Szeroka jest brama iprzestronna ta droga, ktra prowadzi do zguby, awielu jest takich, ktrzy przez ni wchodz.

Jezus zNazaretu (Ewangelia wedug w. Mateusza) Nasi przyjaciele, ktrzy pragnliby pozby si kary wiecznej, powinni zaprzesta dowodzenia przeciwko Bogu, a raczej okaza posuszestwo Boym nakazom, pki jeszcze czas. Augustyn zHippony (Opastwie Boym) I ujrzaem drog wiodc do pieka, i to od samych bram niebieskich. Bunyan of Bedford (Wdrwka pielgrzyma) Droga do pieka jest wybrukowana dobrymi chciami. Baxter zKidderminster (cytowany przez Samuela Johnsona iBernarda Shawa) Ilekro ujrz czy to jednego, czy tysic mw biegncych ku pieku, czy wAnglii to bdzie, czy wIrlandii, we Francji, anawet wEuropie, Azji, Afryce albo iwAmeryce, zatrzymam ich, jeli zdoam; jako suga Chrystusowy zaklina ich bd wJego imi, aby zawrcili ipojednali si zBogiem. John Wesley (list do Johna Smitha)

Najwikszym zagroeniem XX wieku bd: religia bez Ducha witego, chrzecijanie bez Chrystusa, przebaczenie bez skruchy, zbawienie bez odrodzenia, polityka bez Boga iniebo bez pieka. William Booth (zaoyciel Armii Zbawienia) Prosz pana, gdybym wierzy wto, wco pan i jak twierdzicie wierzy Koci, to nawet gdyby Anglia bya pokryta potuczonym szkem od kraca do kraca, przeszedbym przez ni, nawet na czworakach iuwaabym to za rzecz wart wysiku, gdybym w ten sposb mg wybawi choby jedn dusz od takiego wiecznego pieka. Sowa przypisywane Charliemu Peaceowi (mordercy skazanemu na powieszenie, ktry mia je wypowiedzie wrozmowie zkapelanem wizienia wLeeds niedugo przed egzekucj) Tradycja religijna daje ludziom komfort wdrodze do pieka. John Gaughan (Przed nawrceniem czonek zespou Hermans Hermits)

Tytu oryginau: THE ROAD TO HELL Przekad: Tomasz Pompowski Zesp VOCATIO Redakcja: Anna Kaszubowska Zesp VOCATIO Korekta: Zesp VOCATIO Skad i amanie: Studio KARANDASZ Projekt okadki: Radosaw Krawczyk Copyright David Pawson, 2013. This edition issued by special arrangement with Terra Nova Publications. The right of David Pawson to be identified as author of this work has been asserted by him in accordance with the Copyright, Design and Patents Act 1988. Copyright 2014 by Oficyna Wydawnicza VOCATIO All rights to the Polish edition reserved

Jeli nie wskazano inaczej wszystkie cytaty biblijne uyte wtej ksice pochodz zBiblii Tysiclecia, wydanie IV. NPD oznacza Nowy Przekad Dynamiczny Pisma w., ktry jest przygotowywany przez Wydawnictwo NPD we wsppracy z VOCATIO. Wszelkie prawa do wydania polskiego zastrzeone. Ksika ani adna jej cz nie moe by przedrukowywana ani w jakikolwiek inny sposb reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w rodkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy. W sprawie zezwole naley zwraca si do: Oficyna Wydawnicza VOCATIO 02-798 Warszawa, ul. Polnej Ry 1 e-mail: vocatio@vocatio.com.pl Redakcja: tel. (22) 648 54 50, Dzia handlowy: tel. (22) 648 03 78, fax (22) 648 03 79, e-mail: handlowy@vocatio.com.pl Ksigarnia Wysykowa 02-798 Warszawa 78, skr. poczt. 54, tel. (603) 861 952 e-mail: ksiegarnia@vocatio.com.pl www.vocatio.com.pl ISBN: 978-83-7829-128-2

Wstp do polskiego wydania

Oddaj wPastwa rce niezwykle wan icenn ksik. Porusza ona kwestie, ktre szczeglnie wostatnich czasach ssystematycznie pomijane milczeniem przez duchownych i kaznodziejw. Bardzo rzadko mona usysze kazania lub homilie na ten temat. wiat, ze swoimi humanistycznymi tendencjami, peen rozwydrzonego liberalizmu, ktry wie lepiej, conaley, aczego nie naley mwi, wywar takmocny wpyw na Koci, enim si obejrzelimy, zostalimy wprzgnici wjego obdny taniec, aduchowni nazbyt atwo kupili owe wiatowe modele mylenia i nauczania. Nic wic dziwnego, ejako spoeczestwo, atakejako spoeczno wierzcych ludzi, pacimy teraz cen odstpienia od ywego sowa Boego, od jego nauczania iprzesania. Ajeli nawet ju po nie sigamy, to nazbyt atwo staramy si dopasowa je do koncepcji wiatowych, ktre czsto uwaamy ju za wasne, iktre stay si dla nas kanonem oraz punktem odniesienia. Czas z tym zerwa! Czas powrci do rde Prawdy, zawartej wJezusie Chrystusie, ktry jest wcielonym Sowem Boym! Z uwagi na pewne uproszczenia pojciowe, Autor niewszdzie w tej publikacji wyakcentowa rozrnienia pomidzy takimi rzeczywistociami jak pieko czy jezioro ognia. Uszanowalimy to w polskim wydaniu, jednak chcemy

PIEKO mit czy rzeczywisto?

podkreli, ewnikliwa analiza Pisma w. wskazuje, ezarwno raj, jak i pieko s czciami tej samej rzeczywistoci zwanej Otchani Krain Umarych (po hebrajsku Szeol, a po grecku Hades) por. k 16,22-27. One, wbrew uproszczeniu przyjtemu przez Pawsona, s systematycznie zasilane kolejnymi ludmi, ktrzy trafiaj tam po swej cielesnej mierci. Tym miejscem, ktre cigle jest puste iczekajce na zasiedlenie, jest apokaliptyczne jezioro ognia. Zarwno raj, jak ipieko s tymczasowymi miejscami, do ktrych ludzie wchodz systematycznie, iwktrych (pozbawieni swych ziemskich cia) oczekuj na dzie Sdu Ostatecznego. Po tym sdzie Otcha (razem z rajem i piekem) oraz mier zostan wrzucone do jeziora ognia (Ap 20,14), ktre zostao przygotowane diabu ijego anioom (Mt 25,41). Wskutek istnienia obiegowych poj wikszo z nas raj by miejscem, gdzie przyzwyczaia si do mylenia, e mieszkali stworzeni przez Boga pierwsi ludzie (cho wrzeczywistoci Biblia mwi oOgrodzie wEdenie), awprzyszoci bdzie to take miejsce wiecznego pobytu zbawionych. Biblia jednak przedstawia to inaczej. Wiecznym miejscem pobytu odkupionych i zbawionych ludzi bdzie nowa ziemia, ktr (wrazz nowym niebem) Bg uczyni tak samo, jak kiedy uczyni star ziemi. Gdy Jezus zapowiedzia jednemu z otrw, ktry wisia obok na krzyu, ebdzie z Nim w raju (k 23,43), odnosi si do swego zstpienia do Otchani (Dz2,27; Dz 2,31; Rz 10,6; Ap 1,8), gdzie przebywa 3 dni woczekiwaniu na swoje zmartwychwstanie. Miejscem ostatecznego iwiecznego pobytu wszystkich ludzi wszystkich czasw bdzie albo nowa ziemia, na ktrej Bg umieci nowe miasto wite Now Jerozolim, w ktrej zamieszka wraz ze swoim ludem (Ap 21, 1-4) albo jezioro ognia (Ap 20,15;
6

Wstp do polskiego wydania

Ap21,8). Tak wic nasze obiegowe pogldy oniebie ipiekle jako omiejscach ostatecznych naley spokojnie ibez emocji zweryfikowa wwietle nauczania biblijnego. ycz owocnej lektury igbokiej refleksji nad zagadnieniami uwypuklonymi przez Davida Pawsona. Wydawca

Przedmowa
Blisko pi lat temu zapisaem w moim notatniku: Musz gosi wicej homilii o piekle. Przypomniaem sobie, e w modoci regularnie suchaem kaznodziejw, ktrzy stale wpajali we mnie przekonanie, eniebo trzeba zdoby, aod pieka stroni. Niepokoiem si takewyranie dostrzegalnym brakiem bojani Boej uwielu chrzecijan. Zdawao mi si, ewielu nawrconych chrzecijan wostatnich latach uczyo si o mioci Boga Ojca, ale czy uwiadomili sobie, ibdzie On takeich sdzi? Wnastpnych latach w dysonans nie zmala, ale musz wyzna, enie przywizywaem do tego wagi. Teraz mj przyjaciel David Pawson przypomina otym bardzo wyranie. Wielu czytelnikw zdaje sobie spraw, ewostatnich latach pieko stao si tematem kontrowersyjnym. Autor listu, ktry zosta niedawno opublikowany, stwierdzi: Musz walczy ztematem pieka. Nie mgbym kocha Boga, ktry skazaby ludzi na tortury trwajce ca wieczno. David niezaprzeczalnie doskonale rozumie istot sporu, piszc wszstym rozdziale: Nawet wierzcy, z oczywistych przyczyn, mog kwestionowa istnienie pieka. David Pawson jest autorem wielu polemik, ale ta ksika nie jest ani prb zaostrzania sporu, ani te jeszcze jednym

