2014-04-18

1
Okrelanie litologii ska
Kompleksowa interpretacja
poznanych krzywych
geofizycznych: PS, PO, PG,
PN, PGGg, Pr, PAP
Dla okrelenie litologii ska na podstawie danych
geofizyki wiertniczej konieczna jest znajomo,
jak zaznaczaj si one na poszczeglnych
krzywych.

Daje to wwczas moliwo, w oparciu o
kompleksow analiz diagramw, poda sposoby
okrelania ska wedug zbioru geofizycznych
przesanek:
liczbowych wartoci mierzonych parametrw
amplitud i znakw anomalii, jakimi zaznaczaj si
na wykresach.
Kompleksowa interpretacja profilowa geofizyki wiertniczej
ROZWIZANIE ZADANIA GEOLOGICZNO-ZOOWEGO
IDENTYFIKACJA ZOA
OKRELENIE GBOKOCI ZALEGANIA
OKRELENIE RZECZYWISTEJ MISZOCI
WYDZIELENIE STREF NIEJEDNORODNOCI
OCENA ILOCIOWA CHARAKTERYSTYCZNYCH PARAMETRW
Z

E

Rys. Zestawienie standardowych krzywych geofizycznych w zrnicowanym
litologicznie przekroju (obraz uproszczony).
Kompleksowa interpretacja profilowa geofizyki otworowej
obejmuje dwa etapy.

ETAP PIERWSZY
interpretacja jakociowa:
wytypowanie stref zoowych, ocenienie ich miszoci i
jednorodnoci,
wykonanie korelacji poziomw litostratygraficznych
okrelenie litologii ska.

Wybr waciwego modelu mineralnego, powinien by
poprzedzony analiz wykresw krzyowych, polegajc na
wzajemnym zestawieniu danych z dwch lub trzech profilowa.

ETAP DRUGI
interpretacja ilociowa:
w wyniku ktrej uzyskiwane s parametry petrofizyczne i zoowe
skay.

Wykres krzyowy DT NPHI

2014-04-18
2
Wykres krzyowy DT NPHI z nakadk

Wykres krzyowy NPHI PGG z naniesionymi punktami szkieletowymi:
wapienia, dolomitu piaskowca, iu. Zdefiniowanie gbokoci punktw
lecych w pobliu najwikszych wartoci RHOB.
Rozkad wartoci wok punktw
wyznaczonych dla gwnych mineraw
skaotwrczych pozwala na identyfikacj
komponentw zawartych w szkielecie
mineralnym.
Wykres krzyowy POTAS TOR
INTERPRETACJA ILOCIOWA
R
a

C
a



I
G

I
NN


DT

U
PS

R
t

R
x0

R
i


I
Gpopr

I
NNpopr


DT
popr


E
PS

ef



S
w
S
o

S
g

K
V
sh

V
sand
V
dolo

ROZWIZANIA
ANALITYCZNE,
NUMERYCZNE
BADANIA
LABORATORYJNE,
ZWIZKI
STATYCZNE,
MODELE
MATEMATYCZNE
MIERZONE
PARAMETRY
POPRAWIONE
PARAMETRY
FIZYCZNE
PARAMETRY
ZOOWE
ETAP I ETAP II ETAP III
Ocena ilociowa charakterystycznych parametrw zoa
W prospekcji naftowej bd to :

skad litologiczny skay i procentowy udzia poszczeglnych mineraw
tworzcych szkielet (matryc) - ich objtoci

objto frakcji ilastej i sposb jej rozmieszczenia

wspczynniki porowatoci (cakowitej, efektywnej; pierwotnej, wtrnej)

wspczynniki nasycenia wod, rop czy gazem

objto ruchomych i nieruchomych (resztkowych) wglowodorw

zasolenie wd zoowych

wspczynniki przepuszczalnoci skay (absolutnej, efektywnej, wzgldnej)
Interpretacja jakociowa opiera si na zrnicowaniu charakterystyk
geofizycznych wywoanych zmianami wasnoci ska, ich litologii, wieku,
warunkw sedymentacji itp.
Przy wstpnym rozpoznaniu
litologii ska w profilu otworu
naley wykorzystywa
komplet krzywych
pomiarowych uzupeniony
o analiz rdzenia, szlamu
i okruchw skalnych.

