Choroba nowotworowa

Choroba nowotworowa, rak, guz, której z nazw by nie użyto

wywołuje ona u wszystkich ludzi, tak zdrowych jak i chorych uczucie
lęku.
Sytuacja epidemiologiczna w Polsce nie przedstawia się najlepiej.
Nowotwory stanowią drugą po chorobach serca przyczynę zgonów.
U podstaw rozrostu nowotworowego leży mutacja onkogenna,
zlokalizowana w zespole genów kodujących białka regulatorowe dla
procesów wzrostu, różnicowania i proliferacji komórki.
Nowotwór powstaje, gdy ustrój traci kontrole nad replikacją kwasów
deoksyrybonukleinowych i procesem podziału komórki lub grupy
komórek. Przeobrażenie komórki prawidłowej w komórkę
nowotworową wymaga pewnego czasu i jest prawdopodobnie
procesem wieloetapowym.
Nowotwór (łac. neoplazma ) powstaje z komórek ustroju, ale jest
tworem w dużym stopniu autonomicznym, wymykającym się z pod
jego mechanizmów regulacyjnych. Nowotwór jest tkanka obcą,
morfologicznie i czynnościowo różniąca się od komórek
macierzystych zdolną do stałego rozrostu. Znaczna część
nowotworów stanowi śmiertelne zagrożenie dla ustroju.
Obecnie nowotwory powstają przede wszystkim w następstwie
działania na ustrój czynników rakotwórczych, zawartych w
przyjmowanym pokarmie lub wdychanym dymie tytoniowym. Każda
z tych dwóch grup dotyczy około jednej trzeciej ogółu przypadków
nowotworów spotykanych obecnie w populacji ludzkiej.
W przyjmowanym pokarmie znajduje się coraz więcej substancji
chemicznych o możliwym działaniu rakotwórczym.

Przyczyny powstawania nowotworów

- stosowana od zamierzchłych czasów obróbka gastronomiczna

- (smażenie, pieczenie, wędzenie), przypalony pokarm zawiera ciała
rakotwórcze
- chemizacja żywości między innymi środki konserwujące
- pestycydy
- herbicydy
 (przedostające się do produktów żywnościowych)
- duże znaczenie ma flora bakteryjna przewodu pokarmowego
gdzie następuje przekształcenie pewne szczepy drobnoustrojów
substancji prekancerogennych w czynne związki rakotwórcze.
- skład pożywienia np. wysoka zawartość tłuszczu w diecie sprzyja
pojawianiu się nowotworów jelita grubego
- dym tytoniowy
- skażenie środowiska
- zakażenia wirusowe
- uwarunkowania genetyczne
- działanie czynników związanych z pracą zawodową i stylem życia
- działanie promieniowania jonizującego
- alkohol i używki

Podział nowotworów

Ze względu na tkankę, z której się wywodzą, dzielimy nowotwory na

pochodzące z tkanki nabłonkowej, z tkanek nienabłonkowych
i nowotwory mieszane. W każdej z tych grup wyróżniamy nowotwory
łagodne i złośliwe.
I. Nowotwory z tkanki nabłonkowej (nabłonkowce)
1. Łagodne: gruczolaki, torbielaki i brodawczaki
2. Złośliwe, czyli raki :
a) powstające z nabłonka płaskiego, czyli płaskonabłonkowe
b) z nabłonka gruczołowego (walcowatego) – raki gruczołowe
c) ( raki walcowato komórkowe, gruczolakoraki ).
Do grup 1-2 zaliczamy tzw. nabłonkowce nie różnicowane
rodzajowo. W tych przypadkach na podstawie obrazu
mikroskopowego nie można ustalić narządu, z którego nowotwór się
wywodzi.
3. Nabłonkowce rodzajowo zróżnicowane tzn. charakterystyczne dla
danej tkanki lub narządu np. rak jasnokomórkowy, nerki, rakowiak
jelita, szkliwiak, niektóre nowotwory gonad.

II. Nowotwory z tkanek nienabłonkowych

1. Powstające z tkanki łącznej: włóknistej, tłuszczowej, chrzęstnej,
kostnej i śluzowej.
 2. Z tkanki mięśniowej gładkiej i poprzecznie prążkowanej.
3. Z układu naczyniowego.
4. Z układu krwiotwórczego ( szpiku, węzłów chłonnych,
śledziony, grasicy).
5. Z tkani barwnikowej.
6. Z układu nerwowego.

III. Nowotwory mieszane (pierwotniaki)

Są to nowotwory złożone z różnych, dowolnie zestawionych tkanek

pochodzących z trzech listków zarodkowych ( ekto, endo
i mezodermy). W skład pierwotniaków wchodzi tkanka chrzęstna,
kostna, nerwowa, skóra i jej przydatki (włosy, gruczoły potowe i
łojowe), tkanka nabłonkowa wszelkiego rodzaju ( nabłonek
oddechowy, nabłonek żołądki, jelita, wątroba, trzustka, tarczyca),
zęby itp.

