Korczewski, Zacharewicz PDF

ZESZYTY NAUKOWE AKADEMII MARYNARKI WOJENNEJ
ROK XLVIII NR 2 (169) 2007

73
Zb i g n i e w Ko r c z e ws k i
Ma r c i n Za c h a r e wi c z
Ak a d e mi a Ma r y n a r k i Wo j e n n e j
DI AGNOSTYKA SYMULACYJNA
UKADU TURBODOADOWANIA OKRTOWEGO
TOKOWEGO SI LNI KA SPALI NOWEGO
STRESZCZENIE
W artykule przedstawiono model matematyczny procesw gazodynamicznych zacho-
dzcych w kanale spalin wylotowych silnika okrtowego z turbodoadowaniem. W pierwszej cz-
ci artykuu opisano metodyk prowadzenia bada diagnostycznych na obiekcie rzeczywistym.
Omwiono w nim aparatur pomiarow stosowan do bada, a na schemacie realizacji bada
umiejscowiono aktualnie rozpracowane zagadnienia. W dalszej czci opisano obiekt rzeczywisty
oraz bazujcy na nim model fizykalny. Ostatni cz artykuu stanowi opis modelu matematycz-
nego procesw gazodynamicznych zachodzcych w kanale wylotowym silnika. Model ten umoliwia
wyznaczenie wybranych parametrw stanu czynnika w dowolnym przekroju charakterystycznym
kanau.
Sowa kluczowe:
modelowanie, turbodoadowanie, okrtowe tokowe silniki spalinowe, model fizy-
kalny, model matematyczny.
Parametry:
c
p
ciepo waciwe przy staym cinieniu
c
v
ciepo waciwe przy staej objtoci
D rednica cylindra
i entalpia waciwa
l dugo korbowodu
m masa
M moment obrotowy
m masowe natenie przepywu

