1

ukasz Witkowski *

Chrzecijastwo w wietle zwizkw jednopciowych

Komentarz do dokumentu przygotowujcego III Nadzwyczajny Synod Biskupw
Wyzwania duszpasterskie zwizane z rodzin w kontekcie ewangelizacji

...Szemrali przeciw gospodarzowi, mwic: Ci
ostatni jedn godzin pracowali, a zrwnae ich z
nami, ktrzymy znosili ciar dnia i spiekot.
(Mt 20,1112)

Wstp

Od pewnego czasu sporo uwagi powica si ankiecie przygotowujcej III Nadzwyczajny
Synod Biskupw na temat rodziny. Punkt 5 kwestionariusza dotyczy zwizkw osb tej samej
pci. Pomylaem, e obecny esej moe sta si poredni form odpowiedzi na zawarte tam
pytania. Kwestionariusz zosta poprzedzony dokumentem zatytuowanym Wyzwania
duszpasterskie zwizane z rodzin w kontekcie ewangelizacji. Chciabym przywoa pewn
liczb uytych tam sformuowa, aby mc je nawietli z perspektywy osoby, ktra nie boi
si perspektywy wprowadzenia zwizkw jednopciowych.
Sdz, e przyjta przez Koci rola obrocy tradycyjnie rozumianej rodziny wymaga
w naszych czasach modyfikacji. Konserwatywne oblicze Kocioa zawa jego misj
ewangelizacyjn. W rezultacie ulega nadal przedueniu wielowiekowy okres, w ktrym
osobom o orientacji jednopciowej ograniczao si miejsce w Kociele i utrzymywao si je w
krzywdzcym poczuciu winy. Tymczasem, jeli zway na ukryty potencja teologiczny
naszej religii, prymat maestwa i rodziny w nauczaniu Kocioa nie musi wcale uchodzi za
oczywisty. Nie musi take by przeszkod dla dopuszczenia alternatywnych form stosunkw
midzyludzkich.
Mam nadziej, e mj komentarz nie zostanie uznany za gos wrogi rodzinie i
tradycyjnemu maestwu. Jestem jak najdalszy od takich intencji. Namawiam tylko, aby
sprbowa dostrzec, e Bg, oprcz piknego daru rodziny, ma dla nas by moe rwnie
inny pikny dar moliwo zwizkw jednopciowych. Uznawalimy je za grzeszne i
2

balimy si ich przez wystarczajco dugi czas, aby teraz, ufajc naszemu sercu i rozumowi,
mc wreszcie zacz dziaa w celu odrzucenia dotyczcego ich przesdu.
Sprbujmy si odway i powiedzie wprost. Homofobia wyglda na zwyky
zabobon, niegodny chrzecijanina naszych czasw. Nie wierzymy ju dzi w czarownice.
Dlaczego wci boimy si gejw?

