Konflikty na świecie po 1991 roku

Afryka trudności budowy nowego państwa i ich integracji po epoce kolonialnej

rywalizacja o panowanie nad złożami surowców
walki ludności rolnej a normanami i wyznawców islamu a chrześcijanami
załamanie struktur władzy państwowej
Azja państwa niejednolite etnicznie i kulturowo
reformy, rewolucje demokratyczne - odsłonięcie dawnych konfliktów
koncentracja na szybkim wzroście gospodarczym- zatrzymanie konfliktów
Am. Łac. charakter wewnątrzpaństwowy - dystans kulturowy i społeczny
poziom zamożności wynika z pochodzenia (biała elita i ludność indiańska)
USA różnice społeczno-kulturowe mieszkańców z różnych regionów świata
problem zadośćuczynienia autochtonom podbitym (osadnicy europejscy)
Europa problem integracji imigrantów z Afryki, Bliskiego Wschodu, Azji Płud.
zagrożenia zamachami terrorystycznymi po wojnie z 2003 z Irakiem
konflikty regionalne IRA w Irlandii i ETA w Hiszpanii (separatyści)

systemy bezpieczeństwa międzynarodowego

-uniwersalny – ONZ
 -regionalne – OBWE, Unia Afrykańska, Organizacja Państw Amerykańskich, Liga Państw
Arabskich (podległe ONZ)
-inne – NATO, UZE, Wspólnota Niepodległych Państw (niezależne od ONZ)

Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego (North Atlantic Treaty Organisation) NATO

-powstała 04.04.1949 w efekcie podpisania traktatu waszyngtońskiego przez 10 państw
europejskich, USA i Kanadę
-do zimnej wojny poszerzyła członkowstwo o 4 państwa i stanowiła sojusz obronny państw
Zachodu w konfrontacji z blokiem wschodnim ZSRR (z Układu Warszawskiego 1955-1991)
-zasada „jeden za wszystkich, wszyscy za jednego”; państwo, którego bezpieczeństwo jest
zagrożone, ma prawo oczekiwać pełnej pomocy od wszystkich członków
-zasada podejmowania decyzji jednomyślnie
-mniejsze państwo może zatrzymać od działań wojskowych potęgi
-nie ma możliwości zmuszania państw udziału w interwencji
-USA (duży potencjał, budżet, technika wojskowa) może samodzielnie prowadzić akcję
wojskową (bez udziału), inne państwa potrzebują pomocy innych i samej Ameryki
organy NATO:
Rada Północnoatlantycka – obraduje stale na szczeblu ambasadorów państw członkowskich,
rzadko na szczeblu ministrów spraw zagranicznych i ministrów obrony (w wyjątkowych
sytuacjach na szczeblu głów państw)
-Sekretarz Generalny NATO – wybierany przez członków na 4 lata; koordynator działań
organizacji i najwyższy reprezentant w stosunkach zewnętrznych; przewodniczy RP, KPO, GPN
Komitet Planowania Obronnego – integracja sił militarnych państw
Grupa Planowania Nuklearnego – decyzje dotyczące broni jądrowej
Komitet Wojskowy NATO – przygotowanie i prowadzenie operacji wojskowych sojuszu
działania NATO:
-zapewnienie bezpieczeństwa w Europie (kwestia rozbrojenia nuklearnego i konwencjonalnego,
brak stabilności demokracji i konflikty regionalne w Europie Środkowej i Wschodniej)
-państwa z upadku ZSRR wejście do NATO jako uzyskanie gwarancji bezpieczeństwa przed
Rosją i jej polityki imperialistycznej
-warunek wejścia do NATO stabilizacja demokracji i wolny rynek
-rozszerzenie NATO 12.03.1999 (Polska) i 29.03.2004
-po 11.09.2001 zajmowanie się pozaeuropejskie źródła zagrożeń bezpieczeństwa
-członkowie NATO poparli amerykański atak na Afganistan (deklaracja wsparcia członków)
-sprzeciw na atak USA na Irak w 2003, USA poszukiwanie sojuszników w państwach poza
członkami NATO (Japonia, Chiny, Rosja, Indie, Pakistan, Australia)