p cinienie
Zbigniew Korczewski, Marcin Zacharewicz
74 Zeszyty Naukowe AMW
R indywidualna staa gazowa
r dugo ramienia wykorbienia korbowodu
T temperatura bezwzgldna w skali Kelvina
t temperatura w skali Celsjusza
u energia wewntrzna
V objto
w prdko liniowa
x przesunicie toka, dugo
kt obrotu wau korbowego
kt przesunicia fazy pomidzy cylindrami
wspczynnik przepywu
wspczynnik nadmiaru powietrza
gsto
czas
wykadnik izentropy
prdko ktowa wau korbowego
Skrty i indeksy:
CH chodnica
OTSS okrtowy tokowy silnik spalinowy
S sprarka
T turbina
1, 2, 3 kolejny numer cylindra
11 przekrj zaworu wylotowego cylindra nr 1
cyl cylinder
k przekrj kontrolno-pomiarowy
kan kana
ks komora spalania
n krok oblicze
n1 poprzedni krok oblicze
pocz parametry pocztkowe
pow powietrze
sp spaliny
sum suma wartoci parametrw
r rednia warto parametru
T turbina
zaw zawr wylotowy
zturb parametr z turbiny
11, 12, 13 dotyczy przekrojw kontrolnych kanau spalin wylotowych
odpowiednio na wyjciu z 1., 2. i 3. kanau zasilajcego
Diagnostyka symulacyjna ukadu turbodoadowania okrtowego tokowego silnika...
2 (169) 2007 75
WSTP
Jednym z istotniejszych problemw badawczych podejmowanych aktualnie
w Instytucie Konstrukcji i Eksploatacji Okrtw (IKiEO) Akademii Marynarki
Wojennej (AMW) jest opracowanie metody diagnozowania okrtowych tokowych
silnikw spalinowych (OTSS) z turbodoadowaniem na podstawie parametrw ga-
zodynamicznych czynnika w kanale spalin wylotowych. Opracowywana metoda
moe znale zastosowanie do diagnozowania silnikw niewyposaonych standar-
dowo w zawory indykatorowe. W ostatnich latach silniki takie zostay wdroone do
eksploatacji na okrtach Marynarki Wojennej RP zarwno jako silniki napdu
gwnego, jak i silniki pomocnicze elektrowni okrtowych.
Istot realizowanych bada jest okrelenie relacji diagnostycznych pomi-
dzy parametrami stanu czynnika termodynamicznego w kanale spalin wylotowych
a zmianami wartoci parametrw struktury przestrzeni roboczych silnika.
Jednym z pocztkowych etapw pracy badawczej byo opracowanie modelu
matematycznego procesw gazodynamicznych w kanale spalin wylotowych OTSS.
Model ten wykorzystywany jest do bada symulacyjnych wpywu stanu techniczne-
go wybranych elementw OTSS na przebiegi wartoci parametrw gazodynamicz-
nych w kanale spalin wylotowych jako funkcji czasu.
W rodowisku specjalistw zajmujcych si tokowymi silnikami spalino-
wymi znane s opracowania dotyczce modelowania procesw gazodynamicznych
w ukadzie wymiany adunku silnikw z turbodoadowaniem. Szeroko znane w ro-
dowisku badaczy s monografie C. Kordziskiego dotyczce teoretycznych podstaw
zjawisk pulsacyjnych w ukadach wylotowych i dolotowych OTSS [9, 10]. Nowsze
publikacje opisujce rozpatrywane zagadnienia to opracowania zespou M. Grobel,
T. Dornseifer oraz T. Neunhoeffer [4] dotyczce modelowania dynamiki przepy-
ww pynw w kanaach z wykorzystaniem metody elementw brzegowych czy
publikacje W. Mitanieca i A. Jaroszewskiego [14], w ktrych rozpatrywane s me-
tody modelowania procesw fizycznych w silnikach spalinowych, w tym procesw
gazodynamicznych w kanaach wylotu spalin. Najnowsz polsk pozycj literatury
dotyczc tej kwestii jest monografia M. Sobieszczaskiego, ktry porusza proble-
matyk modelowania procesu zasilania tokowego silnika spalinowego [17].
Podejmowane w IKiEO AMW badania procesw gazodynamicznych
w kanaach spalin wylotowych ukierunkowane s na zagadnienia diagnostyczne, ich
celem nadrzdnym jest wic opracowanie metodyki oceny stanu technicznego prze-
strzeni roboczych silnika na podstawie parametrw czynnika w kanale wylotu spa-
lin. Dla realizacji postawionego celu konieczne jest midzy innymi opracowanie
modelu matematycznego powyszych zjawisk.
METODYKA BADA DIAGNOSTYCZNYCH
Pierwszym etapem opracowywania metodyki bada diagnostycznych bya
identyfikacja konstrukcyjna i parametryczna obiektu rzeczywistego, w tym przy-
padku silnika okrtowego SULZER typu 6AL20/24. Na tej podstawie wytypowano
przekroje charakterystyczne (kontrolne) kanau wylotu spalin, w ktrych realizowa-
ne s pomiary cinienia za pomoc przetwornikw optoelektonicznych. Inne reje-
strowane parametry to: kt obrotu wau korbowego (a std jego prdko obrotowa)
mierzony za pomoc przetwornika kta obrotu, drgania pokrywy zaworowej mie-
rzone piezoelektrycznym czujnikiem przyspiesze. W celu realizacji pomiarw za-
projektowano i wykonano w IKiEO AMW rejestrator parametrw szybkozmiennych
MA-2005. Umoliwia on pomiar oraz rejestracj obserwowanych parametrw
z czstotliwoci prbkowania 10 kHz.
Drugim etapem bada byo opracowanie modelu fizykalnego procesw pul-
sacyjnych, by na tej podstawie sformuowa model matematyczny. Podstawowym
problemem, ktry naleao rozwiza podczas opracowywania zarwno modelu
fizykalnego, jak i matematycznego, bya wsppraca maszyny generujcej spaliny
w sposb pulsacyjny (silnik tokowy) z maszyn wirnikow o przepywie cigym
(wirnikiem turbosprarki). Zaznaczy naley, e silnik tokowy generuje impulsy
z czstotliwoci zalen od: rodzaju silnika (2-suwowy lub 4-suwowy), liczby cy-
lindrw oraz prdkoci obrotowej wau korbowego. Ponadto amplitudy nate
przepywu oraz cinie i temperatur zale midzy innymi od obcienia silnika.
Fakt wspdziaania obydwu maszyn przepywowych o tak rnym charakterze pracy
stanowi du trudno przy modelowaniu ich wsppracy. Opracowany model mate-
matyczny umoliwi symulowanie stanw niezdatnoci eksploatacyjnej silnika oraz
ich wpywu na przebiegi parametrw gazodynamicznych czynnika w kanaach wylotu
spalin. Wprowadzanie szeregu stanw niezdatnoci do obiektu rzeczywistego jest
praktycznie niewykonalne ze wzgldw bezpieczestwa oraz ekonomicznych. W celu
rejestracji stanw niezdatnoci na obiekcie rzeczywistym przewidywane jest wyko-
nywanie pomiarw na znacznej populacji silnikw eksploatowanych na okrtach Ma-
rynarki Wojennej (eksperyment bierny). W sytuacji zaobserwowania zmian charakteru
rejestrowanych (obserwowanych) parametrw przeprowadzane bd badania endo-
skopowe przestrzeni roboczych silnikw majce na celu ujawnienie zmian parame-
trw struktury konstrukcyjnej rozpatrywanych obiektw.
Trzeci etap prowadzonych bada to dokonanie analizy porwnawczej para-
metrw zarejestrowanych na obiekcie rzeczywistym w stanie jego penej oraz cz-
ciowej zdatnoci technicznej oraz wynikw bada endoskopowych z wynikami
2 (169) 2007 77
uzyskiwanymi z modelowania. Analiza ta umoliwia ocen adekwatnoci opraco-
wanego modelu, tzn. pozwala na modyfikacj postaci i doskonalenie zaoe mo-
delu fizykalnego, a w konsekwencji doprecyzowanie postaci rwna modelu
matematycznego.
Ostatnim etapem prowadzonego projektu jest opracowanie bazy danych
zawierajcej rne stany niezdatnoci eksploatacyjnej silnika, ktre mog wystpi
w czasie jego uytkowania, oraz odpowiadajce tym stanom przebiegi rejestrowa-
nych parametrw bazy danych: stan techniczny symptom. Opracowywana baza
danych diagnostycznych umoliwia wyznaczenie granicznych wartoci parametrw
gazodynamicznych, a zarazem prowadzenie bada diagnostycznych na silnikach
eksploatowanych w MW RP.
Podjty temat zrealizowano etapami, wedug schematu przedstawionego na
rysunku 1.
KANA WYLOTU
SPALIN
OKRTOWEGO
TOKOWEGO
SILNIKA
SPALINOWEGO
BADANIA
ENDOSKOPOWE
BAZA DANYCH
STAN TECHNICZNY -
SYMPTOM
MODEL
MATEMATYCZNY
MODEL
FIZYKALNY
ZMIANA
PARAMETRW
STRUKTURY
KONSTRUKCYJNEJ
BADANIA
EKSPERYMENTALNE
NA OBIEKCIE
RZECZYWISTYM
PORWNANIE
PRZEBIEGW
CZASOWYCH
OCENA
ADEKWATNOCI
MODELU
IDENTYFIKACJA
STANU
TECHNICZNEGO
SILNIKA
BADANIA
ENDOSKOPOWE
BADANIA
SYMULACYJNE
DIAGNOZA
Rys. 1. Schemat realizacji bada procesw gazodynamicznych dla celw diagnostyki OTSS
Na podstawie przeprowadzonych bada symulacyjnych oraz pomiarw
wstpnych na obiekcie rzeczywistym opracowano metodyk diagnozowania OTSS,
uwzgldniajc nastpujce elementy proceduralne:
1. Co i gdzie mierzy?
2. Jak i kiedy mierzy?
3. Jak wnioskowa?
4. Czy silnik jest uszkodzony pierwotnie, tzn. tylko zanieczyszczony lub rozre-
gulowany, czy te nastpio ju jego uszkodzenie wtrne, bdce skutkiem za-
nieczyszczenia lub rozregulowania?
5. Jak terapi zastosowa, w sensie podjcia skutecznej decyzji eksploatacyjnej
odnonie zakresu dziaa obsugowych, ewentualnie decyzji operacyjnej odno-
nie dalszego uytkowania silnika?
6. Jak czsto naley powtarza badania diagnostyczne, aby zapewni wymagan
trwao, niezawodno i ekonomiczno pracy silnika?
7. Ktry z wybranych parametrw diagnostycznych jest najbardziej przydatny
w eksploatacji, tzn. wnosi najwicej informacji diagnostycznych przy jednocze-
nie atwym jego pomiarze?
OBIEKT BADA
Przedmiotem modelowania s procesy gazodynamiczne majce miejsce
w kanale spalin wylotowych okrtowego tokowego silnika spalinowego z turbodo-
adowaniem. Obiektem rzeczywistym, ktry pozwoli na weryfikacj opracowanego
modelu symulacyjnego, bdzie silnik okrtowy SULZER typu 6AL 20/24 zainsta-
lowany na stanowisku laboratoryjnym IKiEO AMW. Jest to rednioobrotowy
szeciocylindrowy rzdowy czterosuwowy silnik okrtowy z turbodoadowaniem.
W skad modelowanego ukadu silnik turbosprarka wchodz nastpujce podze-
spoy: zesp wirnikowy turbosprarki z turbin T i sprark S, kanay przepy-
wowe spalin i powietrza, chodnica powietrza doadowujcego CH. Schemat ukadu
przepywowego silnika z zaznaczonymi miejscami pomiarw obserwowanych pa-
rametrw przedstawia rysunek 2.
2 (169) 2007 79
1 6 5 4 3 2
S T
CH
k1 k 2 p p p
cyl3 cyl2 cyl1
p p
[deg OWK]
Rys. 2. Schemat ukadu przepywowego silnika SULZER typu 6AL 20/24
z zaznaczonymi miejscami pomiarw obserwowanych parametrw [7]
W zaprezentowanym ukadzie cylindry nr 1, 2 i 3 wydalaj spaliny do jed-
nego kanau wylotowego (zbiorczego), natomiast cylindry nr 4, 5 i 6 zasilaj drugi
kana zbiorczy. Oba kanay spalin wylotowych zasilaj turbin turbosprarki. Po-
nadto na schemacie przedstawiono jednokanaowy ukad zasilania silnika powie-
trzem. Zarwno w kanale powietrza doadowujcego, jak i w kanale spalin
wylotowych przepyw ma charakter pulsacyjny. Na rysunku 2. zaznaczono dodat-
kowo przekroje charakterystyczne k1 oraz k2, w ktrych zainstalowane s czujniki
pomiaru cinienia. Przekrj poprzeczny kanau spalin wylotowych silnika z zazna-
czeniem numerw cylindrw przedstawia rysunek 3.
80
88
r
1
0
0
80 80
560 585
230
r
1
0
0
r
1
0
0
k 1 k2
Cyl. 1
x
Cyl. 2 Cyl. 3
Rys. 3. Przekrj poprzeczny kanau spalin wylotowych
silnika SULZER typu 6AL 20/24
MODEL FIZYKALNY
Opracowanie modelu matematycznego (zgodnie ze schematem realizacji ba-
da procesw gazodynamicznych przedstawionym na rysunku 1.) poprzedzone zo-
stao zdefiniowaniem zaoe modelu fizykalnego stanowicego teoretyczne ujcie
procesw realizowanych w obiekcie rzeczywistym. Opracowany model fizykalny
procesw gazodynamicznych w kanale spalin wylotowych przedstawia rysunek 4.
Cylinder nr 1
m
Cylinder nr 2
m
Cylinder nr 3
m
Kana
zbiorczy
m
x
TURBOSPRARKA
p =f( )
p =f( )
p =f( )
cyl1
cyl2
cyl3
V =f( )
V =f( )
V =f( )
cyl1
cyl2
cyl3
R , =f( )
R , =f( )
R , =f( )
1 1
2 2
3
3
p =f( )
p =f( )
p =f( )
T =f( )
T =f( )
T =f( )
m =f( )
m =f( )
m =f( )
i =f( )
i =f( )
i =f( )
w =f( )
w =f( )
w =f( )
cyl1
cyl1
cyl1
cyl1
cyl1
cyl2
cyl2
cyl2
cyl2
cyl2
cyl3
cyl3
cyl3
cyl3
* *
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
m =f( )
sum
p =f( )
T =f( )
i =f( )
*
*
*
p =f( , )
T =f( , )
w =f( , )
k
k
k
x
x
x
p =f( )
p =f( )
p =f( )
1-1
2-2
3-3

