Gradientometria grawitacyjna

Niegdy objta tajemnic wojskow metoda wspomagajca sterowanie okrtami podwodnymi wyposaonymi w pociski balistyczne dzi suy geologom do poszukiwania surowcw ukrytych pod powierzchni ziemi
Robin E. Bell

czasie zimnej wojny zaogi odzi podwodnych po obu stronach elaznej kurtyny stany wobec problemu przeprowadzania okrtw przez ciemne odmty oceanu. Cho zawsze mogy wczy sonary, aby wykry przeszkody lub okreli gboko wody pod kilem, wizao si to z wysyaniem pingw charakterystycznych sygnaw akustycznych, ktre zdradzay wrogom ich obecno; zawaha si przed tym kady zdrowo mylcy marynarz floty podwodnej. W poszukiwaniu bardziej dyskretnych metod wspomagania podwodnej nawigacji, marynarki Stanw Zjednoczonych i Zwizku Radzieckiego zaprojektoway czue instrumenty, ktre mogy mierzy subtelne rnice przycigania ziemskiego tam, gdzie wystpoway podwodne grzbiety lub gry. Jednak z wyjtkiem fikcyjnego Czerwonego Padziernika z powieci Toma Clancy aden okrt radziecki nie zosta wyposaony w tak wymylny sprzt. Ze skomplikowanych urzdze zwanych gradientometrami grawitacyjnymi korzystay tylko amerykaskie okrty podwodne z pociskami balistycznymi. Przez wiele lat gradientometry stanowiy pilnie strzeon tajemnic wojskow teraz geolodzy cywilni, take ja, uywaj podobnych instrumentw do precyzyjnej lokalizacji ukrytych gboko pod ziemi z ropy i gazu. Co ciekawe, usiowania wspczesnych geologw zmierzajce do wykorzystania tej niegdy zastrzeonej dla wojska techniki nawizuj do pierwszych pomiarw siy cikoci. W 1890 roku wgierski fizyk, baron Roland von Etvs, dokona tych pomiarw w nowatorski sposb, posugujc si prostym urzdzeniem. Inni dziewitnastowieczni fizycy wykorzystywali zmiany w okresach wychylenia wahada do pomiaru niewielkich zmian siy cikoci powodowanych pywami ksiycowymi i sonecznymi. Przyrzd Etvsa by jednak bardziej czuy: pozwala mierzy

niewielkie zmiany siy cikoci w jednym miejscu (czyli gradient siy cikoci) wywoane bliskoci masywnych obiektw. Instrument skada si z metalowego prta z ciarkami na obu kocach. Gdy sia cikoci zmieniaa si wraz z pooeniem, sia wywierana na ciarek przymocowany z jednej strony prta nie bya identyczna z si oddziaujc na ciarek po stronie przeciwnej. Rnica powodowaa powstanie siy skrcajcej prt podwieszony w rodku na cienkim drucie. Mierzc wielko odchylenia, Etvs okrela zmiany siy cikoci wraz z pooeniem. Urzdzenie wgierskiego badacza, zwane wag skrce, byo pierwszym instrumentem skutecznie mierzcym gradient siy cikoci. Poczynania Etvsa ledzi kierownik wgierskiej suby geologicznej Hugo de Boeckh. Zdawa sobie spraw, e jeli uda mu si namwi Etvsa do wyjcia z jego delikatn wag z laboratorium w teren, mogliby zastosowa pomiary gradientu siy cikoci do wykrywania interesujcych struktur geologicznych pod powierzchni ziemi. Plan si powid: Etvs i de Boeckh wykonali w 1901 roku seri dowiadcze. Z pocztku najwaniejsze byo stwierdzenie, czy naturalny gradient siy cikoci bdzie wystarczajco duy, aby oddziaywa na wag skrce. Do pierwszych testw wybrali zamarznite jezioro. Rozumowali, e jeli instrument dziaaby prawidowo, otrzymana mapa geologiczna powinna odwzorowywa uksztatowanie dna jeziora dobrze znane z sondowa wykonanych latem poprzedniego roku za pomoc zawieszonego na linie prbnika. Gdy wyniki otrzymane z pomiarw wag skrce naniesiono na map, geolodzy i geofizycy z radoci stwierdzili, e otrzymany zarys dna jeziora odpowiada rzeczywistoci. Przystpili wic do trudniejszych bada geologicznych