Integracja regionalna (gospodarcza)

nazwa nazwa członkowie rok charakter
Asia-Pacific Orgnizacja członkowie NAFTA i ASEAN (bez 198 plan stopniowego
Economic Współpracy Laosu, Kambodży i birmy), Chiny, 9 tworzenia strefy
Cooperation APEC Gospodarczej Azji Australi, Nowa Zelandia, Japonia, wolnego handlu do
i Pacyfiku Korea Płd., Tajwan, Papua-Nowa 2020
Gwinea, Chile, Peru, Rosja
Association of Stowarzyszenie Filipiny, Indonezja, Malezja, Singapur, 196 od 2005 strefa wolnego
South East Asian Narodów Azji Tajlandia, Brunei, Wietnam, Laos, 7 handlu; współpraca w
Nations ASEAN Południowo- Birma, Kambodża strefie bezpieczeństwa
Wschodniej
Mercado Comun Wspólny Rynek Argentyna, Brazylia, Paragwaj, 199 strefa wolnego handlu,
del Cono Sur Południa Urugwaj, Wenezuela, Chile, Boliwia 1 zaawansowana
(Mercosur) współpraca gospodarcza
North America Free Strefa Wolnego USA, Kanada, Meksyk 199 strefa wolnego handlu
Trade Agreemnet Handlu Ameryki 4
NAFTA Północnej

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie OBWE

-istnieje od 1955 jako kontynuacja Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (forum
porozumienia utworzone na konferencji w Helsinkach w 1975)
-na początku należało 35 państw (NATO, UW i neutralne państwa europejskiej wyj. Albania)
-55 państw obecnie (republiki poradzieckie i pojugosłowiańskie), współpraca Izraelu, Japonii i
Korei Południowej (czyli niemal wszystkie państwa Północy)
-zawarcie traktatu o redukcji broni konwencjonalnej z 1990
-prewencja konfliktów zbrojnych – podpisanie dokumentów zobowiązujących do przestrzegania
środków wzajemnego zaufania
-ochrona praw człowieka – ludzki wymiar OBWE – liczne dokumenty
--informacja o sytuacji członków nienależących do Rady Europy
-koordynacja Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE w Warszawie

