POLITECHNIKA OPOLSKA

Wydzia:
Kierunek studiw:
Rok akademicki: 2
Wykonay:

8.07.1997

MECHANICZNY
INYNIERIA RODOWISKA
Semestr: 4
Dominika SZEJOK

Projekt z aparatury
ochrony rodowiska
Temat : Projekt

CZ TEORETYCZNA

cyklonu

Jedn z najprostszych metod odpylania gazw jest grawitacyjne wydzielanie czstek

aerozolowych ze strumienia gazu. Jest to metoda skuteczna dla czstek duych rozmiarw i tylko w
niektrych przypadkach moe by stosowana jako ostateczna - samodzielna - metoda odpylania
gazu. Stanowi wic ona zwykle wstpny etap oczyszczania gazu.
W odpylaczach odrodkowych - cyklonach - wykorzystuje si bardziej efektywny mechanizm
odpylania polegajcy na dziaaniu si odrodkowych na czstki aerozolowe. Odpylacze odrodkowe
znajduj szerokie zastosowanie w przemyle ze wzgldu na prost i zwart budow, brak czci
ruchomych, moliwoci pracy w warunkach wysokiej temperatury i duego cinienia, niewielkie
koszty wykonania oraz nieskomplikowan obsug. zasadnicz wad cyklonw jest znaczny spadek
cinienia gazu niezbdny do efektywnego odpylania.
Zasada odpylania gazw w cyklonie - wprowadzenie strumienia aerozolu w ruch
obrotowy - nie ulega zmianie od 1885 r., kiedy to opatentowano j w Niemczech i USA. Ilociowe
badania procesu odpylania w cyklonie przeprowadzi van Tongeren duo pniej, bo w latach 1929 1939. Nadal s prowadzone prace nad usprawnieniem odpylania przez modyfikacj konstrukcji
cyklonw w celu bardziej efektywnego wykorzystania energii strumienia gazu, bowiem coraz
wiksze s wymagania odnonie stopnia odpylania gazw - nie tylko odlotowych.
Strumie aerozolu mona wprowadza w ruch obrotowy (wirowy) kilkoma
sposobami. W konstrukcjach klasycznych cyklonw strumie aerozolu jest wprowadzany stycznie
do cylindrycznej czci aparatu. W innych rozwizaniach ruch wirowy nastpuje wskutek przepywu
strumienia aerozolu przez nieruchomy wirnik, ktrego opatki maj zarys linii rubowej lub w
wyniku wirowania wirnika.
W cyklonach klasycznych z rewersyjnym

przepywem gazu (zmiana kierunku

przepywu o 180 stopni), gaz wpywa stycznie do czci cylindrycznej, a nastpnie spiralnie spywa
w d do wierzchoka czci stokowej, gdzie zmienia kierunek na przeciwny. Poruszajc si dalej
ruchem wirowym spiralnym wzdu osi cyklonu do gry, opuszcza cyklon centralnie umieszczon
rur odlotow.
W cyklonach z wlotem osiowym przed wlotem do czci cylindrycznej gaz przepywa
przez zesp prostych lub profilowanych opatek nachylonych pod odpowiednim ktem do poziomu
lub przez peny element rubowy, gdzie nastpuje zmiana ruchu z prostoliniowego na wirowy.
W cyklonach przelotowych gaz po wprowadzeniu w ruch wirowy nie zmienia ju
swego kierunku przepywu.
Odpylacze odrodkowe z wirujcym wirnikiem maj ograniczone zastosowanie ze
wzgldu na ma sprawno odpylania oraz szybkie zuywanie si opatek wirnika w wyniku erozji,
szybk utrat stabilnoci dynamicznej i wiele innych niedogodnoci.
Szerzej omwimy dwa rodzaje cyklonw :

cyklon wspomagany zewntrznym polem elektrycznym,

cyklon z wirujc przegrod separacyjn.

1.Cyklon wspomagany zewntrznym polem elektrycznym.

