Professional Documents
Culture Documents
Polacy
najlepsi w Europie!
Konferencje Klubu
Przedsiębiorców
Gdynia designem stoi poza tym w numerze:
NOWOŚĆ MONITORING
Zespół specjalistów IWP prowadzi
stały monitoring rynku polskiego,
oceniając produkty pod względem
wzorniczym, funkcjonalnym,
rynkowym.
KONKURS
Produkty zgłoszone do Konkursu
ocenia międzynarodowe Jury,
Sfera Usług to pierwsza w skład którego wchodzą eksperci
w Polsce nowa kategoria z dziedzin ergonomii, teorii designu,
ekonomii i wdrażania produktu,
w konkursach wzorniczych. produkcji i sprzedaży detalicznej.
Audytowi podlegać będą
rozwiązania projektowe KATEGORIE
Produkty oceniane są w kategoriach:
w sferze usług w obszarach: sfera domu, sfera pracy, sfera
finansowych, marketingowych, publiczna, sfera usług (od 2010)
informatycznych, WYSTAWA
multimedialnych, społecznych, Produkty zakwalifikowane do finału
informacyjnych i kulturalnych. konkursu prezentowane są na
wystawie w Instytucie Wzornictwa
Przemysłowego oraz w innych
miastach Polski.
Wydawca
Polacy najlepsi
w Europie!
Stałam się zagorzałą kibicką i nie zmieni tego umiarkowany sukces or-
ganizacyjny Euro 2012 ani stan naszej Ligii Piłkarskiej. Nowa konku-
rencja, którą pokochali młodzi Polacy i uprawiają ją z zapałem, jest mi
bliska jak mało która – nauka. Nauka górą!
Koło zysku
do zmieniającej się dwa razy do roku kolekcji. nigdy dotąd szukają oparcia i ratunku we współ-
Habitat kojarzy się wszystkim z dobrym projek- pracy z projektantami wzornictwa jako jedynej
towaniem i wysoką jakością. alternatywie na konkurencyjny produkt.
>> Japońska sieć MUJI sławę zawdzięcza nie
tylko prostym, funkcjonalnym, zdawałoby się Dobre praktyki fabryki mebli
no-name i no-logo produktom, ale także sile na- >> Polska zajmuje na świecie wysokie czwar-
zwiska wielkiego projektanta, Naoto Fukasawa, te miejsce jako producent mebli. Jednak w więk-
który zaprojektował dla MUJI odtwarzacz CD, szości nasze firmy to podwykonawcy pracujący
a potem wiele innych przedmiotów codziennego na podstawie zlecanych wzorów. Szkoda, bo
użytku. James Irvine i Konstantin Grcic to kolej- jest w tej branży dla designu szerokie pole do
ne gwiazdy, które MUJI poprosiło o współpracę. popisu. Niestety, nadal niewiele polskich firm
Słynny Thonet wyprodukuje dla sieci nowe krze- meblarskich zaprasza do współpracy profesjo-
sło. Firma konsekwentnie rozszerza swoją ofer- nalnych, dobrze przygotowanych projektantów.
tę o kolejne produkty zaprojektowane specjalnie >> Jeden z największych w Europie i na świe-
dla niej. cie producentów mebli RTA ( od angielskiego
>> Dziś już nie wystarczy dobry koncept skle- ready-to-assemble, czyli gotowe do złożenia),
pu, świeże logo i marka. W ten sposób działa duńska firma Tvilum-Scanbirk, zrezygnowała kil-
wiele firm na świecie, żeby przypomnieć tylko ka lat temu z pokazywania swoich produktów
znane wszystkim szwajcarską sieć Buttlers czy na targach meblowych na rzecz przemyślanego
szwedzki GRANIT. Aby generować wyższe zyski konceptu targów wewnętrznych. Zamiast kosz-
w świecie wszechogarniającej nadprodukcji, po- townego pozyskiwania klientów na wielkich
trzebne są naprawdę dobre projekty. targach, Tvilum zbudował niedużą, ale bardzo
>> Współcześni producenci pracują innymi przejrzystą sieć sprzedawców odpowiedzialnych
metodami niż kiedyś. Ich działalność podporząd- za poszczególne kraje i rynki. W trakcie dwuty-
kowana jest sprzedaży, nie produkują „na stock”, godniowych targów urządzanych w siedzibie
wprowadzają nowe metody pracy z klientem. Jak firmy, zapraszają oni klientów na jednodniowe
Innowacyjne
Studium
kiwania organizatorów; wśród 53 słuchaczy 17 uczestnictwo w Studium będzie dla nich inspi-
osób to projektanci i konstruktorzy, 21 osób to racją do dalszego rozwoju zawodowego, nie-
pracownicy pionu marketingu lub sprzedaży, a uchronnego w warunkach nasilającej się konku-
także product managerowie, 7 osób to kierow- rencji.