ONZ powstała 26.06.1945- podpisanie w San Francisco dokumentu fundacyjnego Karty

Narodów Zjednoczonych przez 50 przedstawicieli (członków pierwotnych w tym Polska)
cele ONZ:
-utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa
-rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami na zasadach samostanowienia (prawo do
swobodnego określanie swego statusu politycznego, utworzenia władzę) i równouprawnienia
-rozwiązywanie problemów międzynarodowych: gospodarczych, społecznych, kulturowych,
humanitarnych i dotyczących prawa człowieka na zasadzie współpracy i równości
-rola forum, gdzie członkowie uzgadniają działania dla realizacji wspólnych celów
operacje ONZ
-peace-keeping – prowadzona bez użycia siły w celu kontroli przestrzegania zawieszenia broni
-aggravated peace-keeping – kontrola przestrzegania zawieszenia broni, zastosowanie siły w
razie naruszenia pokoju przez strony konfliktu
-peace enforcement – działania z użyciem siły lub groźbą jej użycia, mające nakłonić do
stosowania się do sankcji lub ustaleń rezolucji ONZ
operacja peace enforcement należy do wyjątku (zastosowano tylko 3 razy)
-operacja przeciw Korei Północnej (1950-1953) doszła do skutku, jedynie dzięki bojkotowi
przedstawiciela ZSRR z dwóch mocarstw komunistycznych (Chińska Republika Ludowa nie
była jeszcze członkiem RB)
-operacje w Iraku 1991 i Afganistanie 2001, legalne w świetle rezolucji RB przeprowadzone
przez państwa bezpośrednio uczestniczące; problemy finansowe, wojskowe niewydolności
operacje wojskowe bez zgody ONZ: wojna lotnicza NATO z Serbią 1999 i wojna USA i ich
sojuszników z Irakiem 2003
sukcesy ONZ po 1989 – misje pokojowe w krajach Ameryki Łacińskiej (Salwador), Afryki
(Mozambik), Azji (Kambodża), w którym nadzorowano procesy wychodzenia z wojny
domowej i demokratyzacji
słabe strony misji ONZ
-niewystarczające zasoby finansowe; brak skoordynowanego dowodzenia
-samowolne akcje poszczególnych kontyngentów narodowych
-nadużycia dowódców i żołnierzy w stosunku do ludności miejscowej
-opieszałość w podejmowaniu decyzji i tworzeniu wojsk przeznaczonych do akcji
Rada Europy powstała podpisaniem traktatu w Londynie 05.05.1949 przez 10 państw
-współpraca międzynarodowa w dziedzinie polityki, gospodarki i kultury bez ograniczenia
suwerenności państwa
-warunek członkowstwa jest realizowanie trzech zasad ustrojowych: demokracji parlamentarnej,
praworządności, respektowania i ochrony praw człowieka
-w okresie zimnej wojny dotyczyła państw zachodnich od „żelaznej kurtyny”
-do 1989 w jej skład weszły 23 państwa europejskie (Turcja)
-1990-2004 dołączenie jeszcze 23 państw (w tym Polska 26.11.1991)
-zawarcie ponad 200 umów międzynarodowych dotyczące gospodarki, ochrony zdrowia,
edukacji, kultury, mediów, ochrony środowiska, spraw młodzieży, sportu i współpracy prawnej
Unia Zachodnioeuropejska powołana została na mocy traktatu brukselskiego z 17.03.1948
-obronny sojusz wojskowy Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga, Wielkiej Brytanii
-nazwa zmieniła się w 1995 po dołączeniu RFN i Włochy
-10 członków (+Grecja, Hiszpania, Portugalia)
 Zgromadzenie Ogólne - Nowy Jork (wszyscy członkowie organizacji mają po jednym głosie)
-coroczna sesja zwyczajna i sesja nadzwyczajna (na żądanie RB lub większości członków)
-podejmuje rezolucje zawieszające zalecenia w kwestii utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa
-decyduje o obsadzie poniższych organów, zmianach w Karcie NZ, budżecie organizacji i wysokości składek państw
-ważne sprawy rozstrzyga większością 2/3 głosów
Rada Bezpieczeństwa Międzynarodowy Sekretarz Rada Powiernicza Rada Gospodarcza i
- Nowy Jork Trybunał Generalny ONZ - Społeczna - Genewa,
Sprawiedliwości - Haga Nowy Jork Nowy Jork
5 stałych członków i 15 sędziów na 9-letnie wybierany przez 5 stałych członków 54 państwa przez ZO
10 członków na 2- kadencje przez ZO i RB ZO na zalecenie RB RB; przyznanie na 9 lat (co 3 lata
letnią kadencję przez (co 3 lata zmiana 1/3 na 5-letnią kadencję niepodległości zmiana 1/3 składu)
ZO z reprezentacji składu) z reprezentacji zasada rotacji terytorium
wszystkich wszystkich kręgów kontynentalnej powierniczym od
kontynentów kulturowych (nieformalna) 1994 zawieszenie
działalności
-odpowiedzialność międzynarodowego bezpieczeństwa; gotowa do działania permanentnie
-prawo pokojowego rozstrzygania sporów
-sankcja przeciwko państwom naruszającym bezpieczeństwo lub dokonującym aktów agresji
-decyzja o zerwaniu stosunków gospodarczych i dyplomatycznych oraz komunikacji, o użyciu sił zbrojnych
-decyzje podejmuje większością 9 głosów, w tym stali członkowie za lub wstrzymało się; decyzje wiążące
-prawo weta dla członków stałych (USA, Rosja, Chiny, UK, Francja) do decyzji Rady oprócz spraw proceduralnych
(stałe członkowstwo w Wojskowym Komitecie Sztabowym-organ przygotowujący i prowadzący operacje wojskowe)
-siły zbrojne, którego skład sił dobierany w zależności od możliwości państw
-wydawanie wyroków w sprawach międzynarodowych, gdy jego jurysdykcję uznają obie strony konfliktu
-sporządzanie opinii doradczych na wniosek innych organów ONZ
-podejmuje decyzje w oparciu o prawo i zwyczaje międzynarodowe
-nadzór nad bieżącymi pracami organizacji
-uczestniczy w posiedzeniach RB i ZO i wykonuje obowiązki przez nie zlecone
-prowadzenie mediacji między stronami konfliktów zanim RB zdecyduje o zastosowaniu środkach przymusu
-zwraca uwagę RB na sprawy zagrażające utrzymaniu bezpieczeństwa na świecie
-obowiązek składania z działalności organizacji
-sprawy gospodarcze, społeczne, kulturalne i prawa człowieka
-przygotowanie projektów konwencji; ustalenie wytycznych dla organów pomocniczych (regionalne komisje
gospodarcze) i podległych agencji (UNICEF), koordynacja działalności organizacji wyspecjalizowanych (UNESCO)