Szerzenie się nowotworów

Zdolność szerzenia się wykazują głównie nowotwory złośliwe.

Wyróżniamy następujące sposoby szerzenia się nowotworów.
- przez ciągłość czyli naciekanie najbliższego otoczenia
- przez styczność jest to bardzo rzadki sposób np. przenoszenie się
raka z wargi górnej na wargę dolną
- przez wszczepienie np. komórki torbielakogruczolaka jajnika
wszczepiają się w otrzewną
- przez przerzuty tj. drogą naczyń chłonnych i krwionośnych
Zdolność dawania przerzutów jest charakterystyczną cechą
nowotworów złośliwych. Pojawienie się przerzutów jest kolejnym
etapem po naciekaniu tkanek okolicznych szerzenia się nowotworu.
Wyróżniamy przerzuty miejscowe i okoliczne, zwykle do
najbliższych węzłów chłonnych, oraz przerzuty odległe do innych
narządów. Przerzuty nowotworowe powstają na drodze zatorów z
komórek nowotworowych w naczyniach chłonnych i krwionośnych.
Nie każdy zator jest równoznaczny z powstaniem przerzutu.
Większość komórek nowotworowych krążących w chłonce (limfie)
i krwi jest niszczona przez mechanizmy obronne ustroju. Częstą
siedzibą przerzutów są wątroba, płuca i kości. Nowotwór
charakteryzuje własna antygenowość. Powoduję on powstawanie
w ustroju odpowiedzi immunologicznej w postaci zarówno
humoralnej ( wytwarzanie przeciw ciał ) , jak i komórkowej
( pojawienieie się limfocytów T o właściwościach cytotoksycznych).

Budowa mikroskopowa nowotworów

Ostateczne rozpoznanie nowotworu opiera się na badaniu

histopatologicznym. Obraz mikroskopowy jest bardzo różnorodny.
Ogólne zakłada się że im nowotwór jest mniej dojrzały
i zróżnicowany, tym stopień jego złośliwości jest większy. Należy
jednak pamiętać, że
w biologii nowotworów nie ma żelaznych reguł
i że korelacja między obrazem mikroskopowym z stopniem
złośliwości nowotworu nie zawsze jest taka wyraźna.

Patogeneza choroby nowotworowej

W miarę postępu choroby narasta osłabienie i pogorszenie stanu

odżywienia oraz ubytek masy ciała. Przez długi czas przyjmowano,
że przyczyna są hipotetyczne szkodliwe substancje hormonalne
( toksohormony) tworzące się w tkance nowotworowej i
uszkadzające gospodarza, tej teorii w jej pierwotnej postaci nie
potwierdzono. Ubytek masy ciała może być następstwem utraty
apetytu lub utrudnienie przyjmowania i przyswajania pokarmu.
Szybko rosnące nowotwory czerpią potrzebne substancje, miedzy
innymi aminokwasy i białka z organizmu, może to doprowadzić do
niedoboru białka. Niedobór białka może też wynikać z ewentualnej
jego utraty w skutek np. krwawienia. Istotnym czynnikiem
ujemnego bilansu energetycznego jest nasilona , lecz mało wydajna
energetycznie glikoliza beztlenowa. Komórki nowotwory zużywają
więc duże ilości substratu, która nie może służyć innym tkankom,
jak to mogło być w warunkach prawidłowych. Często pojawia się
gorączka wynikająca z uwalniania ciał pobudzających neurony
ośrodka termoregulacji. Nierzadkim zjawiskiem jest niedokrwistość,
której przyczynę sprowadzić można zwykle, odpowiednio do
zaburzeń pojawiających się w toku choroby, do strat krwi
spowodowanych krwawieniem, lub niedoboru białka
uwarunkowanego np. niedożywieniem. Zdarza się niekiedy niedobór
wit. B 12 lub kwasu foliowego. Przyczynami niedokrwistości mogą
być również mechanizmy autoimmunologiczne, a także wpływ
stosowanych leków cytostatycznych. Może również wystąpić
leukopenia , oraz trombocytopenia, jako następstwo bezpośredniej
inwazji nowotworowej do szpiku kostnego lub uszkodzenia szpiku w
następstwie chemioterapii lub radioterapii. Ból pojawia się zwykle
dopiero o okresie choroby już rozwiniętej, lub znacznie
zaawansowanej jest wtedy w przeważającej części przypadków
jednym z głównych, a niekiedy głównym objawem choroby i
źródłem cierpienia chorego. Bezpośrednim czynnikiem
wyzwalającym ból bywa najczęściej wtórny proces zapalny lub
martwiczy tj. działanie na zakończenia czucia bólu ciał czynnych
uwalnianych z tkanki zmienionych zapalnie lub objętych procesem
martwiczym, pociąganie lub rozciąganie tkanek, ucisk zakończeń
czuciowych.
Chorobę nowotworową zdecydowanie lepiej jest lepiej leczyć
w stadium początkowym niż zaawansowanym. Wczesne wykrycie
nowotworu stwarza szansę całkowitego powrotu do zdrowia.