I. Uwagi do czci pierwszej Synod: rodzina i ewangelizacja

Koci jest powoany do ewangelizacji w rodzinie, ale jest te powoany do ewangelizacji
poza rodzin. Ma gosi dobr nowin wszelkiemu stworzeniu. W szczeglnoci nie wida
powodu, dla ktrego Koci nie miaby gosi ewangelii osobom, ktre pozostaj w
zwizkach midzyludzkich rnych od tradycyjnie pojmowanego zwizku mczyzny i
kobiety.
Powiada si, e jestemy wiadkami oczywistego kryzysu. To prawda, ale
odpowiedzi na kryzys nie moe by postawa defensywna przejawiajca si w lku i
wycofaniu ze wspczesnych form ycia. Wydaje si, e odpowiedzi powinna by raczej
postawa odwana i otwarta wobec wszelkiego rodzaju wyzwa.
Jako jedn z kwestii do niedawna nieznanych dokument Synodu wymienia kwesti
zwizkw osb tej samej pci, ktrym nierzadko umoliwiana jest adopcja dzieci. Jest to
rzeczywicie zjawisko nowe, co oznacza, e i reakcja na nie ma prawo by nowoczesna i
nieoczekiwana. Nie ma koniecznoci, by wtacza nowe zjawisko, na podstawie pospiesznych
analogii, w stare, by moe nieadekwatne dla niego schematy. Zwizki osb tej samej pci
mog mie swoj specyfik i jak si wydaje, nie trzeba do ich oceny stosowa cisych
kryteriw zapoyczonych z maestwa kobiety i mczyzny. Takie postpowanie prowadzi
nazbyt spiesznie do krzywdzcego uznania zwizkw jednopciowych za niedoskona,
wynaturzon czy wypaczon form tradycyjnego maestwa.
Biskupi proponuj, aby y Ewangeli dla rodziny. Ale przecie mona take
cakiem po prostu y Ewangeli, niekoniecznie dla rodziny. W szczeglnoci sam stan
duchowny jest grup osb, ktre prbuj w najwyszym stopniu y Ewangeli, chocia z
zaoenia ycie to nie jest prowadzone na paszczynie zwizkw rodzinnych, lecz we
wsplnotach bdcych tylko dalekim i umownym odpowiednikiem rodziny. Podobnie osoby
pozostajce w zwizkach tej samej pci prowadz szczeglnego rodzaju wsplne ycie,
bdce tylko do pewnego stopnia odpowiednikiem rodziny zoonej z mczyzny, kobiety i
ich dzieci.
3

Dokument powouje si na nauczanie o Boym miosierdziu i wzywa do
niezapominania o osobach yjcych na obrzeach egzystencjalnych. Osoby, ktre nie
prowadz tradycyjnie rozumianego ycia rodzinnego, przeywaj czsto swoj sytuacj jako
obrzee egzystencjalne i odczuwaj przez to duo wiksz potrzeb nauki o Boym
miosierdziu.

II. Uwagi do czci drugiej Koci i Ewangelia o rodzinie

Wsplnota rodzinna jest tylko jednym z moliwych typw wsplnoty midzyludzkiej.
Tym bardziej rzuca si to w oczy, e w Ewangelii wsplnota rodzinna wcale nie bywa
wyrniona. Nasz Pan ani sam nie angauje si w ycie rodzinne mona nawet odnie
wraenie, e od takiego ycia stroni ani te nie namawia innych do ycia rodzinnego. Nauka
o specjalnym, wyrnionym charakterze rodziny i maestwa, traktujca je jako fundament
spoeczestwa, nie ma pochodzenia religijnego, lecz zostaa w spoecznej nauce Kocioa
przeszczepiona na grunt religijny z cakiem innego gruntu prawa pastwowego. Koci
wspiera maestwo swoim sakramentem, jednak cile rzecz biorc, to spoeczne
zaangaowanie Kocioa ma charakter zewntrzny wobec dosownego nauczania Ewangelii.
Maestwo odgrywa wan rol w teologii Starego Testamentu, poniewa prawo
religijne zajmowao wwczas miejsce prawa pastwowego. Jednake Nowy Testament
podkrela z ca ostroci konieczno oddzielenia religii od spraw prawno-politycznych,
takich jak sawetne pacenie podatkw Cezarowi. Jak si wydaje, wanie z tego powodu
trudno znale w Ewangelii fragmenty, ktre mogyby wiadczy o bezporednim wsparciu
ycia rodzinno-maeskiego przez nauk Chrystusa. Trzeba si posuwa do daleko idcych
wybiegw interpretacyjnych, eby mc znale w faktach z ycia i nauczania Chrystusa
usprawiedliwienie dla takiej roli rodziny i maestwa, jak gosi obecnie spoeczna nauka
Kocioa.
Wielo fragmentw z Pisma witego, do ktrych kieruj zawarte w omawianym
dokumencie odsyacze, ukrywa w rzeczywistoci teologiczn pustk brak ewangelicznego
uzasadnienia wagi maestwa na gruncie Nowego Testamentu. Pisze si na przykad, e
Chrystus pociesza rodzin swoich przyjaci w Betanii. To oczywicie prawda, e
pociesza Mari i Mart, siostry swego zmarego przyjaciela azarza, ale czy istnieje tu
jakikolwiek zwizek ze sprawami rodziny i maestwa? Wydaje si, e wprost przeciwnie,
rzuca si w oczy, e ani w wypadku azarza, ani Marty czy Marii nie ma mowy o
4

