Wydzia: Ekonomiczny Kierunek Studiw: Ekonomia Specjalno: Zarzdzanie przedsibiorstwem
Analiza i ocena sytuacji finansowej przedsibiorstwa na przykadzie Wytwrni Napojw Bezalkoholowych rdo - Pniewy Sp. z o.o.
Praca dyplomowa Napisana w Zakadzie Ekonomiki Przedsibiorstwa pod kierunkiem:
____________________________________________________________ _ RADOM 1998 Wstp I. PODSTAWOWE SPRAWOZDANIA FINANSOWE JAKO RDO INFORMACJI DO ANALIZY FINANSOWEJ 6 1.1. ISTOTA, METODY I RODZAJE ANALIZY FINANSOWEJ 6 1.2. PODSTAWY PRAWNE SPORZDZANIA SPRAWOZDA 8 1.3. BILANS 11 1.3.1. BUDOWA BILANSU I JEGO CHARAKTERYSTYKA 11 1.3.2. WSTPNA ANALIZA BILANSU 23 1.4. RACHUNEK ZYSKW I STRAT 26 1.4.1. BUDOWA RACHUNKU ZYSKW I STRAT 26 1.4.2. WSTPNA ANALIZA RACHUNKU ZYSKW I STRAT 31 1.5. ANALIZA RACHUNKU PRZEPYWW PIENINYCH 31 II. ANALIZA WYNIKU FINANSOWEGO PRZEDSIBIORSTWA 33 2.1. ANALIZA CZYNNIKW WPYWAJCYCH NA POZIOM WYNIKU FINANSOWEGO 34 2.2. ZASADY PODZIAU WYNIKU FINANSOWEGO W RNYCH FORMACH PRZEDSIBIORSTW. 41 III. ANALIZA WSKANIKOWA SYTUACJI FINANSOWEJ PRZEDSIBIORSTWA 44 3.1. ISTOTA ANALIZY WSKANIKOWEJ 44 3.2. ANALIZA PYNNOCI FINANSOWEJ PRZEDSIBIORSTWA 44 3.3. ISTOTA I POMIAR SPRAWNOCI DZIAANIA PRZEDSIBIORSTWA 46 3.4. ANALIZA WSPOMAGANIA FINANSOWEGO 48 3.5. BADANIE RENTOWNOCI PRZEDSIBIORSTWA 49 3.6. ANALIZA WSKANIKW RYNKU KAPITAOWEGO 51 IV. ANALIZA I OCENA STANDINGU FINANSOWEGO WYTWRNI NAPOJW BEZALKOHOLOWYCH RDO - PNIEWY SP. Z O.O. 54 4.1. CHARAKTERYSTYKA SPKI 54 4.2. WSTPNA ANALIZA BILANSU PRZEDSIBIORSTWA 55 4.2.1. STRUKTURA MAJTKU I KAPITAW 57 4.2.2. STRUKTURA KAPITAOWO - MAJTKOWA 60 4.3. WSTPNA ANALIZA RACHUNKU WYNIKW 61 4.4. ZESTAWIENIE PRZEPYWW PIENINYCH SPKI W LATACH 1995 - 1996 65 4.5. ANALIZA PYNNOCI FINANSOWEJ 68 4.6. ANALIZA RENTOWNOCI PRZEDSIBIORSTWA 70 4.7. OCENA SPRAWNOCI DZIAANIA PRZEDSIBIORSTWA 71 4.8. ANALIZA WSPOMAGANIA FINANSOWEGO 73 Wnioski 105 Bibliografia 113 Spis rysunkw 109 Spis tabel 110 Spis wykresw 112
Wstp
Przy duej konkurencji na rynku niezbdne jest cige dokonywanie wyborw, ktra droga i jaka polityka firmy przyniesie jej najwiksze korzyci. Aby wybory te byy trafne niezbdna jest umiejtno analizy sytuacji finansowej przedsibiorstwa. W pracy przedstawione zostay podstawowe rda i metody analizy. Na przykadzie Wytwrni Napojw Bezalkoholowych rdo-Pniewy Sp. z o.o. starano si ukaza przydatno uzyskanych informacji dla osb zarzdzajcych firm, wykorzystanie analizy finansowej dla podejmowania racjonalnych decyzji. Tez niniejszej pracy jest sformuowanie, e dokadna i przeprowadzona rzetelnie analiza sytuacji finansowej przedsibiorstwa dostarcza menederom niezbdnych informacji do podejmowania trafnych decyzji dotyczcych dziaalnoci firmy. Trzeba tu zwrci uwag, i nie naley skupia si na sytuacji jednej tylko - interesujcej nas firmy, ale trzeba analizowa sytuacj w caej gazi, szczeglnie zwracajc uwag na najpowaniejszych konkurentw na rynku. Pogorszenie standingu finansowego przedsibiorstwa moe spowodowa realne zagroenie, np. wykupienie przez silniejszego konkurenta czy wyparcie z rynku. Sytuacja odwrotna daje szans zdobycia nowych rynkw zbytu przez zaoferowanie kontrahentom lepszych warunkw przy zawieraniu umw. Obiektem bada jest Wytwrnia Napojw Bezalkoholowych "rdo Pniewy" Sp. z o.o. Przedsibiorstwo dziaa od 1992 roku i zajmuje si produkcj napojw bezalkoholowych. Praca skada si z czterech rozdziaw. Pierwszy z nich prezentuje podstawowe sprawozdania finansowe tj. bilans, rachunek zyskw i strat oraz sprawozdanie z przepywu rodkw pieninych. Omwiona jest ich budowa, przydatno w analizie finansowej jak rwnie podstawy prawne ich sporzdzania. Przedstawiono rwnie metody analizy wstpnej sprawozda i problem uwzgldnienia czasu w badaniach analitycznych. Drugi rozdzia obejmuje problematyk ustalania wyniku finansowego przedsibiorstwa i badania czynnikw wpywajcych na jego poziom. Omwiona zostaa analiza przyczynowa i czynnikowa, a take zasady podziau wyniku finansowego w rnych formach przedsibiorstw ze szczeglnym uwzgldnieniem spki z ograniczon odpowiedzialnoci. Trzeci rozdzia dotyczy analizy wskanikowej przedsibiorstwa. Prezentuje podstawowe obszary jej zastosowania, rodzaje wskanikw oraz interpretacj wynikw pod ktem ich przydatnoci dla osb zarzdzajcych firm. Przedstawiono zestaw wskanikw najczciej stosowanych w wysoko rozwinitych krajach o gospodarce rynkowej, tj. wskaniki pynnoci, sprawnoci dziaania, wspomagania finansowego, rentownoci, wskaniki rynku kapitaowego oraz stopnia zaduenia przedsibiorstwa. W rozdziale czwartym opierajc si na rozwaaniach trzech poprzednich rozdziaw dokonano analizy finansowej Wytwrni Napojw Bezalkoholowych rdo - Pniewy Sp. z o.o. Ponadto przedstawiono Spk, jej histori i rodzaj prowadzonej dziaalnoci, a take zatrudnienie oraz dokonane inwestycje z uwzgldnieniem rde ich finansowania. Prac kocz wnioski bdce syntez gwnych myli zawartych w niniejszych rozwaaniach. 1. I. Podstawowe sprawozdania finansowe jako rdo informacji do analizy finansowej
1. 1.1. Istota, metody i rodzaje analizy finansowej
Pojcie analizy odnosi si do metody badania naukowego polegajcego na rozoeniu badanego zjawiska na elementy skadowe co pomaga w zrozumieniu istoty badanych zjawisk. Przez analiz rozumie si te opracowanie diagnostyczne (dokument) lub czynnoci zmierzajce do postawienia diagnozy gospodarczej. Wymaga ona zastosowania odpowiednich metod badania i zasad oceny wypracowanych przez analiz jako samodzieln dyscyplin naukow 1[1] . Treci analizy finansowej s wielkoci ekonomiczne w wyraeniu pieninym, w tym stan majtkowo-kapitaowy, wyniki finansowe oraz oglna sytuacja finansowa przedsibiorstwa 2[2] . W zalenoci od przyjtych kryteriw moemy wyrni wiele metod analizy finansowej. Biorc pod uwag tok analizy wyrniamy: analiz indukcyjn - polega ona na tym, e badanie rozpoczyna si od zjawisk szczegowych przechodzc do coraz bardziej oglnych. Analizujc wykorzystanie podstawowych czynnikw produkcji w przedsibiorstwie ustala si ich wpyw na osigane wyniki finansowe. Metoda ta nazywana jest popularnie od szczegu do ogu. Ma zastosowanie gwnie w analizach 1[1] Analiza ekonomiczna przedsibiorstw przemysowych, praca zbiorowa pod red. E. Kurtysa, PWN, Warszawa-Pozna 1988, s.9 2[2] L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsibiorstwie PWE, Warszawa 1994, s.9 rednio i krtkookresowych, odcinkowych lub problemowych, ktre nie zawsze kocz si syntez wynikw dotyczc dziaania caego przedsibiorstwa, a tylko jego czci lub wybranego problemu. Do gwnych zalet tej metody naley zaliczy fakt, e analityk nie zna ostatecznych wynikw swojej pracy, co zapewnia obiektywizm bada. Jest to metoda zapewniajca wszechstronno i wnikliwo bada. 3[3] analiz dedukcyjn, w ktrej przechodzi si od zjawisk oglnych do zjawisk szczegowych, od wynikw do czynnikw ktre na nie wpyny. Najpierw bada si wyniki finansowe przedsibiorstwa, a pniej analizuje przyczyny, ktre je uksztatoway. Przyjmuje si przy tym, e nie uwzgldnia si wszystkich czynnikw bez wzgldu na kierunek i si ich oddziaywania, a tylko te, ktre miay znaczcy wpyw na osignite wyniki. Metod t stosuje si w analizach rocznych i wieloletnich. 4[4] Przyjmujc rny stopie pogbienia badania wskanikw, wyodrbnia si: 3[3] M.Sierpiska, T. Jachna, Ocena przedsibiorstwa wedug standardw wiatowych, PWN, Warszawa 1995 r., s.19 4[4] Ibidem, s.20 analiz porwnawcz, polegajc na okreleniu zwizkw midzy wskanikami ekonomicznymi, analiz przyczynow, ktra jest pogbionym etapem badania wskanikw ekonomicznych, w ktrych bada si wpyw i si oddziaywania okrelonych czynnikw na odchylenia ujawnione w trakcie analizy porwnawczej. W analizie porwnawczej wyrnia si trzy kierunki badania wskanikw: porwnania ze wskanikami postulowanymi, polegaj one na odniesieniu osignitych wynikw do zaoonego planu - pierwotnego lub skorygowanego. Porwnanie do planu pierwotnego to odniesienie danych sprawozdawczych do wielkoci ujtych w planie dziaania np. do biznes-planu, za porwnanie do planu skorygowanego polega na odniesieniu danych sprawozdawczych do danych planu pierwotnego zwikszonego lub zmniejszonego o czynnik lub czynniki majce wpyw na wielko badanego wskanika. porwnania w czasie pozwalaj na ocen rozmiarw i tempa zmian badanych zjawisk ekonomicznych. Wskaniki z wczeniejszych okresw w odniesieniu do odpowiednich wskanikw biecych daj obraz dynamiki badanego zjawiska gospodarczego jak i tendencji jego rozwoju w przyszoci. Wskaniki z kolejnych okresw mog by odnoszone do jednego okresu - podstawowego, mwimy wtedy o zwykym porwnaniu w czasie, lub te do okresu poprzedniego wzgldem badanego, wtedy jest to porwnanie acuchowe. porwnania w przestrzeni, polegaj na odniesieniu wskanikw z badanej jednostki do odpowiadajcych im wskanikw innych podobnych jednostek gospodarczych tej samej brany lub innych bran. W celu uniknicia bdnych ocen naley zwrci uwag na porwnywalno danych czerpanych ze sprawozda rnych podmiotw i uwzgldni ten fakt przy pracach analitycznych. Analiza przyczynowa obejmuje okrelenie czynnikw oddziaujcych na objty badaniem wskanik oraz obliczenie wielkoci wpywu tych czynnikw na odchylenia ukazane przez analiz porwnawcz. Okrelenie zalenoci przyczynowo - skutkowych midzy zdarzeniami ekonomicznymi pozwala wyodrbni te czynniki, ktre maj wpyw na ksztatowanie si badanych wskanikw. Stopie oddziaywania poszczeglnych czynnikw okrela si przede wszystkim za pomoc metod deterministycznych zwanych take metodami izolacji, do ktrych nale: metoda kolejnych podstawie, metoda rnic czstkowych, metoda podstawie krzyowych ( kolejnych przyblie ), metoda funkcyjna, metoda proporcjonalnego podziau rnic czstkowych. 5[5] Zaoeniem omawianej metody jest to, e okrelone zjawiska ekonomiczne mog by zapisane w postaci sumy, rnicy, iloczynu lub ilorazu ksztatujcych je czynnikw. Rni si one midzy sob precyzyjnoci uzyskiwanych wynikw i sposobami eliminowania odchyle.
2. 1.2. Podstawy prawne sporzdzania sprawozda
Sejm Rzeczpospolitej Polskiej uchwali 29 wrzenia 1994 roku ustaw o rachunkowoci (Dz.U.Nr 121, poz 591). Ustawa okrela zasady rachunkowoci oraz tryb badania sprawozda finansowych przez biegych 5[5] M. Walczak, Analiza finansowa w procesie sterowania przedsibiorstwem Finans-Servis, Warszawa 1994, s. 44 rewidentw. 6[6] Jej celem jest stworzenie dogodnych warunkw dla dostarczania przez rachunkowo wiarygodnych i dokadnych informacji o stanie przedsibiorstwa jak rwnie dostosowanie polskich zasad rachunkowoci do 6[6] Ustawa z dnia 29 wrzenia 1994 roku o rachunkowoci (Dz.U.Nr. 121, poz. 591) Art. 1 zasad obowizujcych w krajach wchodzcych w skad Unii Europejskiej. Jest to zwizane z naszymi staraniami wejcia do struktur Unii i podjtymi w zwizku z tym zobowizaniami zawartymi w artykuach 68-70 Ukadu Europejskiego o Stowarzyszeniu Rzeczpospolitej Polskiej z Uni Europejsk. Chodzi tu o zasady ujte w : IV Dyrektywie nr 78/660/EWG z 25.07.1978 r. w sprawie rocznych jednostkowych sprawozda finansowych spek, VII Dyrektywie nr 83/349/EWG z 13.06.1983 r. w sprawie jednostkowych i skonsolidowanych sprawozda finansowych spek, Dyrektywie nr 86/635/EWG 8.12.1986 r. w sprawie jednostkowych i skonsolidowanych sprawozda finansowych bankw i innych instytucji finansowych, Dyrektywie nr 91/674/EWG z 19.12.1991 r. w sprawie jednostkowych i skonsolidowanych sprawozda finansowych towarzystw ubezpieczeniowych. 7[7] Zgodnie z art. 45 ustawy o rachunkowoci sprawozdanie finansowe sporzdza si na dzie bilansowy oraz na dzie zamknicia ksig rachunkowych, tzn. na dzie koczcy rok obrotowy, na dzie zakoczenia dziaalnoci, w tym rwnie sprzeday i zakoczenia likwidacji lub postpowania upadociowego, oraz na dzie poprzedzajcy zmian formy prawnej, postawienia w stan likwidacji lub upadoci - nie pniej ni w cigu trzech miesicy od dnia tych zdarze. 8[8] Sprawozdanie finansowe skada si z : 1. bilansu, 2. rachunku zyskw i strat, 3. informacji dodatkowej. 7[7] B. Lisiecka-Zajc, Oglna charakterystyka ustawy o rachunkowoci Rachunkowo - Zeszyt specjalny z 1994 r. s.35 8[8] Ustawa z dnia 29 wrzenia 1994 r. o rachunkowoci (Dz.U. Nr 121, poz. 591) Art. 12, ust 2 Ponadto sprawozdanie finansowe obejmuje w niektrych przypadkach rwnie sprawozdanie z przepywu rodkw pieninych. Dotyczy to jednostek wymienionych w Art. 64 pkt 1 ustawy, ktrych sprawozdania finansowe podlegaj badaniu i ogaszaniu. Do rocznego sprawozdania finansowego docza si sprawozdanie z dziaalnoci jednostki w roku obrotowym, jeeli obowizek jego sporzdzania wynika z ustawy lub odrbnych przepisw, 9[9] na przykad sprawozdanie z dziaalnoci sporzdzaj spdzielnie - na mocy ustawy Prawo spdzielcze i spki kapitaowe - na podstawie przepisw Kodeksu Handlowego. Ustawa daje moliwo stosownie do potrzeb i wielkoci jednostki sporzdzania bardziej szczegowych sprawozda finansowych ni okrelaj zaczniki do ustawy, jak te uproszczonego, rachunku zyskw i strat oraz informacji dodatkowej. Przy czym w przypadku sprawozda uproszczonych ustawa jednoznacznie okrela podmioty do tego uprawnione. S nimi jednostki, ktre w roku obrotowym za ktry sporzdzane jest sprawozdanie nie osigny dwch z trzech wielkoci: 1. rednioroczne zatrudnienie - 50 osb, 2. suma aktyww bilansu na koniec roku obrotowego - rwnowarto w walucie polskiej 1.000.000 ECU, 3. przychd netto ze sprzeday towarw i produktw oraz operacji finansowych - rwnowarto w walucie polskiej 2.000.000 ECU 10[10] W przypadku gdy informacje dotyczce poszczeglnych pozycji bilansu oraz rachunku zyskw i strat nie wystpiy w jednostce zarwno w roku obrotowym jak i za rok poprzedzajcy rok obrotowy, to przy sporzdzaniu bilansu oraz rachunku zyskw i strat pozycje te pomija si. 11[11] 9[9] Ibidem, Art.45, ust. 4 10[10] Ibidem, Art.50, ust. 2 11[11] Ibidem, Art.50, ust. 1 Bilans oraz rachunek zyskw i strat sporzdza si w ukadzie dynamicznym. Dla zapewnienia danych do analizy i oceny zmian w skadnikach majtku i finansujcych je pasywach oraz przychodach i kosztach wykazuje si: 1. w bilansie - rwnolegle do danych na koniec biecego roku obrotowego - aktywa i pasywa na dzie zamknicia ksig rachunkowych poprzedniego roku obrotowego, 2. w rachunku zyskw i strat - rwnolegle do danych za biecy rok obrotowy - przychody i koszty oraz zyski i straty nadzwyczajne za poprzedni rok obrotowy. Jeeli jednostka rozpocza dziaalno w drugiej poowie roku kalendarzowego to mona ksigi rachunkowe i sprawozdanie finansowe za ten okres poczy z ksigami rachunkowymi i sprawozdaniem finansowym za rok nastpny. 12[12] Osob odpowiedzialn za sporzdzenie rocznego sprawozdania finansowego jest kierownik jednostki. Zapewnia on jego sporzdzenie nie pniej ni w cigu trzech miesicy od dnia bilansowego i przedstawia waciwym organom, zgodnie z obowizujcymi jednostk przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy. 13[13] Sporzdzone sprawozdanie finansowe podpisuje - z podaniem daty podpisu - osoba, ktrej powierzono prowadzenie ksig rachunkowych np. gwny ksigowy lub przedstawiciel firmy prowadzcej usugowo ksigi rachunkowe na zlecenie jednostki oraz kierownik jednostki. Jeeli jednostk kieruje organ wieloosobowy sprawozdanie podpisuj wszyscy czonkowie tego organu np. czonkowie zarzdu spdzielni lub spki. Odmowa podpisu wymaga pisemnego uzasadnienia doczonego do sprawozdania finansowego. 14[14] Roczne sprawozdanie finansowe jednostki podlega zatwierdzeniu przez organ zatwierdzajcy, nie pniej ni sze miesicy od dnia bilansowego. 15[15] 12[12] Ibidem, Art.3, ust. 8 13[13] Ibidem, Art.52, ust. 1 14[14] Ibidem, Art.52, ust. 2 15[15] Ibidem, Art.53, ust. 1 Organem zatwierdzajcym sprawozdanie finansowe - w zalenoci od formy prawnej jednostki - jest: 1. w przedsibiorstwach pastwowych - rada pracownicza, a w przypadku braku rady pracowniczej - organ zaoycielski, 2. w spdzielniach - walne zgromadzenie (Art. 38 1, pkt 2 ustawy - Prawo spdzielcze), 3. w spkach akcyjnych - walne zgromadzenie akcjonariuszy (Art. 388 Kodeksu Handlowego), 4. w spkach z ograniczon odpowiedzialnoci - zgromadzenie wsplnikw (Art. 221 Kodeksu Handlowego), 5. w innych jednostkach nie wymienionych w punktach 1,2,3 i 4 - organ okrelony w statucie jednostki lub uprawniony do zatwierdzenia na mocy przepisw dotyczcych danej jednostki.. 16[16] Jeeli po sporzdzeniu rocznego sprawozdania finansowego jednostka otrzymaa informacje o zdarzeniach majcych istotny wpyw na tre jeszcze nie zatwierdzonego sprawozdania finansowego, to powinna ona to sprawozdanie odpowiednio zmieni, dokonujc jednoczenie odpowiednich zapisw w ksigach rachunkowych roku obrotowego, ktrego sprawozdanie finansowe dotyczy, oraz powiadomi o tym biegego rewidenta, ktry sprawozdanie to bada lub bada. Jeeli jednostka otrzymaa takie informacje po zatwierdzeniu sprawozdania, to ujmuje je odpowiednio w ksigach rachunkowych roku obrotowego w ktrym je otrzymaa. 17[17] Przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego przez uprawniony do tego organ zgodnie z Art. 64 ustawy o rachunkowoci podlega ono badaniu. Dotyczy to skonsolidowanych sprawozda grup kapitaowych oraz rocznych sprawozda kontynuujcych dziaalno: 16[16] B. Izydorczyk, T. yznowski: Sprawozdanie finansowe jednostek gospodarczych za 1996 r., DIFIN Warszawa 1996, s. 25 17[17] Ustawa z dnia 29 wrzenia 1994 r. o rachunkowoci, op. cit., Art.54, ust. 1- 2 1. bankw oraz ubezpieczycieli, 2. jednostek dziaajcych na podstawie przepisw prawa o publicznym obrocie papierami wartociowymi i funduszach powierniczych, 3. spek akcyjnych, 4. pozostaych jednostek, ktre w poprzedzajcym roku obrotowym, za ktry sporzdzono sprawozdanie finansowe, osigny lub przekroczyy granice dwch z trzech nastpujcych wielkoci: rednioroczne zatrudnienie - 50 osb, suma aktyww bilansu na koniec roku obrotowego - rwnowarto w walucie polskiej 1.000.000 ECU, przychd netto ze sprzeday towarw i produktw oraz operacji finansowych za rok obrotowy - rwnowarto w walucie polskiej 3.000.000 ECU. Obowizek ten dotyczy take cznych sprawozda finansowych jednostek, w skad ktrych wchodz zakady (oddziay) prowadzone wedug zasad penego wewntrznego rozrachunku gospodarczego, tzn. samobilansujce. 18[18] Kierownik ww. jednostek skada w sdzie lub innym organie prowadzcym rejestr lub ewidencj dziaalnoci gospodarczej danej jednostki roczne sprawozdanie finansowe, opini biegego rewidenta, odpis uchway bd postanowienia organu zatwierdzajcego o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego i podziale zysku lub pokryciu straty, a w przypadku spek z ograniczon odpowiedzialnoci, towarzystw ubezpiecze wzajemnych, spek akcyjnych oraz spdzielni - take sprawozdanie z dziaalnoci jednostki - w cigu 15 dni od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego, nie pniej jednak ni 9 miesicy od dnia bilansowego. W tym te terminie kierownik jednostki skada do ogoszenia w Monitorze Polskim B bilans, rachunek zyskw i strat oraz sprawozdanie z przepywu rodkw pieninych 18[18] Ibidem, Art.64, ust. 1- 2 wraz z opini biegego rewidenta oraz odpisem uchway, bd decyzji zatwierdzajcych sprawozdanie finansowe i podzia zysku bd pokrycie straty. 19[19]
3. 1.3. Bilans
1. 1.3.1. Budowa bilansu i jego charakterystyka
Bilans ksigowy jest podstawowym sprawozdaniem finansowym informujcym o sytuacji majtkowej przedsibiorstwa. Przedstawia on w sposb usystematyzowany majtek (rodki gospodarcze) przedsibiorstwa na dany dzie w ujciu wartociowym oraz rda jego finansowania. 20[20] Majtek przedsibiorstwa okrelany jest mianem aktyww. Poszczeglne pozycje czone s w grupy o zblionej treci ekonomiczno-finansowej i zestawiane wedug kryterium pynnoci tj. moliwoci zbycia na rynku poszczeglnych skadnikw majtku. rda finansowania natomiast okrela si jako pasywa i s one zestawiane wedug kryterium wymagalnoci. Poniewa aktywa i pasywa dotycz tych samych rodkw gospodarczych rwnanie:
AKTYWA = PASYWA
zawsze jest prawdziwe. 19[19] Ibidem, Art. 69, ust. 1 - 2 Art. 70, ust. 1 - 2 20[20] E.Terebucha: Rachunkowo nie jest trudna. PWE Warszawa 1985 r. s.45 za Analiza Ekonomiczno - Finansowa Przedsibiorstwa praca zbiorowa pod redakcj S.Kasiewicza SGH Warszawa 1995r.