w tym rejonie i wkrtce cignli na siebie uwag poszukiwaczy ropy z caego wiata. Apetyt na sl Po dugiej przerwie spowodowanej I wojn wiatow geolodzy amerykascy postanowili wyprbowa instrument Etvsa w poszukiwaniach ropy. Przede wszystkim mieli nadziej, e pozwoli on dotrze do najbardziej poszukiwanych celw struktur geologicznych zwanych wysadami solnymi. Te podpowierzchniowe ciaa o miszoci przekraczajcej niekiedy 1 km, przypominajce ksztatem grzyby, kryj zwykle na swoich obrzeach due zoa ropy i gazu. Poniewa jednak sl nie zawsze wychodzi na powierzchni, wysady bywaj trudne do znalezienia. Sl ma mniejsz gsto ni wikszo ska, jej wpyw na si cikoci jest wic rwnie mniejszy. Zmiany tej siy w kierunku anomalnie niskich wartoci, czyli odpowiednie gradienty grawitacyjne, mog okonturowa zarys zalegajcego gbiej ciaa solnego. W 1924 roku geolodzy z Amerada Hess Corporation dokonali pierwszego historycznego odkrycia: pomiary gradientw grawitacyjnych za pomoc wagi skrce Etvsa wykazay obecno ciaa solnego pod powierzchni ziemi. Potem przysza caa seria odkry, szybko nastpujcych jedno po drugim. Geolodzy zaczli stosowa gradientometry grawitacyjne do kartowania bardziej skomplikowanych podziemnych utworw. Waga skrce posuya najpierw do skartowania struktury geologicznej zapadajcych si ska osadowych zdeformowanych przesuniciami formacji solnych i poprzecinanych uskokami, na ktrej zbudowane jest obecnie miasto Houston. Do 1935 roku badanie podoa za pomoc gradientw grawitacyjnych stao si w poszukiwaniach ropy naftowej rutynow praktyk. Mimo pocztkowych sukcesw czas chway gradientometrii grawitacyjnej

56 WIAT NAUKI Sierpie 1998

Za zgod Magyar llami Etvs Lornd Geofizikoi Intzet

OBUDOWA DRUTU SKRCAJCEGO

Za zgod Magyar llami Etvs Lornd Geofizikoi Intzet

PIERWSZY GRADIENTOMETR (z lewej) typu znanego jako waga skrce zosta zaprojektowany przez wgierskiego fizyka, barona Rolanda von Etvsa, pod koniec XIX wieku. Przetestowa on ten instrument zim 1901 roku, badajc wraz ze wsppracownikami rozkad masy w skorupie ziemskiej na zamarznitym Balatonie (powyej).
LUNETKA DO ODCZYTU OBUDOWA RAMIENIA WAGI POZYCJA GRNEGO CIARKA