Przedmowa

gosem wtej debacie. Pawson napisa j zwyranym wspczuciem, ogromnym szacunkiem do sowa Boego izazdroci Pask o natur i autorytet Boga. Polecam t ksik bez wahania wszystkim czytelnikom, zarwno tym, ktrzy doszli do wnioskw podobnych do opisanych na jej kartach, jakitym, ktrzy nie maj jeszcze swojego zdania na ten temat albo prezentuj odmienny wiatopogld. Dyrektor ds. Europy, Bliskiego Wschodu iAfryki worganizacji Modzie zMisj

C. Lynn Green

Wprowadzenie
Pewnego razu gosiem kazanie do zgromadzenia psw, w ktrym przewaay psy myliwskie rasy labrador. Na naboestwo zudziaem goci kady pies przyprowadzi przyjaciela osob niewidom! Organizacja Torch Trust organizuje je co roku dla tych, ktrzy stracili wzrok lub urodzili si niewidomi. Przygotowujc kazanie, odczuwaem presj, by wygosi je na temat pieka. Co si jednak we mnie sprzeciwiao tej myli. Przecie ci wspaniali ludzie ju si wystarczajco wycierpieli. Potrzebowali raczej wspczucia, niewyzwania, przede wszystkim zrozumienia, nie za pouczenia. Jednak przyszy mi na myl sowa Jezusa: Jeli wic prawe twoje oko jest ci powodem do grzechu, wyup je iodrzu od siebie. Lepiej bowiem jest dla ciebie, gdy zginie jeden ztwoich czonkw, ni eby cae twoje ciao miao by wrzucone do pieka (Mt 5,2; fragment Kazania na grze). Na kanwie tego sowa wygosiem kazanie. Powiedziaem moim niewidomym suchaczom, ewikszo pokus odczuwanych przez widzcych przychodzi poprzez to, co Nowy Testament nazywa podliwoci oczu (1 J 2,16). Poprosiem ich omodlitw za mnie, poniewa ja mam wzrok. Wrd zebranych siedziaa starsza pani, ktra bya zgorzkniaa ioburzona, poniewa nie widziaa od urodzenia.
10

Wprowadzenie

Kiedywczasie kazania powiedziaem oduchowym upoledzeniu wzroku, ta kobieta zacza wspczu tym, ktrzy widz. Jej serce stao si mikkie iotwarte na Pana. Jej przyjaciele powiedzieli mi, ewdrodze powrotnej do domu piewaa wtakswce pieni Boej chway akilka dni pniej zmara, radujc si bardzo ze zbawienia. Jezus by pierwsz osob, ktr ujrzaa. Po raz kolejny zmagaem si ztym budzcym groz tematem wlipcu 1955 roku wkociele metodystw wAddlestone whrabstwie Surrey. Nie przypominam sobie jednak ani jednej wzmianki, ani tym bardziej kazania czy dyskusji na w temat, cho byem czonkiem tego kocioa od najmodszych lat. Pniej studiowaem teologi na Uniwersytecie wCambridge, lecz wiedz na temat pieka zdobyem, studiujc samodzielnie sowo Boe. Sdz, esamo sowo pieko wywouje wnaszym umyle obraz zwykle zwizany zjakim przeraajcym dowiadczeniem zprzeszoci. Przychodz mi na myl dwa takie zdarzenia zokresu, wktrym pracowaem nad niniejsz ksik. Jedno z nich miao miejsce w Hong Kongu. Odwana i powicajca si Angielka Jackie Pulinger, ktra sprawia, eChrystus staje si ywy dla narkomanw mieszkajcych na tej wyspie, zaprowadzia mnie do miasta za murami (mury si nie zachoway Japoczycy zburzyli je wczasie drugiej wojny wiatowej, za zgruzw zbudowali pas startowy biegncy a do zatoki). Potrafibym opisa je jako dzielnic ndzy, wktrej mieszkania, cinite jedno na drugim, lokoway si w wielkich wieowcach. Wewntrz panowaa przygnbiajca atmosfera. Byo ciemno i brudno. Nie obowizyway tam adne prawa. Ten niewielki teren by niczyj inie podlega adnej jurysdykcji, dlatego to miejsce miao wyjtkowy
11

PIEKO mit czy rzeczywisto?

charakter. Mieszkali tam sutenerzy i prostytutki, handlarze narkotykw i narkomani, hazardzici i cieszca si wtpliw saw przestpcza chiska triada wszyscy uprawiajcy swoje poniajce rzemioso iwykorzystujcy ludzkie saboci. Kiedy pniej wydostaem si zwntrza tego strasznego miejsca, stojc wwietle przyjaznych promieni sonecznych, czuem si, jakbym wanie wyszed zpieka. Nawet tam jednak janiao wiato Ewangelii wjedynym owietlonym pokoju znajdujcym si na najniszym poziomie tych slumsw, wpokoju, wktrym Jackie ijej koledzy udowodnili, eChrystus ma moc wyzwoli jecw. Na szczcie to miasto miao zosta zburzone. Drugie zdarzenie zaszo w Polsce, w miejscu, ktrego sama nazwa mrozi krew w yach Auschwitz. Sowa nie zdoaj wyrazi tego, co czuem, kiedy staem whermetycznie zamykanej ani zprysznicami, wktrej tysice ydw, Polakw, Cyganw iinnych niepodanych osb zostao przez hitlerowcw otrutych mierciononym cyklonem B. Ich citymi wosami wypchano poduszki, zote zby zostay wyrwane iwysane do banku, wytatuowana skra ostronie wycita, by mc ni ozdobi abaury, tuszcz stopiony do produkcji myda, za chude szcztki spopielone isprzedane jako nawz. Musiaem sobie przypomina, eludzie odpowiedzialni za te niewiarygodne barbarzystwa szli do domu, by okaza mio onom, bawi si z dziemi i piewa koldy! Gdybym tego nie uczyni, podobnie jak oni, ponosibym win za ow pogard, ktra sprawia, i jedni ludzie traktuj innych stworzonych przez Boga na Jego obraz jak podludzi, ktrzy nie maj prawa do ycia. Kiedy wyszedem ztego pomieszczenia bez okien izobaczyem soce na bezchmurnym niebie, poczuem, jakbym wanie wyszed zpieka.
12

Wprowadzenie

Gdy pisz ten wstp, przypomina mi si powiedzenie Roberta Browninga: Niebo by moejest, ale pieko na pewno istnieje. Moralno jest konieczna we wszechwiecie. Jeli ycie doczesne byoby kresem wszystkiego, niesprawiedliwo odniosaby zwycistwo. Jeli jednak istnieje ycie poza tym ziemskim izoczyca otrzyma kar, wwczas mona znowu uwierzy, esprawiedliwo wystpuje iBg jest dobry. Wtym sensie dobrze wic, epieko istnieje. Nawet jeli nieprawym uda si unikn konsekwencji ikary za swoje zbrodnie wtym wiecie, to nie znaczy, epozostan bezkarni. Otrzymaj odpat za swoje czyny. Wikszo z nas zgodziaby si, eniektrzy zasuguj na nie mniejsz kar ni pieko. Kady wskazaby wasnych kandydatw do ognistej otchani: zbrodniarzy odpowiedzialnych za zabjstwa masowe, okrutnych dyktatorw, osoby napastujce seksualnie dzieci, strczycieli on. Dlaczego nigdy nie bierzemy pod uwag siebie samych? Pieko jest zawsze dla innych! Zostatniego sondau przeprowadzonego przez orodek badania opinii Gallupa wynika, i dwie trzecie Amerykanw wierzy w niebo. S pewni, etam si znajd. Ta sama cz badanych stwierdzia, ezna kogo, kto na pewno pjdzie do pieka! Pewnie dlatego nauka Jezusa o piekle jest tak niepopularna. Chrystus wskazywa, eznakomita wikszo ludzi uda si tam (por. Mt 7,13) za tak trywialne przestpstwa, jak nazwanie kogo gupcem czy spojrzenie na dziewczyn zpodaniem (por. Mt 5,22.28). Takie stwierdzenia sprawiaj, eczujemy si bezbronni. Czy to aby nie jest nadinterpretacja? Wikszo znas, oczywicie, nie jest zepsuta wtakim stopniu. Jednak gdzie gboko w nas kryje si nieprzyjemne uczucie, ejeli Jezus mia
13

PIEKO mit czy rzeczywisto?

