You are on page 1of 11

Sofokles Krl Edyp

Odczytaj Krla Edypa Sofoklesa jako tragedi ludzkiego losu, zwracajc szczegln uwag na sposb przedstawienia Edypa jako bohatera tragicznego.

JAK TO ZROBI, czyli warsztat interpretatora

I. Przygotowanie do lektury badanie kontekstw


1. Zapoznaj si z mitami tebaskimi, zaczynajc od Kadmosa, a koczc na Edypie i Antygonie (skorzystaj z Mitologii Jana Parandowskiego), i rozwa:
a) Dlaczego na wszystkich czonkach rodu Labdakidw ciy kltwa? Jakie grzechy popenili przodkowie Edypa? Jakiego wystpku dopuci si Lajos?
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

b) Sformuuj prawo moralne, ktremu podlega los potomkw Kadmosa, a ktre dotyczyo
odpowiedzialnoci dzieci za grzechy rodzicw. Odnie je do przyjtego w naszej kulturze
poczucia sprawiedliwoci.
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

c) Czy w wietle tych mitw czowiek moe decydowa o swoim losie? Odpowiadajc, przytocz konkretne przykady.
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

16

S t a r o y t n o . G r e c j a i R z y m

2. Wymie i krtko przedstaw bstwa, ktre w mitologii greckiej rzdziy ludzkim losem
( podrcznik, s. 34). Sformuuj wnioski uoglniajce: jak staroytni Grecy pojmowali kondycj ludzk?
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. Jak prawidowo dostrzegasz w nieszczciach, ktre nkaj rd Labdakidw?


Wskazwka: Przeled relacje midzy ojcami i dziemi, a zwaszcza synami.
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

II. Analiza i interpretacja utworu jako tragedii losu


1. a) Na podstawie Mitologii Jana Parandowskiego wypisz w porzdku chronologicznym
kluczowe wydarzenia skadajce si na dzieje Edypa, a nastpnie oddziel pionow lini te
wydarzenia, z ktrych zbudowana jest akcja tragedii. ( karta pracy nr 1)
b) Umie wydarzenia ukazane w tragedii Krl Edyp na wykresie przedstawiajcym rozwj
akcji dramatycznej. ( karta pracy nr 1)
2. Uzupenij tabel, a nastpnie wywnioskuj na jej podstawie, jaka wizja porzdku wiata
wyania si z dramatu.
Wskazwka: Role i moliwoci bogw mona najdokadniej okreli na podstawie pieni chru, czyli stasimo-

nw. Zwr uwag, jak chr mwi o bogach, czego od nich oczekuje, z jakimi problemami zwraca si do nich,
w jakich sytuacjach si do nich odwouje, jakie przypisuje im moliwoci.
Przestrze

Kto?

Co robi w tragedii Sofoklesa?


(konkretne przykady wydarze)

Jakie maj
moliwoci?

...............................................................................................................................................

sfera sacrum

.............................

decyduje ostatecznie
i nieodwoalnie

...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................
.............................

.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................

ostrzegaj, broni, opiekuj si (np. miastem),


wymierzaj sprawiedliwo, strzeg praw wyszych, s gwarantami
odwiecznego porzdku

...........................................

.............................................................................................................................................

ludzie

.............................................................................................................................................

.....................................................................

.............................................................................................................................................

.....................................................................

.............................................................................................................................................

.....................................................................

.............................................................................................................................................

.....................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

Sofokles Krl Edyp

17

Wniosek: .............................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. Jak przedstawiony jest Edyp w Prologu? Scharakteryzuj go, biorc pod uwag wypowiedzi jego samego i kapana. ( karta pracy nr 2)
4. Czy dalsze czci tragedii (np. rozmowa z Kreonem czy Jokast) potwierdzaj opini na
temat bohatera sformuowan na podstawie Prologu? Uzasadnij.
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

5. Przytocz kltw, ktr Edyp rzuca na zabjc


Lajosa (Epeisodion I), a nastpnie w 34 zdaniach
wyjanij, na czym polega jej paradoksalno. Odwoaj si do wczeniejszych losw Edypa. W wypowiedzi uyj terminw: wina tragiczna, ironia
tragiczna oraz tragiczne zbdzenie.

Ironia tragiczna wynika ze sprzecznoci midzy rzeczywist sytuacj postaci a jej wiedz na wasny temat;
przejawia si w dziaaniach bohatera,
ktrego czyny wbrew jego woli i wiedzy
prowadz nieuchronnie do klski.