2014-04-18
3
Iy, gliny
klastyczne (detrytyczne) skay
osadowe
mode skay
skay bardzo drobnoziarniste,
zbudowane gwnie z mineraw
ilastych: kaolinitu i illitu z
domieszk yszczykw oraz pyu
kwarcowego
tworzenie si iw zwizane jest ze rodowiskiem wodnym i
procesami transportu i sedymentacji
zawieraj nie mniej ni 50% frakcji ilastej (ziarna o rednicy do
0,002 mm) i nie wicej ni 10% frakcji piaskowej (ziarna o
rednicy od 0,05 mm do 2,0 mm)
charakteryzuj si du plastycznoci
najczciej maj barw szar, przy wikszej zawartoci
zwizkw Fe mog mie barw niebieskozielon bd czerwon

Iy, gliny
PS PO PG PN Pr PGGg PAP
++
due
nagroma-
dzenie
adunkw
dodatnich
niska lub
bardzo
niska
oporno
110 m,
skrajnie
do 25 m

- zw. z
przewod-
noci
jonow i
istnieniem
warstwy
podwjnej
++
bardzo
wysokie
promie-
niowanie
gamma

- zw. z
powstawa-
niem i
sedymen-
tacj
--
bardzo
niskie
wskazania

- ze wzgl.
na
porowato-
i
wilgotno-
(czyli
wzrost H)
oraz
tworze-
nie si
kawern
d > d
n

- ze wzgl.
na
wasnoci
fiz. oraz
wymywa-
nie przez
puczk
gsto
bardzo
zrnico-
wana
1,7 2,8
g/cm
3

- zw. z
zawarto-
ci
rnych
skadni-
kw i
stopniem
zwizoci
1200
2000 m/s
(skrajnie
do 2200
m/s)

- prdko
uzalenio-
na od
stopnia
zwizoci
Piaski
klastyczne (detrytyczne) skay
osadowe
mode skay
skay lune, zoone z
niezwizanych spoiwem ziaren
mineralnych, przede wszystkim
kwarcu
wielko ziaren od 0,0625 do
2 mm

domieszki to pyy i popioy wulkaniczne, kalcyt, miki
(yszczyki), chloryty, glaukonit, wgle, substancje humusowe
wraz z innymi skadnikami tworz gleby
pod wpywem oddziaywania wody i wiatru piaski tworz formy
akumulacyjne m. in. takie jak wydmy, way piaszczyste, odsypy
boczne
pod wpywem procesw diagenezy i lityfikacji piaski mog
przej w ska osadow zwiz czyli piaskowca

Piaski
PS PO PG PN Pr PGGg PAP
-- (0)
wyrane
ujemne
anomalie,
gdy le
wrd iw
- czasami
wartoci
zblione do
linii 0
- ze
zailenia
(szczegl-
nie, gdy s
roponone)
zrnico-
wana
uamki
m przy
solance
do tys.
m przy
wodzie
sodkiej i
wglowo-
dorach
- kwarc
nie
przewodzi
prdu!
--
bardzo
niskie
promie-
niowanie
gamma
~ 0
rednie,
przejcio-
we
wskazania
- gazono-
ne i
nasycone
wodami o
wysokiej
minerali-
zacji
znaczny
(Cl)
d > d
n

- dla
zbitych i
przepusz-
czalnych
d < d
n

1,5 2,0
g/ cm
3

- gwny
skadnik
to kwarc
(2,65
g/cm
3
)
100 600
m/s

- bardzo
mae
prdkoci,
fala
szybko
zanika,
due
tumienie
fali!
upki ilaste, iowce
klastyczne (detrytyczne) skay
osadowe
stare skay
skay bardzo drobnoziarniste, o
wyranej kierunkowoci, czsto
laminowane lub warstwowane
skadaj si z bardzo drobnych
ziarn kwarcu i mineraw ilastych
powstaj w wyniku kompakcji i
diagenezy iw