racj, to moegrozi nam powane niebezpieczestwo nam wszystkim. Nic dziwnego zatem, ejest to najbardziej prowokacyjna inajmniej akceptowana prawda spord wszystkich doktryn chrzecijaskich. Ona nie zniknie, cho prbujemy j ignorowa. Mimo eusiujemy j usprawiedliwia, wci powraca. Lepiej jednak zmierzy si zprawd, nawet jeli ona rani, ni udawa, ejej nie ma. Zudzenie nie przynosi otuchy. Napotykaem na niemae trudnoci podczas pisania tej ksiki. Zaczynaem izatrzymywaem si wiele razy. wiadomo, enauczycieli bardziej surowy czeka sd (por. Jk 3,1) wiesi z ogromn odpowiedzialnoci. Zastanawiaem si, czy Pan nie mwi mi czasem, ebym nie wydawa tej ksiki, szczeglnie wwczas, gdy moja walizka zjedynym manuskryptem tej ksiki znikna zparkingu przed lotniskiem wBolonii. Dziki Opatrznoci, wodpowiedzi na wiele modlitw, kilka dni pniej w zupenie innym miecie elegancki mczyzna, ktrego nigdy wczeniej nie widziaem, znienacka podszed do mnie wlobby hotelowym iwrczy mi ten manuskrypt wnienaruszonym stanie. To zdarzenie sprawio, enabraem przekonania, i publikacja powinna ujrze wiato dzienne. Jaki jest cel takiej ksiki? Na pewno nie zyskanie przyjaci iwywieranie wpywu na innych. Duch naszych czasw nie sprzyja podjtemu zagadnieniu. Egzystencjalizm skania raczej do ycia wobecnym wiecie, nie wprzyszym. Hedonizm ukierunkowuje na osignicie przyjemnoci iunikanie blu. Tu i teraz dowiadczamy wystarczajcej liczby kopotw, po co zatem mnoy obawy oto, co bdzie gdzie indziej ipniej? Zapominanie opiekle ani go nie neguje, ani nikogo nie ratuje przed nim. Jeli istnieje takie miejsce iryzyko, ekto
14

Wprowadzenie

si w nim znajdzie, to wyrazem wspczujcej mioci jest przestroga dla tych, ktrzy najprawdopodobniej tam zdaj. Podobnie jak wyjanienie im, jak mog unikn pieka. Jednakekim s owi oni? Gwne uderzenie tej ksiki bdzie zaskoczeniem, anawet wywoa szok wrd wielu chrzecijan, poniewa to oni s jej podstawowymi adresatami. Najprawdopodobniej przeczytaj j wszyscy wici, a nie grzesznicy. Wskazuj na to dwa powody. Po pierwsze, duch naszych czasw zaatakowa i zatru Koci. Wierzcy s wtakim stopniu pochonici sprawami doczesnymi (zarwno wKociele, jak iwwiecie), ezaniedbuj kwesti wiecznoci. Ponadto, co jest alarmujcym sygnaem, dokonuje si zmiana mylenia nawet wrd komentatorw Biblii, ktrzy odrzucaj tradycyjn interpretacj pieka jako niekoczcego si cierpienia. Modn alternatyw wobec tego pogldu staje si unicestwienie. W tym kontekcie zamiast pytania Gdzie spdzisz swoj wieczno? stawia si inne Czy bdziesz gdzie y wiecznie?. Jednym zcelw, jakie sobie wyznaczyem, piszc t ksik, bya konfrontacja ztym coraz bardziej popularnym pogldem. Jezus bardzo rzadko ostrzega grzesznikw przed piekem. Czyni to czasami wobec religijnych hipokrytw (takich jak faryzeusze), jednak najczciej mwi onim swoim uczniom, przede wszystkim Dwunastu. Ten fakt, jako zasadniczy kontekst, bywa zwykle pomijany nawet przez tych, ktrzy nadal wierz wistnienie pieka, ucz si onim ipisz na jego temat. Niniejsza publikacja, zwracajc uwag na ten aspekt, wnosi przypuszczalnie wyjtkowy wkad do wspczesnej debaty na temat pieka. Konsekwencje s oczywicie dalekosine i bardzo nieprzyjemne dla tych, ktrzy swoje
15

PIEKO mit czy rzeczywisto?

bezpieczestwo opieraj na stereotypie: Raz zbawiony na zawsze zbawiony (sformuowania, ktrego nie ma wPimie witym) i s przekonani, ezbawiony oznacza bezpieczny. Pieko przypomina okoniecznoci trwania wuwiceniu iprzebaczeniu. Kto omieli si stwierdzi, etaka nauka jest dzi ju niepotrzebna Kocioowi? Jestem przekonany, eodzyskanie tej zagubionej prawdy jest absolutnie niezbdne do uzdrowienia wspczesnego Ciaa Chrystusa, jakim jest spoeczno ufajcego Mu ludu. Jest te niezbdne do wypenienia zadania goszenia Ewangelii wszystkim narodom (grupom etnicznym, anie wadzom politycznym). Taki by mj cel, kiedy chwyciem za piro. Przypuszczalnie, podobnie jak nieatwo pisao mi si t ksik, tak ijej lektura bdzie sprawia trudno wielu osobom. Pierwsze rozdziay mog wprawia w przygnbienie. Pamitajmy jednak, eEwangelia zawsze bya najpierw z nowin (ogniewie Boga), zanim stawaa si dobr (oJego mioci) celnie ilustruje t zasad List w. Pawa do Rzymian. Pominicie mrocznego nastroju pierwszych czterech rozdziaw byoby takim samym bdem, jak zakoczenie lektury przed napywem radoci, jak przepojone s rozdziay pity iszsty. Ostatni rozdzia ksiki powsta za namow przyjaci iwydawcy. Wich mniemaniu ksika opiekle powinna dawa wytchnienie nauk o niebie. Pocztkowo niechtnie odnosiem si do tego pomysu, poniewa nie zamierzaem pisa traktatu o yciu po yciu, dlatego chciaem zamieci kwesti oniebie wdodatku do publikacji. Niebo jest punktem kulminacyjnym, anie suplementem, dlatego ten rozdzia wkomponowaem w tekst zasadniczy, przeciwstawiajc niebo pieku. Mam nadziej, eczytelnik zrozumie, estosunek
16

Wprowadzenie

szeciu rozdziaw opiekle do jednego na temat nieba waden sposb nie odzwierciedla proporcji tego, o czym pisz imwi. To jest refleksja na temat pieka, ktre, zoczywistych przyczyn, jest bardziej spornym tematem ni niebo. Ostatnia cz ksiki zbiera materiay do studium biblijnego (wcznie zwersetami, ktre stay si przedmiotem gorcych debat lub zostay celowo pominite). Materia egzegetyczny jest adresowany do kaznodziejw, ktrzy mog posuy si nim, piszc swoje homilie. Niech Bg obdarzy Ci, Szanowny Czytelniku, swoj ask, eby mg przeczyta moj ksik. Wytrwaj, cho moe wyda si ona intelektualnie trudna, emocjonalnie wyczerpujca i wstrzsajca z moralnego punktu widzenia. Wlekturze, podobnie jak wprzypadku zbawienia, kto wytrwa do koca, otrzyma bogosawiestwo. Nie mog pogodzi si z myl, ekto nie przeczyta choby tyle, eby si dowiedzie, i nie musi i na wieczne potpienie do pieka. Nasz dobry Bg, okazujc swoj ogromn mio iswoje miosierdzie, dokona wszystkiego, co byo moliwe, eby uratowa nas przed tym strasznym przeznaczeniem. Modl si, eby po przeczytaniu tej ksiki, Drogi Czytelniku, wyrazi wdziczno, nie ba si izechcia pozna doskona mio, ktra usuwa strach. Szalom!

