DR in.

Mariusz PAWLAK
INSTYTUT ENERGETYKI Oddzia Techniki Cieplnej ITC d
WPYW UTRZYMANIA RUCHU W ELKTROWNI
NA PRAC SYTEMU
ELKTROENERGETYCZNEGO ZWIKSZENIE
UDZIAU OZE
V Konferencja Remonty i
Utrzymanie Ruchu w Energetyce
Liche 14-15 listopada 2012r.
ELEKTROWNIE ZAWODOWE
(rdo: WNP.pl Portal Gospodarczy)
(rdo: postcarbon.pl).
SYSTEM ELEKTROENERGETYCZNY
System elektroenergetyczny jest to zbir
obiektw do wytwarzania, przesyu, rozdziau i
realizacji procesu cigej dostawy energii elektrycznej
odbiorc.
1. Praca blokw energetycznych jest w kadej chwili
wymuszona przez odbiorniki, jak rwnie odbiorniki
mog pobiera tak du moc jak elektrownie w danej
chwili mog wyda.
2. System obejmuje cae pastwo oraz jest powizany z
innymi krajowymi systemami elektroenergetycznymi.
5
(rdo: PSE Operator)
REGULACJA KRAJOWEGO SYSTEMU
ELEKTROENERGETYCZNEGO
Odpowiednie zmiany mocy wytwarzanej
wymusza automatyka systemu w celu :
- utrzymanie staej czstotliwoci w systemie;
- regulacji mocy wymiany midzy systemami;
- wymuszenia w elektrowniach obcie
wynikajcych z REE
REGULACJA KRAJOWEGO SYSTEMU
ELEKTROENERGETYCZNEGO
System regulacji czstotliwoci i mocy KSE jest
systemem sterowania hierarchicznego o kilku
poziomach regulacji :
regulacja pierwotna,
regulacja wtrna,
regulacja trjna,
REGULACJA PIERWOTNA
Czstotliwo napicia sieci elektroenergetycznej jest podstawowym
parametrem systemu elektroenergetycznego. Warto tej czstotliwoci zaley od
zbilansowania mocy pobieranej przez odbiory i mocy produkowanej przez bloki
energetyczne. Zadaniem regulacji pierwotnej (regulacji czstotliwoci) jest moliwie
szybkie likwidowanie zakce bilansu mocy czynnej w systemie elektroenergetycznym.
Dla bloku zsynchronizowanego z systemem polega to na zmianie mocy czynnej w
zalenoci od uchybu czstotliwoci systemu, zgodnie z charakterystyk statyczn tej
regulacji. Jest to wic regulacja autonomiczna, realizowana przez waciwy dla kadego
bloku ukad regulacji, reagujcy na zmiany czstotliwoci. Regulacja pierwotna jako
regulacja proporcjonalna nie ma moliwoci cakowitej likwidacji odchyki statycznej
czstotliwoci, lecz tylko ogranicza jej warto. Dla zlinearyzowania stycznej
charakterystyki regulatora prdkoci obrotowej zdefiniowano tzw. statyzm regulatora.
% 100
%

=
N
N
P
P
f
f
s
Statyzm regulatora jest ujemny
to znaczy, e zmniejszenie czstotliwoci w
systemie powoduje zwikszenie obcienia
turbozespou.
REGULACJA WTRNA
W przypadku poczonych systemw
elektroenergetycznych nie mona zastosowa
zdecentralizowanego systemu regulacji, gdy oprcz
regulacji czstotliwoci jego zadaniem jest regulacja mocy
w liniach wymiany. Realizowane moe to by tylko za
pomoc regulacji centralnej. Regulacja wtrna
czstotliwoci, bdca regulacj czstotliwoci i mocy
wymiany, jest nadrzdn regulacj systemow realizowan
przez centralne regulatory ARCM w poszczeglnych
systemach. Jeeli w jednym z poczonych systemw
elektroenergetycznych zmienio si obcienie, to
wwczas nastpuje zmiana czstotliwoci i regulatory
prdkoci obrotowej turbin zapewniaj ustalenie si nowej
wartoci czstotliwoci. Dziki dziaaniu ukadw
regulacji pierwotnej oraz waciwoci regulacyjnym
odbiorw, ustali si nowy punkt pracy systemw.