Oczyszczenie powietrza

atmosferycznego

i gazw

odlotowych z

zanieczyszcze

wystpujcych w formie skondensowanej (czstki fazy staej lub kropel cieczy ) pozostaje
wanym problemem technicznym.
Aczkolwiek opracowane dotd sposoby oczyszczenia gazw pozwalaj na dostateczne
wydzielenie czstek aerozolowych

z gazu, to ze wzgldu na rosnce wymagania norm i

nowoczesnych technologii, cigle trwaj intensywne prace

nad doskonaleniem oraz

opracowaniem nowych metod odpylania i konstrukcji odpylaczy.

Do oczyszczenia gazw z czstek fazy staej i cieczy obecnie powszechnie stosuje si ukady
wielostopniowe. W takich ukadach przedua si czas pracy kocowych, wysokosprawnych i
najczciej kosztownych urzdze odpylajcych.
Jako odpylacze wstpne w wielostopniowych instalacjach odpylajcych stosuje si komory
osadcze. Su one do usuwania zgrubnych frakcji czsteczek, o rednicach powyej 30 m.
Prdkoci liniowe przepywu gazu przez tego typu urzdzenia wynosz 16-25 m/s. Innym
urzdzeniem stosowanym na wstpnym etapie oczyszczenia jest cyklon. Cyklony zalenie od
budowy, mog usuwa czstki o rednicach progowych powyej 5 m. Elastyczno konstrukcji i
prostota dziaania powoduj, e zakres parametrw operacyjnych cyklonu jest szeroki.
W drugim stopniu oczyszczenia stosuje si odpylacze mokre, filtry ziarniste i tkaninowe.
Stenie masowe pyu podawanego na ten stopie s nisze ni na stopniu pierwszym i wahaj
si w granicach od kilku do kilkunastu mg/m3.
W trzecim stopniu odpylania , gdzie usuwane s czsteczki o rozmiarach submikronowych
stosuje si wysokosprawne filtry wkninowe i elektrofiltry.
Biorc pod uwag niskie koszty budowy prostot dziaania i du elastyczno operacyjn
cyklonw urzdzenia te jako wstpne separatory, s w dalszym cigu obiektem bada. Ich celem
jest rozszerzenie zakresu rozmiarw czstek usuwanych w cyklonie poniej 5 m i uzyskanie
wyszych sprawnoci dla czsteczek wikszych przy zachowaniu niskich oporw przepywu gazu
przez cyklon. Opisany tu bdzie cyklon radialny wspomagany zewntrznym polem elektrycznym.
Cechy cyklonu jako separatora czstek .

Dla prawidowego zaprojektowania nowego cyklonu lub poprawy efektywnoci pracy

istniejcej konstrukcji naley dokadniej pozna charakter pracy urzdzenia okrelany przez
sprawno odpylania i spadek cinienia. Istnieje szereg prb dla okrelania wpywu parametrw
operacyjnych i konstrukcyjnych cyklonu na wartoci tych parametrw. Wszystkie wskazuj na
istot wpywu struktury przepywu gazu i ruchu czstki na efekt pracy urzdzenia.
Cyklony radialne ze statycznym wlotem zapylonego gazu s najczciej stosowane do
oczyszczenia gazw w przemyle. Zapylony gaz wprowadzony jest statycznie do cyklonu w celu
wytworzenia przepywu wirowego. W przepywie

Ukad dowiadczalny i sposb przeprowadzenia pomiarw.

Stanowisko pomiarowe do badania skutecznoci odpylania oraz oporu przepywu gazu w
cyklonie wspomaganym zewntrznym polem elektrycznym przedstawiono na rysunku 2.