David Pawson

17

Nota
Kiedy ta ksika bya ju niemal ukoczona, ukazaa si inna ksika na ten sam temat, noszca tytu Crucial Questions About Hell, napisana przez dyrektora Modziey z Misj na Sri Lance, Ajith Fernando, opatrzona przedmow Jima Packera. Porusza ten sam problem iprezentuje pogld zbieny zpierwszymi trzema rozdziaami mojej ksiki. Odczuwaem nawet pokus, by przerwa swoj prac iustpi wobec tej doskonaej publikacji. Jednak, jak kada ksika podejmujca w temat, pomija ona fakt, eJezus najczciej ostrzega swoich oddanych uczniw. Zkorespondencji zautorem wynikao, eby to jak zwykle niezamierzony przez niego bd pominicia kontekstu tych ostrzee. Odczytaem z tej odpowiedzi, ejego interpretacja byaby podobna do mojej: Wmoich kazaniach oczywicie przestrzegam przed utrat ich wiecznego zbawienia wskutek braku wytrwaoci wwierze. Jestem mu wdziczny za to, ezachci mnie do kontynuowania pracy nad moj ksik (Im czciej gosimy nauk ewangeliczn na temat pieka, tym wikszy zyskuje ona wpyw na wsplnot chrzecijask, ktra jej potrzebuje). Nad wyraz polecam moim Czytelnikom jego studium. Sherborne St John
18

David Pawson

Rozdzia 1

Reszta
Wgazetach iczasopismach na caym wiecie ukaza si nastpujcy reporta: OTWoRZYY SI BRAMY PIEKA? Naukowcy obawiaj si, e otworzyli bramy do pieka. Grupa geologw, ktra przewiercia si do wntrza ziemi nagboko 14,4 km twierdzi, esyszaa krzyki ludzi. Z najgbszych czeluci ziemi dochodz krzyki potpionych dusz. Przeraeni naukowcy boj si, epozwolili wyj na powierzchni ziemi zym mocom pieka. Zebrane przez nas informacje s tak zaskakujce, epowanie si obawiamy, na co si tam na dole natknlimy stwierdzi meneder projektu szybu o gbokoci 14,4 km naodlegych terenach Syberii, dr Azzacov. Geolodzy byli zdumieni. Po przewierceniu otworu do gbokoci kilkunastu kilometrw wierta nagle nabray ogromnej prdkoci. Mona to zjawisko wytumaczy tylko wjeden sposb gboko w rodku ziemi znajduje si pusta przestrze wyjani zaskoczony Azzacov. Drug niespodziank byo odkrycie, ewrodku ziemi panuje wysoka temperatura. Obliczenia wskazuj, etemperatura utrzymywaa si na poziomie 1100 stopni Celsjusza, czyli ponad 2000Fahrenheita zauway dr Azzacov. To jest znacznie wysza

PIEKO mit czy rzeczywisto?

temperatura, ni si spodziewalimy. Wydaje si, jakby piekielny ogie szala we wntrzu ziemi. Ostatnie odkrycie byo tak szokujce, enaukowcy obawiaj si kontynuowa prace nad projektem. Prbowalimy nasuchiwa ruchw ziemi w pewnych okresach czasowych, wychwytujc dwiki przy pomocy superczuych mikrofonw, ktre zostay umieszczone w dolnych czciach otworu. Logicznie mylcy naukowcy zaamali si po tym, co usyszeli. Sdzilimy, e wysokiej czstotliwoci dwik, czasami bardzo saby, emituj nasze urzdzenia wyjania drAzzocov. Po pewnych korektach stwierdzilimy jednak, eten dwik rzeczywicie wydobywa si zwntrza ziemi. Nie moglimy uwierzy wasnym uszom. Usyszelimy gos czowieka krzyczcego zblu. Cho jeden gos udao si nam rozrni, to wtle usyszelimy tysice, amoemiliony dusz krzyczcych wblu cierpienia. Niemal poowa przeraonych naukowcw zrezygnowaa zprac przy tym projekcie wskutek tego straszliwego odkrycia. Miejmy nadziej, eto, co jest nadole, pozostanie tam. Udao si ustali, ereporta ukaza si najpierw wfiskiej gazecie. Tam lad ginie. Ten opis jest wielce podejrzany iprzypuszczalnie mieci si wkategorii plotek lub mistyfikacji zprzyczyn, ktre stan si bardziej zrozumiae wtej ksice (jedn znich jest fakt, epieko jest jeszcze bezludne). Przytoczony artyku skania natomiast do dwch wanych przemyle. Taka opowie bardziej wzbudzi dzi strach ni jakiekolwiek gromy piekielne z kazalnicy. W naszych czasach wiksze wraenie sprawiaj odkrycia naukowe ni prawda biblijna. Nawet chrzecijanin moeznale si wpuapce zastpowania prawd biblijnych naukowymi dowodami, mimo
20

Reszta

woli traktujc jak autorytet rozum ludzki, a nie objawienie Boe. Moepowinnimy przypomnie, jak Jezus realistycznie ocenia niedowiarstwo tych, ktrzy nie uwierz sowom prorokw, nawet jeli kto wrciby zza grobu (por. k 16,31). Bardzo znaczcy iuderzajcy jest brak wyjanienia istoty pieka. Reporter susznie zakada, ewikszoci czytelnikom znana jest koncepcja mczarni miliardw dusz wnieznonym upale. W kulturze ludowej Zachodu gboko zakorzeni si taki obraz. W dziejach Kocioa jest to przykad przypuszczalnie najskuteczniejszego przekazu prawdy wiary.

Tradycja redniowieczna
Wczasach, kiedy wikszo wiernych stanowili analfabeci, za Biblia bya zamknit ksig, ktr studiowali wycznie uczeni, doktryna chrzecijaska bya przekazywana raczej wpostaci wizualnej ni sowem zarwno wformie dynamicznej (rytuay), jak istatycznej (witrae, rzeby, malarstwo). Tylko niewiele redniowiecznych katedr nie miao wyranego wizualnego przypomnienia, jaki bdzie los niewierzcych. Typowym przykadem takiej proklamacji jest kamienny tympanon nad drzwiami wejciowymi od strony zachodniej dokatedry we Freiburgu wSzwajcarii. Takie makabryczne sceny wywieray na wiernych niezatarte wraenie. Kiedy strach przed nimi czy si zmonopolem Kocioa na udzielanie sakramentw, atwo zrozumie, jak doszo do tego, e kapani trzymali zagardo wczesne spoeczestwo. redniowieczna idea pieka przetrwaa Reformacj. Zmieni si jednak cakowicie sposb mwienia o piekle. W nastpnych stuleciach t ponur prawd przekazywano
21

PIEKO mit czy rzeczywisto?

werbalnie, anie wizualnie. WXIV wieku wystpi precedens ztym zwizany: Boska komedia Dantego bya podr przez pieko iczyciec do raju. Takie poetyckie ujcie wystpi takew Raju utraconym i Raju odzyskanym Miltona. Tradycja utrwali si jednak poprzez homiletyk, a nie przez poezj. O najsynniejszym kazaniu na ten temat, zatytuowanym Grzesznicy wrku penego gniewu Boga, wygoszonym przez amerykaskiego purytanina Jonathana Edwardsa, syszao wielu, ale przeczytaa je mniejszo. To kazanie zapocztkowao przebudzenie za Atlantykiem istao si wzorem dlawielu kaznodziejw od epoki wiktoriaskiej po wspczesnych teleewangelistw. Naley jednak doda, eczsto zarwno wizualne, jak i sowne obrazy przekraczay granice wyznaczone przez Pismo wite. Koszmar pieka skuteczniej wyraa skpa informacja z Biblii ni szczegowe opisy okrelonych komentatorw. Przypuszczalnie niektre prby wzmocnienia wpywu opisu biblijnego odniosy odwrotny skutek do zamierzonego, naraajc temat nie tylko na dyskredytacj, ale nawet na drwiny. Jednym z powodw powtpiewania wpieko wwiecie wspczesnych idei jest sprzeciw wobec takiego prymitywizmu.

Wspczesna trywializacja
Pieko jest elementem do dobrze zakorzenionym w naszym myleniu. Jednak nie rodzi ono ju w nas ani strachu, ani przeraenia. Wspczesny czowiek pogodzi si z nim poprzez blunierstwo, komedi i egzystencjaln reinterpretacj.
22

Reszta

Na ironi zakrawa fakt, e znacznie czciej to sowo sycha poza Kocioem ni w nim. Razem z innymi przeklestwami (jak np. niech ci pieko pochonie) naley do powszechnie uywanych wulgaryzmw w codziennym jzyku. Urda takich blunierstw ley nieposuszestwo, zuchwalstwo, miao prowokowania bstwa do ukarania za uycie witych sw wsposb grzeszny (co wyjania dlaczego wikszo nieprzyzwoitoci zaczerpnitych jest z dwu najwitszych relacji: czowieka zBogiem imczyzny zkobiet). Sowo pieko jest tak czsto uywane wmowie potocznej, euwaa si je tylko za agodny element wzmacniajcy przekaz. Klasycznym tego przykadem jest Charlie Sucha dziura Woods. Po kilku latach niepowodze przy wierceniu szybw Woods odkry wkocu najwiksze rdo ropy wKalifornii (dzienne wydobycie na poziomie osiemdziesiciu baryek ropy). Posugujc si niewielkim zasobem sw, tak opowiedzia dziennikarzom o swoim odkryciu: To jest pieko. Dosownie pieko. Ryczy tam jak wpiekle. Tak jak wpiekle spitrza si, bryzga igotuje. Nikt tego nie kontroluje, podobnie jak wpiekle. Jak wpiekle jest czarno i gorco. Znacznie mniejsze zagroenie opisuje sowo oznaczajce wiksz grob. Tak niechlujne uycie tylko deprecjonuje znaczenie. Posugujc si nim zarwno czsto, jak i rzadko, mona osabi komunikat, ktry wzbudza emocje. Obecnie rwnie przemiewczo wpywa na bagatelizacj pieka. miech jest mechanizmem obronnym, zwaszcza przy otrzsaniu si ze strachu (ilu to komediantw w codziennym yciu jest melancholikami). Rzeczywicie dosownie obmiewamy pieko. Poczwszy od nieprzyzwoitych pocztwek wakacyjnych, skoczywszy na serialach telewizyjnych (komediach sytuacyjnych).
23

PIEKO mit czy rzeczywisto?