Odpowiada on trwaej zmianie czstotliwoci f i mocy
wymienianej P
w
midzy systemami. Zadaniem regulacji
wtrnej jest wypracowanie nowych wartoci zadanych dla
poszczeglnych blokw energetycznych, w taki sposb
aby odchyki czstotliwoci i mocy wymiany od wartoci
zadanych dyy do 0.
Sygnay sterujce w JWCD
rdo: PSE Operator.
Schemat powiza komunikacyjnych LFC z elektrowniami.
rdo: PSE Operator.
REGULACJA TRJNA
Biecy Punkt Pracy (BPP) wypracowany w OSP jest przekazywany poprzez SOWE do
elektrowni i stanowi na kady kwadrans dla kadej JWCD obowizujcy punkt pracy.
BPP ustawia warto mocy bazowej dla bloku energetycznego wok, ktrego zmienia si
regulacja wtrna i pierwotna.
Polityka Energetyczna Polski 2030
PAKIET 3X20
Pakiet energetyczno-klimatyczny, tzw. pakiet 3x20
Unijne akty prawne, ktrych postanowienia maj zapewni rozwizanie
problemw energetyczno-klimatycznych Europy i wiata
13
CELE PAKIETU 3X20 DO
2020
Obnienie emisji gazw cieplarnianych, w tym CO2 o co najmniej
20% w porwnaniu do 1990r. (w 2050 nawet o 50%)
Poprawa efektywnoci energetycznej poprzez redukcj zuycia energii
kocowej o 20%
Zwikszenie udziau energii z OZE rednio o 20% cakowitego
zuycia energii (Polska 15%)
Uzyskanie 10% udziau energii odnawialnej w paliwach
transportowych
14
PEP 2030
Polityka energetyczna Polski dokument przyjty przez RM uchwa z dnia 10 XI 2009r.,
okrela gwne kierunki polityki energetycznej kraju do roku 2030 oraz metody ich
realizacji;
Zaczniki:
Ocena realizacji polityki energetycznej do 2005r.,
Prognoza zapotrzebowania na paliwa i energi do 2030r.,
Program dziaa wykonawczych na lata 2009-2012,
Wnioski ze strategicznej oceny oddziaywania polityki energetycznej na rodowisko,
Zaoenia polityki uwzgldniaj obowizki jakie naoy na polski sektor energetyczny, tzw.
pakiet 3X20
15
PODSTAWOWE KIERUNKI ROZWOJU W
PEP 2030
Dziaania w zakresie poprawy efektywnoci energetycznej,
Wzrost bezpieczestwa dostaw paliw,
Zrnicowanie struktury wytwarzania energii,
Wzrost bezpieczestwa dostaw paliw i energii,
Wzrost wykorzystania OZE szczeglnie biopaliw,
Rozwj konkurencyjnoci na rynku paliw
Ochrona rodowiska
16
17
Energia elektryczna
Elektrownia Wiatrowa Baltica-3 z grupy PGE otrzymaa od PSE
Operator warunki przyczenia farmy wiatrowej na morzu o mocy
1045,5 MW.
PSE Operator okreli warunki przyczenia morskiej farmy
wiatrowej Baltica-3 o mocy 1045,5 MW. Jej inwestorem jest
Elektrownia Wiatrowa Baltica-3., spka zalena PGE Energia
Odnawialna z grupy kapitaowej PGE . Morska farma wiatrowa
Baltica-3 ma by realizowana etapowo, a przyczenie do sieci
przesyowej pierwszych turbin wiatrowych planowane jest na rok
2019.