Poszczeglne pozycje aktyww i pasyww mog by ujmowane wedug dwch wariantw.
W pierwszym aktywa uszeregowane s poczwszy od elementw stanowicych majtek trway - czyli najmniej pynnych, do najbardziej pynnych rodkw pieninych, pasywa za poczwszy od kapitaw wasnych na rezerwach koczc.
W drugim wariancie kolejno jest odwrotna. W przypadku aktyww najpierw podaje si skadniki o najwikszej pynnoci by zakoczy na najmniej pynnych elementach majtku. Pasywa natomiast od najwczeniej wymagalnych do tych w przypadku ktrych czas odpywu gotwki jest najduszy. W wikszoci krajw europejskich stosuje si pierwszy wariant uszeregowania pozycji aktyww i pasyww, drugi za stosuje si w Stanach Zjednoczonych.
Rysunek 1:Oglny schemat bilansu obowizujcego w Polsce
B I L A N S
Skadniki rzeczowe
Kapitay wasne Majtek trway Wartoci niematerialne i prawne rda wasne Wynik finansowy netto
Skadniki finansowe
Rezerwy
Zapasy
Nalenoci
Dugoterminowe Majtek obrotowy rodki pienine rda obce
Krtkoterminowe papiery wartociowe
Krtkoterminowe SUMA AKTYWW SUMA PASYWW
Rys.1 Uproszczony schemat bilansu rdo: Opracowano na podstawie M.Sierpiska, T. Jachna Ocena przedsibiorstwa wedug standardw wiatowych, PWN, Warszawa 1995 r., s.43
Aktywa przedsibiorstwa dzieli si na dwie podstawowe grupy: A. Majtek trway, B. Majtek obrotowy. Majtek trway charakteryzuje si tym, e jest na trwae wyczony z obrotu i przeznaczony do dugotrwaego uytkowania. Wikszo jego elementw uczestniczy w wielu powtarzajcych si procesach gospodarczych zuywajc si stopniowo. 21[21] Dzieli si na cztery grupy: I. Wartoci niematerialne i prawne, II. Rzeczowy majtek trway, III. Finansowy majtek trway, IV. Nalenoci dugoterminowe.
Do wartoci niematerialnych i prawnych zaliczamy: 21[21] J.Buko, J.Filipowicz, T.Wsik ,Ekonomika przedsibiorstwa cz. II, WSI Radom 1995r. s. 8 koszty organizacji poniesione przy zaoeniu lub pniejszym rozszerzeniu spki akcyjnej, koszty prac rozwojowych, warto firmy, inne wartoci niematerialne i prawne, zaliczki na poczet wartoci niematerialnych i prawnych Koszty organizacji przedsibiorstwa to wydatki zwizane z rozpoczciem dziaalnoci firmy. Dotyczy to przede wszystkim kosztw zwizanych z utworzeniem spki akcyjnej, lub znacznego powikszenia jej rozmiarw. Zaliczy do nich mona np. koszty studiw rynku, rekrutacji zaogi, pierwszej reklamy, opaty notarialne, skarbowe i sdowe.. Koszty prac rozwojowych, to koszty prowadzonych przez przedsibiorstwo na wasne potrzeby prac rozwojowych zakoczonych wynikiem pozytywnym, poprzedzajcych podjcie produkcji, czyli wykorzystanie wynikw bada lub w inny sposb uzyskanej wiedzy do produkcji nowych lub ulepszonych produktw. Warto firmy stanowi rnic midzy cen nabycia okrelonej jednostki lub zorganizowanej jej czci a nisz od niej wartoci rynkow skadnikw majtkowych jednostki lub zorganizowanej jej czci. 22[22] Warto ta zawiera midzy innymi warto wykwalifikowanej zaogi, posiadanych tajemnic produkcyjnych, zespow badawczo - rozwojowych czy renom zdobyt na rynku. Inne wartoci niematerialne to nabyte prawa takie jak: prawo wieczystego uytkowania gruntu, zakupione lub uzyskane jako wkad rzeczowy, a take nadwyka pierwszej opaty za wieczyste uytkowanie nad roczn opat z tego tytuu, 22[22] Ustawa z dnia 29 wrzenia 1994 r. o rachunkowoci , op. cit. Art.33, ust. 4 spdzielcze wasnociowe prawo do lokalu, zapacona za kilka lat z gry cena najmu lokali lub wniesiona w postaci aportu skapitalizowana rwnowarto najmu lub dzierawy postawionych do dyspozycji jednostki rodkw, a take prawa uzyskane za rodki wydatkowane na wspln inwestycj, prawa do projektw wynalazkw, patentw, znakw towarowych, wzorw zdobniczych, modeli licencji, uytkowania praw autorskich, tajnych formu i procesw produkcyjnych, uytkowania praw do filmw kinematograficznych, tam filmowych lub magnetofonowych dla telewizji i radia, prawa do wykorzystania odpowiednio udokumentowanych dowiadcze przemysowych, handlowych lub naukowych (know-how), koncesje, w tym rwnie na dopuszczenie samochodu do midzynarodowego transportu drogowego, programy komputerowe. 23[23]
Do rzeczowych skadnikw majtku trwaego zalicza si: grunty wasne, budynki i budowle, przy czym do budynkw zalicza si np. hale fabryczne, budynki biurowe, stowki, hotele pracownicze, do budowli za ogrodzenie i owietlenie terenu, utwardzone drogi i place, bocznice kolejowe, wodocigi, oczyszczalnie ciekw itp. urzdzenia techniczne i maszyny, rodki transportu, pozostae rodki trwae.Za rodki trwae uznaje si, stanowice wasno lub wspwasno jednostki nieruchomoci (grunty, budynki, w tym take bdce 23[23] Z.Fedak Wycena aktyww i pasyww oraz ustalenie wyniku finansowego Rachunkowo, Zeszyt specjalny z 1994 r. s.61 odrbn wasnoci lokale, budowle i inwestycje w obcych obiektach), maszyny i urzdzenia, rodki transportu oraz inne kompletne i zdatne do uytku w momencie przyjcia do uywania przedmioty oraz inwentarz ywy o przewidywanym okresie uywania duszym ni rok, przeznaczone na wasne potrzeby jednostki, lub do oddania w uywanie na podstawie umowy najmu, dzierawy lub innej umowy o podobnym charakterze. Do rodkw trwaych jednostki zalicza si rwnie obce rodki trwae uywane przez ni na podstawie umowy najmu, dzierawy lub innej umowy o podobnym charakterze, jeeli z innych przepisw wynika prawo dokonywania od nich odpisw amortyzacyjnych (umorzeniowych) przez korzystajc z tych rodkw jednostk. 24[24] Jeeli warto pocztkowa ww. skadnikw majtku nie przekracza 2.500 z - mog one nie by zaliczane do rodkw trwaych. 25 [25] Do rzeczowego majtku trwaego oprcz rodkw trwaych zalicza si rwnie: inwestycje rozpoczte, rozumie si przez to og poniesionych kosztw pozostajcych w bezporednim zwizku z nie zakoczon jeszcze: budow, montaem, lub przekazaniem do uywania nowego lub ulepszeniem ju istniejcego rodka trwaego 26[26] 24[24] Ustawa z dnia 29 wrzenia 1994 r. o rachunkowoci, op. cit. Art.3, ust. 11 25[25] Rozporzdzenie Ministra Finansw z dnia 17 stycznia 1997 r. w sprawie amortyzacji rodkw trwaych oraz wartoci niematerialnych i prawnych (Dz. U. Nr 6, poz. 35 z pn. zmianami) 26[26] Ustawa z dnia 29 wrzenia 1994 r. o rachunkowoci , op. cit. Art.3, ust. 12 zaliczki na poczet inwestycji. Na finansowy majtek trway skadaj si: udziay i akcje, papiery wartociowe, udzielone poyczki dugoterminowe, inne skadniki finansowego majtku trwaego. Akcje i udziay w obcych podmiotach gospodarczych daj inwestorowi prawo wasnoci odpowiedniej czci majtku, a tym samym moliwo uczestniczenia w zarzdzaniu nim. Wpyw inwestora na podejmowane decyzje zaley od wielkoci posiadanych udziaw w stosunku do kapitau zakadowego biorcy kapitau. Papiery wartociowe to akcje, obligacje obce, dugoterminowe weksle obce, bony, listy zastawne itp. Nalenoci dugoterminowe powstaj w wyniku sprzeday odbiorcom produktw i towarw na kredyt z terminem zapaty duszym ni jeden rok. Majtek obrotowy obejmuje skadniki majtkowe, ktre nie s na stae zaangaowane w dziaalno przedsibiorstwa. Uczestnicz one w cyklicznie powtarzajcych si operacjach gospodarczych o okresach nie przekraczajcych jednego roku. Zaliczamy do niego: 1. zapasy, na ktre skadaj si: materiay, pprodukty i produkty w toku, produkty gotowe, towary, zaliczki na poczet dostaw, 2. nalenoci i roszczenia: nalenoci z tytuu dostaw i usug, nalenoci z tytuu podatkw, dotacji i ubezpiecze spoecznych, nalenoci wewntrzzakadowe, pozostae nalenoci, nalenoci dochodzone na drodze sdowej, 3. papiery wartociowe przeznaczone do obrotu: udziay lub akcje wasne do zbycia, inne papiery wartociowe, 4. rodki pienine. rodki pienine w kasie, rodki pienine w banku, inne rodki pienine.
Materiay s nabywane przez przedsibiorstwo w celu ich zuycia w procesie gospodarczym i najczciej zuywaj si w jednym cyklu produkcyjnym. Zaliczamy do nich materiay podstawowe, pomocnicze, pfabrykaty obcej produkcji, opakowania, paliwo, czci zamienne i odpady. 27[27] Pprodukty i produkty w toku to nie gotowe jeszcze produkty i pfabrykaty przeznaczone do dalszej obrbki, a take usugi i wykonywane roboty przed ich ukoczeniem. Produkty gotowe to efekty produkcji przedsibiorstwa takie jak: wyroby gotowe, wykonane usugi, projekty itp. Towary to rzeczowe skadniki majtku obrotowego, nabyte w celu dalszej sprzeday bez zmiany ich postaci naturalnej. 28[28] Nalenoci i roszczenia to kwoty pienine nalene jednostce od innych podmiotw. Powstaj one gwnie w wyniku sprzeday produktw, towarw lub 27[27] J.Buko, J.Filipowicz, T.Wsik ,Ekonomika przedsibiorstwa ..., op. cit., s. 14 28[28] Ibidem, s.15 usug z odroczonym terminem patnoci lub w przypadku nie uregulowania nalenoci przez odbiorcw. Zalicza si do nich take nalenoci od rnych instytucji, organizacji, pracownikw itp. Papiery wartociowe przeznaczone do obrotu o terminie wykupu krtszym ni jeden rok obejmuj: obligacje obce, akcje obce i skupione wasne akcje. Specyficzn pozycj majtku przedsibiorstwa s rozliczenia midzyokresowe. Rozliczenia midzyokresowe czynne to koszty poniesione w okresie sprawozdawczym, ktre rozliczane bd w pniejszym okresie np. koszty wikszych remontw lub koszty zakupu materiaw. Rysunek 2: Schemat aktyww przedsibiorstwa.
rdo: Opracowano na podstawie Analiza ekonomiczno-finansowa przedsibiorstwa, praca zbiorowa pod redakcj S.Kasiewicza., SGH Warszawa 1995, s.21 Wszystkie skadniki majtku musz mie odpowiednie rda finansowania. Okrelaj one kto i na jakich warunkach wyposay przedsibiorstwo w rodki gospodarcze. Pasywa - rda finansowania majtku - dzieli si na dwie podstawowe grupy: kapita (fundusz) wasny kapita (fundusz) obcy W rachunkowoci przez kapitay okrela si wasne rda finansowania skadnikw majtku w spkach prawa handlowego i jednostkach gospodarczych prowadzonych przez osoby fizyczne we wasnym imieniu i na wasne ryzyko. Nazw fundusze natomiast okrela si rda finansowania skadnikw majtku, dla podkrelenia, e stanowi one wasno skarbu pastwa (w przedsibiorstwach pastwowych) lub wasno grupow (w spdzielniach). W zalenoci od formy prawnej jednostek gospodarczych wyrniamy rne kapitay (fundusze) wasne. Przedstawia je tabela 1. Tabela 1: Fundusze wasne w poszczeglnych formach prawnych przedsibiorstw. w spkach akcyjnych kapita akcyjny kapita zapasowy kapita rezerwowy w spkach z ograniczon odpowiedzialnoci kapita zakadowy - okrelony umow spki, zawart w formie aktu notarialnego utworzony w wysokoci nie mniejszej od wymaganej art. 1592 Kodeksu handlowego. kapita zapasowy - tworzony nie obligatoryjnie. Obowizek jego tworzenia z odpisw z zysku netto maj tylko spki z o.o. z udziaem kapitau zagranicznego. w spdzielniach fundusz udziaowy fundusz zasobowy w przedsibiorstwach fundusz zaoycielski pastwowych fundusz przedsibiorstwa w firmach prowadzonych przez osoby fizyczne na wasny rachunek i na wasne ryzyko, spkach jawnych, cywilnych i komandytowych kapita wasny tworzony do wysokoci wkadu wniesionego przez waciciela lub wsplnikw. rdo: Opracowano na podstawie ustaw: o przedsibiorstwie, prawo spdzielcze oraz rozporzdzenia Prezydenta Rzeczpospolitej - Kodeks Handlowy.
