Jak Pozyskać Kapitał

Elektroniczna wersja ksiki dostpna w Bibliotece Cyfrowej PL www.bc.pollub.
pl
Nakad: 100 egz.

5

SPIS TRECI
WSTP ........................................................................................................................ 7
I. Przedsibiorczo jako proces tworzenia bogactwa................................................. 8
1.1. Istota i funkcje przedsibiorczoci ................................................................... 8
1.2. Charakterystyka przedsibiorcy ....................................................................... 8
1.3. Czynniki przedsibiorczoci .......................................................................... 10
1.4. Czynniki wpywajce na rozwj regionalny w Polsce ................................... 11
1.5. Czynniki rozwoju tzw. ciany wschodniej ................................................. 17
II. Zakadanie i prowadzenie biznesu ........................................................................ 22
2.1. Wybr rodzaju prowadzonej dziaalnoci ...................................................... 22
2.2. Wybr formy organizacyjno-prawnej ............................................................ 24
2.3. Czynnoci formalno-prawne zwizane z zakadaniem dziaalnoci
gospodarczej ......................................................................................................... 27
2.4. Sprecyzowanie celu gwnego oraz celw operacyjnych przedsibiorstwa .. 28
2.5. Sposoby zarzdzania przedsibiorstwem ....................................................... 30
2.6. Istota i funkcje biznes planu ........................................................................... 32
III. rda finansowania dziaalnoci gospodarczej .................................................. 34
3.1. Rodzaje finansowania przedsibiorstw .......................................................... 34
3.2. Koszt kapitau jako czynnik wpywajcy na struktur finansow ................. 43
3.3. Czynniki makroekonomiczne wpywajce na struktur kapitau ................... 45
3.4. Czynniki mikroekonomiczne wpywajce na struktur kapitau ................... 47
IV. Planowanie potencjau przedsibiorstwa ............................................................ 48
4.1. Planowanie jako element przewagi konkurencyjnej ...................................... 48
4.2. Tworzenie projekcji marketingowych............................................................ 48
4.3. Planowanie potencjau produkcyjnego .......................................................... 52
4.4. Planowanie wielkoci i formy zatrudnienia ................................................... 53
4.5. Prognoza kosztw eksploatacyjnych bez amortyzacji ................................... 55
4.6. Prognoza kosztw amortyzacji ...................................................................... 57
4.7. Prognoza zapotrzebowania na kapita obrotowy ............................................ 59
4.8. Rachunek zyskw i strat ................................................................................ 61
4.9. Rachunek przepyww pieninych ............................................................... 63
4.10. Zestawienie bilansowe ................................................................................. 64
V. Ocena sytuacji finansowej przedsibiorstwa ........................................................ 66
5.1. Ocena zaduenia ........................................................................................... 66
5.2. Ocena struktury majtkowo-kapitaowej ....................................................... 67
5.3. Ocena pynnoci finansowej .......................................................................... 69
5.4. Ocena aktywnoci gospodarczej .................................................................... 70
5.5. Ocena rentownoci sprzeday ........................................................................ 72
5.6. Ocena rentownoci kapitaw ........................................................................ 72
VI. Ocena efektywnoci inwestycji ........................................................................... 74
6.1. Istota i klasyfikacja inwestycji ....................................................................... 74
6.2. Metody proste ................................................................................................ 74
6.3. Metody zdyskontowane ................................................................................. 76
VII. Metody pomiaru ryzyka inwestycyjnego ........................................................... 80
7.1. Istota i rodzaje ryzyka .................................................................................... 80
7.2. Analiza wraliwoci progu rentownoci ........................................................ 82

6

7.3. Statystyczna kalkulacja ryzyka ...................................................................... 84
VIII. Przykadowa struktura biznes planu ................................................................. 87
8.1. Okrelenie przedmiotu i oglna charakterystyka przedsiwzicia ................ 87
8.2. Analiza rynku ................................................................................................. 89
8.3. Kalkulacja nakadw inwestycyjnych ............................................................ 91
8.4. rda finansowania przedsiwzicia ............................................................ 92
8.5. Organizacja przedsiwzicia .......................................................................... 96
8.6. Kalkulacja kosztw eksploatacyjnych ........................................................... 98
8.7. Prognoza zapotrzebowania na kapita obrotowy .......................................... 106
8.8. Prognoza rachunku zyskw i strat ............................................................... 107
8.9. Prognoza rachunku przepyww pieninych .............................................. 110
8.10 Prognoza bilansu ......................................................................................... 111
8.11. Rachunek efektywnoci inwestycji ............................................................ 113
8.12. Kalkulacja ryzyka inwestycyjnego ............................................................ 116
8.13. Analiza finansowa przedsiwzicia ........................................................... 119
8.14. Podsumowanie ........................................................................................... 119
SPIS TABEL ........................................................................................................... 120
SPIS RYSUNKW ................................................................................................. 122
BIBLIGRAFIA ........................................................................................................ 123
ANEKS.................................................................................................................... 127

7

WSTP
Planowanie finansowe w kadej organizacji gospodarczej, pragncej by liderem
w swojej brany, to niemal codzienno. Skuteczne planowanie polegajce na pa-
trzeniu w przyszo, perspektywicznym ksztatowaniu rzeczywistoci, jest rwnie
wane dla przedsibiorstw bdcych w okresie inkubacji, czy te w fazie dynamicz-
nego rozwoju.
Jednym z elementw rozwoju niemal kadej organizacji jest planowanie
i realizowanie przedsiwzi inwestycyjnych. Realizacja takiego przedsiwzicia
wymaga poniesienia okrelonych nakadw. Z tytuu zaangaowania si w proces
inwestycyjny przedsibiorca oczekuje odpowiednich korzyci, ktre rekompensowa-
yby ponoszone ryzyko. Najwysze wymierne korzyci moe przynie inwestycja,
ktra terminowo i odpowiednio jakociowo wychodzi naprzeciw oczekiwaniom
klientw.
Kady inwestor pragnie osign jak najwysze korzyci przy akceptowalnym
poziomie ryzyka. Biznes plan, stanowicy poczenie analizy marketingowej, tech-
niczno-organizacyjnej i finansowej, daje klarowny obraz tego, czego moe oczeki-
wa osoba pragnca zrealizowa swoje zamiary zwizane z prowadzeniem dziaal-
noci gospodarczej.
Analiza ekonomiczno-finansowa nie poprzedzona rzeteln analiz marketingo-
w zazwyczaj nie przynosi wiarygodnych wynikw. Dlatego celem niniejszego
opracowania jest przyblienie czytelnikowi problemu planowania marketingowego,
organizacyjnego oraz przede wszystkim finansowego oraz pomoc w samodzielnym
sporzdzeniu projektu organizacyjno-ekonomicznego przedsiwzicia inwestycyj-
nego.
Pozycja ta ma rwnie na celu przyblienie problematyki zwizanej z pozyski-
waniem i wykorzystaniem rde finansowania dziaalnoci gospodarczej, szczegl-
nie we wczesnym etapie, czyli fazie, w ktrej najtrudniej jest pozyska zewntrzne
rda finansowania.
Ksika adresowana jest w szczeglnoci do studentw kierunkw ekonomicz-
nych, jak rwnie osb prowadzcych dziaalno gospodarcz, pragncych posze-
rzy swoj wiedz o elementy planowania inwestycyjnego oraz podstaw tworzenia
i interpretowania sprawozda finansowych.
ywi nadziej, i pozycja ta, pomimo ewentualnych mankamentw, bdzie
pomocna czytelnikom w trudnym procesie podejmowania decyzji inwestycyjnych,
a informacje w niej zawarte przyczyni si do rozwoju wiadomoci na temat wagi
planowania finansowego w zarzdzaniu przedsibiorstwem.

Autor

8

I. Przedsibiorczo jako proces tworzenia bogactwa
1.1. Istota i funkcje przedsibiorczoci
Przedsibiorczo to dynamiczny proces stopniowego tworzenia bogactwa.
Bogactwo to tworz jednostki, ktre podejmuj zasadnicze ryzyko w wymia-
rze kapitau, czasu i (lub) kariery po to, by nada warto jakiemu produktowi lub
usudze. Sam produkt lub usuga mog by nowe i unikalne lub nie, lecz ich war-
to musi by dzieem przedsibiorcy, ktry potrafi zapewni i zastosowa
odpowiednie umiejtnoci i zasoby.
Przedsibiorczo jest postaw czowieka, ktra przejawia si w inicjatywie,
rzutkoci, zaradnoci i obrotnoci. Przedsibiorczo to twrczy niepokj, ktry nie
pozwala zadowoli si stanem istniejcym i prowadzi do zmian, ktre skadaj si
na rozwj nie tylko podmiotw gospodarczych ale i caych gospodarek.
Do funkcji przedsibiorczoci zaliczy mona:
1. Intensywne wykorzystanie zasobw, zwaszcza wiedzy i kapitau intelektualne-
go.
2. Szybko i elastyczno reakcji na sygnay rynku.
3. Kreowanie i testowanie innowacji.
4. Zacieranie granic pomidzy organizacjami, a otoczeniem.
Mona stwierdzi, e bez przedsibiorczoci nie byoby rozwoju cywilizacyj-
nego. Dziki przedsibiorczoci pojawiaj si innowacje, ktrych wyrazem
w biznesie s:
1

- nowe produkty i usugi (oraz ulepszenia w produktach i usugach), niezbdne
do osignicia celw marketingowych,
- nowe procesy i ulepszenia w starych procesach potrzebne do realizacji celw
rynkowych (np. umoliwiajce osignicie celw w sferze cen),
- innowacje i ulepszenia we wszystkich dziedzinach aktywnoci (ksigowoci,
projektowaniu wyrobw, organizacji pracy biurowej, stosunkach z zaog), by
nady za postpem wiedzy i umiejtnoci.
Istota przedsibiorczoci nie sprowadza si wycznie do czynnoci zwizanych
z prowadzeniem biznesu. Zaradno, kreatywno, pomysowo, innowacyjno to
cechy, ktre powinny by utosamiane z niemal kadym obszarem dziaalnoci
czowieka.

1.2. Charakterystyka przedsibiorcy
Pojcie przedsibiorczo nie istniaoby bez ludzi, ktrzy si nie zadowalaj
istniejc sytuacj, lecz cigle poszukuj nowych rozwiza. Panuje przekonanie, e
czowiek przedsibiorczy:
2

- preferuje system autodecyzyjny,

1
Por. P.F. Drucker, Praktyka zarzdzania, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Krakw
1994, s. 85-86
2
B. Karlof, Strategia biznesu, Zarzdzanie i bankowo sp. z o.o., Warszawa 1992,
s. 76-77

9

- uznaje podejmowanie ryzyka,
- zauwaa rezultaty swojej pracy oraz oczekuje konstruktywnej krytyki
i pochwa,
- preferuje raczej niewielkie przedsibiorstwa z uwagi na pragnienie odgrywania
aktywnej roli w organizacji,
- nie obawia si szybkiego rozwoju i innowacji,
- ma wysokie wymagania, nie tylko w stosunku do wsppracownikw, ale
i do siebie.
Spord wielu cech, ktre przypisuje si osobom przedsibiorczym, warto zwr-
ci uwag na skonno do ryzyka. Kada zmiana zwizana jest z pewnym ryzy-
kiem, a bez zmian nie ma postpu. Nie oznacza to wcale, e osoba przedsibiorcza
powinna brn w przedsiwzicia charakteryzujce si wysokim poziomem ryzyka.
Ryzyko jest tak istotnym elementem dziaalnoci gospodarczej, e wyeliminowanie
tego czynnika jest po prostu niemoliwe. Wane jest jednak to, eby w deniu do
wprowadzania zmian nie zapomnie o odpowiednim podejciu do tego, jake istot-
nego, z punktu widzenia ekonomii, czynnika.
Przedsibiorczo nie jest zarezerwowana wycznie dla ludzi biznesu. Niemniej
jednak, osoba chcca realizowa swoje pomysy gospodarcze powinna:
- posiada umiejtno oszczdzania i mobilizowania kapitau (A. Smith),
- umiejtnie czy czynniki produkcji przenoszc zasoby ekonomiczne z obszaru
niszej na obszar wyszej efektywnoci (J.B. Say),
- dynamizowa gospodark przez cige wprowadzanie innowacji, ktre s si
napdow poruszajc mechanizm gospodarczy (J. Schumpeter),
- by kluczow postaci i gwnym czynnikiem sprawczym w przedsibiorstwie
oraz motorem postpu ekonomicznego,
- wyczuwa, odkrywa i pobudza potrzeby ludzkie, stawia do dyspozycji no-
we rodki zaspokojenia starych potrzeb, a zatem powinien by pionierem i zdo-
bywc, czcym ryzyko z ostronoci we waciwym stosunku,
- by dobrym organizatorem, ktry potrafi pozyska waciwych ludzi oraz za-
pewni sobie potrzebne i odpowiednie rodki materialne; caoci za tak po-
kierowa, aby w osign zysk.
Nie jest wielkim naduyciem stwierdzenie, e bez osb przedsibiorczych nie
byoby ani wielkich odkry geograficznych, ani adnych wynalazkw. W ustroju
socjalistycznym, w jakim Polska znajdowaa si przez blisko 45 lat, wszelkie posta-
wy przedsibiorcze by skutecznie tumione. Dlatego kraje tzw. bloku wschodniego
rozwijay si znacznie wolniej ni gospodarki zachodnie.
W dobie globalizacji, przejawiajcej si stopniowym zanikaniem geograficz-
nych, politycznych i administracyjnych barier alokacji kapitau
3
, utosamianie
przedsibiorcy jako osoby funkcjonujcej wycznie na rynku lokalnym, nie wydaje
si trafne. Rozwj nowoczesnych technologii komunikacyjnych sprawia, e dyspo-
nujc nawet stosunkowo niewielkim kapitaem, mona prowadzi dziaalno
w wymiarze midzynarodowym.

3
Por. C. Suszyski, Przedsibiorstwo. Warto, zarzdzanie, PWE, Warszawa 2007, s. 51

10

1.3. Czynniki przedsibiorczoci
Czynniki wpywajce na postawy przedsibiorcze spoeczestw da si podzieli
co najmniej wedug dwch kryteriw. Pierwszym kryterium jest uwzgldnienie ob-
szaru dziaalnoci. Wedug tej klasyfikacji czynnik przedsibiorczoci podzieli
mona na:
- wewntrzne, czyli takie, ktre oddziauj na firm od wewntrz
- zewntrzne, inaczej zwane obiektywnymi, na ktre przedsibiorstwo nie ma
wpywu, a ktre ksztatuj postawy przedsibiorcze poprzez bodce dochodzce
z zewntrz organizacji.
Ze wzgldu na charakter bodca skaniajcego do podjcia dziaa przedsibior-
czych, czynniki te dzieli si na:
- polityczne,
- kulturowe,
- ekonomiczne.
Obie klasyfikacje czynnikw przedsibiorczoci zestawiono w tabeli 1.1.

Tabela 1.1. Czynniki przedsibiorczoci
Czynniki Zewntrzne Wewntrzne
Polityczne
- ustrj gospodarczy
- zakres interwencjonizmu pastwowego
- zakres ogranicze prawnych
- zakres decentralizacji decyzji
- kryteria oceny kadry kierowniczej
Ekonomiczne
- system podatkowy
- system dotacyjny
- polityka monetarna
- system celny
- cele przedsibiorstwa
- kryteria oceny efektywnoci przedsibiorstwa
- system motywacji ekonomicznej
Kulturowe
- spoeczna akceptacja przedsibiorczoci
- system wartoci i norma etycznych

- kultura organizacji
- styl kierowania
- cieki awansu zawodowego
rdo: W. Janik, Przedsibiorczo i przedsibiorstwo, WSPA, Lublin 2001, s. 19

Podzia ten ma niemae znaczenie przy okrelaniu determinantw rozwoju
przedsibiorstw, czy caych gospodarek. Do niedawna w literaturze przedmiotu
zwracano uwag przede wszystkim na czynniki ekonomiczne i polityczne jako te,
ktre w najwikszym stopniu ksztatuj postawy przedsibiorcze. Po rozpadzie
ZSRR i zaamaniu systemu centralnego planowania, nikt ju nie podwaa roli aspek-
tw politycznych w oddziaywaniu na rozwj gospodarczy. Natomiast, czynnikom
ekonomicznym od zawsze powicano wiele uwagi w literaturze przedmiotu.
Przyjmowano, e korzyci materialne mog by osigane w gwnej mierze dziki
zachtom podatkowym, celnym, czy ostatnio, majcym szczeglne znaczenie dla
polskich przedsibiorstw, systemowi dotacyjnemu.
Czynniki kulturowe, dotychczas, byy sprowadzane na plan dalszy, jako te, ktre
w bezporedni sposb nie oddziauj na rozwj gospodarczy. Ten sposb mylenia
uleg przeobraeniu w latach osiemdziesitych i dziewidziesitych XX wieku,
kiedy to Stany Zjednoczone zdeklasoway pastwa Unii Europejskiej pod wzgldem
rozwoju gospodarczego i oglnie pojtej zamonoci. Zjawisko to byo tym bardziej

11

zastanawiajce, e to przecie w takich pastwach jak Francja, Wochy, Szwecja,
czy Niemcy przedsibiorcy otrzymywali znacznie wysze zachty ekonomiczne ni
w USA. Pogbienie zamonoci Amerykanw, w stosunku do Europejczykw,
spowodowane byo w gwnej mierze ograniczeniem, czy te nawet wyeliminowa-
niem jakichkolwiek zacht ekonomicznych udzielanych przez rzd. Ta liberalna
polityka, zamiast, wedug tradycyjnego ujcia problemu, zniechca do zakadania
biznesu, spowodowaa skutki zupenie odwrotne. To wanie dziki wolnoci go-
spodarczej, nieskrpowanej zbdnymi regulacjami, czy niejasnymi zasadami dofi-
nansowania przez pastwo, marzeniem wikszoci modych Amerykanw jest zao-
enie biznesu, podczas, gdy w krajach starej UE takie plany ma znikomy procent
modych osb wchodzcych w dorose ycie. Sondae wskazuj na diametralne
rnice midzy sposobem mylenia Amerykanw i Europejczykw. Wyniki bada
sugeruj 71% mieszkacw Stanw Zjednoczonych jest zdania, e najlepszym sys-
tem gospodarczym jest system wolnorynkowy. We Francji podobnego zdania jest
zaledwie 36% spoeczestwa.
4

Co sprawia, e adne bodce ekonomiczne, w krajach UE nie przynosz po-
danego rezultatu? Wydaje si, e powodem takiego stanu rzeczy s wanie wszel-
kiego rodzaju zachty materialne i dotacje, ktre skutecznie ograniczaj aktywno
zawodow ambitnym jednostkom. Ponadto, jako przyczyn tych negatywnych dla
gospodarki postaw spoecznych, podaje si rwnie czynniki kulturowe.
Stany Zjednoczone powstay dziki wysikowi milionw ludzi, ktrzy na skutek
niesprawiedliwych podziaw spoecznych, przejawiajcych si w nierwnym do-
stpie do wikszoci zawodw oraz braku swobd obywatelskich, postanowili stwo-
rzy kraj, w ktrym wszyscy obywatele byliby rwni. Rwnoci tej nie mona uto-
samia z ideaami rewolucji francuskiej czy bolszewickiej. W przeciwiestwie do
nich, nie niosa ona adnych ideologii stricte politycznych, uzurpacyjnych, ale
przede wszystkim wolno gospodarcz i rwno wobec prawa. To wanie na
bazie tych, wydawaoby si, banalnych zaoe powstao pastwo, ktre w tak krt-
kim czasie, dziki przedsibiorczoci obywateli, stao si liderem globalnej gospo-
darki.

1.4. Czynniki wpywajce na rozwj regionalny w Polsce
Wedug aktualnego podziau administracyjnego Polski, obowizujcego od
1 stycznia 1999 roku, terytorium Rzeczpospolitej podzielone jest na 16 woje-
wdztw. Wojewdztwa te mog by dzielone wedug rnych kryteriw: geogra-
ficznego, wielkoci, zamonoci, gstoci zaludnienia, itp.
Na rys. 1.1 zaprezentowano udzia poszczeglnych wojewdztw w tworzeniu
produktu krajowego brutto.

4
A. Greenspan, Era zawirowa, Wydawnictwo MUZA SA, Warszawa 2008, s. 307

12

Rys. 1.1. Udzia wojewdztw w tworzeniu produktu krajowego brutto
rdo: Produkt Krajowy Brutto. Rachunki regionalne w 2007 r., Gwny Urzd Statystyczny
(www.stat.gov.pl 06.07.2010)

Z danych przedstawionych na rys. 1.1 wynika, e midzy zamonoci woje-
wdztw wschodniej i zachodniej Polski wystpuj wyrane dysproporcje. Widoczne
jest to szczeglnie wyranie w zestawieniu produktu krajowego brutto przypadaj-
cego na jednej mieszkaca, co zostao zilustrowane na rys. 1.2.

Rys. 1.2. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkaca w 2007 roku

13

Z danych zaprezentowanych na rys. 1.2 wynika, e najmniejszy PKB na
1 mieszkaca w 2007 roku odnotowany zosta dla wojewdztw ciany wschodniej,
ktre zajy ostatnie cztery pozycje w tym zestawieniu.
Niekorzystna sytuacja spoeczno-ekonomiczna wojewdztw zlokalizowanych na
prawym brzegu Wisy odzwierciedlona jest w dochodach gospodarstw domowych,
ktre w regionie ciany wschodniej s najnisze w kraju (por. rys. 1.3).

Rys. 1.3. Nominalne dochody do dyspozycji brutto w sektorze gospodarstw domowych na
1 mieszkaca w 2007 roku

Dane zobrazowane na rys. 1.3 potwierdzaj wysokie rozbienoci midzy po-
ziomem zamonoci obywateli wojewdztw ciany wschodniej z regionami pooo-
nymi na lewym brzegu Wisy. Podobnie jak w przypadku PKB na 1 mieszkaca,
rwnie w odniesieniu do dochodw gospodarstw domowych wojewdztwa
wschodnie zajmuj cztery ostatnie pozycje w rankingu.
Z zaprezentowanej charakterystyki wojewdztw Polski wynika, e rozbienoci
midzy obszarami zlokalizowanymi na prawym i lewym brzegu Wisy nie s wy-
cznie mitem. Dane statystyczne jednoznacznie wskazuj na znaczce rnice
w rozwoju infrastruktury oraz zamonoci ludnoci mieszkajcej na tych obszarach.

Czynniki wpywajce na rozwj spoeczno-ekonomiczny regionw
Do czynnikw generujcych rozwj gospodarczy zaliczy mona midzy inny-
mi:
5

- surowce mineralne,
- zasoby pracy (w tym wykwalifikowana sia robocza),
- kapita (w szczeglnoci kapita inwestycyjny),

5
J. Chdzyski, A. Nowakowska, Z. Przygodzki, Region i jego rozwj w warunkach globali-
zacji, CeDeWu, Warszawa 2007, s. 44

14

- innowacyjno i konkurencyjno przedsibiorstw,
- stopie rozwoju sieci transportowej i komunikacyjnej,
- nowoczesne technologie wytwarzania,
- rynek lokalny i zewntrzny.
Wiele z wymienionych czynnikw jest cile ze sob powizanych, jak chocia-
by zasobno w surowce mineralne oraz stopie rozwoju sieci transportowej. Do-
wodem na to jest chociaby lsk, ktry dziki bogatym zoom wgla kamiennego
wyposaony jest obecnie w najgstsz sie drg w Polsce.
Wydaje si jednak, e w dobie gospodarki operatem na wiedzy surowce mine-
ralne odgrywaj coraz mniejsze znaczenie w rozwoju regionalnym. Mona wyrazi
pogld, i jednym z czynnikw w najwikszym stopniu wpywajcych na zamo-
no spoeczestw jest poziom innowacyjnoci, rozumianej jako zdolno do two-
rzenia i wdraania innowacji, jak rwnie absorpcji, wicej si z aktywnym zaan-
gaowaniem si w procesy innowacyjne i ukierunkowanie na te dziaania
6
.
Innowacyjno regionw to pojcie wzgldnie nowe. Do niedawna pojcie in-
nowacyjnoci formuowane byo wycznie w odniesieniu do podmiotw gospodar-
czych. Wydaje si zasadne stwierdzenie, e kapitau intelektualnego nie mona
utosamia wycznie z podmiotami gospodarczymi. Kapita ten dotyczy rwnie
jednostek poszczeglnych krajw, czy regionw.
Z bada przeprowadzonych w celu okrelenia poziomu innowacyjnoci polskich
wojewdztw wynika, e najbardziej innowacyjnym regionem w Polsce jest Mazo-
wieckie. Natomiast do najmniej innowacyjnych zaliczono Podkarpackie, Lubelskie,
Region Pnocno-Zachodni i Pnocny.
7
Wydaje si, e poziom innowacyjnoci
polskich wojewdztw naley analizowa wyjtkowo rzetelnie z uwagi na fakt, i
przekada si on na zasadzie efektu synergii na innowacyjno caego kraju. Warto
odnotowa, e w rankingu innowacyjnoci gospodarek krajowych Polska zajmuje
dalekie, 40 miejsce, daleko z liderami w tej kategorii, czyli Dani, USA oraz Szwe-
cj.
8

Kolejnym czynnikiem, mogcym oddziaywa na poziom rozwoju regionw jest
wyksztacenie obywateli. W wojewdztwach z tzw. ciany wschodniej zauwaal-
ny jest zdecydowanie niszy odsetek osb z wyszym wyksztaceniem, ni w pozo-
staych czciach kraju. Osoby sabiej wyksztacone otrzymuj zazwyczaj nisze
wynagrodzenie od osb, posugujcych si dyplomem renomowanej uczelni wy-
szej. Taki stan rzeczy powoduje, e niezwykle trudno jest zaistnie na rynku pracy
mieszkacom wschodnich wojewdztw, gdzie w dalszym cigu blisko poow lud-
noci stanowi mieszkacy wsi.

6
Por. K.B. Matusiak (red.), Innowacje i transfer technologii. Sownik poj, PARP, War-
szawa 2004, s. 75.
7
Por. J. Skonieczny, A. wida, Innowacyjno jako czynnik wzrostu konkurencyjnoci re-
gionu, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocawiu, 2008, Nr 1191,
s. 606-607.
8
Por. A. Szynka, Innowacyjno i kapita ludzki jako rdo rozwoju gospodarczego,
w: S. Pangsy-Kania, G. Szczodrowski (red.), Gospodarka polska po 20 latach transformacji:
osignicia, problemy i wyzwania, Instytut Wiedzy i Innowacji, Warszawa 2009, s. 296

15

Jednym z najistotniejszych czynnikw oddziaujcych na poziom rozwoju spo-
eczno-ekonomicznego regionw jest wiedza, dowiadczenie, pracowito oraz kre-
atywno wadz lokalnych. Polska nierzadko okrelana jest mianem jednego z naj-
wikszych laboratoriw polityki regionalnej na wiecie. Takie nazewnictwo jest
uzasadnione faktem, e od przeszo 10 lat budowany jest Polsce samorzdowy sys-
tem zrzdzania procesami rozwojowymi. Rwnolegle z realizacj tej strategii wyko-
rzystywane s wysokie rodki finansowe przeznaczone na realizacj przygotowywa-
nych strategii i programw rozwojowych.
9
Przekazywanie coraz wikszych rodkw
samorzdom wojewdzkim powoduje przesunicie odpowiedzialnoci za rozwj
regionw ze szczebla centralnego na wojewdzki.
Kompetentne wadze lokalne nie s jednak w stanie realizowa wszystkich ce-
lw bez waciwej polityki na szczeblu centralnym. W dalszym cigu, pomimo wie-
lu dokumentw okrelajcych sposb wykorzystania rodkw UE, w dalszym cigu
brakuje precyzyjnego okrelenia celw operacyjnych oraz nakrelenia strategii ich
osigania oraz szczegowych zasad, jakimi naley si kierowa przy deniu do ich
realizacji.
10

Konsekwencjami odpowiedniej polityki, zarwno na szczeblu centralnym, jak
i regionalnym s moliwoci dynamicznego rozwoju infrastrukturalnego. Dane sta-
tystyczne wskazuj jednak i w tym przypadku na wyrane rnice midzy Polsk
Wschodni i pozosta czci kraju. rednia warto nakadw inwestycyjnych na
jednego mieszkaca w 2007 roku w caej Polsce wyniosa 4.546 z. Dla wojewdztw
ciany wschodniej przecitny poziom tego wskanika wynis 3.373 z. Warto ta
stanowia zatem zaledwie 74% redniej wysokoci nakadw we wszystkich woje-
wdztwach w Polsce. Taki rozkad nakadw inwestycyjnych nie przyczynia si do
zacierania rnic w rozwoju gospodarczym regionw Polski
11
.
Nieodpowiednia infrastruktura skutkuje niechci inwestorw do kapitaowego
angaowania si w przedsiwzicia zlokalizowane w Polsce wschodniej. Wedug
Instytutu Bada nad Gospodark Rynkow, wojewdztwa lubelskie i podlaskie pod
wzgldem atrakcyjnoci inwestycyjnej, zostay sklasyfikowane na dwch ostatnich
miejscach spord wszystkich wojewdztw w Polsce
12
.
Polityka wadz oraz rozwj infrastrukturalny maj bezporednie przeoenie
w odniesieniu do decyzji podejmowanych przez przedsibiorcw. Dowodem na
wyjtkowo niekorzystn sytuacj wojewdztw ciany wschodniej w porwnaniu do
innych regionw Polski jest zestawienie liczby nowo powstaych podmiotw gospo-
darczych z udziaem kapitau zagranicznego. W 2007 roku w wojewdztwach
wschodnich powstao 85 tego typu podmiotw podczas, gdy w regionie centralnym,
obejmujcym wojewdztwo mazowieckie i dzkie liczba ta wynosia a 576.

9
Por. P. uber, W kierunku nowego modelu polityki regionalnej. Wyzwania XXI wieku,
w: P. Jakubowska, A. Kukliski, P. uber, Problematyka przyszoci regionw. W poszuki-
waniu nowego paradygmatu, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2008,
s. 16-17
10
Ibidem, s. 20
11
A. Padzior, Czynniki wpywajce na rozwj regionalny w Polsce, Zeszyty Naukowe
Wyszej Szkoy Bankowej w Poznaniu, Nr 31/2010, s. 67-71.
12
W. Janik, Rola mikroprzedsibiorstw w rozwoju regionw sabo rozwinitych, Zeszyty
Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, 2008, Nr 22, s. 70-72.

16

Wysok liczebno (291) nowych przedsibiorstw z udziaem kapitau zagra-
nicznego odnotowano rwnie w przypadku regionu poudniowego, obejmujcego
wojewdztwo maopolskie i lskie. Konsekwencj niewielkiego zainteresowania
zagranicznych inwestorw wojewdztwami ciany wschodniej jest najnisza w Pol-
sce liczba zatrudnionych w spkach z udziaem kapitau zagranicznego. W 2007
roku w wojewdztwach ciany wschodniej, w podmiotach tego typu, pracowao
blisko 88 tys. osb, za w regionie centralnym zatrudnionych byo okoo 578 tys.
pracownikw.
13

Naley jednak podkreli, i nie tylko due midzynarodowe koncerny decyduj
o dynamicznym rozwoju regionw. Mimo postpujcego procesu globalizacji,
w dalszym cigu najwikszy wpyw na tempo wzrostu gospodarczego oraz widocz-
ny wpyw na stop bezrobocia ma sektor mikro, maych i rednich przedsibiorstw.
Zdaniem M. Struyskiego, na skutek dziaalnoci tego typu podmiotw nastpuj
w regionie zmiany alokacyjne czynnikw produkcji, bdce efektem poszukiwania
nisz rynkowych, chci poszerzania skali prowadzonej dziaalnoci gospodarczej,
nieustannego denia tych jednostek nie tylko do przetwarzania na danym rynku, ale
i do cigego rozwoju.
14

Mona postawi mia tez, i skutki kryzysu gospodarczego s w niewielkim
stopniu odczuwalne w Polsce wanie dziki elastycznoci sektora MSP. Wart odno-
towania jest fakt, i w 2008 roku, czyli okresie, kiedy kryzys zacz zbiera swe
niwo w wikszoci krajw UE, w Polsce zwikszy si odsetek przedsibiorstw
realizujcych inwestycje prorozwojowe. Warto nadmieni, e mimo wyranego
spowolnienia tempa wzrostu gospodarczego wikszo polskich przedsibiorcw
planuje realizacj projektw inwestycyjnych.
15

Ze wzgldu na fakt, i wikszo zatrudnionych w Polsce to pracownicy sektora
MSP, kondycja przedsibiorstw z tego segmentu znajduje odzwierciedlenie w sytu-
acji na rynku pracy. Bezrobocie w Polsce jest problemem spoecznym, z ktrym,
wedug statystyk, polski rzd nie jest w stanie sobie poradzi.
W Polsce zaobserwowa mona due zrnicowanie regionalne rynku pracy.
W tym kontekcie rwnie wyznaczy mona barier, dzielc wojewdztwa na
ciany wschodni i zachodni. Poza wojewdztwem podlaskim, w wojewdztwach
pooonych na prawym brzegu Wisy bezrobocie jest najwysze w caym kraju
16
.
Cech charakterystyczn tych obszarw jest wyjtkowo wysoka liczba ludzi mo-
dych, ktrzy nie s w stanie znale zatrudnienia. Udzia osb w wieku 25-34 lat
w oglnej licznie bezrobotnych na tych obszarach przekracza nierzadko poziom
30%. Przyczyn takiego stanu jest sabe wyksztacenie oraz wysoki udzia ludnoci

13
Por. R. Zambrowski, Poziom regionalnych inwestycji zagranicznych w Polsce w latach
2003-2007, w: E. Orechwa-Maliszewska, J, Paszkowski (red.), Przepywy kapitau intelektu-
alnego i finansowego aspekty lokalne i globalne, Wysza Szkoa Finansw i Zarzdzania
w Biaymstoku, Biaystok 2009, s. 319
14
M. Stryski, Mae i rednie przedsibiorstwa w gospodarce regionu, PWE, Warszawa
2004, s. 20
15
Por. W. Polak, Inwestycje i bariery w rozwoju konkurencyjnoci sektora MP w Polsce,
w: B. Berna (red.), Finanse publiczne i midzynarodowe, Prace Naukowe uniwersytetu
Ekonomicznego we Wrocawiu, nr 99, Wrocaw 2010, s. 288
16
Jedn z wyszych stp bezrobocia notuje si rwnie w wojewdztwie witokrzyskim

17

wiejskiej w oglnej licznie ludnoci. Warto nadmieni, e w wojewdztwie podkar-
packim udzia bezrobotnych mieszkacw wsi w oglnej liczbie osb bez pracy
w 2009 roku by najwyszy w kraju i wynosi blisko 63%. Dla porwnania ten sam
udzia w wojewdztwie lskim wynosi zaledwie 21%.
17

1.5. Czynniki rozwoju tzw. ciany wschodniej
Pod pojciem tzw. ciany wschodniej rozumiany jest obszar terytorialny Pol-
ski pooony na prawym brzegu Wisy. Do grupy wojewdztw speniajcych te kry-
teria zaliczy mona: podkarpackie, lubelskie, podlaskie i warmisko-mazurskie.
Wojewdztwa te, w przeciwiestwie do tych pooonych na lewym brzegu Wisy,
charakteryzuj si widocznymi zapnieniami gospodarczymi, czego przejawem jest
midzy innymi jeden z niszych w Europie PKB per capita.
Wydaje si, e na progu XXI wieku zarwno wyzwaniem jak i du szans wo-
jewdztw Polski wschodniej jest globalizacja, ktrej procesy s zespoem zoo-
nych, dynamicznych i wielowymiarowych zmian zachodzcych w funkcjonowaniu
cywilizacji na paszczynie informacyjnej, kulturowej, politycznej i ekologicznej
18
.
Procesy te wymagaj skutecznej wsppracy nie tylko w obrbie konkretnych woje-
wdztw Polski wschodniej. Globalizacja umoliwia efektywn kooperacj gospo-
darcz, kulturow oraz naukow obszarw transgranicznych. Prba identyfikacji
relacji przestrzennych zachodzcych midzy wymiarem narodowym i midzynaro-
dowym znalaza wyraz w nowym terminie glokalizacja, podkrelajcym komple-
mentarno rozwijajcego si procesu globalizacji i rosncego znaczenia rozwoju
lokalnego
19
.
Coraz liczniejsza grupa polskich przedsibiorcw usiuje wykorzysta szans ja-
k daje blisko wschodnich ssiadw. Dowodem na to jest liczba przedsibiorstw z
kapitaem polskim dziaajca na Ukrainie, ktra w latach 1992-2006 wzrosa z 24 do
942. W tym samym czasie bezporednie inwestycje zagraniczne Polski na Ukrainie
zwikszyy si z 5,5 mln dolarw do 35,5 mln dolarw. Rekordowym, pod tym
wzgldem, okresem by rok 2005, kiedy warto tego rodzaju inwestycji wyniosa
135,8 mln dolarw
20
.
Wyjtkow szans na rozwj obszarw Polski wschodniej s fundusze struktu-
ralne, ktre skutecznie wykorzystane mog zdynamizowa gospodark tych regio-
nw. Fundusze te skierowane s na rozwj infrastrukturalny, przedsiwzicia inwe-
stycyjne przedsibiorstw oraz na rozwj kapitau ludzkiego, ktry, zdaniem wielu
ekspertw, jest gwnym czynnikiem determinujcym dugoterminowy rozwj go-
spodarczy.

17
W. Matwiejczuk, J. Samul, Instrumenty zarzdzania rynkiem pracy w regionie, w:
W. Matwiejczuk (red.), Zarzdzanie organizacj w nowej rzeczywistoci gospodarczej, Di-
fin, Warszawa 2009, s. 33
18
Por. G. Rzeszotarska, Globalizacja, regionalizacja, integracja oddziaywania
i reperkusje, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocawiu, 2008, Nr 1191,
s. 577.
19
R. Brol, Procesy globalizacji rozwj lokalny lokalny kapita spoeczny, Zeszyty Na-
ukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, 2008, Nr 22, s. 21.
20
W. Rybka, Kierunki inwestycji polskich przedsibiorstw na Ukrainie, Naukowe Akademii
Ekonomicznej we Wrocawiu, 2008, Nr 1191, s. 567-568.

18

Charakterystyka wojewdztw ciany wschodniej
Wojewdztwa ciany wschodniej zajmuj obszar 87.327 km
2
, co stanowi nie-
cae 28% powierzchni caego kraju. Najwikszym wojewdztwem tego obszaru jest
wojewdztwo lubelskie, zajmujce powierzchni 25.122 km
2
. Jest to rwnie woje-
wdztwo najludniejsze, gdzie zamieszkuje ponad 2.166 mln osb. Najmniejszym
pod wzgldem zarwno powierzchni, jak i ludnoci jest wojewdztwo podlaskie,
w ktrym yje okoo 710 tys. osb.
Jedn z cech charakterystycznych ciany wschodniej jest wysoki udzia ludno-
ci wiejskiej w strukturze mieszkacw. redni udzia dla czterech wschodnich wo-
jewdztw Polski ksztatuje si na poziomie 48,35%, co wskazuje, e blisko poowa
ich ludnoci to mieszkacy obszarw wiejskich. Warto nadmieni, e redni udzia
ludnoci wiejskiej dla caego obszaru Polski wynosi 40,67%, za dla wojewdztw
zlokalizowanych na lewym brzegu Wisy 38,12%
21
.
ciana wschodnia to obszar, ktry pod wzgldem technologiczno-
ekonomicznym odbiega od warunkw notowanych w zachodniej czci kraju. Funk-
cjonuje tutaj stosunkowo niewiele przedsibiorstw, ktre s rozpoznawalne na rynku
krajowym i zagranicznym. Na obszarze tym widoczna jest sabo rozwinita sie
drg, brakuje autostrad i portw lotniczych. Braki infrastrukturalne s jednym
z elementw wiadczcych o barierach inwestycyjnych tego obszaru.
Jednym z gwnych problemw ekonomicznych, charakterystycznych dla cia-
ny wschodniej jest wyjtkowo wysoki w skali kraju poziom bezrobocia. rednia
stopa bezrobocia dla czterech wojewdztw wschodnich w 2007 roku wynosia
14,1%, podczas gdy przecitna w Polsce 12,3%. Wyjtkowo niekorzystn sytuacj
w tym wzgldzie zanotowano w wojewdztwie warmisko-mazurskim, gdzie bez
pracy znajdowao si w tym okresie 18,7% ludzi zdolnych do pracy. By to najwy-
szy wskanik w caym kraju. Warto zwrci uwag, e najniszy poziom bezrobocia
w 2007 roku odnotowano w wojewdztwie podlaskim. Poziom ten wynoszcy
10,4% by znacznie niszy od redniej krajowej.

Czynniki rozwoju wojewdztw ciany wschodniej
Warunkiem koniecznym do rozwoju przedsibiorstw i regionw w dobie globa-
lizacji jest innowacyjno. Pojcie to mona zdefiniowa jako cech oznaczajc
zdolno do tworzenia i wdraania innowacji, jak rwnie absorpcji, wicej si
z aktywnym zaangaowaniem si w procesy innowacyjne i ukierunkowanie na te
dziaania
22
.
Innowacyjno regionw to pojcie wzgldnie nowe. Do niedawna pojcie in-
nowacyjnoci formuowane byo wycznie w odniesieniu do podmiotw gospodar-

21
Obliczenia wasne na podstawie danych Gwnego Urzdu Statystycznego.
22
Por. K.B. Matusiak (red.), Innowacjeop. cit., s. 75.

19

czych. Obecnie, przy badaniu innowacyjnoci regionw bierze si pod uwag mi-
dzy innymi nastpujce kryteria
23
:
- zasoby ludzkie w nauce i technice,
- udzia w ustawicznym uczeniu si,
- wydatki publiczne i biznesowe na badania i rozwj,
- pracujcy w przemyle redniej i wysokiej techniki,
- pracujcy w usugach wysokiej technologii,
- liczba patentw przyznanych przez Europejski Urzd Patentowy na milion
mieszkacw.
W przeprowadzonych na podstawie wymienionych kryteriw bada wynika, e
najbardziej innowacyjnym regionem w Polsce jest Mazowieckie. Natomiast do naj-
mniej innowacyjnych zaliczono Podkarpackie, Lubelskie, Region Pnocno-
Zachodni i Pnocny.
Na podstawie innych bada przeprowadzonych przez A. Surwk i M. Wierz-
bisk wynika, e najwyszym stopniem innowacyjnoci spord wojewdztw Pol-
ski wschodniej charakteryzuje si wojewdztwo podkarpackie z najwyszymi na-
kadami na innowacje w przemyle. Kolejne miejsca zajy odpowiednio wojewdz-
twa: lubelskie, warmisko-mazurskie. Ostatnie miejsce w rankingu przypado wo-
jewdztwu podlaskiemu, gdzie w 2005 roku zgoszono najmniejsz liczb wynalaz-
kw
24
.
Innowacyjno cile zwizana jest z pojciem kapitau intelektualnego, ktre
powstao wraz z rozwojem dziedziny zarzdzania zasobami ludzkimi. Kapita inte-
lektualny dzieli si na trzy podstawowe elementy: kapita ludzki, strukturalny i rela-
cyjny.
Przez kapita ludzki rozumie szereg kompetencji ktre posiadaj pracownicy;
jest to specyficzny zasb intelektualny przedsibiorstwa. Kapita strukturalny po-
strzega jako umiejtno dostosowania zdolnoci organizacyjnych przedsibiorstwa
do wymaga jakie stawia rynek, a jako kapita relacyjny okrela stopie i zakres
powizania jednostki z kontrahentami oraz rozpoznanie rynku zaopatrzenia i zbytu.
Istotnym czynnikiem wpywajcym na warto przedsibiorstwa, poza kapita-
em ludzkim oraz relacjami z kontrahentami jest znak firmowy (marka). Marka jest
jednym z najistotniejszych elementw wartoci przedsibiorstwa; nie rejestrowana
w bilansie tworzy warto firmy
25
. Mark mona zdefiniowa jako nazw, ktra
wyrnia produkt lub producenta spord konkurencji.
Wydaje si zasadne stwierdzenie, e kapitau intelektualnego nie mona utosa-
mia wycznie z podmiotami gospodarczymi. Kapita ten dotyczy rwnie jedno-
stek poszczeglnych krajw, czy regionw. Wedug definicji sownika biznesowego
kapita intelektualny to collective knowledge (whether or not documented) of the
individuals in an organization or society. This knowledge can be used to produce

23
Por. J. Skonieczny, A. wida, Innowacyjno jako czynnik wzrostu konkurencyjnoci re-
gionu, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocawiu, 2008, Nr 1191,
s. 606-607.
24
Por. A. Surwka, M. Wierzbiska, Innowacyjno wojewdztw Polski Wschodniej wyni-
ki bada, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, 2008, Nr 22, s. 317-318.
25
M. Marcinkowska, Ksztatowanie wartoci firmy, PWN, Warszawa 2000, s. 136.