nicy lub właściciele firm. >> Analiza działalności Studium i opinie
>> Jest jeszcze za wcześnie, aby po I semes- uczestników zostaną uwzględnione przy for-
trze w pełni ocenić Studium, ale dostrzegamy mułowaniu programu II edycji, której inaugu-
dobrą frekwencję i aktywność słuchaczy na za- racja planowana jest w październiku tego roku.
jęciach (doświadczenie pokazuje, że studenci Cieszymy się, że już dziś napływają deklaracje
„głosują nogami”). A trzeba podkreślić, że więk- uczestnictwa kolejnych studentów.
szość najciekawszych zajęć – z punktu widzenia
uczestników, tj. praktycznych, zaplanowano na
II semestr, więc może być jeszcze bardziej inten-
sywnie. Uwieńczeniem spotkań warsztatowych
będą konkretne projekty wzornicze nowych pro-
duktów, opracowane przez interdyscyplinarne
zespoły słuchaczy. Ćwiczenia tego rodzaju za-
pewniają wieloaspektowe podejście do projek- Szczegółowe informacje na temat progra-
towania i są świetnym treningiem pracy zespoło- mu Studium, wykładowców, warunków
wej, tak ważnej w procesach innowacyjnych. przyjęcia, oraz zapisy na II edycję (start
>> Zakładamy, że absolwenci Studium będą październik 2009): Agnieszka Żmudzińska
w pełni przygotowani do zarządzania rozwojem (0 22) 860 03 60,
nowych produktów, wdrażania ich do produkcji agnieszka_zmudzinska@iwp.com.pl
oraz wprowadzania na rynek, a ponadto – że
12
W opinii studentów
Pracuję na stanowisku Kierownika Działu Rozwoju. Program Studium jest stworzony pod moje ocze-
kiwania, są podstawy marketingu, ergonomia, zarządzanie projektami, sposoby i źródła pozyskiwania
środków finansowych na rozwój nowych produktów. Szczególnie interesuje mnie zderzenie własnego
doświadczenia (zdobytego w ciągu lat pracy) z teorią i praktyką innych osób. Zajęcia pozwalają zro-
zumieć, jaki jest tok myślenia w dziale marketingu, finansowym, wśród projektantów itd. Wiedzę, jaką
tu zdobędę, postaram się wykorzystać w pracy.
Dariusz Szubert, Gamet S.A.
Niezwykle cenne są ćwiczenia praktyczne w gru- Bardzo pożyteczny projekt, który daje możliwość
pach ludzi o różnym wykształceniu. Uświadamia dokształcenia specjalistów różnych branż tak,
to i uczy każdą ze stron, że nawiązanie pozytyw- aby ułatwić komunikację „4 żywiołów” zaanga-
nego dialogu jest kluczem do wartościowych żowanych w proces rozwoju nowego produktu:
rozwiązań, które mogą gwarantować powstanie designera, technologa, działu sprzedaży, działu
oryginalnych i konkurencyjnych na rynku pro- marketingu. Wybrałem Studium, ponieważ or-
duktów lub usług. ganizując własne przedsięwzięcie gospodarcze
Najwyżej oceniam zajęcia, na których w praktyce stwierdziłem, że istnieje wiele obszarów, w któ-
spotykają się profesjonaliści z różnych dziedzin rych na co dzień wyważam otwarte drzwi czy
i środowisk pracy, podejmując wspólnie zadany „odkrywam Amerykę”. Należy korzystać z wie-
temat. Nauka poprzez praktykę pokazuje pozy- dzy innych – działania intuicyjne, nawet jeśli sku-
tywne i negatywne strony konfrontacji odmien- teczne, zajmują więcej czasu, zanim przyniosą
nych poglądów związanych z wykonywanym zamierzone efekty.
zawodem. Jacek Buliński, prowadzący własną działalność gospo-
Iwona Szyszkow, Schattdecor Sp. z o.o. darczą (Meble Chesterfield)
Projekt koncepcyjny
Jedno wynika z drugiego, idee się przenikają, łączą w nowe sensy, czasem wy-
kluczają. Rozmowy, analizy, poszukiwania, mierzenie własnych sił. Projekt
koncepcyjny to początek długiego i skomplikowanego ciągu działań projek-
towych. Tu projektant nie może zostać sam. Bo dobrze zacząć, znaczy lepiej
skończyć.
