Biuletyn Instytutu Zachodniego

Wybory do Parlamentu Europejskiego w

Niemczech komentarz do wynikw
W dniach 22-25 maja 2014 r. w 28 pastwach czonkowskich
Unii Europejskiej przeprowadzone zostay wybory do
Parlamentu Europejskiego VIII kadencji. W Niemczech
najludniejszym pastwie Unii, gdzie wybierano 96 spord 751
posw do Parlamentu Europejskiego wybory odbyy si 25
maja i miay wyjtkowy charakter, gdy po raz pierwszy
zrezygnowano w nich ze stosowania progu wyborczego (tzw.
klauzuli zaporowej, Sperrklausel), ustalonego wczeniej na
poziomie 5%. Oceniajc wyniki wyborw, warto rozway kilka
kluczowych kwestii : 1) czy zniesienie klauzuli zaporowej miao
wpyw na skad reprezentacji niemieckiej do PE oraz wpyno
na wzrost poparcia dla drobnych partii? 2) jakie zmiany
nastpiy w stosunku do wyborw z 2009 r.? 3) czy utrwalony
zosta trend wyznaczony przez wybory do Bundestagu z 22
wrzenia 2013 r. polegajcy na utracie poparcia przez FDP i
wzrocie zaufania do AfD? 4) czy Niemcy opowiedzieli si za
kontynuowaniem dotychczasowego kursu w polityce
europejskiej reprezentowanego przez gwne siy polityczne?
Poczwszy od pierwszych wyborw do Parlamentu
Europejskiego (w 1979 r.) w Republice Federalnej Niemiec
obowizywa, wzorem wyborw do Bundestagu,
picioprocentowy prb wyborczy. Owa klauzula zaporowa
obowizywaa take w trakcie poprzednich wyborw do
Parlamentu Europejskiego z 7 czerwca 2009 r. W 2011 r.
Federalny Trybuna Konstytucyjny na wniosek drobnych
ugrupowa politycznych nakaza zniesienie picioprocentowej
klauzuli zaporowej w wyborach do Parlamentu Europejskiego.
W czerwcu 2013 r. Bundestag uchwali nowelizacj ustawy
wyborczej do PE, obniajc prg wyborczy z poziomu 5% na
3%.