W zamian za wnoszone do spki akcyjnej wkady wsplnicy otrzymuj akcje. Akcja jest dokumentem (papierem wartociowym) wyraajcym wniesiony do spki wkad i legitymujcym waciciela jako czonka spki. Kapita zasadniczy w spce akcyjnej skada si z kapitau akcyjnego, ktry jest rwny wartoci nominalnej wyemitowanych akcji oraz z kapitau zapasowego. Spka ma obowizek tworzenia kapitau zapasowego na pokrycie strat bilansowych i przeznacza na ten cel 8 % rocznego zysku netto, dopki kapita ten nie osignie 1/3 czci kapitau akcyjnego. 29[29] Kapita zapasowy jest powikszany o nadwyki uzyskane z tytuu sprzeday akcji po cenie wyszej od wartoci nominalnej, a take o dopaty uiszczane przez akcjonariuszy w zamian za przyznanie ich akcjom szczeglnych uprawnie, jeli te dopaty nie bd uyte na wyrwnanie nadzwyczajnych odpisw lub strat. W spce z ograniczon odpowiedzialnoci kapita zakadowy stanowi rwnowarto wniesionych przez wsplnikw zgodnie z umow spki wkadw pieninych i aportw. Ma on charakter stabilny poniewa udziay nie mog by zwracane wsplnikowi podczas trwania umowy spki. Zmniejszenia kapitau 29[29] Kodeks Handlowy, art. 427 1-3 udziaowego mog mie miejsce tylko w zakresie przewidzianym w kodeksie handlowym i wymagaj uchwa zgromadzenia wsplnikw lub moliwo taka musi by przewidziana w umowie spki. Zmniejszenie kapitau zakadowego moe nastpi na skutek: pokrycia z kapitau udziaowego straty netto przewyszajcej kapita zapasowy i rezerwowy, zwrotu dopat do udziau, przeksztacenia kapitau udziaowego w kapita akcyjny, obnienie udziau w drodze zmiany umowy spki.
Fundusz udziaowy i fundusz zasobowy odzwierciedlaj majtek spdzielni oraz zmiany w nim zachodzce. Fundusz udziaowy pochodzi z wpat udziaw czonkowskich, odpisw na udziau czonkowskie z podziau nadwyki bilansowej lub innych rde. Fundusz zasobowy powstaje z wpat przez czonkw wpisowego, czci nadwyki bilansowej lub innych rde. 30[30]
Majtek spdzielni jest wasnoci jej czonkw. 31[31] Walne zgromadzenie decyduje o podziale wyniku finansowego z ktrego co najmniej 5% nadwyki przeznacza si na zwikszenie funduszu zasobowego, jeli fundusz ten nie osiga wysokoci wniesionych udziaw obowizkowych. 32[32]
Przedsibiorstwa pastwowe tworz: naczelne oraz centralne organy administracji pastwowej, Narodowy Bank Polski i banki pastwowe. 33[33] 30[30] Ustawa z dnia 16 wrzenia 1982 r. Prawo spdzielcze (Dz.U. Nr 30, poz. 210 z pn. zm.) art. 78 31[31] Ustawa z dnia 16 wrzenia 1982 r. Prawo spdzielcze (Dz.U. Nr 30, poz. 210 z pn. zm.) art. 3 32[32] Ibidem, art. 76 33[33] Ustawa z dnia 25 wrzenia 1981 r. o przedsibiorstwach pastwowych (tj. Dz.U. z 1991r. Nr 18, poz.80) z pn. zm. art. 7 Organ zaoycielski wyposaa przedsibiorstwo w rodki niezbdne do prowadzenia dziaalnoci okrelonej w akcie prawnym o jego utworzeniu. 34[34] rodki te stanowi fundusz zaoycielski. Zwikszenie funduszu zaoycielskiego nastpuje na skutek otrzymania dotacji z budetu pastwa na finansowanie rozwoju, zwikszenia wartoci skadnikw majtkowych, na skutek aktualizacji ich wyceny w czci odnoszcej si do funduszu zaoycielskiego lub umorzenia kredytw bankowych sfinansowanych przez budet pastwa. Ponadto fundusz ten powikszany jest przez nieodpatne przyjcie rodkw trwaych na podstawie prawomocnych decyzji administracyjnych. Fundusz przedsibiorstwa stanowi rwnowarto mienia wygospodarowanego przez samo przedsibiorstwo w toku jego dziaalnoci. Zwikszany jest on przez: zysk zatrzymany, amortyzacj, ustawowe przeszacowanie rodkw trwaych, nieodpatne przyjcie rodkw trwaych na podstawie prawomocnych decyzji administracyjnych,
Ustawa o rachunkowoci w sposb oglny przedstawia poszczeglne kapitay wasne przedsibiorstw. Kapita zakadowy spek z ograniczon odpowiedzialnoci, kapita akcyjny spek akcyjnych oraz fundusz udziaowy spdzielni wykazywany jest w bilansie w wysokoci okrelonej w umowie lub statucie i wpisanej w rejestrze handlowym. Dotyczy to take sytuacji w ktrej cz tego kapitau (funduszu) nie zostaa opacona. Te zadeklarowane lecz nie wniesione jeszcze wkady ujmowane s jako nalene lecz nie wniesione wkady na poczet kapitau podstawowego ze 34[34] Ibidem, art. 46 znakiem minus przez co zmniejszaj kapita (fundusz) podstawowy zadeklarowany, wykazany w poprzedniej pozycji bilansu. Kapita (fundusz) zapasowy to kapitay (fundusze) o charakterze zasobowym (zapasowym). S one tworzone na podstawie przepisw odnoszcych si do okrelonych jednostek gospodarczych takich jak Kodeks handlowy, ustawa - Prawo spdzielcze, ustawa o gospodarce finansowej przedsibiorstw pastwowych. Kapita (fundusz) rezerwowy z aktualizacji wyceny tworzony jest na podstawie art. 31 ust. 5 ustawy o rachunkowoci z aktualizacji wyceny rodkw trwaych w wielkoci stanowicej rnic wartoci netto rodkw trwaych, powsta na skutek aktualizacji wyceny. Pozostae kapitay rezerwowe nie kwalifikujce si do wymienionych wczeniej pozycji bilansu ujmuje si jako pozostae kapitay (fundusze) rezerwowe. Nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegych - wystpuje jako zysk lub strata. Zysk wystpuje wwczas jeeli na dzie bilansowy nie zosta on podzielony. Podzia ten, w przypadku osb prawnych zobowizanych do badania rocznego sprawozdania finansowego, moe nastpi dopiero po wyraeniu opinii przez biegego rewidenta. Strata - ujta ze znakiem minus - wystpuje wwczas gdy nie zostaa pokryta odpowiednim kapitaem (funduszem). Jest nim kapita (fundusz) zapasowy lub inny o podobnym charakterze. Wynik finansowy netto roku obrotowego zawiera zysk netto (po opodatkowaniu podatkiem dochodowym) osignity w biecym roku obrotowym, pozostajcy w dyspozycji jednostki, lub strat stanowic wynik finansowy netto. W pozycji rezerwy na podatek dochodowy od osb prawnych lub osb fizycznych ujta jest rezerwa utworzona na koniec roku obrotowego na przejciow rnic spowodowan odmiennoci momentu uznania przychodu za osignity lub kosztu za poniesiony w myl ustawy i przepisw podatkowych. 35[35] Pozostae rezerwy tworzone s na pokrycie pewnych lub prawdopodobnych strat z operacji gospodarczych. 36[36] Zobowizania dugoterminowe to wszystkie zobowizania, ktrych okres spaty na dzie bilansowy jest duszy ni rok. 37[37] : dugoterminowe poyczki, obligacje i inne papiery wartociowe, dugoterminowe kredyty bankowe, pozostae zobowizania dugoterminowe. Na zobowizania krtkoterminowe skadaj si kwoty nalene od jednostki jej kontrahentom, ktrych okres spaty na dzie bilansowy jest nie duszy ni rok, 38[38] a w szczeglnoci: poyczki, obligacje i papiery wartociowe, kredyty bankowe, zaliczki otrzymane na poczet dostaw, zobowizania z tytuu dostaw i usug, zobowizania wekslowe, zobowizania z tytuu podatkw , ce, ubezpiecze spoecznych, zobowizania z tytuu wynagrodze, zobowizania wewntrzzakadowe oraz pozostae zob. krtkoterminowe. 39[39] Fundusze specjalne odzwierciedlaj stan zakadowego funduszu wiadcze socjalnych 40[40] , tworzonego na podstawie ustawy z dnia 04.03.1994r. o zakadowym funduszu wiadcze socjalnych. 41[41]
35[35] Ustawa z dnia 29 wrzenia 1994 r. o rachunkowoci , op. cit. Art.37, ust. 3 36[36] Ibidem, Art.37 ust. 1 pkt 4 37[37] Ibidem, Art.3 ust. 1 pkt 19 38[38] Ibidem, Art.3 ust. 1 pkt 18 39[39] Ustawa z dnia 29 wrzenia 1994 r. o rachunkowoci , op. cit. Zacznik nr 1 40[40] B. Izydorczyk, T. yznowski: Sprawozdanie finansowe jednostek ..., op. cit. s. 93 41[41] Dz.U. z 1994r. Nr 43 poz.163, Nr 80 poz.368, Nr 90 poz.419 oraz z 1996r. Nr 34 poz. 148 Rysunek 3: Schemat pasyww przedsibiorstwa
rdo: Opracowano na podstawie Analiza ekonomiczno-finansowa przedsibiorstwa praca zbiorowa pod redakcj S.Kasiewicza., op. cit. Warszawa 1995, s.25
2. 1.3.2. Wstpna analiza bilansu
Bilans przedstawia sytuacj finansow przedsibiorstwa. Aby dokona jej oceny naley zbada relacje pomidzy poszczeglnymi elementami majtku przedsibiorstwa i rde jego finansowania. Wstpna analiza bilansu przedsibiorstwa obejmuje badanie: struktury majtkowej na podstawie wskanikw struktury aktyww, struktury kapitaowej, poprzez ustalenie wskanikw struktury pasyww, struktury kapitaowo majtkowej. 42[42] 42[42] M.Sierpiska, T. Jachna, Ocena przedsibiorstwa ..., op. cit. s.51 Moe by przeprowadzona w ujciu statycznym i dynamicznym. W ujciu statycznym bada si stan zjawiska w pewnym okrelonym momencie. W ujciu dynamicznym bada si zmiany zachodzce w cigu pewnego okresu np. kilku lat. Pozwala to okreli dynamik zjawisk i kierunki zachodzcych zmian. Przy wstpnej analizie bilansu stosuje si dwa rodzaje wskanikw: wskaniki dynamiki, wskazujce kierunek i stopie zmian poszczeglnych elementw bilansu, w porwnaniu do ich poziomu w bilansach wczeniejszych, wskaniki struktury, wskazujce udzia poszczeglnych pozycji majtku i rde ich finansowania w oglnych ich wielkociach. Zastosowanie wymienionych wskanikw musi zosta poprzedzone ustaleniem stopnia szczegowoci analizy, ktry okreli wymagany poziom agregacji danych bilansowych stanowicych podstaw oblicze. Struktura majtkowa informuje o sposobie zaangaowania kapitau przedsibiorstwa. Do jej badania stosuje si wskaniki wyposaenia przedsibiorstwa w okrelone rodki gospodarcze. Formuy tych wskanikw zaprezentowano w tabeli nr 2. Tabela 2: Wskaniki wyposaenia przedsibiorstwa w rodki gospodarcze.
Najistotniejszymi z wymienionych s wskaniki wyposaenia przedsibiorstwa w trwae i obrotowe skadniki majtku. W rnych branach oraz przy zastosowaniu rnych technologii wskaniki mog przyjmowa inne wartoci. Szczeglnie duy udzia trwaych skadnikw w majtku przedsibiorstwa wystpuje w przemysach wydobywczych, budownictwie, rolnictwie, hotelarstwie. Im wikszy jest udzia trwaych skadnikw majtku w jego strukturze tym mniejsza jest zdolno przedsibiorstwa do wypracowania przychodu. W badaniu struktury kapitaw podstawowe znaczenie maj wskaniki zaprezentowane w tabeli 3.
Tabela 3: Wskaniki wyposaenia przedsibiorstwa w kapitay wasne i obcienia kapitaami obcymi.
rdo: M.Sierpiska, T. Jachna, Ocena przedsibiorstwa wedug standardw wiatowych., op. cit. s. 53 Pionow struktur kapitaw finansujcych majtek przedsibiorstwa mona ustali za pomoc wskanikw wyposaenia przedsibiorstwa w kapita wasny oraz wskanikami obcienia zobowizaniami dugo i krtkoterminowymi. Pozostae zaprezentowane wskaniki maj charakter uzupeniajcy. W ramach wstpnej analizy bilansu dokonuje si rwnie analizy poziomych powiza midzy poszczeglnymi pozycjami aktyww i pasyww. Pozwala to na dokonanie oceny struktury kapitaowo-majtkowej. T cz analizy rozpoczynamy od ustalenia udziau kapitau wasnego w finansowaniu majtku trwaego przedsibiorstwa.
Jeli majtek trway jest w peni pokryty kapitaem wasnym, to wwczas zachowana jest tzw. zota regua bilansowa. Zgodnie z ni trwae skadniki majtku przedsibiorstwa powinny by finansowane z kapitau wasnego poniewa ta wanie cz majtku, jak rwnie kapitau wasnego oddawana jest do dyspozycji przedsibiorstwa na dugi okres czasu. Utrzymanie tej zasady w wielu przedsibiorstwach jest niemoliwe, zwaszcza w przedsibiorstwach prowadzcych due inwestycje. Std te zgodnie ze zot regu bankow dopuszcza si moliwo finansowania majtku trwaego kapitaem staym, na ktry skada si kapita wasny i zobowizania dugoterminowe. Stopie pokrycia majtku trwaego kapitaem staym:
Nieprzestrzeganie wymienionych zasad i czciowe nawet finansowanie majtku trwaego krtkoterminowym kapitaem obcym grozi zachwianiem rwnowagi finansowej przedsibiorstwa i moe prowadzi do jego upadoci. Majtek obrotowy charakteryzujcy si zazwyczaj wysz pynnoci moe by finansowany zobowizaniami krtkoterminowymi. Jeli kapita krtkoterminowy w peni pokrywa majtek obrotowy wwczas zachowana jest zota regua bilansowa w stosunku do obrotowych skadnikw majtku. Stopie tego finansowania przedstawia relacja przedstawiona poniej.
Jego zadaniem jest zmniejszenie ryzyka zwizanego z dugotrwaym zamroeniem czci rodkw w nalenociach, materiaach lub trudno zbywalnych wyrobach gotowych.
Rysunek 4: Dodatni poziom kapitau obrotowego. rdo: M.Sierpiska, T. Jachna, Ocena przedsibiorstwa wedug standardw wiatowych., op. cit. s. 55
Powyszy rysunek przedstawia sytuacj, w ktrej cz rodkw obrotowych w przedsibiorstwie finansowana jest kapitaami dugoterminowymi. Moe nim by w peni kapita stay, suma czci kapitau wasnego i zobowiza dugoterminowych lub kapita pochodzcy tylko z kredytw i poyczek. Wielko kapitau obrotowego przedsibiorstwa wykorzystywana jest w badaniu jego struktury majtkowo-kapitaowej. Ustala si relacje midzy kapitaem obrotowym, a majtkiem przedsibiorstwa ogem:
lub midzy kapitaem obrotowym, a majtkiem obrotowym:
4. 1.4. Rachunek zyskw i strat
1. 1.4.1. Budowa rachunku zyskw i strat
Zgodnie z art. 47 ustawy o rachunkowoci w rachunku zyskw i strat wykazuje si oddzielnie przychody, koszty, zyski i straty nadzwyczajne oraz obowizkowe obcienia wyniku finansowego za biecy i poprzedni rok obrotowy. Przedsibiorstwa mog sporzdza rachunek zyskw i strat w dwch wariantach: jako rachunek porwnawczy lub rachunek kalkulacyjny. Zaley to od rodzaju prowadzonej ewidencji kosztw. Porwnawczy rachunek wynikw mog sporzdza podmioty: ewidencjonujce koszty tylko w ukadzie rodzajowym ewidencjonujce koszty w ukadzie rodzajowym i kalkulacyjnym. Kalkulacyjny rachunek wynikw mog sporzdza podmioty: ewidencjonujce koszty tylko w ukadzie kalkulacyjnym ewidencjonujce koszty w ukadzie kalkulacyjnym i rodzajowym. Rachunek zyskw i strat moe by sporzdzany w formie dwustronnej tabeli. Po prawej stronie wykazuje si sumy przychodw i ewentualne zyski nadzwyczajne, a po lewej koszty uzyskania przychodw i straty nadzwyczajne. Jeeli przychody i zyski nadzwyczajne s wysze ni koszty ich uzyskania i straty nadzwyczajne, wystpuje zysk. Jego czna kwota odpowiada wartoci zawartej w bilansie. Rachunek zyskw i strat pozwala na ustalenie wyniku finansowego na trzech poziomach: poziomie operacyjnym, pozwalajcym ustali wynik operacyjny, poziomie finansowym, na ktrym ustala si wynik na dziaalnoci gospodarczej przedsibiorstwa, poziomie nadzwyczajnym, na ktrym koryguje si wynik na dziaalnoci o zdarzenia nadzwyczajne w celu uzyskania wyniku finansowego brutto. 43[43] Wynik na dziaalnoci operacyjnej obejmuje: wynik na sprzeday produktw, wynik na sprzeday towarw i materiaw, 43[43] M.Sierpiska, D. Wdzki, Zarzdzanie pynnoci finansow w przedsibiorstwie, PWN, Warszawa 1997, s.26 wynik na pozostaych kosztach i przychodach operacyjnych. Przychody ze sprzeday ujmuje si w faktycznie uzyskanych cenach z uwzgldnieniem opustw i bonifikat. Przychodami operacyjnymi wedug ustawy o rachunkowoci s: przychody ze sprzeday produktw, przychody ze sprzeday towarw i materiaw, pozostae przychody operacyjne, np: przychody ze sprzeday lub likwidacji rodkw trwaych i inwestycji rozpocztych, odpisanie przedawnionych zobowiza, otrzymanie odszkodowania, kary, grzywny, otrzymane nieodpatnie skadniki majtku, otrzymane dotacje, subwencje i dopaty na inne cele ni nabycie lub wytworzenie rodkw trwaych albo wykonanie prac rozwojowych, nie wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem rezerwy ustalone uprzednio w ciar pozostaych kosztw operacyjnych. Kademu przychodowi towarzyszy koszt jego uzyskania. Koszty dziaalnoci operacyjnej dziel si na: koszty dziaalnoci operacyjnej zwizane z prowadzeniem dziaalnoci produkcyjnej, usugowej i handlowej, pozostae koszty operacyjne. Wynik na operacjach finansowych stanowi rnic midzy nalenymi przychodami z operacji finansowych a kosztami tych operacji. Do przychodw finansowych zalicza si: dywidendy z tytuu udziaw w innych jednostkach, kwoty nalene i wpywy ze sprzeday papierw wartociowych, w tym z wykupu obligacji przez emitenta, odsetki i prowizje od rodkw pieninych stanowicych lokaty na rachunkach bankowych, odsetki od udzielonych przez jednostk poyczek i kredytw take z tytuu zwoki w spacie rat, dyskonto potrcone przez jednostk przy zakupie weksli i czekw obcych, dodatnie rnice kursowe ustalone przy spacie nalenoci i zobowiza oraz wycenie rodkw pieninych, udziaw i papierw wartociowych. Do kosztw finansowych zalicza si odpowiednio: odsetki i prowizje od zacignitych kredytw i poyczek, dyskonto potrcone przez nabywc przy sprzeday dla niego weksli i czekw obcych (uprzednio nabytych w celach handlowych), straty na sprzeday papierw wartociowych, odpisy aktualizujce warto finansowego majtku trwaego oraz krtkoterminowych papierw wartociowych, ujemne rnice kursowe, utworzenie rezerw na pewne i prawdopodobne straty, jeli dotycz operacji finansowych. 44[44]
Wynik na dziaalnoci gospodarczej skorygowany o wynik na operacjach nadzwyczajnych stanowi wynik finansowy brutto. Wynik na operacjach nadzwyczajnych tworz straty i zyski nadzwyczajne przez ktre rozumie si skutki finansowe zdarze powstajcych niepowtarzalnie, poza zwyk dziaalnoci jednostki, a w szczeglnoci spowodowanych zdarzeniami losowymi, zaniechaniem lub zawieszeniem pewnego rodzaju dziaalnoci w tym rwnie istotn zmian metod produkcji lub 44[44] Ibidem, s 30 sprzeday zorganizowanej czci jednostki oraz postpowaniem ukadowym lub naprawczym 45[45] Wynik finansowy netto oblicza si poprzez skorygowanie wyniku finansowego brutto o obowizkowe zmniejszenie zysku lub zwikszenie straty. Obejmuje ono podatek dochodowy oraz ewentualne inne obcienia obligatoryjne wyniku. Ustalony w rachunku zyskw i strat wynik finansowy peni w przedsibiorstwie rol miernika stopnia realizacji wyznaczonego celu gospodarczego. Wynik ten okrela tempo zwrotu poniesionych w procesie gospodarczym nakadw oraz potencjalne korzyci wacicieli wniesionego do przedsibiorstwa kapitau. 46[46] Tworzenie zysku przedstawia rysunek nr 5. 45[45] Ustawa z dnia 29 wrzenia 1994 r. o rachunkowoci , op. cit. Art.3, ust.1, pkt 21 46[46] M.Sierpiska, D. Wdzki, Zarzdzanie pynnoci finansow w przedsibiorstwie, PWN, Warszawa 1997, s.31
Rysunek 5 Tworzenie zysku netto w przedsibiorstwie. rdo: Opracowano na podstawie Analiza ekonomiczno-finansowa przedsibiorstwa praca zbiorowa pod redakcj S.Kasiewicza., op.cit.