20

wealth, multiply output of physical assets, gain competitive advantage, and/or to
enhance value of other types of capital
26
. Z przytoczonej definicji jasno wynika, e
utosamianie kapitau intelektualnego wycznie z przedsibiorstwami jest zwyczaj-
nym bdem
27
.
Jedn z najwaniejszych czci kapitau intelektualnego oddziaujc na sposb
postrzegania oraz zdolno do tworzenia innowacji przez przedsibiorstwa, czy jed-
nostki samorzdu terytorialnego jest kapita ludzki. Kapita ten moe by, w odnie-
sieniu do regionw, szacowany midzy innymi na podstawie odsetka osb z wy-
szym wyksztaceniem oraz tzw. kompetencji cywilizacyjnych, przez ktre rozumie
si znajomo jzykw obcych, umiejtno obsugi komputera, korzystania z Inter-
netu oraz posiadanie prawa jazdy
28
.
W wojewdztwach z tzw. ciany wschodniej zauwaalny jest zdecydowanie
niszy odsetek osb z wyszym wyksztaceniem, ni w pozostaych czciach kraju.
Wynika to przede wszystkim ze specyficznej struktury ludnoci tych obszarw, po-
legajcej na wysokim udziale ludnoci wiejskiej, spord ktrej niecae 6% osb
powyej 15 roku ycia to osoby posugujce si dyplomem uczelni wyszej. Warto
nadmieni, e wrd mieszkacw miast odsetek ten w 2005 roku ksztatowa si na
poziomie ponad 11%
29
.
Na podstawie Diagnozy spoecznej opracowanej przez J. Czapliskiego i J. Pan-
ka mona stwierdzi, e poziom kompetencji cywilizacyjnych mieszkacw woje-
wdztw wschodnich nie odbiega znaczco od kompetencji mieszkacw pozosta-
ych czci Polski
30
. Jest to troch zastanawiajce biorc pod uwag fakt niszego
poziomu wyksztacenia we wschodniej Polsce. Warto jednak zaznaczy, e s to
kompetencje deklarowane, ktre mog w znaczcy sposb odbiega od kompetencji
rzeczywistych.
Gdyby jednak przyj, e rozbieno midzy kompetencjami deklarowanymi
i rzeczywistymi jest niewielka, znacznie niszy poziom rozwoju gospodarczego
Polski wschodniej mona byoby wytumaczy przede wszystkim pooeniem geo-
graficznym. Trudno byoby bowiem wytumaczy to, e tak samo kompetentni Po-
lacy s znacznie gorzej wynagradzani. W 2005 roku przecitne miesiczne wyna-
grodzenie brutto w wojewdztwach wschodnich nie przekraczao 2.222 z podczas,
gdy w wojewdztwie mazowieckim ksztatowao si na poziomie 3.247 z, w woje-
wdztwie lskim ok. 2.562 z, dolnolskim 2.484, czy Maopolskim 2.340 z.
31

26
Por. www.businessdictionary.com
27
A. Padzior, Ekonomic and social factors of development of Eastern Poland,
w: Z. Tomczonek, Borderland society and culture in the face of civilization challenges, Ofi-
cyna Wydawnicza Politechniki Biaostockiej, Biaystok 2009, s. 7-13.
28
Por. K. Leszczewska, Kapita ludzki jako rdo postaw przedsibiorczych w regionie,
w: E. Orechwa-Maliszewska, J. Paszkowski (red.), Kapita w rozwoju przedsibiorstwa
i regionu, Wydawnictwo Wyszej Szkoy Finansw i Zarzdzania w Biaymstoku, Biaystok,
2008, s. 374-376.
29
Por. J. Wooszyn. M. Ratajczak, Kapita ludzki w kontekcie przemian na wiejskim rynku
pracy w Polsce, (www.mikro.univ.szczecin.pl).
30
Por. J. Czapliski, J. Panek, Diagnoza spoeczna 2005 (www.diagnoza.com).
31
www.stat.gov.pl.

21

Przyjmujc zaoenie, e niekorzystna lokalizacja jest gwn przyczyn wy-
szego ubstwa Polski wschodniej mona zaryzykowa stwierdzenie, e jedynym
wyjciem z tej niekorzystnej sytuacji byby dynamiczny rozwj infrastruktury tych
obszarw. Jednak, jak wskazuj dane statystyczne, wieloletnie zaniedbania inwesty-
cyjne ciany wschodniej wcale nie s niwelowane. rednia warto nakadw
inwestycyjnych na jednego mieszkaca w 2007 roku w caej Polsce wyniosa 4.546
z. Dla wojewdztw ciany wschodniej przecitny poziom tego wskanika wynis
3.373 z. Warto ta stanowia zatem zaledwie 74% redniej wysokoci nakadw
we wszystkich wojewdztwach w Polsce.
Zapnieniami infrastrukturalnymi mona by rwnie wytumaczy niech za-
granicznych inwestorw do kapitaowego angaowania si w przedsiwzicia zloka-
lizowane w Polsce wschodniej. To wanie wojewdztwa z tzw. ciany wschod-
niej najmniej skorzystay z napywu kapitau zagranicznego do polskiej gospodar-
ki. Wyjtkowo sabo pod tym wzgldem prezentuj si wojewdztwa lubelskie
i podlaskie, ktre, wedug Instytutu Bada nad Gospodark Rynkow, pod wzgl-
dem atrakcyjnoci inwestycyjnej, zostay sklasyfikowane na dwch ostatnich miej-
scach spord wszystkich wojewdztw w Polsce
32
.
Rozwj poszczeglnych regionw uzaleniony jest od wielu czynnikw, do kt-
rych zaliczy mona poziom wyksztacenia spoeczestwa, zaradno mieszkacw,
polityka wadz lokalnych itp. Mona jednak zaryzykowa stwierdzenie, e w dobie
byskawicznego reagowania na potrzeby klientw podstawowe znaczenie wydaje si
mie infrastruktura. Wyniki bada przytoczonych w artykule wskazuj, e poziom
wiedzy mieszkacw Polski wschodniej jest zbliony do poziomu reprezentowane-
go przez obywateli z innych obszarw kraju. Jednak, ciana wschodnia to region
o infrastrukturze charakterystycznej dla krajw trzeciego wiata. W Polsce wschod-
niej brakuje przede wszystkim dobrych drg, lotnisk, czy szybkich sieci kolejowych.
To gownie z tego powodu wojewdztwa wschodnie nale do najmniej uprzemy-
sowionych w Europie, a pod wzgldem atrakcyjnoci inwestycyjnej plasuj si na
kocu rankingu polskich wojewdztw. Na skutek wieloletnich zaniedba infrastruk-
turalnych w wojewdztwach ciany wschodniej przypada najmniej kapitau za-
granicznego na jednego mieszkaca.
Do zniwelowania rnic gospodarczych midzy Polsk wschodni i zachodni
niezbdne s natychmiastowe nakady na rozwj infrastruktury oraz zmiana wia-
domoci spoecznej poprzez ukierunkowanie pro-przedsibiorcze
33
. Istotna jest rw-
nie odpowiednia polityka wadz lokalnych, polegajca na odbiurokratyzowaniu
urzdw zajmujcych si wspprac z przedsibiorcami. Wydaje si zatem, e
przemylane, wielokierunkowe dziaania, w dobie szybkich zmian gospodarczych w
gospodarce globalnej, mog spowodowa dynamiczny rozwj wojewdztw ciany
wschodniej.

32
W. Janik, Rola mikroprzedsibiorstw w rozwoju regionw sabo rozwinitych, Zeszyty
Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, 2008, Nr 22, s. 70-72.
33
Ibidem, s. 73.

22

II. Zakadanie i prowadzenie biznesu
2.1. Wybr rodzaju prowadzonej dziaalnoci
Dokonanie wybory rodzaju prowadzonej dziaalnoci to podstawowy problem
przy podejmowaniu decyzji o zaoeniu wasnego biznesu. Do czynnikw wpywa-
jcych na tak istotny wybr mona zaliczy nastpujce:
- posiadane wyksztacenie,
- dowiadczenie zawodowe,
- zainteresowania,
- posiadane skadniki majtkowe,
- znajomo brany,
- aktualna i przewidywana koniunktura w gospodarce i brany,
- kapitaochonno i okres zwrotu z inwestycji w brany.

Posiadane wyksztacenie
Nierzadko posiadane wyksztacenie determinuje wybr rodzaju dziaalnoci go-
spodarczej. Takie zjawisko jest dostrzegalne szczeglnie w odniesieniu do tzw. wol-
nych zawodw (lekarz, radca prawny, adwokat, notariusz, ksigowy, doradca podat-
kowy, farmaceuta itd.). Wyksztacenie zdobyte podczas studiw magisterskich, uzu-
penione o wiedz uzyskan na studiach podyplomowych pozwala takim przedsi-
biorcom uzyskiwa znaczne korzyci finansowe pomimo znikomego nakadu na
majtek trway. Bez wtpienia, najbardziej wartociowym zasobem takiej organiza-
cji jest wiedza. Naley jednak mie na uwadze, e najefektywniejszym weryfikato-
rem jest nie zdobyta wiedza, uczestnictwo w kursach, szkoleniach, aplikacjach, czy
specjalizacjach, ale klienci, ktrzy funkcjonujc na wolnym od niepotrzebnych
przepisw biurokratycznych rynku dokonuj najbardziej uzasadnionych ekonomicz-
nie
i spoecznie wyborw.

Dowiadczenie zawodowe
W dzisiejszych czasach charakteryzujcych si wysokim stopniem intensywno-
ci zmian, ludzie podejmuj prac nie zawsze zgodn z ich wyksztaceniem. Jest to
charakterystyczne szczeglnie w przypadku osb, ktre ukoczyy szko kilkana-
cie, czy kilkadziesit lat temu, kiedy system edukacji znaczco rni si od tego,
z jakim mamy do czynienia obecnie. Wiedza teoretyczna zdobyta w tamtym czasie
nie zawsze moe by wykorzystana w dobie globalizacji i powszechnej informaty-
zacji.

Zainteresowania
Wiele osb stawia sobie pytanie, czy pracuje si po to, by y, czy yje si po to,
by pracowa? Nietrudno mona wyrazi pogld, e naley robi wszystko, by wy-
konywana praca przynosia korzyci nie tylko materialne ale i pozafinansowe. Nie
jest to proste, chocia wiele osb, w zalenoci od zgaszanych potrzeb preferuje
zawody, gdzie wynagrodzenie jest nieco nisze, ale satysfakcja z wykonywanej
pracy w peni ten niedobr rekompensuje.

23

Posiadane skadniki majtkowe
Kada osoba rozwaajca zaoenie dziaalnoci gospodarczej liczy si
z poniesieniem okrelonych nakadw. Dlatego bierze pod uwag te skadniki ma-
jtkowe, ktre posiada, a ktre mog by wykorzystane w konkretnym przedsi-
wziciu. Do skadnikw tych zaliczy mona m.in. zasoby pienine, rodki trwae,
czy te wiedz. Kade z tych aktyww ma okrelon warto i kade powinno by
efektywnie wykorzystane w nowym przedsiwziciu.

Znajomo brany
Istnieje wiele bran, ktre mog wydawa si atrakcyjne jeli chodzi
o efektywno inwestycji oraz okres zwrotu z zaangaowanego kapitau. Jednak
penetrowanie segmentu rynku, w ktrym jeszcze nigdy si nie poruszalimy moe
by rdem dodatkowych wydatkw, ktre nierzadko s wyjtkowo trudne do pro-
gnozowania. Dlatego, w przypadku rozpoczynania dziaalnoci, z ktr wczeniej
nie mielimy do czynienia, naley si liczy z dodatkowym ryzykiem. Poza trudno-
ciami w oszacowaniu wydatkw na precyzyjne zbadanie rynku, istotnym czynni-
kiem ograniczajcym skonno do wchodzenia w nowe brane jest brak rozpozna-
walnoci marki oraz niemono wykazania dowiadczenia w realizacji konkretnych
zlece. Te czynniki bywaj czsto barierami nie do przejcia np. podczas przetar-
gw, gdzie wymagana jest doskonaa znajomo brany oraz wykazanie si wcze-
niejszymi osigniciami we wczeniej realizowanych przedsiwziciach.

Aktualna i przewidywana koniunktura w gospodarce i brany
Gospodarka rynkowa charakteryzuje si cyklicznoci. Rwnie poszczeglne
brane maj swoje cykle koniunkturalne. Osoby decydujce si na zaoenie dzia-
alnoci gospodarczej powinny z uwag ledzi wszelkie wydarzenia, nie tylko
zwizane z interesujc ich bran ale rwnie z gospodark jako caoci. Czsto
zdarza si, e zmiany zachodzce w gospodarce s poprzedzane zmianami w okre-
lonej brany. S rwnie brane, ktre reaguj na zmiany gospodarcze z pewnym
opnieniem. S wreszcie i takie, ktre na ewentualne spowolnienie gospodarcze
reaguj w znikomym stopniu. W wikszoci jednak przypadkw zaamania koniunk-
tury prowadz do wyranych reperkusji w obrbie firm funkcjonujcych w okrelo-
nej brany. Bez wtpienia do przedsibiorstw charakteryzujcych si wysok wra-
liwoci na zmiany koniunkturalne s podmioty zwizane z szeroko pojt brana
budowlan (firmy remontowo-budowlane, deweloperzy, cegielnie, cementownie
itd.). Odpowiedni moment wejcia na rynek oraz umiejtno przewidzenia osabie-
nia koniunktury to kluczowe czynniki decydujce o powodzeniu tego typu przed-
siwzi.

Kapitaochonno i okres zwrotu inwestycji w brany
Nierzadko zdarza si, e wybrana przez inwestora brana, czy dostrzeona w jej
obrbie nisza rynkowa wydaje si wyjtkowo atrakcyjna pod wzgldem stopy zwro-
tu z zaangaowanego kapitau. Jednak barier nie do przejcia staje si wysoko
kapitau, jaki naley w to przedsiwzicie zaangaowa. Naley pamita o tym, e
wysoka kapitaochonno inwestycji nierzadko sprawia, e nawet decydujc si na
skorzystanie z kredytu bankowego (pod warunkiem, e takie rdo finansowania

24

bdzie dostpne) nie ma moliwoci jej zrealizowania. Przedsiwzicia o wysokich
nakadach czsto charakteryzuj si stosunkowo dugim okresem zwrotu, a korzyci
osigane dziki eksploatacji takiej inwestycji osigane s dopiero kilka lat po odda-
niu jej do uytkowania. Wyjtkowo skomplikowane wwczas staje si efektywne
wykorzystanie kredytu inwestycyjnego. Dzieje si tak dlatego, e w okresie realiza-
cji oraz w pierwszych latach eksploatacji przedsiwzicia, nawet przy skorzystaniu
z pewnego okresu karencji spaty rat kapitaowych, niezwykle trudno jest zachowa
pynno inwestycji bez skorzystania z dodatkowych kredytw obrotowych. W ten
sposb nie trudno jest wpa w spiral zaduenia prowadzc nawet do bankructwa.

2.2. Wybr formy organizacyjno-prawnej
Przed podjciem decyzji o wyborze formy prawnej niezbdne wydaje si okre-
lenie odpowiedzi na pytanie: co bdzie dla mnie korzystniejsze, prowadzenie sa-
modzielnie przedsibiorstwa, czy te znalezienie wsplnika?
Podczas dokonywania takich wyborw konieczne jest zastanowienie si nad na-
stpujcymi problemami:
- Czy posiadam wystarczajc wielko kapitau do zrealizowania inwestycji?
- Czy wystarczy mi si i czasu, aby samodzielnie sprosta wszelkim wyzwaniom,
jakie bd czekay na mnie w czasie wykonywania obowizkw zwizanych
z prowadzeniem firmy?
- Czy posiadam odpowiedni wiedz, bez ktrej realizowane przedsiwzicie nie
bdzie miao szans powodzenia?
Mona analizowa rwnie inne aspekty zwizane z dziaalnoci gospodarcz.
Wane jest jednak to, by odpowiedzi na stawiane pytania byy rzetelne, gdy od
osobistego pragmatyzmu zalee bdzie powodzenie planowanego przedsiwzicia.
Moe si zdarzy, e po przedstawieniu wszystkich za i przeciw, okae si,
i najkorzystniejszym rozwizaniem jest prowadzenie dziaalnoci gospodarczej
samodzielnie. Indywidualna dziaalno gospodarcza jest bardzo czsto wystpu-
jc form organizacyjno-prawn. Podstawowym aktem prawnym regulujcym po-
dejmowanie, wykonywanie i zakoczenie tego typu dziaalnoci jest ustawa z dnia
2 lipca 2004 r. o swobodzie dziaalnoci gospodarczej (Dz.U. Nr 173, poz. 1807
z pn. zm.). Indywidualna dziaalno gospodarcza to forma organizacyjno-
prawna, ktra jest charakterystyczna dla niewielkich przedsibiorstw. Waciciele
takich podmiotw przejmuj na siebie ca odpowiedzialno za funkcjonowanie
biznesu. Rekompensat za to podwyszone ryzyko jest zazwyczaj zysk, ktrym
waciciel takiego przedsibiorstwa moe dowolnie dysponowa.
Jeeli podjta zostanie decyzja o zawizaniu przedsibiorstwa zrzeszeniowego,
kolejnym krokiem bdzie wybr rodzaju spki
34
.
Do czsto wystpujcych w obrocie gospodarczym spek naley spka cy-
wilna. Umow takiej spki reguluj przepisy kodeksu cywilnego. Kodeks spek
handlowych zobowizuje jednak wsplnikw do przeksztacenia spki cywilnej

34
Spdzielnie, fundacje, czy inne podmioty zrzeszeniowe, w praktyce gospodarczej wyst-
puj o wiele rzadziej ni spki. Ponadto niejednokrotnie s one organizacjami typu non
profit, co dodatkowo argumentuje skoncentrowanie si na spkach, jako formach praw-
nych podmiotw, bdcych przedmiotem biznes planu

25

w spk jawn w sytuacji, kiedy przychody netto w kadym z dwch ostatnich lat
obrotowych osigny warto 800 tys. euro.
35
W spce cywilnej nie ma okrelone-
go minimalnego wkadu, a kady ze wsplnikw odpowiada za zobowizania spki
majtkiem osobistym. Ponadto, kady ze wsplnikw ma prawo reprezentowa
spk oraz zaciga zobowizania.
Spki prawa handlowego podzieli mona na dwie grupy:
36

1. Spki osobowe
2. Spki kapitaowe
Do grona spek osobowych zalicza si nastpujce:
Spka jawna jest to jedna z najprostszych form prowadzenia dziaalnoci.
W spce tej kady wsplnik odpowiada za zobowizania spki bez ograniczenia
caym swoim majtkiem, kady wsplnik ma prawo reprezentowa spk. Kady
ze wsplnikw ma prawo i obowizek prowadzenia spraw spki, za ktre nie
otrzymuje wynagrodzenia. Jeeli umowa spki nie stanowi inaczej, kady wsplnik
ma prawo do rwnego udziau w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym
stosunku, bez wzgldu na rodzaj i warto wkadu. Na podkrelenie zasuguje fakt,
e wsplnik ma prawo da corocznie wypacenia odsetek w wysokoci 5% od
swojego udziau kapitaowego, nawet gdy spka poniosa strat.
Spka partnerska spka ta jest organizacj utworzon przez wsplnikw
(osoby fizyczne) w celu wykonywania wolnego zawodu. Warto zwrci uwag, e
spka partnerska nie moe by zawizana w celu wykonywania wicej ni jednego
wolnego zawodu. Do wolnych zawodw moliwych do wykonywania w tego typu
organizacji zalicza si zawody: adwokata, aptekarza, architekta, inyniera budow-
nictwa, biegego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego,
maklera papierw wartociowych, doradcy inwestycyjnego, ksigowego, lekarza,
lekarza dentysty, lekarza weterynarii, notariusza, pielgniarki, poonej, radcy praw-
nego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majtkowego i tumacza przysigego.
Ten typ dziaalnoci jest o tyle korzystny, e partner nie ponosi odpowiedzialnoci
za zobowizania spki powstae w zwizku z wykonywaniem przez pozostaych
partnerw wolnego zawodu w spce oraz w zwizku z dziaalnymi podjtymi przez
osoby, bdce pod kierownictwem innych partnerw. W organizacji tej kady part-
ner ma prawo reprezentowa spk.
Spka komandytowa jest to forma prawna, w ktrej wobec wierzycieli za
zobowizania spki co najmniej jeden wsplnik odpowiada bez ograniczenia (kom-
plementariusz), a odpowiedzialno co najmniej jednego wsplnika (komandytariu-
sza) jest ograniczona do wysokoci sumy komandytowej. Prawo reprezentowania
spki na zewntrz posiada komplementariusz, komandytariusz moe reprezentowa
spk jedynie jako penomocnik. Komandytariusz nie ma prawa ani obowizku
prowadzenia spraw spki, chyba e umowa stanowi inaczej. Uczestnictwo w zy-
skach jest zazwyczaj proporcjonalne do wysokoci wniesionego wkadu.
Spka komandytowo-akcyjna jest to forma spka, w ktrej wobec wierzy-
cieli za jej zobowizania co najmniej jeden wsplnik odpowiada w sposb nieogra-

35
Por. art. 26 & 4 Ustawy z dnia 15 wrzenia 2000 r., Kodeks spek handlowych
(Dz.U. 2000 r. Nr. 94 z pm. zm).
36
Por. Art. 4. & 1 Kodeksu spek handlowych (Dz.U. z dnia 8 listopada 2000 r.).

26

niczony (komplementariusz), a co najmniej jednej jest akcjonariuszem. Cech cha-
rakterystyczn tej formy prawnej jest okrelona minimalna wielkoci kapitau zaka-
dowego w kwocie 50 tys. z. Akcjonariusz tej spki nie odpowiada za jej zobowi-
zania. Spk reprezentuj komplementariusze. Akcjonariusz moe reprezentowa
spk jedynie jako penomocnik. Kady komplementariusz ma prawo i obowizek
prowadzenia spraw spki. W tego typu formie prawnej mona ustanowi rad nad-
zorcz. Konieczno powoania takiego organu powstaje w sytuacji, kiedy liczba
akcjonariuszy przekracza dwadziecia pi osb. Komplementariusze oraz akcjona-
riusze uczestnicz w zyskach spki proporcjonalnie do wniesionych wkadw, chy-
ba e statut spki stanowi inaczej.
Do spek kapitaowych zalicza si nastpujce:
Spka z ograniczon odpowiedzialnoci jest to jedna z czciej wystpuj-
cych form prawnych. Moe by zawizana prze jedn albo wiksz liczb osb.
Kapita zakadowy w tej spce powinien wynosi co najmniej 5 tys. z, natomiast
warto nominalna udziau nie powinna by nisza ni 50 z. W spce z ograniczo-
n odpowiedzialnoci powinien by powoany zarzd, zoony z jednego albo
wikszej liczby czonkw. W skad zarzdu mog wchodzi osoby zarwno bdce
jak i nie bdce wsplnikami. Kady czonek zarzdu ma prawo i obowizek pro-
wadzenia spraw spki oraz moe reprezentowa j na zewntrz. Umowa spki
moe ustanowi dodatkowo rad nadzorcz i/lub komisj rewizyjn. Utworzenie
ktregokolwiek z tych organw staje si obligatoryjne wwczas, gdy kapita zaka-
dowy przewysza kwot 500 tys. z, a wsplnikw jest wicej ni dwudziestu pi-
ciu.
Spka akcyjna jest organizacj utworzon przez jednego albo wiksz liczb
osb. Kapita zakadowy spki akcyjnej, podzielony na akcje o rwnej wartoci
nominalnej powinien wynosi co najmniej 100 tys. z, za warto jednej akcji nie
powinna by nisza ni 1 grosz. Do obligatoryjnych organw spki akcyjnej zalicza
si zarzd oraz rad nadzorcz. Zarzd moe si skada z jednego albo wikszej
liczby czonkw. Jego zadaniem jest prowadzenie spraw oraz reprezentowanie sp-
ki. W spce akcyjnej ustanawia si rwnie rad nadzorcz, ktrej zadaniem jest
stay nadzr nad dziaalnoci spki. Podzia zysku w spce akcyjnej jest propor-
cjonalny do liczby posiadanych akcji zwykych.
37

Mona zatem stwierdzi, e wybr ktrejkolwiek ze spek prawa handlowego
nie jest wycznie decyzj subiektywn. Nierzadko powan barier dotyczc sp-
ek kapitaowych jest ustalona minimalna warto kapitau podstawowego (w przy-
padku spki z ograniczon odpowiedzialnoci 5.000 z, za w spce akcyjnej
100.000 z). Naley rwnie zwraca uwag na inne, pozafinansowe czynniki de-
terminujce wybr spki. Dla przykadu, spk partnersk mog zaoy tylko
osoby fizyczne uprawnione do wykonywania wolnych zawodw. Tak wic, jeli nie
posiada si uprawnie do wykonywania wolnego zawodu oraz nie zamierza si
wnie do spki kapitau o wartoci powyej 5.000 z, wyboru mona dokona tyl-
ko w obrbie spki jawnej oraz komandytowej.
38

37
Szerzej na temat spek osobowych i kapitaowych : Art. 22 Art. 429 Kodeksu Spek
Handlowych (Dz. z dnia 8 listopada 2000 r.).
38
Ustawa z 15 wrzenia 2000 r., Kodeks Spek Handlowych (Dz. z dnia 8 listopada 2000 r.).

27

2.3. Czynnoci formalno-prawne zwizane z zakadaniem dziaalnoci gospo-
darczej
Zaoenie dziaalnoci gospodarczej w Polsce zwizane jest z koniecznoci do-
penienia wielu formalnoci, ktre trwaj okoo 3 tygodni. Do czynnoci formalno-
prawnych zwizanych z procesem zakadania dziaalnoci gospodarczej zalicza si
nastpujce:
1. Rejestracja dziaalnoci w Urzdzie Miasta/Gminy
2. Uzyskanie niezbdnej koncesji
3. Uzyskanie numeru REGON
4. Zaoenie rachunku bankowego
5. Rejestracja w Urzdzie Skarbowym
6. Wyrobienie piecztki firmowej
39

7. Zgoszenie w Zakadzie Ubezpiecze Spoecznych
8. Powiadomienie Pastwowej Inspekcji Pracy
9. Zoenie wniosku w Sanepidzie
Rejestracja dziaalnoci w Ewidencji Dziaalnoci Gospodarczej, prowadzonej
przez Urzd Miasta lub Gminy (opata okoo 100 z).
Uzyskanie niezbdnej koncesji, licencji itp. Najczciej spotykane rodzaje
dziaalnoci wymagajce zdobycia koncesji to: sprzeda alkoholi i broni, wydoby-
wanie kopalin, wytwarzanie i obrt materiaami wybuchowymi oraz paliw i energii,
ochrona osb i mienia, rozpowszechnianie programw radiowych i telewizyjnych,
przewozy lotnicze (opata za wydanie zezwole np. na sprzeda alkoholi dla nowych
przedsibiorcw oraz tych podmiotw, ktre w poprzednim roku osigny sprzeda
na poziomie nie przekraczajcym 1 mln z, wynosi obecnie 4.000 z. Natomiast
opata za koncesj na sprzeda wszystkich rodzajw alkoholi wynosi obecnie 3150
z rocznie. Wysoko stawek moe zosta zwikszona, gdy przedsibiorca bdzie
sprzedawa wicej alkoholu.
40

W cigu 14 dni od wpisania firmy do ewidencji gospodarczej naley w Urzdzie
Statystycznym zoy wniosek o wydanie numeru REGON. Maksymalny okres
oczekiwania na wydanie tego numeru wynosi 7 dni.
Po wizycie w Urzdzie Statystycznym mona uda si do banku, gdzie bez prze-
szkd nastpuje zaoenie rachunku bankowego.
Urzd Skarbowy zoenie wniosku o nadanie numeru NIP. Przy skadaniu te-
go wniosku naley wybra form opodatkowania, tzn. kart podatkow, ryczat ewi-
dencyjny lub ksig przychodw i rozchodw. Podatek na zasadach oglnych ma
prawo paci kady, natomiast w formie karty podatkowej i ryczatu wycznie oso-
by prowadzce dziaalno gospodarcz w okrelonych branach i rodzajach (np.
handel obnony, wynajem pokoi, usugi krawieckie).
41
W urzdzie skarbowym po-

39
Jeeli przedsibiorcy nie zaley na tym, by numer NIP widnia na piecztce firmowej,
piecztk t mona wyrobi przed wizyt w Urzdzie Skarbowym.
40
Ustawa z dnia 26 padziernika 1982 roku o wychowaniu w trzewoci i przeciwdziaaniu
alkoholizmowi (Dz.U. 2002 r., Nr 147, poz. 1231 z pn. zm.).
41
Na zasadach oglnych podatek dochodowy odprowadzany jest wedug skali progresywnej.
Aktualne stawki podatku dochodowego, w zalenoci od osignitego dochodu, wynosz:

28

winno si rwnie zadeklarowa, czy podmiot bdzie patnikiem podatku VAT.
Osoby rozpoczynajce dziaalno gospodarcz z definicji s zwolnione z rozlicza-
nia tego podatku (tzw. zwolnienie podmiotowe). Zwolnienie koczy si, gdy obrt
firmy przekroczy w roku podatkowym ustalony prg obecnie jest to sprzeda na
poziomie 10 tys. euro.
Po uzyskaniu numeru NIP nowy podmiot ma ju wszelkie informacje, ktre
mona zamieszcza przy podpisywaniu umw. Dlatego kolejn czynnoci formalno-
prawn jest wyrobienie piecztki firmowej.
W terminie do 7 dni od momentu rozpoczcia dziaalnoci gospodarczej przed-
sibiorca ma obowizek zgosi ten fakt do Zakadu Ubezpiecze Spoecznych.
Przy zatrudnianiu pracownikw istnieje obowizek powiadomienia o tym Pa-
stwowej Inspekcji Pracy.
W sytuacji, kiedy otwierany jest lokal gastronomiczny, gabinet kosmetyczny,
sklep spoywczy itp., odbioru miejsca wykonywania dziaalnoci musi dokona
Sanepid. W tym celu naley zoy wniosek, ktry powinien by rozpatrzony
w terminie 14 dni.
Koszt rejestracji indywidualnej dziaalnoci gospodarczej ksztatuje si na po-
ziomie okoo 300 z. W przypadku spek kapitaowych moe to by kwota rzdu
3 tys. z lub wysza.
Od 31 marca 2009 roku funkcjonuje w Polsce tzw. system jednego okienka, kt-
ry ma za zadanie ograniczy trudnoci zwizane z zakadaniem dziaalnoci gospo-
darczej. Jak wskazuje jednak praktyka, o ile system ten uatwia proces zakadania
indywidualnej dziaalnoci gospodarczej, to w przypadku spek handlowych moe
nawet by powodem wyduenia ich rejestracji. Dzieje si tak dlatego, e obecnie
wniosek nie moe by zweryfikowany przez urzdnika bezporednio przed zoe-
niem. Takiego mankamentu nie ma w przypadku rejestracji dziaalnoci jednooso-
bowej, gdzie w ramach jednego wniosku skada si rwnie wniosek do urzdu sta-
tystycznego, urzdu skarbowego i ZUS. Taki wniosek przyjmuje urzdnik, ktry
zazwyczaj sam go rozpatruje, dziki czemu moe suy rad przyszemu przedsi-
biorcy
42
.

2.4. Sprecyzowanie celu gwnego oraz celw operacyjnych przedsibiorstwa
Przedsibiorstwa, ktre s w stanie okreli misje, definiowa cele oraz formu-
owa strategi prdzej czy pniej stan si rynkowymi liderami. Firmy, ktre maj
jasno sprecyzowany cel lub cele gwne charakteryzuj si znacznie wysz sku-
tecznoci dziaania. Cele gwne powinny wynika z misji przedsibiorstwa oraz

18%, 32% (por. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osb fizycz-
nych, Dz.U. z 2000 r., poz. 14 z pn. zm. oraz www.mf.gov.pl). Prowadzc ksig przy-
chodw i rozchodw mona paci podatek wedug skali progresywnej lub liniowej wyno-
szcej 19%. W przypadku ryczatu, podstaw opodatkowania nie jest dochd, ale przychd.
Obecnie obowizujce stawki ryczatowe, w zalenoci od rodzaju dziaalnoci, wynosz:
20%, 17%, 8,5%, 5,5%,3% (por. art. 12 Ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczatowa-
nym podatku dochodowym od niektrych przychodw osiganych przez osoby fizyczne,
Dz.U. Nr 144, poz. 930 z pn. zm.).
42
Jedno okienko rwnie dla spekniestety, por.: www.bankier.pl (12.03.2011).

29

wskazywa na kierunki dziaa, okrelajcych podejcie do konstruowania strate-
gii
43
.
Misja jest zbiorem pewnych wartoci istotnych dla przedsibiorstwa
i jego otoczenia, dziki ktrym w dugim okresie czasu biznes moe si rozwija.
Nierzadko misja jest rwnie utosamiana z celem podstawowym przedsibior-
stwa.
44
Moe ona obejmowa rne elementy, np. rynki docelowe, technologie, rela-
cje z kontrahentami i klientami. Istotne jest to, eby misja bya stosunkowo zwiza
oraz dziki swojej oryginalnoci potrafia odrni firm od innych podmiotw
funkcjonujcych na tym samym rynku.
Przykadowo, misja BRE Banku S.A. okrelona jest w nastpujcy sposb naj-
lepsza instytucja finansowa dla wymagajcych klientw.
45
. Natomiast misj Asseco
Poland S.A. jest budowa midzynarodowej grupy kapitaowej skupiajcej rentowne
firmy produkujce i dostarczajce rozwizania informatyczne.
46

Strategia przedsibiorstwa jest zazwyczaj definiowana jako proces okrelania
dugofalowych celw i zamierze organizacji. Strategi mona rwnie zdefiniowa
jako zesp regu zachowa charakterystycznych dla przedsibiorstwa, odnoszcych
si do caoci jego funkcjonowania i majcych na celu spenienie misji oraz osi-
gnicie gwnych celw organizacji.
47
Strategia powinna charakteryzowa si ci-
goci, kompleksowoci, spjnoci, elastycznoci, realnoci, skutecznoci
48

Wedug opinii amerykaskich menederw wdraanie strategii jest najwaniejszym
czynnikiem ksztatujcym warto przedsibiorstwa.
49

Dla przykadu celem nadrzdnym strategii spki Amica S.A. jest utrzymanie
pozycji lidera jako niezalena i zyskowna Spka
50
. Strategi Asseco Poland
S.A. jest osigniecie wiodcej pozycji (w pierwszej trjce) na kadym obsugiwa-
nym rynku pod wzgldem przychodw.
51

Cel to planowy wynik kadego racjonalnego dziaania; to do czego si dy, o
co si zabiega
52
. Za najbardziej oglny cel funkcjonowania przedsibiorstw uwaa
si przetrwanie i rozwj.
53
Wydaje si, e przetrwanie organizacji to cel gwny
organizacji w momencie rozpoczynania dziaalnoci, bd te w okresie wyranej,
dugotrwaej dekoniunktury gospodarczej. Firmy, funkcjonujce w dzisiejszych
czasach, w normalnych warunkach rynkowych, ktre stawiaj sobie za jedyny cel
przetrwanie, prawdopodobnie nie przetrwaj. Tempo zmian gospodarczych jest
obecnie tak wysokie, e firmy ktre si nie rozwijaj, cofaj si.

43
M. Krajewski, Zarzdzanie finansowe w przedsibiorstwach, ODDK, Gdask 2006, s. 22.
44
Por. M. Struycki (red.), Zarzdzanie przedsibiorstwem, Difin, Warszawa 2002, s. 108.
45
Por. www.brebank.com.pl.
46
Por. www.asseco.pl.
47
Por. M. Krajewski, Zarzdzanieop. cit., s. 22.
48
Por. www.inwestycje.pl.
49
Por. R.S. Kaplan, D.P. Horton, Strategiczna karta wynikw, Centrum Informacji Menede-
ra, Warszawa 2001, s. 5.
50
Por. www.amica.com.pl.
51
Por. www.asseco.pl.
52
www.portalwiedzy.onet.pl.
53
M. Marcinkowska, Ksztatowanie wartoci firmy, PWN, Warszawa 2000, s. 18.

30

Wydaje si, e celem nadrzdnym kadego biznesu powinna by maksymaliza-
cja wartoci przedsibiorstwa w dugim okresie czasu.
54
W literaturze wymieniane
s rwnie inne cele przedsibiorstw:
55

- maksymalizacja zyskw,
- maksymalizacja sprzeday,
- osignicie zakadanego udziau w rynku,
- utrzymanie dotychczasowego poziomu zatrudnienia,
- maksymalizacja rentownoci kapitaw,
- sprawno dziaania rozumiana jako terminowe i odpowiednio jakociowe re-
agowanie na potrzeby klientw,
- wewntrzny spokj.
Kady z wymienionych celw powinien przyczynia si do realizacji celu nad-
rzdnego strategii przedsibiorstwa. Dla przykadu, spka Asseco Poland S.A. re-
alizuje cel nadrzdny poprzez:
56

- osignicie i utrzymanie wiodcej pozycji na kadym obsugiwanym rynku,
- zwikszenie nakadw na badania i rozwj,
- konsolidacj polskiego rynku producentw oprogramowania,
- wdroenie nowych produktw,
- redukcj kosztw,
- ekspansj zagraniczn.
Wyznaczenie hierarchii celw w organizacji, poczynajc od misji, poprzez cele
strategiczne, taktyczne i wreszcie operacyjne wydaje si by niezwykle istotnym
elementem polityki przedsibiorstwa.

2.5. Sposoby zarzdzania przedsibiorstwem
Odpowiednio opracowana strategia, wyznaczone cele oraz okrelona misja nie
zapewni sukcesu, jeeli przedsibiorstwo nie bdzie efektywnie zarzdzane. Wik-
szo menederw jest zdania, e nie samo opracowanie ale realizowanie strategii
zapewnia przedsibiorstwu realizacj zamierzonych celw.
Sposb zarzdzania organizacj uzaleniony jest miedzy innymi od wielkoci
przedsibiorstwa. W niewielkich firmach stosowany jest zazwyczaj tzw. model kla-
syczny zarzdzania (por. rys. 2.1). W modelu tym, zarwno waciciel, penicy
rwnoczenie funkcj zarzdcy, jak i organy wykonawcze, umiejscowione s we-
wntrz przedsibiorstwa. Nierzadko zdarza si, e waciciel-zarzdca wykonuje
obowizki organw wykonawczych. Taki schemat z jednej strony umoliwia znacz-
ne ograniczenie kosztw funkcjonowania organizacji, z drugiej jednak strony spra-
wia, e zarzdca, zamiast koncentrowa swoj uwag na procesie decyzyjnym, zmu-

54
Por. M. Brzeziski (red.), Wprowadzenie do nauki o przedsibiorstwie, Difin, Warszawa
2007, s. 34, W. Janik, Zarzdzanie finansami firmy, WSPA, Lublin 2002, s. 7, M. Stra-
domski, Zarzdzanie struktur zaduenia przedsibiorstwa, PWE, Warszawa 2004, s. 17.
55
Por. M. Struycki (red.), Zarzdzanie przedsibiorstwem...op. cit., s. 292 oraz J. liwa,
Finanse przedsibiorstwa. Teoria i praktyka, Instytut Przedsibiorczoci i Samorzdnoci,
Warszawa 2004, s. 32.
56
Por. Jednostkowy raport roczny Asseco Poland S.A. 31 grudnia 2007 r. (www.asseco.pl).

31

szony jest powica mnstwo cennego czasu na wykonywanie czynnoci bezpo-
rednio produkcyjnych.

PRZEDSIBIORSTWO

WACICIEL
ZARZDCA
ORGANY
WYKONAWCZE

Rys. 2.1. Model klasyczny zarzdzania przedsibiorstwem

Model menederski charakteryzuje si tym, e waciciel (waciciele) umiej-
scowiony (i) jest na zewntrz organizacji. Wewntrz znajduje si zarzd oraz organy
wykonawcze (por. rys. 2.2).

PRZEDSIBIORSTWO

ZARZDCA
ORGANY
WYKONAWCZE
WACICIEL

Rys. 2.2. Model menederski zarzdzania przedsibiorstwem

Model menederski stosowany jest przewanie w wikszych firmach, przede
wszystkim w spkach kapitaowych, gdzie udziaowcy (w przypadku spki z ogra-
niczon odpowiedzialnoci) albo akcjonariusze (w spkach akcyjnych) oczekuj

32

wycznie wypat z zysku jako rekompensaty za ponoszone ryzyko, nie ingerujc
bezporednio w proces zarzdczy.
Do zalet tego modelu zaliczy naley specjalizacj zadaniow, ktra sprawia, e
za proces realizowania strategii firmy przed wacicielami odpowiada zarzd, ktry
jednoczenie dba o to, eby organy wykonawcze waciwie dostosoway swoje kwa-
lifikacje do charakterystyki przedsibiorstwa oraz jak najefektywniej wykonyway
swoj prac. Jako wad modelu menederskiego poda mona wysokie koszty za-
trudnienia wykwalifikowanej kadry menederskiej, penicej w tym modelu rol
zarzdcw.
Na podstawie tych rozwaa naley stwierdzi, e nie ma uniwersalnego mode-
lu, dziki ktremu firma zwikszaaby swoj warto. W Praktyce gospodarczej
spotyka si przedsibiorstwa, ktre ani nie maj sprecyzowanej strategii, ani okre-
lonych celw, ani tym bardziej opracowanego modelu zarzdzania, a mimo to
funkcjonuj na rynku wiele lat. Naley jednak zaznaczy, e takie firmy nastawione
s przede wszystkim na przetrwanie, a funkcjonuj wycznie dlatego, e rynek, na
jakim dziaaj nie naley do rynkw konkurencyjnych. Mona przypuszcza, e
w duszej perspektywie takie przedsibiorstwa nie tylko strac swoj pozycj ryn-
kow, ale, jeeli nie zaczn stosowa przemylanej strategii, prawdopodobnie bd
musiay upa.

