You are on page 1of 6

Postmodernistyczny liberalizm mieszczaski - Richard Rorty

Skargi na spoeczn nieodpowiedzialno intelektualistek!"


zazwycza# wynika# z ich skonnoci do usuwania si$ na ubocze%
do porzucania #edne# wsp&lnoty na rzecz duchowe# identy'ikac#i
z inn - na przykad z innym kra#em lub inn epok% niewidzialn
(lma )ater lub #ak podgrup wyobcowan z szersze# spoecznoci*
+ntelektualistki s w tym podobne do g&rnik&w* ,zonkowie -wizku
Pracownik&w .opal we wczesnych latach istnienia tego zwizku
troch$ nie u'ali otacza#cym ich instytuc#om prawnym i
politycznym% zachowu#c lo#alno wycznie wobec siebie
nawza#em* Pod tym wzgl$dem przypominali literack i plastyczn
awangard$ mi$dzywo#enn* /ie #est #asne% dlaczego ci% kt&rzy w
ten spos&b marginalizu# samych siebie% s krytykowani za
spoeczn nieodpowiedzialno* /+e mo0e by przecie0
odpowiedzialny w stosunku do spoecznoci kto% kto nie uwa0a si$
za #e# czonka* 1 przeciwnym wypadku wyrazem nieodpowiedzialnoci
byyby ucieczki z niewoli i podkopy pod murem berliskim* 2dyby
ten rodza# krytyki mia mie sens% musiaaby istnie pewna
wsp&lnota nadrz$dna - czyli ludzko #ako taka - z kt&r ka0dy
musiaby si$ identy'ikowa* 3o praw takie# wanie wsp&lnoty
odwoywaby si$ czowiek porzuca#cy swo# rodzin$% plemi$ czy
nar&d% grupy te za powoywayby si$ na to samo krytyku#c
nieodpowiedzialno uciekinier&w* /iekt&rzy ludzie wierz w
istnienie takie# wsp&lnoty* 1ierz oni w istnienie przyrodzone#
ludzkie# godnoci% przyrodzonych ludzkich praw oraz ahistoryczne#
r&0nicy mi$dzy wymogami moralnoci i rozsdku* /azwi#my tych
ludzi 4kantystami4* 1 opozyc#i do nich pozosta# ludzie% kt&rzy
twierdz% 0e 4czowieczestwo4 #est po#$ciem racze# biologicznym
ni0 moralnym% 0e ludzka godno zawsze #est tylko pochodn
godnoci #akie# okrelone# spoecznoci% i 0e nie #est mo0liwe
odwoanie si$ do obiektywnego miernika% kt&ry pom&gby nam oceni
wzgl$dne wartoci zr&0nicowanych - istnie#cych i postulowanych -
spoecznoci* /azwi#my tych ludzi 4heglistami4* 1sp&czesna
'ilozo'ia kr$gu anglo#$zycznego #est waciwie tr&#stronnym
sporem pomi$dzy z #edne# strony 4kantystami4% kt&rzy #ak Ronald
3workin" pragn utrzyma ponadhistoryczne rozr&0nienie moralno
- rozsdek #ako podpor$ instytuc#i i praktyk ocalaych
demokrac#i% z drugie# tymi% kt&rzy #ak postmarksowska europe#ska
lewica 'ilozo'iczna% Roberto 5nger i (lasdair )ac+ntyre" pragn
odrzuci te instytuc#e zar&wno dlatego% 0e opiera# si$ one na
zdezaktualizowanym systemie 'ilozo'icznym% #ak dla innych%
bardzie# konkretnych powod&w% i wreszcie z trzecie# strony tymi%
kt&rzy #ak )ichael 6akeshott i 7ohn 3ewey" pragn zachowa te
instytuc#e% odrzuca#c ich tradycy#ne% kantowskie zaplecze* 3wa
ostatnie stanowiska pode#mu# heglowsk krytyk$ kantowskie#
koncepc#i dziaa moralnych% uwsp&czenia#c albo odrzuca#c
reszt$ 'ilozo'ii 8egla* 7e0eli heglici ma# rac#$% w&wczas nie