2. 1.4.2. Wstpna analiza rachunku zyskw i strat
Wstpnej analizy rachunku wynikw dokonuje si na podstawie analitycznej jego wersji. Uatwia to formuowanie ocen o ksztatowaniu si poszczeglnych wielkoci w przeszoci oraz o przewidywanych rozmiarach przychodw, kosztw, wynikw finansowych i rentownoci w przyszoci. Wstpna analiza rachunku zyskw i strat obejmuje: 1. Analiz porwnawcz danych rocznych i wieloletnich. 2. Analiz struktury. Analiza porwnawcza rachunku wynikw finansowych nazywana jest rwnie analiz poziom. Polega na porwnaniu midzy sob poszczeglnych pozycji rachunku zyskw i strat. Kada pozycja moe by porwnana z odpowiedni pozycj w roku poprzednim, lub w wikszej liczbie lat wczeniejszych. Porwnania takie przeprowadzone dla dwch lub wikszej liczby lat pozwalaj ustali wzrost lub zmniejszenie poszczeglnych wielkoci rachunku wynikw w wielkociach absolutnych, bd za pomoc wskanikw dynamiki. Jeeli analiza dotyczy okresu wielu lat, to moliwe jest ustalenie trendw ksztatowania si poszczeglnych wielkoci, takich jak na przykad: sprzeda, koszty wytworzenia wyrobw i usug, koszt wasny produkcji sprzedanej, zysk operacyjny, przychody i koszty finansowe, zysk brutto, zysk netto. Uatwia to ocen prawidowoci ksztatowania si poszczeglnych zjawisk w przeszoci oraz prognozowanie ich ksztatowania si w przyszoci. Analiza struktury rachunku zyskw i strat nazywana jest te analiz pionow. Polega ona na ustaleniu udziau poszczeglnych pozycji rachunku wynikw w sprzeday. Wskaniki struktury mona porwna w czasie i wwczas uchwycone zostan zmiany struktury sprzeday w okrelonym przedziale czasu. Wskaniki struktury mona rwnie porwna z odpowiednimi wskanikami w innym przedsibiorstwie lub ze rednimi wskanikami w danej brany.
5. 1.5. Analiza rachunku przepyww pieninych
Rachunek przepyww pieninych jest zestawieniem bazujcym na dwch sprawozdaniach: bilansie i rachunku zyskw i strat. Jest on w swej istocie zbliony do rachunku wynikw poniewa operuje strumieniami, a nie stanem na konkretny moment tak jak bilans. Istot przepyww pieninych jest ustalenie rnicy midzy wpywami a wydatkami pieninymi poniesionymi w danym okresie. Nadwyka oznacza dopyw rodkw pieninych i nazywana jest czsto angielskim terminem cash flow. W najwikszym uproszczeniu skada si na ni zysk po opodatkowaniu (zysk netto) oraz amortyzacja.
Oprcz nadwyki finansowej, jak przedsibiorstwo wygospodarowao w danym okresie korzysta ono rwnie z innych rde przychodw: dugoterminowych w postaci nowych akcji bd dopat udziaw do funduszu zaoycielskiego zwikszajcych kapitay wasne oraz zacigania kredytw i poyczek, krtkoterminowych, dotyczcych zwikszenia stanu wszelkich zobowiza oraz zmniejszenia stanu rodkw obrotowych w ktrych zamroone s rodki pienine. 47[47] Przepywy pienine obejmuj przychody finansowe oraz sposoby ich zagospodarowania. Ich ide obrazuje rys 6
Rysunek 6 Struktura przepyww finansowych w przedsibiorstwie.
rdo: M.Sierpiska, T. Jachna, Ocena przedsibiorstwa wedug standardw wiatowych., op. cit. s. 72
Mimo duej zbienoci, jeli chodzi o istot rachunku zyskw i strat i rachunku przepyww pieninych, salda tych rachunkw maj inn interpretacj ekonomiczn. 47[47] M.Sierpiska, T. Jachna, Ocena przedsibiorstwa ..., op. cit. s.71 Zysk wyraajcy nadwyk przychodw nad kosztami jest miernikiem sprawnoci procesu wytwarzania i sprzeday. Nie zawsze jednak pozwala na prawidow ocen sytuacji finansowej przedsibiorstwa, a zwaszcza jego zdolnoci patniczej. Wygospodarowanie nawet duego zysku nie oznacza, e przedsibiorstwo bdzie miao rodki na regulowanie w terminie swoich zobowiza, a take na prowadzenie waciwej polityki rozwojowej. Zysk jest rdem dopywu dodatkowych pienidzy tylko wtedy, gdy nie jest "uwiziony" w nalenociach lub zapasach. Dlatego te miernikiem gospodarki finansowej nie jest zysk, lecz wynik rachunku przepyww pieninych. 48[48] Rachunek przepyww pieninych wykorzystywany jest przede wszystkim do oceny pynnoci finansowej. Analiza bilansu pozwala okreli pynno w danym momencie bilansowym, jest wic analiz statyczn. Obliczanie cash flow jest rachunkiem pynnoci w ujciu dynamicznym. Midzy obydwoma ujciami analizy pynnoci istnieje cisa zaleno, gdy dopyw rodkw pieninych, a wic najbardziej pynnych aktyww, przyczynia si take do wzrostu statycznych kryteriw pynnoci. Statyczna analiza pynnoci okrela jedynie stan pynnoci w danym momencie. Nie dostarcza natomiast informacji o przyczynach ksztatowania si tego stanu. Dopiero dynamiczny rachunek pynnoci na podstawie strumieni wpyww i wydatkw umoliwia przeledzenie procesw finansowania i pozwala na ustalenie przyczyn stanu pynnoci w okresie objtym analiz. Zestawienie przepyww pieninych suy nie tylko do oceny sytuacji patniczej przedsibiorstwa w przeszoci (rachunek ex post), ale moe by podstaw planowania przyszych wpyww i wydatkw (rachunek ex ante). Celem rachunku ex post nie jest ustalenie salda kocowego. Jest ono znane i wynika z rnicy stanu rodkw pieninych wykazanych w bilansie na pocztek i koniec okresu sprawozdawczego. Zestawienia przepyww 48[48] Analiza ekonomiczno-finansowa przedsibiorstwa praca zbiorowa pod redakcj S.Kasiewicza., SGH Warszawa 1995, s.105 pieninych dokonuje si, aby odtworzy wszystkie rda przychodw i sposoby zagospodarowania tych rodkw. Jeeli przedsibiorstwo wykorzystywao jako rdo finansowania kredyt bankowy, to koszty obsugi dugu wpyn na wynik finansowy. Niektre przychody maj charakter okazjonalny np. podwyszenie kapitau akcyjnego bd zakadowego, emisja obligacji, sprzeda papierw wartociowych, udziaw, gruntw lub rodkw trwaych. Wykorzystanie tych rde finansowania w analizowanym okresie ogranicza moliwo skorzystania z nich w okresie nastpnym. W przypadku wydatkw ogromn rol odgrywa ich struktura. To jaka cz rodkw finansowych zostaa przeznaczona na rozwj przedsibiorstwa, inwestycje zwizane z realizacj postpu technicznego, zwikszenie kapitau obrotowego, a jaka na wypaty dla zaogi i wacicieli, pozwala oceni zdolno firmy do generowania dochodw w przyszoci. Wie si to bezporednio z przysz zdolnoci do wywizywania si ze zobowiza wobec bankw, dostawcw, zaogi i wacicieli. Rachunek cash flow ex ante zestawia prognozowane wpywy pienine z wydatkami, wynikajcymi z zaplanowanych rozmiarw dziaalnoci i przewidywanej polityki rozwojowej. Wydatki te powinny by grupowane wedug ich wagi oraz stopnia pilnoci. Zestawienie prognozowanych przepyww pieninych ma ogromne znaczenie w zarzdzaniu przedsibiorstwem. Pozwala oceni czy przysze przychody ze sprzeday wyrobw i usug wystarcz na pokrycie niezbdnych wydatkw, czy konieczne bdzie, i w jakim zakresie, uzupenienie rodkw z innych rde.
2. II. Analiza wyniku finansowego przedsibiorstwa
1. 2.1. Analiza czynnikw wpywajcych na poziom wyniku finansowego
Badaniem zalenoci pomidzy wynikiem finansowym, a czynnikami ksztatujcymi jego poziom zajmuje si analiza przyczynowa lub czynnikowa. Analiza czynnikowa ustala zarwno charakter zalenoci wyniku finansowego od czynnikw wpywajcych na jego poziom, jak te si oddziaywania poszczeglnych czynnikw na przyrost lub spadek wyniku finansowego. Stosuje si w niej rne metody rachunkowe, matematyczne i statystyczne. Jedn z najczciej stosowanych jest metoda izolacji, ktra moe wystpowa w kilku odmianach: podstawie acuchowych reszty funkcyjna podstawie krzyowych rnic czstkowych wskanikowa proporcjonalnego podziau odchyle logarytmowania itp. Zastosowanie metody podstawie acuchowych wymaga wykonania kolejno nastpujcych po sobie dziaa: 1. obliczenie odchylenia bezwzgldnego badanej wielkoci ekonomicznej, 2. ustalenie czynnikw, ktre wpyny na odchylenie poziomu badanego zjawiska, 3. obliczenie stopnia, w jakim zmieni si kady z oddziaujcych czynnikw, 4. okrelenie formuy matematycznej wyraajcej badane zjawisko gospodarcze, 5. obliczenie przy wykorzystaniu tej formuy, jak zmiana oddziaujcego czynnika wpyna na odchylenie poziomu badanego zjawiska. Jeeli badana wielko jest iloczynem trzech czynnikw, moemy j zapisa formu: S 0 = a 0 x b 0 x c 0 , S 1 = a 1 x b 1 x c 1 , 49[49] gdzie: S 0 - poziom badanego zjawiska w okresie ubiegym lub wedug planu, S 1 - poziom badanego zjawiska w okresie sprawozdawczym, a 0 ,b 0 ,c 0 - poziom czynnikw przyjtych z okresu ubiegego lub z zaoe planowych wpywajcych na ksztatowanie si badanego zjawiska, a 1 ,b 1 ,c 1 - poziom czynnikw z okresu badanego. W pierwszej kolejnoci obliczamy odchylenie bezwzgldne: S = S 1 - S 0 Wpyw poszczeglnych czynnikw na badane zjawisko rozliczymy podstawiajc kolejno do podstawy porwna (S0) wielkoci czynnikw z okresu badanego. Wpyw zmiany czynnika a na wielko odchylenia badanego zjawiska wynosi: S a = a 1 x b 0 x c 0 , S a = S a - S 0
Wpyw czynnika b na odchylenie globalne badanego zjawiska rwna si: S b = a 1 x b 1 x c 0 , S a = S a - S b
Wpyw czynnika c na odchylenie globalne wyniesie: 49[49] M.Sierpiska, T. Jachna, Ocena przedsibiorstwa ..., op. cit. s.28 S c = a 1 x b 1 x c 1 , S c = S c - S b
Prawidowo oblicze sprawdzamy za pomoc rwnania:
S = S a + S b + S c
Odchylenie globalne badanego zjawiska jest sum odchyle czstkowych spowodowanych wpywem poszczeglnych czynnikw na jego wielko. Skrconym zapisem metody podstawie acuchowych jest metoda rnicowania. Jej istota polega na tym, e do bazy porwna wyraonej za pomoc przyjtych do bada czynnikw, podstawia si rnic miedzy wielkoci czynnika w okresie badanym i w okresie ubiegym bd wedug planu. Tok postpowania w metodzie jest nastpujcy:
S 0 = a 0 x b 0 x c 0 , S 1 = a 1 x b 1 x c 1 , S = S 1 - S 0 S a - odzwierciedla wpyw zmiany czynnika a na odchylenie badanego zjawiska:
S a = (a 1 - a 0 ) x b 0 x c 0 ,
S b - odzwierciedla wpyw zmiany czynnika b na odchylenie badanego zjawiska:
S b = a 1 x (b 1 - b 0 ) x c 0 ,
S c - odzwierciedla wpyw zmiany czynnika c na odchylenie badanego zjawiska:
S b = a 1 x b 1 x (c 1 - c 0 ),
Podobn technik oblicze mona zastosowa przy wikszej liczbie czynnikw. 50[50] 50[50] M.Sierpiska, T. Jachna, Ocena przedsibiorstwa ..., op. cit. s. 29 Metoda podstawie acuchowych jest prosta do zastosowania, jednak ma ona szereg mankamentw ograniczajcych jej praktyczne wykorzystanie. Czynniki wpywajce na badane zjawisko musz by wyraone w postaci formuy matematycznej (iloczyny, ilorazu, sumy iloczynw lub rnicy sum iloczynw). W praktyce istnieje trudno w dobraniu takiego kompletu czynnikw, ktre by cznie odzwierciedlay wielko odchylenia. Musz to by czynniki jednorodne w swojej treci ekonomicznej. Wyniki oblicze w tej metodzie zale przede wszystkim od zastosowanej kolejnoci podstawie, ktra bezwzgldnie musi by zachowana. Na podstawie logicznego ukadu zjawisk przyjto, e naley podstawia najpierw czynniki ilociowe, a w nastpnej kolejnoci czynniki wartociowe. Jeli jednak wystpi kilka czynnikw ilociowych, powstaje problem kolejnoci ich podstawiania. Trzeba wwczas rozstrzygn ktry z tych czynnikw przyj jako pierwszy do oblicze, a nastpnie zachowa do koca oblicze raz ustalon kolejno podstawiania. Metoda kolejnych podstawie moe by stosowana w badaniach analitycznych w przypadku liniowej zalenoci poszczeglnych zjawisk. Wpyw zmiany tego zjawiska o pewn wielko na zmiany innego zjawiska mona okreli bowiem wtedy, gdy zachodz midzy nimi stae zwizki przyczynowo skutkowe. Wynik oblicze bdzie prawidowy jeli relacje nie s zalene od wzajemnych wpyww czynnikw oddziaujcych cznia na rozpatrywane zjawisko. Moe bowiem wystpi oddziaywanie bezporednie jednego zjawiska na drugie lub oddziaywanie porednie poprzez zjawisko trzecie. Metoda kolejnych podstawie umoliwia jedynie ustalenie tego pierwszego. Metoda reszty zalecana jest do oblicze wpywu dwch czynnikw na badane zjawisko. Najczciej wykorzystuje si j do rozliczania wpywu zmian wielkoci zatrudnienia i wydajnoci pracy na przyrost produkcji. Pozwala ona na obliczenie wpywu poszczeglnych czynnikw na zmiany badanego zjawiska, przy czym wpyw ostatniego czynnika jest "reszt", czyli rnic midzy odchyleniem globalnym, a sum wpywu innych przyjtych do bada czynnikw. Metoda reszty opiera si na zaoeniu, e tempo zmian produkcji (W p ) jest sum tempa zmian czynnikw wpywajcych na jej zmiany, czyli: tempa zmian zatrudnienia (W z ), tempa zmian technicznego uzbrojenia pracy (W u ), tempa zmian produktywnoci rodkw trwaych, wyraajcej wpyw postpu technicznego i organizacyjnego na zmiany wielkoci produkcji (W pm ). Przyjmujc, e midzy czynnikami wpywajcymi na przyrost produkcji istnieje wspzaleno liniowa, ich udzia w przyrocie tej produkcji mona obliczy wedug nastpujcego toku postpowania: - procentowy udzia zatrudnienia w przyrocie produkcji,
- procentowy udzia przyrostu technicznego uzbrojenia w przyrocie produkcji, - procentowy udzia zmian produktywnoci rodkw trwaych w przyrocie produkcji. 51[51] 51[51] M.Sierpiska, T. Jachna, Ocena przedsibiorstwa ..., op. cit. s.31 Metoda reszty daje identyczne wyniki, jak metoda acuchowego podstawiania. Metoda rnic czstkowych polega na ustalaniu, oprcz odchyle czstkowych wyraajcych wpyw pojedynczych czynnikw, take odchyle okrelajcych czny wpyw paru czynnikw i traktowaniu ich jako oddzielne elementy przyczynowe. Tok postpowania w metodzie narzuca konieczno: 1. obliczenia wpywu poszczeglnych czynnikw oddzielnie, przyjmujc za kadym podstawieniem zaoenie, e pozostae czynniki nie ulegy zmianie, co uzasadnia przyjcie ich w wielkociach stanowicych podstaw odniesienia, 2. ustalenia cznego wpywu kolejnych par czynnikw, pierwszego i drugiego, pierwszego i trzeciego, drugiego i trzeciego oraz wszystkich trzech czynnikw cznie. W metodzie rnic czstkowych otrzymuje si zawsze jednakowe wyniki, bez wzgldu na kolejno podstawiania poszczeglnych czynnikw, co naley do niewtpliwych zalet tej metody. Ponadto wydzielanie cznych odchyle poszczeglnych grup czynnikw, pozwala na dokadniejsze zbadanie przyczyn zmian okrelonego zjawiska gospodarczego. Obliczanie odchyle za pomoc metody rnic czstkowych, przy trzech czynnikach ksztatujcych zmiany badanego zjawiska, przedstawia si nastpujco: S 0 = a 0 x b 0 x c 0 , S 1 = a 1 x b 1 x c 1 , S = S 1 - S 0 S a = (a 1 - a 0 ) x b 0 x c 0 , S b = a 1 x (b 1 - b 0 ) x c 0 , S b = a 1 x b 1 x (c 1 - c 0 ), S ab = (a 1 - a 0 ) x (b 1 -b 0 ) x c 0 , S ac = (a 1 - a 0 ) x b 0 x (c 1 - c 0 ), S bc = a 0 x (b 1 - b 0 ) x (c 1 - c 0 ), S abc = (a 1 - a 0 ) x (b 1 - b 0 ) x (c 1 - c 0 ), S = S a + S b + S c + S ab + S ac + S bc + S abc 52[52] Suma wszystkich odchyle indywidualnych i grupowych daje cznie odchylenie globalne badanego zjawiska. Metoda wskanikowa, podobnie jak metoda rnic czstkowych, polega na obliczaniu odchyle indywidualnych dla poszczeglnych czynnikw oraz odchyle cznych dla kolejnych grup czynnikw. Ich suma stanowi odchylenie globalne badanej wielkoci ekonomicznej. Metoda wskanikowa pozwala na uzyskanie dokadnych i niezmiennych wynikw, niezalenie od kolejnoci podstawiania czynnikw. Tok postpowania t metod, przy wykorzystaniu trzech czynnikw wpywajcych na zjawisko, jest nastpujcy:
S 0 = a 0 x b 0 x c 0 , S 1 = a 1 x b 1 x c 1 , S = S 1 - S 0 52[52] Ibidem s.32 S = S a + S b + S c + S ab + S ac + S bc + S abc 53[53]
Metoda funkcyjna rni si od poprzednich metod tym, e umoliwia otrzymanie jednoznacznych oblicze, bez wzgldu na kolejno podstawiania czynnikw wpywajcych na zmiany badanego zjawiska. Matematyczne formuy, przyjte w tej metodzie, pozwalaj na uchwycenie zwizku midzy wielkoci wynikw w okresie przyjtym za podstaw odniesienia a rzeczywist wielkoci porwnywanych czynnikw. Wad tej metody jest jej dua pracochonno zwizana z ustalaniem wynikw oblicze. Zanim przystpi si do obliczania odchyle niezbdne jest ustalenie stopnia zmian poszczeglnych czynnikw przyjtych w dalszych obliczeniach. Okrela si je wedug poniszych wzorw: Obliczenie wielkoci odchyle przedstawiono poniej: 1. Wpyw zmian czynnika a na badan wielko: 53[53] Ibidem, s.33 2. Wpyw zmian czynnika b na badan wielko: 3. Wpyw zmian czynnika c na badan wielko: Metoda funkcyjna moe mie zastosowanie nie tylko w zalenociach stanowicych iloczyn, lecz rwnie w przypadku wystpowania ilorazw z tym, e: 1. wielkoci A,B,C dla czynnikw w liczniku oblicza si w identyczny sposb, jak przy iloczynach, 2. wielkoci A,B,C dla czynnikw w mianowniku ustala si dzielc podstaw porwna przez wielkoci rzeczywicie osignite: Metoda funkcyjna pozwala na uzyskanie dokadnych wielkoci odchyle, co przesdza o jej praktycznej przydatnoci. Metoda podstawie krzyowych polega na kolejnym przemnaaniu rnic badanych czynnikw przez rednie wielkoci czynnikw pozostaych. Specyficzny dla tej metody sposb ustalania odchyle czstkowych wymaga zastosowania trzech etapw bada. W pierwszym etapie ustala si pierwszy wariant odchyle czstkowych S mnoc kolejno rnice wielkoci poszczeglnych czynnikw przez redni arytmetyczn sumy iloczynw faktycznej i bazowej wielkoci pozostaych czynnikw. I etap Wpyw zmiany czynnika a Wpyw zmiany czynnika b Wpyw zmiany czynnika b II etap III etap S a = S a +2/3*(S a -S a ) S b = S b +2/3*(S b -S b ) S c = S c +2/3*(S c -S c ) 54[54]
W trzecim ostatecznym etapie oblicze do odchyle ustalonych w etapie pierwszym dodajemy 2/3 rnicy midzy odchyleniami ustalonymi w etapie drugim i pierwszym.