Ukad dowiadczalny skada si z trzech blokw funkcjonalnych. W bloku przygotowania

powietrza sprone powietrze po dodatkowym oczyszczeniu w filtrze HEPA rozdzielane jest na
dwa strumienie. Jeden strumie dochodzi do generatora aerozolu, a drugi po pomiarze natenia
przepywu natenia przepywu w rotametrze kierowany jest do komory rozcieczania, w ktrej
ustala si stenie masowe czstek w powietrzu kierowanym do cyklonu. Aerozol testowy
wytwarzany w bloku generacji aerozolu otrzymano w cinieniowym atomizerze De Villbisa przez
rozprenie zawiesiny czstek pyu testowego w wodzie przepywajcej przez dysz generatora.
Rozpylona mga zawierajca czstki fazy staej kierowana bya do mieszalnika, dalej do
osuszacza. Aerozol testowy o ustalonym wstpnie w badaniach steniu przepywa przez cyklon.
Stenie czastek przed i za cyklonem mierzone byo za pomoc optycznego licznika czstek
ROYCO model 220. W tym celu prbki aerozolu pobierano przez sondy izokinetyczne i
kierowano do licznika. W wyniku pomiaru okrelono stenie liczbowe i masowe czstek
odpowiednich rozmiarw. Czstki fazy staej tworzcej aerozol testowy stanowi py
krzemionkowy o rednicach w zakresie od 1 do 20 m.
Na podstawie pomiaru stenia czstek za i przed filtrem okrelono iloraz tych wielkoci
definiujcy penetracj P, czstek przez cyklon. Sprawno separacji definiowana jest jako =(1P). Opory przepywu przez cyklon mierzono za pomoc mikromanometru. S one miar rnicy
cinie gazu na wlocie do cyklonu i na wylocie z rury centralnej aparatu. Obiektem bada by
model cyklonu radialnego zaprojektowany dla nominalnych przepyww gazu przez aparat rzdu

10 m3/h. Korpus cyklonu zbudowano z PCV. W stosunku do klasycznych, badany cyklon

zmodyfikowano w ten sposb e zewntrzna cianka aparatu wyoona bya od wewntrz
piercieniem metalowym stanowicym jedn z elektrod podczas gdy metalowa rura wylotu gazu
bya drug elektrod ukadu cyklonu wspomaganego zewntrznym polem elektrycznym. Schemat
ukadu badawczego przedstawiono na rys. 1, a wymiary poszczeglnych czci podano w tablicy
1.

Wymiar
d
de
ds
h
hr
s
a
b
le

Wielko
[mm]
49,8
15,1
8,0
82,0
60,0
58,5
22,0
10,0
50,0

We wstpie prac dowiadczalnych okrelono wpyw dugoci zanurzenia lr centralnej rury

wylotu gazu z cyklonu na sprawno odpylania cyklonu. Jak wykazay pomiary ma ona istotny
wpyw zwaszcza na penetracj aerozolu przez cyklon, poprzez zmian udziau czci wirowej
przepywu gazu przez cyklon oraz zmian objtoci obszaru oddziaywania pola elektrycznego na
czstki aerozolowe. Na podstawie wstpnych pomiarw ustalono optymaln ze wzgldu na
skuteczno

odpylania, warto

le=4,8

cm przy zachowaniu pozostaych wymiarw

geometrycznych cyklonu. Pozostae pomiary prowadzono dla tej wartoci le. W trakcie pomiarw
zmieniono natenie przepywu gazu przez cyklon, natenie pola elektrycznego wytwarzanego
pomidzy elektrodami cyklonu oraz kierunek polaryzacji zewntrznego pola elektrycznego.
Dodatkowo

badano wpyw wstpnego naadowania czstek aerozolowych adunkiem

elektrycznym na skuteczno odpylania. W tym przypadku wytworzony aerozol po przejciu

przez osuszacz kierowano do komory adowania, gdzie w polu wyadowania koronkowego
czstki uzyskiway kierunek gwnie w skutek absorpcji wytworzonych jonw. Wstpne
obserwacje rozkadu depozytw w cyklonie pokazyway, e w przypadku braku pola
elektrycznego czstki pyu osadzaj si gwnie na zewntrznej ciance cyklonu na obszarze
wyznaczonym gbokoci zanurzenia rury centralnej a wic w rejonie silnych oddziaywa
bezwadnociowych. Ponadto obserwowano osadzanie si czstek na zewntrznej ciance
centralnej rury wylotu gazu w jej dolnej czci. Spowodowane to byo gwnie przez silne

zaburzenia przepywu gazu w tym obszarze powodowane gwatown zmian kierunku przepywu
gazu i wzmoonej lokalnej burzliwoci przepywu. W przypadku stosowania zewntrznego pola
elektrycznego obserwowano dodatkowo intensywn depozycj czstek na wewntrznej ciance
rury wylotowej.