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

6. Rozmowa z Tejresjaszem jest najwaniejszym ogniwem ledztwa, ktre podj Edyp, by


znale morderc Lajosa. Okrel, jakie myli, uczucia i intencje kryj si pod sowami Edypa
i Tejresjasza w I Epeisodionie. ( karta pracy nr 3)
7. Dokonaj syntezy zgromadzonego materiau:
a) O co Edyp oskara Tejresjasza? Co jest dla niego wane? O co si troszczy przede wszystkim?
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

b) Wymie wszystkie sprawy, w ktrych Edyp bdzi, zarwno te, ktre zostay przedstawione w tragedii, jak i te, ktre miay miejsce wczeniej (znasz je z mitu).
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

c) Przez usta Tejresjasza mwi bogowie. O czym wiadczy fakt, e Edyp tak zdecydowanie
odrzuca sowa wieszczka? Jakie cechy charakteru i osobowoci w ten sposb ujawnia?

18

S t a r o y t n o . G r e c j a i R z y m

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

* d) Scharakteryzuj w 24 zdaniach postaw i postpowanie Edypa, wprowadzajc termin hybris.


...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................

Hybris pycha, duma i zarozumiao bohatera, ktre sprawiaj,


e nie potrafi on waciwie rozpozna swego pooenia, sprzeniewierza si wic woli bogw, a tym samym ciga na siebie ich gniew.

...................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

8. Co spowodowao katastrof Edypa? Zaznacz waciwe odpowiedzi.


a) popeniona (niewiadomie i wbrew woli) zbrodnia ojcobjstwa i kazirodztwa;
b) zlekcewaenie sw Tejresjasza, przez ktrego mwia wyrocznia (Nie tobie su, jeno
Delfickiemu Panu [tzn. Apollinowi], w. 407);
c) wiara w to, e mona unikn swego przeznaczenia;
d) pycha, ktra sprawia, e jest guchy na gos bogw.
9. Przedstaw istot tragizmu bohatera utworu Sofoklesa.
Wskazwki: Porwnaj cele ledztwa Edypa z jego skutkami. Zastanw si, co stanowi si napdow dramatu:

kltwa rodowa cica nad gwnym bohaterem czy te jego wasne czyny, wynikajce z wewntrznej motywacji.
Czy Edyp mg unikn swojego losu?
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

* 10. Porwnaj tragizm Antygony i Edypa (45 zda).


....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

11. Wedug Arystotelesa widz, eby przey katharsis (wewntrzne oczyszczenie), musia
odczuwa lito i trwog, ledzc losy bohaterw. Co sprawia, e posta Edypa wzbudza takie uczucia? Aby odpowiedzie na to pytanie, we pod uwag sowa Arystotelesa: lito
wzbudza w nas nieszczcie czowieka niewinnego, trwog natomiast nieszczcie czowieka, ktry jest do nas podobny. Moesz dodatkowo przeczyta duszy fragment Poetyki
Arystotelesa ( wiczenia, s. 2021), mwicy o tym, jakich ludzi autorzy tragedii powinni
wybiera na bohaterw swych utworw.
Sofokles Krl Edyp

19

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

12. Na jaki sens losw Edypa wskazuje komentarz chru:


Ludzie, czczych pokolenia mar!
ywot wasz to znikomy cie;
Z niczym rwno was wa.
Kt bo, kt bo na wiecie tym
szczcia wicej w udziele wzi
nili tyle, by zud y
chwil jedn i zgasn?
Twj gdy mam przed oczyma dzi,
twj, Edypie nieszczsny, twj
los okrutny, czy mog rzec
o czowieku: szczliwy?
(Stasimon IV, w. 12031213, przeoy S. Srebrny)
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

13. Napisz prac na temat sformuowany na wstpie (ok. 250 sw). Uwzgldnij nastpujce zagadnienia: Kim jest czowiek i kim s bogowie (los)? Jaki jest stosunek si wyszych do
czowieka? Czy czowiek ma szans wygra z losem? Czy moe by szczliwy? Po co bogowie daj czowiekowi chwilowe zwycistwa? Po co go wywyszaj? Czy naley dy do poznania swego losu? Czy wolno ufa swemu rozumowi i swym siom? Do czego prowadz
wszelkie wysiki czowieka?

Arystoteles Poetyka (fragment)

Przeczytaj podany niej fragment Poetyki Arystotelesa, a nastpnie odpowiedz na


pytania dotyczce tego tekstu. Odpowiadaj wasnymi sowami, nie cytuj chyba,
e polecenie wyranie tego od ciebie wymaga.

