You are on page 1of 2

Pocztki jzyka polskiego.

Przegos lechicki
1. Geneza jzyka polskiego:
XXX w. p.n.e. - jzyk praindoeuropejski (wsplnota pie.)
VIII w. p.n.e. - wsplnota bato-sowiaska
VI w. p.n.e.- VI w. n.e. - wsplnota prasowiaska (jzyka prasowiaski)
VII- VIII w. n.e. - ksztaltowanie si rodzin jz. sowiaski! (za!odnio-" ws!odnio- i
poudniowosowiaski!)
IX w. n.e. - najstarszy zapisany jzyk poudniowosowiaski (staro-erkiewno-sowiaski)
II po. X w. - poz#tki jzyka polskiego (rozwj polskiej pastwowo$i)"
%. &eriodyzaje dziejw jzyka polskiego:
- filologiczna:
a) epoka przedpi$'ienna (do 11() r." wydanie Bulli gnienieskiej)"
b) epoka pi$'ienna (po 11() r.).
- historycznojzykowa:
a) doba staropolska (od * do *+,*+- w.)"
b) doba $redniopolska (od *+- do 1..% r.)"
) doba nowopolska (od 1..% do 1/(/ r.)"
d) wspzesny jzyka polski.
- historycznoliteracka:
a) $redniowieze"
b) renesans"
) barok itd.
(. Gra0ia tekstw staropolski!:
-trudno$i z adaptaj# al0abetu aiskiego (sowiaszzyzna poudniowa stworzya wasne
al0abety w opariu o grek)"
-syste' literowy ainy niewystarzaj#y na opisanie d1wikw istniej#y! w wzesnej
polszzy1nie"
-zsto jedna litera oznazaa r2ne goski" np: : c, cz, k, , ch
-brak ujednoliony! zasad pisowni i ortogra0ii (polszzyzna zr2niowana regionalnie" podrzniki
pisali udzozie'y)"
-poz#tki nor'alizaji zasad pisowni 3 wiek *+: 1445 r. - 6akub &arkoszowi" Traktat o ortografii
polskiej"
-*+- w. - powstanie polskiego syste'u ortogra0iznego"
4. &odstawowe typy gra0ii staropolskiej:
- grafia prosta, niezoona !XII-XIII w." 3 nieregularne (2ywioowe) stosowanie oznaze
literowy! w stosunku do gosek (zsto jeden d1wik ozn. jedna litera)"
- grafia zoona !XIV-XV w." 3 !arakteryzuje j# wiksza regularno$7" zastosowanie dwuznakw
typu sz" cz" oznazanie spgosek 'ikki! ( np. niebo : nyebo)"
- grafia #iakrytyczna !XVI w." 3 wprowadzaj#a dodatkowe oznazenia gra0izne do przyjty!
ju2 liter aiski!" tzw. znaki diakrytyzne" np: , , , , .
- grafia $ieszana !XII-XV w." 3 gra0ia 'aj#a zarwno e!y gra0ii prostej" jak i zo2onej
(najz$iej spotykana).
8. 9yste' wokalizny (sa'ogoskowy)" ktry odziedzizya polszzyzna po prasowiazszy1nie
- prasowia%ski syste$ sa$ogoskowy:
sa'ogoski: przednie: i" e" " : oraz tylne: a" o" u" y" #
jery: przedni ('ikki): ; oraz tylny (twardy): <
sonanty: przednie: =" > oraz tylne: l" r
- ka2da sa'ogoska oraz sonanty 'ogy by7 krtkie lub dugie (istnia ilozas)"
- jery wystpoway w pozyji sabej lub 'onej"
- prasowia%skie prawa gosowe:
1. zwi#zanie ilozasu z barw# sa'ogoski"
%. prawo sylaby otwartej"
(. prawo korelaji 'ikko$i.
). &pofonia prain#oe'ropejska
?ajstarsza" sigaj#a wspl. pie. alternacja wokaliczna (obozno$7 sa'ogoskowa)" ktra
wystpuje w wielu jzyka! ie.):
1. no'inalno-werbalna (zas.-rzez.): ple$7 : pot , logos : lego
%. iteratywno-dyratywna (jednokr.-wielokr.): nie$7 : nosi7
(. reeptywno-kauzatywna (skutk.-przyz.): le2e7 : o2y7
@wnoze$nie 'ogy istnie7 ae szeregi alternayjne:
ple$7 : pot: plata7 (splata7)
grzebi : gr(b : po-grzeba7 : grabi7
)*+&,-)+&:
Alternaje te 'ogy wystpowa7 w ka2dej rodzinie wyrazowej" nie 'iao znazenia przed i po jakiej
spgose wystpowaa sa'ogoska podlegaj#a alternaji.
.. Przegos prasowia%ski
&roes towarzysz#y - palatalizaji ps. (--" ----+ w.n.e.):
k: Ba " Ck:s< D CBas< D pol. zas EBasF
g: D Ga " Cg:l< D CGal< D pol. 2al EGalF
H: Ia " CH:taz D CIata D pol. szata EIataF
)*+&,-)+&:
&rzegos prasowiaski zaszed wszdzie tak" gdzie obenie 'a'y grupy: cza-" a-" sza-" np:
krzycza! (dawniej bezok. krzycza)" "ilcza! (bez. #ilcza)" lea! (bez. lea).
J. Przegos lechicki !polski"
&roes polegaj#y na przej$iu sa'ogosek (sonanatw) przedni! w tylne" w sytuaji" gdy stoj#
przed spgosk# przedniojezykowo-zbow# tward#:
e Ko" Czelo D zioo E1ooF
: Ka" CkL.t< D kwiat EkLKatF
M t" d" s" z" n" r" N K#" Cpt<jO D pity EpKotyF
= el" CL/na D wean ELenaF
> ar" Cs0na D sarna EsarnaF
)*+&,-)+&:
Pszdzie ta'" gdzie sa'ogoska stoi przed t" d" s" z" n" r" " a spgoska przed ni# jest
z'ikzona" ta' 'a'y do zynienia z przegose' le!iki'.
/. 1hronologizacja przegos' lechickiego:
- dokona si po 'etatezie" Cberza D Cbreza D pol. brzoza EbGozaF
- najstarsze testy polskie notuj# ju2 0or'y z przegose' (wi 'usial zaj$7 przed *-- w.)"
- wyrazy pojawiaj#e si w polszzy1nie wraz z !rze$ijaste'" podlegay przegosowi" wi
'usia za!odzi7 w -*-*" 'o2e jeszze w *- w." anio! Q zes. anje! Q a. angelus" $iotr Q zes.
$%etr Q a. $etrus
15. +onsekwencje przegos' lechickiego:
1.zniesienie prawa korelacji $ikko2ci (po 'ikkiej 'o2e wystpowa7 sa'ogoska tylna):
k&iat, zio!o, brzoza"
%.fonologizacja $ikko2ci" tzn. &owstanie 'ikki! 0one'w spgoskowy!. Rikko$7 staje
si e!# spgoski" niezale2n# od s#dziedztwa 0onetyznego (to nie sa'ogoska wplywa na
'ikko$7 spgloski)"
(.#efonologizacja i3y" dwie sa'ogoski staj# si warianta'i tego sa'ego 0one'u (i po 'ikkiej" y
po twardej)"
4.nowe alternacje sa$ogoskowe.

You might also like