych rzdzeniach.
Ekonomik projektu z punktu widzenia podmiotu odpowiedzialnego za instalacj systemu (oparatora sieci dystrybucyjnej OSD) zapewni powinien zwrot uzasadnionych wydatkw w taryfie dystrybucyjnej (przerzucenie kosztw na odbiorcw). Tylko w takiej sytuacji operator bdzie zainteresowany wdroeniem ISE, bowiem ich koszty szacuje si na 7-10 mld z. Konieczne jest te, aby te koszty rozoone byy rwnomiernie, tak by nie powodowa znacznego obcienia konsumentw (o czym niej). W ramach opublikowanej w maju 2013 roku przez Ministerstwo Gospodarki analizy ekonomicznej wprowadzenia ISE oceniono, e wdroenie nie bdzie miao znaczcego wpywu na ceny energii elektrycznej. Jednostkowy udzia kosztu zwizanego z instalacj licznika zdalnego odczytu dla odbiorcw grupy C (taryfa dla maych i rednich przedsibiorstw) i G (taryfa dla gospodarstw domowych), liczony rok do roku, mieci si w przedziale od 0,8 z/MWh do 4,1 z/MWh, co stanowi w przypadku grupy G od 0,3 proc. do 1,9 proc. wartoci stawki dystrybucyjnej dla tej grupy i od 0,1 proc. do 0,9 proc. ceny energii elektrycznej dla odbiorcy kocowego w tej grupie. rednie zuycie prdu w gospodarstwie domowym w Polsce w zalenoci od liczby mieszkacw waha si od 2 do 6 MWh rocznie. Innymi barierami niezbdnymi do rozwaenia, wynikajcymi z obrazu polskiego rynku energii s: stosunkowo tania energia elektryczna, sztywne taryfy, relatywnie niskie zuycie energii na mieszkaca czy kwestia bezpieczestwa danych. Wszystkie je trzeba bra pod uwag projektujc ISE. Do opracowania wsplnego standardu wymaga technicznych urzdze dziaajcych w ramach systemw OSD, w

ramach Polskiego Towarzystwa Przesyu i Rozdziau Energii Elektrycznej powoano zesp zadaniowy, ktry przygotowa i zestawi propozycj wstpn wersj wymaga technicznych dotyczc licznikw komunalnych, licznikw bilansujcych i koncentratorw danych, ktra zostaa poddana konsultacji. Cao opracowania opiera si na zaoeniu wprowadzenia licznikw w systemie AMI. Co wicej w ramach przedstawionych w maju 2013 roku analiz Ministerstwa Gospodarki zaoono, i wprowadzony system ISE opiera si bdzie o system AMI. Ryzyko opacalnoci inwestycji Inteligentne sieci energetyczne powinny by wprowadzane w sposb zapewniajcy minimalizacj kosztw przy utrzymaniu wymaga stawianych temu systemowi. Wszystkie znane prby oceny korzyci i kosztw wdroenia technologii wskazuj na asymetri ich rozkadu, polegajc na skumulowaniu kosztw gwnie po stronie OSD, a korzyci gwnie po stronie sprzedawcw i odbiorcw. Kluczowym mechanizmem bdzie wic okrelenie sposobu rozdysponowania nakadw na wszystkich uczestnikw rynku oraz stymulowanie OSD do inwestycji i ujawniania uzyskanych korzyci. Koszty bezporednio ponoszone przez OSD odpowiedzialnych za instalacj systemu, w krajowym rozwizaniu maj by zwrcone (w zakresie uzasadnionych wydatkw) w taryfie dystrybucyjnej w oparciu o zaakceptowany przez Prezesa URE mechanizm redystrybucji. Korzyci wynikajce z ISE bazuj na antycypowanych oszczdnociach osiganych dziki efektywnemu gospodarowaniu zuyciem energii. Tym niemniej tego rodzaju inwestycje musz bra pod uwag szereg specyfik danego kraju. W zwizku z tym w kadym z pastw, w ktrym wprowadzono ISE opracowano rne modele biznesowe. We Woszech (gdzie wszyscy odbiorcy maj obecnie zamontowane inteligentne liczniki) ISE miay przesya informacje o zuyciu (okresowe i ad hoc), a take informacje o ingerencjach w sie. System mia zapewni moliwo zdalnego odczania i przyczania konsumentw, zapobiegania kradzieom oraz oferowania zrnicowanych taryf. Rwnie wane byo obnienie zuycia energii. Komunikacja odbywa si przez kabel elektryczny, a na dalszym etapie poprzez telefonie komrkow. Norweski model biznesowy zakada rozliczanie w cyklu godzinnym punktw pomiarowych ze zuyciem powyej 100 tys. kWh rocznie (czna konsumpcja 60% energii); instalacja w innych miejscach nastpuje na wniosek uytkownika. Koszty instalacji ponosi OSD (poza licznikami instalowanymi na wniosek). Inwestycje miay na celu zwikszenie efektywnoci systemu, przekazywanie wiadomoci o zuyciu i uatwienie odczytu. Dane przesyane s wiatowoda-