>> Próbę przybliżenia pojęcia projektu projektowanie oraz produkcję i sprzedaż, określa
koncepcyjnego wchodzącego w proces pro- miejsce projektowania produktu, a tym samym
jektowania produktu powinno się zacząć od pole zaangażowania projektantów wzornictwa
sprecyzowania kilku kluczowych pojęć. I tak, przemysłowego.
projektowanie to obmyślanie zmiany, to wyobra- >> Faza projektowania produktu jest zazwy-
żanie sobie tego, czego jeszcze nie ma, to wymy- czaj procesem złożonym, długotrwałym, wyma-
ślanie przyszłych stanów rzeczy. Projektowanie gającym zaangażowania sporej grupy specjali-
koncepcyjne stanowi początkową fazę procesu stów. Oczywiście, wiele zależy od tego, z jakim
projektowania, w której następuje generacja produktem mamy do czynienia. Jeżeli pominiemy
i selekcja pomysłów prezentowanych w postaci skrajne przypadki projektowania, jak np. opako-
szkiców, modeli płaskich i przestrzennych oraz wania na makaron z jednej strony, a samochód
modeli cyfrowych. czy samolot z drugiej, to można przyjąć, iż pro-
>> Natomiast projektowanie produktu to pro- ces projektowania średnio zaawansowanego
ces projektowania mniej lub bardziej złożonych produktu przebiega według przedstawionego
obiektów technicznych, wytwarzanych przez niżej schematu:
przemysł, których wymyślenie i przygotowanie
do produkcji wymaga od projektanta wzornic- projekt koncepcyjny
twa przemysłowego między innymi wiedzy tech-
nicznej, umożliwiającej mu ścisłą współpracę ze
projekt wstępny
specjalistami z zakresu konstrukcji i wytwarza-
nia.
>> Projektowanie produktu jest częścią projekt końcowy
znacznie szerszego procesu, znanego pod na-
zwą procesu rozwoju nowego produktu, który nadzór nad wdrożeniem
według najprostszej ze znanych definicji „jest
zdyscyplinowanym i zdefiniowanym zbiorem
przedsięwzięć i kroków umożliwiającym firmie Kolejny schemat przedstawia model harmono-
przekształcanie embrionalnych idei w produkty gramu prac projektowych i wdrożeniowych, wy-
lub usługi sprzedażne” (D. Cuffaro, Process, Ma- korzystywany przy okazji składania przez firmę
terials, and Measurements). Proces ten dzielony projektową oferty współpracy ze zleceniodawcą.
na trzy zasadnicze fazy: planowanie produktu, Uwzględnia on cały szereg działań specjalistów
14
rozpoczęcie produkcji
15
Konferencje
Klubu Przedsiębiorców
VI KKP – 23.09.2009
Projekt końcowy
Zgłoszenia udziału w Konferencjach Klu- Gość Specjalny: Tadeusz Jelec – stylista wnętrz sa-
mochodowych Jaguara. Od 1988 roku pracował dla
bu Przedsiębiorców oraz szczegóły na rożnych firm samochodowych (ERF, Mazda, Holden,
temat programu: Elżbieta Rozbicka (0 22) Volvo i Jaguar). Od 1989 roku projektuje wyłącznie dla
860 01 80; firmy Jaguar. Za najważniejszy i przełomowy w karierze
elzbieta_rozbicka@iwp.com.pl uważa projekt XJ8 z 1998, który zapoczątkował nowe
oblicze wnętrz Jaguara.
18
To najlepiej sprzedająca
się pozycja dotycząca
design management wszech wej”, z czym wiązały się określone modele teore-
czasów. Dotychczas została tyczne oraz studia przypadków z zakresu design
przetłumaczona na 8 management. Co jednak z książką, która byłaby
praktyczna, dostępna, godna pożądania? Która
języków. Sprawiła, że ludzie byłaby wizualnie atrakcyjna i kolorowa? Która
bardziej zainteresowali się mogłaby zaprezentować powiązanie pomiędzy
tym tematem. Sprawiła, teorią a praktyką? W której studia przypadków
byłyby tak dobrane, by najpierw pokazać dobre
że design management projekty, a następnie dopiero analizować, jak
stał się widoczny. nimi zarządzano i co udało się osiągnąć? Wy-
Otwiera możliwości bycia dawnictwo AVA doskonale nadawało się do pu-
innowacyjnym, ponieważ blikacji takiej właśnie książki.
Osoby reprezentujące inne dyscypliny, różniące >> Design Management jest jedną z najlepiej
się poglądami, mogą zobaczyć, jaki wkład wno- sprzedawanych pozycji poświęconych design
szą w całość tego procesu. Praktykujący projek- management. Co ją wyróżnia na tle innych?
tanci korzystają z niej podczas spotkań z klien- Książki na temat design management najczęściej
tami, aby zaprezentować konkretne przykłady pisali naukowcy będący częścią szerszej spo-
pracy projektowej oraz sam proces i najlepsze łeczności badaczy wzornictwa. Rozwój refleksji
praktyki w projektowaniu. Ponieważ w układzie nad wzornictwem w Wielkiej Brytanii ma boga-
książki odbija się struktura procesu zarządcze- tą historię (np. praca Bruce’a Archera w Royal
go w projektowaniu, pomaga ona w ogólnym College of Art w latach 60. dotycząca badania
zrozumieniu tego procesu, a w rezultacie daje opartego na praktyce oraz badania poprzez pro-
okazję do zadawania pytań na temat własnych jektowanie). Społeczność akademicka zajmująca
działań i projektów. się design management oraz stosowane przez
>> Odświeżające dla mnie jest to, jak w za- nią kryteria są bliżej związane z metodami ba-
bawny sposób wykładowcy i studenci korzystają dań akademickich niż z praktyką projektowania.