jakimkolwiek ich yciu maeskim. Czemu wic wpisywa odnony fragment w kontekst,
ktry jest sztuczny?
Jezus naucza o wiernoci maonkw. Jest to prawda oczywista dla kadego
chrzecijanina. Nie wynika jednak z tego, e Jezus namawia swoich suchaczy do
maestwa, lecz do wiernoci. Maonkw napomnia w kwestii wiernoci, innych ludzi
napomina w innych kwestiach, stosownie do sytuacji kadego z nich. Zreszt wierno w
kontaktach midzyludzkich nie ogranicza si przecie tylko do maestwa. Czy dwie osoby
tej samej pci nie mog by sobie wierne?
Rodzina jest niezrwnanym darem dla maonkw i ich dzieci. Niezaprzeczalnie.
Jednak istnienie innych form zwizkw midzyludzkich w aden sposb nie umniejsza tego
daru. Istnienie tradycyjnej rodziny jest niezalene od istnienia innych form wsplnego ycia.
Osoby, ktre wyrzekaj si pewnego daru, nawet bardzo piknego, mog otrzyma od Boga
inny dar. Wierzymy przecie, e wiele jest darw aski. Dlatego osoby pragnce y w
zwizkach tej samej pci stanowi zacht dla urzdu Kocioa do rozpoznania i ogoszenia
specjalnego daru aski, ktry przez dugie lata nie mia swojego miejsca w teologii.
Maonkowie maj sposobno pozna pikno ojcostwa i macierzystwa, a przez
prokreacj mczyzna i kobieta wypeniaj swoje powoanie. To prawda, lecz znw czy
co z tego wynika w sprawie zwizkw tej samej pci? Zwizki te mog realizowa inne
pikno i wypenia inne powoanie. Nie kademu bywa dane pozna pikno ojcostwa i
macierzystwa. Nie znaczy to, e jest zym chrzecijaninem.
Rodzina stanowi fundament spoeczestwa susznie, trudno temu zaprzeczy.
Nie oznacza to jednak przecie, e inni ludzie nie mog rwnie stanowi fundamentu
spoeczestwa. Natomiast z ca pewnoci inni ludzie nie mog zosta z chrzecijaskiego
spoeczestwa odsunici na margines sta si kamieniami odrzuconymi przez budujcych.
Maonkw wzywa si, aby poszli ladem Chrystusa. Jak to jednak jest moliwe,
skoro przecie sam Chrystus nie poszed drog maestwa? Wezwanie to musi wic po
prostu znaczy, eby osoby yjce w maestwie wiody ycie chrzecijaskie. Tu jednak
znw powracamy do naszych wczeniejszych uwag: przecie nie tylko maonkowie, ale i
wszyscy ludzie powinni by zachcani do tego, aby w miar monoci wiedli ycie
chrzecijaskie. Maonkw za trzeba zachca na rwni z innymi osobami, nie-
maonkami. Aby prowadzi ycie chrzecijaskie, nie trzeba by maonkiem, cho by nim
oczywicie mona.
Maestwo to przymierze, wiadomy i wolny wybr, poprzez ktry mczyzna i
kobieta przyjmuj wewntrzn wsplnot ycia i mioci. W sformuowaniach tych nic nie
5