barwa: szara, niebieskoszara, zielonkawoszara, biaoszara, tawa,
tobrzowa, czerwona do czarnej, w zalenoci od rnych
domieszek
charakteryzuj si oddzielnoci midzywarstwow lub zupkowaniem
wystpuj w Karpatach fliszowych, w Tatrach, w Zagbiu
Grnolskim, w Sudetach, na obrzeeniu Gr witokrzyskich oraz w
gbokim podou Niu Polskiego

upki ilaste, iowce
PS PO PG PN Pr PGGg PAP
++
due
nagroma-
dzenie
adunkw
dodatnich
- wysze
anomalie
ni iy
---
niska lub
bardzo
niska
oporno
(5 - 30
m)
+++
bardzo
wysokie
promie-
niowanie
gamma
- jeszcze
wiksze
ni w iach
--
bardzo
niskie
wskazania
(ale
wysze ni
w iach)
d d
n
2,1 2,8
g/cm
3

- zbite,
sprasowa-
ne, wzrost
wasnoci
fizycznych
i mechani-
cznych
3000
4000 m/s
2014-04-18
4
Piaskowce
klastyczne (detrytyczne) skay
osadowe
stare skay
znacznie wzrosy ich cechy
wytrzymaociowe
skay drobnoziarniste, zwize,
powstay w wyniku
scementowania ziaren kwarcu,
skaleni, miki oraz okruchw
innych ska i mineraw za
pomoc spoiwa ilastego,
krzemionkowego lub elazistego
rednica ziaren 0,063-2 mm
rne zabarwienia od szarego po te, czerwone, brzowe i biae
wystpuj w Sudetach (Grach Stoowych, na Pogrzu Izerskim, Pogrzu
Kaczawskim, w Grach Kaczawskich, Grach Wabrzyskich, Grach
Kamiennych, Grach Bystrzyckich oraz Kotlinie Kodzkiej), w prawie caych
Beskidach (Karpaty Zewntrzne, Podhale, Kotlina Zakopiaska i niewielkie
skrawki Tatr), Gry witokrzyskie

Piaskowce
PS PO PG PN Pr PGGg PAP
--
wyrane
ujemne
anomalie
- wielko
anomalii
zaley od
iloci
spoiwa
ilastego
- sceme-
ntowany
- duo
iw
zrnicowa-
na (ze wzgl.
na
porowato i
nasycenie)
- niska dla
solanki
-wysoka, b.
wysoka dla
wody
sodkiej i
wglowodo-
rw
- zbity,
scementowa-
ny, nasycenie
rop i gazem

niskie
promie-
niowanie
gamma
(nieco
wysze
ni w
piaskach)
podwyszo-
ne wartoci
w zaleno-
ci od
porowato-
ci,
nasycenia i
stopnia
cementacji
- solanka
- woda
sodka i
wglowo-
dory
d < d
n

porowate
i
przepusz-
czalne
(osad
ilasty)

d d
n

zbite
2,2 2,7
g/cm
3

- nisze
wartoci,
gdy
zbite,
szczegl-
nie
elaziste
3000
5000 m/s

-w
zaleno-
ci od
scemento-
wania i
medium
nasycaj-
cego
- w po-
rowatych i
nasyco-
nych
wglowo-
dorami
Wapienie
Dolomity
skay osadowe
wglanowe
skay zbite ciasto wglanowe, ktrych gwnym skadnikiem s
wglany: kalcyt (wglan wapnia CaCO3) i dolomit, z domieszkami
innych wglanw bezwodnych
s skaami pochodzenia chemicznego (wytrcajce si z roztworu) lub
biologicznego (ze szkieletw martwych lub ywych organizmw)
bardzo mae ziarna, nie wida przestrzeni porowej -> typowa
porowato szczelinowa
dobre parametry wytrzymaociowe
wystpuj gwnie w Grach witokrzyskich, na Jurze Krakowsko-
Czstochowskiej, na Lubelszczynie i Roztoczu, w Tatrach, Pieninach,
na Dolnym lsku w Sudetach, na Kujawach, w centralnej Polsce oraz
na Pomorzu Zachodnim