C Z Y TA N I E Z E Z R O Z U M I E N I E M
Uzupeniajc nasze dotychczasowe rozwaania, wypada z kolei powiedzie, o co powinni si troszczy
poeci przy ukadaniu fabuy dramatycznej, a czego unika, i dziki czemu tragedia osignie swj cel.
Skoro wic struktura najpikniejszej tragedii nie moe by prosta lecz zawikana i skoro musi by ona
naladowczym przedstawieniem zdarze budzcych lito i trwog co jest przecie szczegln waciwoci tego rodzaju sztuki naladowczej jasny std wniosek, e nie naley pokazywa ani ludzi nieposzlakowanych popadajcych ze szczcia w nieszczcie, gdy to nie wzbudza litoci i trwogi, a tylko
oburzenie, ani te zmiany losu ludzi niegodziwych z nieszczcia w szczcie, bo nic nie jest bardziej
obce duchowi tragedii ni taka wanie struktura; nie spenia ona warunkw tragicznoci, skoro nie sprawia ani przyjemnoci, ani nie wzbudza litoci i trwogi. Podobnie te czowiek zbyt niegodziwy nie powinien popada ze szczcia w nieszczcie. Takie przedstawienie moe wprawdzie dostarczy przyjemnoci, nie wzbudza jednak litoci ni trwogi, gdy lito wzbudza w nas nieszczcie czowieka niewinnego,

20

S t a r o y t n o . G r e c j a i R z y m

trwog natomiast nieszczcie czowieka, ktry jest do nas podobny. Los czowieka niegodziwego nie
moe wic budzi ani litoci, ani trwogi. Pozostaje wic wybr kogo poredniego midzy nimi. Takim
bohaterem jest wic czowiek, ktry nie wyrnia si wic osobliwie ani dzielnoci i sprawiedliwoci,
ani te nie popada w nieszczcie przez sw podo i nikczemno, lecz ze wzgldu na jakie zbdzenie.
Naley on przy tym do ludzi cieszcych si wielkim szacunkiem i powodzeniem [...].
(Arystoteles, Poetyka, przeoy i opracowa H. Podbielski, Wrocaw 1983)

1. Wymie dwie funkcje, jakie w stosunku do dalszego cigu wypowiedzi peni pierwsze zdanie podanego fragmentu.
a) .............................................................................................................................................................................................................................................................................................
b).............................................................................................................................................................................................................................................................................................
(Np.: zapowiada, jaka bdzie tre nastpnego fragmentu wywodu; objania stosunek nastpnego fragmentu wywodu do fragmentu poprzedzajcego; suy zachowaniu spjnoci; wskazuje, e fragment nastpujcy zawiera
przykad ilustrujcy tez zawart we fragmencie wczeniejszym).

2. Znajd w tekcie fragment zbudowany wedug nastpujcego schematu:


Przesanka I + Przesanka II Konkluzja (wniosek)
Przepisz go (dokonujc koniecznych skrtw):
Przesanka I ............................................................................................................................................................................................................................................................
Przesanka II:........................................................................................................................................................................................................................................................
Konkluzja: ................................................................................................................................................................................................................................................................
3. Wypisz z tekstu dwa przykady wyrazw i wyrae sucych zachowaniu logicznej
cigoci wywodu:
a) .............................................................................................................................................................................................................................................................................................
b).............................................................................................................................................................................................................................................................................................
4. Jaki schemat fabularny nie jest wg Arystotelesa odpowiedni dla tragedii? Podaj dwie
moliwoci i ich uzasadnienia.
Schemat 1.: ..............................................................................................................................................................................................................................................................
Uzasadnienie: ......................................................................................................................................................................................................................................................
Schemat 2.: .............................................................................................................................................................................................................................................................
Uzasadnienie: ......................................................................................................................................................................................................................................................
5. Wyjanij, jak przyjemno ma na myli Arystoteles, piszc: Podobnie te czowiek
zbyt niegodziwy nie powinien popada ze szczcia w nieszczcie. Takie przedstawienie
moe wprawdzie dostarczy przyjemnoci, nie wzbudza jednak litoci ni trwogi [...].
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

6. Wymie cztery istotne warunki, ktre musi spenia czowiek, by jego nieszczcie budzio lito i trwog:
a) .............................................................................................................................................................................................................................................................................................
b).............................................................................................................................................................................................................................................................................................
c) .............................................................................................................................................................................................................................................................................................
d) ............................................................................................................................................................................................................................................................................................
Arystoteles Poetyka

21

7. Dlaczego trwog budzi nieszczcie czowieka, ktry jest do nas podobny? Uzasadnij
jednym zdaniem.
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

8. Jakim terminem mona zastpi uyty w tekcie Arystotelesa wyraz zbdzenie?


....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

9. Co jest, zdaniem Arystotelesa, celem tragedii? Przytocz sformuowanie z tekstu.


....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

model odpowiedzi www.edukacjaonline.stentor.com.pl

Ernest Bryll Rekonstrukcja chru Sofoklesowego

22

( podrcznik, s. 37)

Jak wspczesny poeta rozumie tragizm ludzkiego losu? Interpretacja wiersza Ernesta Brylla Rekonstrukcja chru Sofoklesowego. ( karta pracy nr 4)

S t a r o y t n o . G r e c j a i R z y m

KA R TA P R AC Y N R 1
Imi i nazwisko: ............................................................................................................................................................
Czas pracy: 20 minut

Klasa:

................................