stoi na przeszkodzie, aby tak zdefiniowany wiadomy i wolny wybr, ustanawiajcy
wewntrzn wsplnot ycia i mioci, dotyczy take osb tej samej pci.
Przymierze maeskie, jak dodaj dokumenty kocielne, powstao z woli
Stwrcy, ktry wyposay je we wasne prawa. I znw nie wida powodu, aby nie mc
uzna, e przymierze dwojga osb tej samej pci rwnie powstao z woli Stwrcy i na
mocy Jego Woli zwizek taki posiada by mg wasne prawa.
Maestwo nie jest wolne od skutkw grzechu, zastrzega omawiany dokument.
Nie rbmy wic sobie zudze take w kwestii zwizkw tej samej pci. Na pewno i one nie
bd wolne od skutkw grzechu ale czemu z gry twierdzi, e bd znacznie bardziej
grzeszne od tradycyjnych zwizkw maeskich?
Wyobrazi sobie zwizki tej samej pci w Kociele katolickim nie jest atwo. Dla
wiernych nastawionych bardziej konserwatywnie zakrawa to moe wrcz na
niedopuszczaln rewolucj. Gdy jednak czytamy sformuowania przytoczone w omawianym
dokumencie za encyklik obecnego Papiea, perspektywa zmian przestaje by tak szokujca.
Uyte tam sowa ka nam sobie uzmysowi, jak trwae mog by wizi midzy ludmi,
gdy Bg jest obecny pord nich, ponadto przypominaj, e ludzie mog przyrzec sobie
wzajemn mio gestem angaujcym cae ycie, a wreszcie podkrelaj, e wiara nie
jest ucieczk dla ludzi mao odwanych, lecz poszerzaniem przestrzeni ycia. Nie ma
potrzeby dodawa specjalnego komentarza do tych sw komentarzem powinny by ju nie
dalsze sowa, ale czyny dziaanie dla wprowadzenia tak zarysowanego programu w ycie,
dla dobra licznych wierzcych, ktrzy z radoci powitaliby opisane zmiany.

***

Praca w dziedzinie teorii teologicznej nie jest baha. Poruszmy zatem na koniec jeden
z trudniejszych problemw teologicznych nauk o stworzeniu mczyzny i kobiety.
Osobicie wierz, e wanie ten, jak by si wydawao, najtrudniejszy punkt wrd przeszkd
teologicznych moe nam niespodziewanie otworzy drog, ktrej szukamy. Zapraszam do jej
przemylenia.

III. Chrzecijastwo a antropologia pci zachta do nowej perspektywy

Czowiek zosta stworzony na Boy obraz, a wrd stworzonych w ten sposb ludzi
s mczyni i kobiety. Z niepokojem mona zaobserwowa, jak te dwie proste prawdy
6

bywaj ze sob przewrotnie czone dla wykazania, jakoby yciowym celem kadego
czowieka byo zawarcie maestwa z osob pci przeciwnej. Trudno o bardziej
antychrzecijaskie twierdzenie, bez trudu bowiem wymierzy je mona w samego
Chrystusa, w stan kapaski i zakonny oraz we wszystkich ludzi samotnych czy to z wyboru,
czy wbrew swej woli.
Biblijna opowie wyjania, e obrazem Boym jest kady czowiek, niezalenie od
pci. Jak wiemy, znaczna cz ludzi odnajduje swoje spenienie w zwizku z osob drugiej
pci. Nie wynika jednak z tego, e kady czowiek powinien wstpi w zwizki maeskie,
ani tym bardziej, e obrazem Boga jest para mczyzny i kobiety to ostatnie twierdzenie
byoby chyba do jaskraw herezj, sprzeczn z podstawowymi prawdami wiary Nowego
Testamentu. Nowy Testament swoim podaniem o yciu i nauczaniu Chrystusa zaprzecza
bowiem naturalnej potrzebie czenia si w pary z osobami pci odmiennej, czynic realizacj
tej potrzeby przedmiotem wyboru pozostawionego jednostce.
Waciw chrzecijask nauk w tym punkcie dobrze sformuowano w omawianym
tekcie w lad za dokumentem papieskim: mio jest podstawowym powoaniem kadej
istoty ludzkiej. Powoanie do mioci dotyczy kadej istoty ludzkiej, niezalenie od pci, bo
kada istota ludzka, niezalenie od pci, zostaa stworzona na obraz Boga. Pe ludzka jest
pewnym zrnicowaniem w obrbie caego zbioru istot ludzkich, na pewno wanym z punktu
widzenia mioci maeskiej, lecz mio maeska nie jest jedyn, ani nawet najwaniejsz
form mioci w nauce chrzecijaskiej.
Jeeli szukalibymy mioci waniejszej, specyficznie chrzecijaskiej, mioci
bdcej manifestem Nowego Testamentu, znacznie bardziej narzuca si nam ta arcywana
posta uczucia, jak jest mio bliniego. Ot zaryzykowabym twierdzenie, e z tej
wanie szczeglnej perspektywy, jak stwarza dla chrzecijan mio bliniego, pe jest
czynnikiem nieistotnym nie jest ona adnym wyrnikiem naszych blinich. Blinim jest
si bez wzgldu na pe. Tak oto najwaniejsza mio prawdziwie chrzecijaska byaby
niezalena od wsko pojmowanej mioci maeskiej, co wicej za nawet, z zaoenia nie
zwracaaby uwagi na pe.
Istota ludzka jest powoana do mioci w ogle a nie tylko do mioci maeskiej z
osob pci przeciwnej. Powoany jest te czowiek w ogle, to znaczy kady czowiek, a nie
tylko maonkowie. Powoany jest czowiek w ogle do mioci w ogle a zatem kady
konkretny czowiek do mioci takiej, ktr w zgodzie ze szczerym odczuciem swego serca
moe uzna za przeznaczony dla niego dar Boy i bogosawiestwo. Powoany jest czowiek
7