2. Cyklon z wirujc przegrod separacyjn.

Wzrastajce wymagania, dotyczce czystoci gazw przemysowych powoduj, e stale
prowadzone s prace nad modyfikacj i poszukiwaniem nowych rozwiza konstrukcyjnych
odpylaczy. Prace te dotycz m.in. odpylaczy cyklonowych oraz odpylaczy typu wirwkowego
[1]. W Instytucie Chemicznej Przerbki Wgla prace nad wysokosprawnymi odpylaczami gazu
rozpoczy si rwnolegle z badaniami dotyczcymi fluidalnego reaktora pirolizy z cyrkulujcym
zoem karbonizatu w zwizku z wymaganiami wysokiej sprawnoci ukadu odpylania gazu
popirolitycznego. W trakcie prowadzonych prac wyprbowano wiele rozwiza konstrukcyjnych
odpylaczy, z ktrych dwa naley uzna jako rozwojowe. Jednym z nich jest odpylacz typu
cyklonowego z wirujc przegrod separacyjn, drugim odpylacz poziomy z wirujc przegrod
[1, 2].

Budowa odpylacza typu cyklonowego z wirujc przegrod separacyjn

Odpylacz typu cyklonowego z wirujc przegrod separacyjn przedstawiono na rysunku 1.
Proporcje podstawowych wymiarw odpylacza a/Dz 0,5, b/Dz = 0,2, Dw/Dz = 0,5 przyjto zgodnie
z proporcjami zalecanymi przez Stairmanda dla cyklonw wysokosprawnych [3] Zestawienie obu
odpylaczy przedstawiono na rysunku 2.

Doprowadzenie zapylonego gazu do aparatu, jak rwnie odbir pyu, odbywa si

analogicznie, jak w przypadku cyklonw tradycyjnych. Zasadniczym elementem, rnicym
badany odpylacz od cyklonw, jest wirujca przegroda separacyjna 2, ktra ma ksztat walca z
wycitymi na jego powierzchni bocznej szczelinami przepywowymi (rys. 3).

rednica walca jest rwna rednicy przewodu odprowadzajcego oczyszczony gaz. Przegroda
napdzana jest silnikiem 1, umieszczonym w grnej czci urzdzenia. Drugim elementem,
charakterystycznym dla tej konstrukcji, jest sposb odprowadzania gazu oczyszczonego.
Przewd odlotowy 3 przechodzi bowiem praktycznie przez ca dugo odpylacza w jego
wntrzu i odprowadza oczyszczony gaz doem. Pomidzy wirujcym koszem a przewodem
odprowadzajcym gaz oczyszczony zastosowano uszczelnienie pneumatyczne w celu uniknicia
przedostawania si zapylonego gazu bezporednio do przewodu odprowadzajcego z
pominiciem wirujcej przegrody. Powietrze doszczelniajce doprowadzane jest krcem 4 do
przestrzeni midzyrurowej przewodu odprowadzajcego gaz oczyszczony. Fragment szczeliny
pomidzy wirujc przegrod, a przewodem odlotowym przedstawia rysunek 4.
Pomiarw wpywu doszczelnienia pneumatycznego na sprawno odpylania dokonano dla