Nr 165/2014
090614

INSTYTUT ZACHODNI
im. Zygmunta
Wojciechowskiego
Pozna


Autor:
Piotr Kubiak

Redakcja:
Marta Gtz
Radosaw Grodzki
Krzysztof Malinowski

Korekta:
Hanna Ranek


Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 2

Znowelizowana ustawa wesza w ycie na pocztku padziernika 2013 r., lecz
ponownie zostaa zaskarona do Federalnego Trybunau Konstytucyjnego przez
mniejsze ugrupowania ze wzgldu na nierwno szans. Federalny Trybuna
Konstytucyjny przychyli si do ich postulatw i w orzeczeniu z 26 lutego 2014 r.
nakaza zniesienie klauzuli zaporowej. Tym samym przed drobnymi partiami, ktre nie
miayby szans na przekroczenie progu wyborczego, otworzya si moliwo wejcia
do Parlamentu Europejskiego. Na zmianie skorzystao siedem niewielkich ugrupowa,
ktrym udao si przekroczy 0,5% poparcia w skali Niemiec i uzyska po jednym
mandacie. Do grupy tej nale: Wolni Wyborcy (Freie Whler FW) 1,5% poparcia,
Partia Piratw (Piratenpartei Deutschland) 1,4%, Partia Ochrony Zwierzt (Partei
Mensch Umwelt Tierschutz skrt Tierschutzpartei) 1,2%,
Narodowodemokratyczna Partia Niemiec (Nationaldemokratische Partei Deutschlands
NPD) 1%, Partia Rodziny (Familien-Partei Deutschlands skrt Familie) 0,7%,
Partia Ekologiczno-Demokratyczna (kologisch-Demokratische Partei DP) 0,6%
oraz Die PARTEI (skrt od Partei fr Arbeit, Rechtsstaat, Tierschutz, Elitenfrderung
und basisdemokratische Initiative) 0,6%. Zniesienie progu wyborczego w Niemczech
przynioso wprawdzie wysok reprezentatywno wybranych posw do Parlamentu
Europejskiego (na ugrupowania, ktrych posowie dostali si do Parlamentu
Europejskiego oddano ok. 98% gosw), lecz rwnoczenie doszo do znacznej
fragmentaryzacji reprezentacji niemieckiej w Parlamencie Europejskim. Z Niemiec do
Parlamentu Europejskiego dostali si posowie reprezentujcy 14 partii politycznych
(CDU i CSU liczone osobno), z tego a siedem z nich uzyskao po jednym mandacie.
Wrd siedmiu posw reprezentujcych drobne ugrupowania znalaz si
przedstawiciel skrajnie prawicowej NPD partii od lat przeciwnej Unii Europejskiej, a
take jeden pose reprezentujcy Die PARTEI parti o profilu parodystycznym.
Kampania wyborcza w Niemczech przebiegaa relatywnie spokojnie. Ze
wzgldu na fakt, i od grudnia 2013 r. gwne siy polityczne w Niemczech wsptworz
rzd wielkiej koalicji, liderzy CDU, CSU i SPD unikali bezporednich konfrontacji.
Starali si raczej przekona wyborcw poprzez szybk realizacj partyjnych propozycji
zapisanych w umowie koalicyjnej. Kanclerz Angeli Merkel w szczeglnoci zaleao na
spoistoci koalicji, niemniej w toku kampanii coraz czciej dochodzio do tar na linii
CSU-SPD. Na pocztku maja Markus Ferber, czoowy kandydat CSU do Parlamentu
Europejskiego, zaatakowa Martina Schulza, lidera listy SPD, a zarazem
przewodniczcego Parlamentu Europejskiego, podkrelajc, e pochodzi on
wprawdzie z Niemiec, ale jego gos wywodzi si raczej z zaduonych krajw poudnia
Europy (Schuldenlndern), i krytykujc go rwnoczenie za to, i po tragedii koo

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 3

Lampedusy w padzierniku 2013 r. powiedzia, e kady Afrykanin, ktry osignie
europejsk ziemi, powinien by serdecznie witany w Unii Europejskiej. Krytyk ze
strony CSU kierownictwo SPD potrafio umiejtnie wykorzysta, akcentujc lewicowy
profil wasnej partii w ramach wielkiej koalicji. Gonym echem odbio si take
emocjonalne wystpienie ministra spraw zagranicznych Franka-Waltera Steinmeiera z
19 maja, kiedy wystpi z ostr replik wobec grupki zwolennikw polityki rosyjskiej na
Ukrainie zakcajcych wiec wyborczy SPD w Berlinie.

Tabela 1. Wyniki wyborw do Parlamentu Europejskiego w RFN z 2014 i 2009 r.
Partia Wybory z
25.05.2014
Wybory z 7.06.2009 Rnica
gosw w
p.p. poparcie
w %
mandaty poparcie
w %
mandaty
CDU/CSU 35,3 34 37,9 42 -2,6
SPD 27,3 27 20,8 23 6,5
Zieloni 10,7 11 12,1 14 -1,4
Die Linke 7,4 7 7,5 8 -0,1
AfD 7,0 7 - - 7,0
FDP 3,4 3 11,0 12 -7,6
Pozostae 8,9 7 10,7 - -1,9
cznie 100 96 100 99
rdo: http://www.bundeswahlleiter.de/de/europawahlen/EU_BUND_14/ergebnisse/bundesergebnisse/

Frekwencja wyborcza w Niemczech w wyborach do Parlamentu
Europejskiego z 25 maja 2014 r. wyniosa 48,1% i bya wysza o niespena 4,9 punktu
procentowego (p.p.) anieli w wyborach z 2009 r. Na tle innych krajw europejskich
Niemcy z blisko 50% frekwencj uplasowali si minimalnie powyej redniej
wynoszcej niewiele ponad 43%. Przy dalszej analizie wynikw wyborw naley wzi
pod uwag okolicznoci, w jakich odbyway si wybory. W czerwcu 2009 r. Europa
staa u progu oglnowiatowego kryzysu finansowego, a w Niemczech rzd wielkiej
koalicji Angeli Merkel znajdowa si u kresu swoich dni. Pi lat pniej niemiecka
gospodarka jawi si jako ostoja na tle borykajcych si z kryzysem innych pastw
europejskich, a od piciu miesicy rzdzi druga wielka koalicja kanclerz Angeli Merkel.
Najwiksze poparcie w wyborach uzyskay partie chadeckie, na ktre
gosowao nieco ponad 35,3% biorcych udzia w wyborach, z tego na CDU pado