Dowcipy wykorzystuj powszechn wiedz na temat prawd chrzecijaskich. Cz znich ukazuje pieko jako przyjemne miejsce, za niebo jako przestrze ziejc nud. Inne opowiadaj oodwiernym witym Piotrze ibramach niebieskich. Takewtych opowiastkach sia pieka jest zdeprecjonowana. Lk przed takim przeznaczeniem staje si mniejszy, anawet zupenie znika. Dowcip radzi si sobie ztym, co jest nie do zniesienia. Cze idrwina wykluczaj si. Doskonay miech niweczy strach. Zaabsorbowanie codziennoci wie si z bardziej subteln form redukcjonizmu. Przyszy wiat sta si nierealny inieistotny. Liczy si wycznie tylko ten dotykalny, materialny. Dlatego wielu redukuje pojcie pieka albo nieba do tego, co sami urzdzamy sobie tutaj na ziemi, sugerujc, ewyciu pozagrobowym nie bdzie ani przyjemnoci, ani blu. Tak rozpowszechnione pogldy pocigaj za sob dwie wane konsekwencje. Jedn znich jest umiejscowienie zapaty za ycie wsferze ziemskiej, anie wwiecznoci. Kopot wtym, eta teoria nie jest prawdziwa nawet wwietle dowiadczenia yciowego. Codziennie zauwaamy bowiem, ena tej ziemi nie ma sprawiedliwoci: niewinny cierpi, nieprawy obfituje (zob. Ps 73,3-14), co jest te jasno potwierdzone przez Bibli. Inn konsekwencj niewaciwej koncepcji pieka jest umiejscowienie sdu wsferze ludzkiej, nie Boej. To my, anie Bg, decydujemy onaszym przeznaczeniu. Autonomia czowieka, ktra ley upodstaw humanizmu, zastpia suwerenno Boga stanowic istot teizmu. Na pieko mona si ewentualnie zdecydowa samemu, ale nie mona zosta na nie skazanym. Stao si ono nawet prawem czowieka (Kto zdoa mnie powstrzyma, jeli chc trafi do pieka?). Nie jest ju ono wcale wyrokiem Boym.
24

Reszta

Jawi si nawet jako wyraz zwycistwa ludzkiej woli. Popeniajc samobjstwo, czowiek moeswobodnie uciec zpieka, ktre sam tutaj stworzy. Strywializowane w ten sposb pieko nie wzbudza ju strachu. Natura ludzka nie znosi jednak prni i wiele innych obaw zastpio lk przed wiecznym potpieniem: strach przed AIDS, bombardowaniem, rakiem, skaeniem rodowiska, zwolnieniem z pracy itd. Paradoksalnie bardziej boimy si umierania, ktre moeby bolesne iupokarzajce, ni samej mierci. T ostatni rozumie si dzisiaj powszechnie jako odejcie wzapomnienie, dla wielu upragnion ulg, zwaszcza dla osb starszych. Jednym znajgbszych ipierwotnych instynktw jest instynkt samozachowawczy. Nie ma ceny, ktrej nie warto byoby zapaci, by uratowa ycie od przedwczesnej mierci, zwaszcza w wyniku nagego wypadku. A jednak nasze pokolenie wcoraz wikszym stopniu aprobuje eutanazj, przyspieszenie umierania nieuleczalnie chorych albo sabych osb starszych1. Wyran niekonsekwencj wyjania sposb mylenia omierci jako pozbawieniu ycia, ktre zgodnie ztym rozumowaniem ma swoj warto. Przekonanie o nieprzerwanym, wiadomym istnieniu wyciu pozagrobowym poczone zwiar, i ocena moralna iprawna naszego postpowania tutaj na ziemi zdecyduje ojakoci tamtego ycia, rodzi prawdziwy lk przed mierci. Najboleniejsze ukszenie mierci to wanie oczekiwanie na zapat. Wzdrygamy si, kiedy mylimy otej odpowiedzialnoci.
Zawodowi dziaacze i lobbyci w Unii Europejskiej prbuj ju obecnie wprowadzi nawet nowe prawo zezwalajce na eutanazj dzieci przyp.red.
1

25

PIEKO mit czy rzeczywisto?

Starsze pokolenie rozumiao mier jako przyprowadzenie stworze przed oblicze Stwrcy. Dokona si wwczas sd nad yciem izostanie wydany werdykt. Ajak postanowione ludziom raz umrze, apotem sd... (Hbr 9,27). WBiblii oba te wydarzenia s rwnie nieuchronne. Mona zrozumie, eniewierzcy na tym wiecie bd starali si uchyla przed podjciem tego wyzwania. Nic zreszt dziwnego. Przecie dla pokolenia, ktre dy wycznie do przyjemnoci, takie myli wydaj si przykre. Szokujcy jest jednak fakt, eludzie wierzcy, oddani prawdzie objawionej przez Boga, rwnie stroni od tej perspektywy. To jest dramatyczna waciwo naszej epoki.

26

Rozdzia 2

Odwrt

Wlatach 60. [ubiegego stulecia dop. red.] pewien angielski dziennikarz stwierdzi: Przestalimy wierzy wpieko czterdzieci lat temu, aod dwudziestu lat nie wierzymy, eistnieje niebo. Nie napisa jednak wyranie, czy mia na myli cae spoeczestwo, czy wszczeglnoci Koci, cho obie sfery maj na siebie wzajemny wpyw. Dokona jednak trafnej oceny, jeli bra pod uwag tre kaza. Istniej jednak wyjtki. Fundamentalici i ewangelici zza oceanu podsycali ogie. W Wielkiej Brytanii kaznodzieje goszcy w duchu Teologii Reformowanej (kalwiskiej) byli najbardziej konsekwentni w goszeniu i pisaniu na temat pieka. Jednak to prawda, e o piekle rzadko, jeli w ogle, wspomina si w ogromnej wikszoci kociow, zarwno starszych denominacji, jak inowszych niezalenych. Jak na ironi wiat mwi za duo opiekle, Koci natomiast nieczsto onim wspomina! Trwa odwrt od tradycyjnej prawdy wiary. To zjawisko wiesi ze spadkiem liczby czonkw wikszoci kociow (podejmiemy ten temat w nastpnym rozdziale). Czy to wynik zaniedbania, czy zamierzonego dziaania? Czy prawda o piekle zostaa przeoczona, czywiadomie wyciszona?
27

PIEKO mit czy rzeczywisto?

Wyrany unik
Koci zdaje sobie wwikszym stopniu spraw zistoty tradycyjnej nauki chrzecijaskiej ni wiat. Wikszo denominacji archiwizuje swoje wyznania wiary. Na ich przykadzie wida, ena przestrzeni wiekw zostay wiadomie zmienione. Wyranie uwidacznia si to wmetodyzmie, ktry uwaa, enarodzi si zpieni. Doktryna chrzecijaska od niepamitnych czasw bya wyraana wmuzyce. WXVIII wieku Karol, brat Johna Wesleya, napisa blisko sze tysicy utworw, zktrych wiele trafio do repertuaru muzyki popularnej itanecznej. Oto typowy przykad:

To mio sprawia, eumar, Iwiemy otym dlatego, e Ukocha, ukocha nas: nie potrafimy powiedzie dlaczego. To moemy jednak stwierdzi, Umiowa nas tak bardzo, I odda swoje ycie, aby odkupi nas przed piekem.
Pierwsi metodyci wiedzieli, od czego iprzez kogo zostali uratowani. Signijmy po katechizm metodystyczny (dlanajmodszych dzieci!):

Czym jest pieko? Pieko jest ciemn ibezdenn czeluci pen ognia isiarki. W jaki sposb zostan w nim ukarani nieprawi ludzie? Ciaa nieprawych bd torturowane wogniu, ich dusze natomiast wiadomoci gniewu Boga.
28

Odwrt

Jak dugo bd trway mczarnie? Udrki piekielne nigdy si nie skocz.