2.6. Istota i funkcje biznes planu
Biznes plan jest zestawieniem dokumentw, w oparciu o ktre dokonuje si pro-
jekcji finansowej i marketingowej. Biznes plan jest planem menederw, okrela-
jcym ich zdolno do podejmowania skutecznych dziaa, zmierzajcych do trwa-
ego usytuowania si na rynku, czyli finansowo efektywnego poczenia okazji ryn-
kowych z moliwociami firmy.
57
W ujciu tym biznes plan utosamiany jest
z dokumentem, ktry skierowany jest wycznie do osb odpowiedzialnych za po-
dejmowanie decyzji w organizacji. Naley podkreli, e biznes plan czsto wyko-
rzystywany jest rwnie przez instytucje finansowe jako rdo informacji o przed-
sibiorstwie oraz o inwestycjach prze nie realizowanych i planowanych, dziki kt-
remu firma moe pozyska dodatkowy kapita.
Mona zatem stwierdzi, e biznes plan peni dwie zasadnicze funkcje:
58

1. Wewntrzn (wykorzystywany przez wacicieli czy te osoby zatrudnione
w przedsibiorstwie),
2. Zewntrzn (chodzi o uatrakcyjnienie firmy w oczach potencjalnych inwestorw
oraz umoliwienie skorzystania z jak najtaszych zewntrznych rde finanso-
wania).
W efektywnie zarzdzanych przedsibiorstwach biznes plan sporzdzany
i aktualizowany jest z du czstotliwoci. Mniejsze firmy, w ktrych wiadomo
wagi planowania finansowego jest na znikomym poziomie, biznes plan sporzdzany
jest jedynie wwczas, kiedy jest to konieczne. Sytuacja tak ma miejsce wwczas,
gdy dochodzi do czenia przedsibiorstw, czy te kiedy firma ubiega si o kredyt
lub poyczk. Zdarza si, e przedsibiorcy nie sporzdzaj lub te nie zlecaj spo-

57
E. Filar, J. Skrzypek, Binzes plan, Poltext, Warszawa 2001, s. 31.
58
Ibidem, s. 32.

33

rzdzenia biznes planu nawet przed zaoeniem biznesu. Naraania si na takie ry-
zyko nie mona usprawiedliwia brakiem wiedzy na temat planowania finansowego.
Zdarzaj si sytuacje, gdy sporzdzenie biznes planu staje si zadaniem obliga-
toryjnym. Taka sytuacja wystpuj czsto w przypadku:
59

- zakadania nowego przedsibiorstwa,
- czenia przedsibiorstw,
- podejmowania prby pozyskania zewntrznych rodkw finansowych,
- zmiany form wasnoci, duych inwestycji, modernizacji itd.
Warto jednak nadmieni, e najkorzystniej dla firmy jest wwczas, kiedy spo-
rzdzanie biznes planu nie ma charakteru obligatoryjnego, lecz wynika z wewntrz-
nej polityki przedsibiorstwa. Sporzdzanie biznes planu w warunkach wyszczegl-
nionych powyej jest wwczas o wiele prostsze i mniej kosztochonne.
Biznes plan, bez wzgldu na to, w jakiej sytuacji jest sporzdzany, powinien
zawiera nastpujce elementy:
- rodzaj i form prawn przedsiwzicia,
- struktur organizacyjn i sytuacj kadrow firmy,
- analiz rynku,
- szczegowy harmonogram nakadw inwestycyjnych,
- projekcj finansow,
- ocen efektywnoci inwestycji,
- analiz ryzyka,
- podsumowanie.
Cae opracowanie, z jednej strony powinno by rzetelne i poparte du iloci
materiaw rdowych, z drugiej strony, nie powinno by zbyt obszerne, eby za-
chowa przejrzysto i wyeksponowa sens poniesienia nakadw na konkretn
inwestycj.
Jedn z waniejszych cech osoby sporzdzajcej biznes planu powinna by rze-
telno. Dane zaprezentowane w opracowaniu nie mog by oderwane od rzeczywi-
stoci, a prognozy zbyt optymistyczne. Twrcy biznes planu powinni kierowa si
zasad ostronoci, dziki ktrej opracowanie staje si bardziej wiarygodne, a pro-
ces realizacji i eksploatacji przedsiwzicia inwestycyjnego sprawia wraenia mo-
liwego do wykonania.

59
E. Filar, J. Skrzypek, Biznes planop. cit., s. 31.

34

III. rda finansowania dziaalnoci gospodarczej
3.1. Rodzaje finansowania przedsibiorstw
Odwiecznym dylematem przedsibiorcw jest wybr rde finansowania ma-
jtku przedsibiorstwa. Z jednej strony znale mona zwolennikw konserwatyw-
nego podejcia, polegajcego na bazowaniu przede wszystkim na kapitale wasnym.
Coraz wicej znale mona jednak menederw preferujcych wykorzystywanie
obcych rde finansowania w wikszym zakresie. Sam proces wyboru waciwe
relacji midzy dugiem i kapitaem wasnym powinien by poprzedzony gbok
analiz, w ramach ktrej naley uwzgldni midzy innymi
60
:
- dostpno,
- koszty,
- elastyczno,
- efekt dwigni finansowej,
- ryzyko obsugi.
W modelu prospektywnym zakada si zwikszanie moliwoci rozwoju po-
przez zaangaowanie obcych kapitaw. Dziki temu podejmowane decyzje inwe-
stycyjne nie s zdeterminowane tylko stanem posiadania wasnych rodkw. Model
ten, w przeciwiestwie do modelu retrospektywnego, stosowany jest do po-
wszechnie. Oprcz moliwoci umiejtnego wykorzystania tanich rde finanso-
wania, umoliwia on realizacj projektw inwestycyjnych bez koniecznoci czeka-
nia na wygospodarowanie wasnych nadwyek finansowych, co mogoby doprowa-
dzi do nieterminowego reagowania na potrzeby klientw. Wykorzystanie kapitaw
obcych zwiksza jednak poziom ryzyka finansowego, gdy w przypadku niepowo-
dzenia inwestycji, konieczne jest uregulowanie zobowiza z tytuu kredytw i po-
yczek oraz zapata nalenych od nich odsetek. Dlatego w tym modelu finansowania
istotne znaczenie ma poziom zaduenia, ktry w duej mierze determinuje moli-
woci jego obsugi. Okrelenie w miar bezpiecznego zaduenia nie zawsze jest
proste, zwaywszy chociaby na dynamiczne zmiany zachodzce w otoczeniu
przedsibiorstwa.
Wedug A. Duliniec kapita wasny i kapitay obce charakteryzuj si rnymi
cechami, wrd ktrych decydujce znaczenie ma (por. tabela 3.1)
61
:
- okres zwrotu,
- patnoci,
- opodatkowanie,
- kontrola zarzdu,
- ryzyko bankructwa.
Rnice te powoduj, e ksztatowanie odpowiedniej relacji midzy kapitaem
wasnym i kapitaami obcymi powinno by poprzedzone wnikliw analiz, nie za,
jak to bywa w praktyce funkcjonowania wielu polskich przedsibiorstw, szczeglnie
niewielkich rozmiarw, jest efektem wycznie intuicji waciciela. Takie nonsza-
lanckie podejcie do ksztatowania struktury kapitau w duszej perspektywie

60
A. Rutkowski, Zarzdzanie finansami, PWE, Warszawa 2003, s. 265.
61
A. Duliniec, Struktura i koszt kapitau w przedsibiorstwie, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2003, s. 31.

35

w wikszoci przypadkw musi skutkowa, w przypadku nadmiernego zaduenia,
wysokim ryzykiem finansowym, za w sytuacji korzystania wycznie z kapitau
wasnego niewykorzystaniem potencjalnych szans na poszerzenie skali prowadzo-
nej dziaalnoci, czyli na rozwj przedsibiorstwa.

Tabela 3.1.Wpyw kapitaw wasnych i obcych na sytuacj finansow przedsibiorstwa

Cechy kapitaw Kapitay wasne Kapitay obce
Okres zwrotu Kapita jest powierzony firmie przez
wacicieli bezterminowo
Kapita jest powierzony firmie
przez wierzycieli na cile
okrelony czas
Patnoci Dywidendy s wypacalne
akcjonariuszom w zalenoci od
moliwoci finansowych firmy
(wypracowanego zysku netto)
Biece odsetki
(oprocentowanie) oraz spaty
kapitau s wypacane
wierzycielom zgodnie z umow
(sztywne patnoci)
Opodatkowanie Wypacane dywidendy nie stanowi
dla przedsibiorstwa kosztw
uzyskania przychodw (nie
zmniejszaj podstawy
opodatkowania podatkiem
dochodowym)
Odsetki od kapitaw obcych s
kosztami uzyskania
przychodw (zmniejszaj
podstaw opodatkowania
podatkiem dochodowym)
Kontrola zarzdu Waciciele maj prawo gosu w
najwaniejszych sprawach firmy
Wierzyciele kontroluj firm
tylko w zakresie wynikajcym
z umowy
Ryzyko bankructwa Niewypacenie dywidend nie moe
by przyczyn postawienia firmy w
stan upadoci
Zaniechanie obsugi wierzycieli
(niepacenie odsetek i rat
kapitaowych) moe by
podstaw ogoszenia upadoci
firmy (bankructwa)

rdo: A. Duliniec, Struktra i koszt kapitau w przedsibiorstwie, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Zmiany wartoci kapitau wasnego mog mie charakter zarwno endo-, jak
i egzogeniczny. Ponadto, przedsibiorstwa w coraz szerszym stopniu wykorzystuj
niekonwencjonalne rda finansowania. Z uwagi na to, w praktyce mona wyrni
cztery podstawowe rodzaje finansowania podmiotw gospodarczych:
62

1) Finansowanie wasne zewntrzne polegajce na wnoszeniu rodkw przez
akcjonariuszy na poczet kapitau wasnego. rdami kapitau wasnego s:
- wpaty na kapita podstawowy,
- agio, stanowice nadwyk wartoci emisyjnej nad wartoci nominaln
63
,
- dopaty wsplnikw.

62
J. Ostaszewski, Zarzdzanie finansami w spce akcyjnej, Difin, Warszawa 2003, s. 59.
63
Jeeli warto emisyjna jest wysza od wartoci nominalnej, wwczas ta nadwyka, okre-
lana jako agio, po uwzgldnieniu kosztw zwizanych z emisj akcji, zostaje zaksigo-
wana jako kapita zapasowy. Kapita zapasowy w spce akcyjnej jest obligatoryjny, tzn.
spki te maj obowizek przekazywania co najmniej 8% zysku netto na poczet kapitau
zapasowego, dopki jego warto nie osignie poziomu 1/3 kapitau akcyjnego.

36

2) Samofinansowanie, polegajce na przeznaczaniu, jasno okrelonej przez
wsplnikw, czci zysku netto na finansowanie majtku przedsibiorstwa. Za-
tem z tej formy finansowania korzysta mog tylko przedsibiorstwa rentowne,
ktrych Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy lub zgromadzenie wsplnikw po-
dejmie decyzj w sprawie skali kapitalizacji zyskw.
3) Finansowanie dune, czyli wykorzystywanie obcych rde finansowania (za-
rwno te, ktre maj charakter odsetkowym jak i te o charakterze nieodsetko-
wym), do ktrych zaliczaj si nastpujce:
64

- bankowe kredyty inwestycyjne,
- emisja obligacji i innych dugoterminowych papierw dunych,
- franchising,
- krtkoterminowe kredyty bankowe i poyczki,
- emisja krtkoterminowych papierw dunych,
- kredyty handlowe i inne zobowizania.
4) Finansowanie hybrydowe, bdce umowami dotyczcymi rde pozyskania
kapitau, w wyniku ktrych dochodzi do zamiany jednej formy finansowania na
inn (najczciej wystpuje zamiana finansowania dunego na wasne). Innym
przykadem finansowania hybrydowego jest kombinacja instrumentw trady-
cyjnych z derywatami (opcjami, swapami, kontraktami terminowymi itp.).
65

W zwizku z akcesj Polski do UE popularne stao si finansowanie z wykorzy-
staniem rodkw z dotacji. W okresie programowania 2007-2013 polscy przedsi-
biorcy, szczeglnie funkcjonujcy w obszarze tzw. ciany wschodniej (zobacz
czwarty z wymienionych niej programw), mog skorzysta gwnie z nastpuj-
cych programw operacyjnych
66
:
- Innowacyjna Gospodarka,
- Infrastruktura i rodowisko,
- Kapita Ludzki,
- Rozwj Polski Wschodniej.
Gwnym zadaniem programu operacyjnego Innowacyjna Gospodarka jest przy-
czynienie si do zwikszenia zakresu wsppracy instytucji naukowo-badawczych
z przedsibiorstwami. Zdaniem twrcw programu, ma to zdynamizowa tempo
korzystnych zmian w polskiej gospodarce oraz doprowadzi do wzrostu jej konku-
rencyjnoci. W ramach tego programu przedsibiorcy oraz instytucje naukowo-
badawcze mog otrzymywa bezporednie wsparcie finansowe. Moliwe jest rw-
nie uzyskanie wsparcia systemowego zapewniajcego rozwj rodowiska instytu-
cjonalnego innowacyjnych przedsibiorstw.
Schemat dziaania programu operacyjnego Innowacyjna Gospodarka przedsta-
wiony zosta na rys. 3.1.

64
ibidem, s. 60
65
J. Ostaszewski, rda...op. cit., s. 39
66
Por. www.dotacjeue.org.pl oraz www.parp.gov.pl (12.01.2011)

37

Rys. 3.1. Zaoenia programu operacyjnego Innowacyjna Gospodarka
rdo: www.dotacjeue.org.pl (12.01.2011)

W ramach programu operacyjnego Innowacyjna Gospodarka wyrni mona
dziewi priorytetw (por. tabela 3.2).

Tabela 3.2. Priorytety w ramach programu Innowacyjna Gospodarka

Lp. Nazwa priorytetu Cel priorytetu
1.
Badania i rozwj
nowoczesnych technologii
Zwikszenie znaczenia sektora nauki w gospodarce poprzez realizacj prac B+R
w kierunkach uznanych za priorytetowe dla rozwoju spoeczno-gospodarczego kraju.
2. Infrastruktura sfery B+R
Wzrost konkurencyjnoci polskiej nauki dziki konsolidacji oraz modernizacji
infrastruktury naukowo-badawczej i informatycznej najlepszych jednostek naukowych
dziaajcych w Polsce
3. Kapita dla innowacji
Zwikszenie liczby przedsibiorstw dziaajcych na bazie innowacyjnych rozwiza
oraz zwikszenie dostpu do zewntrznych rde finansowania przedsiwzi
innowacyjnych
4.
Inwestycje w innowacyjne
przedsiwzicia
Podniesienie poziomu innowacyjnoci przedsibiorstw poprzez wykorzystanie
nowoczesnych rozwiza w przedsibiorstwach.
5. Dyfuzja innowacji
Zapewnienie przedsibiorcom wysokiej jakoci usug i infrastruktury sucych
wzmocnieniu oraz wykorzystaniu ich potencjau innowacyjnego oraz wzmocnienie
pozycji konkurencyjnej przedsibiorstw poprzez rozwj powiza kooperacyjnych.
6.
Polska gospodarka na rynku
midzynarodowym
Poprawa wizerunku Polski jako atrakcyjnego partnera gospodarczego, miejsca
nawizywania wartociowych kontaktw handlowych, lokowania inwestycji,
prowadzenia dziaalnoci gospodarczej oraz rozwoju usug turystycznych.
7.
Spoeczestwo informacyjne
budowa elektronicznej
administracji
Wsparcie w ramach priorytetu polega na utworzeniu rozlegej, oglnokrajowej
infrastruktury teleinformatycznej, umoliwiajcej przesyanie danych pomidzy
poszczeglnymi platformami usug elektronicznych, portalami dziedzinowymi,
rejestrami elektronicznymi i samymi urzdami, stanowicej niezbdne zaplecze dla
elektronicznych usug publicznych wiadczonych dla obywateli i przedsibiorcw
(back-office). Infrastruktura ta bdzie wspomaga dziaania zarwno administracji
rzdowej, jak i samorzdowej.
8.
Spoeczestwo informacyjne
zwikszanie innowacyjnoci
gospodarki
Stymulowanie rozwoju gospodarki elektronicznej poprzez wspieranie tworzenia
nowych, innowacyjnych eUsug, innowacyjnych rozwiza elektronicznego biznesu
oraz zmniejszanie technologicznych, ekonomicznych i mentalnych barier
wykorzystywania Usug w spoeczestwie.
9. Pomoc techniczna.
Zapewnienie wsparcia dla procesu zarzdzania, wdraania i monitorowania PO IG oraz
efektywnego, zgodnego z prawem i politykami wsplnotowymi, wykorzystania
rdo: opracowanie wasne na podstawie danych z portalu: www.dotacjeue.org.pl (12.01.2011)

Gwnym celem programu operacyjnego Infrastruktura i rodowisko jest
podniesienie atrakcyjnoci inwestycyjnej Polski oraz poszczeglnych regionw na-
szego kraju. Ma to nastpi poprzez rozwj infrastruktury technicznej przy rwno-

38

czesnej ochronie i poprawie stanu rodowiska naturalnego, zdrowia oraz zachowa-
niu tosamoci kulturowej i rozwijaniu spjnoci terytorialnej.
W ramach programu operacyjnego Infrastruktura i rodowisko funkcjonuje a
pitnacie osi priorytetowych (por. tabela 3.3).

Tabela 3.3. Priorytety w ramach programu Infrastruktura i rodowisko

1. Gospodarka wodno-ciekowa
Wyposaenie (do koca 2015 r.) aglomeracji powyej 15 tys. RLM w systemy
kanalizacji, oczyszczalnie ciekw.
2.
Gospodarka odpadami
i ochrona powierzchni ziemi
Zwikszenie korzyci gospodarczych poprzez zmniejszenie udziau odpadw
komunalnych skadowanych i rekultywacj terenw zdegradowanych oraz
ochron brzegw morskich.
3.
Zarzdzanie zasobami
i przeciwdziaanie zagroeniom
rodowiska
Zapewnienie odpowiedniej iloci zasobw wodnych na potrzeby ludnoci
i gospodarki kraju oraz minimalizacja skutkw negatywnych zjawisk naturalnych,
przeciwdziaanie powanym awariom, zapewnienie dobrego stanu wd
przybrzenych, a take wzmocnienie procesw decyzyjnych poprzez zapewnienie
wiarygodnych informacji o stanie rodowiska. Uzyskiwanych w ramach
monitoringu rodowiska.
4.
Przedsiwzicia dostosowujce
przedsibiorstwa do wymogw
ochrony rodowiska
Ograniczanie negatywnego wpywu istniejcej dziaalnoci przemysowej na
rodowisko i dostosowanie przedsibiorstw do wymogw prawa wsplnotowego.
5.
Ochrona przyrody i ksztatowanie
postaw ekologicznych
Ograniczenie degradacji rodowiska naturalnego oraz strat jego zasobw
i zmniejszania rnorodnoci biologicznej.
6. Drogowa i lotnicza sie TEN-T
Poprawa dostpnoci komunikacyjnej Polski i pocze midzyregionalnych
poprzez rozwj drogowej i lotniczej sieci TEN-T oraz poprawa pocze
komunikacyjnych gwnych miast wojewdztw wschodniej Polski z pozosta
czci kraju poprzez rozwj sieci drogowej na terenie tych wojewdztw.
7. Transport przyjazny rodowisku
Zwikszenie udziau przyjaznych rodowisku gazi transportu w oglnym
przewozie osb i adunkw.
8.
Bezpieczestwo transportu
i krajowe sieci transportowe
Poprawa stanu bezpieczestwa w transporcie drogowym oraz dostpnoci
komunikacyjnej Polski i krajowych pocze midzyregionalnych, pooonych
poza sieci TEN-T oraz wybranych odcinkw drg objtych t sieci.
9.
Infrastruktura energetyczna przyjazna
rodowisku i efektywno
energetyczna
Zmniejszenie oddziaywania sektora energetyki na rodowisko
10.
Bezpieczestwo energetyczne,
w tym dywersyfikacja rde energii
Poprawa bezpieczestwa energetycznego pastwa poprzez tworzenie nowych
zdolnociprzesyowych i transportowych, gazu ziemnego, ropy naftowej
i produktw ropopochodnych,energii elektrycznej oraz poprzez rozbudow
podziemnych magazynw gazu ziemnego imagazynowanie ropy naftowej i jej
pochodnych, a take poprzez zapewnienie dostpnocisieci gazowej na terenach
niezgazyfikowanych i modernizacj istniejcych sieci dystrybucji.Dywersyfikacja
rde energii bdzie dodatkowo wspierana poprzez zwikszenie dostpnocina
rynku urzdze do produkcji energii ze rde odnawialnych.
11. Kultura i dziedzictwo kulturowe
Wykorzystanie potencjau kultury i dziedzictwa kulturowego o znaczeniu
wiatowym i europejskim dla zwikszenia atrakcyjnoci Polski.
12.
Bezpieczestwo zdrowotne i poprawa
efektywnoci systemu ochrony
zdrowia
Wspieranie utrzymania dobrego poziomu zdrowia zasobw pracy.
13. Infrastruktura szkolnictwa wyszego
Rozwj nowoczesnych orodkw akademickich przede wszystkim ksztaccych
specjalistw w zakresie nowoczesnych technologii.
14.
Pomoc techniczna Europejski
Fundusz Rozwoju Regionalnego
Sprawne i efektywne wykorzystanie rodkw w ramach Programu Operacyjnego
Infrastruktura i rodowisko.
15.
Pomoc techniczna Fundusz
Spjnoci
Sprawne i efektywne wykorzystanie rodkw w ramach Programu Operacyjnego
Infrastruktura i rodowisko.

Program operacyjny Kapita Ludzki powsta z myl o rozwoju kwalifikacji,
poszerzaniu wiedzy i dowiadczenia pracownikw, co w dobie gospodarki opartej
na wiedzy wydaje si by podstawowym warunkiem do rozwoju konkurencyjnoci
przedsibiorstw i caych gospodarek, a co za tym idzie, wzrostu zamonoci obywa-
teli.

39

Cel strategiczny tego programu ma by osigany poprzez realizacj celw hory-
zontalnych, wynikajcych z wyzwa Strategii Lizboskiej oraz innych zagranicz-
nych i krajowych ekspertach i analiz.
W ramach programu operacyjnego Kapita Ludzki funkcjonuje dziesi prioryte-
tw, co zostao przedstawione w tabeli 3.4.

Tabela 3.4. Priorytety w ramach programu Kapita Ludzki

1. Zatrudnienie i integracja spoeczna
Podniesienie potencjau instytucji dziaajcych w obszarze rynku pracy,
integracji i pomocy spoecznej oraz upowszechnienie, wdraanie
i promocja oglnopolskich i ponadregionalnych programw wspierajcych
zatrudnienie i integracj spoeczn.
2.
Rozwj zasobw ludzkich i
potencjau adaptacyjnego
przedsibiorstw oraz poprawa stanu
zdrowia osb pracujcych
Podniesienie konkurencyjnoci przedsibiorstw poprzez zwikszenie
inwestowania w kapita ludzki przedsibiorstw; poprawa jakoci i dostpnoci
usug szkoleniowo-doradczych wspierajcych rozwj przedsibiorczoci oraz
wzmocnienie potencjau zdrowia osb pracujcych poprzez opracowywanie
programw profilaktycznych, podnoszenie kwalifikacji personelu
medycznego, oraz programw wspierajcych powrt do pracy, podnoszenie
kwalifikacji i umiejtnoci personelu medycznego i poprawa jakoci
w zakadach opieki zdrowotnej.
3. Wysoka jako systemu edukacji
Podwyszenie jakoci i efektywnoci ksztacenia w systemie owiaty
odpowiadajcych warunkom gospodarki opartej na wiedzy.
4. Szkolnictwo wysze i nauka
Zapewnienie wysokiej jakoci ksztacenia na poziomie wyszym i lepsze
wykorzystanie potencjau szkolnictwa wyszego na rzecz wzrostu
gospodarczego i zatrudnienia.
5. Dobre rzdzenie
Podniesienie potencjau administracji publicznej w obszarze stanowienia
prawa oraz wzmacnianie zdolnoci administracji publicznej i wymiaru
sprawiedliwoci do wiadczenia usug wysokiej jakoci; wspieranie
wsppracy administracji publicznej i sektora pozarzdowego w zakresie
realizacji zada publicznych.
6.
Rynek pracy otwarty dla wszystkich
oraz promocja integracji spoecznej
Podniesienie poziomu aktywnoci zawodowej i zatrudnienia oraz zapewnianie
rwnego dostpu do zatrudnienia wszystkim osobom dowiadczajcym
rnego rodzaju dyskryminacji na rynku pracy.
7. Promocja integracji spoecznej
Poprawa dostpu do rynku pracy osb zagroonych wykluczeniem
spoecznym oraz wzmocnienie i poszerzenie zakresu dziaa sektora ekonomii
spoecznej.
8. Regionalne kadry gospodarki
Podniesienie konkurencyjnoci regionw poprzez podniesienie kwalifikacji
osb pracujcych oraz wsparcie przedsibiorstw i pracownikw
w dostosowaniu si do potrzeb regionalnej strategii rozwoju.
9.
Rozwj wyksztacenia i kompetencji
w regionach
Zwikszenie dostpnoci ksztacenia oraz podniesienie poziomu wyksztacenia
regionalnych zasobw ludzkich.
10. Pomoc techniczna
Podstawowym celem Priorytetu Pomoc Techniczna jest zapewnienie
waciwego zarzdzania, wdraania oraz promocji EFS.


Gwnym celem programu operacyjnego Rozwj Polski Wschodniej jest przy-
spieszenia tempa rozwoju spoeczno-gospodarczego Polski Wschodniej (tj. woje-
wdztw: lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, witokrzyskiego i warmisko-
mazurskiego). Cel ten ma zosta osignity na skutek realizacji priorytetw za-
mieszczonych w tabeli 3.5.

40

Tabela 3.5. Priorytety w ramach programu Rozwj Polski Wschodniej

1. Nowoczesna gospodarka Stymulowanie rozwoju konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy.
2. Wojewdzkie orodki wzrostu Rozwj wybranych funkcji metropolitalnych miast wojewdzkich.
3. Infrastruktura transportowa
Poprawa dostpnoci i jakoci powiza komunikacyjnych wojewdztw
Polski Wschodniej.
4. Pomoc techniczna
Optymalizacja procesu realizacji Programu Operacyjnego Rozwj Polski
Wschodniej.

Najwiksza zalet dotacji jest brak koniecznoci zwrotu otrzymanych rodkw.
Ten czynnik sprawia, e ta forma finansowania zyskuje w ostatnim czasie coraz
wiksz popularno. Zwizane jest to oczy duym wzrostem wartoci rodkw
przeznaczonych dla Polski w przecigu ostatnich latach. Ich gwn wad jest nato-
miast to, e mona je wykorzysta na cile okrelony dziaaniem cel. Ponadto, cz-
sto zanim przedsibiorca otrzyma dotacj, zmuszony jest sfinansowa przedsiwzi-
cie z innych rodkw. Z pomoc przychodzi tutaj oferta kredytw pomostowych,
ktre umoliwiaj sfinansowanie nakadw do momentu otrzymania rodkw z do-
tacji. Barier nie do przejcia dla wielu przedsibiorcw jest rwnie konieczno
sfinansowania czci nakadw ze rodkw wasnych. Dzieje si tak dlatego, i
kwoty uzyskanego dofinansowania zazwyczaj nie przekraczaj 60-80% wartoci
inwestycji.
Mimo coraz powszechniejszego wykorzystania dotacji UE, w dalszym cigu
bardzo popularne, czasami wrcz niezbdne, jest korzystnie z kredytu bankowego.
Banki udzielaj kredytw tylko tym podmiotom gospodarczym, ktre posiadaj
zdolno kredytow, tj., zdolno do spaty zacignitego kredytu wraz z odsetkami
w terminach okrelonych w umowie
67
. Zdolno kredytowa nie moe by przedmio-
tem negocjacji, a jej oceny dokonuje samodzielnie bank- kredytodawca. Prawo ban-
kowe dopuszcza moliwo udzielania kredytu podmiotowi, ktry nie legitymuje si
zdolnoci kredytow, jeli
68
:
- jest to podmiot, ktry rozpoczyna dopiero dziaalno gospodarcz,
- istnieje moliwo szczeglnego sposobu zabezpieczenia spaty kredytu,
- jest to podmiot, ktry nie ma zdolnoci kredytowej, ale przedstawi program
uzdrawiania gospodarki, ktry rokuje, e przed upywem terminu umowy kredy-
towej potencjalny kredytobiorca odzyska zdolno kredytow.
Warunki korzystania z kredytu bankowego s rne m.in. w zalenoci od wiel-
koci, formy wasnoci, sytuacji finansowej, czy perspektyw rozwoju przedsibior-
stwa i brany, w ktrej ono funkcjonuje. Dla przykadu due spki giedowe otrzy-
muj kredyty inwestycyjne oprocentowane nawet na ok. 5-6% w skali roku, pod-
czas, gdy maym przedsibiorstwom proponuje si oprocentowanie o poow, czy
nawet dwukrotnie wye. Mikrofilmy, natomiast kredytu w ogle mog nie otrzy-
ma, bd te oprocentowanie takiego dugu bdzie wyjtkowo wysokie.

67
Por. z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 1993r., Nr 140, poz. 939, art.
70.1).
68
Ibidem, art. 70.2, 70.4.

41

Naley jednak mie na uwadze, e na koszt kredytu wpywa nie tylko stopa
oprocentowania, ktra jest wypadkow stopy WIBOR lub WIBID (w przypadku
kredytw walutowych LIBOR lub EURIBOR) oraz mary banku, lecz rwnie
prowizja, opaty przygotowawcze, ubezpieczenie brakujcego wkadu wasnego,
rodzaj spaty kredytu i odsetek, itp.
Z uwagi na niemono skorzystania z kredytu bankowego, wiele firm pozysku-
je niezbdne rodki za pomoc leasingu, czyli dzierawy kapitau w postaci kon-
kretnych rodkw trwaych
69
z moliwoci ich wykupu po wyganiciu umowy
70
.
Wyrni mona dwa rodzaje leasingu: operacyjny i finansowy.
Leasing operacyjny polega na przekazaniu przez firm leasingow (leasingo-
dawc, finansujcego) do uytkowania leasingobiorcy (korzystajcego) rodkw
trwaych na czas oznaczony w umowie. W przypadku tego rodzaju leasingu, rodki
trwae maj zazwyczaj nisz warto ni ma to miejsce w leasingu finansowym.
Poza tym, wan cech odrniajc leasing operacyjny od finansowego jest to, e
firma leasingowa ponosi koszty serwisu oraz ubezpieczenia rodkw trwaych. Ko-
lejnym czynnikiem wpywajcym na decyzj o skorzystaniu z okrelonego rodzaju
leasingu jest moliwo dokonywania odpisw amortyzacyjnych w przypadku le-
asingu finansowego oraz brak takiej moliwoci w leasingu operacyjnym.
71

Praktyka gospodarcza wskazuje, e w strukturze kapitau znaczcej wikszoci
mikro maych przedsibiorcw dominujc pozycj nie s kredyty, czy leasing, ale
kapita wasny. Z danych Ministerstwa Gospodarki wynika, e przecitny udzia
wasnych rde w finansowaniu majtku mikroprzedsibiorstw ksztatuje si na
poziomie ok. 75%. W przypadku maych przedsibiorstw udzia ten jest niszy
i jest zbliony do poziomu ok. 40-50%
72
.
Taka struktura kapitau nie oznacza, e przedsibiorstwa niewielkich rozmiarw
nie potrzebuj kapitaw obcych do finansowania swojego rozwoju. Mona stwier-
dzi, e w wikszoci przypadkw jest to struktura nieco wymuszona z uwagi na
fakt niemonoci skorzystania z obcych rde. Dowiadczenia rynkowe jedno-
znacznie sugeruj, e w mikro i mae przedsibiorstwa, szczeglnie na etapie opra-
cowania koncepcji, powstania, czy we wczesnej fazie rozwoju, maj ograniczone
moliwoci korzystania z finansowania dunego
73
.
W sytuacji niemonoci samodzielnego wypenienia luki kapitaowej, bdcej
wartociow rnic midzy niezbdnymi nakadami a posiadanymi zasobami,
przedsibiorcy poszukuj moliwoci zaangaowania dodatkowego kapitau.
W takich przypadkach z pomoc przychodz fundusze typu private equity.
Private equity to inwestycja, polegajca na zakupie udziaw/ akcji spki nie
notowanej na giedzie inwestycje, suca osiganiu korzyci z perspektywy dugo-

69
A. Kamierczak, Pienidz i bank w kapitalizmie, PWN, Warszawa 1994, s.63.
70
Por. J. Ickiewicz, Pozyskiwanie, koszt i struktura kapitau w przedsibiorstwach, SGH,
71
Ibidem, s. 166-175.
72
Por. M. Grabowska, Rola kapitau wasnego w finansowaniu mikro i maych przedsi-
biorstw, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, nr 588, s. 68.
73
Por. P. Filip, Finansowanie MSP ze rde zewntrznych ujcie regionalne, Zeszyty
Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, nr 588, s. 54.

42

terminowej. Polega to na tym, e inwestor (fundusz private equity) wcza si
w proces zarzdzania przedsibiorstwem. Konsekwencj tego jest z jednej strony
czciowa utrata niezalenoci dotychczasowego waciciela takiej jednostki, z dru-
giej strony daje to moliwo efektywniejszej realizacji strategii rozwoju organiza-
cji.
Jedn z odmian private equity, skierowan do przedsibiorstw, znajdujcych si
na etapie planowania, bd wczesnym etapie rozwoju, ale majcym dobre perspek-
tywy oraz kompetentn kadr, jest venture captial (kapita wysokiego ryzyka).
Fundusze venture capital gromadz rodki finansowe inwestorw, a nastpnie anga-
uj ten kapita w udziay spek nie notowanych na giedzie. Fundusze te czsto
ukierunkowuj swoje dziaania na konkretne obszary geograficzne, czy branowe.
Warto podkreli, e venture capital nie jest dla przedsibiorstwa dugiem, lecz
form finansowania wasnego zewntrznego. Z jednej strony przedsibiorca nie
musi martwi si o spat raty i odsetek, z drugiej za moe si okaza, e po kilku
latach od zainwestowania w konkretne przedsibiorstwo, fundusz private equity
bdzie chcia zrealizowa zyski, czy sprzeda posiadane akcje/udziay, czy te ca
spk. Niektre umowy daj moliwo wykupu przez dotychczasowych wsp-
wacicieli kapitau zaangaowanego przez fundusz. Wane jest zatem to, by przed
podjciem decyzji o takim finansowaniu obie strony, czyli fundusz oraz spka,
ktra ma zosta dokapitalizowana, dokadnie uzgodniy warunki wyjcia z inwesty-
cji przed jej wykonaniem
74
.
Podstawow wad funduszy private equity jest to, e zazwyczaj nie angauj si
one w inwestycje o niewielkiej kapitalizacji (por. tabela 3.6).

Tabela 3.6. rednia warto inwestycji kapitau podwyszonego ryzyka w Polskich przedsibior-
stwach wedug stadiw w latach 2007-2009 (w tys. euro)

Faza rozwoju rednia warto inwestycji (tys. euro)
Faza wstpna (zasiew) 506
Faza startu 356
Pna faza venture 1566
Venture capital ogem 966
Wzrost 10020
Restrukturyzacja 2675
Refinansowanie 609
Ogem 19686
rdo: Z. Drewniak, Inwestycje Private Equity/Venture capital w Polsce w roku 2010, por.
www.polban.pl (18.02.2011)

Z myl o przedsiwziciach realizowanych w jednostkach mniejszych rozmia-
rw pojawia si stosunkowo niedawno forma finansowania okrelana mianem anio-
w biznesu (business angels). Anioy biznesu, w przeciwiestwie do venture cap-
tial, to samodzielne osoby (menederowie), zazwyczaj zrzeszone w sieciach, ktrzy

74
Venture capital szans dla przedsibiorczych, Ministerstwo Gospodarki i Pracy. Depar-
tament Przedsibiorczoci, Biblioteka: Przedsibiorca w Unii Europejskiej, 6/2005, Warsza-
wa 2005, s. 4-8.

43

decyduj si zaangaowa wasne rodki w przedsibiorstwa na etapie ich powsta-
wania lub znajdujce si we wczesnej fazie rozwoju. Anioowie s skonni inwesto-
wa przede wszystkim w przedsiwzicia nowatorskie, innowacyjne, majce duy
potencja wzrostu, a co za tym idzie, umoliwiajce zrealizowanie ponadprzecitnej
stopy zwrotu z zaangaowanego kapitau, ktra ma by rekompensat za ponoszone
ryzyko. Poza rodkami finansowymi, anio biznesu wnosi do firmy rwnie nie-
zmiernie cenny baga dowiadcze zawodowych, cenn wiedz oraz liczne kontakty
z innymi przedsibiorcami
75
.
Anioowie biznesu od wielu lat funkcjonuj w Stanach Zjednoczonych oraz Ka-
jach Europy Zachodniej, szczeglnie Wielkiej Brytanii, Francji, Woszech oraz
Niemczech.
W Polsce sieci aniow biznesu funkcjonuj od paru lat i jak dotychczas, s one
relatywnie sabo rozwinite. Wedug stanu z 2009 roku, w Polsce dziaa 6 sieci tego
typu, w tym jedna sie z Lubelszczyzny
76
.
Zdarza si, e struktura rde finansowania w wielu, szczeglnie nowych
przedsibiorstwach, to kwestia z pozoru prozaiczna, sprawdzajca si do wyboru
najbardziej dostpnych form finansowania. Menederowie takich organizacji, kt-
rymi w wikszoci przypadkw s ich waciciele, nie zdaj sobie sprawy z wpywu
struktury kapitau na warto firmy. A przecie to struktura kapitau jest czynnikiem
implikujcym poziom kosztu kapitau, ktry z kolei bezporednio oddziauje na
warto rynkow przedsibiorstwa.

3.2. Koszt kapitau jako czynnik wpywajcy na struktur finansow
Koszt kapitau spki wyraa koszt jej finansowania i stanowi na og wyma-
gan stop zwrotu przy ocenie ekonomicznej efektywnoci projektw inwestycyj-
nych
77
. Zatem pojcie kosztu kapitau zwizane jest z oczekiwaniami kredytodaw-
cw i inwestorw, ktrzy go dostarczaj przedsibiorstwu. Od tych oczekiwa uza-
lenione s decyzje inwestycyjne oraz struktura kapitaowa. Im wysze ryzyko
zwizane z danym projektem, tym wiksze s oczekiwania inwestorw (wyszy
koszt kapitau). Jak zauwaaj M.H. Miller i F. Modigliani, okrelony skadnik ma-
jtkowy jest godny tego, by zainwestowa w niego rodki finansowe, jeeli spowo-
duje to zwikszenie zysku netto dla wacicieli albo doprowadzi do wzrostu wartoci
rynkowej przedsibiorstwa.
78

Mona przyj, e istnieje poziom zaduenia (ryzyka finansowego), ktry jest
akceptowany, zarwno przez menederw, jak i dostarczycieli kapitau. Jeeli
przedsibiorstwo zwiksza zaduenie/ryzyko do tego poziomu, wwczas efektyw-
nie wykorzystywany tani kapita obcy powodowa bdzie spadek redniowaonego

75
Por. B. Bartkowiak, Zastrzyk kapitaowy dla innowacji w mikroprzedsibiorstwach, Zeszy-
ty Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, nr 588, s. 15.
76
Por. K. Brzozowska, S. Flejterski, Anioy biznesu w krajach Unii Europejskiej, Zeszyty
Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, nr 588, s. 25-31.
77
J. Gajdka, E. Waliska, Zarzdzanie Finansowe. Teoria i praktyka, Fundacja Rozwoju
Rachunkowoci w Polsce, Warszawa 1998, s.127.
78
F. Modigliani, M.H. Miller, The cost of capital, corporation finance and the theory of
investment, The American Economic Review, Volume XLVIII, June 1958, number
three, s. 262.

44

kosztu kapitau i tym samym spowoduje wzrost wartoci przedsibiorstwa. Po prze-
kroczeniu poziomu bezpiecznego zaduenia cena kapitau obcego wyranie wzra-
sta, co przyczynia si rwnie do wzrostu ryzyka, a w konsekwencji redniowao-
nego kosztu kapitau. Wraz ze wzrostem ryzyka, nastpowa bdzie proces zmniej-
szania wartoci przedsibiorstwa.

Koszt kapitau wasnego
Koszt kapitau wasnego wyznacza si zazwyczaj w opariu o podejcie: dochd
z papierw wartociowych pozbawionych ryzyka plus premia za ryzyko. W podej-
ciu tym wykorzystuje si koncepcj kosztu alternatywnego. Kady potencjalny
dostarczyciel kapitau, stajc przed wyborem formy ulokowania kapitau ma do roz-
strzygnicia dylemat dotyczcy okrelenia granicznej stopy zwrotu z inwestycji.
Z jednej strony ma moliwo inwestycji w instrumenty wolne od ryzyka (obligacje
i bony skarbowe, ew. lokata bankowa). Z drugiej strony moe zainwestowa kapita
w przedsiwzicie gospodarcze. Biorc pod uwag fakt, i z kad dziaalnoci
gospodarcz powizane jest ryzyko, przedsibiorca bdzie oczekiwa wyszej stopy
zwrotu ni wynosi oczekiwana stopa zwrotu z instrumentw wolnych od ryzyka.
Wzr na koszt kapitau wasnego mona zatem przedstawi nastpujco:
R PW Kw
p r K + =
gdzie:
r
PW
stopa papierw wartociowych wolnych od ryzyka (obligacji skarbu pastwa
lub bonw skarbowych)
p
R
premia za ryzyko.
Kwesti problematyczn przy wyznaczaniu kosztu kapitau wasnego jest sza-
cowanie premii za ryzyko. W Polsce jest ona zazwyczaj przyjmowana uznaniowo,
najczciej z przedziau od 4% do 8%, w zalenoci od sytuacji finansowej podmio-
tu, kondycji brany oraz jej perspektyw rozwojowych, sytuacji na rynku papierw
wartociowych, itp.

Koszt kapitau obcego
Praktycznie kade przedsibiorstwo
79
, w mniejszym lub wikszym rozmiarze,
wykorzystuje do finansowania swojej dziaalnoci kapitay obce. Ich koszt jest zr-
nicowany w zalenoci od rodzaju zewntrznego rda finansowania. Metoda jego
szacowania zaley od tego, czy kapita uzyskany jest
80
.
Koszt kredytu bakowego lub poyczki oszacowa mona nastpujco:
81

( ) T r K
d Ko
= 1
gdzie:
K
Ko
koszt kapitau obcego

79
Na GPW w Warszawie wszystkie notowane spki finansuj swoj dziaalno wykorzy-
stujc do tego celu m.in. kapitay obce (rdo: W. Tarczyski, M. uniewska, Prba oce-
ny kosztu kapitau dla wybranych spek notowanych na GPW w Warszawie, Przegld
Organizacji 2003, nr 12, s. 28).
80
Por. J. Ostaszewski, Zarzdzanie finansami w spce akcyjnej...op. cit., s. 130.
81
Por. A. Szablewski, R. Tuzimek (red.), Wycena i zarzdzanie wartoci firmy, Poltext,

45

r
d
stopa procentowa kapitau obcego (kredytu, poyczki itp.)
T stopa podatku dochodowego
Oczekiwana stopa zwrotu z kapitaw obcych przyjmuje tak posta z uwagi na
fakt odpisywania odsetek od tych kapitaw w koszty finansowe, stanowice koszty
uzyskania przychodw. W ten sposb zmniejszaj one podstaw opodatkowania,
tworzc tzw. tarcz podatkow.
Przedsibiorstwa korzystaj z efektu tarczy podatkowej jeeli
82
:
- osigaj zysk operacyjny na poziomie wyszym od kwoty kosztw finanso-
wych,
- nie korzystaj ze zwolnie podatkowych.
Kredyt bankowy, nawet w Polsce, gdzie rednie oprocentowanie kredytw jest
znacznie wysze ni w krajach rozwinitych, jest stosunkowo tanim rdem finan-
sowania, a wykorzystanie osony podatkowej stwarza dodatkowe moliwoci
zmniejszenia wydatkw.

redni waony koszt kapitau
Wikszo przedsibiorstw finansuje swoj dziaalno wykorzystujc do tego
celu rne rodzaje kapitaw, z ktrych kady ma inn cen (koszt) oraz rn war-
to. W zwizku z tym odmienne s ich udziay w strukturze kapitaowej. Coraz
powszechniejsze zjawisko dywersyfikacji rde finansowania doprowadzio do
pojawienia si koncepcji szacowania kosztu kapitau ogem uwzgldniajcego,
zarwno kapitay wasne, jak i kapitay obce. Koszt kapitau ogem, zwany re-
dniowaonym kosztem kapitau, oblicza si jako redni z kosztw tych kapitaw,
waon ich udziaem w kapitale przedsibiorstwa:
=
=
n
i
i i
u k WACC
1

gdzie:
WACC (Weighted Average Cost of Capital) redni waony koszt kapitau,
k
i
koszt kapitau pochodzcy z i-tego rda,
u
i
udzia kapitau pochodzcego z i-tego rda w kapitale ogem
Jeeli okrelone zostay koszty poszczeglnych rodzajw kapitaw, obliczenie
przecitnego kosztu kapitau nie jest skomplikowane. Mimo swej prostoty, rednio-
waony koszt kapitau jest kategori o wyjtkowym znaczeniu dla kadego przed-
sibiorstwa o zdywersyfikowanej strukturze kapitaowej. Ma on bowiem bezpored-
ni wpyw na warto przedsibiorstwa.