Wapienie, dolomity
PS PO PG PN Pr PGGg PAP
interpre-
tacji nie
prowadzi-
my
-ujemne
anomalie
wrd iw
i margli
- ze
zailenia i
przy nasy-
ceniu
wodami
typu
hydrow-
glanowego
- due i b.
due
opornoci
dla zbitych,
krystalicz-
nych
-zrnicowa-
ne dla
szczelino-
watych w
zalenoci
od
nasycenia:
solanka
wglowo-
dory
bardzo
niskie
wskazania
porwny-
walne z
tem
- ze
zailenia
- wartoci
rednie
dla
szczelino-
watych
- dla
zbitych,
zailonych,
nieporo-
watych
- dla
porowa-
tych i
skawer-
nowanych
- d < d
n
wysokopo-
rowate i
przepuszcza-
lne o
porowatoci
midzyziar-
nistej
- d d
n

zbite,
krystaliczne,
nieporowa-
te, nieprze-
puszczalne
- d > d
n
lune,
pytowe,
silnie szcze-
linowate
CaCO3
2,81 g/cm
3

2,5 2,8
g/cm
3
w
zalenoci
od zbitoci
i porowa-
toci
- wapienie
5000
6000 m/s

- dolomity
6000
6500 m/s

- szczeli-
nowate,
kawerni-
ste od
3000 m/s
Margle
skay osadowe porednie midzy
skaami wglanowymi a
okruchowymi
zwykle szare, ciemniejsze od
wapieni i dolomitw
skadaj si z wglanw (wapnia
lub magnezu) i mineraw
ilastych
silne "burzenie" z 10% kwasem
solnym (HCl), podczas ktrego
wytrca si i pozostaje osad
mineraw ilastych
mniej twarde, odporne i zwize
ni wapienie i dolomity
wystpuj gwnie w Grach witokrzyskich, Grach Stoowych, na
Wyynie Krakowsko - Czstochowskiej, na Wyynie Lubelskiej, w
okolicach Opola i na Kujawach


Margle
PS PO PG PN Pr PGGg PAP
interpre-
tacji nie
prowadzi-
my
- anomalie
+ wrd
piaskw i
wapieni
- wrd
iw
anomalie
mog
zanika,
by + lub -
od
kilkudzie-
siciu m
do kilkuset
a nawet
kilku tys.
m
- zaley od
zawartoci
substancji
ilastej oraz
ich wapni-
stoci i
dolomity-
zacji
+
lekko
podwy-
szone, co
wynika z
udziau
substancji
ilastej
przejcio-
we,
rednie,
bo
zawieraj i
CaCO3 i
iy
d d
n

(czasami
moe by
powik-
szona)
2,3 2,5
g/cm
3
2500
3000 m/s
2014-04-18
5
Osady hydrochemiczne
ewaporaty, skay osadowe monomineralne,
chemiczne: siarczanowe lub chlorkowe, tworzce
si gwnie wskutek odparowania wd sonych
jezior lub mrz, masywne, bezkierunkowe,
tworzce warstwy o bardzo duej miszoci, atwo
rozpuszczalne, czsto mikkie i plastyczne
gips - skada si gwnie z gipsu, domieszki to:
anhydryt, mineray ilaste, wglany
anhydryt skada si gwnie z anhydrytu,
domieszki to: gips, kalcyt, i halit
sl kamienna skada si gwnie z halitu
(chlorek sodu NaCl), domieszki to: piasek
kwarcowy, polihalit, sylwin, gips, anhydryt,
czasami siarki
sl potasowa - gwnym skadnikiem jest chlorek
potasu KCl, ale te halit, anhydryt, gips i mineray
ilaste
wystpowanie: Dolny lsk, Kodawa, Kujawy
(Inowrocaw i Ciechocinek), Maopolska
(Wieliczka, Bochnia i Barycza), Niecka Nidziaska,
Sudety