POZYCJA DOLNEGO CIARKA

okaza si krtki. Problem polega na tym, e pomiary byy niezwykle trudne do wykonania. Zaogi obsugujce wag skrce musiay rwna z ziemi uprawy na stumetrowych odcinkach biegncych w omiu rnych kierunkach. W samym rodku powstaej gwiazdy wznoszono may budynek, w ktrym umieszczano instrument chroniony w ten sposb przed zakceniami powodowanymi wiatrem lub zmianami temperatury. Inne rda zakce to cikie sprzczki u paskw od spodni, nisko zwisajce druty telefoniczne i pobliskie piwnice. W przeciwiestwie do gradientometrw instrumenty rejestrujce jedynie natenie siy cikoci (przyrzdy, ktre weszy w mod w latach trzydziestych wraz z geologi naftow) okazay si znacznie mniej wraliwe na blisko rnych obiektw, a ponadto nie wymagay ani cinania drzew, ani stawiania budynkw. Popularno bada za pomoc gradientw grawitacyjnych spadaa rwnie dlatego, e geolodzy mieli czsto kopoty z interpretacj uzyskanych wynikw. Wikszo badaczy wolaa pracowa na prostych izoliniowych mapach siy cikoci ni na szczegowych planach gradientometrycznych, upstrzonych enigmatycznymi liniami i strzakami. Upodobanie geologw do prostych map izoliniowych w poczeniu z atwoci wykonania pomiarw siy cikoci szybko doprowadzio do cakowitego zaniechania pracy z gradientami grawitacyjnymi. Dawniej i dzi Podobnie jak wiedza wielu wspczesnych geofizykw o gradientometrii grawitacyjnej take i moja ograniczaa si pocztkowo do informacji zaczerpnitych z podrcznikw, z przegldowych

WIAT NAUKI Sierpie 1998 57

rozdziaw dotyczcych historii i geofizyki. Mimo to byam dobrze zorientowana w pomiarach siy cikoci. Zainstalowaam na przykad na pokadzie samolotu do skomplikowany elektroniczny grawimetr i przeleciaam z nim nad zachodni Antarktyk, aby zbada budow geologiczn obszaru pokrytego grub pokryw lodow. Gradientometri grawimetryczn zainteresowaam si jednak cakiem przypadkowo. Cztery lata temu paliam si do nowych zada. W padzierniku, na pocztku letniego antarktycznego sezonu terenowego, miaam urodzi drugie dziecko, rozgldaam si wic za czym, co nie wymagaoby duszego pobytu w terenie. Szukajc porady, zajrzaam do biura mojego wsppracownika, Rogera N. Andersona, ktry bada pasko zalegajce ciaa solne w Zatoce Meksykaskiej, czasami tworzce rozlege pokrywy. Te przypominajce puszyste kodry puchowe warstwy czsto maskuj niej lece struktury obiekt zainteresowania geologw naftowych, usiujcych je kartowa standardowymi metodami sejsmicznymi. (W metodach sejsmicznych, podobnie jak w badaniach morza echosondami, wykorzystuje si penetrujce fale dwikowe.) Anderson zapyta, czy mogabym przelecie z moim grawimetrem nad obszarem jego bada i porwna wyniki z pomiarami siMARK GERBER

y cikoci wykonanymi ze statku. Zadanie polegao na stwierdzeniu, jak sia cikoci zmienia si wraz z wysokoci; by to wic rodzaj gradientometrii grawitacyjnej. Chocia takie podejcie teoretycznie wydawao si poprawne, wiedziaam z praktyki, jak trudno bdzie wykona z samolotu pomiary z wymagan dokadnoci. Nawet podczas najspokojniejszego lotu pomiary siy cikoci z powietrza nie s cakiem wiarygodne, poniewa samolot zawsze podlega pewnym pionowym drganiom. Szybko wic wytumaczyam koledze, e ustalenie gradientw na podstawie pomiarw o tak wysokim poziomie szumu bdzie najprawdopodobniej niemoliwe. Jednak jeszcze tego samego wieczoru przyszo mi do gowy, e problem mog rozwiza gradientometry grawitacyjne uywane na okrtach podwodnych. Dowiedziaam si o tych instrumentach od producenta grawimetru, ktrego uywaam nad Antarktyk. Nowoczesne instrumenty wojskowe maj po sze par wirujcych czujnikw grawitacyjnych mierzcych cakowity gradient siy cikoci (trjwymiarow wielko z picioma niezalenymi skadowymi). Zasadnicz spraw byo to, czy kilku zapalonym geologom uda si dotrze do otoczonej tajemnic wojskow technologii. Przed upywem tygodnia nasza

Kierunek gradientw grawitacyjnych Granice zoa solnego potwierdzone wierceniami Przypuszczalna granica zoa solnego Zoa ropy naftowej
Kilometry