3.3. Czynniki makroekonomiczne wpywajce na struktur kapitau
Czynniki makroekonomiczne zakwalifikowa mona do czynnikw obiektyw-
nych, niezalenych od przedsibiorstwa. Ich oddziaywanie, szczeglnie w gospo-
darkach charakteryzujcych si wysokim stopniem ingerencji pastwa w gospodar-
k, moe mie znaczenie zasadnicze, porwnywalne do oddziaywania czynnikw
mikroekonomicznych. Polityka w zakresie ksztatowania odpowiedniej struktury

82
A. Rutkowski, Zarzdzanie...op. cit., s. 295-296.

46

kapitaowej powinna uwzgldnia wszystkie zjawiska, ktre maj znaczenie przy
wyborze rde finansowania majtku przedsibiorstwa.
Jednym z najistotniejszych czynnikw zewntrznych determinujcych struktur
kapitaow jest brana, w ktrej funkcjonuje przedsibiorstwo. Rodzaj prowadzonej
dziaalnoci ma niebagatelne znaczenie nie tylko w odniesieniu do relacji
dug/kapita wasny, lecz rwnie intensywnie oddziauje na struktur zobowiza.
Na struktur kapitaow przedsibiorstw ma wpyw rwnie polityka monetarna
pastwa. Oddziaywa ona moe w dwojaki sposb. Po pierwsze, w sposb bezpo-
redni, oddziauje na podmiot kreujc koszt (oprocentowanie) kapitaw obcych. Po
drugie, w sposb poredni, okrelajc warunki prowadzenia dziaalnoci gospodar-
czej, a co za tym idzie, w pewnym stopniu wpywajc rwnie na kondycj finan-
sow przedsibiorstw oraz ich skonno do inwestowania.
W sposb bezporedni wysoko stopy procentowej moe skania przedsibior-
cw do podejmowania decyzji inwestycyjnych. Jeeli nawet istnieje wysokie praw-
dopodobiestwo poniesienia nakadw inwestycyjnych bez wzgldu na wysoko
stp procentowych, to wwczas ich poziom jest istotny nie tyle do podjcia samej
decyzji, ale jest on czynnikiem determinujcym wybr rde finansowania takiej
inwestycji. Zazwyczaj, jeeli poziom stp procentowych (a co za tym idzie rwnie
oprocentowanie kredytw) jest stosunkowo niski, przedsibiorstwa czciej mog
decydowa si na korzystanie z obcych rde finansowania. W okresie restrykcyj-
nej polityki banku centralnego mae przedsibiorstwa oraz mikroprzedsibiorstwa
mog mie utrudniony dostp do kredytw bankowych
83
. Potwierdzaj to wyniki
bada J.K. Galbraitha, ktre przeprowadzone zostay w okresie restrykcyjnej polity-
ki banku centralnego w USA jeszcze w latach pidziesitych XX wieku.
84

Na znaczenie stp procentowych w ksztatowaniu struktury rde finansowania
przedsibiorstw wskazuj rwnie badania, z ktrych wynika, i najpowaniejsz
barier w dostpie do kapitau zewntrznego dla maych i rednich przedsibiorstw
jest wysoki poziom stp procentowych
85
. Dlatego blisko 81% inwestycji finansowa-
nych jest przez te podmioty ze rodkw wasnych
86
.
Innym czynnikiem o charakterze makroekonomicznym majcym wpyw na de-
cyzje finansowe przedsibiorstw dotyczce struktury kapitaowej jest polityka po-
datkowa pastwa, w szczeglnoci zasady opodatkowania podmiotw gospodar-
czych podatkiem dochodowym.
87
Z twierdze M.H. Millera i F. Modgilianiego wy-
nika, i warto przedsibiorstwa jest pochodn struktury kapitaowej oraz systemu
podatkowego, ktry t struktur determinuje. Kredyty, poyczki i inne formy zadu-
enia s korzystne, szczeglnie przy wysokich stopach podatku dochodowego. Spa-
dek stp podatkowych powoduje zmniejszenie efektu dwigni finansowej. Wtedy

83
T. uczka, Kapita obcy w maym i rednim przedsibiorstwie, PWN, Warszawa-Pozna
2001, s.83.
84
G.L. Bach, C.J. Huizenga, The Differential Effects of Tight Money, The American Eco-
nomic Review, 1961, Vol. 51, No. 3.
85
Por. D. Gadomski, Bariery finansowania maych i rednich przedsibiorstw, Studia
i prace Kolegium Zarzdzania i Finansw, zeszyt naukowy 46, SGH, Warszawa 2004,
s. 139.
86
ibidem, s. 140.
87
J. Ickiewicz, Pozyskiwanie...op. cit., s. 206.

47

korzyci zwizane ze wzrostem zaduenia w mniejszym stopniu wpywaj na
wzrost wartoci przedsibiorstwa.

3.4. Czynniki mikroekonomiczne wpywajce na struktur kapitau
Niema rol w ksztatowaniu struktury rde finansowania przedsibiorstw
odgrywaj czynniki mikroekonomiczne. Jeeli sprzyjajce zwikszaniu udziau zo-
bowiza czynniki o charakterze obiektywnym (makroekonomiczne) napotkaj
w przedsibiorstwie barier w postaci optymalnych, bd zblionych do optymal-
nych, czynnikw mikroekonomicznych, zwikszanie zaduenia nie bdzie korzyst-
ne. Nawet, jeeli podmiotowi charakteryzujcemu si na przykad nisk pynnoci
finansow, zostanie udzielony kredyt, to z duym prawdopodobiestwem mona
zakada, e bdzie on znacznie droszy ni te udzielane innym podmiotom, w kt-
rych ryzyko utraty pynnoci finansowej bdzie nisze.
Istotnymi czynnikami mikroekonomicznymi s: sytuacja i strategia finansowa
przedsibiorstwa, pozycja rynkowa oraz skonno do ryzyka. Midzy tymi czynni-
kami wystpuj cise wspzalenoci.
Przedsibiorstwa rentowne, o dobrym standingu finansowym, s bardziej wiary-
godne w oczach kredytodawcw. Z punktu widzenia dawcw kapitau najistotniej-
sz kwesti jest bowiem bezpieczestwo finansowe poyczko(kredyto)biorcy, ktre
ocenia si w oparciu o wskaniki suce do oceny sytuacji finansowej podmiotu.
Znaczcy wpyw na dostpno kapitaw obcych ma pozycja rynkowa przed-
sibiorstwa. Istniej przedsibiorstwa, ktrych marka jest rozpoznawalna przez
liczn grup klientw. Takie firmy maj zazwyczaj ugruntowan pozycj na rynku,
wypracowan przez lata dziaa marketingowych oraz intensywne wdraanie proce-
sw poprawy jakoci oferowanych wyrobw, czy usug. W dobie globalizacji i in-
formatyzacji logo firmy jest niezwykle cenne. Kadego roku prestiowe instytucje
zajmuj si prb oszacowania wartoci znaku firmowego najwikszych korporacji.
Przedsibiorstwom o ugruntowanej pozycji na rynku atwiej jest realizowa za-
mierzone cele, a ich funkcjonowaniu towarzyszy nisze ryzyko. Dlatego instytucje
finansowe chtniej uyczaj takim podmiotom swoich kapitaw. Wysoka pozycja
rynkowa nie zawsze jest rezultatem wysokiej konkurencyjnoci przedsibiorstw.
Moe by ona rwnie wynikiem sytuacji monopolistycznej, spowodowanej obo-
wizujcymi przepisami prawnymi.
Mona zatem zaryzykowa stwierdzenie, e podmioty o ugruntowanej pozycji
na rynku maj znacznie atwiejszy dostp do kapitaw obcych od przedsibiorstw
mniej znanych lub podejmujcych nowe rodzaje dziaalnoci. Tym podmiotom trud-
niej jest uzyska odpowiednie kredyty i poyczki. Chcc si rozwija czsto musz
godzi si na mniej korzystne warunki korzystania z kapitaw obcych. To moe
stwarza dla wielu z nich bardzo ryzykowne sytuacje. Splot niesprzyjajcych oko-
licznoci moe doprowadzi do powanych problemw finansowych, w wyniku
ktrych firma moe wpa w spiral zaduenia
88
.

88
A. Padzior, Struktura kapitau a efektywno przedsibiorstw, Zeszyty Naukowe Uniwer-
sytetu Szczeciskiego, Nr 500, s. 216-224

48

IV. Planowanie potencjau przedsibiorstwa
4.1. Planowanie jako element przewagi konkurencyjnej
Efektywne funkcjonowanie przedsibiorstwa bez planowania w duszym okre-
sie czasu jest zwyczajnie niemoliwe. Nawet jeeli firma, ktrej menederowie nie
przywizuj wagi do sporzdzania prognoz finansowych, funkcjonuje na rynku wie-
le lat, to moe to by wycznie zrzdzenie losu albo przychylno osb trzecich,
niekoniecznie uwarunkowania obowizujcymi przepisami. W praktyce zdarza si,
e niewielkie zakady, przede wszystkim handlowe, bd usugowe, funkcjonuj na
rynku ju wiele lat nawet bez takich rodkw pomocowych. Jednake ich egzy-
stencja czsto ma charakter bardziej wegetatywny ni rozwojowy. Firmy takie, za-
zwyczaj osigaj rentowno na poziomie nieprzekraczajcym stopy zwrotu z bez-
piecznych papierw skarbowych.
Planowanie polega na patrzeniu w przyszo, perspektywicznym ksztatowaniu
rzeczywistoci. Jest przeciwiestwem retrospekcji, chocia nierzadko opiera si na
danych z przeszoci, ktre staj si niekiedy niezbdne do wyznaczania tendencji
rozwojowych. Prognozy oparte wycznie na danych z przeszoci, nie uwzgldnia-
jce aktualnych i przyszych czynnikw rozwoju, bywaj zazwyczaj mao wiary-
godne. Wskazuje na to niewielka sprawdzalno prognoz opartych wycznie na
danych historycznych.
W odniesieniu do przedsiwzi inwestycyjnych planowanie finansowe moe
by utosamiane z planowaniem strategicznym, na ktry skadaj si etapy:
89

- formuowania, oceny i wyboru strategii,
- opracowania podstaw przyszej decyzji,
- wpywania na procesy ekonomiczne,
- przewidywania zdarze i wyboru metod ich powodowania,
- podejmowania nowego, nowatorskiego dziaania.
Dla wikszoci przedsibiorstw, pragncych odgrywa zasadnicza rol w grze
rynkowej, proces planowania mona uzna za niemal permanentny. W liczcych si
organizacjach plany strategiczne niemal na bieco weryfikowane s na skutek
zmieniajcych si danych makroekonomicznych, nowych trendw, preferencji
klientw, czy technologii. Firmy, ktre nie s w stanie tworzy rzetelnych planw
oraz dokonywa ich aktualizacji, nie potrafi dostosowywa caego swojego poten-
cjau do potrzeb klientw. Efektem tego nierzadko s trudne do przewidzenia napi-
cia patnicze, na ktre mona byoby zareagowa dziki tworzeniu projekcji finan-
sowych.

4.2. Tworzenie projekcji marketingowych
Celem bada rynku jest ograniczenie ryzyka przy podejmowaniu tyche decyzji.
Trafne przekazanie informacji ciaom decyzyjnym w przedsibiorstwie czsto chro-
ni firmy przed zamroeniem kapitau w nierentownej inwestycji, a czasami nawet
i przed bankructwem.

89
J. Listkiewicz, S. Listkiewicz, P. Niedzika, P. Szymczak, Metody realizacji projektw
inwestycyjnych, ODDK, Gdask 2004, s. 57

49

W turbulentnym otoczeniu terminowe reagowanie na potrzeby klientw jest jed-
nym z czynnikw decydujcych o sukcesie przedsibiorstwa. Spenienie oczekiwa
nabywcw jest moliwe tylko wwczas, gdy podmiot jest w stanie w miar szybko
akumulowa i odpowiednio interpretowa informacje pynce dostarczona. Rola
informacji w procesie podejmowania decyzji inwestycyjnych zostaa graficznie
przedstawiona na rys. 4.1.

POMYS

INFORMACJA

ROZWAANIE MOLIWOCI

DZIAANIE

KONTROLA WYNIKW

Rys. 4.1. Rola informacji w procesie podejmowania decyzji
rdo: P.N. Hague, P. Jackson, Badania rynku. Zrb to sam, Signum, Warszawa 1992, s. 12

Odpowiednio przeprowadzone badania marketingowe pozwalaj zmniejszy,
czy te nawet zminimalizowa tzw. luk informacyjn, ktra definiowana jest jako
rozbieno pomidzy zapotrzebowaniem na informacje, a dostpnym ich zasobem
(por. rys. 4.2).

Informacje potrzebne do
podjcia decyzji

LUKA INFORMACYJNA
Informacje dostpne
(zasb wiedzy)

Proces podejmowania decyzji marketingowych

Rys. 4.2. Zapotrzebowanie na informacje marketingowe
rdo: E. Duliniec, Badania marketingowe w zarzdzaniu przedsibiorstwem, PWN, Warszawa 1997,
s. 15.

Mona stwierdzi, e odpowiednio przeprowadzone badania rynkowe przyczy-
niaj si do domknicia luki zilustrowanej na rys. 3.2. Nie jest to zadanie proste,
jednak bez podjcia prby pozyskania informacji o rynku pene wykorzystanie mo-
liwoci rozwoju organizacji jest mao prawdopodobne.

50

Techniki bada rynku
Istota bada rynkowych, w skrcie, polega na uzyskaniu jak najbardziej wyczer-
pujcych, a zarazem jak najbardziej konkretnych, odpowiedzi na nastpujce pyta-
nia:
90

- Kto tworzy rynek? (ludno zamieszkujca dany obszar)
- Co kupuje si na tym rynku? (towary, produkty, usugi)
- Dlaczego kupuje si na tym rynku? (cele)
- Kto kupuje? (potencjalni klienci)
- W jaki sposb dokonuje si zakupu? (sposb dokonywania transakcji)
- Kiedy kupuje si na tym rynku? ( okresowo pewnych grup towarw, czy
usug)
- Gdzie si kupuje na tym rynku? (punkty sprzeday)
Odpowiedzi mona uzyska wykorzystujc odpowiedni technik badania ryn-
ku. Pierwszym krokiem, jaki w tym kierunku naley wykona, jest wybranie popu-
lacji, a nastpnie okrelenie prby lub grupy badawczej. Podstawa prby to lista
osb lub przedsibiorstw skadajcych si na zbiorowo. Teoretycznie losowy wy-
br prby jest najkorzystniejszy dla firmy, gdy pozwala to na obliczenie bdu
standardowego prby. Jednak w danej zbiorowoci moliwe jest wyodrbnienie
pewnej grupy osb, ktre charakteryzuj si cechami bardziej jednolitymi (np. wiek,
pe, wysoko dochodw, wielko firmy, itd.). Dlatego dokonujc wyboru w ob-
rbie takiej warstwy rozwizuje si problem duego zrnicowania caej zbiorowo-
ci.
91
Jednake, nawet przy waciwym wyborze prby, moe wystpi czynnik,
ktry spowoduje moliwo popenienia bdu.
Kolejnym krokiem powinien by wybr odpowiedniej techniki uzyskiwania in-
formacji o rynku, ktra pomoe wyeliminowa moliwie jak najwiksz liczb su-
biektywnych przesanek podejmowania decyzji.
Informacje takie mona pozyskiwa stosujc:
1. Badania gabinetowe, ktre polegaj na opracowywaniu informacji dostpnych w
publikowanych rdach (np. roczniki statystyczne)
2. Prac w terenie, czyli zbieranie informacji bezporednio z rynku.
Badania gabinetowe s znacznie mniej pracochonne i kosztowne ni praca w te-
renie. Moe si jednak okaza, e analiza bazujca na tego typu badaniach bdzie
zawieraa informacje w duej mierze nieaktualne, czy te nie do koca moliwe do
odzwierciedlenia w danej grupie czy obszarze geograficznym. Dlatego uzasadnio-
nym wydaje si uzupenienie tych bada o prac w terenie.
Badania w terenie przeprowadza mona za pomoc:
92

- ankiety
- wywiadu bezporedni
- wywiadu telefonicznego
- dyskusji grupowych

90
P. Kotler, Marketing...op. cit., s. 160
91
P.N. Hague, P. Jackson, Badania rynku...op. cit., s.47-83
92
ibidem, s. 86-218

51

- testw w salach i testw kliniczne
- bada listownych.
Ankieta, czyli zestaw pyta, ktre naley zada respondentowi, jest jedn
z czciej stosowanych technik pozyskiwania informacji. W trakcie przeprowadza-
nia tego rodzaju bada, naley pamita o kilku bardzo wanych zasadach ich two-
rzenia:
93

1. Pytania nie mog by formuowane niecile oraz nie mog zawiera zwrotw
niejednoznacznie rozumianych przez respondentw (np. dobry, uyteczny,
czsto, itd.)
2. Pytania nie powinny by zbyt trudne, gdy mog spowodowa niepoprawn
odpowied.
3. Naley unika pyta, ktre mogyby sugerowa okrelon odpowied.
Badania rynkowe powinny umoliwi odpowied na pytanie nie tylko czy okre-
lony produkt, towar, czy tez usuga znajdzie nabywcw. W oparciu o rzetelnie
przeprowadzon analiz rynku mona rwnie oszacowa wymierne korzyci, jakie
s moliwe do uzyskania z konkretnego przedsiwzicia. Dlatego odpowiednia in-
terpretacja wynikw otrzymanych z analizy rynku powinna sta si punktem wyjcia
do kalkulacji potencjalnych przychodw ze sprzeday.

Analiza konkurencji
Konkurencja, czyli zjawisko, ktrego uczestnicy rywalizuj midzy sob
w deniach do analogicznych celw
94
, jest najbardziej naturalnym i wyrazistym
przejawem orientacji rynkowej i przedsibiorczoci uczestnikw rynku.
95

Spord wielu cech porwnawczych, wyrni mona cztery zasadnicze instru-
menty konkurowania:
96

1. Instrumenty konkurencji jakoci (np. jako, marka, zrnicowanie i nowocze-
sno produktu, szeroko asortymentu, atrakcyjno opakowania, itp.)
2. Instrumenty konkurencji cenowej (np. poziom ceny, ceny promocyjne, warunki
patnoci, upusty cenowe, obniki sezonowe, warunki i okres gwarancji, itp.)
3. Instrumenty konkurencji obsug/usug (np. zapewnienie atwego dostpu do
produktu na rynku, zapewnienie dogodnego czasu i miejsca nabycia produktu,
jako i zakres wiadczonych usug posprzedanych, itp.)
4. Instrumenty konkurencji komunikacj i informacj (np. reklama, promocja
sprzeday, sprzeda osobista, public relations i publicity, programy utrzymywa-
nia kontaktw z klientami, itp.).
Analiz konkurencji uzupenia si o pozyskanie informacji na temat tego, jak
skoordynowane s u konkurencji cztery najwaniejsze elementy marketingu: pro-
dukt, cena, dystrybucja i promocja, czyli tzw. marketing mix (4P) (por. tabela 4.1).

93
ibidem, s. 86-110.
94
M.J. Stankiewicz, Konkurencyjno przedsibiorstwa, TNOiK DOM ORGANIZATO-
RA, Toru 2002, s. 18.
95
M. Struycki (red.), Zarzdzanie przedsibiorstwem, Difin, Warszawa 2002, s. 61.
96
M.J. Stankiewicz, Konkurencyjno przedsibiorstwa...op. cit., s. 273-274.

52

Tabela 4.1. Marketing MIX

MARKETING MIX
PRODUKT
(Product)
CENA
(Price)
DYSTRYBUCJA
(Place)
PROMOCJA
(Promotion)
- Jako
- Cechy
produktu
- Moda
- Marka
handlowa
(nazwa)
- Opakowanie
- Wielkoci
jednostkowe
(dozy)
- Usugi
- Gwarancje
- Zwrot
produktu
- Cena
podstawowa
- Opusty,
bonifikaty,
obniki
- Okres
zapaty
przez
odbiorc
- Warunki
kredytu dla
odbiorcy
- Kanay
dystrybucji
- Penetracja
sieci
- Lokalizacja
odbiorcw
- Zapasy
- Transport
- Reklama
- Akwizycja
- Promocja
w miejscu
sprzeday
- Public
relations

rdo: A. Winiewski, Marketing 1. Istota marketingu, WSiP, Warszawa 1994, s. 17

Uwzgldnienie wszystkich aspektw wyszczeglnionych w tabeli 4.1 pozwoli
sprecyzowa czynniki przewagi konkurencyjnej przedsiwzicia oraz sprawi, e
moliwe bdzie ukierunkowanie na tak realizacj zada, ktra sprawi, e w kadej
dziedzinie, preferowanej prze klientw, moliwe bdzie uzyskanie wyranej prze-
wagi konkurencyjnej.

4.3. Planowanie potencjau produkcyjnego
Kade przedsibiorstwo dy do maksymalnego wykorzystania swojego poten-
cjau produkcyjnego (usugowego). Potencja ten oszacowa mona na podstawie:
- liczby oraz stanu technicznego i moliwoci produkcyjnych maszyn i urzdze
technicznych (w przypadku dziaalnoci produkcyjnej),
- powierzchni dziau sprzeday (w przypadku dziaalnoci handlowej),
- liczby oraz kwalifikacji personelu (w przypadku kadego rodzaju dziaalnoci,
w szczeglnoci w odniesieniu do sektora usugowego).
Dane na temat liczby, stanu technicznego oraz wydajnoci parku maszynowego
mona uzyska na podstawie planowanych i zrealizowanych zakupw maszyn
i urzdze. Pomocny jest rwnie plan amortyzacji rodkw trwaych, z uwzgld-
nieniem ich fizycznego oraz ekonomicznego zuycia.
Z uzyskaniem informacji o powierzchni handlowej lokalu nie powinno by
wikszych problemw. Takie dane s w kadym planie technicznym budynku.
Wydaje si, e najtrudniej jest oszacowa zdolno usugow. O ile okrelenie
zdolnoci na podstawie liczby zatrudnionych jest kwesti raczej nieskomplikowan,
o tyle, w przypadku bazowania na kwalifikacjach oraz zaangaowaniu pracownikw

53

wydaje si by zadaniem o wysokim poziomie skomplikowania. Nawet pozornie
bahe szacowanie zdolnoci w oparciu o liczebno personelu w warunkach gospo-
darek, charakteryzujcych si wysokim stopniem fiskalizmu i powszechnej biuro-
kracji, nie jest proste. W Polsce, w wielu firm usugowych proces rotacji pracowni-
kw nastpuje w tak szybkim tempie, e zdolno usugowa tych przedsibiorstw
zmienia si praktycznie z dnia na dzie.
97

4.4. Planowanie wielkoci i formy zatrudnienia
Pracownicy, ich kwalifikacje, predyspozycje i dowiadczenie zawodowe oraz
zaangaowanie w wykonywan prac to kluczowe elementu kapitau intelektualne-
go. Skadowe te mona okreli mianem kapitau ludzkiego, ktry dodatkowo obej-
muje zdolno do rozwizywania problemw, przedsibiorczo i szeroko pojte
umiejtnoci kierownicze.
98
W dobie gospodarki opartej na wiedzy przyjmuje si, e
kapita ludzki jest kluczowym czynnikiem wpywajcym na pozycj konkuren-
cyjn organizacji. Dlatego odpowiednie podejcie do planowania wielkoci
i struktury zatrudnienia pozwala realizowa strategi przedsibiorstwa.
W praktyce planowanie personelu suy:
99

- okreleniu optymalnej wielkoci i struktury zatrudnienia, z co za tym idzie rw-
nie redukcj kosztw robocizny,
- zachowaniu stabilnoci i cigoci funkcjonowania organizacji poprzez zapobie-
ganie nadmiernej pynnoci zaogi,
- optymalnemu wykorzystaniu umiejtnoci i kompetencji pracownikw,
- planowaniu waciwej alokacji kadr pomidzy poszczeglnymi komrkami or-
ganizacyjnymi przedsibiorstwa.

Planowanie zatrudnienia powinno by prowadzone w taki sposb, by wiza za-
soby ludzkie z celami organizacji (por. rys. 4.3). Oderwanie planowania zatrudnie-
nia od poday zasobw ludzkich o okrelonych kwalifikacjach na rynku moe spo-
wodowa widoczny dysonans pomidzy tym co firma chce a tym co moe osign.
Penetrowanie innych, oddalonych geograficznie i kulturowo rynkw w celu poszu-
kiwania preferowanych pracownikw pociga za sob wysokie koszty, o ktrych
zwrotu jest wyjtkowo trudno.

97
Dzieje si tak dlatego, e unikajc ponoszenia zbdnych kosztw zwizanych z umow
o prace firmy preferuj zatrudnienie w formie umowy zlecenia, bd umowy o dzieo. Wielu
firmach, szczeglnie z brany budowlanej, wcale nie podpisuje si umw z pracownikami
z uwagi na fakt unikania przez nich wykazywania oficjalnych rde dochodw.
98
K. Perechuda, Zarzdzanie wiedz w przedsibiorstwie, PWN, Warszawa 2005, s. 137.
99
A. Sajkiewicz, Zasoby ludzkie w firmie, Poltext, Warszawa 1999, s. 108-109.

54

Rekrutacja Szkolenie
Przemieszczenia
wewntrzne
Zwolnienia
Sposoby zapewnienia podanego poziomu i struktury zatrudnienia
CELE PRZEDSIBIORSTWA ZASOBY LUDZKIE
Plany dziaalnoci
gospodarczej
(m.in. plan produkcji,
sprzeday, kosztw)
Ocena zasobw
ludzkich wewntrz
przedsibiorstwa
Ocena zasobw
ludzkich na rynku
zewntrznym
Przewidywane zapotrzebowanie
na pracownikw
Przewidywana poda zasobw
ludzkich
Plan wielkoci i struktury
zatrudnienia

Rys. 4.3. Schemat okrelania zapotrzebowania na pracownikw w przedsibiorstwie oraz sposo-
by jego zaspokajania
rdo: J. Lichtarski (red.), Podstawy nauki o przedsibiorstwie, Akademia Ekonomiczna im. Oskara
Langego we Wrocawiu, Wrocaw 1999, s. 154.

Jednym z rezultatw skutecznego planowania zatrudnienia powinna by, poza
sprostaniem oczekiwaniom klientw w zakresie liczby oraz jakoci oferowanych
wyrobw, optymalizacja kosztw robocizny. Do tego celu suy midzy innymi
wybr odpowiedniej formy zatrudnienia, ktra z jednej strony ma skutecznie ogra-
nicza wydatki przedsibiorstwa, z drugiej strony skutecznie motywowa pracowni-
kw do efektywnej pracy.
Wynagrodzenia powinny:
100

- skania ludzi do podjcia pracy w firmie,
- skania pracownikw do pozostania w przedsibiorstwie,
- pobudza do osigania wysokich efektw,
- pobudza pracownikw do rozwoju swoich kompetencji.
Spord wielu, przewidzianych przez prawo form zatrudnienia, do najczciej
stosowanych przez pracodawcw nale umowy:
101

- o prac,
- zlecenia,
- o dzieo.

100
S. Borkowska (red.), Wynagrodzenia rozwizywanie problemw w praktyce, Oficyna
Ekonomiczna, Krakw 2004, s. 13
101
Por. A. Sajkiewicz, Zasobyop. cit., 137-139

55

Umowa o prac jest dwustronn czynnoci prawn, w ktrej pracownik zobo-
wizuje si do wykonywania okrelonej pracy na rzecz pracodawcy, ktry
z kolei zobowizuje si do zatrudnienia i wynagradzania pracownika. Umowa
o prac wie pracownika z przedsibiorstwem w duszym okresie czasu.
W zwizku z tym, preferowana jest przez firmy o ugruntowanej pozycji rynkowej,
ktre produkuj wyroby, czy te wiadcz usugi o wysokim stopniu zaawansowa-
nia. Proces zatrudnienia i szkolenia nowych pracownikw w takich organizacjach
jest niezwykle kosztowne, przez co przedsibiorstwa te d do jak najniszej rotacji
personelu. Mankamentem tego typu umowy jest konieczno ponoszenia wszelkich
wiadcze, ktre stanowi pokan cze kosztw osobowych.
Przedmiotem umowy zlecenia jest wykonanie okrelonej czynnoci prawnej.
Umowa zlecenia zwizana zazwyczaj jest z ponoszeniem niszych kosztw ni
umowa o prac, chyba e umowa zawierana jest z osob ju zatrudnion w przed-
sibiorstwie.
102
Wad tego typu zatrudnienia jest to, e umowa ta wie pracowni-
kw z firm zazwyczaj na stosunkowo krtki okres. Dlatego ten rodzaj umowy pre-
ferowany jest w przypadku przedsiwzi nieskomplikowanych, gdzie koszty przy-
gotowania do wykonywania zawodu s stosunkowo niewielkie.
Umowa o dzieo, jak sama nazwa wskazuje, polega na wykonaniu oznaczonego
dziea. Warunkiem jest okrelenie w umowie dziea, ktre ma by wykonane.
W przypadku tej umowy przedsibiorca nie musi uiszcza adnych wiadcze so-
cjalnych. Umowa o dzieo jest stosowana zazwyczaj przez firmy, ktre wsppracuj
z pracownikiem zatrudnionym w innym przedsibiorstwie. Dziki tego typu umowie
pracodawca ponosi nisze koszty, za pracownik otrzymuje wysze wynagrodzenie
ni w przypadku zastosowania np. umowy o prac, czy umowy zlecenia.
103

4.5. Prognoza kosztw eksploatacyjnych bez amortyzacji
Koszt jest to ekonomicznie uzasadnione zuycie zasobw rzeczowych i zasobw
pracy w okrelonym przedziale czasowym, wyraone w jednostkach pieninych.
104

Cao kosztw mona podzieli na trzy grupy, co zostao zaprezentowane na ry-
sunku 4.4.

102
W przypadku podpisania umowy zlecenia z pracownikiem zatrudnionym w innym przed-
sibiorstwie, w ktrym otrzymuje on wynagrodzenie na poziomie co najmniej ustawowego
minimum, nie wystpuj skadki ubezpiecze spoecznych, tylko ubezpieczenie zdrowotne.
W sytuacji, kiedy zleceniobiorca jest emerytem, skadki ubezpiecze wystpuj. W przypad-
ku zatrudnienia studenta nie ma adnych skadek, ani spoecznych, ani zdrowotnych.
103
Generalnie umowa o dzieo nie jest obarczona skadkami spoecznymi. Jednake w przy-
padku zawarcia umowy z wasnym pracownikiem, istnieje obowizek naliczenia i odprowa-
dzenia wszystkich skadek spoecznych.
104
W. Janik, Rachunkowo dla menederw, WSPA, Lublin 2004, s. 107.

56

Koszty przedsibiorstwa

Koszty sprzeday
Koszty
prowadzenia
przedsibiorstwa
Koszty oglnego
zarzdu
Niezrealizowane
korzyci

Koszty
wytworzenia

Rys. 4.4. Ekonomiczna charakterystyka kosztw przedsibiorstwa
rdo: W. Janik, Rachunkowo dla menederw, WSPA, Lublin 2004, s. 111.

Najwaniejsz czci kosztw eksploatacyjnych przedsibiorstwa s koszty
wasne sprzedanej produkcji (KWSP), w skad ktrych wchodz dwie grupy kosz-
tw:
1. Koszty bezporednie, czyli takie, ktre mog by dokadnie przypisane do kon-
kretnego wyrobu, czy usugi;
2. Koszty porednie, ktre dotycz kilku lub wszystkich produktw (usug),
a ktre nie mog by przypisane do konkretnego wyrobu czy usugi.

Podzia caoci kosztw wasnych sprzedanej produkcji przedstawiony zosta na
rysunku 4.5.

Koszty wasne sprzedanej produkcji

Koszty cakowite produkcji

Koszty bezporednie Koszty porednie

Koszty
materiaw
bezporednich
Inne koszty
bezporednie
Koszty
robocizny
bezporedniej
Koszty
wydziaowe
Koszty
oglno-
zakadowe
Koszty
sprzeday

Koszty przerobu

Techniczny koszt wytworzenia

Rys. 4.5. Klasyfikacja kosztw operacyjnych
rdo: W. Janik, Rachunkowo dla menederw, WSPA, Lublin 2004, s. 117

57

Koszty bezporednie to koszty, ktre na podstawie okrelonych dokumentw
rdowych mona przyporzdkowa do konkretnego wyrobu, towaru, czy usugi.
Koszty te dzieli si na koszty materiaw bezporednich, robocizny bezporedniej
oraz inne koszty bezporednie (por. rys. 4.5.)
Koszty materiaw bezporednich to ta cz kosztw bezporednich, ktra
stanowi cz skadow wyrobw (np. drewno do produkcji mebli) lub zwizana jest
bezporednio z realizowanym procesem gospodarczym (np. odczynniki chemiczne).
Do kosztw robocizny bezporedniej zalicza si wynagrodzenia brutto (cznie
z narzutami) tych pracownikw, ktrzy bezporednio wykonuj wyroby, czy te
wiadcz usugi
105
.
Do innych kosztw bezporednich zaliczy mona takie koszty jak: koszty
przygotowania i uruchomienia nowej produkcji, koszty paliw i energii elektrycznej,
koszty urzdze i oprzyrzdowania specjalistycznego, koszty usug obcych, itp.
106

Koszty porednie podzieli mona na dwa rodzaje kosztw:
107

1. Koszty wydziaowe, ktre zwizane s z funkcjonowaniem wydziaw produk-
cyjnych lub pomocniczych (np. koszty administrowania wydziaem, koszty
amortyzacji pomieszcze wydziaowych i wyposaenia wydziaowego, koszty
zasilania i konserwacji maszyn i urzdze, itp.).
2. Koszty oglnozakadowe, czyli takie, ktre dotycz caego przedsibiorstwa
(np. koszty ochrony mienia, wynagrodzenia zarzdu i pracownikw administra-
cyjnych, koszty zuycia materiaw biurowych, opaty telefoniczne i skarbowe,
itd.).
Do kosztw sprzeday zaliczane s zazwyczaj koszty zwizane z reklam, wy-
nagrodzeniem dla pracownikw zajmujcych si sprzeda wyrobw (np. przedsta-
wicieli handlowych), paliwem do samochodw sucych do sprzeday produktw,
czy utrzymaniem sklepw firmowych przedsibiorstw produkcyjnych.

4.6. Prognoza kosztw amortyzacji
Warto wikszoci rodkw trwaych oraz wartoci niematerialnych i prawnych
zmniejsza si z uwagi na proces amortyzacji tych skadnikw majtkowych Amor-
tyzacja, bdca procesem pomniejszania wartoci rodkw trwaych na skutek ich
zuycia, czsto jest jednym z bardziej istotnych skadnikw kosztw operacyjnych
podmiotw gospodarczych. Dlatego nie zwykle istotne wydaje si prawidowe okre-
lenie procentowych stawek amortyzacyjnych.
Amortyzacji podlegaj wszystkie rodki trwae o wartoci pocztkowej
108

przewyszajcej kwot 3 500 z
109
, za wyjtkiem:
110

105
ibidem, s. 36.
106
ibidem, s. 36.
107
ibidem, s. 36.
108
Warto pocztkow stanowi cena nabycia lub koszt wytworzenia rodka trwaego po-
wikszona/y o koszty przebudowy, modernizacji, rekonstrukcji, itp. Jeeli firma nie jest
patnikiem VAT, wwczas do wartoci pocztkowej doliczy naley podatek od towarw
i usug. Cena nabycia obejmuje cen netto zakupu skadnika aktyww powikszona o koszty
transportu, zaadunku, wyadunku, skadowania lub wprowadzenia do obrotu, obniona
o rabaty, opusty, inne zmniejszenia i odzyski (Ustawa z 29 wrzenia 1994 r. o rachunkowo-
ci (Dz. U. 02.76.694 z p. zm.).

58

a) gruntw i praw wieczystego uytkowania gruntw,
b) budynkw, lokali, budowli i urzdze zaliczanych do spdzielczych zasobw
mieszkaniowych lub sucych dziaalnoci spoeczno - wychowawczej prowa-
dzonej przez spdzielnie mieszkaniowe,
c) dzie sztuki i eksponatw muzealnych,
d) wartoci firmy, jeeli warto ta powstaa w inny sposb ni w wyniku nabycia
przedsibiorstwa lub jego zorganizowanej czci w drodze:
- kupna,
- przyjcia do odpatnego korzystania, a odpisw amortyzacyjnych, zgodnie
z przepisami rozdziau 4a, dokonuje korzystajcy,
- wniesienia do spki na podstawie przepisw o komercjalizacji i prywatyzacji
przedsibiorstw pastwowych,
e) skadnikw majtku, ktre nie s uywane na skutek zaprzestania dziaalnoci,
w ktrej te skadniki byy uywane.
Czsto przyjmuje si, e aktywa trwae, ktrych warto pocztkowa nie
przewysza kwoty 3.500 z, amortyzuj si w przecigu jednego miesica. Tak
wic miesiczna stopa amortyzacji tych skadnikw majtku bdzie wynosia 100%.
Taka zasada nie jest jednak obligatoryjna. Przedsibiorca moe stosowa wasn
polityk w zakresie ustalania limitu wartoci pocztkowej (o ile nie przekroczy
3.500 z), do ktrego bdzie amortyzowa rodki jednorazowo.
Od 1 stycznia 2007 roku obowizuje nowy przepis dotyczcy amortyzowania.
Limit wartoci pocztkowej rodka trwaego, ktry moe zosta zamortyzowany
w przecigu zaledwie jednego roku wynosi 50 tys. euro
111
. W latach 2009-2010
limit ten wynosi 100 tys. euro. Z moliwoci tej skorzysta mog jednak tylko tzw.
mali podatnicy
112
oraz podatnicy rozpoczynajcy dziaalno (w roku rozpoczcia,
bez wzgldu na wielko obrotw). Odpisy te mog by dokonane wycznie dla
rodkw trwaych z grupy 3-8.
Na dzie przyjcia rodka trwaego do eksploatacji naley wybra metod oraz
okres, lub stawk amortyzacji. Najprostsz metod amortyzacji jest metoda liniowa,
ktra wie, w sposb bezporedni, amortyzacj z upywem czasu, a nie z rzeczywi-
stym wykorzystaniem rodka trwaego.
113
Metoda ta opiera si na zaoeniu, e
rodki trwae zuywaj si jednakowo w kadej jednostce czasu, bez wzgldu na
intensywno ich uytkowania.
114
A wic stopa amortyzacji
115
jest przez cay okres
amortyzowania rodka trwaego taka sama.

109
Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osb prawnych (Dz. U. Z 2000 r.
z p. zm.), Art. 16f. (W przypadku, gdy warto pocztkowa rodka trwaego albo wartoci
niematerialnej lub prawnej nie przekracza kwoty 3.500 z, wwczas podatnicy mog doko-
nywa odpisw amortyzacyjnych jednorazowo w miesicu oddania do uytkowania).
110
ibidem, Art. 16c.
111
Por .art. 22k & 7 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osb fi-
zycznych (Dz.U. z 2000 r., poz. 14 z pn. zm.).
112
May podatnik to taki, ktry w poprzednim roku podatkowym osign przychody ze
sprzeday brutto na poziomie co najwyej 1,2 mln euro (rdo: www.vat.pl).
113
M. Sobczyk, Matematyka Finansowa, PLACET, Warszawa 1995, s.206.
114
W. Janik, Przedsibiorczo i przedsibiorstwo, WSPA, Lublin 2001, s. 153.

59

Dla nowych rodkw trwaych stosuje si zazwyczaj procentowe stawki amorty-
zacyjne zamieszczone w zaczniku do Ustawy o podatku dochodowym od osb
prawnych (por. zacznik 1). W przypadku uywanych rodkw trwaych wykorzy-
stuje si zazwyczaj wysze stopy amortyzacji, ni te zawarte w ustawie. Jednake w
takich sytuacjach naley pamita o tym, e amortyzacji nie moe by krtszy ni:
- dla rodkw trwaych podlegajcych amortyzacji:
a) 24 miesice - gdy ich warto pocztkowa nie przekracza 25 000 z,
b) 36 miesicy - gdy ich warto pocztkowa jest wysza od 25 000 z
i nie przekracza 50 000 z,
c) 60 miesicy - w pozostaych przypadkach,
- dla rodkw transportu, w tym samochodw osobowych -30 miesicy,
- dla budynkw (lokali) i budowli - 10 lat.
Amortyzacji podlegaj rwnie wartoci niematerialne i prawne takie jak: licen-
cje, prawa autorskie, prawa wasnoci przemysowej, know-how, itp. Na przykad
przy amortyzacji licencji (sublicencji) na programy komputerowe oraz od praw au-
torskich przyjmuje si okres amortyzacji - 24 miesice.
116

Przy prognozie kosztw amortyzacji warto zwrci uwag na rnic pomidzy
amortyzacj ksigow i podatkow. Zwrcenie uwagi na te kategorie amortyzacji
jest konieczne w przypadku, kiedy przewidywany okres uytkowania konkretnych
rodkw trwaych rni si od nominalnego okresu, wynikajcego z ustawowych
stawek amortyzacyjnych
117
.

4.7. Prognoza zapotrzebowania na kapita obrotowy
Kapita obrotowy netto (inaczej - kapita pracujcy), jest tym, co pozostaje ze
rodkw obrotowych po opaceniu wszystkich biecych zobowiza.
118
Jego wiel-
ko mona okreli jako rnic pomidzy majtkiem obrotowym, a zobowiza-
niami biecymi. Kapita obrotowy pokazuje, jakie s moliwoci danego podmiotu
w zakresie jego wypacalnoci. Im wiksza jego warto, tym zdolno przedsi-
biorstwa do wywizywania si z podejmowanych zobowiza jest wysza. Trady-
cjonalici utosamiaj ujemn warto kapitau pracujcego z firmami o zej kondy-
cji finansowej i problemach patniczych. Po przeciwnej stronie stoj zwolennicy
teorii, e ujemny kapita obrotowy netto nie jest niczym zym, wrcz przeciwnie,
sprawia, e organizacja moe angaowa mniej kapitau w finansowanie zapasw,
czy nalenoci.
W oparciu o praktyk gospodarcz mona wyrazi przekonanie, e strategia
ujemnej wartoci kapitau pracujcego moe by z powodzeniem wdraana nie we
wszystkich organizacjach. S brane, gdzie nadwyka majtku obrotowego nad zo-
bowizaniami biecymi jest po prostu niezbdna, co moe wynika z takich czyn-

115
Stopa amortyzacji jest to procent wartoci rodka trwaego odpisywany w koszty dziaal-
noci przedsibiorstwa w danym okresie.
116
Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osb prawnych
(Dz. U. Z 2000 r. z p. zm.), Art. 16j.
117
Wykaz stawek amortyzacyjnych zamieszczono w zaczniku 1.
118
D.H. Bangs, Jr., Cash flow. Kontrola przepywu rodkw pieninych, PLACET, War-
szawa 1999, s. 11.

60

nikw jak: trudne do przewidzenia zapotrzebowanie na wyroby, mao rzetelni od-
biorcy, niesowni dostawcy itp.
Graficzne przedstawienie kapitau pracujcego zawiera rys. 4.6.

Aktywa trwae Kapitay stae

Kapita pracujcy

Aktywa obrotowe
Kapitay zmienne

Rys. 4.6. Graficzna ilustracja kapitau pracujcego
rdo: Opracowanie wasne

Wysoko kapitau obrotowego mona rwnie oszacowa odejmujc od kapita-
w staych (kapita wasny + zobowizania dugoterminowe) warto aktyww
trwaych przedsibiorstwa:
CZ AO AT CS CP = =
gdzie:
CP kapita pracujcy (obrotowy),
CS kapitay stae (kapita wasny + zobowizania dugoterminowe),
AT aktywa trwae,
AO aktywa obrotowe,
CZ kapitay zmienne (zobowizania biece).

W celu oszacowania wartoci poszczeglnych skadnikw bilansu, naley uzy-
ska informacje na temat rotacji danego skadnika bilansu Dla przykadu, jeeli
w innym przedsibiorstwie, dziaajcym w tej samej brany zapas produktw goto-
wych wyczerpywa si w poprzednim roku 15 razy, to na podstawie tych informacji
mona okreli poziom wskanika obrotowoci tych zapasw w analizowanej fir-
mie. Takie wyliczenia mona sporzdza wykorzystujc poniszy wzr:
Ld
O
R =
1

gdzie:
R cykl rotacyjny,
O - wspczynnik obrotowoci,
Ld - liczba dni w okresie (w przypadku roku 360 dni).