niezalenie od pci do mioci niezalenej od pci. W chrzecijastwie czowiek kocha
czowieka, a sprawa pci pozostaje na dalszym planie.
Bg objawi w Jezusie peni mioci przypomina omawiany dokument. To
pikne sowa czemu jednak dodawa, jak w oryginalnym tekcie, mioci oblubieczej?
Przecie Jezus nie wid ycia maeskiego. Czy nie lepiej jest przyj po prostu, e Jezus
objawi peni mioci, wszelkiej mioci, bez potrzeby niezrcznego ograniczania tej peni
do wsko rozumianej mioci maeskiej midzy mczyzn i kobiet?
Oto, jakie perspektywy teologiczne otwieraj si dla zwizkw wsplnego ycia
midzy osobami tej samej pci. Niech wszyscy nasi bracia i siostry rozwa w swej dobrej
woli i w swej rozumnoci, czy ta perspektywa teologiczna jest znieksztaceniem nauczania
chrzecijaskiego, czy te wskazanie i otwarcie tej perspektywy odpowiadaoby na szczer i
gbok potrzeb wrd chrzecijan naszych czasw.
Twierdzenie, e znany jest plan Boga wobec czowieka, uderza swoj miaoci
nawet ze strony najwikszych dostojnikw Kocioa. W rzeczywistoci moemy jedynie
wierzy, e w cigu wiekw ludzko, wsplnymi siami duszpasterzy, teologw i ludu
Boego, stopniowo odkrywa i odczytuje Boe objawienie, ujmujc je, zawsze za
porednictwem czowieka, w formie prawd wiary, obrzdw i instytucji. Wszystkie prawdy
wiary, wszystkie instytucje, wszystkie teksty Pisma witego, wszystkie obrzdy religijne
powstay w toku historii, bdc wprowadzane przez kolejne pokolenia wierzcych, w
przekonaniu, e coraz lepiej poznajemy w ten sposb zbawienn nauk, ktr powierzy nam
Pan.
Wydaje mi si bezsporne, e take i nasze pokolenie jest powoane do wyraenia w tej
sprawie swoich przypuszcze i do powierzenia ich Bogu w formie projektu reform
teologicznych, ktrych nieustanne pasmo skada si na historyczne ycie i rozwj Kocioa
katolickiego.