p =f( )
zturb

*
k
k
k
Rys. 4. Model fizykalny procesw gazodynamicznych w kanale spalin wylotowych
silnika SULZER typu 6AL 20/24
W modelu fizykalnym przyjto nastpujce parametry wejciowe:
cinienia czynnika termodynamicznego w cylindrach silnika;
objtoci cylindrw;
indywidualne stae gazowe oraz wykadniki izentrop czynnika w cylindrach.
Zadane zmiany parametrw wejciowych jako funkcje kta obrotu wau
korbowego determinuj pulsacyjny charakter pracy modelowanego ukadu.
2 (169) 2007 81
Opracowany model fizykalny uwzgldnia akumulacj masy przepywajce-
go czynnika termodynamicznego w cylindrach oraz w kanaach przepywowych.
Pominito natomiast proces wymiany ciepa z otoczeniem. Dla dalszego zmniejsze-
nia stopnia zoonoci modelu matematycznego cylindry nr 1, 2 i 3 rozpatrywane s
jako obiekty zerowymiarowe, gdzie dla wszystkich parametrw stanu czynnika ter-
modynamicznego zmienn niezalen jest kt obrotu wau korbowego silnika. Pa-
rametrami wyjciowymi dla cylindrw s:
cinienia i temperatury spalin;
entalpie waciwe spalin;
strumienie masy spalin;
prdkoci spalin.
Kana zbiorczy rozpatrywany jest jako obiekt jednowymiarowy, w ktrym
zmiennymi niezalenymi dla parametrw stanu czynnika termodynamicznego s:
czas;
odlego przekroju kontrolnego od przekroju wlotowego turbiny turbosprarki.
W przekrojach kontrolnych oznaczonych jako k1 i k2 wyznaczane s nast-
pujce parametry czynnika termodynamicznego:
cinienie i temperatura spitrzenia;
prdko przepywu spalin,
bdce funkcj czasu oraz wsprzdnej x (rys. 3.) przekroju kontrolnego kanau
wzgldem turbiny turbosprarki [1, 5, 6, 8, 16].
MODEL MATEMATYCZNY
Model matematyczny procesw fizycznych stanowi ukad rwna podsta-
wowych opisujcych symulowane procesy fizyczne oraz zalenoci uzupeniajcych
okrelajcych wartoci staych bd zmiennych wspczynnikw tych rwna.
Zaoonymi parametrami wejciowymi modelu matematycznego procesw
gazodynamicznych w kanale spalin wylotowych okrtowego tokowego silnika spa-
linowego s:
przebiegi zmian cinienia wewntrzcylindrowego jako funkcji kta obrotu wau
korbowego p
cyl(1,2,3)n
= f();
udziay masowe skadnikw paliwa C = 0,8663, H = 0,1337;
wspczynnik nadmiaru powietrza = 2;
fazy rozrzdu (rys. 9.); autorzy zamodelowali otwieranie si zaworw wy-
lotowych silnika za pomoc funkcji kwadratowej (znane s kty otwarcia
i zamknicia zaworw oraz maksymalne czynne pola przepywu spalin przez
zawory.
Przyjte parametry struktury modelowanego obiektu to:
objtoci komr spalania;
geometria ukadu cylinder tok;
geometria kanaw spalin wylotowych (dugo i rednica wewntrzna);
geometria ukadu korbowego (promie wykorbienia wau korbowego, dugo
korbowodu).
Wielkociami wyjciowymi otrzymywanymi z modelu matematycznego
maj by nastpujce chwilowe wartoci parametrw gazodynamicznych czynnika
termodynamicznego w przekrojach charakterystycznych kanau zbiorczego ozna-
czonych jako p
k1
i p
k2
:
temperatura T
(k1, k2)n
= f(t);
cinienie p
(k1, k2)n
= f(t);
prdko przepywu (pomidzy przekrojami kontrolnymi) w
(k1, k2)n
= f(t).
Wszystkie te parametry wyznaczane s jako funkcje czasu (t).
Aby maksymalnie uproci opracowanie modelu matematycznego, poczy-
niono pewne zaoenia. Najistotniejsze z punktu widzenia autorw to:
przemiany termodynamiczne zachodzce w modelowanym obiekcie s trakto-
wane jako izentropowe;
paliwo spalane w cylindrach skada si tylko z wgla C = 86,7% i wodoru
H = 13,3%;
zjawiska dynamiczne traktowane s jako cig chwilowych stanw ustalonych
(ujcie quasi-stacjonarne).
Na podstawie znajomoci przebiegw zmiennoci parametrw wejciowych
do modelu, parametrw struktury konstrukcyjnej modelowanego obiektu oraz para-
metrw wyjciowych, ktre naley uzyska w wyniku modelowania zjawisk fizycz-
nych, moliwe byo opracowanie modelu matematycznego.
2 (169) 2007 83
Wyznaczani e paramet rw czynni ka t ermodynami cznego
w cyl i ndrach s i l ni ka
Pierwszym etapem opracowywania modelu matematycznego procesw ga-
zodynamicznych w kanale wylotu spalin byo wyznaczenie parametrw stanu czyn-
nika termodynamicznego opuszczajcego cylindry silnika.
Dysponujc przebiegami zmian cinienia czynnika termodynamicznego
w cylindrach jako funkcji kta obrotu wau korbowego silnika [OWK] (parametr
otrzymany w wyniku indykowania silnika) naleao ustali temperatury czynnika
w poszczeglnych cylindrach.
Wykres przedstawiajcy zalenoci zmian cinie czynnika termodyna-
micznego w cylindrach jako funkcji kta obrotu wau korbowego przedstawiono na
rysunku 5.
Rys. 5. Wykres zmiany cinienia jako funkcji kta obrotu wau korbowego
Aby moliwe byo okrelenie temperatur czynnika w cylindrach, nie-
zbdna jest znajomo zmiany objtoci cylindrw jako funkcji kta OWK. Do
wyznaczenia szukanej objtoci skorzystano z zalenoci na okrelenie drogi
toka w cylindrach jako funkcji kta OWK [15]. Aby wyznaczy drog toka
w cylindrze, naley zna warto dugoci ramienia wykorbienia r oraz dugo
korbowodu l. Natomiast aby okreli zmian objtoci cylindrw jako funkcji
kta OWK, konieczna jest dodatkowo znajomo objtoci komr spalania V
k1,2,3
oraz rednicy toka D. Podstawowe wymiary geometryczne zostay przestawione
symbolicznie na rysunku 6.
cyl. 1
cyl. 2
cyl. 3
r
D
x
GMP
DMP
x
ks
l
Rys. 6. Geometria ukadu korbowego silnika tokowego
Drog toka wyznaczono z nastpujcej zalenoci:
)) ( sin
2
) cos( 1 (
2
) 3 , 2 , 1 (
+ + + =
l
r
r x
n
, (1)
gdzie kt przesunicia fazy pomidzy poszczeglnymi cylindrami silnika.
Znajc wymiary geometryczne ukadu cylindrowo-tokowego, wyznaczono
objtoci komr spalania jako:
4
2
) 3 , 2 , 1 ( ) 3 , 2 , 1 (
D
x V
ks ks