2. 2.2. Zasady podziau wyniku finansowego w rnych formach przedsibiorstw.
54[54] Ibidem, s.35
Na koniec roku obrotowego przedsibiorstwo osiga zysk lub ponosi strat. Zysk po opodatkowaniu i uwzgldnieniu innych obowizkowych obcie podlega podziaowi. Moe on by pozostawiony w przedsibiorstwie i przeznaczony na jego rozwj, lub wypacony wacicielom. W spce akcyjnej o podziale zysku lub pokryciu straty decyduje walne zgromadzenie akcjonariuszy. Na zwyczajnym walnym zgromadzeniu, ktre powinno odby si w cigu szeciu miesicy po upywie kadego roku obrotowego, akcjonariusze podejmuj trzy podstawowe decyzje: 1. Rozpatruj i zatwierdzaj sprawozdanie finansowe. 55[55] Akcjonariusze nie mog, bez negatywnych konsekwencji dla spki, po prostu odmwi zatwierdzenia, poniewa obowizkiem publicznym cicym na spce jest opublikowanie sprawozdania finansowego, ponadto jest ono wymagane przez przepisy podatkowe. Akcjonariusze mog natomiast dokona dowolnych zmian w treci sprawozdania, a wwczas zarzd wolny jest od odpowiedzialnoci organizacyjnej za zgodno tych zmian z prawem i ich rzetelno. Odpowiedzialno t ponosi spka. 56[56] 2. Podejmuj uchwa o podziale zysku czyli przeznaczeniu go w dowolnych czciach na cele spki i dywidend. Na podstawie art. 427 KH z podziau wyczona jest cz zysku przeznaczona na kapita zapasowy. Jest on tworzony na pokrycie strat bilansowych przez odpis 8% czystego zysku rocznego dopki kapita ten nie osignie przynajmniej jednej trzeciej kapitau akcyjnego. W razie wystpienia strat zgromadzenie zajmuje si ich pokryciem. Mona wytni nastpujce sposoby pokrycia strat: przez podwyszenie kapitau akcyjnego, ale pod warunkiem emisji akcji po cenie emisyjnej wyszej od wartoci nominalnej. Nadwyka trafi wwczas do kapitau rezerwowego, a potem moe by przeznaczona na pokrycie straty. 55[55] Kodeks Handlowy art. 390 2 56[56] A.W.Winiewski, Prawo o spkach tom 3 spka akcyjna, TWIGGER SA, Warszawa 1993r., s. 195 przez rozwizanie istniejcego kapitau rezerwowego albo innych kapitaw i funduszy zapasowych i rezerwowych. z zysku przyszych lat.( Nie wolno pozostawi nie pokrytej straty na rok przyszy dopki istnieje kapita rezerwowy) przez obnienie kapitau akcyjnego bez spat dla akcjonariuszy. 3. Udzielaj wadzom spki tzw. pokwitowania z wykonania obowizkw. W spce z ograniczon odpowiedzialnoci prawo do zysku daj posiadane udziay. Wsplnicy maj prawo do czystego zysku wynikajcego z rocznego bilansu, jeeli w myl umowy spki czysty zysk nie zosta wyczony od podziau. 57[57] Zyskiem jest kwota, ktra wynika z bilansu, sporzdzonego za ubiegy rok obrotowy z wyjtkiem, kiedy spka rozpocza dziaalno w drugiej poowie roku - mona wtedy zysk przypadajcy za t cz roku wypaci cznie z zyskiem za cay nastpny rok. Zgromadzenie wsplnikw ostatecznie rozstrzyga o podziale zysku, z tym, e uchwaa zgromadzenia wsplnikw w tej sprawie powzita wbrew prawu lub umowie spki podlega zaskareniu. Tak samo podlega zaskareniu uchwaa podjta wprawdzie zgodnie z prawem i umow spki, ale sprzeciwiajca si dobrym obyczajom i dca do pokrzywdzenia wsplnika lub godzca w interesy spki. 58[58] Wsplnik otrzymuje cz zysku odpowiadajc jego udziaowi. Umowa spki moe zawiera postanowienie, e okrelonemu wsplnikowi przypada wyszy zysk, niby to odpowiadao jego udziaowi, moe te zawiera postanowienie, e z zysku naley najpierw jemu wypaci pewn kwot okrelon w stosunku do udziau itp. Cakowite wyczenie ktregokolwiek wsplnika z udziau w zysku jest jednak niedopuszczalne, umowa spki byaby wobec takiego wsplnika niewana. 57[57] Kodeks Handlowy art. 191 1 58[58] Kodeks Handlowy art. 240 2 Umowa spki moe stanowi czy zysk roczny ma by podzielony, czy te zachowany dla powikszenia kapitau zakadowego albo dla utworzenia kapitau rezerwowego. Zgromadzenie wsplnikw nie moe postanowi, e zysk nie bdzie podzielony midzy wsplnikw, lecz e si go przeznacza na pewne cele, jak na inwestycje, utworzenie odrbnych funduszy itp. Zgromadzenie tylko wtedy moe podj uchwa co do innego przeznaczenia zysku, a nie do podziau midzy wsplnikw , gdy mu na to wyranie pozwala umowa spki. 59[59] W przedsibiorstwie pastwowym podjcie decyzji o sposobie rozdysponowania wyniku finansowego nastpuje po zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego. Wydatkowany jest rzeczywisty wynik finansowy w czci faktycznie pozostajcej w dyspozycji przedsibiorstwa. Firmy pastwowe zobowizane s do dokonywania wpat z zysku po opodatkowaniu podatkiem dochodowym na rzecz budetu pastwa. Wpaty z zysku mog by dokonywane w formie zaliczek miesicznych lub kwartalnych w wysokoci 15 % zysku po opodatkowaniu. 60[60] Podzia zysku w przedsibiorstwie pastwowym prezentuje rysunek nr 7 Zysk ten moe by przeznaczony na finansowanie dziaalnoci rozwojowej i eksploatacyjnej przez zasilenie funduszu przedsibiorstwa oraz na wypat premii i nagrd dla pracownikw. Ustawa o gospodarce finansowej przedsibiorstw zezwala na tworzenie dowolnych funduszy z zysku po opodatkowaniu. Najczciej z zysku dofinansowywany jest Zakadowy Fundusz wiadcze Socjalnych.
Rysunek 7: Podzia zysku netto w przedsibiorstwie pastwowym.
59[59] M. Allerhand "Kodeks Handlowy z komentarzem" STO, Bielsko Biaa 1997 s. 172 60[60] Ustawa z dnia 1 grudnia 1995 r. o zmianie ustawy o gospodarce finansowej przedsibiorstw pastwowych oraz ustawy o przedsibiorstwach pastwowych (Dz. U. nr 154 poz. 791)
Fundusze nagrd dla pracownikw
Fundusz wasny
W spdzielni o podziale wyniku finansowego decyduje walne zgromadzenie wsplnikw 61[61] , ktre jest jej najwaniejszym organem. Walne zgromadzenie tworz wszyscy czonkowie spdzielni. Statut moe stanowi, e jeli liczba czonkw spdzielni przekroczy okrelony poziom, walne zgromadzenie czonkw zostaje zastpione przez zebranie przedstawicieli. Spdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osb, o zmiennym skadzie osobowym i zmiennym funduszu udziaowym, ktre w interesie swoich czonkw prowadzi wspln dziaalno gospodarcz. 62[62] Majtek spdzielni jest prywatn wasnoci jej czonkw. 63[63] Czonkowie nie odpowiadaj za dugi spdzielni. W zyskach przeznaczonych do podziau czonek partycypuje na zasadach okrelonych w statucie, natomiast w pokryciu ewentualnych strat uczestniczy do wysokoci zadeklarowanych udziaw. 64[64] 61[61] Ustawa z dnia 16 wrzenia 1982 r. Prawo spdzielcze, tekst jednolity Dz. U. z 1995 r. Nr 54 poz. 288 z pn. zm. art. 38 1 62[62] Ibidem art. 1 1 63[63] Ibidem art. 3 64[64] Ibidem art. 5 1 pkt. 8
3. III. Analiza wskanikowa sytuacji finansowej przedsibiorstwa
1. 3.1. Istota analizy wskanikowej
Wstpna analiza bilansu nie daje penego obrazu kondycji finansowej przedsibiorstwa, dlatego powinna by wzbogacona przez analiz wskanikow, w ktrej wykorzystuje si zarwno dane zawarte w bilansie, jak rwnie w rachunku wynikw. Analiza wskanikowa polega na obliczeniu odpowiednio dobranych wskanikw charakteryzujcych rne aspekty jego dziaalnoci w sposb bardziej pogbiony od wskanikw zawartych we wstpnej analizie bilansu. Istnieje szeroki wachlarz wskanikw jakie mog by obliczone na podstawie sprawozda finansowych. Dziki ujednoliceniu treci tych wskanikw mog one by jednoznacznie interpretowane nie tylko przez menederw, ale rwnie przez kredytodawcw i udziaowcw firmy. W zalenoci od potrzeb i zainteresowa poszczeglne grupy odbiorcw analizy wskanikowej ograniczaj zakres wskanikw wykorzystywanych w analizie. O wartoci analizy decyduj wskaniki o duej pojemnoci informacyjnej i dlatego dy si do ograniczenia ich liczby i odpowiedniego grupowania. Najbardziej typowe jest wyrnienie czterech podstawowych zespow wskanikw: 1. wskaniki pynnoci, 2. wskaniki zaduenia, 3. wskaniki sprawnoci dziaania przedsibiorstwa, 4. wskaniki rentownoci. 65[65] W spkach korzystajcych z kapitau pochodzcego z publicznej emisji akcji istotn staje si ocena firmy przez dostarczycieli kapitau. Wykorzystuje si w niej wskaniki oceny rynkowej wartoci akcji i kapitau.
Warunkiem egzystencji przedsibiorstwa, oprcz prowadzenia dziaalnoci gospodarczej zgodnie z zasadami efektywnoci gospodarowania, jest zachowanie pynnoci finansowej, ktrej przejawem jest terminowe regulowanie zobowiza. Terminowo oznacza, e patno nastpi w najpniejszym, moliwym do zaakceptowania przez wierzycieli, terminie. Brak pynnoci finansowej moe rodzi dla przedsibiorstwa wiele niekorzystnych skutkw, np.: dostawcy mog da zapaty wycznie gotwk, trudniejsze staje si uzyskanie kredytu i ronie jego cena co w konsekwencji powoduje wzrost kosztw funkcjonowania przedsibiorstwa, kredytodawcy mog wywiera wpyw na decyzje przedsibiorstwa, co oznacza ograniczenie jego suwerennoci gospodarczej. Analiza pynnoci dostarcza informacji o zdolnoci przedsibiorstwa do wywizywania si z biecych zobowiza tj. zobowiza patnych w cigu 1 roku. Regulowanie zobowiza biecych zaley od stanu rodkw pieninych oraz zamiany innych skadnikw majtku obrotowego na gotwk w krtkim okresie. 65[65] M.Sierpiska, T. Jachna, Ocena przedsibiorstwa ..., op. cit. s. 79 rodki obrotowe mona podzieli na trzy grupy o rnym stopniu pynnoci. Do pierwszej grupy zalicza si rodki pienine obejmujce rodki na rachunkach bankowych, gotwk w kasie, czeki i weksle obce oraz inne atwe do upynnienia krtkoterminowe papiery wartociowe. rodki pienine stanowi najbardziej pynn cz rodkw obrotowych, tzw. aktywa pynne pierwszego stopnia. Ich posiadanie pozwala na natychmiastowe regulowanie zobowiza. Do aktyww o drugim stopniu pynnoci zalicza si nalenoci, ktrych zamiana na gotwk wymaga uprzedniego ich cignicia. Najmniej pynn cz majtku obrotowego stanowi zapasy, zaliczane do aktyww o trzecim stopniu pynnoci. Ich zamiana na gotwk wymaga najwikszego wysiku. Oglny pogld na pynno finansow przedsibiorstwa umoliwia wskanik biecej pynnoci, okrelany wedug poniszej formuy:
gdzie: aktywa biece - to rodki pienine, krtkoterminowe papiery wartociowe, nalenoci i roszczenia, zapasy, inne aktywa biece, pasywa biece - zobowizania krtkoterminowe, tzn. o terminie patnoci krtszym ni jeden rok. Wzrost wskanika oznacza popraw pynnoci finansowej przedsibiorstwa, lecz waniejsza jest jego wielko. Optymalny poziom wskanika biecego pynnoci zaley od specyficznych warunkw dziaania firmy. Midzy innymi od cyklu inkasa nalenoci i regulowania zobowiza. Przyjmuje si, e zadowalajcy wskanik pynnoci oscyluje wok wielkoci 2. Jeli obnia si do poziomu 1.5 to ocenia si, e istnieje wysokie ryzyko utraty przez przedsibiorstwo zdolnoci do terminowego regulowania zobowiza. 66[66] Peniejszy obraz pynnoci finansowej firmy daje wskanik szybki pynnoci nazywany mocnym testem, ktry wyraa si wzorem:
Wskanik ten ujmuje w liczniku najbardziej pynne aktywa, takie jak: gotwka, depozyty bankowe, atwo zbywalne papiery wartociowe i nalenoci atwo cigalne. Wycza si z tych aktyww zapasy, poniewa by zamieni ten element majtku w gotwk, naley go wczeniej sprzeda, a to wymaga czasu. Ponadto w przypadku zapasw przestarzaych moe to okaza si niemoliwe. Wskanik ten pokazuje stopie pokrycia zobowiza krtkoterminowymi aktywami pynnymi. Podobnie jak w przypadku wskanika biecego przyjmuje si, e wskanik szybki nie powinien by mniejszy od 1. Podana jego wielko mieci si w przedziale 1-1.2, co oznacza, e przedsibiorstwo moe bez trudu spaci swoje zobowizania. Niski poziom tego wskanika wiadczy zazwyczaj o napitej sytuacji patniczej. 67[67]
Wskanik pynnoci gotwkowej, zwany rwnie wskanikiem super szybkim, informuje o tym jaka cz zobowiza biecych moe by uregulowana bez zwoki, gdyby stay si one w danym momencie wymagalne. Formua tego wskanika ma posta: 68[68]
Wskanik pynnoci gotwkowej = rodki pienine + papiery wartociowe przeznaczone do obrotu biece zobowizania
Wskanik ten nie przesdza o stopniu wypacalnoci przedsibiorstwa, a jedynie sygnalizuje jego sprawno patnicz. 66[66] J.Buko, T.Wsik ,Ekonomika przedsibiorstwa cz. 1..., op. cit., s. 180 67[67] J.Buko, T.Wsik ,Ekonomika przedsibiorstwa cz. 1..., op. cit., s. 181 68[68] I. Olchowicz Podstawy rachunkowoci Cz.I, Difin, Warszawa 1996, s.227 Zachowanie pynnoci finansowej uwarunkowane jest posiadaniem przez przedsibiorstwo kapitau obrotowego, okrelanego te kapitaem pracujcym. Jest to ta cz kapitau staego (kapita wasny powikszony o zobowizania dugoterminowe), ktra nie jest ulokowana w majtku trwaym i jest wykorzystywana do finansowania biecej dziaalnoci przedsibiorstwa. 69[69]
Prawidowa interpretacja wskanikw pynnoci wymaga czsto bliszej analizy poszczeglnych pozycji aktyww i pasyww biecych, zbadania ich stanu, terminu patnoci, porwnania do poziomw normalnych czy te uzasadnionych.