61

Std po przeksztaceniu otrzymuje si:
R
Ld
O = .
Majc wyliczony wspczynnik obrotu, mona przystpi do oszacowania war-
toci danego skadnika bilansu. Wylicze tych dokonuje si w oparciu o ponisz
formu:
O
PW
WSB =
gdzie:
WSB warto skadnika bilansu,
PW podstawa wyceny.

W tabeli 4.2 przedstawiono podstawy wyceny dla poszczeglnych skadnikw
bilansowych.

Tabela 4.2. Podstawy wycen skadnikw bilansu przedsibiorstwa

Lp. Skadnik bilansu Podstawa wyceny
1. Zapas materiaw
Koszt zuycia materiaw lub warto sprzedanych
materiaw w cenie zakupu (nabycia)
2. Zapas towarw
Koszt nabycia towarw lub warto sprzedanych
towarw w cenie zakupu (nabycia)
3.
Zapas produktw
gotowych
Koszt wytworzenia produktw gotowych
4.
Zapasy produktw
niedokoczonych
Koszt wytworzenia produkcji ogem
5.
Nalenoci
krtkoterminowe
Przychody brutto ze sprzeday
6. rodki pienine Przychody brutto ze sprzeday
7. Zobowizania biece
Warto zakupw kredytowanych lub koszty
dziaalnoci operacyjnej pomniejszone o koszty
amortyzacji
rdo: opracowanie wasne na podstawie: W. Janik, Zarzdzanie finansami firmy, Wysza Szkoa
Przedsibiorczoci i Administracji w Lublinie, Lublin 2002, s. 69-73

Naley zaznaczy, e przedsibiorstwa mog stosowa inne podstawy wyceny.
Dla przykadu, niektre firmy, do szacunkw nalenoci i rodkw pieninych za
podstaw wyceny stosuj przychody netto ze sprzeday. Zdarza si rwnie, e przy
okrelaniu wartoci zobowiza biecych zamiast kosztw operacyjnych bez amor-
tyzacji rwnie wykorzystuje si warto zrealizowanej sprzeday.

4.8. Rachunek zyskw i strat
Gwne miejsce w dziaalnoci przedsibiorstwa zajmuje wynik finansowy. To
ta kategoria decyduje o moliwociach efektywnego rozwoju firmy w przyszoci.
Osigniecie korzystnego wyniku finansowego jest jednym z podstawowych celw

62

podmiotw gospodarczych.
119
Zysk spenia w przedsibiorstwie trzy podstawowe
funkcje:
120

1. Jest ostatecznym testem wydajnoci ekonomicznej biznesu
2. Jest wynagrodzeniem za ponoszone ryzyko gospodarcze
3. Przyciga kapita konieczny do wdroenia innowacji i przyszego rozwoju
przedsibiorstwa.
Nie oznacza to jednak, e maksymalizacja zysku powinna by celem nadrzd-
nym kadej jednostki. Uwaga zarzdzajcych powinna by skupiona przede wszyst-
kim na zwikszaniu wartoci przedsibiorstwa w duszym okresie czasu.
121
Przy-
czyny takiego okrelenia gwnego celu firmy mog by rne:
122

- zysk mona atwo maksymalizowa w krtkim czasie kosztem przyszego roz-
woju (odkadanie prac remontowych),
- warto przedsibiorstwa oparta jest na strumieniach pieninych, a nie na ra-
chunku wynikw,
- inwestorw giedowych nie zawsze interesuj biece dywidendy, ale pomnoe-
nie kapitau w dugim okresie czasu.
Ponadto zyskiem ksigowym mona bardzo atwo manipulowa, tworzc iluzj
staego wzrostu zysku poprzez:
123

- forsowanie sprzeday (trade loading),
- zapychanie kanaw (channel stuffing).
Dlatego coraz wiksze grono inwestorw mniej uwagi przywizuje do wysoko-
ci zysku przypadajc na jedna akcj (EPS Earnings Per Share), ukierunkowujc
si raczej na wzrost wartoci przedsibiorstwa w duszym okresie.
Rachunek zyskw i strat, inaczej zwany rachunkiem wynikw, jest podstawo-
wym sprawozdaniem finansowym firmy. Poprzez zestawienie wszystkich przycho-
dw i kosztw, w syntetyczny sposb pokazuje on proces powstawania wyniku fi-
nansowego.
124

Rachunek wynikw moe by sporzdzany w dwch wariantach
125
:
1. Porwnawczym
2. Kalkulacyjnym
Rnica pomidzy tymi dwoma wariantami polega na sposobie ujcia kosztw:
w porwnawczym rachunku zyskw i strat koszty przedstawia si w ukadzie rodza-
jowym, a w wariancie kalkulacyjnym, w ukadzie kalkulacyjnym.
126

119
W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, PWE, Warszawa 2002, s. 176
120
A.I. Ansoff, Zarzdzanie strategiczne, PWE, Warszawa 1985, s. 37
121
W. Janik, Przedsibiorczo i przedsibiorstwo...op. cit., s. 42
122
W. Janik, Podstawy controllingu, Politechnika Lubelska, Lublin 2003, s.108-109
123
A. Ehrbar, EVA. Strategia tworzenia wartoci przedsibiorstwa, Finanse i Przedsibior-
stwo, Warszawa 2000, s. 55-56
124
E. Filar, J. Skrzypek, Biznes plan, POLTEXT, Warszawa 1996, s. 86
125
Wzr rachunku zyskw i strat zamieszczono w zaczniku 3
126
W. Janik, Zarzdzanie finansami firmy...op. cit., s. 33-38

63

4.9. Rachunek przepyww pieninych
W kadej firmie, duej czy maej, gotwka jest paliwem potrzebnym do nap-
dzania biznesu.
127
Istniao wiele firm, ktre pomimo generowania zyskw, bankru-
toway. Powodem takich zjawisk by po prostu brak gotwki na pokrycie biecych
zobowiza, czy te na finansowanie biecej dziaalnoci. Dlatego zarzdzanie
przepywem rodkw pieninych jest gr o przetrwanie.
128

O tym, co si dzieje z gotwk w przedsibiorstwie informuje sprawozdanie
z przepyww pieninych. Ruch rodkw pieninych to rnego rodzaju wpywy
i wydatki. Naley pamita o tym, aby nie utosamia przychodw z wpywami (np.
przy odroczonym terminie patnoci), kosztw z wydatkami (np. w sytuacji, gdy
firma korzysta z kredytu kupieckiego), a zysku z gotwk (przy kalkulacji zysku od
przychodw odejmuje si midzy innymi koszty amortyzacji, ktre maj charakter
niewydatkowy).
Przepywy pienine mona sporzdza za pomoc dwch metod
129
:
1. Metody bezporedniej, ktra przedstawia cay proces ruchu zasobw pieni-
nych, pokazujc pierwotny strumie gotwki. Punktem wyjcia w tej metodzie
jest mara operacyjna, czyli w skrcie rnica pomidzy przychodami, a pie-
ninymi kosztami sprzeday).
130

2. Metody poredniej, ktrej punktem wyjcia jest zysk netto (ew. operacyjny).
Jest to zatem metoda krtsza ni poprzednia.
131

W obydwu wyej wymienionych metodach wyrni mona trzy sfery dziaal-
noci przedsibiorstwa:
132

- sfer dziaalnoci operacyjnej (sprzeda produktw (usug), towarw, materia-
w),
- sfer dziaalnoci inwestycyjnej (zakup/sprzeda ziemi i innych skadnikw
aktyww trwaych, otrzymane dywidendy, wydatki na roboty budowlano-
montaowe)
- sfer dziaalnoci finansowej (czyli wszelkie wpywy i wydatki odnoszce si
do skadnikw pasyww).
W rnych fazach rozwoju przedsibiorstwo moe charakteryzowa si odmien-
n struktur przepyww pieninych. W fazie dynamicznego rozwoju oraz w dy-
namicznych branach niezbdne jest ponoszenia wysokich wydatkw inwestycyj-
nych, przez co strumienie pienine z dziaalnoci inwestycyjnej nierzadko maj
ujemn warto. W firmach o ustabilizowanej pozycji rynkowej, funkcjonujcych
w barnach, ktre okreli mona mianem tradycyjnych, cash flow, zarwno z dzia-
alnoci inwestycyjnej jak i finansowej s zazwyczaj dodatnie. Bez wzgldu jednak
na to, w jakich warunkach organizacja dziaa oraz na jakim etapie rozwoju si znaj-

127
D.H. Bangs, Jr., Cash flow. Kontrola przepywu rodkw pieninych, PLACET, War-
szawa 1999, s. 9.
128
ibidem, s. 11.
129
Wzr rachunku przepyww pieninych zamieszczony zosta w aneksie - zacznik 4
130
M. Walczak, Prospektywna analiza finansowa w przedsibiorstwie, PWE, Warszawa
1998, s. 152-153.
131
W. Janik, Zarzdzanie finansami firmy...op. cit., s. 43-51.
132
Por. Ustawa z 29 wrzenia 1994 roku o rachunkowoci...op. cit. (zacznik nr 1)

64

duje, strumienie pienine z dziaalnoci operacyjnej powinny by dodatnie.
wiadczy to o tym, e z tytuu realizowania dziaalnoci podstawowej przedsibior-
stwo generuje gotwk, ktra pozwoli na finansowanie kolejnych wanych przed-
siwzi.

4.10. Zestawienie bilansowe
Kady nowy podmiot gospodarczy powinien posiada okrelony majtek pozy-
skany dziki wkadom wacicieli, bd uzyskany w wyniku kredytu lub poyczki.
Skadniki majtkowe, zwane aktywami mog by wnoszone do przedsibiorstwa
w postaci gotwki lub aportu
133
(np. piec w piekarni, kasa fiskalna w sklepie, czy
lokal w przypadku dziaalnoci gastronomicznej). Jednak kady skadnik majtku
musi mie swoje pokrycie w kapitale firmy. Wartociowe zestawienie skadnikw
majtkowych i rde ich finansowania okrelane jest jako bilans. Skadniki majt-
ku nazywane s aktywami, a rda ich finansowania pasywami. Uproszczon
struktur bilansu przedstawiono w tabeli 4.3.

Tabela 4.3. Uproszczona struktura bilansu

AKTYWA PASYWA
A. AKTYWA TRWAE A. KAPITAY WASNE
B. AKTYWA OBROTOWE B. KAPITAY OBCE
AKTYWA = PASYWA
rdo: opracowanie wasne na podstawie Ustawy z 29 wrzenia 1994 r. o rachunkowoci (Dz. U.
02.76.694 z p. zm) (zacznik nr 1)

Wszystkie skadniki majtku przedsibiorstwa powinny znajdowa pokrycie
w pasywach i odwrotnie (pasywa w aktywach).
134
Dlatego te koniecznie musi si
zgadza warto majtku ze rdami jego finansowania (aktywa = pasywa)
135
.
W tabeli 4.4 dokonany rwnie zosta uproszczony podzia aktyww i pasy-
ww
136
. Aktywa trwae charakteryzuj si tym, e przewidywany okres ich uytko-
wania jest duszy od jednego roku, w przeciwiestwie do aktyww obrotowych,
ktre zuywane s praktycznie w jednym cyklu produkcyjno-usugowym
137
.
Uproszczony podzia aktyww przedstawiony zosta w tabeli 4.4.

133
W. Bie, Czytanie bilansu przedsibiorstwa, Difin, Warszawa 2005, s. 13
134
W. Bie, Czytanie bilansu przedsibiorstwa...op. cit., s. 15
135
Szczegowe zestawienie bilansowe zamieszczone zostao w aneksie (por. zacznik nr 2)
136
Wedug znowelizowanej Ustawy o rachunkowoci pasywa podzielone s na kapita wa-
sny oraz zobowizania i rezerwy na zobowizania, w skad ktrych wchodz rezerwy na
zobowizania, zobowizania dugo- i krtkoterminowe oraz rozliczenia midzyokresowe
(por. wzr bilansu zacznik 2)
137
W. Janik, Zarzdzanie finansami firmy...op. cit., s. 22-23

65

Tabela 4.4. Uproszczona struktura aktyww

AKTYWA TRWAE AKTYWA OBROTOWE
1. Wartoci niematerialne i prawne 1. Zapasy
2. Rzeczowe aktywa trwae 2. Nalenoci krtkoterminowe
3. Nalenoci dugoterminowe 3. Inwestycje krtkoterminowe
4. Inwestycje dugoterminowe
02.76.694 z p. zm) (por. zacznik nr 1)

Pasywa, czyli rda finansowania majtku firmy podzielone s na kapitay wa-
sne i obce (zobowizania). Podstawowe skadniki pasyww firmy przedstawiono
w tabeli 4.5.

Tabela 4.5. Uproszczony podzia pasyww

KAPITA WASNY
ZOBOWIZANIA I REZERWY
NA ZOBOWIZANIA
(KAPITAY OBCE)
1. Kapita podstawowy* 1. Rezerwy na zobowizania
2. Kapita (fundusz) zapasowy 2. Zobowizania dugoterminowe
3. Pozostae kapitay (fundusze) rezerwowe 3. Zobowizania krtkoterminowe
4. Wynik niepodzielony z lat ubiegych
5. Wynik netto okresu biecego
* - Kapita podstawowy w zalenoci od formy organizacyjno-prawnej jest okrelany jako:
k. akcyjny (w spkach akcyjnych), k. zakadowy (w spkach z o.o.), fundusz zaoycielski
(w przedsibiorstwach pastwowych), fundusz udziaowy (w spdzielniach)
02.76.694 z p. zm) (por. zacznik nr 1)

Zrozumienie informacji pyncych z bilansu pozwala okreli:
138

- przewidywan pozycj finansow firmy,
- wysoko i charakter zainwestowanego kapitau,
- rda zainwestowanego kapitau,
- skadniki kapitalizacji przedsibiorstwa.
Na podstawie informacji zawartych w bilansie mona rwnie uzyska informa-
cje na temat rodzaju prowadzonej dziaalnoci, wielkoci przedsibiorstwa, jego
formy prawnej, nastawienia do ryzyka zarzdzajcych biznesem, realizowanej stra-
tegii zarzdzana kapitaem obrotowym, pynnoci finansowej itp.

138
J.C. Ritchie, Analiza fundamentalna, WIG PRESS, Warszawa 1997, s.182.

66

V. Ocena sytuacji finansowej przedsibiorstwa
Og wskanikw wykorzystywanych do oceny kondycji finansowej przedsi-
biorstwa podzieli mona na 6 grup:
1. Wskaniki zaduenia i wypacalnoci
2. Wskaniki struktury majtkowo-kapitaowej
3. Wskaniki pynnoci finansowej i zaduenia
4. Wskaniki aktywnoci gospodarczej
5. Wskaniki rentownoci sprzeday
6. Wskaniki rentownoci kapitaw

5.1. Ocena zaduenia
Jednym z najbardziej znanych wskanikw tej grupy jest wskanik zaduenia
ogem. Oblicza si go wedug formuy:
Kog
Kobce
WZO=
gdzie:
WZO - wskanik zaduenia ogem
CO kapitay obce (zobowizania i rezerwy na zobowizania)
Cog kapita ogem.
Wskanik zaduenia ogem informuje o tym, jaka cz majtku przedsi-
biorstw finansowana jest kapitaami obcymi. Rosncy poziom zaduenia moe by
rezultatem wiadomej polityki finansowej spki, lub te wiadczy o jej kopotach
finansowych.
Dla wskanika zaduenia ogem nie ma jednoznacznych wartoci wzorco-
wych. Niekiedy mona spotka stwierdzenie, e dopuszczalna warto tego wska-
nika nie powinna przekracza 60-70%
139
.
Kolejnym wskanikiem wykorzystywanym przy ocenie zaduenia jest wskanik
zaduenia dugoterminowego:
Kog
Zdt
WZdt =
gdzie:
WZdt wskanik zaduenia dugoterminowego
Zdt zaduenie dugoterminowe.
Wskanik ten informuje o tym, jaka cz majtku przedsibiorstwa finansowa-
na jest kapitaami obcymi o charakterze dugoterminowym. Zaduenie dugotermi-
nowe wykorzystywane jest zazwyczaj do finansowania przedsiwzi inwestycyj-
nych. Cech tej czci pasyww jest to, e kapitay te finansuj skadniki majtkowe
przez okres powyej jednego roku. Dlatego t cz zaduenia traktuje si jako
stabilne rda finansowania.

139
Por. M. Sierpiska, T. Jachna, Ocena przedsibiorstwa wedug standardw wiatowych,
PWN, Warszawa 1993, s. 89.

67

Innym wskanikiem struktury kapitau (zaduenia) jest wskanik zaduenia
kapitau wasnego:
Cw
Kobce
Cw D = /
gdzie:
D/Cw wskanik zaduenia kapitau wasnego (relacja dug kapita wasny),
Cw kapita wasny.
Informuje on o relacji zaduenia do kapitaw wasnych. Im wysza warto te-
go wskanika, tym relacja ta jest mniej korzystna. Kapitay wasne stanowi pewne
zabezpieczenie dla wierzycieli spki. Wysoka warto tego wskanika jest sygna-
em dla wierzycieli o wysokim ryzyku, co na og jest rwnoznaczne z ogranicze-
niem dostpnoci spki do kolejnych kredytw. Wiele instytucji finansowych (ban-
kw) wyznacza granic dla swoich klientw grn granic zaduenia dugotermi-
nowego na poziomie nie przewyszajcym wartoci kapitaw wasnych. Oznacza
to, e banki dobrze oceniaj struktur kapitaw w tych spkach, w ktrych warto
omawianego wskanika nie przewysza 1.
Zaduenie wie si z koniecznoci zapaty okrelonej ceny dugu (odsetek)
oraz zwrotu kapitaw w umwionym terminie. rdem pokrycia odsetek jest zysk
ze sprzeday, za rdem spaty poyczonych kapitaw jest zysk po opodatkowa-
niu i amortyzacja.
Jednym ze wskanikw wykorzystywanym przy ocenie zdolnoci spek do ob-
sugi ich zaduenia jest wskanik pokrycia odsetek zyskiem. Okrela si go wedug
formuy:
o
Zs
WPOZ =
gdzie:
WPOZ wskanik pokrycia odsetek zyskiem
Zs zysk ze sprzeday
o odsetki od kredytw i poyczek.
Wskanik ten informuje, w jakim stopniu odsetki od kapitaw obcych mog
by spacone z zysku ze sprzeday. Moliwoci obsugi zaduenia rosn w miar
wzrostu wartoci wskanika. Przy wartoci niszej od jeden zysk ze sprzeday nie
wystarcza na sfinansowanie odsetek. Zaduenie staje si przyczyn strat. Przy war-
toci wskanika rwnej 1 lub niewiele wyszej istnieje zagroenie strat, w przy-
padku, gdy pojawi si niekorzystne zjawiska, np. spadek sprzeday, spadek cen
sprzeday, wzrost cen zaopatrzeniowych itp. Dlatego banki, dla swoich klientw
okrelaj minimalne poziomy tego wskanika. S one na og zrnicowane w po-
szczeglnych bankach, jak i w odniesieniu do poszczeglnych klientw.

5.2. Ocena struktury majtkowo-kapitaowej
Poziom ryzyka finansowego moe by szacowany na podstawie analizy struktu-
ry majtkowo-kapitaowej. Do najczciej spotykanych wskanikw, sucych do
okrelania poziomu bezpieczestwa finansowego przedsibiorstwa nale wskani-
ki:
1. zotej reguy bilansowej,

68

2. zotej reguy finansowej,
3. sfinansowania majtku obrotowego kapitaem pracujcym,
4. sfinansowania majtku obrotowego kapitaami zmiennymi,
5. oglnej sytuacji finansowej.
Wskanik zotej reguy bilansowej, informuje o tym, w jakim stopniu aktywa
trwae finansowane s przez kapita wasny. Jest on okrelony wedug formuy:
AT
Kw
WZRB =
gdzie:
Kw kapita wasny,
AT aktywa trwae.
Zota regua bilansowa zachowana jest wwczas, jeeli cao aktyww trwa-
ych finansowana jest kapitaem wasnym, tzn. kiedy WZRB jest co najmniej rwny
1. Wedug konserwatywnych zaoe, dotyczcych ksztatowania struktury majt-
kowo-kapitaowej, spenienie tej reguy jest podstaw wysokiego poziomu bezpie-
czestwa finansowego spki. Warto jednak zwrci uwag, e finansowanie majt-
ku trwaego wycznie rodkami wasnymi, moe wskazywa na awersj zarzdu do
podejmowania jakichkolwiek dziaa inwestycyjnych.
Kolejnym wskanikiem tej grupy jest wskanik zotej reguy finansowej:
AT
KS
WZRF =
gdzie:
KS kapitay stae.
Zota regua finansowa zachowana jest wwczas, jeeli cao aktyww trwa-
ych finansowana jest kapitaami staymi. Wskanik zotej reguy finansowej bdzie
wwczas przyjmowa warto najmniej rwn 1. W warunkach wspczesnej go-
spodarki zachowanie zotej reguy finansowej staje si waniejsze od zotej reguy
bilansowej.
Wskanik sfinansowania majtku obrotowego kapitaem pracujcym informuje
o tym, w jakim stopniu majtek obrotowy sfinansowany jest stabilnymi kapitaami.
Okrela si go wedug formuy:
AO
KP
WSMO =
gdzie:
KP kapita pracujcy,
AO aktywa obrotowe.
Nieujemna warto wskanika informuje o zachowaniu poprawnych relacji mi-
dzy struktur majtku a struktur kapitaw. Minimalna warto tego wskanika nie
powinna by w zasadzie nisza od 0. W miar wzrostu wartoci omawianego
wskanika (powyej 0) wzrasta poziom bezpieczestwa finansowego spki.
Uzupenieniem wskanika sfinansowania majtku obrotowego kapitaem pracu-
jcym jest wskanik sfinansowania aktyww obrotowych kapitaami zmiennymi
WSKZ. Warto tego wskanika okrela si wedug formuy:

69

AO
KZ
WSKZ =
gdzie:
KZ kapitay zmienne.

Podsumowaniem analizy struktury majtkowo-kapitaowej jest wskanik ogl-
nej sytuacji finansowej. Jest on ilorazem poprzednich dwch wskanikw.
WSKZ
WZRF
WOSF =
Oceniajc t struktur z punktu widzenia ryzyka finansowego zauwaa si, e mini-
malny poziom bezpieczestwa finansowego spki jest zachowany, jeeli wskanik
ten przyjmuje wartoci nie nisze od 1 (100%). W miar wzrostu wartoci WOSF
wzrasta bezpieczestwo finansowe spki. Przy wartoci niszej od 1 ronie praw-
dopodobiestwo kopotw patniczych.

5.3. Ocena pynnoci finansowej
Pynno finansowa definiowana jest jako zdolno przedsibiorstwa do termi-
nowego oraz szybkiego regulowania zobowiza. Oceny pynnoci finansowej
mona najczciej stosuje si tak zwane wskaniki statyczne, tj:
1) biecej pynnoci.
2) szybkiej pynnoci.
Wskanik biecej pynnoci oblicza si wedug wzoru:
kt
ZB
AO
CR =
gdzie:
CR - wskanik biecej pynnoci (Current Ratio),
AO - aktywa obrotowe
ZB
kt
- zobowizania krtkoterminowe.

Na podstawie tego wskanika dokonuje si oceny, czy przedsibiorstwo jest
zdolne do spaty zacignitych zobowiza biecych. Zgodnie z tradycyjnym po-
dejciem do zarzdzania kapitaem obrotowym, przyjmuje si, e zdolno do ter-
minowego regulowania zobowiza jest zachowana, jeeli warto wskanika jest
wysza od 1. Z uwagi na to, i cz aktyww obrotowych mog stanowi skadniki
majtkowe o ograniczonym stopniu pynnoci, na og zakada si, e w celu za-
chowania pynnoci finansowej minimalna warto tego wskanika powinna kszta-
towa si na poziomie od 1,2 do 1,5
140
, w zalenoci od rodzaju dziaalnoci spki.
Wskanik biecej pynnoci znaczco przekraczajcy poziom 1, czsto wiad-
czy o nadmiernym zaangaowaniu kapitau w majtku obrotowym. Taka sytuacja
prowadzi do nadmiernego zamroenia kapitau, ktre niekorzystnie wpywa na wy-

140
Warto zauway, e w przypadku niszej wartoci wskanika moe zosta zachowana
pynno finansowa, jeeli terminarz spaty zobowiza i terminarz spywu nalenoci bd
ze sob odpowiednio skoordynowane.

70

niki ekonomiczne spki. Spka osiga wtedy nisz rentowno kapitaw.
W oparciu o wieloletnie dowiadczenia przyjmuje si, e warto wskanika bie-
cej pynnoci nie powinna przekracza poziomu 2 - 2,5
141
.
W celu zbadania, czy spka byaby w stanie uregulowa zobowizania, w przy-
padku ich szybkiej wymagalnoci, konieczne jest oszacowanie wskanikw szybkiej
pynnoci. Podstawowym zaoeniem przy tworzeniu tej grupy wskanikw jest
uwzgldnienie przy ich kalkulacji wycznie tych skadnikw majtku obrotowego,
ktre charakteryzuj si wysokim stopniem pynnoci. Warto tego wskanika ob-
licza si wedug formuy:
kt
p
ZB
AO
QR =
gdzie:
QR - wskanik szybkiej pynnoci (Quick Ratio),
AO
p
- aktywa obrotowe o wysokim stopniu pynnoci.
Za aktywa obrotowe o niskim stopniu pynnoci przyjmuje si zazwyczaj zapa-
sy, std najczciej spotykany wariant wskanika szybkiej pynnoci ma nastpujc
konstrukcj:
kt
ZB
Z AO
QR

=
gdzie:
Z - zapasy.
Wskanik pynnoci, obejmujcy wszystkie pynne aktywa obrotowe powinien
przyjmowa wartoci zblione lub przekraczajce poziom 1.

5.4. Ocena aktywnoci gospodarczej
Analiza aktywnoci gospodarczej, inaczej zwana analiz produktywnoci lub ob-
rotowoci, sprowadza si do okrelenia, w jaki sposb wykorzystywane s poszcze-
glne skadniki majtkowe przedsibiorstwa. Na og, ocena aktywnoci sprowadza
si do obliczenia i waciwego zinterpretowania dwch grup wskanikw:
1) obrotowoci,
2) rotacji (cykli rotacyjnych).
Wskaniki obrotowoci mog by obliczane jako relacja wartoci sprzeday
(ew. kosztw) do redniego stanu skadnika bilansowego. Informuj one o tym, ile
obrotw rednio w badanym okresie wykona kapita finansujcy konkretne skadni-
ki majtkowe, bd te, ile jednostek pieninych przychodw uzyskano z jednej
jednostki pieninej kapitau, finansujcego dany skadnik majtkowy. Wysokie
wartoci wskanikw obrotowoci wiadcz o intensywnym wykorzystaniu posia-
danych zasobw.
Do najczciej stosowanych wskanikw z tej grupy zalicza si wskaniki obro-
towoci aktyww ogem, aktyww trwaych, zapasw, nalenoci i zobowiza.
Ogln konstrukcj wskanikw obrotowoci mona okreli nastpujco:

141
Trzeba jednak podkreli, e moe si zdarzy, e nawet przy wysokiej wartoci wska-
nika spka moe mie kopoty patnicze, jeeli znaczc cz majtku obrotowego stano-
wiyby trudno zbywalne zapasy lub trudno cigalne nalenoci.

71

r
sn
M
M
P
O =
gdzie:
O
M
obrotowo dowolnego skadnika majtku,
P
sn
przychody netto ze sprzeday,
M
r
redni stan skadnika majtku.
Istotnym elementem analizy aktywnoci gospodarczej spek jest ocena cykli ro-
tacyjnych majtku obrotowego. Do okrelania dugoci tych cykli wykorzystuje si
wskaniki obrotowoci. Midzy tymi dwoma wskanikami wystpuje cisa wsp-
zaleno. Cykle rotacyjne (wskaniki rotacji) okrela si jako relacj liczby dni
w okresie do wskanika obrotowoci. Ta grupa wskanikw informuje o dugoci
okresu, podczas ktrego kapita jest zamroony w postaci konkretnych skadnikw
majtkowych. Do najczciej uwzgldnianych w analizach wskanikw rotacji nale-
y cykl rotacji zapasw, nalenoci i zobowiza. Mona je obliczy w dwojaki
sposb:
T
K P
MO
O
T
R
r
MO
MO
=
lub
lub
gdzie:
R
MO
cykl rotacji danego skadnika majtku obrotowego w dniach,
O
MO
wskanik obrotowoci danego skadnika majtku obrotowego,
T liczba dnia w okresie,
MO
r
redni stan danego skadnika majtku obrotowego,
P lub K przychody ze sprzeday netto lub odpowiednie kategorie kosztw
uwzgldnianych przy kalkulacji wskanika obrotowoci danego skadnika majtku
obrotowego.
Krtkie cykle rotacyjne zapasw wiadcz o intensywnej gospodarce t czci
majtku obrotowego. S one zazwyczaj niskiego poziomu zapasw materiaowych,
czstego ich odnawiania, relatywnie krtkich cykli produkcyjnych oraz szybkiej
sprzeday wytworzonych produktw. Taka sytuacja sprzyja minimalizacji kosztw
posiadania zapasw.
Z kolei cykl rotacyjny nalenoci informuje o tym, po ilu rednio dniach spka
otrzymuje gotwk za sprzedane produkty usugi lub towary. Rwnoczenie infor-
muje o rednim okresie kredytowania jej odbiorcw. Niska warto tego wskanika
oznacza czstsze wpywy, a co za tym idzie, mniejsze problemy z biecymi patno-
ciami.
Przy analizowaniu cykli rotacyjnych wane wydaje si porwnanie cyklu rota-
cyjnego nalenoci i zobowiza. Dziki temu moliwe staje si okrelenie, w jakim
stopniu spka jest kredytodawc, a w jakim kredytobiorc netto.
Suma dugoci cykli rotacyjnych zapasw i nalenoci okrelana jest mianem
cyklu operacyjnego. Cykl ten obejmuje okres jaki upywa od momentu zakupu ma-
teriaw i/lub towarw do momentu odzyskania pienidzy za sprzedane produkty
i/lub towary. Cykl ten jest zatem rwny redniemu okresowi zamroenia kapitau
w majtku obrotowym.

72

Dlatego oprcz cyklu operacyjnego istotne znacznie dla zarzdzania majtkiem ob-
rotowym ma cykl konwersji gotwki, ktry jest rwny liczbie dni jakie upywaj od
momentu dokonania przez spk zapaty za materiay i/lub towary do momentu
odzyskania pienidzy za sprzedane produkty, usugi i towary. Cykl ten jest zatem
krtszy od cyklu operacyjnego o okres oczekiwania dostawcw na zapat za do-
starczone do spki towary i materiay.

5.5. Ocena rentownoci sprzeday
Podstaw oceny rentownoci dziaalnoci gospodarczej jest wynik finansowy,
ktry moe by dodatni (zysk) lub ujemny (strata). Jednake osiganie zysku nie
oznacza jednak, e dziaalno spki mona uzna za efektywn. Poziom zysku
powinien osiga okrelony poziom, by z jednej strony stanowi wystarczajc re-
kompensat za ponoszone ryzyko, za z drugiej strony umoliwia realizacj strate-
gicznych celw jednostki.
Najczciej wykorzystywanymi wskanikami tej grupy s wskaniki rentowno-
ci obrotu, ktre s relacj midzy odpowiedni kategori wyniku finansowego,
a odpowiadajcymi mu przychodami. Informuj one o tym, ile groszy zysku okre-
lonej kategorii uzyskano, w danym okresie sprawozdawczym, z jednego zotego
odpowiednich przychodw (upraszczajc mona zastosowa przychody netto ze
sprzeday).
Oglny wzr na wskaniki tej grupy mona zapisa wedug poniszej formuy:
sn
Z
P
Z
RO =
gdzie:
RO
Z
rentowno obrotu mierzona konkretn kategori zysku,
Z zysk.
Oceniajc rentowno sprzeday zazwyczaj analizuje si zmian wartoci tych
wskanikw w czasie. Cennych informacji dostarczy moe rwnie analiza prze-
strzenna, czyli porwnanie z innymi spkami lub wartociami redniobranowymi.
Trzeba jednak nadmieni, e rentowno sprzeday, a w szczeglnoci wysoki jej
poziomi lub wzrost nie jest celem spki. Rentowno ta to tylko jeden z czynnikw
ksztatujcych rentowno kapitaw. Niejednokrotnie moe si okaza, e w celu
zwikszenia rentownoci kapitaw opaca si obniy rentowno sprzeday (np.
poprzez obnienie ceny), by zwikszy wicej ni proporcjonalnie wielko sprze-
day (obrt).

5.6. Ocena rentownoci kapitaw
Przedsibiorcy, ktrzy zaangaowali wasne rodki w konkretne przedsiwzicie
oczekuj z tego tytuu okrelonej stopy korzyci. Stop t okrela si:
r
Kw
Zn
ROE =
gdzie:
Zn zysk netto
Kw
r
redni stan kapitau wasnego.

73

Wskanik rentownoci kapitau wasnego informuje, ile groszy zysku netto
w danym okresie sprawozdawczym otrzymano z jednego zotego kapitau wasnego.
Wysoka warto ROE wiadczy o wysokiej stopie zwrotu z zaangaowanego przez
udziaowcw/akcjonariuszy kapitau.
Struktura kapitau przedsibiorstw staje si coraz bardziej zrnicowana. Wiele
firm wykorzystuje kapitay obce nie tylko z powodu niedoboru rodkw wasnych,
ale przede wszystkim po to, by osign korzyci z tytuu zaangaowania obcych
rde finansowania. Kapitay obce o charakterze odsetkowym, pomimo konieczno-
ci systematycznej ich spaty mog korzystnie oddziaywa na rentowno kapitau
wasnego, a wymierne koszty z nimi zwizane, czyli odsetki, przez to, e zaliczane
s do kosztw uzyskania przychodw, zmniejszaj podstaw opodatkowania podat-
kiem dochodowym. Tworz one w ten sposb tzw. tarcz (oson) podatkow, ktra
sprawia, e wydatki z tytuu patnoci podatkowych s nisze. Dlatego, przy szaco-
waniu stopy zwrotu z aktyww ogem (kapitaw ogem) uwzgldnia si rwnie
skutki tarczy podatkowej. Wskanik rentownoci kapitau ogem oblicza si kory-
gujc zysk netto o odsetki od kredytw i poyczek oraz przeterminowanych zobo-
wiza, pomniejszone o stawk podatku dochodowego:
( )
r
Kog
T o Zn
ROA
+
=
1

gdzie:
o odsetki od kredytw i poyczek oraz przeterminowanych zobowiza,
T stopa podatku dochodowego,
Kog
r
redni stan kapitau ogem.
Rentowno kapitau ogem, informujca ile groszy wyniku netto uzyskano
w danym okresie sprawozdawczym z jednego zotego kapitau zaangaowanego
w majtek przedsibiorstwa. Porwnanie wartoci wskanikw ROE i ROA pozwa-
la na ocen opacalnoci zaduenia spki. Informuje o tym efekt dwigni finanso-
wej, ktry jest rnic midzy ROE i ROA.
ROA ROE EDF =
Efekt dwigni finansowej informuje, o ile punktw procentowych zmienia si
rentowno kapitau wasnego na skutek zaangaowania kapitaw obcych. Dodatni
efekt dwigni finansowej wiadczy o korzystnym wpywie zaduenia na rentow-
no kapitaw wasnych i informuje o tym, o ile punktw procentowych wzros
rentowno kapitaw wasnych na skutek zaduenia. Ujemny efekt jest natomiast
charakterystyczny dla spek, ktre nie potrafi efektywnie wykorzystywa ze-
wntrznych rde finansowania dziaalnoci. Takie spki, powinny ogranicza
zaduenie lub te poszukiwa korzystniejszych sposobw zaangaowania kapita-
w, ktrymi dysponuj.
W oparciu o wartoci wyej wymienionych wskanikw mona uzyska infor-
macje na temat kondycji finansowej przedsibiorstwa, przejawiajcej si w zdolno-
ci do osigania zyskw, regulowania zobowiza oraz wykorzystania posiadanych
skadnikw majtkowych. Naley podkreli, e rzetelna analiza finansowa powinna
by uzupeniona o ocen wskanikw redniobranowych.

74

VI. Ocena efektywnoci inwestycji
6.1. Istota i klasyfikacja inwestycji
Inwestycja jest, w istocie, biecym wyrzeczeniem dla przyszych korzyci.
Ale teraniejszo jest wzgldnie dobrze znana, natomiast przyszo zawsze tajem-
nica. Przeto inwestycja jest wyrzeczeniem si pewnego dla niepewnej korzyci.
142

Mona nawet sformuowa twierdzenie, e warunkach rozwinitej gospodarki wol-
norynkowej, inwestycj jest kade wykorzystanie kapitau majce na celu jego po-
wikszenie.
143

W oparciu o powysze stwierdzenia mona doj do wniosku, e z procesem
inwestycyjnym zwizane s nieodcznie trzy cechy:
144

1. Element psychologiczny (rezygnacja z biecej konsumpcji)
2. Czas (wyrzeczenie si biecych korzyci na rzecz przyszych)
3. Ryzyko (przyszoci nigdy nie da si do koca przewidzie).
Ryzyko jest nieodcznym towarzyszem dziaalnoci gospodarczej, a jego wy-
eliminowanie jest po prostu niemoliwe. Jednak zjawisko to mona za pomoc r-
nych rodkw minimalizowa. Jednym z nich s badania rynku. Umiejtne oszaco-
wanie wielkoci zapotrzebowania zgaszanego ze strony kupujcych, poznanie pew-
nych nawykw i specyficznych upodoba klientw, czyli cay proces informacyjny,
jest niejednokrotnie fundamentem sukcesu jednostek gospodarczych.
Inwestycje mog mie rny charakter, dlatego wyrnia si:
145

- Inwestycje rzeczowe (powikszanie aktyww trwaych firmy)
- Inwestycje finansowe (lokowanie rodkw finansowych poprzez transakcje
instrumentami finansowymi)
- Inwestycje w kapita ludzki (zdobywanie wiedzy, umiejtnoci i podwyszanie
kwalifikacji personelu)
Efektywno przedsiwzi inwestycyjnych ocenia mona za pomoc dwch
grup metod: prostych i zdyskontowanych. Metody te scharakteryzowane zostay w
kolejnych czciach opracowania.

6.2. Metody proste
Do grupy metod prostych zalicza si:
146

1. Okres zwrotu
2. Prost stop zwrotu
3. Ksigow stop zwrotu.
Okres zwrotu, czyli odstp czasu, po ktrym firma odzyska pocztkowe naka-
dy inwestycyjne, wylicza si w nastpujcy sposb:
r
Nb
NI
O =

142
J. Hirschleifer, Investment decision under uncertainly choice theoretic approaches,
The Quaterly Journal of Economics 1965, t. 74, s. 508.
143
M. Struycki (red.), Zarzdzanie przedsibiorstwem...op. cit., s. 309.
144
K. Jajuga, T. Jajuga, Inwestycje, PWN, Warszawa 1996, s. 7.
145
ibidem, s. 7.
146
W. Janik, Zarzdzanie finansami firmy...op. cit., s. 178.

75

gdzie:
O okres zwrotu nakadw inwestycyjnych,
NI pocztkowe nakady inwestycyjne,
Nb
r
rednioroczne nadwyki finansowe brutto.

Nadwyki brutto oblicza si powikszajc zysk operacyjny po opodatkowaniu
NOPAT (Net Operating Profit After Taxation) o koszty amortyzacji oraz odejmujc
od tej sumy warto nakadw inwestycyjnych poniesionych w konkretnym okresie:
( )
i i i i i i i
NI A NOPAT NI A T EBIT Nb + = + = 1
gdzie:
EBIT (Earnings Before Interest and Taxes) zysk przed odsetkami i opodatkowa-
niem,
T stopa podatku dochodowego,
A amortyzacja,
i kolejny rok obliczeniowy.

Zaprezentowany wyej wzr na okres zwrotu mona zastosowa jedynie
w sytuacjach, kiedy nadwyki brutto w okresie eksploatacji inwestycji rozkadaj si
w miar rwnomiernie. W przypadku nierwnomiernego rozkadu nadwyek brutto
okres zwrotu naley wyznaczy za pomoc nastpujcej formuy:
DSP USP
USP
n O
zw
+
+ =
gdzie:
n liczba lat, w ktrych wystpuj ujemne, bd zerowe skumulowane strumienie
pienine (nadwyki brutto),
USP warto ostatnich ujemnych skumulowanych strumieni pieninych (nadwy-
ek brutto),
DSP warto pierwszych dodatnich skumulowanych strumieni pieninych (nad-
wyek brutto).

Prosta stopa zwrotu kapitau ogem informuje o tym, ile jednostek pieni-
nych nadwyki finansowej mona oczekiwa z jednej jednostki pieninej zainwe-
stowanego kapitau. Jednak, aby j wyliczy, niezbdne jest oszacowanie wyniku
EBIT netto w kadym z analizowanych okresw, jego zsumowanie, a nastpnie po-
dzielenie tej sumy przez liczb okresw. Otrzyman w ten sposb warto rednio-
rocznego zysku EBIT dzieli si przez nakady inwestycyjne, co przedstawione zosta-
o poniej:
NI
NOPAT
Szw
r
=
gdzie:
Szw prosta stopa zwrotu z kapitau ogem,
NOPAT
r
rednioroczny zysk operacyjny netto.

76

Opacalno inwestycji jest tym wysza, im wyszy jest poziom tego wska-
nika.
Majtek firmy zuywa si w kadym roku eksploatacji. Powysze metody nie
uwzgldniaj tego zjawiska, dlatego w projekcie organizacyjno-ekonomicznym
warto zastosowa rwnie trzeci wskanik, za pomoc ktrego rwnie ocenia si
efektywno inwestycji. Tym trzecim wskanikiem jest ksigowa stopa zwrotu,
ktr oblicza si wedug nastpujcej formuy:
i
i
ATnp
NOPAT
i
Ksz =

gdzie:
Ksz
i
ksigowa stopa zwrotu w i-tym okresie obliczeniowym,
Atnp
i
warto aktyww trwaych na pocztek i-tego okresu obliczeniowego.

W ten sposb szacuje si ksigow stop zwrotu w kadym z analizowanych
okresw, nastpnie sumuje si otrzymane wartoci i dzieli przez liczb tych okre-
sw. Otrzymana w wyniku tych oszacowa rednia ksigowa stopa zwrotu stanowi
kolejne narzdzie suce do oceny opacalnoci inwestycji:
n
Ksz
n
i
i
Ksz

=
=1

gdzie:
Ksz
rednia ksigowa stopa zwrotu.

Metody proste, pomimo nieskomplikowanej metodyki ich kalkulacji, charakte-
ryzuj si wieloma mankamentami, spord ktrych najwaniejsze to: nieuwzgld-
nienie zmiany wartoci pienidza w czasie oraz oparcie szacunkw przede wszyst-
kim na zysku ksigowym. Mankamenty te niwelowane s w przypadku wykorzysta-
nia metod zdyskontowanych, ktre s najpowszechniej wykorzystywanymi meto-
dami sucymi do oceny efektywnoci przedsiwzi inwestycyjnych.

6.3. Metody zdyskontowane
Do grupy metod zdyskontowanych zalicza si:
147

1. Zaktualizowan warto netto (NPV Net Present Value)
2. Wskanik zaktualizowanej wartoci netto NPVR (Net Present Value Ratio)
3. Wskanik zyskownoci PI (Profitability Index)
4. Wewntrzn stop zwrotu (IRR Internal Rate of Return)
5. Zmodyfikowan wewntrzn stop zwrotu (MIRR Modified Internal Rate of
Return).