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 4

30,0%, a na bawarsk CSU 5,3% gosw. Tym samym poparcie dla partii chadeckich
spado o 2,6p.p. w stosunku do wyborw z 2009 r. Jednake spadek ten dotkn
przede wszystkim CSU, ktr tym razem poparo 5,3% wyborcw, wobec 7,2% w 2009
r. (CDU uzyskaa 30,0% wobec 30,7% w 2009 r.). Na tak widoczny spadek poparcia
dla CSU zoyy si kiepskie notowania w samej Bawarii, gdzie na CSU gosowao
40,5% wyborcw (-7,5p.p. mniej ni 5 lat wczeniej) oraz nisza frekwencja w tyme
kraju federacji wynoszca 40,8% (wobec 42,3% w 2009 r.). Konserwatywna CSU,
najbardziej krytyczna wobec instytucji europejskich spord partii wielkiej koalicji,
poniosa w Bawarii due straty przede wszystkim na rzecz AfD, ktr poparo 8%
mieszkacw Bawarii. CSU nie uda si tym razem swoisty szpagat pomidzy krytyk
instytucji europejskich u siebie w Bawarii, a formalnym poparciem dla polityki
europejskiej pokazywanym na zewntrz. Podobn polityk CSU realizowaa chociaby
w latach 90. XX wieku, kiedy premier Bawarii Edmund Stoiber wystpowa z ostr
krytyk Unii Europejskiej, gdy tymczasem federalny minister finansw z ramienia CSU
Theo Waigel aktywnie dziaa na rzecz wprowadzenia wsplnej waluty. By moe u
rde sabszego poparcia dla CSU leaa niech konserwatywnych Bawarczykw
dla ponownego wejcia CSU do wsplnego rzdu z SPD, bd te zniechcenie do
populistycznej polityki realizowanej przez Horsta Seehofera, ktry wzi na swoje barki
odpowiedzialno za saby wynik CSU.
Znaczny wzrost poparcia w porwnaniu do poprzednich wyborw do
Parlamentu Europejskiego odnotowaa SPD, ktr poparo 27,3% gosujcych (wzrost
o 6,5p.p.). Naley jednak pamita, e w 2009 r. SPD znajdowaa si w gbokim
kryzysie, co znalazo odzwierciedlenie take w wyborach do Bundestagu z 27 wrzenia
2009 r. (23% poparcia). Co wane, obecny wynik SPD jest lepszy take od tego, jaki
socjaldemokraci uzyskali 22 wrzenia 2013 r. w kolejnych wyborach do Bundestagu
(25,7%), a ponowne wejcie z partiami chadeckimi w skad koalicji rzdowej nie
przyczynio si wbrew obawom partyjnych krytykw do spadku poparcia dla SPD.
Wrcz przeciwnie. W obliczu sabszego wyniku chadecji (zwaszcza CSU) pozycja w
ramach wielkiej koalicji kierowanej przez Sigmara Gabriela SPD powinna wzrosn.
Naley doda, e SPD reprezentuje kurs zdecydowanie proeuropejski.
Spore przetasowania nastpiy w gronie partii rednich. Partia Zielonych
(Sojusz90/Zieloni) uzyskujc 10,7% poparcia, poniosa wprawdzie niewielkie straty w
porwnaniu do poprzednich wyborw (-1,4p.p.), jednak umocnia si na trzecim
miejscu wrd niemieckich partii politycznych. Wyglda na to, e Zieloni bardzo szybko
uporali si z kryzysem, jaki dotkn parti ekologw po nieudanych wyborach do
Bundestagu. Tymczasem Die Linke uzyskaa w wyborach do Parlamentu