(ZOE SOLNE)

grupa poleciaa do Buffalo (stan Nowy Jork) i odwiedzia zakady, w ktrych Bell Aerospace (obecnie cz Lockheed Martin) produkowaa gradientometry do okrtw podwodnych. W poprzednich latach ich produkcja musiaa by o wiele wiksza, w tym czasie jednak zaoga liczya mniej ni 100 pracownikw i w ogromnym budynku zdaway si rozbrzmiewa tylko nasze kroki. Wygldao na to, e bez staego dopywu zamwie z wojska produkuje si tam urzdzenia tylko po to, aby pokryway si warstw kurzu. Niektrzy z zatrudnionych inynierw proponowali uycie czuych instrumentw do pomiaru adunku przejedajcych ciarwek, nie udao im si jednak sprzeda tego pomysu. Tak wic nasz zamiar zastosowania tych urzdze do poszukiwa ropy wzbudzi nie mae zainteresowanie. Z pomoc Johna J. Bretta (wwczas emerytowanego inyniera dobrze zorientowanego w tajnych wojskowych projektach badawczych) namwilimy wkrtce kierownictwo Bell Aerospace, U.S. Navy i kilka firm naftowych, aby pomogy nam stwierdzi, czy gradientometry grawitacyjne dostarczyyby nowych informacji o ropononych formacjach geologicznych pod Zatok Meksykask. Do testowania wybralimy obszar znajdujcy si w odlegoci okoo 130 km na poudniowy wschd od Nowego Orleanu wystpowao tam wielkie ciao solne ksztatem przypominajce but. Geolodzy z firmy Texaco dostarczyli map ukrytych struktur geologicznych sporzdzonych na podstawie wynikw bada sejsmicznych przeprowadzonych w tym rejonie, a U.S. Navy zgodzia si zmierzy gradienty siy cikoci na tym obszarze za pomoc wojskowego gradientometru zainstalowanego na jednym ze swoich statkw badawczych. Jakakolwiek rnica midzy anomaliami grawimetrycznymi wynikajcymi z danych sejsmicznych a wynikami nowych bada gradientometrycznych stanowiaby wane odkrycie geologiczne w tym rejonie. Pniej nastpia najtrudniejsza cz eksperymentu. Poniewa stosowany na okrtach podwodnych system gradientometryczny cigle jeszcze by tajn technologi wojskow, zarwno dua

(stosunkowo lekkie)
ZDJCIE GEOFIZYCZNE wykonane w 1917 roku gradientometrem typu wagi skrce w pobliu Hanoweru (Niemcy) wykazao, e pomiary gradientu siy cikoci pozwalaj na okonturowanie podpowierzchniowego ciaa solnego o gstoci mniejszej od otaczajcych je ska. Istnienie takich cia zaburza ssiednie warstwy ska osadowych, uatwiajc gromadzenie si ropy i gazu w pobliskich zoach (obszary zaszrafowane).

WSPCZESNY GRADIENTOMETR (z prawej) uywany przez niektre amerykaskie okrty podwodne wyposaone w pociski balistyczne (poniej) ma sze par elektromechanicznych czujnikw grawitacyjnych zwanych akcelerometrami. Rnica odczytw z nieco przesunitych wzgldem siebie akcelerometrw odzwierciedla lokalny gradient grawitacyjny. Jednak wartoci otrzymane z takich czujnikw wykazuj z czasem tendencje do bdnych odchyle. Aby wic uzyska prawdziwy gradient grawitacyjny, zamienia si wci pozycje zestawionych w pary czujnikw za pomoc wirujcych platform.