W metodzie zaktualizowanej wartoci netto - NPV, korzyci jakie moe przy-
nie inwestycja, okrelane s jako suma zdyskontowanych rnic pomidzy wpy-
wami i wydatkami pieninymi z caego okresu realizacji i eksploatacji przedsi-
wzicia. Z racji zmiany wartoci pienidza w czasie, obliczenia w tej metodzie do-

147
ibidem, s. 179

77

konywane s z uwzgldnieniem stopy dyskontowej, ktra odzwierciedla koszt alter-
natywnego zastosowania kapitau.
W przypadku, kiedy prognoza przychodw i kosztw jest sporzdzana w cenach
zmiennych za stop dyskontow przyjmuje si redni waony koszt kapitau.
Jeeli strumienie pienine sporzdzono przy zaoeniu niezmiennoci cen
(w cenach staych), wwczas do obliczenia wartoci NPV wykorzystuje si realn
stop dyskonta. Jej wysoko okrela si wedug wzoru:
1
1
1
=
+
+
i
WACC
r
d

gdzie:
d
r
realna stopa dyskonta,
i stopa inflacji.
Po obliczeniu realnej stopy dyskonta mona przystpi do oszacowania
wspczynnikw dyskonta, ktre liczy si wykorzystujc ponisz formu:
i
r
d
i
a
) 1 (
1
+
=

gdzie:
i
a wspczynnik dyskonta,
i kolejne okresy obliczeniowe, poczynajc od momentu poniesienia pierwszych
wydatkw inwestycyjnych.
W przypadku wielu inwestycji istotny wpyw na poziom NPV ma warto re-
zydualna (kocowa). Warto t wylicza si na podstawie przyjtych zaoe doty-
czcych sytuacji przedsiwzicia po okresie prognozy.
Jeeli zakada si, e po okresie kilku, czy kilkunastu lat dziaalno przestanie
by prowadzona, wykorzystuje si zazwyczaj metod wartoci likwidacyjnej,
w ktrej warto kocow szacuje si jako warto netto aktyww trwaych na ko-
niec ostatniego roku prognozy powikszona o zapotrzebowanie na kapita obrotowy
w ostatnim roku i pomniejszona o koszty likwidacji przedsiwzicia.
W sytuacji, kiedy po okresie prognozy inwestor zamierza kontynuowa dziaal-
no gospodarcz przez czas nieokrelony, warto kocow liczy si wedug mo-
delu renty wieczystej:
r
no
d
CF
TV =

gdzie:
TV warto kocowa,
CF
no
- strumienie pienine z ostatniego roku obliczeniowego,
d
r
realna stopa dyskonta.
Model ten moe by zastosowany przy zaoeniu, e w kadym roku po okresie
prognozy strumienie pienine bd na poziomie z ostatniego roku prognozy. Jeeli
mona przewidzie, e po okresie prognozy strumienie pienine bd zmieniay si
w staym tempie, mona skorzysta z modelu Gordona:
w d
CF
r
no
TV

=

gdzie:
w stae tempo zmiany strumieni pieninych.

78

Do okrelenia poziomu NPV stosuje si wzr:
=
=
n
i
i
NI DCF NPV
1
0
.
Przedsiwzicie uwaa si za opacalne, jeeli NPV jest co najmniej rwne 0.
Im wyszy poziom tego wskanika, tym wysza efektywno inwestycji.
Wskazane jest obliczenie rwnie wskanika zaktualizowanej wartoci netto
NPVR (Net Present ValueRatio), ktry wylicza si w nastpujcy sposb:
148

0
NI
NPV
NPVR =

gdzie:
NPVR wskanik zaktualizowanej wartoci netto,
NI
0
pocztkowe nakady inwestycyjne.

Efektywno projektu inwestycyjnego jest tym wysza, im warto tego
wskanika jest wysza od 1.
Do oceny opacalnoci inwestycji wykorzystuje si jeszcze wskanik zyskowno-
ci PI, ktry obliczy mona z nastpujcego ilorazu:
149

COF
CIF
PI =

gdzie:
CIF suma dodatnich strumieni gotwki,
COF suma ujemnych strumieni gotwki.
Przedsiwzicie jest godne uwagi wwczas, gdy warto powyszego wskanika
jest wysza od jednoci, gdy wwczas dodatnie strumienie przewyszaj ujemne.
Kolejn metod dyskontow jest wewntrzna stopa zwrotu (IRR), ktr zdefi-
niowa mona jako stop dyskonta, przy ktrej NPV osiga warto zero. Wylicza
si j za pomoc wzoru:
150

PV NV
d d PV
d IRR
+

+ =
) (
1
1 2

gdzie:
PV warto dodatnia NPV dla niszej stopy dyskontowej d
1
,
NV warto ujemna NPV dla wyszej stopy dyskontowej d
2.
Rnica pomidzy nisz i wysz stop dyskontow nie powinna by wysza
ni 2 punkty procentowe. Projekt uznaje si za opacalny, jeeli IRR jest wysza od
realnej stopy dyskonta. Im wyszy poziom wewntrznej stopy zwrotu, tym inwesty-
cja przynosi wikszy dochd.
Ostatnia, trzecia metoda dyskontowa zmodyfikowana wewntrzna stopa
zwrotu (MI RR) opiera si na zaoeniu, e powstajce nadwyki pienine s re-

148
T. Gostkowska-Drzewicka (redakcja), Projekty inwestycyjne, Orodek Doradztwa i Do-
skonalenia Kadr, Gdask 1997, s. 131
149
W. Pluta, Strategiczne zarzdzanie finansami, EKSPERT, Wrocaw 1996, s. 54
150
W. Janik, Zarzdzanie finansami firmy...op. cit., s. 187

79

inwestowane wedug stopy korzyci rwnej redniemu kosztowi kapitau.
151
Jej
wysoko mona oszacowa za pomoc nastpujcej formuy:
1
) 1 (
) 1 (
1
1
=

=
=
+
+
n
WACC COF
WACC CIF
i
n
i
i
i n
n
i
i
MIRR

gdzie:
CIF
i
dodatnie strumienie pienine w i-tym okresie obliczeniowym,
COF
i
ujemne strumienie pienine w i-tym okresie obliczeniowym,
n liczba okresw obliczeniowych.
W przedsiwziciach inwestycyjnych zmodyfikowana wewntrzna stopa zwrotu
ma zazwyczaj nisz warto ni wewntrzna stopa zwrotu.

151
ibidem, s. 190

80

VII. Metody pomiaru ryzyka inwestycyjnego
7.1. Istota i rodzaje ryzyka
Ryzyko, czyli prawdopodobiestwo niepowodzenia, poraki (nie uzyskania
przewidywanych wzgldnie oczekiwanych wynikw ekonomiczno-finansowych
152
,
praktycznie zawsze towarzyszy dziaalnoci gospodarczej.
Poziom i charakter ryzyka gospodarczego moe zalee od nastpujcych czyn-
nikw:
153

1. Czynniki makroekonomiczne:
- niekorzystna koniunktura,
- nieprecyzyjnie oszacowany poziom inflacji
- gwatowne zmiany sytuacji rynkowej,
- zmiany w polityce fiskalnej i monetarnej,
- polityka prowadzona przez banki,
- niestabilny lub nieskuteczny system prawny.
2. Czynniki mikroekonomiczne:
- zmiany w strukturach organizacyjnych i wasnociowych,
- rda finansowania firmy i ich struktura,
- struktura majtkowa przedsibiorstwa,
- stan wyposaenia firmy w urzdzenia techniczne,
- natenie konkurencji,
- zmiany techniczne i technologiczne,
- system zarzdzania przedsibiorstwem.
W praktyce gospodarczej wyrnia si zazwyczaj dwa rodzaje ryzyka
1. Ryzyko operacyjne, ktre zwizane jest charakterem prowadzonej dziaalnoci
gospodarczej (prawdopodobiestwo niezrealizowania celw przedsibiorstwa na
skutek zmiany warunkw rynkowych)
2. Ryzyko finansowe, ktre zwizane jest ze struktur rde finansowania majt-
ku przedsibiorstwa (zley ono od poziomu zaduenia, wysokoci oprocento-
wania i innych warunkw korzystania z kapitaw obcych)
Odpowiednie ksztatowanie proporcji pomidzy tymi dwoma rodzajami ryzyka
wydaje si by niezwykle istotne dla powodzenia realizowanego przedsiwzicia.
Przykadowo, kiedy firma dziaa w warunkach wysokiego ryzyka operacyjnego, nie
moe wwczas pozwoli sobie na zwikszanie zaduenia
154
. Z drugiej strony pod-
miot, ktry do finansowania swojego majtku wykorzystuje w wikszoci obce r-
da finansowania musi liczy si z tym, i koszt kapitau obcego moe by dla niego
wyszy ni oczekiwana stopa zwrotu z kapitau wasnego. W konsekwencji unie-
moliwi to realizacj nadrzdnego celu jednostki, jakim jest maksymalizacja warto-
ci.
Ryzyka nie da si wyeliminowa, jednak mona dy do jego minimalizowa-
nia, co realizowa mona poprzez:
155

152
Wielka Internetowa Encyklopedia Multimedialna (www.wiem.onet.pl)
153
L. Szyszko (red.), Finanse Przedsibiorstw, PWE, Warszawa 2000, s. 29
154
W. Janik, Zarzdzanie finansami firmy, Wysza Szkoa przedsibiorczoci i Administracji
w Lublinie, Lublin 2002, s. 14-15
155
M. Struycki (red.), Zarzdzanie przedsibiorstwem...op. cit., s. 35

81

- unikanie ryzyka przez likwidacj lub ograniczenie przyczyn powodujcych stra-
ty, zarwno w produkcji jak i w dystrybucji,
- zmniejszenie prawdopodobiestwa wystpienia strat,
- zmniejszenie skali wystpowania strat,
- przenoszenie ryzyka na inne podmioty (ubezpieczenie i reasekuracja),
- przygotowanie si do poniesienia strat (samoubezpieczenie),
- porozumienia partnerskie.
Ryzyko zwizane z inwestycjami podzieli mona na dwie grupy:
156

- Ryzyko sukcesu, zwizane z moliwoci uzyskania efektywnoci niszej od
zakadanej (np. niezrealizowanie okrelonego poziomu przychodw przy zao-
onym poziomie kosztw)
- Ryzyko pynnoci, ktre zwizane jest z niebezpieczestwem opnienia lub
cakowitym braku zakadanych wpyww inwestycyjnych.
Ryzyko przedsiwzicia inwestycyjnego uzalenione jest od stopnia trafnoci
zaoe techniczno-finansowych projektu.
157

Trafno zaoe zalee moe od czynnikw subiektywnych lub obiektywnych,
niezalenych od projektanta. Tymi czynnikami mog by np.:
158

- stopa procentowa,
- kursy walut,
- popyt,
- poda,
- inflacja,
- ceny,
- polityka podatkowa pastwa, itp.
Naley podkreli, e wysze ryzyko na og towarzyszy realizacji nowych ni
ju realizowanych inwestycji
159
oraz, e wzrasta ono w miar wyduania horyzontu
czasowego realizacji inwestycji.
160

Metody oceny ryzyka inwestycyjnego podzieli mona na cztery grupy:
161

1) Metody korygowania efektywnoci projektu inwestycyjnego (np. korekta stp
procentowych).
2) Analiza wraliwoci i progu rentownoci.
3) Metody probabilistyczno-statystyczne.
4) Metody operacyjne (np. strategia gier, uwzgldniajca rne kombinacje czyn-
nikw niepewnych, a ktra znajduje zastosowanie w warunkach wyjtkowo nie-
korzystnych).
Ryzyko ocenia si najczciej w oparciu o analiz wraliwoci i progu rentow-
noci oraz metody probabilistyczno-statystyczne.

156
ibidem, s. 192
157
T. Gostkowska-Drzewicka (red.), Projekty inwestycyjne...op. cit., s. 161
158
159
T. Gostkowska-Drzewicka (red.), Projekty inwestycyjne...op. cit., s. 162
160
161
T. Gostkowska-Drzewicka (red.), Projekty inwestycyjne...op. cit., s. 163-200

82

7.2. Analiza wraliwoci progu rentownoci
Prg rentownoci (BEP
-
), inaczej zwany krytycznym poziomem sprzeday
okrela wielko przychodw ze sprzeday niezbdnych do penego pokrycia
wszystkich kosztw zwizanych z realizacj i eksploatacj planowanego przedsi-
wzicia inwestycyjnego.
162
Poziom sprzeday, przy ktrym przedsibiorstwo wy-
chodzi na zero (tzn. ju nie ponosi strat, ale jeszcze nie osiga zyskw), oblicza si
w oparciu o poniszy wzr:
MB
s
S
K
BEP =

gdzie:
BEP prg rentownoci,
K
s
koszty stae zwizane z eksploatacj przedsiwzicia,
S
MB
stopa mary brutto
163
.
Problemem przy szacowaniu progu rentownoci moe by podzia kosztw ze
wzgldu na ich reakcj na zmian skali dziaalnoci firmy (na stae i zmienne).
164

Kosztami staymi okrela si te koszty, ktrych wysoko praktycznie nie
zmienia si pod wpywem zmiany wielkoci produkcji, czy usug.
Kosztami zmiennymi natomiast nazywa si t grup kosztw, ktre zmieniaj
si razem ze zmian rozmiarw produkcji, czy usug.
Podzia kosztw na stae i zmienne ma due znaczenie dla oceny skutkw nie-
penego wykorzystania zdolnoci produkcyjnej. Ponadto, waciwe uporzdkowanie
kosztw, wedug stopnia ich reakcji na zmian skali prowadzonej dziaalnoci wy-
korzystuje si przy kalkulacji ceny sprzeday w warunkach niepenego wykorzysta-
nia mocy produkcyjnych.
165

Podziau kosztw na stae i zmienne mona dokona z wykorzystaniem nastpu-
jcych metod:
166

- szacunkowej,
- dwch punktw,
- regresji.
Metoda szacunkowa polega na subiektywnym okrelaniu, ktre koszty mona
uzna za stae, a ktre za zmienne. Dlatego trafno takich szacunkw uzaleniona
jest w duej mierze od dowiadczenia osoby, przeprowadzajcej proces grupowania
pozycji kosztowych
167
.

-
BEP z ang. Break Even Point: to break even wychodzi na zero (Collins. Sownik an-
gielsko-polski, Graf-Punkt, Warszawa 2000, s. 51)
162
163
Stopa mary brutto jest ilorazem mary brutto oraz przychodw netto ze sprzeday. Mar-
a brutto jest za rnic midzy przychodami ze sprzeday i kosztami zmiennymi.
164
W. Janik, Przedsibiorczo i przedsibiorstwo...op. cit., s. 94
165
W .Janik, Rachunkowoop. cit., s. 217
166
Ibidem, s. 217
167
W przypadku korzystania z metody szacunkowej, do kosztw staych zalicza si zazwy-
czaj amortyzacj (poza amortyzacj metod naturaln), koszty finansowe i cao lub zdecy-
dowan wikszo kosztw porednich (kosztw wydziaowych i oglnozakadowych).
W przypadku kosztw wydziaowych mona posuy si pewnym uproszczeniem i zaoy,

83

Metoda dwch punktw polega na wykorzystaniu obserwacji statystycznych
z przeszoci, dotyczcych kosztw cakowitych dla rnych poziomw produkcji
(usug), spord ktrych wybiera si wartoci kracowe. Nastpnie wyznacza si
koszt zmienny jednostkowy, na bazie ktrego mona dokona przyporzdkowania
kosztw do grona staych, bd zmiennych.
Najdokadniejsz metod jest metoda regresji, w ktrej warto kosztw sta-
ych i zmiennych szacuje si z wykorzystaniem metody najmniejszych kwadratw.
Kada z przedstawionych metod ma zalety, kada rwnie obarczona jest pew-
nymi mankamentami. Jeeli jednak szacunki przeprowadzone na podstawie kilku
metod daj zblione rezultaty, daje to dodatkowy argument za poprawnoci przyj-
tych zaoe.
168

Obliczenie progu rentownoci pozwala oceni opacalno projektu, a w przy-
padku regularnej sprzeday mona nawet w oparciu o otrzyman warto oszacowa
dokadn dat osignicia zerowego wyniku finansowego. Im niszy poziom kry-
tycznego poziomu sprzeday (BEP), tym firma szybciej pokrywa koszty, tym mniej
wyrobw naley sprzeda by osign zysk. Naley wybra ten wariant projektu,
ktry bdzie wykazywa najnisz warto progu rentownoci.
Ryzyko mona rwnie szacowa w oparciu o analiz wraliwoci progu ren-
townoci na zmian przewidywanych warunkw realizacji inwestycji. Analiza taka
polega na badaniu reakcji progu rentownoci na wzrost kosztw zmiennych, naka-
dw inwestycyjnych oraz spadek cen sprzeday. Ryzyko ronie w miar jak niszym
zmianom ww. parametrw odpowiadaj wysze przyrosty wartoci progu rentowno-
ci.
Oprcz tego poziom ryzyka mona oceni w oparciu o wskanik progu rentow-
noci (WPR) i wskaniki bezpieczestwa.

1. Wskanik progu rentownoci WPR:

sn
P
BEP
WPR =

gdzie:
P
sn
przychody ze sprzeday netto.
Wskanik ten informuje jak cz przychodw ze sprzeday stanowi warto
sprzeday niezbdna do osignicia zerowego wyniku finansowego. Im niszy po-
ziom tego wskanika, tym mniejsze ryzyko zwizane ze spadkiem sprzeday.

2. Wskanik bezpieczestwa ze wzgldu na wielko sprzeday WB
q
:

WPR WB
q
=1
.

e np. 20% caoci tych kosztw stanowi koszty stae, a reszt, tzn. 80%, koszty zmienne.
Natomiast koszty oglnozakadowe mona w caoci potraktowa jako koszty stae. W gru-
pie kosztw zmiennych znajd si niewtpliwie koszty bezporednie oraz koszty sprzeday.
168
Szerzej na temat metod podziau kosztw na stae i zmienne w: W. Janik, Rachunkowo
dla menederw, WSPA, Lublin 2004, s. 217-223.

84

Powyszy wskanik odpowiada na pytanie: o ile procent moe obniy si
sprzeda, przy zaoonym poziome cen i kosztw, aby przedsibiorstwo nie ponioso
straty. Sytuacja jest tym bardziej korzystna, im wyszy poziom tego wskanika.

3. Wskanik bezpieczestwa ze wzgldu na cen WB
c
:
sn
P
EBIT
c
WB =

Dziki temu wskanikowi mona uzyska informacj o ile procent moe obni-
y si cena, przy zaoonym poziomie wielkoci sprzeday i kosztw, aby przed-
sibiorstwo nie ponioso straty. Im wyszy poziom tego wskanika, tym mniejsze
ryzyko zwizane ze spadkiem ceny sprzeday (np. w czasie dekoniunktury, kiedy
aby przetrwa na rynku, trzeba drastycznie obnia cen wyrobw).

4. Wskanik bezpieczestwa ze wzgldu koszty zmienne WB
kz
:
zm
K
EBIT
kz
WB =

gdzie:
K
zm
suma kosztw zmiennych w analizowanym okresie.
Wskanik ten informuje o ile procent mog wzrosn koszty zmienne, przy za-
oonym poziomie wielkoci sprzeday i cen, aby przedsibiorstwo nie ponioso
straty. Im wysza jest warto tego wskanika, tym sytuacja firmy jest bardziej
bezpieczna, tym mniejsze jest ryzyko zwizane ze wzrostem kosztw zmiennych
(np. przy nieprzewidzianym wzrocie cen materiaw, energii elektrycznej, itp.).

7.3. Statystyczna kalkulacja ryzyka
Chcc dokona pomiaru ryzyka za pomoc metod statystycznych, najpierw pro-
gnozuje si kilka moliwych wartoci strumieni pieninych netto, a nastpnie przy-
pisuje si im okrelone prawdopodobiestwo wystpienia.
169
Najczciej s to trzy
warianty:
- podstawowy,
- optymistyczny,
- pesymistyczny.
Wariant podstawowy przyjmuje si z wczeniejszych wylicze. Pozostae dwa
warianty okrela si prbujc oszacowa przewidywane zmiany jakie mog wyst-
pi na rynku (np. zmiana cen, preferencji klientw, niekorzystna koniunktura ryn-
kowa, pojawienie si nowej konkurencji, itp.) Prawdopodobiestwo wystpienia
tych wariantw najlepiej okreli wykorzystujc do tego celu rozkad normalny
(por. rys. 7.1).
W gospodarkach rozwinitych skala odchyle pomidzy wartociami zaplano-
wanymi, a rzeczywistymi nie wykracza poza przedzia 10%. Dlatego w projekcie
rwnie nie naley zakada wikszych zmian ni 10%. Naley rwnie pamita
o tym, e prawdopodobiestwo wystpienia oczekiwanej wartoci w adnym z roz-
patrywanych wariantw nie powinno by wysze od 0,5 (50%).
170

169
170
T. Gostkowska-Drzewicka (red.), Projekty inwestycyjne...op. cit. , s. 190.

85

Prawdopodobiestwo

0,5

S Z

Najbardziej prawdopodobny (przecitny wariant)

Rys. 7.1. Ilustracja szacowania prawdopodobiestwa przychodw ze sprzeday
Objanienia:
S ryzyko dodatkowej straty w przypadku spadku przychodw ze sprzeday,
Z szansa dodatkowego zysku w przypadku wzrostu przychodw ze sprzeday.
rdo: Opracowanie wasne na podstawie: H. Gawron, Rachunek efektywnoci inwestycji, Akademia
Ekonomiczna, Pozna 1993, s. 103

Szacowanie ryzyka za pomoc tych metod przebiega picioetapowo:
171

Etap I. Obliczanie oczekiwanej wartoci salda przepyww pieninych (E
CFt
) za
pomoc wzoru:
=
=
n
i
ti ti CFt
p CF E
1

gdzie:
E
CFt
warto oczekiwana strumieni pieninych netto w roku t,
CF
ti
warto strumieni pieninych netto w roku t,
p
ti
prawdopodobiestwo odpowiadajce danej kwocie strumieni pieninych net-
to.
Etap II. Obliczanie wartoci oczekiwanej zdyskontowanych strumieni pieni-
nych netto, za pomoc poniszej formuy:
0
1
N a E E
n
i
t CFt NPV
=

=

gdzie:
E
NPV
oczekiwana warto zdyskontowanych strumieni pieninych netto (NPV),
a
t
warto wspczynnika dyskontowego dla roku t,
N
o
pocztkowy nakad inwestycyjny, ktrego prawdopodobiestwo jest rwne 1.

Etap III. Szacowanie wariancji przepyww pieninych V
St
w oparciu o ponisze
rwnanie:
=
=
n
i
ti CFt ti St
p E CF V
1
2
) (

171
ibidem, s.193-194.

86

Etap IV. Kalkulowanie odchylenia standardowego (S
NPV
) z wykorzystaniem wzo-
ru:

=
t CFt NPV
a V S

Etap V. Ustalenie wspczynnika zmiennoci (CV
NPV
) wartoci zdyskontowanej
netto:
NPV
NPV
E
S
NPV
CV =

Oceny ryzyka z wykorzystaniem statystyki dokonuje si przede wszystkim
w oparciu o odchylenie standardowe i wspczynnik zmiennoci. Pierwszy wskanik
informuje, jak due moe by rednie odchylenie wartoci NPV analizowanego pro-
jektu od wartoci oczekiwanej ENPV. Wspczynnik zmiennoci natomiast okrela
ile ryzyka przypada na jednostk wartoci oczekiwanej NPV.
Powysze wskaniki interpretuje si w ten sposb, e im wysze s ich wartoci,
tym na og ryzyko zwizane z projektem inwestycyjnym jest rwnie wysze.
Opierajc si na zaoeniu, e naley dy do moliwie najniszego poziomu ryzy-
ka, wybra naley ten wariant projektu, dla ktrego poziom tych wskanikw jest
najniszy.
W oparciu o wspczynnik zmiennoci moliwe jest rwnie okrelanie premii
za ryzyko. M. Sierpiska i T. Jachna proponuj nastpujce premie ryzyka w zale-
noci od wartoci tego wspczynnika (por. tabela 7.1.)
Tabela 7.1. Premia za ryzyko jako funkcja wspczynnika zmiennoci

Wspczynnik zmiennoci
Od Do
Premia ryzyka (punkty
procentowe)
Stopa procentowa (%)
0,0 0,1 - i
0,1 0,3 1 i+1
0,3 0,5 3 i+3
0,5 0,7 6 i+6
0,7 0,9 10 i+10
0,9 1,1 15 i+15
1,1 1,4 22 i+22
i stopa procentowa (odzwierciedlajca rentowno lokat pozbawionych ryzyka, np. obligacje Skarbu
Pastwa)
rdo: M. Sierpiska, T. Jachna, Ocena przedsibiorstwa wedug standardw wiatowych, PWN,
Warszawa 1993, s. 237

Sposb wyznaczania premii za ryzyko ma niezwykle due znaczenie
w przypadku podejmowania decyzji inwestycyjnych. Dzieje si tak dlatego, e pre-
mia ze ryzyko jest skadow kosztu kapitau, ktry w bezporedni sposb oddziauje
na warto NPV. Im wysza premia za ryzyko, tym wysza oczekiwana stopa zwro-
tu z inwestycji, a co za tym idzie, nisza zaktualizowana warto netto przedsi-
wzicia inwestycyjnego.

87

VIII. Przykadowa struktura biznes planu

8.1. Okrelenie przedmiotu i oglna charakterystyka przedsiwzicia
W rozdziale pierwszym biznes planu powinny znale si informacje na temat
rodzaju prowadzone dziaalnoci, formy prawnej, struktury udziaowcw, zakres ich
odpowiedzialnoci itd. Rozdzia ten mona podzieli na trzy czci:
1. Przedmiot dziaalnoci
2. Forma organizacyjno-prawna
3. Oglna charakterystyka podmiotu
W czci przedmiot dziaalnoci naley w pierwszej kolejnoci okreli ro-
dzaj oraz profil prowadzonej dziaalnoci. Zalecane jest, by sprecyzowa, czy bdzie
to dziaalno produkcyjna, handlowa, usugowa, handlowo-usugowa, produkcyjno-
usugowa, itd. Nastpnym krokiem jest wyszczeglnienie asortymentu produkowa-
nych wyrobw, sprzedawanych towarw, czy te wiadczonych usug.
Punkt ten ma due znaczenie dla realizowanego projektu, gdy tak naprawd
w tej czci projektu tutaj podaje si ostateczn wersj, czasami kilkumiesicznych,
przemyle odnonie rodzaju realizowanego przedsiwzicia. Spord wielu, nawet
bardzo interesujcych i by moe charakteryzujcych si zblionym stopniem efek-
tywnoci przedsiwzi, wybierane jest jedno, ktre ma charakteryzowa si najko-
rzystniejszymi rozwizaniami dla waciciela (wacicieli) podmiotu.
Nastpnym krokiem, po okreleniu rodzaju prowadzonej dziaalnoci jest wybr
formy organizacyjno-prawnej przedsiwzicia.
Po utwierdzeniu si w przekonaniu co do susznoci podjtych decyzji, mona
przej do kolejnego etapu, jakim jest sprecyzowanie nazwy przedsibiorstwa oraz
okrelenie jego lokalizacji. Niejednokrotnie, w zalenoci od rodzaju prowadzonej
dziaalnoci, decyzja o lokalizacji spki moe okaza si kluczowa dla powodzenia
biznesu. Lokalizacja jest niezwykle istotna nie tylko w dziaalnoci handlowo-
usugowej, takiej jak np. lokal gastronomiczny, ale rwnie nie mniej wana jest
w dziaalnoci produkcyjnej. Odpowiednia lokalizacja jest kluczem do sukcesu nie-
jednej firmy. Naley jednak podkreli, i, jak twierdzi M. Porter, efektywno
moliwa do osignicia w danej lokalizacji zaley nie od tego, w jakich sektorach
firmy konkuruj, lecz od tego, jak konkuruj.
172

Przy wyborze miejsca prowadzenia dziaalnoci gospodarczej niezbdne jest do-
konanie profesjonalnej analizy otoczenia marketingowego. Dlatego zwrci trzeba
uwag na nastpujce otoczenia przedsibiorstwa:
173

- demograficzne,
- ekonomiczne,
- naturalne,
- technologiczne,
- polityczne,

172
M.E. Porter, Porter o konkurencji, PWE, Warszawa 2001, s.14.
173
P. Kotler, Marketing, Analiza, planowanie, wdraanie i kontrola, Gabethner i Ska, War-
szawa 1994, s.140-157.

88

- kulturowe.
Bez waciwego przeanalizowania powyszych czynnikw, osignicie sukcesu
rynkowego, jest praktycznie niemoliwe.
Punkt oglna charakterystyka podmiotu powinien zawiera dane na temat
waciciela (wacicieli). Powinny znale si tutaj rwnie sprecyzowane prawa
i obowizki wsplnikw. W tej czci projektu niezbdne jest rwnie zamieszcze-
nie wysokoci kapitau, zarwno rzeczowego, jak i finansowego, wnoszonego przez
poszczeglnych zaoycieli. W przypadku wkadw rzeczowych (wkady w formie
aportu, np. grunty, maszyny, budynki, rodki transportu, itp.) konieczne wydaje si
precyzyjne okrelenie ich charakterystyk. Przykadowo, jeeli ktry ze wsplnikw
zobowiza si do wniesienia samochodu osobowego, naley wwczas poda mark,
model, rocznik oraz dotychczasowy przebieg tego auta. Taki opis wykorzystany
zostanie w kolejnym rozdziale przy okrelaniu procentowych stawek amortyzacyj-
nych.
Wkady wnoszone przez wsplnikw mona zestawi w przykadowej tabeli:

Tabela 8.1. Przykadowe zestawienie wkadw wsplnikw

Lp. Wsplnik Wkady rzeczowe Wkady finansowe Razem
1. Jan Kowalski
2. Ewa Nowak
3. Razem
rdo: opracowanie wasne

Przy okrelaniu kapitau podstawowego w spkach kapitaowych konieczne jest
rwnie podanie liczby oraz wartoci udziaw (w spce z o.o. minimalna warto
udziau wynosi 50 z, za w spce akcyjnej nominalna warto jednej akcji nie mo-
e by nisza ni 1 z)
174
. Naley rwnie sprecyzowa, czy kapita wniesiony zo-
stanie w caoci w momencie zawizania umowy spki, czy te, jak na przykad
w spkach akcyjnych, cz tego kapitau moe zosta wniesiona w terminie p-
niejszym. Taka informacja jest potrzebna przy szacowaniu wysokoci nakadw
inwestycyjnych oraz podczas tworzenia bilansu przedsibiorstwa. Mona rwnie
wyszczeglni, na jakie cele kapita ten zostanie przeznaczony oraz poda liczb
pracownikw, ktrzy znajd zatrudnienie w przedsibiorstwie. Wskazane byoby
rwnie skrtowe zilustrowanie planw dotyczcych rozwoju skali dziaalnoci
podmiotu oraz zwizane z tym czynnoci, ktre naleaoby wykona (np. przewi-
dywany wzrost zatrudnienia, zakup nowej maszyny, wydzierawienie nowego loka-
lu, itp.)
W przypadku, kiedy projekt organizacyjno-ekonomiczny przedsibiorstwa ju
istniejcego na rynku, rwnie naley wyszczeglni wszystkie informacje, ktre

174
Ustawa z 15 wrzenia 2000 r., Kodeks Spek Handlowych (Dz. U. 00.94.1037 z p. zm.)

89

zostay opisane w tym punkcie oraz wszystko to, co planuje taki podmiot zrealizo-
wa podczas wdraania biznes planu w ycie.

8.2. Analiza rynku
Po wykonaniu pierwszej czci projektu znane s ju wszystkie najistotniejsze
cechy analizowanego podmiotu (nazwa, profil dziaalnoci, forma organizacyjno-
prawna, itd.). Jednake bez przeprowadzenia rzetelnych bada rynkowych przyst-
pienie do planowania finansowego bardziej przypominaoby wrenie ni progno-
z.
Rozdzia drugi biznes planu mona podzieli na pi czci:
1. Analiza sytuacji rynkowej
2. Aktualni i przewidywani konkurenci
3. Kierunki rozwoju technologii i produktu (usugi)
4. Czynniki ryzyka
5. Szanse na powodzenie przedsiwzicia
Analiz sytuacji rynkowej najczciej przeprowadza si z wykorzystaniem ba-
da ankietowych lub gabinetowych.
W przypadku podjcia decyzji o przeprowadzeniu bada ankietowych mona
przyj, e w biznes planie powinno si zamieci minimum 10 pyta zamknitych,
na ktre byaby moliwo wyboru spord co najmniej 3 odpowiedzi. Pytania za-
mknite to takie, ktre posiadaj rozczny i wyczerpywalny zestaw moliwych
odpowiedzi. Mog to by pytania zamknite logicznie (np. Jaka jest wysoko Pana
miesicznych dochodw?), albo zamknite gramatycznie (np. Prosz poda wyso-
ko swoich miesicznych dochodw: a) do 999 z, b) od 1.000 do 1.999 z, c) od
2.000 do 4.999 z, d) powyej 5.000 z.)
175
Poza tym, ankiet naley przeprowadzi
wrd minimum 100-osobowej grupy.
W czci aktualni i przewidywani konkurenci konieczne jest wyszczegl-
nienie jak najwikszej liczby konkurentw firmy, a nastpnie zestawienie informacji
na ich temat. Takie porwnanie mona przedstawi w formie tabeli (por. tabela 8.
2).

Tabela 8.2. Aktualni i przewidywani konkurenci

Lp. Cechy porwnawcze Firma A Firma B Firma C Moja firma
1.
2.

n.

rdo: opracowanie wasne na podstawie analizy rynku

175
M. Doliska, Zarzdzanie marketingowe, Politechnika Lubelska, Lublin 1998, s. 61

90

Cechami porwnawczymi mog by takie kategorie, jak:
- lokalizacja
- przykadowe ceny
- jako obsugi
- wielko sprzeday
- udzia w rynku
Analiz konkurencji mona uzupeni o elementy marketingu mix: produkt, ce-
n, dystrybucj i promocj (4P).
W tym miejscu projektu naley rwnie oszacowa wielko potencjalnego ryn-
ku poprzez pomnoenie liczby potencjalnych nabywcw przez ich przecitne roczne
wydatki na kupno okrelonego produktu, czy usugi. Po wykonaniu tego zabiegu,
konieczne jest policzenie udziau konkretnej firmy w rynku. Wykonuje si to dzielc
roczne obroty tej firmy na danym obszarze przez wielko potencjalnego rynku.
Po oszacowaniu udziaw w rynku wszystkich moliwych konkurentw naley
wyliczy przewidywany udzia w rynku odejmujc od caego potencjalnego rynku
(100%) czne udziay wszystkich naszych konkurentw.
Jeeli nie mona znale dostpu do danych finansowych konkurencji, szacun-
kowe obroty tych firm mona wyliczy mnoc np. powierzchni lokalu w metrach
kwadratowych przez przecitne roczne obroty z metra kwadratowego, typowe dla tej
brany. W ten sposb mona rwnie oszacowa przewidywan wielko obrotw
naszego przedsibiorstwa, mnoc przecitne obroty z jednostki powierzchni, typo-
we dla okrelonej brany przez powierzchni lokalu firmy, dla ktrej sporzdza si
biznes plan.
Niekiedy mona skorzysta z nieco mniej pracochonnej metody. Mianowicie,
jeeli jest si w posiadaniu danych statystycznych dotyczcych sektora, w ktrym
analizowana firma bdzie funkcjonowa, czny udzia wszystkich konkurentw na
rynku okrelonego produktu (usugi) przedstawi mona jako iloraz wartoci
wszystkich produktw (usug), jakie sprzedano na tym obszarze w danym roku oraz
wielkoci potencjalnego rynku.
176

W punkcie kierunki rozwoju technologii i produktu (usugi) naley sprecy-
zowa zmiany, jakie mog zaistnie na okrelonym rynku. W dobie XXI wieku
szczeglnie trzeba zwrci uwag na proces globalizacji, ktry staje si coraz bar-
dziej widoczny nie tylko w przypadku duych firm ale i wrd sektora maych
i rednich przedsibiorstw.
Jednym z najsilniej oddziaujcych na tempo globalizacji zjawisk, jest postp
techniczny i technologiczny.
177
Dlatego do tej czci projektu naley przywizywa
nie mniejsza uwag ni do pozostaych. Konieczne zatem wydaje si dokadne wy-
szczeglnienie wszystkich zmian jakie mog wystpi w stosunku do wytwarzanego
produktu, czy wiadczonej usugi (np. zastosowanie nowoczeniejszych, bardziej
wydajnych maszyn, postp w motoryzacji zmniejszenie spalania, dostp do inter-

176
M.S. Mulak, M.B.A., Jak opracowa Business Plan, M&A Communications, Mtreal,
Canada 1988, s. 56-71.
177
M.J. Stankiewicz, Konkurencyjno przedsibiorstwa...op. cit., s. 49.

91

netu, itp.) Tego typu zjawiska mog przynie takie korzyci dla przedsibiorstwa,
jak:
178

- obnienie kosztw wytwarzania,
- poprawa jakoci produktw (usug),
- umocnienie globalnej dostpnoci towarw poprzez zwikszenie sieci dystrybu-
cji,
- poprawienie wiarygodnoci konkurencyjnej przedsibiorstw.
W tym miejscu mona rwnie zastanowi si nad przyszymi trendami, jakie
bd panoway w odniesieniu do konkretnego produktu, czy usugi. Przykadowo
jakie ubranie bdzie modne w przyszych okresach, co bdzie decydowao o zakupie
okrelonego auta, jakie bd preferencje klientw odnonie materiaw wykocze-
niowych mieszka, itp.)
W kolejnym punkcie drugiego rozdziau, zatytuowanym czynniki ryzyka
okrela si jak najwiksz liczb czynnikw. Z uwagi na to, e czynniki te mog
wpyn na niezrealizowanie zamierzonych celw organizacji takie wyszczeglnie-
nie wydaje si by kluczowe dla powodzenia przedsiwzicia. Pamita naley
o tym, e ryzyka wyeliminowa si nie da, ale mona nauczy si nim zarzdza.
Jednak zanim przedsibiorca nauczy si tego procesu powinien pozna wroga,
z ktrym przyjdzie mu si zmierzy. Czynniki mogce negatywnie wpywa na re-
alizacj przedsiwzicia inwestycyjnego podzieli mona na dwie grupy:
- czynniki makroekonomiczne (niewaciwie, z punktu widzenia podmiotw go-
spodarczych, prowadzona polityka monetarna i fiskalna pastwa, niestabilno
przepisw prawnych, wzrost bezrobocia, itp.)
- czynniki mikroekonomiczne (natenie konkurencji, trudnoci z pozyskaniem
wykwalifikowanego personelu, nierzetelni kontrahenci, zmiana preferencji
klientw, itp.)
Szanse na powodzenie przedsiwzicia to punkt podsumowujcy cay II roz-
dzia. Konieczne jest tutaj trzewe spojrzenie na obecn sytuacj rynkow, dziki
czemu moliwe bdzie umiejtne wkomponowanie swojego przedsibiorstwa
w dany obszar rynku. Oprcz liczby i pozycji konkurentw naley podsumowa
warunki jakie przemawiaj za ich pozycj rynkow. Nie mona rwnie zapomnie
o ryzyku, jakie moe by zwizane z funkcjonowaniem firmy oraz o moliwociach
rozwojowych danej brany.
W oparciu o jak najbardziej obiektywn ocen moliwe bdzie zweryfikowanie
lub potwierdzenie swoich pogldw na temat atrakcyjnoci inwestycji w okrelony
obszar rynku.

8.3. Kalkulacja nakadw inwestycyjnych
W tym miejscu biznes planu wyszczeglnia si wszystkie rodki trwae oraz
wartoci niematerialne i prawne, zarwno te, ktre zostan zakupione, jak i te, ktre
zostan wniesione do przedsibiorstwa w formie aportu. Nastpnie konieczne jest
podanie:
- jednostki miary (szt., litry, m
2
, zestaw, komplet, itp.),

178
M. Struycki (red.), Zarzdzanie przedsibiorstwem...op. cit., s. 40

92

- iloci,
- ceny,
- wartoci (przez pomnoenie iloci przez cen),
- terminu zakupu,
- adresu dostawcy,
- rocznej i miesicznej stopy amortyzacji.
Wszystkie rodki trwae oraz wartoci niematerialne i prawne, zarwno te, ktre
zostan zakupione, jak i te, wniesione do przedsibiorstwa w postaci aportu mona
zestawi w tabeli, ktrej wzr zamieszczono poniej.

Tabela 8.3. Kalkulacja nakadw na rodki trwae

Stopa amortyzacji
Lp.

Wyszczegl
-nienie
JM Ilo
Cena
[z]
Warto
[z]
Termin
zakupu
Dostawca Roczna
(%)
Miesiczna
(%)
1.
2.

n.

Suma
nakadw
- - - - - - -
Legenda:
JM jednostka miary

8.4. rda finansowania przedsiwzicia
Rozdzia ten podzieli mona na trzy czci:
1. Czasowy rozkad nakadw
2. rda finansowania dziaalnoci
3. Kalkulacja kosztw finansowych
W punkcie czasowy rozkad nakadw w tabeli zestawia si wszystkie na-
kady, jakie zamierza si ponie w zwizku z rozpoczciem dziaalnoci przedsi-
biorstwa oraz prognozowane nakady w kolejnych latach funkcjonowania jednostki.
Oprcz rodkw trwaych (por. tabela 8.3) konieczne jest wyszczeglnienie takich
zabiegw jaki np.: remont lokalu, czynnoci formalno-prawne, itp. Obliczone warto-
ci naley umieci w tabeli, ktrej wzr przedstawiono poniej.

Tabela 8.4. Nakady inwestycyjne na majtek trway i obrotowy w 1 roku

Okres eksploatacji
przedsiwzicia
I rok
Lp. Rodzaj majtku (obiektu)
Przed
rozpoczciem
dziaalnoci
gospodarczej
1 kw 2 kw 3 kw 4 kw
1. Zaadaptowanie (ew. remont) lokalu
2. Czynnoci formalno-prawne
3. rodki trwae
4. Suma (1+2+3)

93

Tabela 8.5. Nakady inwestycyjne na majtek trway i obrotowy w kolejnych latach

Okres eksploatacji przedsiwzicia
Lp. Rodzaj majtku (obiektu)
II rok III rok IV rok V rok
1. Zaadaptowanie (ew. remont) lokalu
2. rodki trwae
3. Suma (1+2)

W punkcie rda finansowania dziaalnoci naley wymieni wszystkie
formy finansowania przed rozpoczciem procesu produkcyjnego (usugowego)
przedsibiorstwa. Jeeli planowane jest zacignicie kredytu lub poyczki, koniecz-
ne jest podanie wysokoci oraz oprocentowania tych kapitaw. Trzeba rwnie
poda w jakich okresach bdzie ten kredyt (poyczka) spacany oraz na co zostanie
przeznaczony.
Przykadowe zestawienie kapitaw zaprezentowane zostao w tabeli 8.6.

Tabela 8.6. Zestawienie kapitaw przedsibiorstwa

Lp. Wyszczeglnienie Kwota
1. Kapita wasny
a) Gotwka
b) Aport
2. Kapita obcy
a) Kredyt
b) Dotacja (ew. inne)
3. Kapita ogem (1+2)


W przypadku korzystania z obcych rde finansowania konieczne jest rwnie
podanie wysokoci oprocentowania tych kapitaw, do czego moe posuy tabela
8.7.

Tabela 8.7. Oprocentowanie kredytu (poyczki)

Oprocentowanie
Lp. Wyszczeglnienie
roczne (%) kwartalne (%)
Rodzaj kapitau obcego
rdo: opracowanie wasne na podstawie danych z banku X

94

Aby mc opracowa harmonogram spaty kredytu, konieczne jest przedstawie-
nie informacji odnonie sposobu spacania kapitau obcego. Spat kredytu mona
dokonywa
179
:
- w ratach kapitaowych o staej wysokoci,
- w staych kwotach patnoci,
- w rwnych ratach kapitaowych i w staych kwotach patnoci (w przypadku
spat niezgodnych),
- w ustalonych ratach kapitaowych lub zadanych kwotach patnoci,
- z okresem opnionym,
- z dodatkowymi opatami (prowizje za usugi i czynnoci finansowe).