rdo: www.dziennikbaltycki.pl
http://www.sma.de/en/company/pv-electricity-produced-in-germany.html
http://www.sma.de/en/company/pv-electricity-produced-in-germany.html
http://www.sma.de/en/company/pv-electricity-produced-in-germany.html
http://www.sma.de/en/company/pv-electricity-produced-in-germany.html
http://www.sma.de/en/company/pv-electricity-produced-in-germany.html
Smart grid
25
Smart grid zrobi to samo z dostarczaniem energii co zrobi Internet z
przekazywaniem wielkich iloci informacji
Definicje:
SmartPowerGrid oznacza integracj sieci elektroenergetycznych z
sieciami IT w celu poprawy efektywnoci energetycznej, aktywizacji
odbiorcw, poprawy konkurencji, zwikszenia bezpieczestwa
energetycznego i atwiejszego przyczania odnawialnych rdeenergii
(OZE).
Smart metering oznacza wprowadzenie nowoczesnych urzdze
pomiarowych na kadym etapie pracy sieci elektroenergetycznych, w tym
wymian istniejcych licznikw na liczniki cyfrowe wyposaone w
moliwo dwustronnej komunikacji.
26
Optymalizacja wykorzystania zasobw niezbdnych do wytworzenia i
dostarczenia energii oraz efektywnoci eksploatacyjnej.
Wykorzystanie wszystkich, w tym zwaszcza innowacyjnych, rozwiza w
zakresie generacji i magazynowania energii
Zapewnienie wymaganej jakoci zasilania dla wszelkich potrzeb
wystpujcych w gospodarce
Przewidywanie zakce w pracy systemu i reagowanie na nie w trybie
samonaprawy
Odporno na ataki fizyczne i cybernetyczne oraz katastrofy naturalne
Umoliwienie czynnego uczestnictwa odbiorcw energii w jej do nich
dostarczaniu.
Umoliwienie wprowadzania nowych produktw, usug i rynkw energii.
Dostpno, czyli zapewnienie podczania wszystkich uytkownikw sieci,
a w szczeglnoci OZE (Odnawialne rda Energii) oraz lokalnych rde o
wysokiej efektywnoci i zerowej lub niskiej emisji CO2
Cele wprowadzenia sieci typu Smart grid
27
Pierwszym etapem wdroenia smart grid jest
instalacja u uytkownikw kocowych inteligentnych
miernikw, z ktrych za porednictwem infrastruktury
telekomunikacyjnej, naoonej na sie energetyczn,
mona sczytywa dane i umieszcza je w systemach
informatycznych. Tym samym operator zyskuje
moliwo monitoringu sieci w trybie on-line,
natychmiastowego reagowania na nieprawidowoci, w
tym na nieuprawnione podczenia do sieci, duo
bardziej dokadnej ni obecnie predykcji zuycia
energii przez swoich klientw. Uytkownicy kocowi
zyskuj za moliwo staego, w tym zdalnego
wgldu w swoje zuycie energii oraz moliwo pro-
aktywnego reagowania na zuycie i zapotrzebowanie
tylko takiej wartoci energii, ktra jest naprawd
potrzebna. Moliwa jest te bardzo szybka zmiana
taryf przez uytkownika kocowego, ktry bazuje na
rzeczywistym swoim zuyciu, monitorowanym w
trybie on-line.