Jeli takie nauczanie byoby kontynuowane dzisiaj, prawdopodobnie nastpiaby masowa ucieczka z kocioa metodystycznego! Winnych kocioach takeniechtnie wygaszane s regularne kazania na ten temat. Trzeba wyrazi swj komentarz, eby sprowokowa debat. Wwczas ma miejsce demitologizacja jzyka biblijnego, czyli wyjanianie (swoiste kamuflowanie znaczenia) szczegw opisu poprzez traktowanie ich jako symboliczne (cho bardzo rzadko mwi si orzeczywistoci, do ktrej odsyaj). Przyjrzyjmy si wtym kontekcie wypowiedziom czonkw kocioa anglikaskiego. W czasie wywiadu dla Readers Digest dziennikarz zapyta arcybiskupa Canterbury George Careya, czy wci wierzy wpieko. Duchowny odpowiedzia: Tak! Pieko jest oddzieleniem. Nie ponc czeluci albo czym podobnym, ale miejscem oddzielenia od Boga tych, ktrzy zwasnej woli Go odrzucili. Dlaczego jednak Jezus uy sowa ogie, anieoddzielenie? Arcybiskup John Habgood zYorku na amach diecezjalnego czasopisma stwierdzi, ejest przekonany, i pieko stanowi wewntrzne dowiadczenie, za ogie bierze si zbdnego tumaczenia Pisma witego. Doda: Pozbylimy si ju nadobre tych straszliwych obrazw torturowanych dusz i diabw ztrjzbami, ktre zrujnoway ycie tak wielu naszych przodkw (zwrmy uwag, jak przy pomocy nieistotnych szczegw skarykaturowa ognisty jzyk Jezusa, nim go odrzuci). Nawet ewangelikalni anglikanie, ktrzy wierz w Bosk inspiracj Pisma witego i traktuj je jako autorytet,
29

PIEKO mit czy rzeczywisto?

z niechci wyraaj swj pogld. Dopiero po wielu latach milczenia, kiedy uznany teolog John Stott zosta sprowokowany wypowiedziami wybitnego liberalnego anglikanina Davida Edwardsa, wopublikowanej debacie przyzna, epodziela pogld anihilacjonistw (pieko jest odejciem wzapomnienie zob. niej). Wielu jego wypowied zachcia doprzyznania si do tego pogldu lub przyjcia go. Rzeczywicie, wielu ewangelikalnych anglikanw byo skonnych przyj to spojrzenie (Guillebaud, Atkinson, Wenham, France, Green), chocia inni (Lucas) zachowali tradycyjny pogld. Uderzajcy jest fakt, eci, ktrzy przyjli nowy punkt widzenia, bardzo niemiao onim nauczaj. Skd bierze si taka ostrono? By moeci, ktrzy maj wtpliwoci codo tradycyjnej nauki, nie zyskali jeszcze wystarczajcej pewnoci, eby w nowej optyce podway wiar, ktr chrzecijaski Koci piastowa od wiekw? A moeta ostrono wynika z tego, eboj si straci opini rozumnych izrwnowaonych obrocw wiary (prawdopodobnie byliby bardziej krytykowani przez chrzecijan ewangelikalnych ni liberaw). Czy nie dzieje si tak dlatego, ezmodyfikowane w ten sposb zrozumienie pieka sprawia, i ludzie przestaj si go obawia, a to z kolei skutecznie neutralizuje potencjalny wpyw prawdy onim na ludzkie zachowanie? Inaczej mwic, jeli pieko to nie s tortury, ktre nigdy si nie kocz, alenico, to nie ma sensu onim wogle naucza. Ten ostatni wniosek jest atwo udowodni, pokazujc, educhowni wiadomie odrzucaj tradycyjne nauczanie opiekle. Z jakiego powodu? Mona to uporzdkowa w dwch grupach: subiektywnych i osobistych oraz teologicznych iobiektywnych. Przeanalizujemy je wtakim wanie porzdku.
30

Odwrt

Osobista niech
Samo istnienie koncepcji pieka po prostu wielu ludziom si nie podoba. Uwaaj, ejego idea jest tak nieprzyjemna, inawet trudno j tolerowa. Odrzucaj pieko bezrefleksyjnie, intuicyjnie. Czasem dzieje si tak zpowodu wydumanej lub wypaczonej interpretacji treci biblijnych jak ludzie przyswoili sobie w procesie religijnej edukacji ktra opieraa si na sensacyjnych, anawet skrajnie zmysowych fantazjach. Nadmierna reakcja moeby rezultatem takiej bdnej prezentacji. Jednak nawet przesada, zjak kto mg si zetkn wprezentacjach tematu pieka, nie usprawiedliwia pobudzania wasnej nietolerancji. Zastanwmy si, dlaczego tak wielu ludziom jest trudno odnie si do istnienia pieka wsposb obiektywny. Upowszechnio si spojrzenie na czowieka poprzez jego trzy domeny duszy: serce, umys iwol. Wdalszej czci tych rozwaa posuymy si tym ogldem. Niektrzy reaguj na pieko emocjonalnie. Myl, ekto, zwaszcza spord tych, ktrych znali ikochali, moecierpie mki, wydaje im si tak nieprzyjemna, ea trudna do zniesienia. Ci, ktrzy odznaczaj si wiksz empati, napotykaj na problem. Czasami wyraaj to uczucie wformie protestu: Jak mgbym radowa si wniebie, kiedy kto znajomy byby w piekle?. Takie uczucie nie ma nic wsplnego z naiwnym hedonizmem, ktry za wszelk cen chce unikn nieprzyjemnoci, dlatego trzeba odnie si do niego zpowag. Jest to wspdzielenie smutku, ktry musia wypenia Jezusa zpowodu tego, co si stao z Judaszem. Ostatecznie naley si zdecydowa, czy solidaryzuj si zwitym Stwrc, czy te grzesznym stworzeniem.
31

PIEKO mit czy rzeczywisto?

Kolejni wyraaj intelektualny sprzeciw. Wspczesny wyrafinowany i przemdrzay umys odrzuca ide pieka, widzc w niej barbarzystwo i prymitywizm. Tak metod traktowania krnbrnych przedstawicieli ludzkiej rasy uwaa si za tak brutaln iokrutn, enawet nie powinno si oniej wspomina w cywilizowanym towarzystwie. Brak potrzeby stosowania takich sankcji, ktre pochodz z archaicznego etapu ewolucyjnego rozwoju ludzkiej wsplnoty, wskazuje wedug tego pogldu na dojrzao jego gosicieli. Jeszcze inni odwouj si do moralnoci. Tu swoje znami pozostawiy zarwno psychologia, jak isocjologia. Oni bowiem twierdz, esami w niewielkim stopniu ponosimy odpowiedzialno za nasze postpowanie. Wedug nich to dziedziczenie irodowisko wywieraj decydujcy wpyw na nasze ycie. Nieprzystosowani do otoczenia nie powinni by traktowani jako buntownicy czy kryminalici, ale raczej pacjenci iofiary. Kara rozumiana jako odpata to ju przestarzaa idea, mona j tylko usprawiedliwi, jeli odstrasza lub koryguje. Grzesznicy nie powinni cierpie. Im potrzebny jest szpital, anie pieko. Wrezultacie zdrowe, dojrzae izintegrowane spoeczestwo nie moepogodzi si zide pieka. Uwaa ono, et infantyln koncepcj stworzy nie wpeni jeszcze rozwinity czowiek. Wszystkie trzy typy reakcji s zupenie naturalne inormalne. Wci jednak napotykamy na problem zwizany zfaktem, i wikszo wiedzy na temat pieka przekaza nam sam Jezus. Jezus na pewno nie by przecitnym czowiekiem, akt odway si twierdzi, eby nienormalny? Powszechnie uwaa si Go za zdrowego umysowo, zrwnowaonego izintegrowanego czowieka. Ajednak to On itylko On ostrzega nas przed piekem.
32

Odwrt

Czy to moliwe, eto my jestemy anormalni? I nasze reakcje, pene uprzedze, bior si z naszej upadej natury? Sprzeciwiamy si, poniewa instynktownie zdajemy sobie spraw zwasnej winy ibronimy si przed strasznymi konsekwencjami Sdu Ostatecznego? Jeli to prawda, to moesi okaza, eobiektywne zastrzeenia s zamaskowan racjonalizacj. Zastanwmy si nad nimi.

Najczstsze argumenty
Nic zgoa nowego nie ma pod socem, zwaszcza jeli chodzi o atak skierowany przeciwko wierze chrzecijaskiej. Na przestrzeni wiekw nawet nauczyciele Kocioa uzasadniali niejednokrotnie sprzeciw wobec nauki opiekle. Taka postawa ma zarwno teologiczny, jak ilogiczny sens. Opierajc si na wiedzy na temat jednego zBoskich atrybutw, wyciga si wniosek, ekoncepcja pieka jest niezgodna zobjawieniem przez Boga swojej natury. Debat zdominoway trzy sylogizmy.

Idea pieka nie jest zgodna zide Boej mioci

Przekonanie otym, ewmioci zawieraj si wszystkie inne atrybuty Boga, sprawia, emio staje si jedyn zasad, wedug ktrej On postpuje (std rwnie ma by nasz zasad). Nigdy nie wysalibymy nikogo do pieka, dlatego nie moemy sobie wyobrazi, eBg, ktrego mio nieskoczenie przekracza nasz, mgby nawet otym pomyle. Torozumowanie opiera si oczywicie na niezrozumieniu istoty prawdziwej mioci, poniewa tylko wtedy moemy przypisa
33

PIEKO mit czy rzeczywisto?

takie uczucie Bogu. Niestety, nasza definicja mioci ma charakter bardziej sentymentalny ni biblijny (jak postpilibymy zkrewnym lub bliskim przyjacielem, ktry okazaby si morderc-psychopat i musiaby zosta natychmiast zamknity wizolacji?). Moemusimy zastanowi si raz jeszcze nad tym, na czym polega prawdziwa mio, zanim zaczniemy oskara Boga obrak mioci, jeli chce wysa kogo do pieka.