z mojej książki. Słyszałam historie, że studenci Krótko mówiąc, odbiorcy wcześniejszych publi-
odegrali każdy z 18 poglądów na design ma- kacji to środowisko akademickie.
nagement przedstawionych w książce (w czę- >> Moja książka przeznaczona jest dla inne-
ści przytaczającej opinie osób należących do go rodzaju czytelników, dla studentów, nauczy-
różnych kręgów geograficznych, kulturowych, cieli, wykładowców, osób prowadzących kursy
reprezentujących różne dyscypliny i zawody).
Studenci czytają, rozumieją, doświadczają i od-
grywają różne role w trakcie debaty na temat Obecnie brak na polskim rynku pozycji
uzupełniających się i sprzecznych ze sobą syste- zajmującej się w tak kompleksowy
mów przekonań.
sposób zagadnieniami rozwoju
>> Design Management zostanie przetłuma- nowego produktu z punktu widzenia
czony na język polski i wydany przez prestiżowe twórcy projektu. Formuła książki
wydawnictwo PWN we współpracy z Instytutem jest nowoczesna, dzięki układowi
w październiku. Będzie to wiodący podręcznik
dla studium podyplomowego IWP. Jak oceniasz i formie graficznej łatwa w odbiorze dla
program studium, w Polsce to nowatorski kieru- czytelników. W kontekście globalizacji
nek, przecieramy szlak. rynku cennym walorem jest pokazanie
>> Program kursu jest bardzo ekscytujący
zagadnień zarządzania produktem
i ambitny. Umieszcza on wzornictwo w kon-
tekście organizacyjnych, finansowych i praw- wzorniczym na przykładach firm,
nych aspektów innowacyjnych projektów. Do- produktów i projektantów z całego
tyka również relacji pomiędzy projektowaniem świata.
a marketingiem, konsumentami i rynkiem, me- dr Iwona Palczewska, IWP
todami badawczymi i procesem projektowania,
konkurencyjną strategią oraz rozwojem nowych
produktów. Mówi o tym, jak dobre zarządzanie
oraz praktykujących w dziedzinie projektowania
w projektowaniu stanowi podstawowy kompo-
(projektowanie produktów, web design, projek-
nent sukcesu projektu oraz przedsiębiorstwa.
towanie graficzne, wzornictwo przemysłowe,
Absolwenci tego kursu mogą mieć znaczące od-
projektowanie wnętrz oraz architektura). W co-
działywanie na gospodarkę polską oraz globalną,
raz szerszym zakresie zaczynają się do niej rów-
i zajmować wysokie stanowiska w przyszłości.
nież przekonywać studenci MBA, biznesmeni
Cieszę się, że moja książka zostanie wykorzysta-
oraz managerowie w branżach twórczych.
na jako podręcznik na tym kursie – pomoże ona
>> Design Management służy również in-
studentom zrozumieć strategię, proces i realiza-
nemu celowi – ma stać się interdyscyplinarnym
cję dobrego design management.
narzędziem nauczania. Mówi o tym, jak uzyskać
21
O publikacji:
Kathryn Best – projektantka, architekt wnętrz, >> Omawiane problemy ilustrowane są przy-
wykładowca Design Management University kładami działalności firm, które odniosły sukces
College for the Creative Arts w Wielkiej Brytanii rynkowy, realizując skuteczną politykę zarzą-
poświęca swą książkę problematyce zarządzania dzania wzornictwem jak np. Apple czy iPod.
wzornictwem. Praca adresowana jest do studen- Autorka przytacza także wywiady z czołowymi
tów i absolwentów wzornictwa, których intere- projektantami odzwierciedlające ich metodykę
suje praktyczne zastosowanie nabytej w czasie projektowania. Książka zawiera bogatą biblio-
studiów teoretycznej wiedzy. Struktura publika- grafię przedmiotu, tematyczny wykaz czasopism
cji obejmuje działy: strategia i rozwój nowego oraz słownik terminologiczny.
produktu, zarządzanie procesem projektowania
oraz praktyka designu. Premiera książki Kathryn Best Design
>> Poszczególne rozdziały dostarczają wie- Management w języku polskim odbę-
dzy na temat roli strategii produktu dla sukcesu dzie się w październiku 2009 nakładem
rynkowego firmy i zawierają kompletne infor- wydawnictwa PWN. Partnerem polskie-
macje z dziedziny teorii produktu, design mana- go wydania jest Instytut Wzornictwa
gementu, wyjaśniają rolę marketingu i reklamy Przemysłowego.
w procesie zarządzania produktem.