19

mi. Inne byy przyczyny wdroenia ISE w Kalifornii, a co za tym idzie zastosowano tam inny model ISE. Najistotniejsze byo zachcenie do zmniejszenia zuycia oraz bilansowanie energii - niezbdne dla redukcji szczytw energetycznych (zwaszcza latem przy znacznych obcieniach zwizanych z klimatyzatorami), a co za tym idzie obnienie cen energii (relatywnie wysokich). Prowadzono odczyt w odstpach godzinowych i dwustronn komunikacj pozwalajc na ustalanie cen w zalenoci od obcienia sieci (a co za tym idzie redukcj szczytowego zuycia) i redukcj strat przesyowych . Ciekawe rozwizanie funkcjonuje Kanadzie w regionie Ontario. Dziaa tam niezaleny operator codziennie prognozujcy zapotrzebowanie na energi wedug biecych informacji z licznikw i od konsumentw biorc jednoczenie pod uwag oferty producentw. Pozwala to zbilansowa ilo energii i obniy jej koszt ustalajc cen w zalenoci od godziny, na poziomie zalenym od popytu i poday. Ryzyko cyberataku i manipulacji Bezpieczestwo danych stanowi bardzo wan sfer w wypadku ISE. Konieczne jest zapewnienie poufnoci danych oraz zabezpieczenie sieci przed ingerencj osb niepowoanych, biorc pod uwag zwaszcza fakt, i dane te pyn sieciami nalecymi do rnych podmiotw. Ryzyko wynika zasadniczo z faktu, i ISE wymagaj duej iloci punktw dostpowych oraz znacznej iloci przesyanych danych. W zwizku z tym, liczniki wymagaj odpowiedniego zabezpieczenia przed fizyczn i elektroniczn ingerencj, a przesyane dane musz by kodowane w sposb, ktry ich rozkodowanie uczyni nieopacanym (klucze zabezpiecze), zabezpieczone hasami i polityk bezpieczestwa. Trzeba pamita, i modu szybkiego przekazywania

informacji (zamontowany w liczniku) ma w zaoeniu wskazywa wszelkie prby fizycznego wamywania si do licznika oraz ingerencji zewntrznej (np. zakcenia sygnau). Gwarancje ochrony prywatnoci Dane gromadzone przez ISE bd danymi bardzo wraliwymi, dajcymi moliwo odnotowywania czynnoci odbiorcy w rnych okresach doby. Moe to rodzi pewne niebezpieczestwa, zarwno biznesowe (sprzeda pozyskanych danych), jaki i fizyczne (informacja o schematach zachowa i obecnoci w domu, ale take np. o funkcjonujcych urzdzeniach do dializy). Obecnie wszelkie dane osobowe, takie jak dane z licznikw podlegaj bardzo rygorystycznej ochronie wynikajcej z Ustawy o Ochronie Danych Osobowych. Same dane przesyane przez licznik powinny by zaszyfrowane, a dostp do nich cile rejestrowany, aby mie pewno, e uytkowane s zgodnie z przeznaczeniem. Dane pomiarowe to dane osobowe i bez zgody klienta zbierane powinny by tylko te, ktre su zapewnieniu cigoci dostaw, optymalizacji pracy sieci energetycznej i jej zarzdzaniu czy rozliczeniom za zuyt energi Ryzyko zwizane z integrowaniem i synchronizacj infrastruktury Wybr technologii ISE powinien by podjty w ten sposb, by zapewniaa ona moliwo integracji urzdze pochodzcych od rnych producentw, poprzez zastosowanie jednolitego, otwartego standardu obowizujcego na caym rynku. Bez wprowadzenia jednego standardu, podmiot budujcy swoj sie musiaby zakupi wszystkie jego urzdzenia w jednym miejscu i dalsza rozbudowa rwnie zwizana byaby z koniecznoci wsppracy z jednym tylko pomiotem, co zwiksza koszty, ogranicza moliwo wyboru i powoduje zachwianie regu konkurencji. Konieczne jest umoliwienie inwestorom dziaania w taki sposb, by liczya si funkcjonalno, a nie producent.

Ryzyko nieuczciwej konkurencji firm energetycznych


Z poprzednim ryzykiem mocno wie si kwestia wtrnej monopolizacji rynku w wypadku braku okrelenia wymaga dotyczcych czci ISE. Rwnie istotny jest take niedyskryminacyjny dostp wszystkich sprzedawcw do odbiorcw. Pozwoli to na uniknicie ryzyka zastosowania wzajemnie niekompatybilnych rozwiza technologicznych, stawiajcych niektre podmioty w pozycji uprzywilejowanej. Spjne powinny by take czasy danych pomiarowych i ich systematyka tak, by kady podmiot prywatny na rynku mia dostp do takiej samej wiedzy w tym samym czasie. Pomijajc oczywicie bezporedni relacj midzy sprzedajcym i kupujcym, bowiem tylko w tym wypadku moliwa ma by identyfikacja konkretnego podmiotu umoliwiajca dokonywanie rozlicze i wydawanie komend do licznika, jednake za porednictwem NOP.

20

21

You might also like