Osady hydrochemiczne
PS PO PG PN Pr PGGg PAP
interpre-
tacji nie
prowadzi-
my (due
anomalie
+, ale
mniejsze
ni iy, ze
wzgldu
na wysok
rozpusz-
czalno)
+++
b. due
opornoci
dziesitki i
setki tys.
m, skala
ucieka do
-b. zbity
monolit
przepyw
prdu jest
minimalny
- dla gipsw
troch
nisze
wartoci z
powodu
zawodnie-
nia i zailenia
bardzo
niskie
(min)
wartoci
- dla soli
KCl b.
wysokie
zw. z
zawarto-
ci
radioakty-
wnego
izotopu
potasu
40
K
rnie w
zalenoci
od
zawartoci
chloru i
wodoru
- sole i
anhydryty
(duo Cl)
wysokie
wartoci
- gipsy
(zawodnio-
ne,
zawieraj
duo H)
niskie,
rednie
wartoci
d >> d
n

sole,
anhydryty
(atwo
rozpusz-
czalne,
posiadaj
kawerny,
wymywa-
nie i ugo-
wanie)

d d
n

gipsy
sole
2,1 g/cm
3

anhydryty
2,8 3,0
g/cm
3

gipsy
2,3 2,4
g/cm
3
sole,
anhydryty
do 6500
m/s
(anhydry-
ty na zach.
Polski
nawet do
7000 m/s)
gipsy
3500
4500 m/s
Skay magmowe
Skay magmowe maj zwykle struktur krystaliczn,
s zbite, nieporowate, wygldaj jak "ciasto skalne,
w ktrym wystpuj pojedyncze, wczeniej
wykrystalizowane prakrysztay. S skaami
macierzystymi dla ska osadowych i
metamorficznych.
Powstay wskutek krystalizacji lub zakrzepnicia
magmy w gbi skorupy ziemskiej lub lawy na
powierzchni Ziemi. Geolodzy opisali ponad 700
odmian ska magmowych.
bazalty
melafiry
granity
gabra
sjenity
porfiry
andezyty
dioryty
A B
C
D
E
F
G
H
Skay magmowe
PS PO PG PN Pr PGGg PAP
interpreta-
cji nie
prowadzi-
my
+ anomalie
w strefach
intensyw-
nego
okruszco-
wania
siarczkowe-
go
- anomalie
w szczelino-
watych i
lunych
skaach
+++
b. wysokie
opornoci (do
kilku, a nawet
dziesitek
tysicy m)
-oprcz ska
zawieraj-
cych w duej
iloci
przewodzce
siarczkowe i
tlenkowe
mineray
- znaczne
obnienie
obserwuje si
w strefach
szczelino-
watych
+
podwysz0-
ne promie-
niowanie
gamma
(skay
macierzy-
ste!)
- bardziej
radioakty-
wne s
kwane
skay ni
zasadowe
b. wysokie
wskazania,
bo skay
twarde,
zbite
- nieznacz-
ny spadek
w obszarze
wystpo-
wanis
szczelino-
watych i
lunych
ska mag-
mowych
skay
bardzo
twarde,
std
rednica
jest idealnie
rwna
nominalnej
d = d
n

bazalt i
gabro
wysoka
gsto, bo
maj w
swoim
skadzie
wszystkie
pierwiastki,
rwnie te
cikie
3,0 3,3
g/cm
3

granit
2,6 2,8
g/cm
3
gabro 6500
7000 m/s
pozostae
(granit,
bazalt)
6000
6500 m/s
- spkania
powoduj
spadek
prdkoci
Wgle kamienne
skay osadowe pochodzenia
rolinnego, zawierajce 75 - 97%
pierwiastka wgla

maj czarn barw i matowy poysk,
zwarty, kruchy

powstay gwnie w karbonie (era
paleozoiczna) ze szcztkw
rolinnych, ktre bez dostpu
tlenu ulegy uwgleniu

wystpowanie: Wyyna lska -
Grnolski Okrg Przemysowy,
Rybnicki Okrg Wglowy i
Zagbie Dbrowskie, Zagbie
Dolnolskie, Zagbie Lubelskie