=

. (2)
Okrelona w ten sposb zaleno pozwala na wyznaczenie czynnej objto-
ci cylindrw jako funkcji kta OWK:
( )
(
|
.
|
\
|
+ + + + = ) ( sin
2
) cos( 1 2
4
2
) 3 , 2 , 1 (
2
) 3 , 2 , 1 (

l
r
r x r
D
V
ks
n
cyl
. (3)
Wykres prezentujcy zaleno biecej objtoci czynnej cylindrw jako
funkcji kta obrotu wau korbowego przedstawiono na rysunku 7.
2 (169) 2007 85
Rys. 7. Wykres biecej zmiany objtoci czynnej cylindrw
jako funkcji kta obrotu wau korbowego
Kolejnym krokiem w czasie opracowywania modelu matematycznego byo
wyznaczenie parametrw stechiometrycznych czynnika termodynamicznego znaj-
dujcego si w poszczeglnych cylindrach, tzn. indywidualnych staych gazowych
R, wykadnikw izentropy oraz ciepa waciwego przy staej objtoci c
v
i przy
staym cinieniu c
p
. Indywidualne stae gazowe oraz wykadniki izentrop mona
wyznaczy, bazujc na rwnaniach stechiometrycznych [9, 16 i 19]. Dysponujc
skadem paliwa, tzn. udziaami masowymi wgla C = 0,87 oraz wodoru H = 0,13,
wyznaczono indywidualne stae gazowe R jako:
) 3 , 2 , 1 ( ) 3 , 2 , 1 (
8 , 18 287
sp
R + = , (4)
gdzie:
t
sp
L
=
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
1
, (5)
gdzie
sp(1,2,3)
ilo paliwa doprowadzana na jednostk iloci powietrza.
Teoretyczne zapotrzebowanie powietrza do spalenia jednego kilograma paliwa wy-
nosi:
H C L
t
+ = 214 , 34 48 , 11 . (6)
Dla zaproponowanego skadu paliwa L
t
= 14,51 indywidualne stae gazowe mona
opisa zalenoci:
cyl. 1 cyl. 2 cyl. 3
51 , 14
1
8 , 18 287
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
+ =
R . (7)
Zakadajc, e wspczynnik nadmiaru powietrza = 2, indywidualna staa
gazowa spalin wynosi 287,65
(
K kg
J
.
Wykadniki izentrop mona wyznaczy z zalenoci empirycznych wg [19]:
( ) ( )
) 3 , 2 , 1 (
2
) 3 , 2 , 1 (
8
) 3 , 2 , 1 (
5
) 3 , 2 , 1 (
6 , 0
600 10 2 600 10 1 , 6 7267 , 0
1
6 , 0
) 3 , 2 , 1 (
sp
n n
p
n
t t
ow

+
= =

, (8)
czyli:
( ) ( ) 82 , 1
1
6 , 0
600 10 2 600 10 1 , 6 7267 , 0
1
) 3 , 2 , 1 (
2
) 3 , 2 , 1 (
8
) 3 , 2 , 1 (
5
) 3 , 2 , 1 (

+
=

n
t t
n
n
. (9)
Ciepa waciwe czynnika termodynamicznego wyznaczono z zalenoci
wicych wykadniki izentrop z indywidualnymi staymi gazowymi R, odpo-
wiednio ciepa waciwe przy staym cinieniu z zalenoci:
1
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
=
n
n
cyl
R
c
v
(10)
oraz ciepa waciwe przy staej objtoci z zalenoci:
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
1
) 3 , 2 , 1 (
R c
n
n
n
cyl
p

. (11)
Aby skorzysta z zalenoci dla stechiometrycznych skadw mieszanki,
konieczna bya znajomo temperatur czynnika termodynamicznego w poszczegl-
nych cylindrach jako funkcji kta OWK. Temperatur czynnika termodynamicznego
zaoono w pierwszej iteracji (w kolejnych iteracjach bya ona wyznaczana). Wy-
kres zalenoci wykadnikw izentropy jako funkcji kta obrotu wau korbowego
przedstawiono na rysunku 8.
2 (169) 2007 87
Rys. 8. Wykres zmiany wykadnikw izentropy jako funkcji kta obrotu wau korbowego
Znajc wartoci cinienia i temperatury (z poprzednich iteracji) czynnika
termodynamicznego w poszczeglnych cylindrach, ich objtoci jako funkcji kta
OWK oraz indywidualne stae gazowe, wyznaczono masy czynnika termodyna-
micznego w cylindrach (z prawa Clapeyrona). Sposb wyznaczenia mas czynnika
w cylindrach przedstawia zaleno:
n
n
n
n
cyl
cyl cyl
cyl
T R
V p
m
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (

= . (12)
Dysponujc powyszymi parametrami stanu czynnika termodynamicznego,
mona okreli jego temperatur. Temperatura spalin w cylindrach, gdy nie wyst-
puje zmiana masy czynnika, wyznaczona zostaa z zalenoci:
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 ( ) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
R m
V p
T
n
cyl
n
cyl cyl
cyl
n
n

= . (13)
Podstawiajc rwnanie (3) opisujce zmiany objtoci cylindrw jako funkcji kta
obrotu wau korbowego, zaleno (13) przyjmuje ponisz posta:
( )
) 3 , 2 , 1 (
2
) 3 , 2 , 1 (
2
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) ( sin
2
) cos( 1 2
4
R m
l
r
r x r
D
p
T
n
n
n
cyl
ks cyl
cyl
|
.
|
\
|
+ + + +
=

. (14)
cyl. 1
cyl. 2
cyl. 3
W czasie cyklu pracy silnika tokowego wystpuje proces wypywu spalin,
podczas ktrego zmianie ulega masa czynnika w cylindrach. Aby j uwzgldni
w czasie suwu wydechu, konieczna jest znajomo ukadu faz rozrzdu silnika, kt-
ry zosta przedstawiony na rysunku 9.

0 180 360 540 720
0
180 360 540 720
0
180 360 540 720
o o o o o
o o
o
o o
o o
o
o o
DMP DMP DMP
DMP DMP
DMP DMP GMP GMP
GMP GMP
GMP GMP
280
o
620
o
140
o
520
o
40
o
380
o
Cyl. 1
Cyl. 2
Cyl. 3
0 120 60 180 240 300 360 420 480 540 600 660 720
Cyl. 1
Cyl. 2
Cyl. 3
W
z
n
i
o
s

z
a
w
o
r
u
OWK
o
Rys. 9. Fazy rozrzdu silnika SULZER typu 6AL 20/24 dla cylindrw nr 1, 2 i 3 [2]
Przedstawiony na rysunku 9. ukad faz rozrzdu determinuje, przy jakich
ktach OWK nastpuje wypyw czynnika termodynamicznego z poszczeglnych
cylindrw.
W celu okrelenia ubytkw mas spalin z cylindrw naley okreli charakter
ich wypywu, tzn. czy wypyw jest nadkrytyczny, czy podkrytyczny. Aby pozna
charakter przepywu czynnika przez przekroje zaworw wylotowych, naley spraw-
dzi warunek, czy krytyczny stosunek cinie jest wikszy czy mniejszy od jedno-
ci. Gdy jest wiksze od jednoci, przepyw jest nadkrytyczny, natomiast, gdy
jest mniejsze od jednoci, przepyw jest podkrytyczny. Wspczynnik opisany jest
ponisz zalenoci [16]:
1
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
1
2

|
|
.
|
\
|
= =
n
n
n n
n
n
cyl
kr
zaw
p
p

. (15)
a)
b)
2 (169) 2007 89
Z zalenoci (15) wyznaczono cinienie krytyczne:
1
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
1
2

|
|
.
|
\
|
=
n
n
n
n n
cyl kr
p p

. (16)
Znajomo charakteru wypywu czynnika z cylindrw oraz pozostae dane
umoliwiy wyznaczenie prdkoci spalin opuszczajcych cylindry silnika (z zale-
noci de St-Venanta).
Zaleno de St-Venanta przyjmuje nastpujc posta dla przepyww
poddwikowych:
(
(
(
(
|
|
.
|
\
|

n
n
n
n
n
n
n
n
n
cyl
kan
cyl cyl zaw
p
p
T R m w
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 ( ) 3 , 2 , 1 ( ) 3 , 2 , 1 (
1
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
1
1
2

(17)
oraz posta dla przepyww naddwikowych:
(
=

n
n
n
n n
n
n
n
zaw cyl cyl zaw
T R m w
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 ( ) 3 , 2 , 1 ( ) 3 , 2 , 1 ( ) 3 , 2 , 1 (
1
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
1
1
2

. (18)
Dysponujc wartociami prdkoci wypywu spalin oraz znajc geometri
zaworw wylotowych, okrelono strumienie mas spalin wypywajcych z cylindrw
z zalenoci:
n n
n
cyl zaw
n
zaw kan
w s m
) 3 , 2 , 1 ( ) 3 , 2 , (! ) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
= & . (19)
Gstoci spalin w cylindrach mona wyznaczy w nastpujcy sposb:
n
n
n
cyl
cyl
cyl
T R
p
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
3 , 2 , 1

= . (20)
Pocztkowa warto temperatury spalin zostaje zaoona w pierwszej iteracji.
Kolejnym krokiem opracowywania modelu matematycznego byo okrele-
nie ubytkw mas spalin z cylindrw, a w konsekwencji wyliczenie temperatur spalin
w cylindrach.
Masy spalin w cylindrach wyznaczane zostay z zalenoci:
=
n n
n
kan pocz cyl
m m m
) 3 , 2 , 1 ( ) 3 , 2 , 1 ( ) 3 , 2 , 1 (
& , (21)
gdzie:
n n n
cyl cyl pocz
V m
) 3 , 2 , 1 ( ) 3 , 2 , 1 ( ) 3 , 2 , 1 (
= . (22)
Temperatury spalin w cylindrach okrelono z rwnania Clapeyrona:
3 , 2 , 1
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 ( ) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
R m
V p
T
n
n n
n
cyl
cyl cyl
cyl
= . (23)
Rwnanie (23) przyjo ostateczn posta dla przepywu poddwikowego:
( )
) 3 , 2 , 1 (
1
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
1
) 3 , 2 , 1 (
1 ) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 ( ) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
2
1
2
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (

1
1
2
) ( sin
2
) ( cos 2
4

) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 ( ) 3 , 2 , 1 (
R
T R
p
p
p
T R m z s V
l
r
l r x r
D
p
T
n
cyl
n cyl
n
cyl
kan
n
cyl n cyl
n
n
n zaw cyl n cyl
n
cyl
n cyl
n
n
n
n

|
|
|
|
|
.
|
\
|
(
(
(
(
|
|
.
|
\
|

|
.
|
\
|
+
+ + +
=
oraz dla przepywu naddwikowego:

( )
) 3 , 2 , 1 (
1
) 3 , 2 , 1 ( ) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
1
) 3 , 2 , 1 (
1 ) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (

) 3 , 2 , 1 ( ) 3 , 2 , 1 (
2
1
2
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
1
1
2
) ( sin
2
) ( cos 2
4

R
T R
p
T R m z s V
l
r
l r x r
D
p
T
n
n
cyl
n
cyl
n
cyl
n
n
zaw
n
cyl
n
cyl
n
cyl
n cyl
n
n
n n

|
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+
+ + +
=
Nastpnie wyznaczono parametry gazodynamiczne spalin na wyjciu z cylindrw.