nazwa nazwa rok charakter

Międzynarodowa International Labour 1919 ochrona praw pracowniczych, ograniczanie zatrtudnienia dzieci,
Organizacja Pracy Organisation Genewa polepszenie warunków pracy i życia, tworzenie miejsc pracy
Organizacja ds. Food and Agriculture 1945 Rzym oplepszenie warunków wytwarzania i wymiany produktów
Wyżywienia i Organisation rolniczych, leśnych, rybołówstwa, polepszanie warunków życia
Rolnictwa ludności wsi, realizacja programów: Kampania Walki z Głoden i
Światowy Program Wyżywienia
Organizacja NZ ds. UN Educational, 1945 Paryż rozwój nauki i kultury, udzielanie pomocy w organizacji i
Oświaty, Nauki i Scientific and podnoszenia poziomu oświaty, prowadzenie Listy Światowego
Kultury Cultural Organisation Dziedzictwa UNESCO
Międzynarodowy Bank International Bank for 1944 udzielanie pożyczek o preferencyjnym oprocentowaniu dla rządów i
Odbudowy i Rozwoju - Reconstruction and Waszyngton przedsiębiorstw oraz dotowanie inicjatyw służących walce z biedą,
Bank Światowy Developmnet sprzyjających rozwojowy zdrowia, edukacji oraz budowie
infrastruktury i sektora prywatnego
Międzynarodowy International 1944 popieranie międzynarodowej współpracy finansowej, udzielanie
Fundusz Walutowy Monetary Fund Waszyngton pożyczek dla ustabilizowania kursów walut, tworzenie systemów
płatności i rozliczeń
Światowa Organizacja World Health 1946 organizowanie wspólpracy w zakresie ochrony zdrowia i zwalczania
Zdrowia Organisation Genewa epidemii chorób zakaźnych, zmniejszenie śmiertelności dzieci
Międzynarodowa International Atom 1956 Wiedeń rozszerzenie form wykorzystywania energii atomowej dla celów
Agencja Energii Energy Agency pokojowych, kontrolowanie stosowania enegii do celów wojskowych
Atomowej
Światowa Organizacja World Trade 1995 liberalizacja handlu światowego, rozstrzyganie sporów handlowych,
Handlu Organisation Genewa ochrona przestrzegania praw własności intelektualnej
Fundusz NZ ds. UN Children's Fund 1946 poprawa warunków życia dzieci, w zakresie niezbędnego
Pomocy Dzieciom Nowy Jork wyżywienia i opieki, wspieranie rozwoju edukacji i ochrony zdrowia