Wgle kamienne
PS PO PG PN Pr PGGg PAP
~0
wartoci
niewyra-
ne, bd
dodatnie
wysokie
opornoci
10 10
4

m
minimalne
wskazania
minimalne
wskazania
(bo
porowate,
duo H)
d > d
n

ze wzgldu
na wyst-
powanie
stref upli-
woci w
pokadach
wgli
1,2 1,4
g/cm
3
(ostre
dodatnie
anomalie)
do 2000
m/s
2014-04-18
6
Wgle brunatne
skay osadowe pochodzenia
organicznego rolinnego
powstay w trzeciorzdzie w erze
kenozoicznej ze szcztkw rolin
obumarych bez dostpu powietrza
zawarto wgla 62 - 75%
barwa jasnobrunatna, brzowa
do czarnej
stanowi form poredni midzy
torfem i wglem kamiennym
charakteryzuj si zawilgoceniem,
zapopieleniem i stosunkowo nisk
wartoci opaow
wystpowanie: Zagbie Koniskie
(Konin, Koo, Turek), Zagbie
Turoszowskie (Turw, Bogatynia),
Zagbie Bechatowskie
(Bechatw, Szczercw), Sieniawa
Lubuska

Wgle brunatne
PS PO PG PN Pr PGGg PAP
ujemne
anomalie o
niszych
amplitu-
dach
opornoci
nisze, z
powodu
obecnoci
popiou i
wody
10 100
m
minimalne
wskazania
minimalne
wskazania
(bo
porowate,
duo H)
d > d
n

ze wzgldu
na wyst-
powanie
stref upli-
woci oraz
kruszenie,
wysypy-
wanie si

0,8 1,2
g/cm3
prdkoci
nisze ni
w wglach
kamie-
nnych (d0
1500 m/s)
Ropa naftowa i gaz ziemny
Ropa naftowa - cieka kopalina, zoona z mieszaniny naturalnych
wglowodorw gazowych, ciekych i staych (bituminw), z
niewielkimi domieszkami azotu, tlenu, siarki i zanieczyszcze.
Surowa ropa naftowa wydobywana ze zoa jest ciecz barwy zwykle
ciemnobrunatnej o ostrym zapachu, nierozpuszczaln w wodzie,
paln.
W Polsce rop naftow wydobywa si ze zoa BMB (Barnwko
Mostno Buszw), w Zagbiu Pomorskim:, Kamie Pomorski, Wolin,
na szelfie na pnoc od przyldka Rozewie spod dna Batyku, w
karpackim zagbiu ropononym (Jaso, Krosno, Gorlice), w Barnwku,
k. Dbna, okolicach Gorzowa Wlkp.
Gaz ziemny gazowe paliwo kopalne pochodzenia organicznego, moe
wystpowa jako osobne zoe, ale czsto towarzyszy zoom ropy czy
wgla kamiennego. Gwnym skadnikiem stanowicym ponad 90%
gazu ziemnego jest metan. Oprcz niego mog wystpowa
niewielkie iloci etanu, propanu, butanu i innych zwizkw
organicznych i mineralnych. Gaz ziemny jest bezwonny i
bezbarwny.
W Polsce gaz wydobywa si gwnie w Podkarpaciu (Przemyl,
Husw, Sanok) i Zapadlisku Przedkarpackim, w Wielkopolsce
(Odolanw, Midzychd) oraz Lubuskiem (Drezdenko), Kotlinie
Sandomierskiej, na Pogrzu Beskidzkim, Pobrzeu Szczeciskim.


Ropa naftowa i gaz ziemny
PS PO PG PN Pr PGGg PAP
brak
wpywu na
anomalie
PS
bardzo
wysokie
opornoci
wglowo-
dory nie
przewodz
prdu!
brak
promie-
niowania
gamma
wglowo-
dory
zawieraj
wodr, a
wskazania
krzywej
malej, gdy
ronie
zawarto
H
jak w
przypadku
ska
zbiorniko-
wych
-ropa
naftowa 0,7
1,1 g/cm
3

(od 0,8
g/cm
3
ropy
cikie)
- gaz ziemny
0,001
0,002 g/cm
3
-ropa
naftowa
1300
1400 m/s
- gaz
ziemny ok.
430 m/s