Najczciej spotykan form spat jest spata dugu w ratach kapitaowych o sta-
ej wysokoci. Pomin naley prowizje, gdy maj one duy wpyw w przypadku
kredytw krtkoterminowych. Natomiast w celu sfinansowania nakadw inwesty-
cyjnych zazwyczaj zacigane s kredyty dugoterminowe. Wysoko raty kapitao-
wej wylicza si w nastpujcy sposb:
N
S
T =
gdzie:
T rata kapitaowa,
S kwota zacignitego dugu,
N liczba rat, ktrych wysoko jest sta w kadym terminie spaty.
Kwot pozostaego do spaty kredytu po n okresach procentowych, obliczy
mona wykorzystujc ponisz formu:
. 1
|
.
|
\
|
=
N
n
S S
n

Wysoko odsetek w n-tym okresie wylicza si ze wzoru:
r
N
n
S S O
n n

|
.
|
\
|

= =

1
1
1

gdzie:
O wysoko nalenych odsetek.

Suma raty kapitaowej i kwoty odsetek okrelana jest jako kwota patnoci:
i i i
O T A + =
gdzie:
A kwota patnoci,
i kolejny okres spaty dugu.

Znajc koszt oraz warunki korzystania z kapitau obcego, mona przystpi do
sporzdzenia harmonogramu spaty kredytu:

179
M. Sobczyk, Matematyka finansowa...op. cit., s. 99-145.

95

Tabela 8.8. Harmonogram spaty kredytu w 1 roku

I rok
Lp. Wyszczeglnienie
1 kw 2 kw 3 kw 4kw
1. Kredyt do spacenia
2. Rata kapitaowa
3. Odsetki
4. Stan na koniec roku


Tabela 8.9. Harmonogram spaty kredytu w kolejnych latach

Lp. Wyszczeglnienie II rok III rok IV rok V rok
1. Kredyt do spacenia
2. Rata kapitaowa
3. Odsetki
4. Stan na koniec roku


Po sporzdzeniu planu amortyzacji kredytu mona przystpi do oszacowania
kosztw finansowych, czyli kosztw korzystania z kapitau obcego (odsetki od
zacignitych kredytw):

Tabela 8.10. Kalkulacja kosztw finansowych w 1 roku

I rok
Lp. Wyszczeglnienie
1 kw 2 kw 3 kw 4kw
1. Spata odsetek
2. Prowizja od kredytu*
3. Suma kosztw
* - jeeli wystpuje
rdo: opracowanie wasne na podstawie danych z tabeli 8.9.

Tabela 8.11. Kalkulacja kosztw finansowych w kolejnych latach

1. Spata odsetek
2. Prowizja od kredytu*
3. Suma kosztw
* - jeeli wystpuje
rdo: opracowanie wasne na podstawie danych z tabeli 8.10.

96

Po obliczeniu wszystkich kosztw korzystania z kapitau obcego oraz oszaco-
waniu zapotrzebowania na kapita obrotowy, mona z duym prawdopodobie-
stwem okreli wysoko wydatkw, jakie przedsibiorstwo bdzie ponosio
w przyszych okresach. Nierzetelne przeprowadzone obliczenia mog doprowadzi
powanie zakci finansowe rozliczenia jednostki oraz spowodowa zatory patni-
cze, a w konsekwencji nawet utrat pynnoci finansowej.

8.5. Organizacja przedsiwzicia
Organizacja przedsiwzicia to proces zoony i czasochonny. Na tym etapie
sporzdzania biznes planu istotne wydaje si, aby wyodrbni proces inwestycyjny
oraz produkcyjny (usugowy). Wane jest rwnie, szczeglnie w przypadku niekt-
rych rodzajw dziaalnoci, naniesienie planu obiektu, w ktrym prowadzona bdzie
dziaalno gospodarcza. Dlatego ten rozdzia biznes planu podzieli mona na trzy
czci:
1. Organizacja procesu inwestycyjnego
2. Organizacja procesu produkcyjnego (usugowego)
3. Plan obiektu i wymagania w stosunku do obiektu
W czci organizacja procesu inwestycyjnego naley wyszczeglni
wszystkie kroki, jakie naley wykona, aby mc rozpocz prowadzenie dziaalno-
ci gospodarczej. Chodzi tutaj nie tylko o czynnoci formalno-prawne, ale rwnie
o dziaania zwizane z przygotowaniem lokalu, zakupem rodkw trwaych, rekru-
tacj pracownikw, itp. Wykaz tych czynnoci umieci naley w tabeli (por. tabela
8.12).

Tabela 8.12. Organizacja procesu inwestycyjnego

Lp. Wykaz czynnoci Przewidywany czas trwania czynnoci [dni] Uwagi
1.
2.
...
n
Suma -


W kolumnie Uwagi naley wpisa ktre czynnoci mog by wykonywane
rwnolegle, to znaczy w tym samym czasie co pozostae. W ostatnim wierszu trzeba
umieci zsumowan liczb dni, jak naley przeznaczy na organizacj procesu
inwestycyjnego. Przy szacowanie sumy koniecznie trzeba uwzgldni informacje
zapisane w kolumnie Uwagi.
Po sporzdzeniu powyszej tabeli mona przej do siatki czynnoci, ktra jest
graficznym przedstawieniem procesu inwestycyjnego.
Przykadowa siatka czynnoci zaprezentowana zostaa na rysunku 8.1.

97

Czynno A
Ld
Dr Dz
Czynno E
Ld
Dr Dz

Czynno D
Ld
Dr Dz

Czynno C
Ld
Dr Dz

Czynno B
Ld
Dr Dz

Rys. 8.1. Siatka przebiegu czynnoci formalno-organizacyjnych
Objanienia:
Ld liczba dni trwanie czynnoci
Dr data rozpoczcia czynnoci
Dz data zakoczenia czynnoci

Z rysunku 8.1 odczyta mona, e czynnoci B,C i D mogy by wykonywane
rwnolegle zaraz po wykonaniu czynnoci A. Dopiero po wykonaniu wszystkich
czynnoci (A,B,C,D) mona byo przystpi do czynnoci E. Dat rozpoczcia ko-
lejnej czynnoci jest oczywicie kolejny dzie po dacie zakoczenia czynnoci po-
przedniej. Jeeli jest kilka czynnoci wykonywanych rwnolegle, wwczas pogru-
bione strzaki naley poprowadzi przez t z nich, ktra trwa najduej.
W punkcie organizacja procesu produkcyjnego (usugowego) naley wy-
szczeglni w punktach wszystkie czynnoci wchodzce w skad procesu produk-
cyjnego (usugowego) w odpowiedniej kolejnoci, poczwszy od zakupu surowcw,
przedstawienia oferty, itp., a skoczywszy na otrzymaniu zapaty za sprzedany pro-
dukt, towar, materia, czy usug. Zestawienie to jest o tyle istotne dla inwestycji, e
na jego podstawie mona dokona szacunkw mocy produkcyjnych planowanego
przedsiwzicia.
W punkcie plan obiektu i wymagania w stosunku do obiektu opisuje si
i graficzne przedstawia cay obiekt oraz poszczeglne pomieszczenia, w ktrych
bdzie realizowana dziaalno przedsibiorstwa. Na wstpie naley umieci in-
formacj, czy spenione s wszelkie wymagania w stosunku do obiektu, zwizane
z okrelon dziaalnoci, tzn., czy spenione s wymogi BHP oraz przepisy prze-
ciwpoarowe. Przykadowo jeli lokal, ktry ma by przeznaczony na dyskotek nie
bdzie posiada okrelonej iloci wyj ewakuacyjnych o ustalonych wymiarach,
a ponadto wykoczony zostanie materiaami atwopalnymi, wwczas istnieje mae
prawdopodobiestwo, ze zostanie dopuszczony do tego typu dziaalnoci.
Plan obiektu przedstawi naley podobnie jak na rysunku 8.2.

98

3
1
2
5
4

6

7
8

Rys. 8.2. Uproszczony plan obiektu (pomieszczenia)
Objanienia:
1- np. biuro
2- np. korytarz,
itd.

Jeeli planowane jest rozszerzenie skali dziaalnoci firmy, a co za tym idzie do-
kupienie lub wydzierawienie nowych maszyn czy te lokali pomieszcze, rwnie
naley sporzdzi rysunek, na ktrym uwzgldnione zostan zmiany w planie obiek-
tu po rozszerzeniu dziaalnoci. Mona rwnie sporzdzi plan pomieszcze biu-
rowych, jeli takie wystpuj.

8.6. Kalkulacja kosztw eksploatacyjnych
Kalkulacji kosztw eksploatacyjnych mona dokona z uwzgldnieniem ukadu
kalkulacyjnego kosztw, tzn. wedug moliwoci odnoszenia na poszczeglne wy-
roby. Dlatego t cz biznes planu podzieli mona wedug nastpujcego schema-
tu:
1. Koszty materiaw bezporednich
2. Koszty robocizny bezporedniej
3. Inne koszty bezporednie
4. Koszty porednie bez amortyzacji
5. Koszty sprzeday
6. Koszty amortyzacji
7. Zestawienie kosztw eksploatacyjnych
Koszty materiaw bezporednich mona zestawi w tabeli, ktrej wzr zapre-
zentowany zosta na nastpnej stronie.

99

Tabela 8.13. Zestawienie kosztw materiaw bezporednich w 1 roku

I rok
1 kw 2 kw 3 kw 4kw Lp.
Wyszczegl-
nienie
JM NZ Cj
ilo warto* ilo warto ilo warto ilo warto
1.
2.
...
n.
Razem - - - - - - -
Legenda:
JM jednostka miary
NZ norma zuycia
* - warto w kadym kwartale jest rwna iloczynowi iloci produkcji, normy zuycia i ceny jednostko-
wej materiau

Tabela 8.14. Zestawienie kosztw materiaw bezporednich w kolejnych latach

Lp.
Wyszczegl-
nienie
JM NZ Cj
1.
2.
...
n.
Razem - - - - - - -
* - warto w kadym roku jest rwna iloczynowi iloci produkcji, normy zuycia i ceny jednostkowej
materiau

Jeeli przedsibiorstwo prowadzi dziaalno handlow, wwczas naley spo-
rzdzi tabel, w ktrej wyszczeglnia si oferowane do sprzeday towary, czy ma-
teriay. Jednak ich warto podaje si w cenie zakupu lub nabycia. Wzr takiej tabeli
przedstawiono poniej.

Tabela 8.15. Warto sprzedanych towarw i materiaw w cenach zakupu (nabycia)
w 1 roku

I rok
Wyszczegl-
nienie
JM Cj
1.
2.
...
n.
Razem - - - -
* - warto w kadym kwartale jest rwna iloczynowi iloci towarw lub materiaw i ceny jednost-
kowej materiau lub towaru

100

w kolejnych latach

Lp.
Wyszczegl-
nienie
Jednostka
miary
Cj
Ilo warto* ilo warto ilo warto ilo warto
1.
2.
...
n.
Razem - - - - - -
* - warto w kadym roku jest rwna iloczynowi iloci towarw lub materiaw i ceny jednostkowej
materiau lub towaru

Kalkulacj kosztw robocizny bezporedniej mona przeprowadzi wedug
jednego z dwch wariantw. Kalkulacja w wariancie pierwszym opiera si na zao-
eniu, e pracownicy wynagradzani s wedug czasowej formy pacy. Koszty pracy
s iloczynem przewidywanej liczby pracownikw oraz redniej pacy miesicznej
brutto w danej grupie powikszonym o narzuty z tytuu wiadcze na rzecz pracow-
nikw (m.in. ubezpieczenia, ktre pokrywa pracodawca). Wysoko tych wiadcze
ustala si w oparciu stawki procentowe okrelane przez Zakad Ubezpiecze Spo-
ecznych
180
. W projekcie wielko tego wspczynnika mona przyj na poziomie
18%. Rwnie i t kalkulacj naley przedstawi tak, jak zostao to zaprezentowane
w tabelach 8.17 i 8.18.

Tabela 8.17. Zestawienie kosztw robocizny bezporedniej, wedug pierwszego wariantu kalkula-
cji, w 1 roku

I rok
Lp. Stanowisko
rednia
miesiczna
paca brutto
Wspczynnik
narzutu
Liczba
pracownikw
1 kw* 2 kw 3 kw 4kw
1.
2.
...
n.
Razem -
* - w kadej rubryce kwartau wpisujemy warto kosztw robocizny bezporedniej okrelon jako
iloczyn liczby pracownikw, liczby miesicy w kwartale i redniej pacy miesicznej brutto powikszo-
nej o przyjty wspczynnik narzutu wiadcze na rzecz pracownikw

180
Por. www.zus.pl

101

Tabela 8.18. Zestawienie kosztw robocizny bezporedniej, wedug pierwszego wariantu kalkula-
cji, w kolejnych latach

Lp. Stanowisko
rednia
miesiczna
paca
brutto
Wspczynnik
narzutu
Liczba
pracownikw
1.
2.
...
n.
Razem -
* - w kadej rubryce roku wpisujemy warto kosztw robocizny bezporedniej okrelon jako iloczyn
liczby pracownikw, liczby miesicy w roku i redniej pacy miesicznej brutto powikszonej o przyjty
wspczynnik narzutu wiadcze na rzecz pracownikw

W wariancie drugim kalkulacj kosztw robocizny bezporedniej opiera si na
przewidywanej pracochonnoci jednostkowej produktu oraz stawce godzinowej
brutto cznie z narzutami z tytuu wiadcze na rzecz pracownikw. Ten rodzaj
kalkulacji wykorzystuje si przy pracy akordowej, bd przy umowie zlecenie lub
o dzieo. W tabelach 8.19 i 8.20 podano wzr kalkulacji kosztw wedug tego wa-
riantu.

Tabela 8.19. Zestawienie kosztw robocizny bezporedniej, wedug drugiego wariantu kalkulacji,
w 1 roku

I rok
Wyszczegl-
nienie
(zawd)
Norma
pracochonnoci
jednostkowej
Sg
ilo warto* ilo warto Ilo warto ilo warto
1.
2.
...
n.
Razem - - - - - -
* - warto w kadym kwartale jest rwna iloczynowi iloci produkcji, jednostkowej normy praco-
chonnoci i stawki godzinowej brutto (Sg). Stawka godzinowa brutto jest powikszona o narzut z
tytuu wiadcze na rzecz pracownikw

Tabela 8.20. Zestawienie kosztw robocizny bezporedniej, wedug drugiego wariantu kalkulacji,
w kolejnych latach
Lp.
Wyszczegl-
nienie
(zawd)
Norma
pracochonnoci
jednostkowej
Sg
1.
2.
...
n.
Razem - - - - - -
* - objanienia jak w tabeli 8.19

102

Inne koszty bezporednie zestawi mona w tabeli, ktrej wzr zamieszczono
poniej.

Tabela 8.21. Zestawienie innych kosztw bezporednich w 1 roku

I rok
Wyszczegl-
nienie
Jednostka
miary
Norma
zuycia
Cj
ilo Warto* ilo warto ilo warto ilo warto
1.
2.
...
n.
Razem - - - - - - -
* - warto w kadym kwartale jest rwna iloczynowi iloci produkcji, normy zuycia i ceny jednostko-
wej materiau

Tabela 8.22. Zestawienie innych kosztw bezporednich w kolejnych latach

Lp.
Wyszczegl-
nienie
Jednostka
miary
Norma
zuycia
Cj
1.
2.
...
n.
Razem - - - - - - -
* - objanienia jak w tabeli 8.21.

Wyszczeglnienie kosztw porednich (bez amortyzacji) mona zamieci
w tabelach, wedug wzoru:
Tabela 8.23. Zestawienie kosztw wydziaowych w 1 roku

I rok
Wyszczegl-
nienie
Jednostka
miary
Cj
1.
2.
...
n.
Razem - - - - - -
* - warto w kadym kwartale jest rwna iloczynowi przewidywanej iloci zuycia danego czynnika i
ceny jednostkowej

Tabela 8.24. Zestawienie kosztw wydziaowych w kolejnych latach

Lp.
Wyszczegl-
nienie
Jednostka
miary
Cj
1.
2.
...
n.
Razem - - - - - -
* - objanienia jak w tabeli 8.23.

103

Tabela 8.25. Zestawienie kosztw oglnozakadowych w 1 roku

I rok
Wyszczegl-
nienie
Jednostka
miary
Cj
1.
2.
...
n.
Razem - - - - - -
* - warto w kadym kwartale jest rwna iloczynowi przewidywanej iloci zuycia danego czynnika i
ceny jednostkowej

Tabela 8.26. Zestawienie kosztw oglnozakadowych w kolejnych latach

Lp.
Wyszczegl-
nienie
Jednostka
miary
Cj
1.
2.
...
n.
Razem - - - - - -
* - warto w kadym roku jest rwna iloczynowi przewidywanej iloci zuycia danego czynnika i ceny
jednostkowej

Do kalkulacji kosztw wynagrodze pracownikw administracyjnych i inynie-
ryjno-technicznych (mistrzw, kierownikw produkcji, referentw wydziaowych,
planistw, ekonomistw, ksigowych, menederw, itp.) zatrudnionych w wydzia-
ach produkcji podstawowej i pomocniczej oraz w administracji zakadowej naley
wykorzysta wzory kalkulacji wynagrodze robotnikw bezporednio produkcyj-
nych zawarte w tabelach 8.19 i 8.20.
W przypadku kosztw, ktrych nie mona skalkulowa wedug tych wzorw,
przewidywan ich warto naley poda sumarycznie i rwnoczenie wyjani
w opisie do tabeli, na jakiej podstawie ustalono ich wysoko. Wszystkie pozycje
kosztw wydziaowych i oglnozakadowych naley zestawi na kocu niniejszego
rozdziau w odrbnych tabelach, ktrych wzory zawieraj tabele 8.27, 8.28, 8.29
i 8.30.

Tabela 8.27. Zestawienie kosztw wydziaowych (bez kosztw amortyzacji) w 1 roku

I rok
Lp. Grupy kosztw
1 kw* 2 kw 3 kw 4kw Razem
1.
2.
...
n.
Razem

104

Tabela 8.28. Zestawienie kosztw wydziaowych (bez kosztw amortyzacji)
w kolejnych latach

Lp. Grupy kosztw II rok III rok IV rok V rok
1.
2.
...
n.
Razem

Tabela 8.29. Zestawienie kosztw oglnozakadowych (bez kosztw amortyzacji) w 1 roku

I rok
Lp. Grupy kosztw
1 kw* 2 kw 3 kw 4kw Razem
1.
2.
...
n.
Razem

Tabela 8.30. Zestawienie kosztw wydziaowych (bez kosztw amortyzacji)
w kolejnych latach

Lp. Grupy kosztw II rok III rok IV rok V rok
1.
2.
...
n.
Razem

W przypadku braku celowoci podziau kosztw na wydziaowe i oglnozaka-
dowe, koszty porednie naley skalkulowa wedug powyszych wzorw tabel, bez
podziau na wyej wymienione grupy kosztw.
Koszty sprzeday mona oszacowa metod szczegow wedug wzoru poda-
nego w tabelach 8.25 i 8.26, bd te jako okrelony procent (2%-5%) od przycho-
dw ze sprzeday netto. W przypadku kalkulacji uproszczonej (procentu od przy-
chodw ze sprzeday netto) ustalajc wysoko procentowej relacji kosztw sprze-
day do przychodw ze sprzeday netto, naley uwzgldni charakter prowadzonej
dziaalnoci, przewidywan form sprzeday, nasilenie konkurencji oraz form
i czstotliwo reklamy.

105

Koszty amortyzacji wylicza si na podstawie przyjtych stawek amortyzacji
oraz inne informacje zawarte w tabeli 8.3 (kalkulacja nakadw na rodki trwae)
przedstawi mona rozkad kosztw amortyzacji w przecigu najbliszych piciu
lat, tak jak zostao to przedstawione w tabelach 8.31 i 8.32.
Tabela 8.31. Zestawienie kosztw amortyzacji w 1 roku

I rok
Lp. Wyszczeglnienie
Warto
pocztkowa
Stopa
amortyzacji
(%)
Stawka
amortyzacyjna
roczna (z)
Stawka
amortyzacyjna
miesiczna (z)
1 kw 2 kw 3 kw 4kw
1.
2.
...
n.
Razem - -

Tabela 8.32. Zestawienie kosztw amortyzacji w kolejnych latach

Lp. Wyszczeglnienie
Warto
pocztkowa
Stopa
amortyzacji
(%)
Stawka
amortyzacyjna
roczna (z)
Stawka
amortyzacyjna
miesiczna (z)
II
rok
III
rok
IV
rok
V
rok
1.
2.
...
n.
Razem - -
W ostatnim punkcie rozdziau w zbiorczej tabeli zestawia si wszystkie koszty
eksploatacyjne, czyli wszelkie koszty uzyskania przychodw, zwizane z konkretn
inwestycj. S to wszystkie koszty wasne sprzedanej produkcji powikszone
o koszty finansowe oraz o pozostae koszty operacyjne (jeeli takie wystpuj) (por.
tabela 8.33 i 8.34).
Tabela 8.33. Zestawienie kosztw eksploatacyjnych w 1 roku

I rok
Lp. Wyszczeglnienie
1 kw 2 kw 3 kw 4kw
2. Koszt nabycia towarw/materiaw
5. Koszty bezporednie razem (1+2+3+4)
6. Koszty wydziaowe bez amortyzacji*
7. Fabryczny koszt wytworzenia FKW (5+6)*
8. Koszty zarzdzania bez amortyzacji*
9. Koszty sprzeday
10. Koszty operacyjne bez amortyzacji (7+8+9)
12. Koszty finansowe**
13. Koszty razem (10+11+12)
* - w przypadku braku koniecznoci dokonania podziau kosztw porednich na wydziaowe
i oglnozakadowe, koszty porednie zestawia si razem (w miejsce wierszy 6, 7 i 8 mona wwczas
wstawi wiersz: koszty porednie bez amortyzacji)

106

** - ta pozycja kosztw kalkulowana jest po ustaleniu wysokoci kredytw i poyczek oraz ich oprocen-
towania i warunkw spat.

Tabela 8.34. Zestawienie kosztw eksploatacyjnych w kolejnych latach

2. Koszt nabycia towarw/materiaw
5. Koszty bezporednie razem (1+2+3+4)
6. Koszty wydziaowe bez amortyzacji*
7. Fabryczny koszt wytworzenia FKW (5+6)*
8. Koszty zarzdzania bez amortyzacji*
9. Koszty sprzeday
10. Koszty operacyjne bez amortyzacji (7+8+9)
12. Koszty finansowe**
13. Koszty razem (10+11+12)
* - w przypadku braku koniecznoci dokonania podziau kosztw porednich na wydziaowe i oglno-
zakadowe, koszty porednie zestawia si razem (w miejsce wierszy 6, 7 i 8 mona wwczas wstawi
wiersz: koszty porednie bez amortyzacji)
** - ta pozycja kosztw kalkulowana jest po ustaleniu wysokoci kredytw i poyczek oraz ich oprocen-
towania i warunkw spaty

8.7. Prognoza zapotrzebowania na kapita obrotowy
Oszacowanie zapotrzebowania na kapita obrotowy jest niezwykle istotne
w planowaniu dziaalnoci gospodarczej firmy. Dziki temu mona kontrolowa
pynno przedsibiorstwa, a kiedy zajdzie potrzeba zweryfikowa warto skadni-
kw bilansu (np. mona zaplanowa wielko gotwki w kasie, ktra jest niezbdna
do pokrycia zobowiza biecych, szczeglnie tych natychmiast wymagalnych).
Zapotrzebowanie na kapita pracujcy naley przedstawi tak jak zostao to zapre-
zentowane w tabelach 8.35 i 8.36.

Tabela 8.35. Zapotrzebowanie na kapita obrotowy w 1 roku

Wspczynnik obrotu I rok
Lp. Wyszczeglnienie
Cykl
rotacyjny
roczny kwartalny 1 kw 2 kw 3 kw 4 kw
1. Zapasy mat.
2. Zapasy tow.
3. Zapasy prod. got.
4. Zapasy prod. niez.
5. Nalenoci
6. rodki pienine
8.
Zapotrzebowanie na kapita
obrotowy (1+2+3+4+5+6-7)


107

Tabela 8.36. Zapotrzebowanie na kapita obrotowy w kolejnych latach

Wspczynnik obrotu
Lp. Wyszczeglnienie
Cykl
rotacyjny
roczny kwartalny
1. Zapasy mat.
2. Zapasy tow.
3. Zapasy prod. got.
4. Zapasy prod. niez.
5. Nalenoci
6. rodki pienine
8.
Zapotrzebowanie
na kapita obrotowy
(1+2+3+4+5+6-7)


8.8. Prognoza rachunku zyskw i strat
Rozdzia ten podzieli mona na trzy czci:
1. Prognoza przychodw netto ze sprzeday
2. Prognoza przychodw brutto ze sprzeday
3. Prognoza rachunku zyskw i strat
Zestawienie przychodw ze sprzeday netto naley przedstawi w tabelach,
ktrych wzory zamieszczono poniej.

Tabela 8.37. Przychody netto ze sprzeday w 1 roku

I rok
Wyszczegl-
nienie
Cj*
ilo warto ilo warto ilo warto ilo warto
1.
2.
...
n.
Razem - - - - -

* - cena netto (bez podatku od towarw i usug - VAT)

Tabela 8.38. Przychody netto ze sprzeday w kolejnych latach

Lp.
Wyszczegl-
nienie
Cj*
ilo warto ilo warto ilo warto ilo warto
1.
2.
...
n.
Razem - - - - -
* - cena netto (bez podatku od towarw i usug - VAT)

108

Przychody brutto s wysze od przychodw netto o kwot podatku VAT
i inne podatki porednie (np. podatek akcyzowy). Dlatego w kolejnej tabeli naley
doliczy, do przychodw netto ze sprzeday produktw (usug), towarw i materia-
w, warto tych obcie.

Tabela 8.39. Przychody brutto ze sprzeday w 1 roku

I rok
Lp. Wyszczeglnienie
1 kw 2 kw 3 kw 4kw
1. Przychody netto ze sprzeday produktw (usug)
2. Podatek VAT (np. 22%) (1*VAT)
3. Przychody netto ze sprzeday towarw
4. Podatek VAT (3*VAT)
5. Przychody netto ze sprzeday materiaw
7. Przychody netto ze sprzeday razem (1+3+5)
8. Podatek VAT razem (2+4+6)
9. Przychody brutto ze sprzeday razem (7+8)
rdo: opracowanie wasne na podstawie tabeli 8.38 i stawek podatku od towarw i usug

Tabela 8.40. Przychody brutto ze sprzeday w kolejnych latach

2. Podatek VAT (np. 22%) (1*VAT)
7. Przychody netto ze sprzeday razem (1+3+5)
8. Podatek VAT razem (2+4+6)
9. Przychody brutto ze sprzeday razem (7+8)
rdo: opracowanie wasne na podstawie tabeli 8.39. i stawek podatku od towarw i usug

Rachunek zyskw i strat jest zestawieniem ogu przychodw i zyskw nad-
zwyczajnych uzyskiwanych przez przedsibiorstwo z poniesionymi kosztami i stra-
tami nadzwyczajnymi.
181
W tabelach 8.41 i 8.42 zaprezentowany zosta uproszczony
wzr rachunku zyskw i strat.
182

181
182
Wzr rachunku zyskw i strat zamieszczony zosta w aneksie (por. zacznik nr 3).

109

Tabela 8.41. Prognozowany rachunek zyskw i strat w 1 roku

I rok
Lp. Wyszczeglnienie
1 kw 2 kw 3 kw 4 kw
A. Przychody ze sprzeday razem (1+2+3)
B. Koszty operacyjne bez amortyzacji
C. Koszty amortyzacji
D. Wynik ze sprzeday (A-B-C)
E. Pozostae przychody operacyjne
F. Pozostae koszty operacyjne
G. Wynik z dziaalnoci operacyjnej (D+E-F)
H. Przychody finansowe
I. Koszty finansowe
J. Wynik brutto (G+H-I)
K. Podatek dochodowy (J*T)
L Wynik netto (J-K)

T - stopa podatku dochodowego (od 2004 r. dla wszystkich przedsibiorstw wynosi 19%)
rdo: opracowanie wasne na podstawie wzoru rachunku zyskw i strat (por. Aneks zacznik 3)

Tabela 8.42. Prognozowany rachunek zyskw i strat w kolejnych latach

A. Przychody ze sprzeday razem (1+2+3)
B. Koszty operacyjne bez amortyzacji
C. Koszty amortyzacji
D. Wynik ze sprzeday (A-B-C)
E. Pozostae przychody operacyjne
F. Pozostae koszty operacyjne
G. Wynik z dziaalnoci operacyjnej (D+E-F)
H. Przychody finansowe
I. Koszty finansowe
J. Wynik brutto (G+H-I)
K. Podatek dochodowy (J*T)
L Wynik netto (J-K)

T - stopa podatku dochodowego (od 2004 r. dla wszystkich przedsibiorstw wynosi 19%)
rdo: Opracowanie wasne na podstawie wzoru rachunku zyskw i strat (por. Aneks zacznik 3)

110

8.9. Prognoza rachunku przepyww pieninych
W projekcie sprawozdanie z przepyww pieninych mona sporzdza
w oparciu o tabele 8.43 i 8.44.

Tabela 8.43. Prognozowany rachunek przepyww pieninych w okresie 0 i w roku 1

I rok
Lp. Wyszczeglnienie Okres 0
1 kw 2 kw 3 kw 4kw

WPYWY

I. Gotwka (stan pocztkowy)
II.
Wpywy biece ze sprzeday
(1+2-3)

1. Nalenoci (stan pocztkowy)
2.
Przychody ze sprzeday brutto okresu
biecego

3. Nalenoci (stan kocowy)
III. Inne wpywy (1+2+3+4+5)
1. Wkady wacicieli
2. Przychody finansowe
3. Kredyty
4. Poyczki
5. Pozostae
IV. rodki pienine do dyspozycji (I+II+III)
V.
WYDATKI
(1+2+3+4+5+6+7+8+9-10-11)

1. Koszty operacyjne
2. Zmiana stanu zapasw materiaowych
3. Zmiana stanu zapasw towarw
4.
Zmiana stanu zapasw wyrobw
gotowych

5. Koszty finansowe
6. Spata kredytu
7. Podatki (VAT i dochodowy)
8. Wydatki inwestycyjne
9. Wypata dywidend
10. Saldo zyskw i strat nadzwyczajnych
11. Zmiana stanu zobowiza
VI. Gotwka (stan kocowy) (IV-V)


111

Tabela 8.44. Prognozowany rachunek przepyww pieninych w kolejnych latach


WPYWY

I. Gotwka (stan pocztkowy)
II.
Wpywy biece ze sprzeday
(1+2-3)

1. Nalenoci (stan pocztkowy)
2. Przychody ze sprzeday brutto okresu biecego
3. Nalenoci (stan kocowy)
III. Inne wpywy (1+2+3+4+5)
1. Wkady wacicieli
2. Przychody finansowe
3. Kredyty
4. Poyczki
5. Pozostae
IV. rodki pienine do dyspozycji (I+II+III)
V. WYDATKI (1+2+3+4+5+6+7+8+9-10-11)
1. Koszty operacyjne
2. Zmiana stanu zapasw materiaowych
3. Zmiana stanu zapasw towarw
4. Zmiana stanu zapasw wyrobw gotowych
5. Koszty finansowe
6. Spata kredytu
7. Podatki (VAT i dochodowy)
9. Wypata dywidend
10. Saldo zyskw i strat nadzwyczajnych
11. Zmiana stanu zobowiza
VI. Gotwka (stan kocowy) (IV-V)


Na podstawie informacji z powyszej tabeli mona przeledzi co si dziao
z pienidzmi przedsibiorstwa w analizowanych okresach. Ostatni wiersz tabeli
okrela wysoko rodkw pieninych, jakie znajduj si w kasie firmy na koniec
kadego okresu sprawozdawczego. Wartoci z tej tabeli posu do tworzenia bilan-
su jednostki.

8.10 Prognoza bilansu
Dla potrzeb projektu mona sporzdzi uproszczony bilans, ktrego wzr poda-
no w tabeli 8.45.

112

Tabela 8.45. Uproszczone zestawienie bilansowe na moment rozpoczcia przedsiwzicia i na
kolejne okresy dziaalnoci przedsibiorstwa

Lp. Wyszczeglnienie Bilans otwarcia Kolejne okresy (kwartay i lata)
AKTYWA (I +II)
I. Aktywa trwae
= aport + wydatki inwe-
stycyjne
= aktywa trwae z poprzedniego
okresu + wydatki inwestycyjne
biecego okresu amortyzacja
biecego okresu
II.
Aktywa obrotowe
(1+2+3+4+5)

1. Zapasy materiaw
= aport
= stan na koniec poprzedniego okre-
su + zmiana stanu z biecego okre-
su
2. Zapasy produktw
3. Zapasy towarw
4. Nalenoci 0
= stan na kocowy biecego okresu
z rachunku przepyww pieninych
5. rodki pienine
Gotwka (stan kocowy
z rachunku przepyww
pieninych)
= gotwka (stan kocowy) biece-
go okresu z rachunku przepyww
pieninych

PASYWA
(I + II + III)

I. Kapita wasny (1+2+3)
1. Kapita podstawowy = wkad wacicieli
= stan z okresu poprzedniego
+ ewentualne dodatkowe wkady
wacicieli okresu biecego (jeeli
zamieszczono je w rachunku prze-
pyww pieninych danego okresu)
2.
Wynik finansowy niepo-
dzielony z poprzednich
okresw
= 0
W roku I rwna si zeru.
W latach nastpnych jest sum po-
zycji 2 i 3 z poprzedniego okresu.
3. Wynik finansowy netto = 0
= wynik finansowy netto biecego
okresu z rachunku zyskw i strat
pomniejszony o ewentualne wypaty
dywidend z rachunku przepyww
pieninych
II. Kredyty i poyczki
= pozycje wpyww
w rachunku przepyww
pieninych pod tytuem
kredyty
i poyczki
= stan na koniec poprzedniego okre-
su + zacignite kredyty w okresie
biecym z rachunku przepyww
pieninych - spata kredytw i
poyczek w okresie biecym z
rachunku przepyww pieninych
III.
Zobowizania wobec
dostawcw
= 0
= stan zobowiza okresu bie-
cego z tabeli zatytuowanej zapo-
trzebowanie na kapita obrotowy

113

8.11. Rachunek efektywnoci inwestycji

Ocena efektywnoci metodami prostymi
W celu oszacowania wskanikw sucych do oceny opacalnoci inwestycji
metodami prostymi pomocna moe okaza si tabela 8.47.

Tabela 8.46. Zestawienie danych na potrzeby kalkulacji wedug metod prostych

Lp. Wyszczeglnienie Rok 0 Rok 1 Rok 2 Rok 3 Rok 4 Rok 5 Razem rednia
1. Nakady inwestycyjne
2. Zysk na dziaalnoci
operacyjnej przez
opodatkowaniem (EBIT)

3. Podatek dochodowy
4. NOPAT (2-3)
5. Amortyzacja
6. Warto majtku trwaego na
pocztek okresu

7. Ksigowa stopa zwrotu (4/6)

Obliczone wskaniki mona zamieci w tabeli, ktrej wzr zaprezentowano
poniej:

Tabela 8.47. Wskaniki efektywnoci wedug metod prostych

Lp. Wyszczeglnienie Formua Warto
1. Prosty okres zwrotu
r
Nb
NI
O =

2. Prosta stopa zwrotu
NI
NOPAT
Szw
r
=


Metody proste nie uwzgldniaj jednak zmiany wartoci pienidza w czasie, dla-
tego ich uyteczno jest ograniczona. Dlatego w celu dokadniejszej analizy opa-
calnoci inwestycji niezbdne jest zastosowanie metod zdyskontowanych.

Ocena efektywnoci metodami zdyskontowanymi
eby mc przystpi wyliczania wartoci zaktualizowanej netto, niezbdne jest
oszacowanie kosztu kapitau przedsiwzicia. Obliczenia te mona przeprowadzi
wedug wzoru podanego w tabeli 8.48.

114

Tabela 8.48. redniowaony koszt kapitau

Lp. Wyszczeglnienie Kwota Udzia w
kapitale
ogem (u)
Koszt w % (k) k*u
1. Kapita wasny (rentowno obligacji
Skarbu Pastwa,
ewentualnie bonw
skarbowych, powikszona
o premi za ryzyko)

2. Kredyt (korekta oprocentowania
o stop podatku


Proponowane metody wyznaczani kosztu kapitau wasnego i obcego zostay za-
prezentowane w rozdziale pitym.
Poniej przedstawiono tabel, na podstawie ktrej mona bdzie okreli po-
ziom zaktualizowanej wartoci netto.

Tabela 8.49. Rachunek warto NPV projektu inwestycyjnego

Lp. Wyszczeglnienie Rok 0 Rok 1 Rok 2 Rok 3 Rok 4 Rok 5
1.
Wynik na dziaalnoci operacyjnej po
opodatkowaniu ( )
i
EBITn

2. Amortyzacja ( )
i
A
3. Warto kocowa ( ) TV - - - - -
4. Nakady inwestycyjne ( ) NI
5.
Zmiana zapotrzebowania na kapita
obrotowy ( )
i
CO

6.
Przepywy pienine netto ( )
i
CFn
(1+2+3-4-5)

7. Wspczynnik dyskonta ( )
i
a
8.
Zdyskontowane przepywy pienine
( )
i
DCF (6*7)

9.
Zaktualizowana warto netto
( ) NPV


Do kalkulacji wewntrznej stopy zwrotu mona wykorzysta tabele 8.50
i 8.51.

115

Tabela 8.50. Warto dodatnia NPV uzyskana przy niszej stopie dyskontowej d
1

1.
i
CFn
2.
1
d - - - - -
3.
i
a

4.
i
DCF
5. TV - - - - -
6. PV


Tabela 8.51. Warto ujemna NPV uzyskana przy wyszej stopie dyskontowej d
2

1.
i
CFn
2.
2
d - - - - -
3.
i
a

4.
i
DCF
5. TV - - - - -
6. NV


Po oszacowaniu wartoci PV oraz NV policzy mona wewntrzn stop zwrotu
oraz okreli, czy jej poziom jest dla inwestora satysfakcjonujcy.

Do wyliczenia tego wskanika posuy moe tabela 8.52.

Tabela 8.52. Kalkulacja zmodyfikowanej wewntrznej stopy zwrotu

Okres (1+k)
n-i
(1+k)
-i

Nominalna warto
strumieni pieninych
COFi*(1+k)
-i
CIFi*(1+k)
n-i

1.
2.
3.
4.
5.
Razem - -

Projekt uwaa si za godny uwagi, gdy MIRR jest co najmniej rwna realnej
stopie dyskontowej (dr).

116

8.12. Kalkulacja ryzyka inwestycyjnego

Analiza wraliwoci i progu rentownoci
Otrzymane wyniki analizy wraliwoci i progu rentownoci mona w projekcie
przedstawi w zbiorczej tabeli, ktrej wzr znajduje si poniej.

Tabela 8.53. Prg rentownoci i wskaniki oceny na zmian przewidywanych warunkw realiza-
cji inwestycji

Lp. Wyszczeglnienie Rok 1 Rok 2 Rok 3 Rok 4 Rok 5
1. Koszty stae
2. Koszty zmienne
3. Przychody netto ze sprzeday
4. Wynik ze sprzeday (3-2-1)
5. Mara brutto (3-2)
6. Stopa mary brutto (5/3)
7. Prg rentownoci (BEP) (1/6)
8. Wskanik progu rentownoci (WPR)
9.
Wskanik bezpieczestwa ze wzgldu na wielko
sprzeday (WBq)

10. Wskanik bezpieczestwa ze wzgldu na cen (WBc)
9.
Wskanik bezpieczestwa ze wzgldu na koszty
zmienne (WBkz)


Statystyczna kalkulacja ryzyka
Statystyczn kalkulacj ryzyka mona przeprowadzi w trzech wariantach: pod-
stawowym, optymistycznym i pesymistycznym. Wariant podstawowy oparty jest
zazwyczaj na danych przyjtych w poprzednich rozdziaach biznes planu. W warian-
tach optymistycznym i pesymistycznym zakada si, odpowiednio wysze i nisze
wartoci strumieni pieninych od tych, ktre zostay przyjte w wariancie podsta-
wowym.
Warianty te przedstawia si w tabelach, ktrych wzory pokazane zostay poni-
ej:

Tabela 8.54. Strumienie pienine wariant optymistyczny

1. Przychody ze sprzeday
2. Koszty operacyjne + Amortyzacja
3. Wynik operacyjny (EBIT)
4. Podatek dochodowy (3*T)
5. Wynik operacyjny po opodatkowaniu (NOPAT) (3-4)
6. Amortyzacja
7. Nadwyka brutto (5+6)
8. Zmiana zapotrzebowania na kapita obrotowy (ZZCO
i
)
10. Cash Flow (7-8-9)
rdo: opracowanie wasne na podstawie przyjtych zaoe i wczeniejszych oblicze

117

Tabela 8.55. Strumienie pienine wariant pesymistyczny

1. Przychody ze sprzeday
2. Koszty operacyjne + Amortyzacja
3. Wynik operacyjny (EBIT)
4. Podatek dochodowy (3*T)
5. Wynik operacyjny po opodatkowaniu (NOPAT) (3-4)
6. Amortyzacja
7. Nadwyka brutto (5+6)
8. Zmiana zapotrzebowania na kapita obrotowy (ZZCO
i
)
10. Cash Flow (7-8-9)
rdo: opracowanie wasne na podstawie przyjtych zaoe i wczeniejszych oblicze

Po oszacowaniu przepyww w wariantach optymistycznym i pesymistycznym.
Mona przedstawi otrzymane wyniki w jednej zbiorczej tabeli zestawiajc je razem
z przepywami z wedug wariantu podstawowego.

Tabela 8.56. Warianty strumieni pieninych i ich prawdopodobiestwo

Lp. Strumienie pienine Rok 1 Rok 2 Rok 3 Rok 4 Rok 5 Prawdopodobiestwo
1. Wariant I podstawowy
2. Wariant II optymistyczny
3. Wariant III pesymistyczny

Po wykonaniu powyszych zada, przystpuje si do kalkulacji ryzyka
z wykorzystaniem rachunku prawdopodobiestwa i technik statystycznych.
Przykadowe tabele uatwiajce statystyczn kalkulacj ryzyka przedstawione
zostay poniej.

Tabela 8.57. Warto oczekiwana strumieni pieninych

Wariant podstawowy
1. Strumienie pienine ( )
i
CFt
2. Prawdopodobiestwo wystpienia wariantu ( )
i
p
3. Warto oczekiwana ( )
CFti
E (1*2)
Wariant optymistyczny
i
CFt
i
p
CFti
E (1*2)
Wariant pesymistyczny
i
CFt
i
p
CFti
E (1*2)

118

Tabela 8.58. Zdyskontowana warto oczekiwana

Lp.
Oczekiwana warto zdyskontowanych strumieni
pieninych
Rok 1 Rok 2 Rok 3 Rok 4 Rok 5
4. czna warto oczekiwana ( )
CFti
E
5. Wspczynnik dyskontowy dla ... =
r
d
6. Zdyskontowana warto oczekiwana ( )
NPV
E

Tabela 8.59. Wariancja przepyww netto

Odchylenie od wartoci oczekiwanej ( )
CFti i
E CFn
Wariancja ( ) | |
i CFti ti St
p E CF V =
2


7. czna wariancja


Tabela 8.60. Odchylenie standardowe i wspczynnik zmiennoci

1. czna wariancja
2. Wspczynnik dyskontowy dla ... =
r
d
3. Zdyskontowana wariancja (1*2)
4.
Odchylenie standardowe
=
t St NPV
a V S

5.
Wspczynnik zmiennoci
NPV
NPV
NPV
E
S
CV =

119

8.13. Analiza finansowa przedsiwzicia
Analiz finansow przedsiwzicia przeprowadza si na podstawie wskanikw
wyszczeglnionych w rozdziale V. Wskaniki te mona zestawi w zbiorczej tabeli,
pod ktr powinna znale si interpretacja otrzymanych wynikw. W przypadku
rozbudowanej analizy kondycji finansowej przedsiwzicia wskaniki te naley
rwnie uzupeni o wykresy oraz porwnanie ze wskanikami redniobranowymi.

8.14. Podsumowanie
W ostatniej czci biznes planu powinny znale si nastpujce informacje:
1. Przypomnienie przedmiotu projektu
2. Przedstawienie podstawowych zaoe, ktre byy podstaw kalkulacji kosztw
i przychodw
3. Omwienie poziomu ryzyka
4. Przedstawienie wskanikw, ktre zastosowano do oceny efektywnoci, podanie
ich wartoci oraz ich interpretacja
5. Udowodnienie, na podstawie wszelkich wiarygodnych informacji i wynikw
kalkulacji, e projekt nadaje si do praktycznej realizacji.