istnie# ani ahistoryczne kryteria decydu#ce% kiedy porzucenie
#akie# spoecznoci #est% a kiedy nie #est czynem
nieodpowiedzialnym% ani te0 kryteria decydu#ce% kiedy zmieni
kochank$ czy zaw&d* 1edug heglist&w nie ma takie# rzeczy% kt&re#
nale0y by wiernym% wy#wszy osoby i 'aktyczne bd9 potenc#alne
spoecznoci historyczne: uwa0a# wi$c oni stosowan przez
kantyst&w wykadni$ 4odpowiedzialnoci spoeczne#4 za mylc%
poniewa0 na przykad w odniesieniu do (ntygony sugeru#e ona nie
tyle kon'likt pomi$dzy lo#alnoci wobec brata i wobec ;eb% albo
wobec (ten i Pers#i w przypadku (lcybiadesa% lecz pozorny
kon'likt mi$dzy lo#alnoci wobec osoby czy historyczne#
spoecznoci a lo#alnoci wobec czego 4wy0szego4 od obu tych
rzeczy* 1ykadnia taka sugeru#e wi$c% 0e istnie#e punkt widzenia
abstrahu#cy od ka0de# historyczne# spoecznoci i rozstrzyga#cy
o prawach spoecznoci w opozyc#i do praw #ednostek* .antyci
skonni byliby oskar0a o brak odpowiedzialnoci spoeczne# tych%
kt&rzy wtpi w istnienie takiego punktu widzenia* 3latego te0
kiedy )ichael 1altzer stwierdza% 0e 4dane spoeczestwo #est
sprawiedliwe% #eli tre #ego 0ycia <***= odpowiada wsp&lnym
przekonaniom #ego czonk&w4% 3workin nazywa ten pogld
4relatywizmem4* + ripostu#e> 4Sprawiedliwoci nie powierza si$
anegdocie czy konwenc#i4* ;akich pretens#i zgaszanych przez
kantyst&w broni mo0na przy u0yciu taktyki samych heglist&w
zauwa0a#c% 0e wasny obraz tego samego spoeczestwa
amerykaskiego% kt&re 1altzer chce chwali i ulepsza% #est
cile zwizany z kantowskim sownikiem 4nieusuwalnych praw4 i
4godnoci ludzkie#4* 8eglowscy obrocy instytuc#i liberalnych
pode#mu# si$ bowiem - wycznie na gruncie solidarnoci - obrony
spoeczestwa% od kt&rego tradycy#nie oczekiwano 'undamentu
trwalszego ni0 solidarno* 1 swo#e# krytyce tradyc#i wiodce#
od 8egla przez )arksa do /ietzschego% tradyc#i obstawania przy
myleniu o moralnoci racze# #ako interesie historycznie
uwarunkowane# spoecznoci ni0 #ako wsp&lne# sprawie
czowieczestwa% kantyci cz$sto upierali si$% 0e taki pogld
'ilozo'iczny - #eli kto ceni liberalne praktyki i instytuc#e -
#est nieodpowiedzialny* +ch krytycyzm opiera si$ na zao0eniu%
0e wspomniane praktyki i instytuc#e nie przetrwayby usuni$cia
tradycy#nych kantowskich wspornik&w obe#mu#cych ponadkulturow
i ahistoryczn wykadni$ 4rozumnoci4 i 4moralnoci4*
Przeprowadzan przez heglist&w pr&b$ obrony instytuc#i i praktyk
bogatych demokrac#i p&nocnoatlantyckich% obywa#c si$ bez
takich wspornik&w% nazwabym 4postmodernistycznym liberalizmem
mieszczaskim4* /azywam go 4mieszczaskim4 aby podkreli% 0e
wi$kszo ludzi% o kt&rych m&wi$% nie sprzeciwiaby si$
marksistowskiemu twierdzeniu% i0 wspomniane instytuc#e i praktyki
s w spore# cz$ci mo0liwe i usprawiedliwione #edynie w
okrelonych historycznych% a zwaszcza ekonomicznych warunkach*
?iberalizm mieszczaski% pr&b$ spenienia nadziei
p&nocnoatlantyckiego mieszczastwa% chciabym przeciwstawi