dwch nate przepywu gazu na wlocie do odpylacza: 135 m3/h i 180 m3/h (vWL = 13,3 i 17,8
m/s) przy n = 1000 obr/min.
Na podstawie otrzymanych wynikw stwierdzono, ze natenie przepywu powietrza
doszczelniajcego w niewielkim stopniu wpywa na wartoci sprawnoci odpylania. Wzrost
sprawnoci wynosi od 0,3 do 0,4%. Sprawno uzyskuje warto maksymaln dla przepywu
doszczelniajcego okoo 1 m3/h, co odpowiada prdkoci w szczelinie rwnej 2,1 m/s.
W zwizku z powyszym w trakcie pomiarw utrzymywano sta warto przepywu
doszczelniajcego, rwn 1 m3/h.
Mona oczekiwa, e wraz ze zwikszeniem skali aparatu, wpyw doszczelnienia
pneumatycznego na sprawno odpylania bdzie mia tendencj malejc. Biorc pod uwag, e
ukad doszczelnienia pneumatycznego komplikuje konstrukcj odpylacza, w zastosowaniach
przemysowych uzasadnione jest odstpienie od tego rodzaju doszczelnie.
Moliwoci poprawy parametrw pracy odpylacza.
Z punktu widzenia przebiegu procesu separacji w odpylaczu z wirujc przegrod
separacyjn (jednokierunkowy przepyw gazu) wysoko przedstawionego na rysunku 1 aparatu
moga by by znacznie zredukowana bez wpywu na sprawno odpylania.
Wyniki prac Gauthiera i innych, dotyczce cyklonw przelotowych, wskazuj, e optymaln
dugoci separacji , zdefiniowan jako odlego pomidzy pokryw cyklonu a paszczyzn
wlotu gazu do przewodu odlotowego, jest wielko z zakresu 2-3 D z (rednica zewntrzna
cyklonu). Dalsze obnianie strumienia wlotu gazu do przewodu odprowadzajcego gaz
oczyszczony powoduje spadek sprawnoci odpylania. Efekt ten przypisywany jest malejcej
intensywnoci wiru. W przypadku odpylacza typu cyklonowego z wirujc przegrod separacyjn
wpyw dugoci separacji na sprawno odpylania moe zosta zniwelowana poprzez dobr
odpowiedniej prdkoci rotora. Z tego punktu widzenia istniej znaczne rezerwy umoliwiajce
zwikszenie przepustowoci i sprawnoci odpylacza. Dodatkowym efektem wyduenia wirujcej
przegrody bdzie obnienie spadkw cinienia. Przebieg zmian sprawnoci odpylania i strat
cinienia w odpylaczu z wirujc przegrod separacyjn w funkcji wysokoci przegrody
przedstawiono na rys. 4.

Wdroenie przemysowe .
Prototyp aparatu o przepustowoci 12000 m3/h zainstalowany zosta w ZC Racibrz w
ukadzie oczyszczenia spalin z kota WR-2,5 (rys. .).

CZ OBLICZENIOWA
PROJEKT NR 28
Zaprojektowa cyklon do odpylania V= 8,5 [m3/s] powietrza o temperaturze T=535 [K].
Stenie pyu w oczyszczonym powietrzu wynosi C1=5,5 [g/m3], a w powietrzu opuszczajcym
cyklon nie moe przekracza wartoci C2=1,0 [g/Nm3]. Analiza frakcyjna pyu o gstoci =2300
[kg/m3] wykazaa udzia (w %) poszczeglnych frakcji ziaren.
Zawarto frakcji ziaren di w pyle w %

0-5

di [m]

20

zawarto [%]

5-10

10-15

15-20

20-25

20

25

20

15

Na podstawie danych wyjciowych skadu ziarnowego sporzdzono wykres sumarycznej

krzywej rozkadu wielkoci rednic czstek pyu.

100

P r o c e n to w y u d z ia l m a s o w y

90
80
70
60
50
40
30
20
10

9 .5

0
2

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

S r e d n ic a fr a k c ji

Z wykresu dla udziau 50 % odczytano warto rednicy dm=9,5 m, ktra jest medialn
zbioru rednic czstek pyu (warto, przy ktrej masa wszystkich ziaren mniejszych lub wikszych
od dm stanowi 50%). Wielko odchylenia standardowego wynosi:

(lg d i lg d m ) 2

= 0,33

gdzie, Ui - udzia masowy i-tej frakcji ziaren w pyle.