, 1. Na podstawie Mitologii Jana Parandowskiego wypisz w porzdku chronologicznym kluczowe wydarzenia skadajce si na dzieje Edypa, a nastpnie oddziel pionow
lini te wydarzenia, z ktrych zbudowana jest akcja tragedii.

............................................................................................................................................

11.

12. Odejcie Edypa do Kolonos.

............................................................................................................................................

10.

9. Rozmowa Edypa z Tejresjaszem.

............................................................................................................................................

8.

............................................................................................................................................

5.

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

4.

7.

............................................................................................................................................

3.

6. Objcie rzdw w Tebach przez Kreona.

............................................................................................................................................

2.

1. Lajos u wyroczni.

Wydarzenia mityczne

Akcja Krla Edypa

Wnioski (3 zdania):
.................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................................................................................................................

, 2. Umie wydarzenia ukazane w tragedii Krl Edyp na wykresie przedstawiajcym


rozwj akcji dramatycznej:

..............................................................................

punkt kulminacyjny

...................................................................................

pi

ia

...................................................................................

st

na

...................................................................................

perypetia
( ramka na
dole strony)

...................................................................................

...................................................................................

wy

da

rz

en

ia

wz

ro

...................................................................................

...................................................................................
...................................................................................

katastrofa
...................................................................................

...................................................................................

..........................................................................

ekspozycja

..........................................................................

epilog

Okrel oglnie sens zdarze prowadzcych do punktu kulminacyjnego:


.................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................

Perypetia to nagy zwrot akcji, zdarzenie niespodziewanie odmieniajce bieg wydarze, powodujce przeom. W tragedii greckiej jest to moment tu przed ostateczn katastrof kiedy wydaje si, e wszystko dobrze si skoczy, by za chwil tym wiksze wraenie
zrobio na widzach dramatyczne rozwizanie akcji.

KA R TA P R AC Y N R 4
Imi i nazwisko: ............................................................................................................................................................
Czas pracy: 40 minut

Klasa:

................................

, Jak wspczesny poeta rozumie tragizm ludzkiego losu? Interpretacja wiersza Ernesta Brylla Rekonstrukcja chru Sofoklesowego.

Relacja
Bg czowiek

Obraz
czowieka

Obraz wiata
boskiego

Nawizania
antyczne

Tytu
wiersza

Kryterium

Polecenie

Cytat

Co znaczy sowo Rekonstrukcja chru Sofoklerekonstruksowego


cja?
Do jakich tragedii Sofoklesa
nawizuje
wiersz?
( ramka na
dole strony)
Jakie cechy
objawia Bg
w swoim stosunku do ludzi?

Jak przedstawiony zosta


czowiek?

Jakie jest pooenie czowieka


wobec Boga?

Odpowied

...............................................................................................
...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

Tytuowy bohater tragedii Sofoklesa Edyp w Kolonie (Edyp w Kolonos), olepiony i wygnany z Teb, przybywa do Kolony w pobliu Aten. Mieszkacy przyjmuj go ze wspczuciem i gocinnoci, gdy wedug
przepowiedni miejsce, w ktrym zostanie pochowany,
bdzie ochrania przed zym losem. Przed mierci Edyp
otrzymuje dar widzenia boskich zamiarw wobec niego. Umiera w witym gaju Eumenid.

Sposb wypowiedzi
Wnioski interpretacyjne odczytanie
sensu wiersza

Wska w I czci
wiersza fragment o ironicznej wymowie.
Wyjanij znaczenie patosu
i przerzutni dla
tworzenia tonu
ironii.
Okrel znaczenie
metafory i porwnania oraz
przerzutni
w puencie wiersza (dwa ostatnie wersy).

Porwnaj funkcje patosu


w tragedii greckiej i w wierszu
Brylla. Do czego
uywa go Sofokles, a do czego
autor wspczesny?

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................

...............................................................................................

...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................

Powr do tytuu wiersza i rozwa, czy poeta


dokona rekonstrukcji chru
wiernej w stosunku do antycznej wizji
czowieka. Sformuuj wniosek.

...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................

You might also like