IV. Trzy Osoby, jedna pe?!

Staraem si wyej pokaza, e chocia w perspektywie Starego Testamentu Bg stworzy
czowieka mczyzn i kobiet, w perspektywie Nowego Testamentu stworzy mczyzn i
kobiet ludmi. W Nowym Przymierzu pe znika jako istotny wyrnik czowieka. Czowiek
dla czowieka staje si blinim, przyjacielem, osob niezalen od pci.
8

Pojawia si jeszcze wiksza tajemnica. Pe zostaje usunita nie tylko z nauki o
czowieku, zostaje te usunita z nauki o Bogu. Czowiek niezaleny od pci jest obrazem
Boga niezalenego od pci. Jest obrazem Trjcy witej.
Pogascy bogowie wiata staroytnego czyli si w pary msko-eskie i podzili
potomstwo, ktre nastpnie cierao si w walkach o sukcesj tronu na wzr wadcw
ludzkiego wiata. Warto zwrci uwag, e nauka o Trjcy witej, a wic jedna z
najwikszych tajemnic chrzecijastwa, bez ktrej religia nasza z ca pewnoci przestaaby
by sob, jest cakowicie oderwana od wszelkiego zwizku z rodzin pojmowan jako
maestwo. Trjca wita nie tylko nie jest par maesk z dzieckiem, ale te nie jest w
najmniejszym stopniu niczym podobnym. Wszelkie analogie Boego Ojcostwa i Synostwa z
naszym ludzkim ojcostwem i synostwem zawodz. W rzeczywistoci Boskiej nie ma
rozmnaania pciowego. Trjca nie jest rodzin, lecz wewntrzn budow jednej Istoty.
Jeeli czowiek jest w swojej najgbszej naturze obrazem Trjcy witej, znaczy to,
e jest w swojej najgbszej naturze bytem niezalenym od pci. Kady czowiek, w tym take
kada kobieta, jest obrazem Ojca i Syna i Ducha witego. Trudno o wiksz
wywrotowo, o wiksz prowokacj w stylu owianej ostatnio z saw ideologii gender,
mgby kto powiedzie, a przecie jest to od wiekw sam trzon naszej teologii.
Pozwala to w jakiej mierze lepiej rozumie sowa Chrystusa, e w przyszym wiecie
ludzie nie bd si ani eni, ani za m wychodzi (Mk 12,25). Pe jest dla chrzecijan
niejako czym zudnym, powierzchownym, pozornym, nieoddajcym najgbszej istoty
kadego czowieka. Ja jestem mczyzn, a ty kobiet tak si akurat zoyo, ale rwnie
dobrze mogoby by na odwrt. Za to jest w kadym z nas inne zrnicowanie
zrnicowanie zgodne z troistym podziaem Boskiego Obrazu ale nie ma ono charakteru
pciowego, i jest, prawd mwic, do tajemnicze w swojej osnowie.
Zgodnie z tym rozumowaniem, jedn z najwikszych nauk chrzecijastwa jest
niezaleno tosamoci kadego czowieka od jego pci, a w rezultacie pozostawienie mu
wyboru, czy chce na tym wiecie wstpi w zwizki maeskie, i jeli tak to jakie. Jeeliby
si nie ba sformuowa, ktre mog si wyda zbyt nowatorskie, cho teologiczna praca
wielu wiekw niejako wzywa, by ich uy, mona by powiedzie, e zgodnie z nauk
chrzecijastwa istnieje tylko jedna pe czowiek. A take, jak wspomnielimy wyej,
9

jedno najoglniejsze powoanie mio. Z tego za punktu widzenia, wszystkie zwizki
midzyludzkie s ju, w swej tajemnej istocie, zwizkami tej samej pci
1
.
I co my na to?



__________________________________
* ukasz Witkowski naley do ekumenicznej grupy Wiara i Tcza, ktra gromadzi
wierzcych gejw, lesbijki, osoby biseksualne i transpciowe oraz ich przyjaci.


1
Tekst powsta w grudniu 2013 r., zanim jeszcze rozpoczy si publiczne dyskusje na temat stosunku
Kocioa do pojcia gender. Ostatni fragment, dotyczcy trynitarnego aspektu teologii i jego potencjalnego
znaczenia dla antropologii chrzecijaskiej, pisaem inspirujc si traktatem w. Augustyna O Trjcy witej.