22
Konkurs, w którym
każdy wygrywa
Konkurs na
design składów
zespolonych PKP
Intercity
>> IWP specjalizuje się w organizacji kon- mawiającego, szczególnie w zakresie speł-
kursów projektowych. W 2008 roku na zlece- nienia oczekiwań polskiego pasażera.
nie PKP Intercity przeprowadziliśmy konkurs >> IWP opracował regulamin konkursu zgod-
na projekt koncepcyjny rozwiązań graficzno- nie z procedurami ICSID, dbając o transparentne
kolorystycznych sylwetki i wnętrza składów zasady oceny. Jury Konkursu pod przewodnic-
zespolonych dla PKP Intercity. twem Prezes Zarządu IWP Beaty Bochińskiej na
>> Konkurs przeprowadzono w formule za- posiedzeniu 24 października 2008 roku wyłoniło
mkniętej. Eksperci Instytutu zaprosili do udzia- zwycięski projekt, autorstwa studia projektowe-
łu trzy polskie studia projektowe – NC.ART go Marad Design, który uznano za „najbardziej
z Warszawy, Marad Design z Gdańska oraz kompleksowy i w największym stopniu kreujący
Zespół Projektowy pod kierunkiem Włodzimie- wizerunek nowoczesności, elegancji i najwyż-
rza Dolatowskiego z Wrocławia. Jako główne szego komfortu”.
kryteria przy wyborze uczestników konkursu
m.in. nowe sposoby korzystania ze środowiska pokażemy projekt zatytułowany Design Four
naturalnego i idące w ślad za nimi nowatorskie Elements, wystawę prezentującą najlepsze
rozwiązania projektowe, nowe materiały i tech- wzornictwo szwedzkie ostatnich lat. Jak wiado-
nologie. mo, gospodarka tego kraju szczyci się świetnymi
>> Prezentowane wzornictwo ma korzenie rezultatami we współpracy rodzimych przedsię-
w tradycji kultury krajów Morza Bałtyckiego. Tę biorców z projektantami. Będzie to pierwsza na-
tradycję dostrzegł i docenił ostatnio także rząd rodowa prezentacja wzornictwa podczas GDD,
polski. Zaproponowane przez stronę polską za- zbiegająca się z objęciem przez Szwecję od 1 lip-
łożenia do strategii rozwoju Regionu Bałtyku, ca przewodnictwa w Unii Europejskiej.
która przygotowywana jest w Unii Europejskiej,
wskazują wzornictwo jako element wyróżniający
tę część Europy, a festiwal Gdynia Design Days
Gdynia Design Days to
jako jedno z najważniejszych międzynarodowych ważne wydarzenie dla
wydarzeń regionu związanych z wzornictwem.
Obecnie w UE trwają prace nad opracowaniem
środowiska profesjonalnego.
spójnej strategii regionu Morza Bałtyckiego. Jeśli Obok licznych wystaw
wzornictwo stanie się jej kluczowym elementem,
i prezentacji innowacyjnych
będzie to oznaczać, że Polska zostanie liderem
tego tematu wśród krajów nadbałtyckich i pro- projektów, przygotowaliśmy
wadzić będzie na dużą skalę międzynarodowe
warsztaty z wprowadzania
projekty edukacyjne, gospodarcze, promocyjne.
Dla polskich przedsiębiorstw i projektantów bę- nowego produktu na
dzie to szansa na promocję produktów, marek rynek adresowane
i wiedzy. Pojawi się okazja nadrobienia zaległości
w stosowaniu wzornictwa jako elementu strate- do przedsiębiorców
gii firm, a co się z tym wiąże, większe prawdopo- i projektantów.
dobieństwo wprowadzenia nowych produktów
na rynek. Polscy przedsiębiorcy mogą otrzymać
ogólnoeuropejskie wsparcie promocyjne przy >> W Pomorskim Parku Naukowo-Technolo-
wprowadzaniu wzornictwa i możliwość prezen- gicznym zaprezentują się finaliści i laureaci kon-
tacji swoich produktów w różnych programach kursu Dobry Wzór 2009 na najlepiej zaprojekto-
realizowanych w ramach strategii regionów Unii wane produkty na polskim rynku, który w tym
Europejskiej. Będzie o co walczyć. roku Instytut organizuje już po raz szesnasty.