liberalizmowi 'ilozo'icznemu% zbiorowi kantowskich zasad
pomylanych #ako usprawiedliwienie nas% kt&rzy owe nadzie#e
0ywimy* 8eglici sdz% 0e zasady te s przydatne #ako
podsumowanie% nie za #ako usprawiedliwienie wspomnianych
nadziei* 50ywam okrelenia 4postmodernistyczny4 w znaczeniu
nadanym temu terminowi przez 7ean-@rancois ?yotarda% kt&ry pisze%
0e nastawienie postmodernistyczne polega na 4nieu'noci4 w
stosunku do 4meta narrac#i4A"% do opowieci% kt&re opisu# albo
przepowiada# dziaania takich #ednostek% #ak na przykad 4#a4
samo w sobie% 3uch (bsolutny czy Proletariat* )eta narrac#e to
opowieci su0ce uzasadnianiu lo#alnoci wobec okrelonych
wsp&czesnych spoecznoci bd9 uzasadnianiu prawa do zrywania
z nimi% nie b$dce #ednak ani opowieciami historycznymi o
przeszych dziaaniach te# lub inne# spoecznoci% ani
scenariuszami #e# mo0liwych dziaa przyszych*
4Postmodernistyczny liberalizm mieszczaski4 - brzmi to
oksymoronicznie* 7est tak z przyczyn lokalnych i chyba
prze#ciowych" po cz$ci dlatego% 0e wi$kszo ludzi rozpatru#c
swo#e 4#a4 z dala od meta'izyki i meta narrac#i de'iniu#e zarazem
siebie poprzez sw&# rozbrat z mieszczastwem* Po cz$ci #ednak0e
#est tak i dlatego% 0e trudno wyplta mieszczaski instytuc#e
liberalne ze sownika% kt&ry owe instytuc#e odziedziczyy po
6wieceniu - na przykad z osiemnastowiecznego sownika praw% z
kt&rego s$dziowie i prawnicy konstytucy#ni% tacy #ak 3workin
musz korzysta eB o''iciis* Sownik ten zosta zbudowany wok&
rozr&0nienia moralnoci i rozsdku* Poni0e# chciabym ukaza% w
#aki spos&b &w sownik% a zwaszcza wspomniane rozr&0nienie% da#
si$ zreinterpretowa tak% aby przynioso to po0ytek nam -
postmodernistycznym liberaom mieszczaskim* ,hciabym zatem
zasugerowa% w #aki spos&b liberaowie ci mogliby przekona nasze
spoeczestwo% 0e #ego lo#alno wzgl$dem siebie samego #est
dostatecznie moralna i #ako taka nie potrzebu#e ahistorycznego
wsparcia* Sdz$% 0e musz$ spr&bowa oczyszczenia si$ z zarzut&w
nieodpowiedzialnoci% przekonu#c nasze spoeczestwo% 0e powinno
by wierne wycznie wasnym tradyc#om% niekoniecznie za #eszcze
moralnemu prawu* Pocigni$cie kluczowe w omawiane#
reinterpretac#i polega na uznaniu 4#a4 moralnego% wcielenia
rozumnoci% nie za istot$ umie#c odr&0ni wasne 4#a4 moralne
od swoich uzdolnie% interes&w i pogld&w na dobro #ak potra'i
to uczyni u Rawlsa postawiona w sytuac#i pierwotne# osoba
dokonu#ca wyboruC""% lecz za ukad przekona% pragnie i odczu
bez zaplecza - za atrybuty pozbawione podo0a* - punktu widzenia
moralnych i politycznych rozwa0a i dyskus#i osoba ludzka
'aktycznie #est takim ukadem% tak #ak z punktu widzenia
balistyki #est cielesnym celem% a z punktu widzenia chemii
acuchem moleku* 7est ukadem nieprzerwanie kontrolu#cym
siebie na zwyky% DuineEowski spos&b - to znaczy nie poprzez
odwoywanie si$ do kryteri&w og&lnych na przykad 4regu sensu4