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 5

Europejskiego niemal identyczny wynik (7,4% poparcia), jak pi lat wczeniej.
Wielkim wygranym wyborw okazaa si eurosceptyczna Alternatywa dla Niemiec
(AfD), ktra w swoim debiucie uzyskaa 7% poparcia. AfD powoana zostaa do ycia w
lutym 2013 r., a ju we wrzeniu uzyskaa 4,7% poparcia w wyborach do Bundestagu.
Wybory te stanowiy pierwsz prb si, za gwnym celem dla nowej formacji by
start w wyborach do Parlamentu Europejskiego. W swym programie wyborczym AfD
opowiedziaa si za Uni Europejsk zoon z suwerennych pastw, protestujc
jednoczenie przeciwko centralizmowi brukselskiemu. Moda formacja domaga si
rwnie wikszej odpowiedzialnoci pastw czonkw UE za wasn polityk
gospodarcz i fiskaln, sprzeciwiajc si polityce pomocy dla zaduonych pastw
strefy euro realizowanej przez poprzedni rzd A. Merkel, popieranej przez wikszo
establishmentu politycznego Niemiec. AfD opowiada si za powrotem do marki
niemieckiej. Oznacza to, e jest ona przeciwna instytucjom europejskim w obecnym
ksztacie, nie za samej idei Unii Europejskiej. Uzyskanie 7% poparcia przez AfD
odbyo si kosztem elektoratu pozostaych partii, przede wszystkim FDP oraz
CDU/CSU. Wielkim przegranym wyborw okazaa si liberalna FDP, ktra zdobywajc
zaledwie 3,4% poparcia, poniosa najwiksze straty spord wszystkich partii
politycznych w Niemczech (-7,6p.p.). Jest to najgorszy wynik w dziejach FDP w
wyborach do Parlamentu Europejskiego, cho tym razem dziki zniesieniu progu
wyborczego trzech przedstawicieli FDP zdobyo mandaty poselskie. Wprawdzie w
przeszoci FDP trzykrotnie nie udao si przekroczy picioprocentowego progu
wyborczego w wyborach do Parlamentu Europejskiego (1984, 1994, 1999), jednak
nigdy wczeniej poparcie dla liberaw nie spado poniej 4%. Wybory do Parlamentu
Europejskiego dowiody, e FDP znajduje si w gbokim kryzysie. Otwarte pozostaje
pytanie, czy FDP powrci na polityczne salony, czy te stanie si typow parti
odpryskow (Splitterpartei), parti bez wikszych politycznych wpyww.
Wyniki niemieckich wyborw do Parlamentu Europejskiego zostay ocenione
przez tamtejsze media jako zgodne z przewidywaniami, mieszczce si w ramach
oczekiwa. Z zadowoleniem przyjto wzrost frekwencji wyborczej. Odnotowano
przede wszystkim sukces AfD, wzrost poparcia dla SPD, straty CSU i fatalny wynik
FDP. Niemniej ukad polityczny nie uleg drastycznym zmianom chadecja po raz
kolejny potwierdzia, e jest najsilniejsz formacj polityczn w Niemczech, tu za ni
znajduje si SPD, a daleko za nimi partie rednie. Wan zmian okazao si wyparcie
FDP przez eurosceptykw z AfD, ktrzy stali si powanym graczem na niemieckiej
scenie politycznej. Zniesienie progu wyborczego pozwolio siedmiu drobnym partiom
na wprowadzenie po jednym przedstawicielu do Parlamentu Europejskiego, jednak nie

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 6

wpyno to na zwikszenie poparcia dla nich. Naley jednak podkreli, e partie
zdecydowanie proeuropejskie uzyskay ponad gosw, co oznacza, e
dotychczasowy kurs Niemiec w polityce europejskiej zyska akceptacj ze strony
spoeczestwa niemieckiego.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.





















Piotr Kubiak historyk, adiunkt w Instytucie Zachodnim, zainteresowania badawcze: dzieje
Niemiec w XIX i XX w., ewolucja niemieckiego systemu partyjnego.