cz prac nad planowaniem eksperymentu, jak i ocena surowych danych odbyy si za zamknitymi drzwiami i cywilni geolodzy nie mogli bra w nich udziau. Wobec tego zajlimy si opracowaniem metody, ktra pozwoliaby nam interpretowa gradienty grawitacyjne. W pewnym sensie musielimy si czasem boryka z tymi samymi kopotami, ktre napotykali nasi poprzednicy w latach trzydziestych. Na szczcie mielimy komputery osobiste pomocne w rozwizywaniu zada i w cigu nastpnych kilku miesicy, w miar jak oczyszczone pakiety danych (ktre wykluczay odkrycie tajemnic wojskowych) wyaniay si zza zamknitych drzwi, due moliwoci gradientometrii grawitacyjnej staway si coraz bardziej oczywiste. Nasze pierwsze wyniki wykazay, e gradienty siy cikoci zmierzone przez okrty wojenne byy zblione do obliczonych na podstawie danych sejsmicznych, pniejsza analiza ujawnia jednak osobliwe rnice. Chocia na mapie niezgodno natenia siy cikoci bya do subtelna, staa si ona zadziwiajco oczywista, gdy przyjrzelimy si rozkadowi gradientw. Pomiary wiadczyy, e w badanym rejonie wystpuje wiksza masa, ni mona byo wnosi na podstawie bada sejsmicznych. Gra-

dienty dokadnie wskazay pooenie tej masy i nadzwyczaj szczegowo okreliy jej ksztat. Nowo odkryty obiekt by jednostk skaln o duej gstoci i ksztatem przypomina kapelusz. Gdy tylko si upewnilimy, e interpretacja gradientw bya prawidowa, postanowilimy zweryfikowa nasze wnioski. Bezporednie badania nie wchodziy w rachub, gdy rozwiercenie ukrytych formacji solnych kosztowaoby miliony dolarw. Skontaktowalimy si wic z Bryantem E. Kornem, geofizykiem pracujcym w Texaco, aby sprawdzi, czy nasze wyniki s zgodne z jego ostatnimi koncepcjami na temat budowy geologicznej tego obszaru. Interpretowa on nowe wyniki bada sejsmicznych, ktre wanie wykonaa jego firma. Cho nie sugerowalimy, aby zwrci szczegln uwag na jakikolwiek rejon, zidentyfikowa uprzednio przeoczon struktur geologiczn w miejscu, na ktre wskazyway rwnie rezultaty naszych pomiarw gradientu grawimetrycznego. Wynik jego niezalenej analizy take wiadczy, e nowo odkryta struktura przypomina ksztatem kapelusz. Pokazanie, e za pomoc pomiarw gradientu grawitacyjnego mona skartowa podpowierzchniowe ciaa solne rwnie skutecznie jak na podstawie szczegowego

ZA ZGOD LOCKHEED MARTIN FEDERAL SYSTEMS

MARK RANKIN Arms Communications

zdjcia sejsmicznego, nadspodziewanie dobrze wryo zastosowaniu metod uywanych w marynarce podwodnej do poszukiwa z ropy. Supermiecze na lemiesze Zgodnie z panujcym po zakoczeniu zimnej wojny trendem do komercjalizacji technik badawczych opracowanych w celach obronnych rzd Stanw Zjednoczonych odtajni informacje o wojskowym gradientometrze grawitacyjnym. Firmy naftowe mog obecnie bez ogranicze stosowa t metod jako uzupenienie sondowa sejsmicznych. Dotychczas siedem z nich uyo gradientometrw grawitacyjnych do bada struktur pod Zatok Meksykask, ktre mog okaza si naturalnymi zbiornikami ropy. Na przykad Edward K. Biegert, geolog z firmy Shell, stwierdzi, e kartujc gradienty grawitacyjne wok wysadu solnego, moe lepiej okreli gbokie struktury. Na sporzdzonych przez niego wczeniej planach podoa wok pewnego wysadu spg soli by zamazany i mao wyrany. Ale dziki informacjom uzyskanym z gradientw grawitacyjnych spodni powierzchni ciaa solnego dao si wyranie okreli. Rwnie przemys grniczy jest ywo zainteresowany sprawdzeniem, czy gra-