rdo: Wikipedia
Licznik energii elektrycznej
Rodzaje uszkodze
28
Uszkodzenia nage
naga utrata zdatnoci
nie mona przewidzie ich wystpienia
na podstawie wczeniejszych bada
Uszkodzenia stopniowe (narastajce)
wolnozmienne zmiany destrukcyjne, zmieniajce charakterystyki
obiektu i pogarszajce jego wasnoci eksploatacyjne
(sedymentacja, erozja, zakoksowanie)
ich stopniowy rozwj umoliwia przewidzenie momentu
wystpienia stanu krytycznego
celowe dziaania - ledzenie stopnia degradacji i ocena czasu do
wystpienia stanu krytycznego
POLITECHNIKA WARSZAWSKA
Instytut Automatyki i Robotyki
29 29
Lista alarmw
Zadania diagnostyki realizowane przez
Moduy sygnalizacji alarmw w systemach SCADA
Wady systemw alarmowych:
dua liczba alarmw
sygnalizowanych w krtkim
przedziale czasu - zjawisko
przecienia informacyjnego
operatorw,
brak moliwoci detekcji niektrych
uszkodze,
due opnienia detekcji (analiza
przez operatora)
brak mechanizmw formuowania
diagnoz o uszkodzeniach
niedogodnoci sposobu prezentacji
alarmw
uszkodzenie objawia si wystpieniem
wielu alarmw na rnych obrazach
alarmy bdce skutkiem rnych
uszkodze sygnalizowane mog by
rwnoczenie na tym samym obrazie
L
REG
SP
Wyciek substancji toksycznej
30
Systemy diagnostyki procesw
Realizacja diagnostyki na bieco w trakcie trwania procesu
Wykorzystanie wycznie danych roboczych brak moliwoci
zakcania przebiegu procesu
Dua liczba wykrywanych uszkodze rozumianych jako
wszelkiego rodzaju zdarzenia destrukcyjne
Rozpoznawanie awarii wystpujcych po raz pierwszy
Moliwo wsppracy z systemami DCS i SCADA gdzie
dostpne s due zbiory danych pomiarowych przydatnych do
budowy modeli
POLITECHNIKA WARSZAWSKA
Instytut Automatyki i Robotyki
31
System diagnostyczny AMandD
31
Modelowanie i
symulacja
Przetwarzanie zmiennych
oraz wirtualne
sensory i analizatory
Detekcja i lokalizacja
uszkodze
nagych
i narastajcych
Rozpowszechnianie diagnoz
oraz wspomaganie decyzji
operatorw
POLITECHNIKA WARSZAWSKA
Instytut Automatyki i Robotyki
Detekcja uszkodze na podstawie modeli
32 32
Proces
Model
procesu
u y
r
y
m
Ocena
residuw
S
Detekcja uszkodze
Uszkodzenia nage Uszkodzenia narastajce
POLITECHNIKA WARSZAWSKA
Instytut Automatyki i Robotyki
33
Detekcja uszkodze z wykorzystaniem modeli
33

Generacja residuw i odtwarzanie zmiennych procesowych

Model czstkowy
Model czstkowy
Model czstkowy
PROCES PROCES
y

r
y
u
Odtwarzana zmienna
procesowa
Residuum
Odtwarzanie modelu procesu
P3049A.PV*
P3049A.PV
P3049A.PV-2M.2
r-C303.P3049A.S-2M.1
POLITECHNIKA WARSZAWSKA
Instytut Automatyki i Robotyki
34
Lokalizacja uszkodze
34
Rozmyta ocena residuw i
testw diagnostycznych
r
Wyniki sprawdze
diagnostycznych
Wartoci residuw
S
Symptomy uszkodze
t
Rozmyte wnioskowanie
diagnostyczne
f
Diagnoza: wspczynniki pewnoci
poszczeglnych uszkodze
f
1
f
2
f
3
f
4
f
5
S
1
N
(2,3)
S
2
N
(3,4)
P
(0,10)
P
(0,10)
S
3
P
(0, inf)
P
(0,5)
S
4
N
(0, inf)
N
(0, inf)
N
(0,10)
S
5
N
(0, inf)
N
(0,10)
Relacja diagnostyczna opisujca
zaleno pomiedzy uszkodzeniami a
obserwowanymi symptyomami
POLITECHNIKA WARSZAWSKA