Wszystkich, którzy nie zdążyli zobaczyć wystawy
Gdzie po design? Yvesa Béhara w Warszawie i jego laptopa za 100
>> W tym roku festiwal rozpierzchnie się po dolarów, także zapraszamy do Gdyni. W Parku
całym mieście. Jak poprzednio, w samym cen- Technologicznym przedstawimy ten oryginalny
trum Gdyni, na Placu Grunwaldzkim stanie 20 model wprowadzania nowego produktu na ry-
portowych kontenerów, gdzie zaprezentują się nek, kiedy klientem jest organizacja pozarządo-
polskie i międzynarodowe studia projektowe wa (OLPC – One Laptop Per Child), a produktem
oraz najlepsze polskie galerie designu (to nie- usługa dostępu do wiedzy. Warto posłuchać au-
powtarzalna szansa na ciekawe zakupy!). Jeden torów słynnego projektu wyjaśniających, w jaki
kontener planujemy oddać całkowicie we włada- sposób pracowali, jakie zadanie projektowe po-
nie dzieciom, które przepadają za interaktywny- stawiono przed nimi. To unikalny przykład prze-
mi formami zabawy i edukacji. Profesjonalistów prowadzenia skomplikowanego procesu bizne-
zapraszamy do księgarni IWP oferującej polskie sowego z udziałem światowej klasy projektanta
i zagraniczne wydawnictwa związane z desi- i organizacji non-profit. Celem projektu OLPC
gnem i zarządzaniem nowym produktem. było zapewnienie dostępu do wiedzy, a laptop
>> W programie GDD znalazło się kilka wy- jako produkt ostateczny to tylko narzędzie do
staw tematycznych. W Muzeum Miasta Gdynia jego realizacji.
27
Projektowanie polskiego
biznesu
Katarzyna Domagalska
Słowo design robi dziś w Polsce zawrotną karierę. Dziś wypada mieć designer-
skie mieszkanie, samochód lub po prostu wyglądać designersko. Snobizm na
design może spłycać jego rozumienie, ale też ma pozytywną stronę: inicjuje
dyskusję. Bo o designie trzeba rozmawiać, aby zrozumieć, że jest to koło napę-
dowe polskiego przemysłu.
design. Zaliczane do światowej czołówki Red dot jakości, a jego reklama nie mija się z prawdą.
design award, iF award mają już ponad 50-letnią
historię, podobnie jak nagroda Compasso d’Oro Polski rynek jest gotowy
– słynny Złoty Kompas – włoskiego Stowarzysze- >> Czy polskie firmy inwestują w design?
nia Wzornictwa Przemysłowego (ADI). Spośród Które z nich mogą poznać odwiedzający naj-
polskich konkursów najdłuższą tradycję ma or- ważniejsze imprezy targowe za granicą? Do nie-
ganizowany przez IWP Dobry Wzór, w tym roku dawna naszym największym atutem była tania
już po raz szesnasty, który od lat towarzyszy siła robocza. Stereotyp jest taki, że Polska to
przemianom gospodarczym Polski. Nagradza kraj dobrze przygotowany technologicznie do
najlepiej zaprojektowane produkty dostępne na produkcji, nie do kreacji. Są jednak firmy, które
naszym rynku, wskazuje konsumentom co warto zmieniają to przekonanie. Jedną z najbardziej
kupić i na jakie cechy produktu zwrócić uwagę. aktywnych branż jest branża meblarska. Polscy
Młodszy stażem jest konkurs Śląska Rzecz pro- producenci eksportują ponad 70 % tego, co wy-
produkowali. Konkurują na międzynarodowych
rynkach, świadomie wybierając wzornictwo jako
czynnik wyróżniający. Taką strategię wybrał Ja-
Design według mnie nie jest nusz Obtułowicz, tworząc firmę Iker. Stawia na
autorskie wzory i zaprasza do współpracy pro-
modą. Design dotyka ważnych jektantów. Dla Ikera pracują polscy projektanci:
zagadnień funkcjonalnych, Tomek Rygalik, Robert Majkut, Marek Gawlik,
Wojciech Barański, Mikołaj Wierszyłłowski i inni.
ergonomicznych, społecznych, >> „Design według mnie nie jest modą. De-
ekonomicznych, komentuje sign dotyka ważnych zagadnień funkcjonalnych,
ergonomicznych, społecznych, ekonomicznych,
zjawiska kulturowe. Bez tak komentuje zjawiska kulturowe. Bez tak pojmowa-
nego designu nie ma dobrego produktu, dlatego
pojmowanego designu nie ma oprócz nowoczesnych maszyn, doświadczonych
dobrego produktu. pracowników oraz wysokiej jakości materiałów,
Janusz Obtułowicz niezbędni są ludzie, którzy mają świadomość,
a swoją wiedzę i talent potrafią przełożyć na ję-
zyk form. Tacy są projektanci, z którymi współ-
pracuję” – podkreśla Obtułowicz.
wadzony przez Śląski Zamek Sztuki i Przedsię- >> Kolejna polska firma meblarska, której
biorczości w Cieszynie. Jego celem jest promocja strategią jest „po pierwsze design”, to firma Noti.
wzornictwa, firm i produktów powstałych na Współpracuje z uznanymi krajowymi projektan-
Śląsku. tami m.in. z Jerzym Porębskim, Grzegorzem Ni-
>> Co dają konkursy? Wyróżnienie w pre- wińskim, Piotrem Kuchcińskim, Renatą Kalarus,
stiżowych konkursach jest bezcenne. Dużym Tomaszem Augustyniakiem, ale i z młodszym
firmom zapewnia podtrzymanie dobrego wize- pokoleniem – Anną Hrecką czy Małgorzatą Bro-
runku, małym lub nieznanym – wejście na rynek. nikowską.