Obliczenia cyklonu prowadzi si metod kolejnych przyblie. Do oblicze przyjto cyklon
typu CN - 11, ktrego gwne wymiary s nastpujce:
- rednica wewntrzna rury wylotowej D1 = 0,59D,
- rednica dolnego krca D2 = (0,3 - 0,4)D,

- szeroko krca wlotowego w cyklonie b = 0,2D,

- szeroko krca wlotowego na jego wejciu bi = 0,26D,
- kt pochylenia pokrywy i krca = 11,
- wysoko krca wlotowego h = 0,48D,
- wysoko rury wylotowej h1 = 1,56D,
- wysoko grnej czci rury wylotowej h2 = 0,3D,
- wysoko czci cylindrycznej h3 = 2,06D,
- wysoko czci stokowej h4 = 2,0D,
- wysoko cakowita cyklonu H = 4,38D.

Parametry pracy cyklonu CN - 11 :

- d50 = 3,65 [m],
- lg = 0,352,
- uop = 3,5 [m/s].
Warto wspczynnika oporu cyklonu CN - 11:
- 500s = 245.
Wielko powierzchni przekroju przepywu gazu obliczono ze wzoru:

A=

op

8,5
3,5

2,43

gdzie: V - natenie przepywu gazu,

uop - optymalna prdko przepywu.

Wielko rednicy cyklonu okrelono z zalenoci:

D=

4*A
= 1,76[m]
*N

[m2 ]

gdzie, N - liczba cyklonw.

Przyjmuj do dalszych oblicze D = 1,8 m.
Rzeczywist prdko gazu w cyklonie obliczono ze wzoru:

u = 4V

ND

4 8,5
3,14 1 (1,8)

= 3,34

[m/s]

Wielko rednicy ziaren zatrzymywanych w 50% obliczono z zalenoci:

d 50 = d 50 s

Dss uss
Ds ss u

=3,65

1,8193027,947 106 3,5

=6,65
0,6230022 ,2 106 3,34

[m]

w ktrej indeks s odpowiada standardowym warunkom pracy cyklonu o rednicy D s = 0,6

[m], gstoci ciaa staego ss = 1930 [kg/m3], lepkoci gazu s = 22,2 10-6 [Pa s] i redniej prdkoci
gazu us = 3,5 [m/s]. Dla zadanej temperatury T = 535 [K] lepko gazu wynosi = 27,94710-6
[Pas].
Wspczynnik oporu cyklonu:
= K1 K2 500s + K3 =10,96245 = 235,2
gdzie: K1 -wspczynnik, ktrego warto dla wybranego typu cyklonu o obliczonej rednicy
D = 1,8 m wynosi 1,
K2 - wspczynnik ktrego warto dla stenia pyu C1 = 5,5 [g/m3] wynosi 0,96,
K3 - wspczynnik wyraajcy dodatkowe straty cinienia zwizane z potrzeb poczenia
kilku cyklonw w jeden zesp, std dla pojedynczego cyklonu K3 = 0.
Aby mc okreli skuteczno odpylania gazu, z rwnania:
p =50[1 +( x ) ]

znaleziono warto parametru x:

lg d / d

lg( 9,5 / 6,65)

x = lg 2 m + lg502 = 0,352

+ lg 2 0,33

= 0,433

Dla x = 0,433 warto funkcji rozkadu (x) = 0,67

std p = 50 ( 1 + 0,67 ) = 83,5 [%]
Wymagana sprawno wynosi:

c = C 1C1C 2 =

5,5 1
= 0,818
5,5

Obliczona warto p jest wiksza od wymaganej sprawnoci c , co wiadczy o dokadnoci

pomiaru.
Spadek cinienia gazu w cyklonie obliczono z zalenoci:

u 2
0,653(3,34) 2
p = 2 = 235,2
= 857,69 [Pa]
2
W praktyce stosowane s cyklony, w ktrych spadek cinienia nie przekracza 1000 Pa.
Wielkoci potrzebne do zwymiarowania cyklonu
D=

1,8

[m]

D1 =

1,062 [m]

D2 =

0,63

[m]

b=

0,36

[m]

b1 =

0,468 [m]

h=

0,864 [m]

h1 =

2,808 [m]

h2 =

0,54

h3 =

3,708 [m]

[m]

h4 =

3,6

[m]

H=

7,884 [m]

11

SCHEMAT CYKLONU TYPU CN - 11

D1

h2
h

h1

h3

H
D

h4

D2

b1