czy 4zasad moralnych"% lecz #edynie dzi$ki metodzie pr&b i
b$d&w% w kt&re# kom&rki przegrupowu# si$ w zale0noci od pres#i
rodowiska* 1edug DuineEowskiego pogldu zachowanie rac#onalne
to po prostu zachowanie przystosowawcze% kt&re z grubsza% w
podobnych okolicznociach% #est por&wnywalne z zachowaniem innych
czonk&w dane# spoecznoci* +rrac#onalno pod wzgl$dem
'izycznym i etycznym to sprawa zachowa w wyniku kt&rych
#ednostka porzuca #edn z takich spoecznoci albo zosta#e
pozbawiona czonkostwa w nie#* - pewnego punktu widzenia
zachowanie adaptacy#ne mo0na cakiem stosownie opisa #ako
4uczenie si$4% 4rozstrzyganie kalkulacy#ne4 bd9% 4redystrybuc#$
adunk&w elektrycznych w splocie nerwowym4 % z innego za #ako
4rozwa0anie4 albo 4wybieranie4* Faden z tych sownik&w nie #est
uprzywile#owany w stosunku do pozostaych* ,o odgrywa rol$
4ludzkie# godnoci4 w takim pogldzie na ludzkie 4#a4G 6dpowied9
dobrze s'ormuowa )ichael Sandels stwierdza#c% 0e mo0emy uwa0a
samych siebie za kantowskie podmioty% 4zdolne4% #ak osoby
dokonu#ce wyboru u Rawlsa samodzielnie ukonstytuowa sens 4***"
tylko kosztem tych przekona i zasad% kt&rych moralna sia polega
cz$ciowo na tym% 0e 0ycie w zgodzie z nimi wyznacza nam
to0samo - #ako czonkom te# wanie% a nie inne# rodziny%
spoecznoci% narodu czy ludu% #ako nosicielom te# wanie
historii% #ako synom i c&rkom te# wanie rewoluc#i% obywatelom
te# oto republiki4H"* Skonny bybym twierdzi% 0e we
wspomniane# zale0noci tkwi cao moralne# siy owych przekona
i zasad oraz 0e wszystko inne nie ma 0adne# siy moralne#*
6mawiane przekonania i zasady ma# za swo#e wsparcie wycznie
dwie rzeczy> po pierwsze% przewiadczenia% pragnienia i emoc#e%
kt&re stanowi dla nich podpor$% pokrywa# si$ cz$ciowo z
przewiadczeniami% pragnieniami i emoc#ami wielu innych czonk&w
grupy% z kt&r si$ identy'iku#emy pode#mu#c moralne bd9
polityczne rozwa0ania% oraz po drugie% to wanie one stanowi
cechy wyr&0nia#ce dan grup$% cechy wykorzystywane przez ni do
skonstruowania wasnego obrazu uzyskiwanego poprzez kontrastowe
przeciwstawienie si$ innym grupom* -naczy to% 0e uwsp&czeniony
odpowiednik heglowskie# 4przyrodzone# godnoci ludzkie#4 to nic
innego #ak godno grupy% z kt&r osoba si$ identy'iku#e* ;ak
wi$c narody% kocioy i ruchy spoeczne byszcz #ako historyczne
przykady nie dlatego% 0e odbi#a# promienie emitowane przez
#akie wy0sze Ir&do% lecz dzi$ki e'ektowi przeciwstawienia -
dzi$ki por&wnywaniu si$ z innymi% gorszymi spoecznociami*
2odno poszczeg&lnych os&b nie #est wiatem wewn$trznym% lecz
rezultatem uczestnictwa w przeciwstawianiu* 1 e'ekcie takiego
pogldu moralne usprawiedliwienie instytuc#i i praktyk #akie#
grupy - na przykad wsp&czesnego mieszczastwa - sta#e si$
kwesti narrac#i historycznych wcznie ze scenariuszami
prawdopodobnych wydarze w #akich nieprzewidzianych
okolicznociach przyszych"% nie za kwesti meta narrac#i