WIAT NAUKI Sierpie 1998 59

W poszukiwaniu ostrzejszego obrazu

TRZY SKADOWE WEKTORA SIY CIKOCI

DZIEWI SKADOWYCH TENSORA GRAWITACYJNEGO

Gyz

KIERUNEK Z

SIA CIKOCI Z GRNEGO CZUJNIKA

SIA CIKOCI Z DOLNEGO CZUJNIKA

RNICA (GRADIENT SIY CIKOCI)

GRA (NADMIAR MASY)

CIAO SOLNE O MAEJ GSTOCI (NIEDOBR MASY)

MARK GERBER

60 WIAT NAUKI Sierpie 1998

MARK GERBER

Gx omiar gradientw grawitacyjnych, a nie tylko natenia pola grawitacyjnego, pozwala geologom uzyska wicej informacji o ciaach skalnych ukrytych pod powierzchni. Podczas gdy sia cikoci (G) jest opisana matematycznie tylko przez trzy elementy (reprezentujce skadowe cikoci w kierunkach x, y i z), gradient wymaga dziewiciu odrbnych wielkoci. Tworz one macierz kwadratow przedstawiajc pole grawimetryczne w tzw. postaci tensorowej (z prawej). Element Gxy na przykad jest miar tego, jak szybko zmienia si skadowa siy cikoci o kierunku x (Gx) w miar przesuwania si w kierunku y. Element Gyz odpowiada zmianie skadowej siy cikoci o kierunku y (Gy) w kierunku z itd. Ponie- KIERUNEK X wa suma Gxx, Gyy i Gzz musi by rwna zeru, a pozostae elementy maj odpowiednio do siebie pasowa (np. Gxy rwna si Gyx), do okrelenia cakowitego tensora gradientu wystarczy tylko pi pomiarw. Kartowanie gradientw grawitacyjnych podnosi jako konGzx wencjonalnych bada grawitacyjnych, dajc bardziej szczegowy obraz powierzchni strukturalnej. Przelatujc na przykad odpowiednio wyposaonym samolotem nad gr (nadwyka masy) lub nad wystpujcym pod powierzchni ciaem solnym o niskiej gstoci (z powodu niedoboru masy), moemy zarejestrowa tylko ledwo uchwytne zmiany natenia pola grawitacyjnego. Przeprowadzone w tych samych warunkach pomiary gradientu natychmiast wyka obecno wspomnianych struktur (poniej). Niekontrolowane ruchy samolotu powoduj powstanie znacznych zakce w kadym pojedynczym profilu grawimetrycznym. Podczas okrelania gradientu otrzymywanego z rnicy przebiegw z dwch czujnikw to rdo bdu jest automatycznie eliminowane.

Gy

Gxx Gxy Gxz

Gz
Gyx

Gyx Gzx Gyy Gzy Gyz Gzz

Gxy

KIERUNEK Y

Gzy

Gxz

LUIZJANA

BADANY OBSZAR

rdo: ROBIN E. BELL

SKADOWA Gzz GRADIENTU GRAWITACYJNEGO 40 30 20 10 0 ETWESZE 10 20 30 40

40 32 24 16

NATENIE SIY CIKOCI

0 8 MILIGALE

16

24

32

MAPY GRAWIMETRYCZNE pomagaj geologom naftowym w poszukiwaniach gboko ukrytych z ropy i gazu pod powierzchni ziemi. Na przykad pomiary skadowej Gzz gradientu siy cikoci wykonane w czci Zatoki Meksykaskiej dostarczyy dokadnego obrazu podpowierzchniowych formacji solnych (z lewej). Natomiast konwencjonalne pomiary siy cikoci na tym samym obszarze pokazuj tylko niewyrany zarys podpowierzchniowej warstwy soli (z prawej). Zdjcie zostao wykonane w 1995 roku na wysokoci delty rzeki Missisipi (lewy grny rg).

dientometry grawitacyjne mog przyczyni si do odkrycia maych cia rudnych ukrytych pod powierzchni trudno dostpnych lub zdradliwych terenw. Dotychczas wydawano miliony dolarw na grawimetry zainstalowane na pokadach samolotw w nadziei, e pozwol one precyzyjnie zlokalizowa ciaa rudne z powietrza, ale drgania latajcych maszyn niweczyy nawet najwiksze wysiki. Pomiary gradientw grawitacyjnych s sposobem na obejcie tych trudnoci: przyspieszenia spowodowane przez turbulencje powietrza mog przypomina przyciganie ziemskie, nie uwidaczniaj si jednak w pomiarach gradientw grawitacyjnych.