Entalpie spalin:
n
cyl
n
p
n
cyl
n
cyl cyl
c T T i
) 3 , 2 , 1 (
) (
1
) 3 , 2 , 1 ( ) 3 , 2 , 1 ( ) 3 , 2 , 1 (
=

(26)
oraz ciepa waciwe przy staym cinieniu:
1
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (

=
n
cyl
p
n
n
R c
. (27)
(24)
(25)
2 (169) 2007 91
Wyznaczono iloczyny strumieni mas spalin na wyjciu z poszczeglnych
cylindrw i ich entalpii wedug zalenoci:
n
n
kan cyl
n
kan
m i M
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
) 3 , 2 , 1 (
& = . (28)
Na rysunkach 10., 11., 12. i 13. przedstawiono odpowiednio wykresy zale-
noci: prdkoci, strumieni mas oraz temperatur spalin wypywajcych z cylindrw
jako funkcji kta obrotu wau korbowego.
Rys. 10. Wykres zmian prdkoci spalin jako funkcji kta obrotu wau korbowego
Rys. 11. Wykres zmian prdkoci spalin z cylindra nr 1 jako funkcji kta obrotu wau
korbowego oraz wykres prdkoci dwiku w spalinach jako funkcji kta obrotu
wau korbowego
cyl. 3
cyl. 1 cyl. 2
cyl. 1
pr. dwiku
Rys. 12. Wykres zmian strumieni mas spalin jako funkcji kta obrotu wau korbowego
Rys. 13. Wykres zmian temperatur spalin jako funkcji kta obrotu wau korbowego
Otrzymane parametry stanu spalin w czasie ich wypywu z cylindrw stano-
wi parametry wejciowe do modelowania procesw gazodynamicznych w kanale
wylotu spalin okrtowego tokowego silnika spalinowego. Parametry czynnika termo-
dynamicznego na wyjciu z cylindrw (wyliczone jako parametry w cylindrach) to:
cinienia w cylindrach;
temperatury spalin;
strumienie masy spalin wypywajcych z cylindrw;
entalpie spalin wypywajcych z cylindrw;
indywidualne stae gazowe;
wykadniki izentropy;
ciepa waciwe przy staych objtociach;
ciepa waciwe przy staych cinieniach.
cyl. 1
cyl. 2
cyl. 3
2 (169) 2007 93
Wyznaczani e paramet rw czynni ka t ermodynami cznego
w przekroj ach kont rol nych kana w wyl ot u s pal i n
Dysponujc przedstawionymi parametrami stanu czynnika termodynamicz-
nego na wyjciu z cylindrw, stanowicymi parametry wejciowe dla kanau wylotu
spalin, wyznaczono parametry wyjciowe modelu, tzn. cinienia, temperatury i prd-
koci spalin w przekrojach kontrolnych kanaw wylotowych jako funkcji czasu.
Do wyznaczenia parametrw wyjciowych modelu poza wyliczonymi pa-
rametrami stanu czynnika termodynamicznego niezbdna jest znajomo geometrii
kanau wylotu spalin, a konkretnie objtoci kanau od zaworw wylotowych do
przekrojw kontrolnych k1 oraz k2, zgodnie z rysunkiem 3., oraz opr przepywu
przez turbin turbosprarki. Zgodnie z dokumentacj przyjto, e cinienie spalin
na wejciu do turbiny turbosprarki wynosi 130 000 Pa.
Pierwszym etapem oblicze byo okrelenie mas czynnika m
k
w kanale wylotu
spalin OTSS (z rwnania Clapeyrona). Oto wartoci niezbdne do wyznaczenia masy:
temperatura i cinienie spalin w kanale wylotowym;
rednia indywidualna staa gazowa;
objto kanau do przekroju kontrolnego.
Masy spalin zostay wyznaczone z poniszej zalenoci:
) 2 , 1 (
) 2 , 1 (
) 2 , 1 (
) 2 , 1 ( k k
k k r
k k
n
k k
V
T R
p
m
n
n
= . (29)
Indywidualn sta gazow z trzech cylindrw wyznaczono jako:
3
3 2 1
R R R
R
r
+ +
= . (30)
Do dalszych oblicze konieczne byo okrelenie redniego wykadnika izentropy ze
wszystkich cylindrw zasilajcych kana zbiorczy:
3
3 2 1
n n n
n
r

+ +
= (31)
oraz wyznaczenie redniego iloczynu entalpii i strumieni mas spalin z poszczegl-
nych cylindrw:
3
3 2 1
n n n
n
kan kan kan
r
M M M
M
+ +
= . (32)
Ponadto naleao wyznaczy sum strumieni mas spalin z poszczeglnych cy-
lindrw
n n n n
m m m m
sum 3 2 1
& & & & + + = . (33)
Aby okreli temperatury, cinienia oraz prdkoci przepywu czynnika
przez przekroje charakterystyczne (k1 oraz k2) kanau wylotu spalin, naleao wy-
znaczy strumienie mas spalin przepywajcych przez powysze przekroje. Okrele-
nie strumieni mas spalin zrealizowano na podstawie zalenoci de St-Venanta, to
znaczy okrelono charakter przepywu czynnika przez poszczeglne przekroje kon-
trolne (okrelono, czy przepyw jest nad- czy poddwikowy). Zrealizowano to po-
przez ustalenie, czy wspczynnik przyjmuje warto wiksz od jednoci dla
przepyww naddwikowych czy mniejsz dla przepyww poddwikowych:
1
) 2 , 1 (
) 2 , 1 (
) 2 , 1 (
1
2

|
|
.
|
\
|
= =
n
r
n
r
n n
n
n
r k k
k k kr
k k
p
p

. (34)
Nastpnie wyznaczono cinienia krytyczne
1
) 2 , 1 ( ) 2 , 1 (
1
2

|
|
.
|
\
|
=
n
r
n
r
n
n n
r
k k k k kr
p p

. (35)
Z rwnania de St-Venanta okrelono prdkoci przepywu spalin w prze-
krojach kontrolnych. Gdy wspczynnik by mniejszy od jednoci, skorzystano
z postaci (36), natomiast gdy by wikszy od jednoci, wykorzystano posta (38)
wzoru de St-Venanta:
(
(
(
|
|
.
|
\
|

n
r
n
r
n
n
n n
n
n
n
k k
zturb
k k r k k
r
r
k k
p
p
T R m w

1
) 2 , 1 (
) 2 , 1 ( ) 2 , 1 ( ) 2 , 1 (
1
1
2
; (36)
(
(
=

n
r
n
r
n n n
n
n
n
k k k k r k k
r
r
k k
T R m w

1
) 2 , 1 ( ) 2 , 1 ( ) 2 , 1 ( ) 2 , 1 (
1
1
2
. (37)
2 (169) 2007 95
Strumienie mas spalin w przekrojach kontrolnych wyznaczono z zalenoci:
n n n
k k k k kan k k
w s m
) 2 , 1 ( ) 2 , 1 ( ) 2 , 1 (
= & , (38)
gdzie gstoci czynnika wyznaczono z rwnania:
n
n
n
k k r
k k
k k
T R
p
) 2 , 1 (
) 2 , 1 (
) 2 , 1 (
= . (39)
Ostatecznie zalenoci uyte do wyznaczenia strumieni mas spalin przyjy
nastpujce postacie:
dla przepywu poddwikowego:
n
n
n
r
n r
n
n n
n
n
n
k k r
k k
k k
atm
k k r k k
r
r
kan k k
T R
p
p
p
T R m z s m
) 2 , 1 (
) 2 , 1 (
1
) 2 , 1 (
) 2 , 1 ( ) 2 , 1 ( ) 2 , 1 (
1
1
2
(
(
(
|
|
.
|
\
|