Jeśli konkursowi towarzyszy dobry PR, intensyw-
na akcja marketingowa, prezentacje i katalogi A polski projektant poszukiwany
– zwycięzcy mogą być pewni, że świat o nich >> Polskie szkoły wzornicze wypuszczają co
usłyszy. Potem wszystko zależy już od produ- roku wielu obiecujących projektantów. Wro-
centa: jeśli potrafi wykorzystać konkursowy suk- cławska ASP to jedyna w Polsce uczelnia szko-
ces, zwycięski produkt ma szansę stać się ikoną ląca przyszłych projektantów szkła i ceramiki.
światowego wzornictwa. Jaki pożytek ma kon- Co roku wydziały wzornictwa warszawskiej,
sument? Kupujący wybierając produkt oznaczo- łódzkiej, katowickiej, krakowskiej, poznańskiej,
ny logiem międzynarodowego konkursu, może gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych kończą uta-
być pewien, że to produkt naprawdę wysokiej lentowani młodzi ludzie, którzy potencjalnie mo-
31
Firma Iker na targach Internazionale Saloni del Mobile 2008 w Mediolanie
gliby tworzyć sukces polskiej gospodarki. I oni zabiegać. Ponieważ w Holandii jest popyt na de-
mogą to zrobić, cała rzecz w tym, żeby stanęli sign, naprawdę jest to niezła szansa”.
do konkurencji i zaatakowali rodzimych produ-
centów. Jak ten mechanizm działa w innych kra- Świadoma polityka
jach? >> Holandia zna potencjał wzornictwa. Mia-
>> Szkoły wzornicze w Holandii stawiają na sto Eindhoven (gdzie mieści się akademia desi-
samodzielną pracę studentów, którzy już od gnu) funduje granty studentom. Cel jest prosty
drugiego roku przygotowują się do stażu. Mają i najzwyczajniej interesowny – zatrzymanie mło-
motywację, aby przygotować dobre portfolio, dych, wykształconych, dobrze zapowiadających
bo dobrze się sprzedać, to znaczy odbyć staż się, twórczych ludzi. W ramach programów
w prestiżowym studiu projektowym. „Na zaję- wsparcia projektanci mają możliwość wynaj-
ciach omawiamy swoje możliwości i preferencje mu pracowni w centrum miasta na korzystnych
– mówi Łucja Pindor z Rietveld Academie w Am- warunkach finansowych. Powstał także projekt
sterdamie – potem rozsyłamy poftfolia. Jeśli tra- na rewitalizację amsterdamskiej Dzielnicy Czer-
fisz do studia, to na trzecim roku czekają cię trzy wonych Latarni, więc miasto zaprasza tam pro-
miesiące wytężonej pracy na pełny etat. Ciężka jektantów, aby dzielnica zmieniła oblicze. Przez
praca, bo każdy chce się wykazać. Jeśli projek- okno widać pracujących kreatywnie ludzi, a nie
tant jest zadowolony, być może zaproponuje ci stojącą w witrynie dziewczynę. Dobra promocja
pracę”. Szansą dla młodego projektanta jest co- miasta, a reszta zaczyna działać samoistnie. Pro-
roczna wystawa prac dyplomowych. „To ważny ste.
dla nas moment – uważa kończąca w tym roku >> Wszystko wskazuje na to, że i Polska sta-
studia Łucja Pindor – pokazujemy swoje prace, nie przed wielką szansą podniesienia jakości
przygotowujemy wizytówki, bo wiemy, że przyj- wzornictwa. Na najbliższe lata design został
dzie masa ludzi zainteresowanych młodymi, któ- wpisany do strategii rozwoju krajów nadbałtyc-
rzy wdzierają się na rynek. Pojawiają się dzienni- kich, pojawią się fundusze i programy wspiera-
karze światowych magazynów designerskich, na jące wzornictwo. Taka szansa zdarza się raz na
przykład z »Items«. To zawsze niezły start, tylko kilkanaście, a może i kilkadziesiąt lat. Nie wolno
oczywiście potem trzeba o wiele rzeczy samemu jej zmarnować.