Instytut Automatyki i Robotyki
35
Metoda monitorowania uszkodze narastajcych
Detekcja uszkodze
Proces
model
u y
r y
*
Ocena
residuw
s
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
0 25 50 75 100 125 150 175 200 225 250 275 300
czas [min]
r
j
[%]
Obszar dopuszczalnych zmian
Przekroczenie rozmiaru uszkodzenia
uznawanego za akceptowalny
Diagnostyka
Wbudowana diagnostyka, umoliwiajca opracowanie
zoptymalizowanych strategii remontw
rdo: Opublikowane przez i prawa autorskie
2012: Siemens AG Energy Sector
Freyeslebenstrasse 191058 Erlangen, Niemcy
Spjna prezentacja informacji diagnostycznych z nawigacj z dowolnego widoku
rdo: Opublikowane przez i prawa autorskie
2012: Siemens AG Energy Sector
Freyeslebenstrasse 191058 Erlangen, Niemcy
Regulator EHR - schemat
SZAFA EHR
SZAFA EHR
Regulacja pierwotna - test
43
modelu wg wzoru
) , (
1
1

=
t
DT
t
P m f P
t
45
e
1
e
2
e
3
e
4
e
5
e
6
e
7
e
8
e
9
e
10
d
1
1 0 1 0 0 0 0 0 0 0
d
2
0 0 1 0 0 0 0 0 0 0
d
3
0 1 0 0 0 0 0 0 0 0
d
4
0 0 0 1 0 0 0 0 0 0
d
5
0 0 0 0 1 0 0 0 0 0
d
6
0 0 0 0 0 1 0 0 0 0
d
7
0 0 0 0 0 0 1 1 0 0
d
8
0 0 0 0 0 0 0 1 1 0
d
9
0 0 0 0 0 0 1 0 1 0
d
10
0 0 0 0 0 0 0 0 0 1
Lokalizacja uszkodze Macierz diagnostyczna
Zwikszenie bezpieczestwa procesu
Zmniejszenie zagroe dla rodowiska naturalnego
Ograniczenie strat w stanach awaryjnych
Ograniczenie kosztw obsugi remontowej
Eliminacja przecienia informacyjnego operatorw
Zwikszenie pewnoci informacji
w systemie dziki diagnostyce torw pomiarowych
Systemy diagnostyki procesw -efekty
rdo: KOMPUTEROWY SYSTEM WSPOMAGANIA OCENY NIEZAWODNOCI BLOKW
ENERGETYCZNYCH, Politechnika dzka, Wydzia Elektrotechniki, Elektroniki, Informatyki i
Automatyki, Instytut Elektroenergetyki, OZIEMSKI Andrzej SIKORA Roman
rdo: KOMPUTEROWY SYSTEM WSPOMAGANIA OCENY NIEZAWODNOCI BLOKW
ENERGETYCZNYCH, Politechnika dzka, Wydzia Elektrotechniki, Elektroniki, Informatyki i
Automatyki, Instytut Elektroenergetyki, OZIEMSKI Andrzej SIKORA Roman
WNIOSKI
Gromadzone systematycznie od pocztku eksploatacji dane
statystyczne, dotyczce zakce w pracy blokw 370 MW, pozwalaj
analizowa w dugim horyzoncie czasowym zmienno ich
niezawodnociowych wskanikw eksploatacyjnych oraz okrela
przyczyny i skutki wadliwej pracy urzdze.
Uzasadnione ekonomicznie progi (wartoci) intensywnoci
wystpowania awarii mog by miernikiem trwaoci urzdze, a ich
znajomo pomocna w tworzeniu programw modernizacji blokw
oraz optymalizacji gospodarki remontowej i materiaowej Elektrowni
W ujciu globalnym wskaniki dyspozycyjnoci i awaryjnoci blokw
energetycznych elektrowni krajowych mog suy do okrelania
niezbdnej rezerwy mocy i sterowania prac KSE.
rdo: KOMPUTEROWY SYSTEM WSPOMAGANIA OCENY NIEZAWODNOCI BLOKW
ENERGETYCZNYCH, Politechnika dzka, Wydzia Elektrotechniki, Elektroniki, Informatyki i
Automatyki, Instytut Elektroenergetyki, OZIEMSKI Andrzej SIKORA Roman
dr in. Mariusz Pawlak
e-mail: mariusz.pawlak@itc.edu.pl
INSTYTUT ENERGETYKI
ODDZIA TECHNIKI CIEPLNEJ ITC
w odzi
Ul. Dbrowskiego 113
93-208 D
DZIKUJ ZA UWAG