'ilozo'icznych* Podstawowym zapleczem historiogra'ii nie #est #u0
'ilozo'ia% ale sztuki% su0ce rozwo#owi i mody'ikowaniu wasnego
obrazu grupy - na przykad poprzez apoteoz$ #e# bohater&w%
demonizowanie #e# wrog&w% ukadanie dialog&w dla #e# czonk&w%
powt&rne skupianie na czym #e# uwagi* .ole#ny rezultat polega
na tym% 0e rozr&0nienie moralnoJrozsdek wyst$pu#e teraz #ako
rozr&0nienie pomi$dzy odwoaniami do dw&ch cz$ci ukadu% #akim
#est 4#a4 - cz$ci oddzielonych zamazanymi i cigle zmiennymi
granicami* 7edna cz$ skada si$ z przekona% pragnie i emoc#i
nakada#cych si$ na przekonania% pragnienia i emoc#e wi$kszoci
pozostaych czonk&w spoecznoci% z kt&r dla potrzeb
autore'leks#i" identy'iku#e si$ dana osoba: kontrastu# one z
przekonaniami% pragnieniami i emoc#ami wi$kszoci czonk&w innych
spoecznoci wobec kt&rych negatywnie okrela si$ spoeczno
dane# osoby* 3ana osoba odwou#e si$ racze# do moralnoci ni0 do
rozsdku% gdy odwou#e si$ do te# nakada#ce# si$% spoeczne#
cz$ci swego 4#a4% do tych przekona% pragnie i emoc#i% kt&re
pozwala# #e# m&wi 45 /(S tak si$ nie post$pu#e4* )oralno% #ak
stwierdzi 1il'rid Sellars% to kwestia 4my intenc#onalnego4* 2ros
dylemat&w moralnych pochodzi std% 0e wi$kszo z nas
identy'iku#e si$ z wieloma rozmaitymi spoecznociami%
prze#awia#c zarazem niech$ do marginalizowania siebie w
stosunku do ka0de# z nich* Rozmaito identy'ikac#i ronie wprost
proporc#onalnie do poziomu wyksztacenia% podobnie #ak liczba
spoecznoci% z kt&rymi dana osoba mo0e si$ identy'ikowa% ronie
wprost proporc#onalnie do stopnia cywilizac#i* /asze
pluralistyczne spoeczestwo cechu#e% #ak susznie zauwa0a
3workin% pewien typ wewntrz spoecznych napi$% kt&re #ednak
rzadko uda#e si$ rozadowa poprzez odwoanie si$ do zasad
og&lnych% uznanych przez 3workina za niezb$dne* 3u0o cz$cie#
uda#e si$ #e rozadowa poprzez odwoanie si$ do tego% co nazywa
on 4konwenc# i anegdot4* 1 na#lepszym przypadku dyskurs
polityczny w demokrac#ach #est% #ak to nazwa 1ittgenstein%
wymian 4przypomnie dla okrelonego celu4K" - wymian anegdot
o dawnych skutkach zr&0nicowanych praktyk oraz wymian
przewidywa% co si$ stanie% #eli praktyki te ulegn albo nie
ulegn zmianie* Rozwa0ania moralne postmodernistycznego liberaa
mieszczaskiego skada# si$ zasadniczo z takiego wanie
dyskursu omi#a#cego 'ormuowanie zasad og&lnych% wy#wszy
sytuac#e% kt&re wymusza# t$ szczeg&ln taktyk$ - np* ukadanie
konstytuc#i albo regu% kt&rych mae dzieci miayby si$ nauczy
na pami$* 1arto wiedzie% 0e taki pogld na rozwa0ania moralne
i polityczne by powszechny wr&d amerykaskich intelektualistek
w latach% gdy wr&d amerykaskich 'ilozo'&w kr&lowa 3ewey -
postmodernista przed czasem - w latach% gdy 4realizm prawny4
uwa0ano za po0dany pragmatyzm% a nie za bezpodstawny
subiektywizm* R&wnie przydatne b$dzie zastanowienie si$%
dlaczego wspomnian przychylno dla anegdoty zastpio ponowne