3. 3.3. Istota i pomiar sprawnoci dziaania przedsibiorstwa
Do pomiaru aktywnoci przedsibiorstwa w zakresie wykorzystania zasobw majtkowych firmy su wskaniki sprawnoci dziaania, nazywane te wskanikami obrotowoci. Ich istot jest rozpatrywanie relacji midzy odpowiednim wskanikiem dynamicznym, wyraajcym przychd ze sprzeday 69[69] J.Buko, T.Wsik ,Ekonomika przedsibiorstwa cz. 1..., op. cit., s. 181 w cenach brutto, netto lub kosztach wasnych, a wskanikiem statycznym, wyraajcym przecitny stan zaangaowanych w dziaalnoci skadnikw majtkowych. Taka relacja w warunkach dziaalnoci produkcyjnej okrelana jest take jako wskanik produktywnoci majtku. Na ocen pozytywn zasuguje wyszy poziom lub tendencja rosnca wskanika obrotowoci (produktywnoci) majtku., poniewa wiadczy to o wyszej efektywnoci wykorzystania zasobw majtkowych. Okrelon wielko przychodu ze sprzeday mona uzyska angaujc wiksze zasoby rodkw wykazujcych stosunkowo wolniejszy obrt w cyklu okrnym lub te mniejszy stan rodkw szybko krcych. Pierwsza metoda nazywana jest gospodark ekstensywn, druga intensywn. Efektywno wykorzystania zasobw majtkowych zaley take od ich wewntrznej struktury. Cech ogln majtku trwaego jest niski stopie obrotowoci, gdy jako rodki pracy zuywaj si stopniowo, przenoszc sw warto na produkty pracy w duszym okresie. Inny charakter ma majtek obrotowy, wykazujcy wysoki stopie obrotowoci, bowiem w typowym procesie przetwrczym zakupione materiay zuywaj si cakowicie w jednym cyklu, w ktrym zespalajc si ze rodkami pracy i prac yw tworz produkty pracy podlegajce sprzeday i zamianie na rodki pienine. Najoglniejszym wskanikiem charakteryzujcym efektywno wykorzystania majtku jest wskanik obrotowoci aktyww. Ujmuje on wszystkie skadniki majtku i jest wskanikiem o najwikszej pojemnoci w tej grupie. Okrela on ile razy sprzeda netto jest wiksza od aktyww posiadanych przez przedsibiorstwo. Oblicza si go w nastpujcy sposb. 70[70]
Wskanik globalnego obrotu aktywami = sprzeda netto redni stan aktyww ogem 70[70] M.Sierpiska, T. Jachna, Ocena przedsibiorstwa ..., op. cit. s. 97 Na pozytywn ocen zasuguje rosnca tendencja tego wskanika . Jego zwikszenie jest istotnym czynnikiem poprawy rentownoci przedsibiorstwa. Nisza od 1 warto tego wskanika sugeruje, e przychody uzyskiwane ze sprzeday wymagaj wicej ni proporcjonalnego zaangaowania majtku. Efektywno caego majtku zaley od efektywnoci wykorzystania majtku trwaego i obrotowego. Wskanik rotacji rodkw trwaych ukazuje efektywno wykorzystania rodkw trwaych uczestniczcych w tworzeniu wartoci sprzeday. 71[71]
Wskanik rotacji rodkw trwaych = sprzeda netto redni stan rodkw trwaych
Podobnie jak w przypadku poprzedniego wskanika, wyszy jego poziom wiadczy o lepszym wykorzystaniu tej czci majtku. Poprawa wartoci wskanika moe wynika midzy innymi z lepszej organizacji pracy, przeprowadzania systematycznych remontw i konserwacji. Przy obliczaniu tego wskanika przyjmuje si majtek trway netto, dlatego przedsibiorstwo starsze, ktre dysponuje majtkiem w znacznym stopniu zamortyzowanym, bdzie wykazywao rotacj wysz, ni firma w stosunku do niej konkurencyjna, posiadajca nowszy, mniej zamortyzowany majtek. Wykorzystanie wskanika rotacji rodkw trwaych w systemie oceny jest szczeglnie istotne dla firm, w ktrych rodki trwae stanowi wany element majtku. Ma natomiast mae znaczenie w firmach, w ktrych sprzeda w mniejszym stopniu zaley od rodkw trwaych zaangaowanych w ich dziaalnoci. Wskanik rotacji majtku obrotowego ukazuje ile razy w cigu roku nastpuje odtworzenie tego majtku poprzez sprzeda wyrobw i usug. 71[71] Ibidem, s. 98
Wskanik rotacji majtku obrotowego = sprzeda netto redni stan majtku obrotowego
Im wysza jest warto wskanika tym lepsza jest sytuacja finansowa przedsibiorstwa. Naley jednak pamita, e wskanik zbyt wysoki moe by niekorzystny, poniewa wiadczy o zamroeniu kapitau obrotowego. Wskanik zbyt niski moe prowadzi do zachwiania rytmicznoci produkcji i sprzeday oraz pogorszenia stopnia wykorzystania rodkw trwaych.
4. 3.4. Analiza wspomagania finansowego
Analiza pynnoci pokazuje zdolno przedsibiorstwa do spaty zobowiza biecych. Do oceny sytuacji finansowej niezbdna jest znajomo moliwoci przedsibiorstwa do wywizywania si z cakowitego zaduenia. Ocena zaduenia przedsibiorstwa ma na celu ustalenie, kto dostarczy firmie rodkw: waciciele, czy zewntrzni kredytodawcy. Do oceny stopnia zaduenia suy szereg wskanikw. Najistotniejsze z nich to: wskanik oglnego zaduenia, wskanik zaduenia kapitau wasnego, wskanik zaduenia dugoterminowego, wskanik zaduenia rodkw trwaych. Wskanik oglnego zaduenia przedsibiorstwa obrazuje struktur finansowania jego majtku.
Wskanik ten pokazuje, jaki jest udzia kapitaw obcych w finansowaniu majtku przedsibiorstwa. Im niszy jest jego poziom, tym mniejsze ryzyko finansowe wierzycieli zgodnie z zasad, e bezpieczniej poycza si pienidze tym, ktrzy je posiadaj lub maj inne zabezpieczenie. Z drugiej strony naley pamita, e minimalizacja tego wskanika ogranicza moliwoci rozwoju dziaalnoci przedsibiorstwa i powikszenia rentownoci wasnego kapitau na zasadzie pozytywnego efektu dwigni finansowej. Wedug standardw zachodnich w firmie, w ktrej nie zostaa zachwiana rwnowaga midzy kapitaem obcym, a kapitaem wasnym, wskanik ten powinien oscylowa w przedziale 0.57 - 0.67. 72[72] Uzupeniajce znaczenie do poprzedniego wskanika posiada relacja:
Kapita wasny ma dla przedsibiorstwa istotne znaczenie. Jeli przedsibiorstwo go nie posiada, to nie ma moliwoci pozyskania kapitau obcego. Wysoki udzia kapitau wasnego w finansowaniu majtku spotyka si ze szczeglnie korzystn ocen wierzycieli. Gwarantuje bowiem. e ryzyko zwizane z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej obcia przede wszystkim przedsibiorstwo. Wraz ze wzrostem wskanika ronie zdolno kredytowa przedsibiorstwa oraz jego niezaleno finansowa pozwalajca podejmowa samodzielnie decyzje gospodarcze obcione wysokim ryzykiem. W USA wartoci graniczn w maym biznesie jest proporcja 3:1. Dla rednich i duych 72[72] J. Ostaszewski, Analiza finansowa i ocena firmy wedug standardw EWG, CIM, Warszawa 1992 s.53 za M.Sierpiska, T. Jachna, Ocena przedsibiorstwa ..., op. cit. s. 89 firm relacja ta jest ostrzejsza. Banki niechtnie udzielaj kredytw inwestycyjnych, gdy kapita wasny w stosunku do zamierzonego kredytu nie osiga relacji 1:1. 73[73]
Wskanik zaduenia dugoterminowego stanowi stosunek zobowiza dugoterminowych do caoci kapitau wasnego.
Wskanik ten okrelany jest jako wskanik dugu bd wskanik ryzyka. Zobowizania dugoterminowe dotycz dugw spacanych w okresie duszym ni rok od daty sporzdzenia bilansu. Zadowalajcy poziom tego wskanika wynosi 0.5. Wskanik wyszy ni 1 wiadczy, e zobowizania dugoterminowe s wysze ni kapita wasny. Zatem racjonalny wskanik dugu powinien mieci si w przedziale 0.5 - 1.0. Firmy wykazujce wysz proporcj dugoterminowych zobowiza do kapitau wasnego uwaane s za powanie zaduone. Kredyty dugoterminowe najczciej zabezpieczane s przez okrelony majtek trway. Do oceny poziomu zaduenia firmy mona wykorzysta rwnie wskanik pokrycia dugu w rodkach trwaych, okrelany te wskanikiem poziomu zaduenia rodkw trwaych.
Wskanik ten informuje o stopniu zabezpieczenia zobowiza dugoterminowych przez rzeczowe skadniki majtku tj. ile razy warto netto tych skadnikw wystarczy na pokrycie danego kredytu. 73[73] M.Sierpiska, T. Jachna, Ocena przedsibiorstwa ..., op. cit. s.90
5. 3.5. Badanie rentownoci przedsibiorstwa
Do podstawowych wskanikw rentownoci mona zaliczy: wskanik rentownoci sprzeday, nazywany rwnie wskanikiem zyskownoci netto, wskanik rentownoci majtku, nazywany rwnie wskanikiem rentownoci aktyww lub stop zwrotu aktyww, wskanik rentownoci kapitaw wasnych, nazywany take stop zwrotu kapitau wasnego bd rentownoci finansow. Wskanik rentownoci sprzeday okrela udzia wyniku finansowego w wartoci uzyskanej ze sprzeday produktw, towarw i usug oraz zrealizowanych operacji finansowych. Wskanik rentownoci sprzeday = zysk netto sprzeda netto *100
Wskanik informuje o udziale zysku netto w wartoci sprzeday. Im jest wyszy, tym mniejsza warto sprzeday musi zosta zrealizowana dla osignicia okrelonej wielkoci zysku. Wiksza warto wskanika oznacza wic korzystniejsz sytuacj finansow przedsibiorstwa. Wskanik powinien by poddany porwnaniom w czasie. Korzystna bdzie tendencja rosnca, ktra wiadczy o wzrocie efektywnoci sprzeday. Kada zotwka sprzeday generuje wwczas wikszy zysk. Analiza dostarcza informacji o skutecznoci dziaania w polityce cenowej oraz optymalizacji kosztw. Wzrost wskanika moe wiadczy o korzystniejszej strukturze asortymentowej, o uzyskiwaniu wyszych cen za produkowane produkty lub obnice jednostkowych kosztw. Przy ocenie nie wolno zapomina o uwarunkowaniach technologicznych produkcji. Warto powyszego wskanika jest silnie zdeterminowana rodzajem i struktur sprzedawanych produktw i towarw. Z tego powodu powinien by on rwnie oceniany poprzez porwnania z wynikami firm dziaajcych w tej samej brany. W praktyce wystpuje zaleno, e zyskowno jest nisza przy wytwarzaniu wyrobw stanowicych przedmiot codziennych zakupw klienta, a wiec o krtkim cyklu produkcyjnym i moliwociach szybkiego zbytu. Przy wytwarzaniu takiej produkcji koszty zamroenia rodkw oraz ryzyko s nisze ni w przypadku wytwarzania produktw o dugim cyklu produkcyjnym. Producent zadowoli si wic nisz mar zysku. Przy obrocie produktami o dugim procesie wytwarzania i eksploatacji wysokie koszty zamroenia rodkw oraz ryzyko musz by zrekompensowane odpowiednio wysz mar zysku. Poza badaniem rentownoci obrotu naley przeprowadzi analiz rentownoci aktyww przedsibiorstwa. Wskanik rentownoci majtku suy do oceny rentownoci aktyww. Jest on ustalany jako stosunek zysku netto do aktyww ogem wedug nastpujcego wzoru: Wskanik rentownoci majtku = zysk netto aktywa *100
Rentowno majtku informuje o wielkoci zysku netto przypadajcego na jednostk wartoci zaangaowanego w przedsibiorstwie majtku. Wskanik ten wyznacza ogln zdolno aktyww do generowania zysku. Im warto tego wskanika jest wysza, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa firmy. Na wielko wskanika zyskownoci aktyww wpywa szereg rnych czynnikw, niekiedy o przeciwnym kierunku oddziaywania, std zazwyczaj wraz z obliczeniem jego wielkoci okrela si wpyw wybranych czynnikw na jego poziom. W tym celu wykorzystuje si zaleno:
Bardzo wanym aspektem badania rentownoci przedsibiorstwa jest rentowno zaangaowanych kapitaw. Wskanik rentownoci kapitaw wasnych jest stosunkiem zysku netto do kapitau wasnego przedsibiorstwa. Jest on ustalany jako stosunek zysku netto do aktyww ogem wedug nastpujcego wzoru:
Wskanik rentownoci kapitau wasnego pokazuje, jaki zysk generuje zaangaowany kapita wasny. W spkach prawa handlowego wysoko tego wskanika informuje udziaowcw o tym, jakie zyski mog osign dziki lokowaniu kapitaw w tej spce w porwnaniu z rentownoci lokat kapitaowych w innych spkach lub w porwnaniu z odsetkami, jakie uzyskaliby lokujc swj kapita w banku. 74[74]
74[74] Ibidem, s. 104 - 106 6. 3.6. Analiza wskanikw rynku kapitaowego
W odniesieniu do spek akcyjnych, ktrych akcje s przedmiotem obrotu giedowego, stosuje si wskaniki rentownoci przedstawiajce wynik finansowy w relacji do jednostkowych udziaw kapitaowych. Nazywane s one wskanikami rynku kapitaowego lub wskanikami oceny rynkowej akcji i kapitau. Do tej grupy wskanikw nale: zysk przypadajcy na jedn akcj, relacja ceny rynkowej do zysku przypadajcego na 1 akcj wskanik stopy dywidendy na 1 akcj wskanik stopy wypat dywidendy. 75[75] Zysk przypadajcy na jedn akcj jest jednym z podstawowych wskanikw rynku kapitaowego. Uatwia on ocen potencjalnych korzyci posiadacza akcji, gdy umoliwia oszacowanie spodziewanej dywidendy oraz ksztatowania si przyszej rynkowej wartoci akcji. Wskanik ten ustala si wedug nastpujcej formuy: 76[76]
zysk na jedn akcj = zysk netto ilo wyemitowanych akcji Wskanik ten nie umoliwia oceny zyskownoci firmy w porwnaniu z zyskownoci innych firm, poniewa wartoci nominalne akcji rnych emitentw nie s jednakowe. Nie daje on rwnie podstawy do oceny efektywnoci lokowania kapitau w akcje jednej firmy w porwnaniu z inn. Informacje takie mona uzyska na podstawie wskanika ceny rynkowej akcji do zysku na jedn akcj, ustalanego wedug wzoru: 77[77] 75[75] J.Buko, T.Wsik ,Ekonomika przedsibiorstwa cz. 1..., op. cit., s. 191 76[76] W. Bie, Zarzdzanie finansami przedsibiorstwa, Difin, Warszawa 1997, s.92 77[77] Ibidem, s 93
wskanik ceny do zysku na jedn akcj = cena rynkowa jednej akcji zysk na jedn akcj
Jeli w kolejnych latach wskanik wzrasta, to oznacza, e inwestorzy pac coraz wicej za jednostk zysku oceniajc wysoko rynkow i finansow sytuacj firmy. Kupujcy akcje oceniaj, e zakup akcji takiej spki nie jest zwizany z duym ryzykiem, gdy spodziewaj si dalszego rozwoju spki. Jeli akcje taniej spada rwnie wskanik ceny rynkowej akcji. wiadczy to o tym, e prognozy co do warunkw dziaania spki oraz jej sytuacji rynkowej i finansowej s ze. Inwestujcy w tanie akcje musz liczy si z duym ryzykiem poniesienia straty, gdy spka, ktrej akcje kupuj, wykazuje coraz nisz zdolno do generowania zyskw, na przykad w wyniku pogorszenia si koniunktury rynkowej w brany w ktrej dziaa. Bezporednie korzyci finansowe posiadacza akcji ilustruje wskanik stopy dywidendy, obliczany wedug formuy:
stopa dywidendy = dywidenda przypadajca na jedn akcj cena rynkowa jednej akcji
Wskanik ten informuje o stopie zyskownoci kapitaw ulokowanych w nabyciu akcji danej spki. Im wyszy wskanik, tym wysza skala inkasowanych przez akcjonariusza korzyci, pod wpywem ktrych nastpuje w przyszoci w wielu przypadkach take wzrost ceny rynkowej akcji. Wskanik stopy wypat dywidendy pokazuje, jaki jest udzia wypaconych dywidend w osignitym przez spk zysku. Jest on ustalany wedug nastpujcego wzoru:
stopa wypat dywidendy = dywidenda na jedn akcj zysk netto na jedn akcj
Wysoki wskanik stopy dywidendy wiadczy o tym, e spka znaczn cz zysku przeznacza na wypaty dla akcjonariuszy. Niski natomiast oznacza, e znaczna cz zysku zostaa przeznaczona na dalszy rozwj firmy, co umoliwia umocnienie pozycji na rynku w przyszoci i zapewnia wzrost rynkowej ceny akcji.
4. IV. Analiza i ocena standingu finansowego Wytwrni Napojw Bezalkoholowych rdo - Pniewy Sp. z o.o.
1. 4.1. Charakterystyka Spki
Spka zostaa zawizana umow spki w dniu 30 grudnia 1991 roku na czas nieokrelony. Wpis do rejestru handlowego, prowadzonego przez Sd Rejonowy dla miasta Radom nastpi dnia 11 stycznia 1992 roku. Zgodnie z aktem notarialnym z dnia 30 grudnia 1991 roku zaoycielski kapita zakadowy wynosi 4.000 z i dzieli si na 40 rwnych i niepodzielnych udziaw o wartoci 100 z kady. Kilkakrotnie podwyszano kapita zakadowy Spki i na dzie 31 grudnia 1996 roku wynis on 154 920 400 z i dzieli si na 1 549 204 udziaw o wartoci nominalnej 100 z kady. Struktura kapitau ksztatuje si nastpujco:
PepsiCo Finance Ltd. - 772 801 udziaw, co stanowi 49.884% kapitau zakadowego Pepsi-Cola General Bottlers Inc.- 776 353 udziaw, co stanowi 50.113% kapitau zakadowego Bogdan Dusza - 50 udziaw, co stanowi 0.003% kapitau zakadowego.
Przedmiotem dziaalnoci Spki zgodnie z aktem notarialnym, jest prowadzenie dziaalnoci wytwrczej, usugowej i handlowej na rachunek wasny lub w porednictwie, take w kooperacji z podmiotami krajowymi i zagranicznymi midzy innymi w zakresie: wytwarzania napojw bezalkoholowych, inwestycji i robt budowlanych, w tym robt energetycznych, inynieryjnych, izolacyjnych i instalacyjnych, prac projektowych w budownictwie, nadzoru autorskiego i inwestorskiego, obrotu w kraju i za granic napojami bezalkoholowymi, a take ich skadnikami (komponentami), pproduktami, opakowaniami oraz surowcami i urzdzeniami do ich produkcji. Przychody spki pochodz ze sprzeday produktw i w niewielkim stopniu, ze sprzeday towarw i materiaw. Podzia przychodw za lata 1994 -1996 ze wzgldu na struktur terytorialn prezentuje tabela nr 4 Tabela 4: Struktura przychodw ze sprzeday w latach 1994 - 1996 Kraj Eksport Razem
1994 Przychody ze sprzeday produktw 59 216 600 2 369 900 61 586 500 Przychody ze sprzeday towarw i materiaw 0 0 0
1995 Przychody ze sprzeday produktw 189 074 000 155 900 189 229 900 Przychody ze sprzeday towarw i materiaw 734 200 232 400 966 600
1996 Przychody ze sprzeday produktw 210 668 800 484 600 211 153 400 Przychody ze sprzeday towarw i materiaw 408 800 155 500 564 300 RAZEM 460 102 400 3 398 300 463 500 700 rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda W.N.B. "rdo Pniewy" W badanym okresie spka sprzedawaa swoje produkty gwnie na rynku krajowym. Udzia sprzeday eksportowej w cigu trzech lat stanowi jedynie 0.73 % sprzeday ogem. Na dzie 31 grudnia 1996 roku Spka zatrudniaa 316 pracownikw. Struktura zatrudnienia przedstawiaa si nastpujco:
Kobiety Mczyni Razem Pracownicy na stanowiskach nierobotniczych 44 43 87 Pracownicy na stanowiskach robotniczych 7 222 229 51 265 316
W latach 1995 - 1996 spka przeznaczya bardzo due kwoty na inwestycje, gwnie w majtek trway. W listopadzie 1995 roku rozpoczto inwestycje w Michrowie, a w styczniu 1996 roku w ninie. Budow obu zakadw zakoczono w sierpniu 1996r. cznie w cigu trzech lat warto majtku trwaego wzrosa ponad trzykrotnie. Spka w kolejnych latach uzyskaa strat na dziaalnoci gospodarczej. W 1994 roku wyniosa ona 5 743 800 z i stale rosa by na koniec 1996 roku osign warto 51 455 500 z 2. 4.2. Wstpna analiza bilansu przedsibiorstwa
Analityczny bilans W.N.B. Pniewy przedstawia tabela 5. Na podstawie danych bilansu obliczono wskaniki wyposaenia przedsibiorstwa w rodki gospodarcze oraz kapitay wasne i obce. Tabela 5 ANALITYCZNY BILANS WYTWRNI NAPOJW BEZALKOHOLOWYCH RDO PNIEWY SP. Z O.O. rdo: Dane opracowane na podstawie sprawozda finansowych Wytwrni Napojw Bezalkoholowych rdo Pniewy Sp. z o.o. 1. 4.2.1. Struktura majtku i kapitaw
Wskaniki wyposaenia W.N.B. "rdo Pniewy w rodki gospodarcze oraz w kapitay wasne i obcienia kapitaami obcymi przedstawiaj tabele nr 6 i 7 Tabela 6: Wskaniki wyposaenia W.N.B. rdo Pniewy Sp. z o.o. w rodki gospodarcze. rdo: Opracowano na podstawie sprawozda finansowych W.N.B. rdo Pniewy Sp. z o.o.