Idea pieka kci si ze sprawiedliwoci Boga

Prawda odobrym Bogu, ktry musi sprawiedliwie postpowa wstosunku do nas, jest istot naszej wiary. Osoby otym pogldzie uwaaj, eAbraham omieli si rzuci wyzwanie Wszechmocnemu, pytajc: Czy Ten, ktry jest sdzi nad ca ziemi, mgby postpi niesprawiedliwie? (Rdz 18,25). Dlatego kara musi by wspmierna wobec czynu albo przynajmniej proporcjonalna. Wjaki sposb kilka lat ycia grzesznika moeusprawiedliwia wieczne potpienie? Czytaki wymiar kary przypadkiem nie pomijaby rozrnienia grzechw na lekkie icikie? Czy sprawiedliwie byoby, eby ci, ktrzy popenili rednie wykroczenia, byli skazani na ten sam los, co odpowiedzialni za straszliwe zbrodnie? Wtym kontekcie rodzi si pytanie: Aco stanie si ztymi, ktrzy nigdy nie syszeli (oodkupieniu iprzebaczeniu Chrystusa)?. Ludzie powszechnie s uwraliwieni na niesprawiedliwo od dziecistwa (To nie jest wporzdku). Zpewnoci zatem Bg musi rozumowa w ten sam sposb, a moenawet w tym sensie mie wiksze poczucie sprawiedliwoci. Ten sposb mylenia zakada, ezdajemy sobie spraw z powagi grzechu. Jednak czy moemy twierdzi, enasz pogld jest obiektywny, skoro grzech jest naszym codziennym dowiadczeniem, aowitoci nic nie wiemy?
34

Odwrt

Jeli Bg jest wszechmocny, to moezrobi wszystko, oczym tylko pomyli, wcznie ze zbawieniem kadego czowieka. Skoro pewni ludzie wkocu ina zawsze znajd si wpiekle, to bdzie to dowd poraki Boga, ktra Go bdzie frustrowa. Pieko staoby si pomnikiem Jego saboci, ktry wiadczyby otym, i Jego stworzenie mogo si zbuntowa przeciwko Niemu iwten oto sposb okazao si silniejsze od Stwrcy. Niektrzy ten dylemat prbuj rozwiza prawd opodwjnym przeznaczeniu. Mwi ono, i suwerenny Bg zdecydowa ju, kto znajdzie si wniebie, akto wpiekle. Wskutek Jego decyzji niektrzy pjd do pieka (poniewa wszyscy zasuguj na pieko, wybr kogo do nieba jest aktem miosierdzia). Jednak ta teoria rodzi wicej problemw, ni rozwizuje. ,,Broni ona idei suwerennoci Boych decyzji poprzez podkrelanie arbitralnoci Jego osdu, nie uwzgldniajc objawionego charakteru Boga, ktry pragnie zbawienia wszystkich ludzi (por. 1 Tm 2,4). Wszystkie wymienione argumenty przeciwko pieku s wadliwe. Uwydatniaj jeden atrybut Boski, odrzucajc pozostae, kad nacisk na jeden element, zadajc uszczerbek caoci. Osobowo Boga jest peni: sprawiedliwy imiosierny, wity i wspczujcy, agodny i surowy. Jego atrybuty cz iokrelaj si wzajemnie. Bg nie przymusza swoich stworze do mioci isuby. Pozostawi im wolny wybr, poniewa postpiby tak wbrew celowi, ktry sobie wyznaczy utworzenia poszerzonej rodziny. Wgruncie rzeczy czowiek jest wolny wtakim stopniu, emoenawet sprzeciwi si Duchowi witemu iodrzuci na zawsze zbawienie. Ostateczna odpowied na obiektywn krytyk jest taka sama jak wobec reakcji subiektywnych sam Jezus przekaza nam wiedz opiekle. Jezus dysponowa nadzwyczajn wiedz
35

Idea pieka przeczy Boej mocy

PIEKO mit czy rzeczywisto?

oBogu, ktra opiera si na zrozumieniu Ojca przez Jego jedynego Syna. Pretendowanie do posiadania przez nas lepszego rozumienia Boej mioci, sprawiedliwoci imocy ni On zakrawaoby na zuchwalstwo, jeli nie bezczelno. On nie widzia adnej sprzecznoci midzy atrybutami adziaaniem Boga. Jezus pouczy swoich uczniw: Bjcie si raczej Tego, ktry dusz iciao moezatraci wpiekle (Mt 10,28)2. Zanim szczegowo zapoznamy si znauczaniem Jezusa, zastanwmy si nad jeszcze jednym aspektem wspczesnego mylenia. U czytelnika mogo si ju zrodzi to pytanie comaj do zaproponowania wzamian krytycy, ktrzy odrzucaj tradycyjn koncepcj pieka?

Proponowane alternatywy
Dwie koncepcje mog wypeni pustk: liberalna opowiadajca si za uniwersalizmem, iewangelikalna skaniajca si do anihilacjonizmu. Wmyl pogldu uniwersalistycznego wszyscy znajd si w niebie. Zbawieni zostan wszyscy ludzie caa ludzko. Niektre wersety biblijne mog skania do takiego optymizmu: AJa, gdy zostan nad ziemi wywyszony, przycign wszystkich do siebie ( J 12,32). A zatem, jak przestpstwo jednego sprowadzio na wszystkich ludzi wyrok potpiajcy, tak czyn sprawiedliwy Jednego sprowadza na wszystkich ludzi usprawiedliwienie dajce ycie (Rz 5,18). Albowiem Bg podda wszystkich nieposuszestwu, aby wszystkim okaza swe miosierdzie (Rz 11,32). (...) Boga, ktry pragnie,
2

Zob. Studium biblijne A, s. 144.

36

Odwrt

bywszyscy ludzie zostali zbawieni idoszli do poznania prawdy (1 Tm 2,3n). Ukazaa si bowiem aska Boga, ktra niesie zbawienie wszystkim ludziom (Tt 2,11). On bowiem jest ofiar przebagaln za nasze grzechy, i nie tylko nasze, leczrwnie za grzechy caego wiata (1 J 2,2). Stanowisko uniwersalistw ujawniao si w Kociele od epoki Orygenesa wIII wieku do ery Bartha wXX wieku. Wyroso ono zwizji czowieka zawartej wfilozofii greckiej, zgodnie zktr czowiek jest niemierteln dusz wmiertelnym ciele. Ten pogld stanowczo odrzuca mier duszy. Trzeba odrni jednak dwa odcienie tego pogldu: staroytny iwspczesny. Zgodnie ze starsz wersj uniwersalizmu wczeniej czypniej wszyscy ludzie bd zbawieni. Ten pogld zakada, epo mierci czowiek otrzyma drug szans (taketrzeci, czwart, pit czy te, jeli to bdzie konieczne, kolejn). Dlatego Tennyson okreli mier wiksz nadziej. Czasami uniwersalizm uzasadnia si odwoaniem do faktu, i Jezus gosi Ewangeli zmarym (1 P 3,18-4,6)3. Inaczej mwic, zawsze mona zoy podanie owiz do nieba. Jakiekolwiek tortury maj charakter tymczasowy, pieko jest rehabilitacj anawet bodcem, poniewa zawsze mona zniego uciec. Bramy pieka mog by od wewntrz otwarte. Taki krtki, ostry szok powinien wystarczy, by przekona mieszkacw pieka do opuszczenia tego miejsca! To stanowisko trzeba odrni od dogmatu teologii rzymsko-katolickiej oczycu (przymusowych, rnego typu karach dlazbawionych, ktrzy nie osignli witoci wodpowiednim stopniu, by pj prosto do nieba; zgodnie zt sam teologi grzesznicy id do pieka).
3

Zob. Studium biblijne H, s. 220.

37

PIEKO mit czy rzeczywisto?