przywizanie do zasad* 1y#anienie cz$ciowe polega% #ak sdz$%
na tym% 0e wi$kszo amerykaskich intelektualistek w czasach
3eweya w dalszym cigu uwa0aa sw&# kra# za wietlany przykad
historyczny* Lez trudu z tym kra#em si$ identy'ikoway*
/a#powa0nie#sz przyczyn utraty owe# to0samoci bya wo#na
wietnamska* Spowodowaa ona% 0e cz$ intelektualistek cakowicie
usun$a si$ na margines* +nne pr&boway zrehabilitowa po#$cia
kantowskie% aby m&c powiedzie razem z ,homskym% 0e wo#na nie
tylko sprzeniewierzya nadzie#e% potrzeby i wasny obraz (meryki%
lecz r&wnie0% 0e bya niemoralna% bya wo#n% w kt&r w og&le nie
mielimy prawa si$ anga0owa* 3ewey uznaby takie pr&by
samooskar0ania si$ za bezcelowe* Pocztkowo mogy one peni
po0yteczn 'unkc#$ katarktyczn% na du0sz met$ #ednak ich
e'ektem okazaa si$ wanie separac#a intelektualistek od
wsp&lnoty moralnych przekona narodu% nie za zmiana owych
przekona* Ponadto uwsp&czeniony heglizm 3eweya ma w por&wnaniu
z uwsp&czenionym kantyzmem wi$ce# wsp&lnego z systemami
przekona tych spoecznoci% z kt&rymi my% bogate
p&nocnoamerykaskie mieszczastwo% powinnimy rozmawia* ;ak
wi$c powr&t do 3eweyowskiego pogldu zapewniby nam lepsz
pozyc#$ w prowadzeniu wszelkich rozm&w z innymi narodami%
zapewnia#c zarazem lepsz pozyc#$ amerykaskim intelektualistkom
w rozmowach z ich wsp&rodakami* /a zakoczenie chciabym
rozwa0y dwie wtpliwoci dotyczce mo#ego wywodu* Pierwsza
wyra0a si$ w tym% 0e% #ak mi si$ wyda#e% odnalezione w lesie
zabkane dziecko% ocalae z rzezi narodu% kt&remu zburzono
witynie i spalono ksi$gi% nie ma udziau w ludzkie# godnoci*
;ak #est w istocie% #ednak nie wynika std% 0e owo dziecko mo0na
potraktowa #ak zwierz$* /ale0y bowiem do tradyc#i nasze#
spoecznoci% aby obc istot$% cakowicie udarta z godnoci%
wzi pod opiek$% przyodzia w godno* ;en 7udeo-chrzeci#aski
element nasze# tradyc#i z wdzi$cznoci przywou# tacy ateici
#ak #a% gotowi pozwoli% by r&0nice na przykad mi$dzy kantystami
i heglistami zachoway charakter 4wycznie 'ilozo'iczny4*
+stnienie praw ludzkich% w sensie omawianym w tych metaetycznych
rozwa0aniach% ma dla sposobu% w #aki potraktu#emy owo dziecko%
r&wnie wielkie bd9 r&wnie mae znaczenie #ak pytanie o istnienie
Loga* Sdz$% 0e obie kwestie ma# r&wnie mae znaczenie*
-astrze0enie drugie m&wi% 0e to% co nazwaem 4postmodernizmem4%
lepie# nazwa 4relatywizmem4% a relatywizm sam si$ znosi* ;o
prawda% relatywizm #est wewn$trznie sprzeczny% #ednak istnie#e
r&0nica mi$dzy stwierdzeniem% 0e wszystkie spoecznoci s r&wnie
dobre% i stwierdzeniem% 0e musimy przemyle od rodka ukady%
kt&re wsp&tworzymy% spoecznoci% z kt&rymi aktualnie si$
uto0samiamy* 7e0eli postmodernizm #est relatywistyczny% to w tym
samym stopniu co sugestia 8ilaryEego Putnama% bymy przestali
d0y do osigni$cia 4Loskiego punktu widzenia4 i uwiadomili
sobie% 0e na stworzenie 4bardzie# rac#onalne# koncepc#i
rac#onalnoci albo lepsze# koncepc#i moralnoci mo0emy mie