Tabela 7: Wskaniki wyposaenia W.N.B. rdo Pniewy w kapitay wasne i obcienia kapitaami obcymi. rdo: Opracowano na podstawie sprawozda finansowych W.N.B. rdo Pniewy Sp. z o.o.
Zestawienie danych bilansowych Wytwrni Napojw Bezalkoholowych "rdo Pniewy" Sp. z o.o. za lata 1994 - 1996 daje nam obraz dynamicznego rozwoju firmy. W badanym okresie suma bilansowa wzrosa z 111 259 600 z do 322 495 500 z a wic prawie trzykrotnie. W latach 1994 - 1996 w Wytwrni Napojw Bezalkoholowych rdo Pniewy Sp. z o.o. nastpiy zmiany struktury majtkowej. Udzia majtku trwaego w majtku ogem po pocztkowym spadku z 76 % w 1994r. do 60 % w 1995 r., wzrs w 1996 r do 81 %, gwnie w wyniku wzrostu rzeczowych skadnikw majtku, ktre w badanym okresie stanowiy prawie 100 % wartoci majtku trwaego. Udzia majtku obrotowego w aktywach ogem w badanym okresie spad z poziomu 24.2 % do 17.6 %. Wrd skadnikw majtku obrotowego najwiksze znaczenie miay nalenoci i roszczenia, ktre w 1994 roku stanowiy prawie 16 % aktyww ogem. Na koniec badanego okresu ich udzia spad do 10 %. Udzia zapasw w aktywach ogem wynosi w 1994 roku 8.7 % i w 1996 roku spad do niespena 7 %. Ich struktur przedstawia wykres nr 1 Wykres 1: Struktura zapasw w latach 1994 - 1996 rdo: Opracowanie wasne na podstawie bilansu W.N.B. rdo Pniewy W strukturze zapasw w latach 1994-1995 88 % stanowiy materiay. W 1996 roku wzrs udzia produktw gotowych - stanowiy one 22 % zapasw ogem. rodki pienine w badanym okresie miay nisk warto. Jedynie w 1995 roku ich udzia w aktywach ogem osign 1.9 % Po stronie pasyww bilansu znaczcy udzia we wzrocie sumy bilansowej miay zmiany: Kapitau podstawowego Zobowiza dugoterminowych Zobowiza krtkoterminowych i funduszy specjalnych.
Kapita podstawowy w 1996 roku osign warto 154 920 400 z. Dynamika wzrostu w stosunku do 1994 roku wyniosa 611 %. Spowodowao to wzrost jego udziau w pasywach ogem z 22.8 % do 48 %. Kapita wasny wzrs piciokrotnie z 16 303 000 z w 1994 roku do 82 943 400 z w 1996r. Jego udzia w pasywach ogem wynosi na koniec badanego okresu 26%. Najwikszy wpyw na ksztatowanie si wielkoci kapitau wasnego miay: kapita podstawowy, nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegych i wynik finansowy roku obrotowego. Wpyw ten przedstawia wykres nr 2 Zobowizania dugoterminowe pojawiaj si w 1996 roku w wysokoci 115 020 000 z co stanowi 36 % pasyww ogem. Zobowizania krtkoterminowe cho nominalnie wzrosy, to w wyniku znacznego wzrostu sumy bilansowej ich udzia w pasywach ogem zmniejszy si z 85 % w 1994 roku do 30 % w 1996r. Zmiana ta zwizana jest ze zmian rde finansowania dalszego rozwoju przedsibiorstwa.
Wykres 2: Czynniki wpywajce na kapita wasny w latach 1994 - 1996
rdo: Opracowanie wasne na podstawie tabeli nr 5
W 1995 roku na zmniejszenie udziau zobowiza krtkoterminowych w pasywach ogem z 85 % do 71 % najwikszy wpyw mia ponad trzykrotny wzrost kapitau podstawowego. W 1996 roku najwikszy wpyw miao zacignicie dugoterminowego kredytu i wzrost rezerw do wartoci 22 869 000 z, co stanowi 7% pasyww ogem. Strata netto roku obrotowego w badanym okresie wzrosa prawie dziewiciokrotnie. W 1994 roku wynosia 5 743 800 z. Po dodaniu straty z lat ubiegych na pocztek roku 1995 strata wynosia 21 485 100 z. W 1996 roku firma wykazaa strat w wysokoci 51 455 500 z co stanowio 16% pasyww ogem.
2. 4.2.2. Struktura kapitaowo - majtkowa
Analizujc struktur kapitaowo - majtkow w przedsibiorstwie bada si powizania poziome midzy poszczeglnymi pozycjami aktyww i pasyww. Wykres nr 3 przedstawia ksztatowanie si wskanikw pokrycia majtku trwaego kapitaem wasnym i staym oraz majtku obrotowego kapitaem krtkoterminowym.
rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda finansowych W.N.B. "rdo Pniewy"
Wskanik pokrycia majtku trwaego kapitaem wasnym jest bardzo niski. W badanym okresie ksztatowa si na poziomie 19 % w 1994 roku, 45 % w 1995 roku i 32 % w 1996 roku. Zgodnie ze zot regu bilansowania trwae skadniki majtku przedsibiorstwa powinny by finansowane z kapitau wasnego. W badanym okresie regua ta nie bya zachowana. Podobnie ksztatowa si poziom wskanika pokrycia majtku trwaego kapitaem staym. W roku 1994 - 19 %, 1995 - 45 %, 1996 - 76 %. W tym przypadku obserwujemy znaczn popraw wartoci wskanika - o 57 punktw procentowych, ale nawet w ostatnim okresie majtek trway by pokryty kapitaem staym jedynie w 76%. Wzrost ten by spowodowany zacigniciem dugoterminowego kredytu z okresem spaty trzech lat. Wzroso znacznie obcienie zobowizaniami dugoterminowymi, a spado obcienie zobowizaniami biecymi i kredytem krtkoterminowym. Wskanik pokrycia kapitaami krtkoterminowymi majtku obrotowego ksztatowa si nastpujco: 1994 : 349 %, 1995 : 190 %, 1996 : 169 %. W wytwrni Napojw Bezalkoholowych rdo Pniewy kapita obrotowy mia ujemn warto i wynosi w kolejnych latach odpowiednio: - 68 016 900 z, - 76 688 600 z, - 61 750 400z. Oznacza to, e cz rodkw trwaych, wicych na dugi okres czasu rodki pienine przedsibiorstwa, finansowana jest krtkoterminowymi zobowizaniami.
3. 4.3. Wstpna analiza rachunku wynikw
Rachunek zyskw i strat jest jednym z najwaniejszych sprawozda finansowych sporzdzanych przez przedsibiorstwo. Operujc wielkociami strumieniowymi, grupuje wszystkie przychody uzyskiwane ze sprzeday dbr i usug wytworzonych przez przedsibiorstwo, przychody ze sprzeday towarw, przychody z operacji finansowych oraz odpowiadajce tym rodzajom dziaalnoci koszty i straty. Zestawienie rachunkw zyskw i strat Wytwrni Napojw Bezalkoholowych "rdo Pniewy" przedstawione w tabeli 8 obejmuje lata 1994 - 1996. Tabela 8: RACHUNEK ZYSKW I STRAT W.N.B. RDO PNIEWY SP. Z O.O. rdo: Dane opracowane na podstawie sprawozda finansowych W. N. B. rdo Pniewy Sp. z o.o. Analiza rachunku zyskw i strat Wytwrni Napojw Bezalkoholowych "rdo Pniewy" Sp. z o.o. wskazuje, e gwnym rdem przychodw by przychd ze sprzeday produktw.
Wykres 4: Wyniki finansowe W.N.B. "rdo Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994 -1996
rdo: Opracowano na podstawie tabeli nr 8
W badanym okresie dynamika sprzeday wyniosa 343 %. Wysza jednak bya dynamika kosztw operacyjnych, ktra wyniosa 428 %. Wynikiem tych zmian jest niekorzystna tendencja ksztatowania si zysku ze sprzeday, ktry w roku 1996 przyj warto ujemn i wynosi - 13 838 000 z. Koszty operacyjne rosy systematycznie od 86 % przychodw operacyjnych w 1994r. do 107 % tych kosztw w 1996r. Znaczcymi pozycjami kosztw operacyjnych w badanym okresie byy zuycie materiaw i energii, usugi obce i amortyzacja. Koszty zuycia materiaw i energii wzrosy w badanym okresie o 318 %. Stanowiy one w 1994 roku 59 % przychodw ze sprzeday, a w 1996 roku ich warto wzrosa do 72 % tych przychodw. Udzia kosztw zuycia materiaw i energii w kosztach operacyjnych ksztatowa si w kolejnych latach nastpujco: 1994 - 69 %, 1995 - 74 %, 1996 - 67 %. Koszty usug obcych w badanym okresie rosy wolniej ni przychody ze sprzeday. Dynamika ich wzrostu wynosia 273 %. Stanowiy one w kolejnych latach 13 %,9 %,10 % wartoci sprzeday. Ich udzia w kosztach dziaalnoci operacyjnej zmniejszy si z 15 % w 1994 roku do 9.5 % w 1996 roku. Najszybszy wzrost wrd kosztw dziaalnoci operacyjnej charakteryzowa amortyzacj. W badanym okresie wzrosa ona ponad dziewiciokrotnie osigajc w 1996 roku warto rwn 16 % przychodw ze sprzeday. Ksztatowanie si udziau poszczeglnych elementw w kosztach dziaalnoci operacyjnej ilustruje poniszy wykres. Wykres 5: Struktura kosztw operacyjnych W.N.B. rdo Pniewy w latach 1994 - 1996
rdo: Opracowano na podstawie tabeli nr 8
4. 4.4. Zestawienie przepyww pieninych Spki w latach 1995 - 1996
Spka w latach 1995 i 1996 sporzdzaa sprawozdanie z przepyww rodkw pieninych. Przedstawia ono wpywy i wydatki przedsibiorstwa w toku dziaalnoci gospodarczej. Skada si ono z trzech czci. W pierwszej przedstawiono przepywy z dziaalnoci operacyjnej, w drugiej z dziaalnoci inwestycyjnej, a w trzeciej z dziaalnoci finansowej. Sprawozdanie z przepywu rodkw pieninych przedstawia tabela 9.
Tabela 9: Sprawozdanie z przepywu rodkw pieninych W.N.B. rdo Pniewy Sp. z o.o.
1 995 1 996 Przepywy rodkw z dziaalnoci operacyjnej
Strata netto -15 087 800 -51 455 500 Korekty o pozycje: 59 600 600 50 251 300 Amortyzacja 20 665 000 34 126 200 Zysk z tytuu rnic kursowych 0 -4 075 000 Odsetki i dywidendy (otrzymane) i zapacone 10 235 000 3 971 100 Pozostae rezerwy 776 200 22 045 100 Zysk (Strata) na sprzeday i likwidacji skadnikw dziaalnoci inwestycyjnej 0 1 297 500 Zmiana stanu zapasw -13 256 000 561 700 Zmiana stanu nalenoci i roszcze -40 901 200 24 576 100 Zmiana stanu zobowiza krtkoterminowych ( z wyjtkiem poyczek i kredytw) oraz funduszy specjalnych 83 822 500 -55 634 200 Zmiana stanu rozlicze midzyokresowych -1 687 500 798 200 Zmiana stanu przychodw przyszych okresw 0 0 Pozostae pozycje -53 400 22 584 600
Zmiana stanu rodkw pieninych 4 430 800 -3 722 500 rodki pienine na pocztek roku obrotowego 5 900 4 436 700 rodki pienine na koniec roku obrotowego 4 436 700 714 200
rdo: Sprawozdanie W.N.B. rdo Pniewy Sp. z o.o.
Przepywy rodkw z dziaalnoci operacyjnej w latach 1995 i 1996 wykazyway wartoci dodatnie i wynosiy odpowiednio: 44 512 800 z i 1 204 200 z. Na due zwikszenie pozostaych rezerw o ktre skorygowana zostaa strata netto miay wpyw dwa czynniki. Pierwszym z nich byo zwikszenie rezerw na przewidywane straty materiaw do wysokoci 1 845 300 z, a drugim utworzenie rezerwy na jednolitrowe butelki zwrotne. Rezerwa ta w wysokoci 20 199 800 z utworzona zostaa w zwizku z zaniechaniem rozlewania napojw do takich opakowa. Na zmian stanu zobowiza krtkoterminowych oraz funduszy specjalnych w 1995 roku miay wpyw dwa czynniki. Stan zobowiza krtkoterminowych zwikszy si o 99 422 300 z i zmniejszy si o15 599 800 z stan kredytw bankowych. W 1996 roku zobowizania krtkoterminowe zmniejszyy si o 66 715 300 z. Zwikszy si stan funduszy specjalnych o 73 500 z, zobowiza z tytuu nabycia rodkw trwaych i inwestycji o 954 900 z oraz stanu kredytw bankowych o 10 052 700 z. Jako pozostae pozycje przepyww rodkw pieninych z dziaalnoci operacyjnej wykazano konwersj zobowiza na udziay w wysokoci 22 584 600 z. Przepywy rodkw pieninych z dziaalnoci inwestycyjnej miay warto ujemn i ksztatoway si w kolejnych latach odpowiednio: -62 971 700 z, -123 295 000 z. Wynika to z faktu podjcia duych inwestycji polegajcych na budowie nowych zakadw w Michrowie i ninie. Wrd przepyww rodkw pieninych z dziaalnoci inwestycyjnej w 1996 roku 923 300 z przeznaczono na nabycie wartoci niematerialnych i prawnych. Caa suma zostaa wydatkowana na nabycie oprogramowania komputerowego. Najwiksze przepywy pienine w latach 1995 - 1996 dotyczyy zmiany stanu skadnikw rzeczowego majtku trwaego. Elementy skadajce si na ogln sum tych przepyww przedstawia ponisze zestawienie. Tabela 10: Nabycie / Sprzeda rzeczowego majtku trwaego
1995 1996 Zwikszenia rodkw trwaych -60 443 300 -160 580 800 Zmiana stanu inwestycji rozpocztych -14 285 300 3 352 900 Wniesione aporty rzeczowe dot. poprzedniego roku - 8 592 000 Wniesione aporty rzeczowe dotyczce biecego roku 11 684 200 25 480 000 Zmiana stanu zobowiza z tytuu nabycia r. trwaych - - 954 900 Przychd z tytuu sprzeday rodkw trwaych - 1 963 400 Zaliczki na poczet inwestycji - - 594 900 Razem - 63 044 400 -122 742 300
rdo: Opracowanie wasne na podstawie zestawie W.N.B. "rdo Pniewy"
W obu okresach najwikszy udzia w zwikszeniu stanu rodkw trwaych miaa zmiana stanu urzdze technicznych i maszyn oraz budynkw i budowli. Przepywy rodkw finansowych z dziaalnoci finansowej miay wartoci dodatnie i w kolejnych latach przyjy wartoci 22 889 700 z i 120 776 700 z. Wrd przepyww rodkw pieninych z dziaalnoci finansowej najistotniejszym zdarzeniem byo zacignicie przez spk w 1996 roku dugoterminowej poyczki. Udzieliy jej Pepsi-Cola General Bottlers, Inc. oraz PepsiCo Finance w wysokoci 115 020 000 z (40 000 000 USD) na podstawie umowy z kwietnia 1996 roku. Cel poyczki nie zosta okrelony umow. Ma ona by spacana w okresie trzech lat od daty zawarcia umowy. Ksztatowanie si przepyww pieninych z poszczeglnych rodzajw dziaalnoci prezentuje poniszy wykres.
Wykres 6: Przepywy rodkw pieninych W.N.B. "rdo Pniewy" w latach 1995-1996
rdo: Opracowano na podstawie tabeli 9
Dodatni strumie, pochodzcy z dziaalnoci operacyjnej, nie wystarcza na pokrycie wydatkw inwestycyjnych. Niedobr rodkw pieninych pokryty zosta zewntrznymi rdami. W 1995 roku inwestycje finansowane byy gwnie przez zobowizania krtkoterminowe oraz "wpaty z emisji akcji i udziaw wasnych oraz dopat do kapitau". Wpaty te wyniosy 48 724 500 z. W 1996 roku wydatki na dziaalno inwestycyjn pokryte zostay w 93 % kredytem dugoterminowym zacignitym na okres trzech lat. Wielkoci przepyww z poszczeglnych rodzajw dziaalnoci wiadczy o tym, e Spka znajduje si w fazie rozwoju.
5. 4.5. Analiza pynnoci finansowej
Pynno finansowa pokazuje zdolno firmy do wywizywania si z krtkoterminowych zobowiza. Do oceny pynnoci finansowej zastosowano wskaniki przedstawione w tabeli nr 11. Tabela 11: Wskaniki pynnoci finansowej Wytwrni Napojw Bezalkoholowych "rdo Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994-1996
Optymalny poziom wskanika pokrycia biecych zobowiza wynosi 1,5 - 2 78 [78] . W analizowanej Spce wielko wskanika biecego 0.29; 0.59 potwierdza, e kapita obrotowy netto (tzw. kapita pracujcy) w badanym okresie wykazywa warto ujemn. Zobowizania krtkoterminowe finansuj nie tylko aktywa biece, ale rwnie cz majtku trwaego. Wskanik szybki pynnoci pokazuje stopie pokrycia zobowiza krtkoterminowych aktywami pynnymi. Podana jego wielko to 1 - 1.2. 79[79] Wielkoci wskanika w kolejnych latach 0.18; 0.35; 0.29 wiadcz o tym, e Spka ma due kopoty z regulowaniem swoich zobowiza. Uzyskany wzrost pynnoci w 1995 roku, wynika ze znacznego wzrostu nalenoci oraz zapasw przy niszym procentowo wzrocie zobowiza biecych. Niewielka zmiana poziomu wskanika midzy 1995 a 1996 rokiem wynika z faktu zniwelowania si efektu korzystnej zmiany w strukturze zobowiza. W 1996r. Spka otrzymaa dugoterminow poyczk regulujc jednoczenie wszystkie zobowizania krtkoterminowe. Rozpoczta w styczniu 1996r. inwestycja w ninie 78[78] W.Bie, Zarzdzanie finansami przedsibiorstwa, op. cit. s. 83 79[79] J. Buko, T. Wsik, Ekonomika Przedsibiorstwa Cz I, op. cit. s.181 i finansowanie rozpocztej w listopadzie 1995r. inwestycji w Michrowie spowodowao wzrost zobowiza handlowych. Uzupeniajce znaczenie dla oceny pynnoci posiadaj wskaniki zaprezentowane w tabeli 12 Tabela 12: Wskaniki rotacji rodkw obrotowych i okresy pacenia zobowiza W.N.B. "rdo Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994 - 1996 Wyszczeglnienie Formua 1994 1995 % 1996 % Wskanik cyklu nalenoci w dniach redni stan nalenoci * 360 sprzeda netto 60 71.8 19.6 78 8.6 Wskanik cyklu zapasw w dniach redni stan zapasw * 360 sprzeda netto 39.8 61.9 55.5 77 24.4 Okres pacenia zobowiza w dniach redni stan zobowiza *360 sprzeda netto 231.8 132.4 - 43 118.6 - 10
rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda finansowych W.N.B. rdo Pniewy Sp. z o.o. Przy wykorzystaniu przedstawionych w tabeli 9 wskanikw mona okreli cykl rodkw pieninych. Obrazuje on okres, jaki upywa od momentu odpywu gotwki przeznaczonej na regulowanie zobowiza do momentu przypywu gotwki z pobranych nalenoci. Obliczany jest wedug formuy:
Cykl rodkw pieninych = obrt zapasami w dniach + okres cigania nalenoci - okres pacenia zobowiza
W badanym okresie cykl rodkw pieninych ksztatowa si nastpujco: 1994 - (-132), 1995 - 1.28, 1996 - 36.4 Ujemna warto cyklu rodkw pieninych w 1994r. spowodowana bya tym, e Spka swoje zobowizania regulowaa w cigu 232 dni a nalenoci cigane byy w cigu 60 dni. W 1995 roku wskanik cyklu gotwki osign poziom 1.28, co wynikao ze wzrostu wskanika cyklu nalenoci o 11.8 dnia, wskanika cyklu zapasw o 22 dni oraz skrcenia okresu pacenia zobowiza o 99 dni. W 1996 roku wskanik cyklu gotwki wyduy si do 36.4 dni. Spowodowane to byo dalszym wyduaniem si cyklu nalenoci do 78 dni, cyklu zapasw do 77 dni i skrceniem okresu pacenia zobowiza do 118.6 dni.