Nowsza wersja uniwersalizmu mwi, ewszyscy ju s zbawieni. Odkupienie Chrystusa dokonao si wcaym kosmosie. wiat nie potrzebuje zbawienia, musi tylko zosta owiecony, eznalaz si w nowej sytuacji w tej erze Roku Paskiego. Odkupienie sprawio, esd sta si przeytkiem. Ten sposb mylenia prowadzi rwnie do zaakceptowania pogldw opowszechnym ojcostwie Boga ibraterstwie ludzi, ktre wpisuj si whumanistyczn now er. Zwolennikiem tej doktryny by Jan Pawe II: Czowiek kady czowiek bez adnego wyjtku zosta odkupiony przez Chrystusa i(...) Chrystus wpewien sposb jest zjednoczony zczowiekiem, zkadym czowiekiem bez adnego wyjtku, nawet jeli czowiek jest tego niewiadomy4. Akcent wewangelizacji przesuwa si zprawdy oodkupieniu dokonanym przez Chrystusa na prawd oJego wcieleniu. Poszczeglne teksty biblijne i oglna wymowa narracji wskazuj inny kierunek, mimo e niektre wersety mog stanowi uzasadnienie takiego pogldu. Wnarracji Nowego Testamentu ludzie podzieleni s na dwie kategorie. Na tych, ktrzy s obdarzeni bogosawiestwem lub przeklci, zbawieni lub skazani na zagad, idcy drog do nieba lub pieka. Wspczesnemu umysowi taka polaryzacja moewydawa si gboko obraliwa, ale jest logiczna wstosunku do nauki apostolskiej. Chrzecijanie ewangelikalni, poniewa nie zdoali pogodzi si z uniwersalizmem, wybrali pogld alternatywny, ktrym jest anihilacjonizm. Anihilacjonici uwaaj, ejedynie wici przetrwaj i bd y wiecznie, agrzesznicy zostan cakowicie wyniszczeni.

J. Stott, Essentials, Hodder and Stoughton, s. 32.

38

Odwrt

Idea zmartwychwstania, wypywajca zmyli hebrajskiej, stoi w sprzecznoci z przekonaniem Grekw o niemiertelnoci duszy. Czowiek jest mierteln dusz, ktrej potrzebne jest niemiertelne ciao, jeli ma y wiecznie (1 Kor 15,53). Niemiertelno to nadnaturalny dar Boga, a nie naturalna cecha czowieka. Grzesznicy nie otrzymaj tego daru. Stan si gatunkiem wymarym. Rwnie ten pogld ma swoje dwa rne odcienie, ktre musimy od siebie odrni. Niektrzy uwaaj, ewyniszczenie bdzie mie miejsce w czasie pierwszej mierci. Dla tych, ktrzy nie otrzymali ycia wiecznego przed mierci, stanie si ona kocem ich istnienia. Fachowy termin, ktry okrela to przekonanie, brzmi niemiertelno warunkowa. Jeli to prawda, to znaczy, emiliony ludzi ju zapado wniepami. Jednak takie uzasadnienie nie jest zgodne z tymi fragmentami Pisma, ktre dotycz prawd o zmartwychwstaniu wprzyszoci isdzie nad wszystkimi ludmi, zarwno sprawiedliwymi, jak inieprawymi. Winnym razie byaby to bardzo dobra wiadomo dla grzesznikw, ktrzy nie chc zbawienia. Jeli mogliby unikn konsekwencji grzechu przed mierci, to znaczy, enigdy ju nie odpowiedzieliby za swoje postpowanie. Wiksza cz zwolennikw anihilacjonizmu twierdzi, ewyniszczenie nastpi wchwili drugiej mierci. Duch przetrwa mier ciaa, by odej wzapomnienie po wskrzeszeniu wczasie Sdu Ostatecznego. Zdania s podzielone co do tego, wjakim stopniu czowiek dowiadczy cierpienia przy odchodzeniu w zapomnienie albo przed Sdem Ostatecznym (wstanie przejciowym), wczasie tych wydarze (wstyd izniesawienie wskutek uznania winy) lubpo nich (wrnych okresach). Niektrzy sdz,
39

PIEKO mit czy rzeczywisto?

educh bdzie pozbawiony wiadomoci pomidzy mierci azmartwychwstaniem (sen duszy), ale ten pogld wyklucza pierwsze trzy moliwoci. W piekle wszyscy winni grzechu bd spopieleni, a nie uwizieni. Kocem tego istnienia jest nico zarwno wwymiarze ostatecznym, jak inatychmiastowym po mierci. Trudno nie wycign z tego wniosku, etaki koniec byby dobr nowin dla wszystkich grzesznikw, ktrzy nie chc by zbawieni. Wpiekle, ktre ma swj kres, jest nadzieja idlatego mona uciec przed mczarniami. Ten pogld zwykle uzasadnia si sownictwem Pisma, a nie konkretnymi stwierdzeniami. Sens rzeczownikw ogie czy mier, wystpujcych zczasownikami gin, niszczy czy pochania, oczywicie skania do zaoenia, enastpi wyniszczenie. Filolodzy jzyka greckiego zauwaaj, e sowo wieczny (aionions) znaczy dugo-wieczny raczej ni wiekuisty. Wnastpnym rozdziale zastanowimy si nad wieloznacznoci jego sensu. Pogld oanihilacji ma rwnie swoje uzasadnienie teologiczne, ktre pocztkowo wydaje si by sensowne. Opiera si na trzech zasadniczych fragmentach tekstu z Nowego Testamentu (rozwaymy je w odwrotnej kolejnoci, eby tok logiczny tego rozumowania sta si bardziej wyrazisty): Aby na imi Jezusa zgio si kade kolano istot niebieskich i ziemskich i podziemnych. I aby wszelki jzyk wyzna, eJezus Chrystus jest PANEM ku chwale Boga Ojca (Flp2,10 nn). () nam oznajmi tajemnic swej woli wedug swego postanowienia, ktre przedtem wNim powzi dla dokonania peni czasw, aby wszystko na nowo zjednoczy wChrystusie jako Gowie: to, co wniebiosach, ito, co na ziemi (Ef 1,9 nn.). A gdy ju wszystko zostanie Mu
40

Odwrt

poddane, wtedy i sam Syn zostanie poddany Temu, ktry Synowi podda wszystko, aby Bg by wszystkim we wszystkich (1 Kor 15,28). Na podstawie tych fragmentw Pisma zwolennicy anihilacji twierdz, efakt, i cae stworzenie wkrlestwie Chrystusa iJego Ojca moezosta zbawione, wyklucza moliwo przetrwania tych, ktrzy stali si ich przeciwnikami. Warto zauway, euniwersalici posuguj si tymi samymi wersetami do wycignicia zupenie odmiennych wnioskw. Jednak to wyzwanie trzeba podj, zastanawiajc si nad pytaniem, w jaki sposb wszystko moe by poddane Chrystusowi, aBg jest wszystkim we wszystkim, jeli jednoczenie miaoby istnie pieko wraz zjego lokatorami? Mona dokona przy tej okazji dwch spostrzee. Uwana lektura waciwych tekstw odsania wniektrych znich pewne braki. Cho stworzenie pod ziemi wyzna, eJezus jest Panem, to jednak nie dowiadczy, tak jak wszystko, pojednania Chrystusa (Kol 1,20), podobnie te zjednoczenie wszystkiego wChrystusie (Ef 1,10) jest ograniczone do tego co w niebiosach i co na ziemi. Sowo wszystko trzeba wkadym przypadku czyta wszerszym kontekcie. Po drugie, w oczywisty sposb przestpcy odizolowani wwizieniu od spoeczestwa nadal znajduj si pod jurysdykcj suwerena (w Wielkiej Brytanii miejsca odosobnienia nazwane s wizieniami Jej Krlewskiej Moci). Niektrzy powiedzieliby, eci ludzie s objci nawet wwikszym stopniu jurysdykcj ni wolni obywatele! Wten sam sposb pieko nadal bdzie pod rzdami Boga wsferze Jego powszechnej wadzy (przekonamy si nawet otym po zaoeniu izasiedleniu Nowej Jerozolimy, kiedy nadal bd ci, ktrzy znajd si za Miastem; por. Ap 22,15).
41

PIEKO mit czy rzeczywisto?

Znowu pozornie logiczna argumentacja po dokadniejszej analizie okazuje si niezgodna zPismem inie przekonuje agnostykw. Wtej sytuacji trzeba wyjani, jak mona sobie poradzi ztym dylematem. wiadomie zdecydowalimy si, eby nie odpowiada szczegowo ani dogbnie na pytania stawiane przez przedstawicieli rnych pogldw we wspczesnej debacie na ten temat. Przedstawilimy jedynie jej zarys izwrcilimy uwag na niektre atwe do podwaenia argumenty. Szczegowa analiza zajaby wicej miejsca i pewnie sprawiaby, i czytelnik czuby si zdezorientowany. Nie jest ona zreszt konieczna, poniewa ksika przeznaczona jest dla uczniw Chrystusa. Dla nich nauka Jezusa jest ostatecznym punktem odniesienia. Inne teorie, ktre rni si od podstawowych zaoe tej nauki, mimo e mog sprawia takie wraenie zpowodu ich pozornie logicznej argumentacji, nie mog by prawdziwe. Pora przeanalizowa nauk Jezusa. Jeli wyranie z niej wynika, i ludzie bd cierpie mki przez ca wieczno w piekle, to znaczy, eobie propozycje, zarwno uniwersalizm, jak ianihilacjonizm, ipso facto s bdne. Czego naucza Jezus?

42