Fakt ten moe otworzy nowe perspektywy przed badaniami stosowanymi. Inynierowie australijscy zaprojektowali ju nadprzewodzc wersj wagi skrce Etvsa przystosowan do pomiarw z powietrza. Bell Geospace, firma zaoona w 1994 roku z moj i Andersona pomoc, stosuje technologi opracowan na potrzeby okrtw podwodnych do konstrukcji gradientometrw grawitacyjnych, ktre mog by uywane w samolocie. Dziki tym wysikom gradientometria grawitacyjna stanie si prawdopodobnie rwnie atrakcyjna dla niektrych geologw jak kiedy dla kapitanw okrtw podwodnych. Podczas gdy pomiary pro-

wadzone dawnymi metodami groziy zniszczeniem znacznych powierzchni upraw, poniewa grupy geologw przemierzay teren wzdu i wszerz ciarwkami i buldoerami, gradientometria grawimetryczna dokonywana z samolotw w aden sposb nie niszczy badanego obszaru. A wic podobnie jak okrt podwodny Czerwony Padziernik, ktry dziki gradientometrowi grawitacyjnemu mia by niewykrywalny, tak i geologowie prawdopodobnie bd wkrtce dysponowa nowym przyrzdem do poszukiwania rzadkich surowcw, pozwalajcym na badania nie niszczce rodowiska.
Tumaczya Grayna Burchart

Informacje o autorce
ROBIN E. BELL zainteresowaa si grawimetri w 1980 roku po tym, jak w zbudowanej domowym sposobem odzi poeglowaa z Middlebury College w Vermont, aby podj pierwsz prac w U.S. Geological Survey w Woods Hole (Massachusetts). Przez kilka lat wykonywaa pomiary grawimetryczne z okrtw pywajcych wzdu brzegw Stanw Zjednoczonych, po czym przeniosa si do Lamont-Doherty Earth Observatory w Columbia University, aby zaj si doktoratem. Tematem pracy obronionej w 1989 roku byy badania metodami grawimetrycznymi zatopionych krawdzi kontynentalnych. Obecnie Bell jest pracownikiem naukowym w Lamont-Doherty i wspdyrektorem instytucji wspomagajcej badania aerogeofizyczne w Austin (Teksas). Zajmowaa si m.in. kolapsem pokrywy lodowej zachodniej Antarktyki oraz zastosowaniem grawimetrii do kartowania ropo- i gazononych struktur geologicznych. Podrowaa po wszystkich siedmiu kontynentach, kierujc lub wspkierujc naukowo omioma ekspedycjami badawczymi. Nadal egluje, cho ju nie na swojej pierwszej odzi, ktr zawadny jej dzieci.

Literatura uzupeniajca
GRAVITY GRADIOMETRY RESURFACES.

Robin E. Bell, Roger N. Anderson i Lincoln F. Pratson, Leading Edge (Society of Exploration Geophysicists), vol. 16, nr 1, ss. 5560, I/1997.

i R. O. Hansen, Leading Edge, vol. 17, nr 1, ss. 8183, I/1998. Strona domowa Bell Geospace dostpna w WWW pod adresem http://www.bellgeo.com Etvs Virtual Museum dostpne w WWW pod adresem http://www.elgi.hu/museum/index. htm

THE RISE AND FALL OF EARLY OIL FIELD TECHNOLOGY: THE TORSION BALANCE GRADIOMETER. Robin E. Bell

WIAT NAUKI Sierpie 1998 61