&
; (40)
dla przepywu naddwikowego:
n
n
n
r
n
r
n n n
n
n
n
k k r
k k
k k k k r k k
r
r
kan k k
T R
p
T R m z s m
) 2 , 1 (
) 2 , 1 (
1
) 2 , 1 ( ) 2 , 1 ( ) 2 , 1 ( ) 2 , 1 (
1
1
2

&
. (41)
Masy spalin w kanale wyznaczono z zalenoci:
=
n k k n k k k k
m m m
n
) 2 , 1 ( 1 ) 2 , 1 ( ) 2 , 1 (
& , (42)
gdzie masy pocztkowe wyniosy
) 2 , 1 ( ) 2 , 1 ( 1 ) 2 , 1 ( k k k k n k k
V m =
. (43)
Nastpnie wyznaczono ciepa waciwe spalin w przekrojach charakterystycznych
k1 i k2 przy staym cinieniu
1
) 2 , 1 (
=
n
n
n
k k
r
r
r p
R c
(44)
oraz przy staej objtoci:
1
) 2 , 1 (
=
n
n
k k
r
r
v
R
c
. (45)
Kolejnym krokiem byo wyznaczenie iloczynw entalpii i strumieni mas
spalin w przekrojach kontrolnych:
n
k k
n
k k n n
m c T M
p k k k k ) 2 , 1 (
) 2 , 1 (
) 2 , 1 ( ) 2 , 1 (
= . (46)
Znajc powysze parametry moliwe byo wyliczenie temperatur i cinie
spalin w omawianych przekrojach kontrolnych:
temperatury wyznaczono z zalenoci
d
c m
M M
T T
n k k n
n n
n
v k k
k k r
n
k k k k

+ =

) 2 , 1 (
) 2 , 1 (
) 2 , 1 (
1
) 2 , 1 ( ) 2 , 1 (
; (47)
cinienia w przekrojach kontrolnych wyznaczono z zalenoci Clapeyrona
|
|
.
|
\
|
=
n
n
n n
k k
k k
r k k k k
V
T
R m p
) 2 , 1 (
) 2 , 1 (
) 2 , 1 ( ) 2 , 1 (
. (48)
Na poniszych rysunkach przedstawiono przebiegi parametrw stanu czyn-
nika termodynamicznego w przekrojach kontrolnych k1 i k2. Przebiegi parametrw
stanu czynnika termodynamicznego w przekroju kontrolnym k1 oznaczono jako 1,
natomiast w przekroju kontrolnym k2 jako 2 w funkcji czasu.
a)
1 2
2 (169) 2007 97
Rys. 14. Przebiegi parametrw stanu czynnika termodynamicznego w przekrojach
kontrolnych k1 i k2 jako funkcji czasu: a temperatury, b cinienia, c prdkoci
przepywu z zaznaczon prdkoci dwiku dla otrzymanych lokalnych
parametrw czynnika
We wzorach de St-Venanta wystpuje warto cinienia za dysz (w przy-
padku oblicze prdkoci wypywu z cylindra jest to cinienie przeciwdziaajce
wypywowi spalin z cylindra, natomiast w przypadku oblicze prdkoci przepywu
przez przekrj kontrolny jest to cinienie atmosferyczne powikszone o opory prze-
pywu przez turbin). Warto cinienia spalin przeciwdziaajcego wypywowi
spalin z cylindra wyznaczana jest zgodnie ze schematem przedstawionym poniej.
W celu wyznaczenia cinienia czynnika termodynamicznego przeciwdzia-
ajcego wypywowi spalin z cylindra naleao uwzgldni wartoci cinie pocho-
dzcych z pozostaych cylindrw. W dalszej czci opisu analizie poddano cinienie
przeciwdziaajce wypywowi spalin z cylindra nr 1. Zakadajc ukad kanau spalin
(zaprezentowany na rys. 3.) zasilany z cylindrw nr 1, 2 i 3, naley uwzgldni
wpyw cinie pochodzcych z cylindrw nr 2 i 3.
Aby moliwe byo wyznaczenie cinienia przeciwdziaajcego wypywowi
spalin z cylindra nr 1, konieczne jest okrelenie objtoci kanau dla wypywu
z cylindrw nr 2 i 3. Zaproponowane objtoci kanau zbiorczego dla wypywu
z cylindra nr 2 zaprezentowano na rysunku 15., a z cylindra nr 3 na rysunku 16.
pr. dwiku
b)
1 2
c)
1 1 2 2 3 3
V
2-2
Cyl. 1 Cyl. 2
Cyl. 3
Rys. 15. Objto kanau wykorzystywana do oblicze skadowej cinienia
pochodzcej od cylindra nr 2
1 1 2 2 3 3
V
3-3
Cyl. 1 Cyl. 2 Cyl. 3
Rys. 16. Objto kanau wykorzystywana do oblicze skadowej cinienia
pochodzcej od cylindra nr 3
Pierwszym krokiem przy okrelaniu cinienia spalin przeciwdziaajcego
wypywowi z cylindra nr 1 byo okrelenie masy spalin w kanale pochodzcych
z cylindra nr 2 i 3. Wyznaczono j z rwnania Clapeyrona.
Dla cylindra nr 2 rwnanie przyjmuje nastpujc posta:
1 ) 1 1 (
1 ) 1 1 (
) 1 1 (
2 2
2 2 2
2

=

n
n
n
T R
V p
m , (49)
natomiast dla cylindra nr 3 przyjmuje posta:
1 ) 1 1 (
1 ) 1 1 (
) 1 1 (
3 3
3 3 3
3

=

n
n
n
T R
V p
m . (50)
Dysponujc wartociami mas spalin w kanaach, mona wyznaczy tempe-
ratury dla spalin wypywajcych z cylindrw nr 2 i 3 w przekroju zaworu wyloto-
wego cylindra nr 1.
Temperatura spalin z cylindra nr 2 wyraana jest zalenoci:
n
n
n
n
n
n
cyl
cyl
p
p
T T
2
2
2
) 1 1 (
2 ) 1 1 (
1
2
2

|
|
.
|
\
|
=

, (51)
2 (169) 2007 99
natomiast temperatura spalin z cylindra nr 3:
n
n
n
n
n
n
cyl
cyl
p
p
T T
3
3
) 1 1 (
3 ) 1 1 (
1
3
3
3

|
|
.
|
\
|
=

. (52)
Kolejn czynnoci byo wyznaczenie skadowych cinie w przekroju 1-1
pochodzcych z cylindrw nr 2 i 3.
Dla cylindra nr 2 skadow cinienia wyznaczono z zalenoci:
2 2
2 2 2
2
) 1 1 ( ) 1 1 (
) 1 1 (