6. 4.6. Analiza rentownoci przedsibiorstwa
Podstawowymi miernikami informujcymi o szybkoci zwrotu zaangaowanego w przedsibiorstwo kapitau s wskaniki rentownoci. Wyrnia si trzy rodzaje rentownoci: rentowno sprzeday, rentowno majtku, rentowno zaangaowanych kapitaw wasnych.
Wskaniki rentownoci dla badanej spki prezentuje tabela nr 13 Tabela 13: Wskaniki rentownoci W.N.B. "rdo Pniewy" w latach 1994 - 1996
rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda finansowych W.N.B. "rdo Pniewy"
W kolejnych latach wszystkie wskaniki przyjmuj wartoci ujemne. Ujemny wynik finansowy stanowi coraz wiksz cz wartoci sprzeday, majtku i kapitaw wasnych. W 1994 roku strata stanowia 9.33 % wartoci sprzeday. W 1996 roku jej udzia wzrs o 160 % osigajc 24.3 %. Wskanik rentownoci majtku zmieni si o 209 % i w kolejnych latach przyjmowa wartoci: - 5.16 %, - 6.56 %, - 15.96 %. W 1995 roku wskanik rentownoci kapitaw wasnych poprawi si o 30 %. Byo to spowodowane wikszym w stosunku do wzrostu straty wzrostem kapitaw wasnych. Jednak i w tym przypadku na koniec badanego okresu wskanik pogorszy si osigajc wielko - 62 %.
7. 4.7. Ocena sprawnoci dziaania przedsibiorstwa
Analiza sprawnoci dziaania ma na celu ocen efektywnoci wykorzystania majtku przedsibiorstwa. Wskaniki sprawnoci zarzdzania aktywami zaprezentowano w tabeli 14.
Tabela 14: Wskaniki sprawnoci dziaania W.N.B. rdo Pniewy Sp. z o.o. w latach 1994-1996
rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda finansowych W. N. B. rdo Pniewy Sp. z o.o. Najoglniejszym wskanikiem charakteryzujcym efektywno wykorzystania majtku jest wskanik obrotowoci ogu aktyww. Informuje on o tym jaka warto sprzeday przypada na jednostk zaangaowanego majtku. Nisza od 1 warto wskanika w kolejnych latach sugeruje, e przychody uzyskiwane ze sprzeday wymagaj ponadproporcjonalnego zaangaowania majtku. Uzyskany w 1995 roku wzrost o 88 % wskanika obrotowoci majtku trwaego wiadczy o poprawie wykorzystania tej czci majtku. W kolejnym roku nastpi jednak jego spadek o 41 % w stosunku do roku poprzedniego. Pomimo waha poziomu produktywnoci majtku trwaego naley stwierdzi, i w 1996 roku produktywno wzrosa o 12 % w stosunku do 1994 roku. Wskanik rotacji majtku obrotowego okrela szybko obrotu aktyww czynnych przedsibiorstwa. Im jest on wyszy tym sytuacja przedsibiorstwa lepsza. Stay i znaczny wzrost tego wskanika, cznie o 168 %, oznacza popraw wykorzystania majtku obrotowego. Na podstawie przeprowadzonej analizy mona stwierdzi, e sprawno dziaania przedsibiorstwa systematycznie si poprawia. Wskanik obrotowoci aktyww wzrs o 20 %, wskanik obrotowoci majtku trwaego o 12 %, a wskanik rotacji majtku obrotowego wzrs o 321 %. Wskaniki technicznego uzbrojenia pracy, produktywnoci majtku i wydajno pracy pozwalaj oceni efektywno gospodarowania majtkiem i zasobami ludzkimi przez firm. Tabela nr 15 przedstawia techniczne uzbrojenie pracy, produktyno majtku oraz wydajno pracy na jednego zatrudnionego.
Wskanik produktywnoci majtku trwaego = Wskanik wydajnoci pracy Wskanik technicznego uzbrojenia pracy
W 1995 roku zwikszya si produktywno majtku trwaego dziki duemu, bo a 95 %, wzrostowi wydajnoci pracy. W kolejnym roku wydajno pracy spada o 27,43% w stosunku do roku poprzedniego, co spowodowao spadek produktywnoci majtku o 41%: z 1.37 do 0.81. wiadczy to o pogorszeniu efektywnoci gospodarowania w 1996 roku w stosunku do roku 1995. W caym badanym okresie produktywno majtku wzrosa o 11 %.
8. 4.8. Analiza wspomagania finansowego
Analiza pynnoci pokazuje zdolno przedsibiorstwa do realizowania biecych zobowiza. Aby oceni sytuacj finansow konieczna jest znajomo moliwoci przedsibiorstwa do pokrycia caoci zobowiza. Umoliwia to analiza wspomagania finansowego, wykorzystujca dwie grupy wskanikw: odnoszce zaduenie przedsibiorstwa do jego majtku okrelajce zdolno przedsibiorstwa do obsugi dugu.
W tabeli 16 przedstawiono wskaniki zaduenia przedsibiorstwa.
rdo: Dane opracowane na podstawie sprawozda finansowych W. N. B. rdo Pniewy Sp. z o.o.
Wskanik oglnego zaduenia wedug standardw zachodnich powinien oscylowa w przedziale 0.57 - 0.67. Wysoki jego poziom wskazuje na due ryzyko finansowe. W badanym okresie warto wskanika zmniejszya si o 13 %. W 1994 roku 85% majtku spki finansowano kapitaami obcymi, a w 1996 udzia zobowiza w finansowaniu majtku zmniejszy si do 74%. Spka w latach 1994- 1995 nie korzystaa z kredytu dugoterminowego. W 1996 roku na kad zotwk kapitau wasnego przypadao 1.39 z. kredytu dugoterminowego. Oznacza to, e zobowizania dugoterminowe s wysze ni kapita wasny. Racjonalny wskanik zaduenia dugoterminowego powinien mieci si w przedziale 0.5 - 1, zatem mona uwaa firm za powanie zaduon. Spka w badanym okresie nie osigaa zysku, zatem wskaniki zdolnoci do obsugi dugu przyjmuj wartoci ujemne.
Wnioski
Na podstawie przeprowadzonej analizy ekonomiczno-finansowej mona stwierdzi, e Wytwrnia Napojw Bezalkoholowych "rdo Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994 - 1996 znajdowaa si w zej sytuacji finansowej. W caym badanym okresie spka wykazywaa strat. W 1994 roku wynosia ona 5 743 800 z, a w 1996 roku ju 51 455 500 z. Gwnym czynnikiem wpywajcym na wynik finansowy przedsibiorstwa jest wynik na dziaalnoci gospodarczej. Podstawowym rdem przychodw spki bya sprzeda produktw na rynku krajowym, ktra wynosia w kolejnych latach 61 586 500 z, 189 229 900 z, 211 153 400 z. Z drugiej strony najwikszy wpyw na wynik finansowy miay koszty zuycia materiaw i energii, ktre wynosiy odpowiednio: 36 398 300 z, 138 463 400 z, 152 147 800 z. Istotne znaczenie posiaday rwnie koszty amortyzacji. Analiza bilansu Wytwrni Napojw Bezalkoholowych "rdo Pniewy" Sp. z o.o. za lata 1994-1996 potwierdza szybkie tempo jej rozwoju. Suma bilansowa wzrosa w tym okresie o 290% Po stronie aktyww dominujc grup by majtek trway. Dynamika wzrostu rzeczowych skadnikw majtku wyniosa 307%, a ich udzia w aktywach ogem wzrs z 76% w 1994 roku do 80 % w 1996 roku. Majtek obrotowy spki w badanym okresie wzrs o 210% ale jego udzia w majtku ogem zmniejszy si z 24% do 18%. W strukturze pasyww dominujcy udzia posiaday zobowizania. Zobowizania krtkoterminowe cho nominalnie wzrosy, to w wyniku znacznego wzrostu sumy bilansowej ich udzia w pasywach ogem zmniejszy si z 85 % w 1994 roku do 30 % w 1996r. Spadek ten zwizany by ze zmian rde finansowania dalszego rozwoju przedsibiorstwa. Zobowizania krtkoterminowe zastpione zostay dugami dugoterminowymi, ktre pojawiaj si w 1996 roku w wysokoci 115 020 000 z co stanowi 36 % pasyww ogem. Kapita wasny przedsibiorstwa wzrs piciokrotnie z 16 303 000 z w 1994 roku do 82 943 400 z w 1996r. Jego udzia w pasywach ogem wynosi na koniec badanego okresu 26%. Najwikszy wpyw na ksztatowanie si wielkoci kapitau wasnego miay: kapita podstawowy, nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegych i wynik finansowy roku obrotowego. Wskanik pokrycia majtku kapitaem wasnym jest bardzo niski. W badanym okresie ksztatowa si na poziomie od 19 % w 1994 roku do 32 % w 1996 roku. Spka nie przestrzegaa zotej reguy bilansowej. Podobnie ksztatowa si poziom wskanika pokrycia majtku trwaego kapitaem staym. W 1994r. - 19 %, 1995r. - 45 %, w 1996r. 76 %. W tym przypadku obserwujemy znaczn popraw wartoci wskanika, ale nie osign on poziomu uznawanego za prawidowy. Analiza rachunku zyskw i strat Wytwrni Napojw Bezalkoholowych "rdo Pniewy" wskazuje, e gwnym rdem przychodw by przychd ze sprzeday produktw. W badanym okresie dynamika sprzeday wynosia 343 %. Koszty dziaalnoci operacyjnej rosy jednak szybciej. Dynamika ich wzrostu wynosia 428 %. Wynikiem tych zmian jest niekorzystna tendencja ksztatowania si wyniku ze sprzeday. Sprawozdania z przepyww pieninych sporzdzone w latach 1995 - 1996 pozwalaj wyodrbni podstawowe strumienie pienine. W obydwu okresach najwiksze wydatki poniesiono na inwestycje polegajce na nabyciu skadnikw rzeczowego majtku trwaego. Inwestycje w wysokoci 62 971 700 z dokonane w 1995 roku sfinansowane zostay z dziaalnoci operacyjnej oraz dopat do kapitau. W 1996 roku wydatki na inwestycje w wysokoci 123 295 000 z sfinansowane zostay prawie w caoci kredytem dugoterminowym udzielonym przez spki stowarzyszone PepsiCo Finance Ltd. i Pepsi-Cola General Borrlers Inc. Rozszerzeniem oglnej analizy struktury majtkowo - finansowej jest analiza wskanikw pynnoci, zaduenia i efektywnoci zaangaowanych rodkw. W badanym okresie spka nie miaa wystarczajcej pynnoci finansowej. Pozytywnie naley jednak oceni tendencj rosnc wskanikw pynnoci, chocia nie osignito wielkoci uznawanych za zadowalajce. Wskanik pokrycia biecych zobowiza w kolejnych latach ksztatowa si nastpujco: 1994 - 0.29, 1995 - 0.53, 1996 - 0.59. Nalenoci inkasowane byy w 1994 roku rednio w cigu dwch miesicy. Okres ten wyduy si do 78 dni w 1996 roku. Znacznemu skrceniu, bo o 113 dni uleg natomiast okres pacenia zobowiza i wynosi odpowiednio: 231 dni, 132 dni, 118 dni. W 1995 roku zwikszya si produktywno majtku trwaego dziki duemu, bo a 95 % wzrostowi wydajnoci pracy. W kolejnym roku wydajno pracy spada w stosunku do roku poprzedniego co spowodowao spadek produktywnoci majtku o 41 %. wiadczy to o pogorszeniu efektywnoci gospodarowania w 1995 roku. W caym badanym okresie produktywno majtku trwaego wzrosa o 11 %. Wytwrnia Napojw Bezalkoholowych "rdo Pniewy" jest przedsibiorstwem dziaajcym od 1992 roku. Wielko i rodzaj inwestycji wskazuj na to, e znajduje si ona w fazie rozwoju. Mimo osiganych strat w badanym okresie, przyszo przedsibiorstwa nie wydaje si by zagroona. Rodzaj produkcji jak i dua stabilno rynkw zbytu pozwalaj optymistycznie prognozowa przyszo firmy. Przedstawione badania potwierdzaj, e systematyczna analiza sytuacji ekonomiczno finansowej przedsibiorstwa pozwala na okrelenie jego silnych i sabych punktw. Bibliografia
1. Allerhand M. "Kodeks Handlowy z komentarzem" STO, Bielsko Biaa 1997 2. Analiza ekonomiczna przedsibiorstw przemysowych, praca zbiorowa pod red. E. Kurtysa, PWN, Warszawa-Pozna 1988 3. Bednarski L., Analiza finansowa w przedsibiorstwie PWE, Warszawa 1994 4. Bie W., Zarzdzanie finansami przedsibiorstwa, Difin, Warszawa 1997 5. Buko J., Filipowicz J., Wsik T. ,Ekonomika przedsibiorstwa, WSI Radom 1995r. 6. Fedak Z. Wycena aktyww i pasyww oraz ustalenie wyniku finansowego Rachunkowo, Zeszyt specjalny z 1994 r. 7. Izydorczyk B., yznowski T., Sprawozdanie finansowe jednostek gospodarczych za 1996 r., DIFIN Warszawa 1996 8. Lisiecka-Zajc B., Oglna charakterystyka ustawy o rachunkowoci Rachunkowo - Zeszyt specjalny z 1994 r. 9. Olchowicz I. Podstawy rachunkowoci Cz.I, Difin, Warszawa 1996r. 10. Ostaszewski J., Analiza finansowa i ocena firmy wedug standardw EWG, CIM, Warszawa 1992 11. Rozporzdzenie Ministra Finansw z dnia 17 stycznia 1997 r. w sprawie amortyzacji rodkw trwaych oraz wartoci niematerialnych i prawnych (Dz. U. Nr 6, poz. 35 z pn. zmianami) 12. Sierpiska M., Jachna T., Ocena przedsibiorstwa wedug standardw wiatowych, PWN, Warszawa 1995 r. 13. Sierpiska M., Wdzki D., Zarzdzanie pynnoci finansow w przedsibiorstwie, PWN, Warszawa 1997 14. Terebucha E.: Rachunkowo nie jest trudna. PWE Warszawa 1985 r. 15. Ustawa z dnia 1 grudnia 1995 r. o zmianie ustawy o gospodarce finansowej przedsibiorstw pastwowych oraz ustawy o przedsibiorstwach pastwowych (Dz. U. nr 154 poz. 791) 16. Ustawa z dnia 16 wrzenia 1982 r. Prawo spdzielcze (Dz.U. Nr 30, poz. 210 z pn. zm.) 17. Ustawa z dnia 25 wrzenia 1981 r. o przedsibiorstwach pastwowych (tj. Dz.U. z 1991r. Nr 18, poz.80) z pn. zmianami 18. Ustawa z dnia 29 wrzenia 1994 roku o rachunkowoci (Dz.U.Nr. 121, poz. 591) 19. Walczak M., Analiza finansowa w procesie sterowania przedsibiorstwem, Finans- Servis, Warszawa 1994 20. Waniewski T, Skoczylas W., Analiza przepyww pieninych, Rachunkowo Nr 11, Warszawa 1993 21. Winiewski A.W., Prawo o spkach tom 3 spka akcyjna, TWIGGER SA, Warszawa 1993r.
Spis rysunkw
Rysunek 1: Oglny schemat bilansu obowizujcego w Polsce..........................13 Rysunek 2: Schemat aktyww przedsibiorstwa..................................................17 Rysunek 3: Schemat pasyww przedsibiorstwa.................................................22 Rysunek 4: Dodatni poziom kapitau obrotowego...............................................26 Rysunek 5: Tworzenie zysku netto w przedsibiorstwie......................................30 Rysunek 6: Struktura przepyww finansowych w przedsibiorstwie.................32 Rysunek 7: Podzia zysku netto w przedsibiorstwie pastwowym....................42
Spis tabel
Tabela 1: Fundusze wasne w poszczeglnych formach prawnych przedsibiorstw. 19 Tabela 2: Wskaniki wyposaenia przedsibiorstwa w rodki gospodarcze......24 Tabela 3: Wskaniki wyposaenia przedsibiorstwa w kapitay wasne i obcienia kapitaami obcymi.................................................................................24 Tabela 4: Struktura przychodw ze sprzeday w latach 1994 - 1996..................54 Tabela 5 Analityczny bilans Wytwrni Napojw Bezalkoholowych "rdo Pniewy" Sp. z o.o.....................................................................56 Tabela 6: Wskaniki wyposaenia W.N.B. rdo Pniewy Sp. z o.o. w rodki gospodarcze...........................................................................57 Tabela 7: Wskaniki wyposaenia W.N.B. rdo Pniewy w kapitay wasne i obcienia kapitaami obcymi...............................................................57 Tabela 8: Rachunek Zyskw i Strat W.N.B. RDO PNIEWY Sp. z o.o................................................................................................62 Tabela 9: Sprawozdanie z przepywu rodkw pieninych................................65 Tabela 10: Nabycie / Sprzeda rzeczowego majtku trwaego............................67 Tabela 11: Wskaniki pynnoci finansowej Wytwrni Napojw Bezalkoholowych "rdo Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994-1996...................................68 Tabela 12: Wskaniki rotacji rodkw obrotowych i okresy pacenia zobowiza W.N.B. "rdo Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994 - 1996....................69 Tabela 13: Wskaniki rentownoci W.N.B. "rdo Pniewy" w latach 1994 - 1996 70 Tabela 14: Wskaniki sprawnoci dziaania W.N.B. rdo Pniewy Sp. z o.o. w latach 1994-1996...............................................................................71 Tabela 15: Wskaniki efektywnoci wykorzystania majtku...............................73 Tabela 16: Analiza zaduenia W.N.B. rdo Pniewy Sp. z o.o........................74
Spis wykresw
Wykres 1: Struktura zapasw w latach 1994 - 1996............................................58 Wykres 2: Czynniki wpywajce na kapita wasny w latach 1994 - 1996..........59 Wykres 3: Struktura kapitaowo majtkowa........................................................60 Wykres 4: Wyniki finansowe W.N.B. "rdo Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994 -1996..........................................................................................63 Wykres 5: Struktura kosztw operacyjnych W.N.B. rdo Pniewy w latach 1994 - 1996.........................................................................................64 Wykres 6: Przepywy rodkw pieninych W.N.B. "rdo Pniewy" w latach 1995- 1996.....................................................................................................67
Pojemniejsze konto WWW, bez reklam Republika PRO r
Proste podejście do finansów behawioralnych: Przewodnik wprowadzający do teoretycznych i operacyjnych zasad finansów behawioralnych w celu poprawy wyników inwestycyjnych