nadzie#$ #edynie wtedy% gdy b$dziemy porusza si$ w granicach
nasze# tradyc#i4M"* Pogld% 0e wszystkie tradyc#e s r&wnie
rac#onalne i moralne% mogaby wyznawa #edynie #aka L&g% kt&ra
nie odczuwa potrzeby stosowania kategorii 4rac#onalny4 czy
4moralny4 wystarczy% 0e #e wzmianku#e"% poniewa0 nie odczuwa
potrzeby dociekania czy rozwa0a czegokolwiek* +stota taka
uciekaby od historii i rozm&w w kontemplac#$ i metanarrac#$*
6skar0anie postmodernizmu o relatywizm #est pr&b wm&wienia
postmodemicie% 0e posugu#e si$ metanarrac#* Pr&ba ta si$
powiedzie% gdy uto0samimy 4za#mowanie stanowiska 'ilozo'icznego4
z posiadaniem dyspozycy#ne# metanarrac#i* 7eli uprzemy si$ przy
takie# de'inic#i 4'ilozo'ii w&wczas postmodernizm oka0e si$
post'ilozo'iczny* ?epie# #ednak zmieni t$ de'inic#$N"* --------
-----------------------------------------------------------------
--
!* Rorty u0ywa zamiennie i nie bez ironiczne# intenc#i" 'orm
0eskich i m$skich> 4intelektualistka4% 4libera4% 4#aka
L&g4% 4heglista4* Spenia w ten spos&b wprowadzony przez
'eminist&w obowizu#cy w tekstach pisanych przez
intelektualistki" obycza# stosowania w 'unkc#i podmiotu
bezosobowego nazwy wykonawcy czynnoci bd9 nosiciela cech"
'orm 0eskich i m$skich przyp* tumacza"*
A* -obacz 7-@* ?yotard% .ondyc#a postmodernistyczna% prze* (nna
;aborska* 4?iteratura na wiecie4 OJP !POO"% s* AOQ-AO!>
4<nauka=% #ako 0e nie ogranicza si$ do wyra0ania u0ytecznych
prawidowoci i <#ako= 0e szuka prawdy% musi uprawomocnia
swo#e reguy gry* Prowadzi wi$c na temat swo#ego statusu
dyskurs uprawomocnia#cy% zwany 'ilozo'i* 7eli ten
metadyskurs odwou#e si$ wprost do kt&re# z wielkich
metanarrac#i% takich #ak dialektyka 3ucha% hermeneutyka
znaczenia% wyzwalanie si$ podmiotu mylcego lub
dziaa#cego% tworzenie bogactw% w&wczas nauk$% kt&ra
odwou#e si$ do nich% aby siebie uprawomocni% b$dziemy
nazywali modernistyczn* <***= Przesadnie upraszcza#c% uwa0a si$
za postmodernistyczn nieu'no w stosunku do metanarrac#i4
przyp* tumacza" C*Rorty nawizu#e tu do tworzone#
przez 7ohna Rawlsa 4sytuac#i pierwotne#4% czyli wolne# od
poznawczych i etycznych zak&ce" sytuac#i% w kt&re# osoby
dokonu# wyboru pomi$dzy r&0nymi teoriami sprawiedliwoci -
zobacz 7* Rawls% ;eoria sprawiedliwoci% prze* )*
Panu'nik% 7* Pasek% ( Romaniuk% 1arszawa !PPH% rozdzia +++>
Sytuac#a pierwotna% zwaszcza s* !NA n* przyp* tumacza"
H*)* Sandels% ?iberalism and the ?imits o' 7ustice% /ew Rork
!POA% s* !NP* -nakomita ksi0ka Sandelsa po mistrzowsku
dowodzi% 0e Rawls nie mo0e uwsp&czeni .anta i zarazem
zachowa meetaetyczny autorytet kantowskiego 4rozumu
praktycznego4*
K*?* 1ittgenstein% 3ociekania 'ilozo'iczne% prze* L*
1olniewicz% 1arszawa !PNA% s* !AN* M*8* Putnam%
Reason% ;ruth and 8istory% /ew Rork !PO!% s* A!M*
N*Rede'inic#$ tak omawiam we wst$pie do ,oseSuences o'
Pragmatism% )inneapolis !POA*

You might also like