=
V
T R m
p
n n
n
, (53)
natomiast dla cylindra nr 3 wyznaczono z zalenoci:
3 3
3 3 3
3
) 1 1 ( ) 1 1 (
) 1 1 (

=
V
T R m
p
n n
n
. (54)
Cinienie przeciwdziaajce wypywowi spalin z cylindra nr 1 okrelono jako:
2
) 1 1 ( ) 1 1 (
3 2
) 1 1 (
n n
p p
p
n

+
=
. (55)
Na poniszym rysunku przedstawiono wykres cinienia przeciwdziaajcego
wypywowi spalin z cylindra nr 1 jako funkcji kta OWK. Lini poziom zaznaczo-
no warto ustalonego cinienia na wejciu do turbiny turbosprarki.
Rys. 17. Wykres cinienia przeciwdziaajcego wypywowi spalin z cylindra nr 1
jako funkcji kta OWK
PODSUMOWANIE
1. Przedstawiony model matematyczny zosta opracowany na potrzeby aktualnie
prowadzonego projektu badawczego nr T00B 021 29 pt. Metoda diagnozowa-
nia silnikw okrtw wojennych o ograniczonej moliwoci pomiaru cinie
wewntrzcylindrowych na podstawie wynikw badania procesw gazodyna-
micznych w ukadzie turbodoadowania.
2. Na podstawie opracowanego modelu matematycznego powsta program kom-
puterowy symulujcy zjawiska pulsacyjne w kanale spalin wylotowych silnika
SULZER typu 6AL 20/24.
3. W Instytucie Konstrukcji i Eksploatacji Okrtw Akademii Marynarki Wojen-
nej prowadzone s badania eksperymentalne na obiektach rzeczywistych majce
na celu weryfikacj przedstawionego modelu matematycznego.
4. Aktualnie prowadzone s prace nad adaptacj opracowanego modelu matema-
tycznego oraz programu komputerowego dla innych typw silnikw okrtowych
eksploatowanych w Marynarce Wojennej.
5. Przewiduje si, e wykorzystanie modelu do symulowania znanych i rozpozna-
walnych uszkodze powinno zaowocowa powstaniem bazy danych relacji dia-
gnostycznych: zmiana stanu technicznego symptom.
BIBLIOGRAFIA
[1] Cannon R. H. jr., Dynamika ukadw fizycznych, Wydawnictwa Naukowo-
-Techniczne, Warszawa 1973.
[2] Dokumentacja techniczno-ruchowa SULZER 6AL 20/24.
[3] Fuller E. J., The practical realisation of an automated diagnostic system for
diesel powered vehicles, SAE, paper No 760838, 1976.
[4] Grieel. M., Dornseifer T., Neunhoeffer T., Numerical simulation in fluid dy-
namics, SIAM, 1998.
[5] Korczewski Z., Diagnozowanie okrtowego silnika spalinowego na podsta-
wie wynikw badania procesw gazodynamicznych w ukadzie turbodoado-
wania, Zeszyty Naukowe AMW, 2002, nr 3, s. 67 77.
2 (169) 2007 101
[6] Korczewski Z., Metoda diagnozowania silnikw okrtowych z turbodoado-
waniem na podstawie wynikw badania procesw gazodynamicznych w uka-
dzie spalin wylotowych, Diagnostyka, 2003, t. 28.
[7] Korczewski Z., Zacharewicz M., Animacja procesw gazodynamicznych
w ukadzie turbodoadowania okrtowego silnika czterosuwowego, XXII
Sympozjum Siowni Okrtowych, Szczecin, 15 16.11.2001, s. 141 146.
[8] Korczewski Z., Zastosowanie analizy czasowej i widmowej do identyfikacji
procesw gazodynamicznych w ukadzie spalin wylotowych silnika okrtowe-
go z turbodoadowaniem, 3
rd
International Congres on Technical Diagnostics,
Pozna 2004.
[9] Kordziski C., rodulski T., Silniki spalinowe z turbodoadowaniem, WNT,
Warszawa 1970.
[10] Kordziski C., rodulski T., Ukady dolotowe silnikw spalinowych, WKi,
Warszawa 1968.
[11] Kordziski C., Ukady wylotowe szybkobienych silnikw spalinowych, Wy-
dawnictwa Komunikacji i cznoci, Warszawa 1964.
[12] Kowalewicz A., Doadowanie silnikw spalinowych, Radom 1998.
[13] Kowalewicz A., Systemy spalania szybkoobrotowych tokowych silnikw
spalinowych, WKi, Warszawa 1990.
[14] Mitaniec W. Jaroszewski A., Modele matematyczne procesw fizycznych
w silnikach spalinowych maej mocy, cz. 1, Przedsibiorstwo Konstrukcyjno-
-Badawcze PRO-MO, 1993.
[15] Niewiarowski K., Tokowe silniki spalinowe, Wydawnictwa Komunikacji
i cznoci Warszawa 1963.
[16] Pudlik W., Termodynamika, Politechnika Gdaska, Gdask 1998.
[17] Sobieszczaski M., Modelowanie procesw zasilania w silnikach spalino-
wych, Wydawnictwa Komunikacji i cznoci, Warszawa 2000.
[18] Sprawozdanie z realizacji projektu badawczego Metoda diagnozowania sil-
nikw okrtw wojennych o ograniczonej moliwoci pomiaru cinie
wewntrzcylindrowych na podstawie wynikw badania procesw gazodyna-
micznych w ukadzie turbodoadowania, nr 0 T00B 021 29.
[19] Winiewski S., Obcienia cieplne silnikw turbinowych, Wydawnictwa
Komunikacji i cznoci, Warszawa 1974.
ABSTRACT
The paper presents a mathematical model of gaso-dynamic processes occurring in an
exhaust gas pass in a marine engine with turbo charging. The first part of the paper deals with
methodology of diagnostic investigations carried out on a real object. It involves measuring
instruments used for the investigations and the diagram of progress in investigations shows prob-
lems being currently under study. The later part describes the real object and a physical object
based on it. The last part of the paper constitutes a description of the mathematical model of
gaso-dynamic process occurring in the exhaust pass of the engine. The model can be used to
determine selected parameters of state agent in any characteristic cross-section of the pass.
Recenzent prof. dr hab. in. Stefan Szczeciski

Korczewski, Zacharewicz PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Korczewski, Zacharewicz PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ZESZYTY NAUKOWE AKADEMII MARYNARKI WOJENNEJ

ROK XLVIII NR 2 (169) 2007

m masowe natenie przepywu

oraz dla przepywu naddwikowego:

Nastpnie wyznaczono parametry gazodynamiczne spalin na wyjciu z cylindrw.

You might also like