Takie kocowe streszczenie uatwi odbiorcom projektu (np. instytucjom finan-
sowym analizujcym i weryfikujcym biznes plany) jego merytoryczn ocen oraz
korzystnie wpynie na przejrzysto jego struktury. Objto takiego podsumowania
powinna zawiera si w granicach 2-3 stron.

120

SPIS TABEL

Tabela 1.1. Czynniki przedsibiorczoci ................................................................... 10
Tabela 3.1.Wpyw kapitaw wasnych i obcych na sytuacj finansow
przedsibiorstwa ........................................................................................................ 35
Tabela 3.2. Priorytety w ramach programu Innowacyjna Gospodarka ..................... 37
Tabela 3.3. Priorytety w ramach programu Infrastruktura i rodowisko .................. 38
Tabela 3.4. Priorytety w ramach programu Kapita Ludzki ...................................... 39
Tabela 3.5. Priorytety w ramach programu Rozwj Polski Wschodniej ................... 40
Tabela 3.6. rednia warto inwestycji kapitau podwyszonego ryzyka w Polskich
przedsibiorstwach wedug stadiw w latach 2007-2009 (w tys. euro) .................... 42
Tabela 4.1. Marketing MIX ....................................................................................... 52
Tabela 4.2. Podstawy wycen skadnikw bilansu przedsibiorstwa ......................... 61
Tabela 4.3. Uproszczona struktura bilansu ................................................................ 64
Tabela 4.4. Uproszczona struktura aktyww ............................................................ 65
Tabela 4.5. Uproszczony podzia pasyww .............................................................. 65
Tabela 7.1. Premia za ryzyko jako funkcja wspczynnika zmiennoci ................... 86
Tabela 8.1. Przykadowe zestawienie wkadw wsplnikw.................................... 88
Tabela 8.2. Aktualni i przewidywani konkurenci ..................................................... 89
Tabela 8.3. Kalkulacja nakadw na rodki trwae .................................................... 92
Tabela 8.4. Nakady inwestycyjne na majtek trway i obrotowy w 1 roku ............. 92
Tabela 8.5. Nakady inwestycyjne na majtek trway i obrotowy w kolejnych latach
................................................................................................................................... 93
Tabela 8.6. Zestawienie kapitaw przedsibiorstwa ................................................ 93
Tabela 8.7. Oprocentowanie kredytu (poyczki) ...................................................... 93
Tabela 8.8. Harmonogram spaty kredytu w 1 roku .................................................. 95
Tabela 8.9. Harmonogram spaty kredytu w kolejnych latach .................................. 95
Tabela 8.10. Kalkulacja kosztw finansowych w 1 roku .......................................... 95
Tabela 8.11. Kalkulacja kosztw finansowych w kolejnych latach .......................... 95
Tabela 8.12. Organizacja procesu inwestycyjnego ................................................... 96
Tabela 8.13. Zestawienie kosztw materiaw bezporednich w 1 roku .................. 99
Tabela 8.14. Zestawienie kosztw materiaw bezporednich w kolejnych latach .. 99
w 1 roku ..................................................................................................................... 99
w kolejnych latach ................................................................................................... 100
Tabela 8.17. Zestawienie kosztw robocizny bezporedniej, wedug pierwszego
wariantu kalkulacji, w 1 roku .................................................................................. 100
Tabela 8.18. Zestawienie kosztw robocizny bezporedniej, wedug pierwszego
wariantu kalkulacji, w kolejnych latach .................................................................. 101
Tabela 8.19. Zestawienie kosztw robocizny bezporedniej, wedug drugiego
wariantu kalkulacji, w 1 roku .................................................................................. 101
Tabela 8.20. Zestawienie kosztw robocizny bezporedniej, wedug drugiego
wariantu kalkulacji, w kolejnych latach .................................................................. 101
Tabela 8.21. Zestawienie innych kosztw bezporednich w 1 roku ....................... 102

121

Tabela 8.22. Zestawienie innych kosztw bezporednich w kolejnych latach........ 102
Tabela 8.23. Zestawienie kosztw wydziaowych w 1 roku ................................... 102
Tabela 8.24. Zestawienie kosztw wydziaowych w kolejnych latach ................... 102
Tabela 8.25. Zestawienie kosztw oglnozakadowych w 1 roku .......................... 103
Tabela 8.26. Zestawienie kosztw oglnozakadowych w kolejnych latach .......... 103
Tabela 8.27. Zestawienie kosztw wydziaowych (bez kosztw amortyzacji) w 1
roku.......................................................................................................................... 103
Tabela 8.28. Zestawienie kosztw wydziaowych (bez kosztw amortyzacji) w
kolejnych latach ....................................................................................................... 104
Tabela 8.29. Zestawienie kosztw oglnozakadowych (bez kosztw amortyzacji) w
1 roku....................................................................................................................... 104
Tabela 8.30. Zestawienie kosztw wydziaowych (bez kosztw amortyzacji) w
kolejnych latach ....................................................................................................... 104
Tabela 8.31. Zestawienie kosztw amortyzacji w 1 roku........................................ 105
Tabela 8.32. Zestawienie kosztw amortyzacji w kolejnych latach ........................ 105
Tabela 8.33. Zestawienie kosztw eksploatacyjnych w 1 roku ............................... 105
Tabela 8.34. Zestawienie kosztw eksploatacyjnych w kolejnych latach ............... 106
Tabela 8.35. Zapotrzebowanie na kapita obrotowy w 1 roku ................................ 106
Tabela 8.36. Zapotrzebowanie na kapita obrotowy w kolejnych latach ................ 107
Tabela 8.37. Przychody netto ze sprzeday w 1 roku ............................................. 107
Tabela 8.38. Przychody netto ze sprzeday w kolejnych latach ............................. 107
Tabela 8.39. Przychody brutto ze sprzeday w 1 roku ............................................ 108
Tabela 8.40. Przychody brutto ze sprzeday w kolejnych latach ............................ 108
Tabela 8.41. Prognozowany rachunek zyskw i strat w 1 roku .............................. 109
Tabela 8.42. Prognozowany rachunek zyskw i strat w kolejnych latach .............. 109
Tabela 8.43. Prognozowany rachunek przepyww pieninych w okresie 0 i w
roku 1....................................................................................................................... 110
Tabela 8.44. Prognozowany rachunek przepyww pieninych w kolejnych latach
................................................................................................................................. 111
Tabela 8.45. Uproszczone zestawienie bilansowe na moment rozpoczcia
przedsiwzicia i na kolejne okresy dziaalnoci przedsibiorstwa ........................ 112
Tabela 8.46. Zestawienie danych na potrzeby kalkulacji wedug metod prostych . 113
Tabela 8.47. Wskaniki efektywnoci wedug metod prostych .............................. 113
Tabela 8.48. redniowaony koszt kapitau ............................................................ 114
Tabela 8.49. Rachunek warto NPV projektu inwestycyjnego ............................. 114
Tabela 8.50. Warto dodatnia NPV uzyskana przy niszej stopie dyskontowej d
1
................................................................................................................................. 115
Tabela 8.51. Warto ujemna NPV uzyskana przy wyszej stopie dyskontowej d
2
................................................................................................................................. 115
Tabela 8.52. Kalkulacja zmodyfikowanej wewntrznej stopy zwrotu .................... 115
Tabela 8.53. Prg rentownoci i wskaniki oceny na zmian przewidywanych
warunkw realizacji inwestycji ............................................................................... 116
Tabela 8.54. Strumienie pienine wariant optymistyczny .................................. 116
Tabela 8.55. Strumienie pienine wariant pesymistyczny .................................. 117
Tabela 8.56. Warianty strumieni pieninych i ich prawdopodobiestwo .............. 117
Tabela 8.57. Warto oczekiwana strumieni pieninych ....................................... 117

122

Tabela 8.58. Zdyskontowana warto oczekiwana ................................................. 118
Tabela 8.59. Wariancja przepyww netto .............................................................. 118
Tabela 8.60. Odchylenie standardowe i wspczynnik zmiennoci ........................ 118

SPIS RYSUNKW
Rys. 1.1. Udzia wojewdztw w tworzeniu produktu krajowego brutto ................... 12
Rys. 1.2. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkaca w 2007 roku .............................. 12
Rys. 1.3. Nominalne dochody do dyspozycji brutto w sektorze gospodarstw
domowych na 1 mieszkaca w 2007 roku ................................................................. 13
Rys. 2.1. Model klasyczny zarzdzania przedsibiorstwem ..................................... 31
Rys. 3.1. Zaoenia programu operacyjnego Innowacyjna Gospodarka ................... 37
Rys. 4.1. Rola informacji w procesie podejmowania decyzji ................................... 49
Rys. 4.3. Schemat okrelania zapotrzebowania na pracownikw w przedsibiorstwie
oraz sposoby jego zaspokajania ................................................................................ 54
Rys. 4.4. Ekonomiczna charakterystyka kosztw przedsibiorstwa ......................... 56
Rys. 4.5. Klasyfikacja kosztw operacyjnych ........................................................... 56
Rys. 4.6. Graficzna ilustracja kapitau pracujcego .................................................. 60
Rys. 8.1. Siatka przebiegu czynnoci formalno-organizacyjnych ............................. 97
Rys. 8.2. Uproszczony plan obiektu (pomieszczenia) ............................................... 98

123

BIBLIGRAFIA
Ansoff A.I., Zarzdzanie strategiczne, PWE, Warszawa 1985
Bach G.L., Huizenga C.J., The Differential Effects of Tight Money, The American
Economic Review, 1961, Vol. 51, No. 3
Bangs, Jr. D.H., Cash flow. Kontrola przepywu rodkw pieninych, PLACET,
Warszawa 1999
Bartkowiak B., Zastrzyk kapitaowy dla innowacji w mikroprzedsibiorstwach, Ze-
szyty Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, nr 588
Brzozowska K., Flejterski S., Anioy biznesu w krajach Unii Europejskiej, Zeszyty
Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, nr 588, s. 25-31
Berna B. (redakcja), Finanse publiczne i midzynarodowe, Prace Naukowe uniwer-
sytetu Ekonomicznego we Wrocawiu, nr 99, Wrocaw 2010
Bie W., Czytanie bilansu przedsibiorstwa, Difin, Warszawa 2005
Borkowska S. (redakcja), Wynagrodzenia rozwizywanie problemw
w praktyce, Oficyna Ekonomiczna, Krakw 2004
Brol R., Procesy globalizacji rozwj lokalny lokalny kapita spoeczny, Zeszyty
Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, 2008, Nr 22
Brzeziski M. (redakcja), Wprowadzenie do nauki o przedsibiorstwie, Difin, War-
szawa 2007
Chdzyski J., Nowakowska A., Przygodzki Z., Region i jego rozwj w warunkach
globalizacji, CeDeWu, Warszawa 2007
Collins. Sownik angielsko-polski, Graf-Punkt, Warszawa 2000
Czapliski J., Panek J., Diagnoza spoeczna 2005 (www.diagnoza.com)
Doliska M., Zarzdzanie marketingowe, Politechnika Lubelska, Lublin 1998
Drucker P.F., Praktyka zarzdzania, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Krakw
1994
Duliniec E., Badania marketingowe w zarzdzaniu przedsibiorstwem, PWN, War-
szawa 1997
Duliniec A., Struktura i koszt kapitau w przedsibiorstwie, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2003
Ehrbar A., EVA. Strategia tworzenia wartoci przedsibiorstwa, Finanse
i Przedsibiorstwo, Warszawa 2000
Filar E., Skrzypek J., Biznes plan, Poltext, Warszawa 2001
Filip P., Finansowanie MSP ze rde zewntrznych ujcie regionalne, Zeszyty
Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, nr 588
Gabrusewicz W., Podstawy analizy finansowej, PWE, Warszawa 2002
Gadomski D., Bariery finansowania maych i rednich przedsibiorstw, Studia i
prace Kolegium Zarzdzania i Finansw, zeszyt naukowy 46, SGH, Warszawa
2004
Gajdka J., Waliska E., Zarzdzanie Finansowe. Teoria i praktyka, Fundacja Roz-
woju Rachunkowoci w Polsce, Warszawa 1998
Gawron H., Rachunek efektywnoci inwestycji, Akademia Ekonomiczna, Pozna
1993

124

Gostkowska-Drzewicka T. (redakcja), Projekty inwestycyjne, Orodek Doradztwa i
Doskonalenia Kadr, Gdask 1997
Grabowska M., Rola kapitau wasnego w finansowaniu mikro i maych przedsi-
biorstw, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, nr 588
Greenspan A., Era zawirowa, Wydawnictwo MUZA SA, Warszawa 2008
Hague P.N., Jackson, P. Badania rynku. Zrb to sam, Signum, Warszawa 1992
Hirschleifer J., Investment decision under uncertainly choice theoretic approach-
es, The Quaterly Journal of Economics 1965, t. 74
Ickiewicz J., Pozyskiwanie, koszt i struktura kapitau w przedsibiorstwach, SGH,
Warszawa 2004
Jajuga K., Jajuga T., Inwestycje, PWN, Warszawa 1996
Jakubowska P., Kukliski A., uber P., Problematyka przyszoci regionw.
W poszukiwaniu nowego paradygmatu, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, War-
szawa 2008
Janik W., Podstawy controllingu, Politechnika Lubelska, Lublin 2003
Janik W., Przedsibiorczo i przedsibiorstwo, WSPA, Lublin 2001
Janik W., Rachunkowo dla menederw, WSPA, Lublin 2004
Janik W., Rola mikroprzedsibiorstw w rozwoju regionw sabo rozwinitych, Ze-
szyty Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, 2008, Nr 22
Janik W., Zarzdzanie finansami firmy, WSPA, Lublin 2002
Kaplan R.S., Horton D.P., Strategiczna karta wynikw, Centrum Informacji Mene-
dera, Warszawa 2001
Karlof B., Strategia biznesu, Zarzdzanie i bankowo sp. z o.o., Warszawa 1992
Kamierczak A., Pienidz i bank w kapitalizmie, PWN, Warszawa 1994
Kotler P., Marketing, Analiza, planowanie, wdraanie i kontrola, Gabethner i Ska,
Warszawa 1994
Krajewski M., Zarzdzanie finansowe w przedsibiorstwach, ODDK, Gdask 2006
Lichtarski J.(redakcja), Podstawy nauki o przedsibiorstwie, Akademia Ekonomicz-
na im. Oskara Langego we Wrocawiu, Wrocaw 1999
Listkiewicz J., Listkiewicz S., Niedzika P., Szymczak P., Metody realizacji pro-
jektw inwestycyjnych, ODDK, Gdask 2004
uczka T., Kapita obcy w maym i rednim przedsibiorstwie, PWN, Warszawa-
Pozna 2001
Marcinkowska M., Ksztatowanie wartoci firmy, PWN, Warszawa 2000
Matusiak K.B. (redakcja), Innowacje i transfer technologii. Sownik poj, PARP,
Warszawa 2004
Matwiejczuk W. (redakcja), Zarzdzanie organizacj w nowej rzeczywistoci go-
spodarczej, Difin, Warszawa 2009
Modigliani F., Miller M.H., The cost of capital, corporation finance and the theory
of investment, The American Economic Review, Volume XLVIII, June 1958,
number three
Mulak M.S., M.B.A., Jak opracowa Business Plan, M&A Communications,
Mtreal, Canada 1988
Orechwa-Maliszewska E., Paszkowski J. (redakcja), Przepywy kapitau intelektual-
nego i finansowego aspekty lokalne i globalne, Wysza Szkoa Finansw
i Zarzdzania w Biaymstoku, Biaystok 2009

125

Ostaszewski J., Zarzdzanie finansami w spce akcyjnej, Difin, Warszawa 2003
Ostaszewski J., rda pozyskiwania kapitau przez spk akcyjn, Difin, Warsza-
wa 2000
Padzior A., Czynniki wpywajce na rozwj regionalny w Polsce, Zeszyty Nauko-
we Wyszej Szkoy Bankowej w Poznaniu, Nr 31/2010
Padzior A., Struktura kapitau a efektywno przedsibiorstw, Zeszyty Naukowe
Uniwersytetu Szczeciskiego, Nr 500, Szczecin 2008
Pangsy-Kania S., Szczodrowski G. (redakcja), Gospodarka polska po 20 latach
transformacji: osignicia, problemy i wyzwania, Instytut Wiedzy i Innowacji, War-
szawa 2009
Perechuda K., Zarzdzanie wiedz w przedsibiorstwie, PWN, Warszawa 2005
Pluta W., Strategiczne zarzdzanie finansami, EKSPERT, Wrocaw 1996
Pluta W. (redakcja), Finanse maych i rednich przedsibiorstw, PWE, Warszawa
2004
Porter M.E., Porter o konkurencji, PWE, Warszawa 2001
Ritchie J.C., Analiza fundamentalna, WIG PRESS, Warszawa 1997
Rogowski W., Michalczewski A., Zarzdzanie ryzykiem w przedsiwziciach inwe-
stycyjnych, Oficyna Ekonomiczna, Krakw 2005
Rzeszotarska G., Globalizacja, regionalizacja, integracja oddziaywania
i reperkusje, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocawiu, 2008, Nr
1191
Rutkowski A., Zarzdzanie finansami, PWE, Warszawa 2003
Rybka W., Kierunki inwestycji polskich przedsibiorstw na Ukrainie, Naukowe
Akademii Ekonomicznej we Wrocawiu, 2008, Nr 1191
Sajkiewicz A., Zasoby ludzkie w firmie, Poltext, Warszawa 1999
Sierpiska M., Jachna T., Ocena przedsibiorstwa wedug standardw wiatowych,
PWN, Warszawa 1993
Skonieczny J., wida A., Innowacyjno jako czynnik wzrostu konkurencyjnoci
regionu, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocawiu, 2008, Nr 1191
Sobczyk M., Matematyka Finansowa, PLACET, Warszawa 1995
Stankiewicz M.J., Konkurencyjno przedsibiorstwa, TNOiK DOM ORGANI-
ZATORA, Toru 2002
Stradomski M., Zarzdzanie struktur zaduenia przedsibiorstwa, PWE, Warsza-
wa 2004
Stryski M., Mae i rednie przedsibiorstwa w gospodarce regionu, PWE, War-
szawa 2004
Struycki M. (redakcja), Zarzdzanie przedsibiorstwem, Difin, Warszawa 2002
Surwka A., Wierzbiska M., Innowacyjno wojewdztw Polski Wschodniej wy-
niki bada, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, 2008, Nr 22
Suszyski C. (redakcja), Przedsibiorstwo. Warto, zarzdzanie, PWE, Warszawa
2007
Szablewski A., Tuzimek R. (redakcja), Wycena i zarzdzanie wartoci firmy, Pol-
text, Warszawa 2004
liwa J., Finanse przedsibiorstwa. Teoria i praktyka, Instytut Przedsibiorczoci i
Samorzdnoci, Warszawa 2004
Szyszko L. (redakcja), Finanse Przedsibiorstw, PWE, Warszawa 2000

126

Tarczyski W., uniewska M., Prba oceny kosztu kapitau dla wybranych spek
notowanych na GPW w Warszawie, Przegld Organizacji 2003, nr 12
Tomczonek Z., Borderland society and culture in the face of civilization challenges,
Oficyna Wydawnicza Politechniki Biaostockiej, Biaystok 2009
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osb fizycznych
(Dz.U. z 2000 r., poz. 14 z pn. zm.)
Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osb prawnych (Dz. U. Z
2000 r. z pn. zm.)
Ustawa z 29 wrzenia 1994 r. o rachunkowoci (Dz. U. 02.76.694 z p. zm)
Ustawa z 15 wrzenia 2000 r., Kodeks Spek Handlowych (Dz. U. z dnia 8 listopada
2000 r. z pn. zm.)
Ustawa z dnia 26 padziernika 1982 roku o wychowaniu w trzewoci
i przeciwdziaaniu alkoholizmowi (Dz.U. 2002 r., Nr 147, poz. 1231 z pn. zm.)
Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczatowanym podatku dochodowym od
niektrych przychodw osiganych przez osoby fizyczne (Dz.U. Nr 144, poz. 930 z
pn. zm.)
Venture capital szans dla przedsibiorczych, Ministerstwo Gospodarki i Pracy.
Departament Przedsibiorczoci, Biblioteka: Przedsibiorca w Unii Europejskiej,
6/2005, Warszawa 2005
Walczak M., Prospektywna analiza finansowa w przedsibiorstwie, PWE, Warsza-
wa 1998
Winiewski A., Marketing 1. Istota marketingu, WSiP, Warszawa 1994
Wooszyn J., Ratajczak M., Kapita ludzki w kontekcie przemian na wiejskim rynku
pracy w Polsce, (www.mikro.univ.szczecin.pl)
www.amica.com.pl
www.asseco.pl
www.brebank.com.pl
www.businessdictionary.com
www.diagnoza.com
www.dotacjeue.org.pl
www.inwestycje.pl
www.mf.gov.pl
www.mikro.univ.szczecin.pl
www.parp.gov.pl
www.polban.pl
www.portalwiedzy.onet.pl
www.wiem.onet.pl
www.zus.pl

127

ANEKS

ZACZNIK 1
WYKAZ ROCZNYCH STAWEK AMORTYZACYJNYCH
Poz. Stawka KT Nazwa rodkw trwaych
01 1,5 11 Budynki mieszkalne
122 Lokale mieszkalne
2,5 10 Budynki niemieszkalne
110 Z rodzaju 110 placwki opiekuczo-wychowawcze, domy opieki spoecz-
nej bez opieki medycznej
121 Lokale niemieszkalne
4,5 102 Podziemne garae i zadaszone parkingi oraz budynki kontroli ruchu po-
wietrznego (wiee)
104 Zbiorniki, silosy oraz magazyny podziemne, zbiorniki i komory podziem-
ne (z wyczeniem budynkw magazynowych i podziemnych)
10 103 Kioski towarowe o kubaturze poniej 500m3 - trwale zwizane z gruntem
109 Domki kempingowe, budynki zastpcze - trwale zwizane z gruntem
010 Plantacje wikliny
02 2,5 224 Budowle wodne, z wyjtkiem melioracji, dokw staych zaldowionych,
waw i grobli
21 Budowle sklasyfikowane jako budowle do uzdatniania wd, z wyjtkiem
studni wierconych
290 Budowle sportowe i rekreacyjne, z wyczeniem ogrodw i parkw pu-
blicznych, skwerw, ogrodw botanicznych i zoologicznych
291 Wiee przeciwpoarowe
225 Melioracje podstawowe
226 Melioracje szczegowe
4,5 2 Obiekty inynierii ldowej i wodnej, z wyczeniem ogrodw i parkw
publicznych, skwerw, ogrodw botanicznych i zoologicznych
10 211 Przewody sieci technologicznych wewntrzzakadowych
221 Urzdzenia zabezpieczajce ruch pocigw
14 202 Z rodzaju 202 wiee ekstrakcyjne
20 200 Z rodzaju 202 wiee ekstrakcyjne
03 7 3 Koty i maszyny energetyczne
14 323 Silniki spalinowe na paliwo lekkie
324 Silniki spalinowe na paliwo cikie
325 Silniki spalinowe na paliwo gazowe
326 Silniki powietrzne
343 Z rodzaju 343 zespoy elektroenergetyczne przenone z silnikami spalino-
wymi na paliwo lekkie
344 Z rodzaju 343 zespoy elektroenergetyczne przenone z silnikami spalino-
wymi na paliwo cikie
349 Reaktory jdrowe
04 7 431 431 - 0 filtry (prasy) botniarki, 431 - 4 cedzida mechaniczne
450 Piece do przerobu surowcw (z wyjtkiem 450 - 50 piece do przerobu
surowca wielokomorowe)
451 Piece do przetwarzania paliw (z wyjtkiem 451 - 0 piece koksownicze)
454 Piece do wypalania tunelowe

128

475 Aparaty bbnowe
477 Suszarki komorowe: 477-0 do 4 oraz 477-6 do 8
10 4 Maszyny, urzdzenia i aparaty oglnego zastosowania
14 41 Obrabiarki do metali
44 Maszyny i urzdzenia do przetaczania i sprania cieczy i gazw
46 Aparaty do wymiany ciepa (z wyjtkiem rodzaju 465 i 469-0)
47 Maszyny, urzdzenia i aparaty do operacji i procesw materiaowych (z
wyjtkiem rodzaju 474, 475, 477-0 do 4 i 6-8 oraz 479-0)
18 449 Z rodzaju 449-90 urzdzenia dystrybucyjne do benzyny i olejw elek-
tryczne i przepywomierze skadowe do cieczy i paliw pynnych
465 Z rodzaju 465 wymienniki pynw obiegowych przy produkcji sody
469 469-0 chodnice odmulin i prb koowych rozkadni gazu
474 Kolumny nitracyjne i denitracyjne
479 479-0 odbieralnice hydrauliczne rozkadni gazu
481 Aparaty i urzdzenia do powierzchniowej obrbki metali sposobem che-
micznym i elektrogalwanicznym
482 Aparaty i urzdzenia do powierzchniowej obrbki metali sposobem ciepl-
nym
484 484-0 urzdzenia do spawania i napawania ukowego w ochronie gazw
oraz do spawania i napawania plazmowego. Z rodzaju 484-1 wytwornice
acetylenowe przenone wysokiego cinienia,484-3 zgrzewarki oporowe i
tarcicowe. Z rodzaju 484-6 urzdzenia do metalizacji natryskowej i do
natryskiwania tworzywami sztucznymi.
490 Maszyny i urzdzenia do przygotowywania maszynowych nonikw da-
nych oraz maszyny analityczne
492 Samodzielne urzdzenia do automatycznej regulacji i sterowania procesa-
mi
493 Z rodzaju 493 roboty przemysowe
20 434 434-01 maszyny do zamykania soi. Z rodzaju 434-02 maszyny do zamy-
kania puszek.
465 Wymienniki przeponowe rurowe sklasyfikowane jako chodnice kwasu
siarkowego
30 491 Zespoy komputerowe
05 7 506 506-1 i 506-2 aparaty do rektyfikacji powietrza
507 507-2 i 507-3 krystalizatory, 507-4 komory potne.
548 548-0 maszyny, urzdzenia i aparaty do produkcji materiau zecerskiego
583 583-0 koparki i zwaowarki w kopalniach odkrywkowych wgla, 583-1
koparki w piaskowniach przemysu wglowego
10 512 Maszyny i urzdzenia do eksploatacji otworw wiertniczych
513 Maszyny i urzdzenia do przerbki mechanicznej rud i wgla
514 514-0 maszyny i urzdzenia aglomerowni, 514-1 maszyny i urzdzenia
wielkopiecowe, 514-2 maszyny i urzdzenia hutnicze stalowni. Z rodzaju
514-3 do 6 noyce hutnicze do cicia na gorco, tabor hutniczy, walcowni-
czy. 514-9 inne maszyny, urzdzenia i aparaty hutnicze.
520 Z rodzaju 520 maszyny i urzdzenia przemysu kamieniarskiego: 520-0 i
520-1 traki ramowe i tarczowe, 520-2 cyrkulaki, 520-3 szlifierki, 520-4
tokarki i wiertarki do kamienia, 520-5 kombajny do robt przygotowaw-
czych.
523 Maszyny i urzdzenia przemysu cementowego
525 525-31 autoklawy
529 Z rodzaju 529 maszyny i urzdzenia do produkcji materiaw budowla-
nych: 529-81 do produkcji elementw z lastryko, 529-82 do produkcji
sztucznego kamienia.
56 Maszyny, urzdzenia i aparaty przemysw rolnych
582 Z rodzaju 582-1 pojemniki do bitumu stalowe powyej 20.000 l pojemno-
ci oraz z rodzaju 582-2 odniearki o mocy silnikw powyej 120 KM
14 50 Maszyny, urzdzenia i aparaty przemysu chemicznego
517 Maszyny i urzdzenia torfiarskie
52 Maszyny dla przemysu surowcw mineralnych

129

53 Maszyny do produkcji wyrobw z metali i tworzyw sztucznych
54 Maszyny, urzdzenia i aparaty do obrbki i przerobu drewna, produkcji
wyrobw z drewna oraz maszyny i aparaty papiernicze i poligraficzne
55 Maszyny i urzdzenia do produkcji wyrobw wkienniczych i odzieo-
wych oraz do obrbki skry i produkcji z niej
561 561-6 maszyny, urzdzenia i aparaty do produkcji napoi
568 Maszyny, urzdzenia i aparaty przemysu piekarniczego (z wyjtkiem 568-
40 do 48)
57 Maszyny, urzdzenia i aparaty przemysw spoywczych
59 Maszyny, urzdzenia i narzdzia rolnicze i gospodarki lenej
18 505 505-1 piece praalnicze fluidezyjne
51 Maszyny, urzdzenia i aparaty wiertnicze, grnicze, gazownicze, odlewni-
cze, torfiarskie oraz geodezyjne i kartograficzne
58 Maszyny do robt ziemnych, budowlanych i drogowych
20 506 506-3 odgazowywacze
510 Maszyny i urzdzenia wiertnicze
511 Obudowy zmechanizowane
518 Z rodzaju 518 aparaty i urzdzenia do: 518-01 pomiarw magnetycznych,
518-02 pomiarw geologicznych, 518-03 pomiarw sejsmicznych i radio-
metrycznych, 518-1 elektrycznego profilowania odwiertw, karotau ga-
zowego, perforacji otworw wiertniczych
535 Z rodzaju 535-0 aparaty specjalne do wytwarzania kwasu wolframowego i
maszyny do redukcyjnych, prniowych i specjalnych wytopw metali. Z
rodzaju 535-1 maszyny do produkcji wglanw i past emulsyjnych. Z
rodzaju 535-7 urzdzenia do produkcji pprzewodnikw.
579 579-000 dystrybutory, 579-000 dystrybutory, 579-01 maszyny i urzdzenia
do przerobu odpadw zwierzcych na mk pastewn i tuszcze utyliza-
cyjne, 579-09 inne maszyny i urzdzenia do przerobu odpadw zwierz-
cych
580 Maszyny do robt ziemnych i fundamentowych
581 Maszyny do robt budowlanych
582 582-3 szczotki mechaniczne i osprzt do utrzymania drg
25 501 501-0 aparaty szklane i porcelanowe do destylacji, 501-1 porcelanowe
myny kulowe
511 Maszyny grnicze, z wyczeniem obudw zmechanizowanych
524 Z rodzaju 524 piece do topienia ula wielkopiecowego i bazaltu
571 571-8 autoklawy do hydrolizy, 571-30 i 571-31 neutralizatory stalowe oraz
neutralizatory i hydrolizatory betonowe lub murowane
581 581-2 wibratory, 581-4 wibromoty oraz z rodzaju 581-3 zacieraczki do
tynku
06 4,5 600 Zbiorniki naziemne ceglane
601 Zbiorniki naziemne betonowe (z wyjtkiem z wykadzin chemoodporn
dla kwasu ponitracyjnego)
623 623-7 urzdzenia telefoniczne systemw nonych na liniach WN
641 Z rodzaju 641-7 wycigi kopalniane (bez wycigw przy gbieniu szy-
bw)
648 Towarowe kolejki linowe i dwignie linowe
657 Akumulatory hydrauliczne
660 Wagi pojazdowe, wagonowe i inne wbudowane
10 6 Urzdzenia techniczne
18 61 Z podgrupy 61 urzdzenia rozdzielcze i aparatura energii elektrycznej
przewona
641 Dwigniki, wcigarki i wcigniki przejezdne oraz nieprzejezdne, koowro-
ty, wycigniki (z wyjtkiem rodzaju 641-63 oraz z rodzaju 641-7 wyci-
gniki kopalniane cznie z wycigami przy gbieniu szybw, a take wy-
cigi kolei i kolejek linowych)
662 662-1 projektory przenone 16 mm i 35 mm
681 Kontenery
20 629 Telefony komrkowe

130

669 Kasy fiskalne i rejestrujce (z wyjtkiem zaliczonych do poz. 04 - zespoy
komputerowe)
633 Baterie akumulatorw elektrycznych stacjonarnych
634 Baterie akumulatorw elektrycznych zasadowych
662 662-5 ekrany kinowe
644 644-0 do 4 przenoniki w kopalniach i zakadach przetwrczych rud i
wgla
664 Z rodzaju 664 urzdzenia do przeprowadzania bada technicznych
25 644 644-0 przenoniki zgrzebowe cikie i lekkie
07 7 70 Kolejowy tabor szynowy naziemny
71 Kolejowy tabor szynowy podziemny
72 Tramwajowy tabor szynowy
73 Pozostay tabor szynowy naziemny
77 Tabor pywajcy
14 700 700-7 drezyny i przyczepy do drezyn
710 710-01 lokomotywy akumulatorowe. 710-02 i 710-03 lokomotywy
ognioszczelne i typu "Karlik". 710-10 do 14 wozy kopalniane
770 770-13 kontenerowce
773 773-1010 wodoloty
780 Samoloty
781 migowce
743 Samochody specjalne
745 Z rodzaju 745 trolejbusy i samochody ciarowe o napdzie elektrycznym
746 Cigniki
747 Naczepy
748 Przyczepy
76 Pozostay tabor bezszynowy (wzki jezdniowe akumulatorowe, widowe i
inne wzki jezdniowe)
18 745 Z rodzaju 745 pozostae samochody o napdzie elektrycznym
783 Balony
788 Inne rodki transportu lotniczego
79 rodki transportu pozostae
20 740 Motocykle, przyczepy i wzki motocyklowe
741 Samochody osobowe
742 Samochody ciarowe
744 Autobusy i autokary
782 Szybowce
08 10 805 Z rodzaju 805 wyposaenie kin, teatrw, placwek kulturalno-
owiatowych oraz instrumenty muzyczne
806 Kioski, budki, baraki, domki kempingowe - niezwizane trwale z gruntem
14 803 803-0 do 1 maszyny biurowe, 803-30 dalekopisy do maszyn matematycz-
nych
20 8 Narzdzia, przyrzdy, ruchomoci i wyposaenie

131

25 801 801-0 elektroniczna aparatura kontrolno-pomiarowa do przeprowadzania
bada laboratoryjnych
802 802-0 aparaty i sprzt do hydro- i mechanoterapii
804 Z rodzaju 804 wyposaenie cyrkowe

Objanienia:
Za pogorszone warunki uywania budynkw i budowli, o ktrych mowa w art. 22i ust. 2
pkt 1 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych, uwaa si uywanie tych
rodkw trwaych pod cigym dziaaniem wody, par wodnych, znacznych drga, nagych
zmian temperatury oraz innych czynnikw powodujcych przyspieszenie zuycia obiektu.
Za ze warunki uywania budynkw i budowli, o ktrych mowa w art. 22i ust. 2 pkt 1 lit.
b) ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych, uwaa si uywanie tych rodkw
trwaych pod wpywem niszczcych rodkw chemicznych, a zwaszcza gdy su one pro-
dukcji, wytwarzaniu lub przechowywaniu rcych rodkw chemicznych. Dotyczy to rw-
nie przypadkw silnego dziaania na budynek lub budowl niszczcych rodkw chemicz-
nych rozproszonych w atmosferze, wodzie lub wydzielajcych si w postaci oparw, ktrych
rdem s inne obiekty znajdujce si w pobliu.
Przez maszyny, urzdzenia i rodki transportu wymagajce szczeglnej sprawnoci
technicznej, o ktrych mowa w art. 22i ust. 2 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osb
fizycznych, rozumie si te obiekty, ktre uywane s w pracy na trzy zmiany, mimo e nie
dziaaj ze swej istoty w ruchu cigym, uywane w warunkach terenowych, w warunkach
lenych, pod ziemi lub innych wskazujcych na bardziej intensywne zuycie.
Przez maszyny i urzdzenia grupy 4-6 i 8 Klasyfikacji rodkw Trwaych (KT), pod-
danych szybkiemu postpowi technicznemu, o ktrych mowa w art. 22i ust. 2 pkt 3 ustawy o
podatku dochodowym od osb fizycznych, rozumie si maszyny, urzdzenia i aparatur, w
ktrych zastosowane s ukady mikroprocesorowe lub systemy komputerowe, speniajce
zaoone funkcje dziki wykorzystaniu w nich najnowszych zdobyczy techniki, a take po-
zosta aparatur naukowo-badawcz i dowiadczalno-produkcyjn.

132

ZACZNIK 2
ZESTAWIENIE BILANSOWE

A k t y w a
I. Aktywa trwae
1. Wartoci niematerialne i prawne, w tym:
- warto firmy
2. Rzeczowe aktywa trwae
3. Nalenoci dugoterminowe
3.1. Od jednostek powizanych
3.2. Od pozostaych jednostek
4. Inwestycje dugoterminowe
4.1. Nieruchomoci
4.2. Wartoci niematerialne i prawne
4.3. Dugoterminowe aktywa finansowe
a) w jednostkach powizanych, w tym:
- udziay lub akcje w jednostkach podporzdkowanych wyceniane metod
praw wasnoci
b) w pozostaych jednostkach
4.4. Inne inwestycje dugoterminowe
5. Dugoterminowe rozliczenia midzyokresowe
5.1. Aktywa z tytuu odroczonego podatku dochodowego
5.2. Inne rozliczenia midzyokresowe
II. Aktywa obrotowe
1. Zapasy
2. Nalenoci krtkoterminowe
2.1. Od jednostek powizanych
2.2. Od pozostaych jednostek
3. Inwestycje krtkoterminowe
3.1. Krtkoterminowe aktywa finansowe
a) w jednostkach powizanych
c) rodki pienine i inne aktywa pienine
3.2. Inne inwestycje krtkoterminowe
4. Krtkoterminowe rozliczenia midzyokresowe
A k t y w a r a z e m

133

P a s y w a
I. Kapita wasny
1. Kapita zakadowy
2. Nalene wpaty na kapita zakadowy
(wielko ujemna)
3. Akcje (udziay) wasne (wielko ujemna)
4. Kapita zapasowy
5. Kapita z aktualizacji wyceny
6. Pozostae kapitay rezerwowe
7. Zysk (strata) z lat ubiegych
8. Zysk (strata) netto
9. Odpisy z zysku netto w cigu roku obrotowego (wielko ujemna)
II. Zobowizania i rezerwy na zobowizania
1. Rezerwy na zobowizania
1.1. Rezerwa z tytuu odroczonego podatku dochodowego
1.2. Rezerwa na wiadczenia emerytalne i podobne
a) dugoterminowa
b) krtkoterminowa
1.3. Pozostae rezerwy
a) dugoterminowe
b) krtkoterminowe
2. Zobowizania dugoterminowe
2.1. Wobec jednostek powizanych
2.2. Wobec pozostaych jednostek
3. Zobowizania krtkoterminowe
3.1. Wobec jednostek powizanych
3.2. Wobec pozostaych jednostek
3.3. Fundusze specjalne
4. Rozliczenia midzyokresowe
4.1. Ujemna warto firmy
4.2. Inne rozliczenia midzyokresowe
a) dugoterminowe
b) krtkoterminowe
P a s y w a r a z e m

134

ZACZNIK 3
RACHUNEK ZYSKW I STRAT (WARIANT KALKULACYJNY)

I. Przychody netto ze sprzeday produktw, towarw i materiaw,
w tym: - od jednostek powizanych
1. Przychody netto ze sprzeday produktw
2. Przychody netto ze sprzeday towarw i materiaw
II. Koszty sprzedanych produktw, towarw i materiaw, w tym:
- jednostkom powizanym
1. Koszt wytworzenia sprzedanych produktw
2. Warto sprzedanych towarw i materiaw
III. Zysk (strata) brutto ze sprzeday
IV. Koszty sprzeday
V. Koszty oglnego zarzdu
VI. Zysk (strata) na sprzeday
VII. Pozostae przychody operacyjne
1. Zysk ze zbycia niefinansowych aktyww trwaych
2. Dotacje
3. Inne przychody operacyjne
VIII. Pozostae koszty operacyjne
1. Strata ze zbycia niefinansowych aktyww trwaych
2. Aktualizacja wartoci aktyww niefinansowych
3. Inne koszty operacyjne
IX. Zysk (strata) z dziaalnoci operacyjnej
X. Przychody finansowe
1. Dywidendy i udziay w zyskach, w tym:
- od jednostek powizanych
2. Odsetki, w tym:
- od jednostek powizanych
3. Zysk ze zbycia inwestycji
4. Aktualizacja wartoci inwestycji
5. Inne
XI. Koszty finansowe
1. Odsetki, w tym:
- dla jednostek powizanych
2. Strata ze zbycia inwestycji
3. Aktualizacja wartoci inwestycji
4. Inne
XII. Zysk (strata) z dziaalnoci gospodarczej
XIII. Wynik zdarze nadzwyczajnych
1. Zyski nadzwyczajne
2. Straty nadzwyczajne
XIV. Zysk (strata) brutto
XV. Podatek dochodowy
XVI. Pozostae obowizkowe zmniejszenia zysku (zwikszenia straty)
XVII. Zysk (strata) netto

135

ZACZNIK 4
RACHUNEK PRZEPYWW PIENINYCH (METODA POREDNIA)

A. Przepywy rodkw pieninych z dziaalnoci operacyjnej
I. Zysk (strata) netto
II. Korekty razem
1. Udzia w (zyskach) stratach netto jednostek wycenianych metod praw wasnoci
2. Amortyzacja
3. (Zyski) straty z tytuu rnic kursowych
4. Odsetki i udziay w zyskach (dywidendy)
5. (Zysk) strata z tytuu dziaalnoci inwestycyjnej
6. Zmiana stanu rezerw
7. Zmiana stanu zapasw
8. Zmiana stanu nalenoci
9. Zmiana stanu zobowiza krtkoterminowych, z wyjtkiem poyczek i kredytw
10. Zmiana stanu rozlicze midzyokresowych
11. Inne korekty
III. Przepywy pienine netto z dziaalnoci operacyjnej (I+/-II)
B. Przepywy rodkw pieninych z dziaalnoci inwestycyjnej
I. Wpywy
1. Zbycie wartoci niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktyww trwaych
2. Zbycie inwestycji w nieruchomoci oraz wartoci niematerialne i prawne
3. Z aktyww finansowych, w tym:
- zbycie aktyww finansowych
- dywidendy i udziay w zyskach
- spata udzielonych poyczek dugoterminowych
- odsetki
- inne wpywy z aktyww finansowych
- zbycie aktyww finansowych
- dywidendy i udziay w zyskach
- spata udzielonych poyczek dugoterminowych
- odsetki
- inne wpywy z aktyww finansowych

136

4. Inne wpywy inwestycyjne
II. Wydatki
1. Nabycie wartoci niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktyww trwa-
ych
2. Inwestycje w nieruchomoci oraz wartoci niematerialne i prawne
3. Na aktywa finansowe, w tym:
- nabycie aktyww finansowych
- udzielone poyczki dugoterminowe
- nabycie aktyww finansowych
- udzielone poyczki dugoterminowe
4. Inne wydatki inwestycyjne
III. Przepywy pienine netto z dziaalnoci inwestycyjnej (I-II)
C. Przepywy rodkw pieninych z dziaalnoci finansowej
I. Wpywy
1. Wpywy netto z emisji akcji (wydania udziaw) i innych instrumentw kapitao-
wych oraz dopat do kapitau
2. Kredyty i poyczki
3. Emisja dunych papierw wartociowych
4. Inne wpywy finansowe
II. Wydatki
1. Nabycie akcji (udziaw) wasnych
2. Dywidendy i inne wypaty na rzecz wacicieli
3. Inne, ni wpaty na rzecz wacicieli, wydatki z tytuu podziau zysku
4. Spaty kredytw i poyczek
5. Wykup dunych papierw wartociowych
6. Z tytuu innych zobowiza finansowych
7. Patnoci zobowiza z tytuu umw leasingu finansowego
8. Odsetki
9. Inne wydatki finansowe
III. Przepywy pienine netto z dziaalnoci finansowej (I-II)
D. Przepywy pienine netto, razem (A.III+/-B.III+/-C.III)
E. Bilansowa zmiana stanu rodkw pieninych, w tym:
- zmiana stanu rodkw pieninych z tytuu rnic kursowych
F. rodki pienine na pocztek okresu

Jak Pozyskać Kapitał

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Jak Pozyskać Kapitał

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Elektroniczna wersja ksiki dostpna w Bibliotece Cyfrowej PL www.bc.pollub.

rednia ksigowa stopa zwrotu.

You might also like