32
Przedsiębiorca Projektant
1. Dokona oceny dojrzałości swojego przed- 1. Uzyska BEZPŁATNĄ wiedzę o tym, jak pro-
siębiorstwa pod kątem aplikacji wzornic- fesjonalnie zaprezentować swój projekt
twa. Służyć temu będzie łatwa do wypeł- przedsiębiorcy.
nienia ANKIETA. 2. Uzyska wiedzę na temat ochrony prawnej
2. Zdobędzie BEZPŁATNĄ wiedzę z zakresu projektów.
metodyki wdrożenia nowego produktu i na 3. Zdobędzie praktyczną wiedzę o metodach
tej podstawie będzie mógł zmodernizo- współpracy z przedsiębiorcą, opartej o pol-
wać strategię swojej firmy. Każdy uczestnik skie realia rynkowe. Będzie kompetentnym
programu ZSZ otrzyma w wersji elektro- partnerem przedsiębiorcy w procesie po-
nicznej podręcznik przedstawiający proces wstawania i wprowadzania na rynek nowe-
przygotowania, rozwoju i życia produktu go produktu.
wzorniczego: począwszy od badania ryn- 4. Zaprezentuje swoje portfolio na szerokim
ku, poprzez przygotowanie zamówienia forum (wystawy, baza danych na portalu).
projektowego (brief), projekt koncepcyjny, 5. Będzie miał szansę nawiązania kontaktów
opracowanie dokumentacji konstrukcyjnej biznesowych z przedsiębiorcami w kraju
i techniczno-technologicznej, wykonanie i za granicą.
modelu i prototypu, wykonanie partii testo-
wej, przygotowanie projektu ostatecznego,
aż po wprowadzenie nowego produktu na
rynek.
3. Wykształci kompetentną kadrę i podnie-
Jak zostać uczestnikiem programu ZSZ?
sie kwalifikacje pracowników. Bezpłatne
warsztaty szkoleniowe i/lub kursy e-lear- Program jest adresowany do przedsiębiorców
ningowe pomogą zdobyć wiedzę na temat i projektantów.
odpowiednich kompetencji i standardów
w zakresie opracowania nowych produk-
tów wzorniczych, w tym w zakresie posza- Przedsiębiorco, projektancie! Jeśli chcesz
nowania własności intelektualnej. wprowadzić nowy wzór na rynek i odnieść
4. Nawiąże współpracę z innymi przedsię- sukces, zostań uczestnikiem programu Za-
biorcami w kraju i za granicą. Będzie miał projektuj Swój Zysk. Zostaw do siebie kon-
szansę wymiany doświadczeń i podejmo- takt, będziemy cię informować o kolejnych
wania wspólnych przedsięwzięć w zakresie etapach programu.
metodyki wdrażania nowych produktów
wzorniczych. Będzie znał na bieżąco wyni-
ki najnowszych badań i przykłady dobrych
praktyk. Partnerzy programu ZSZ
5. Zbuduje nowy wizerunek firmy – jako inno- Zapraszamy do współpracy partnerskiej instytu-
wacyjnej i godnej zaufania, o dobrej kon- cje regionalne:
dycji finansowej. Taka marka przyciągnie >> instytucje otoczenia biznesu
specjalistów, uznanych projektantów, któ- >> instytucje związane z rozwojem innowa-
rzy staną się jej wizytówką, oraz klientów. cyjności
A firma wzmocni swoją pozycję wobec >> ośrodki zajmujące się edukacją w obsza-
konkurencji. rze związanym z rozwojem produktu, jego
projektowaniem lub zarządzaniem.
>> Rynek się skurczy, klienci odpłyną, wiele firm. To wcale nie tak dużo. Doświadczenia po-
firm będzie musiało zweryfikować swój opty- kazują, że wysokiej jakości produkt, a taka jest
mistyczny ogląd rzeczywistości. Niejeden bu- oferta programu IWP dla przedsiębiorstw, szyb-
dżet trzeba będzie napisać na nowo. Normalna ko znajduje nabywców.
sprawa w czasach kryzysu. Dla zarządzających >> Firmy, które chcą w pełni wykorzystać
więcej pracy. W takich czasach trzeba odpowie- potencjał kluczowego programu IWP, jakim jest
dzieć sobie na niejedno niewygodne pytanie: jak projekt Zaprojektuj Swój Zysk, powinny już dzi-
zatrzymać najlepszych ludzi, jak wykorzystać ich siaj poczynić wstępne kroki:
potencjał, kiedy zmniejszają się obciążenia wy- >> przede wszystkim podjąć decyzję, że chcą świa-
nikające ze spadającej ilości zamówień, jak nie domie skorzystać z benefitów wynikających
przestać się rozwijać przy jak najniższych inwe- z projektu ZSZ
stycjach. Nie spodziewaliśmy się tego, planując >> wytypować pracowników, których chciałaby wy-
nasz projekt, że będziemy mogli pomóc firmom słać na szkolenia (wbrew pozorom nie zawsze
w rozwiązywaniu takich problemów, a jednak to jest proste)
możemy. >> zalogować się w zakładce ZSZ na stronie interne-
>> Czas posuchy to bardzo dobry moment na towej IWP jako potencjalny uczestnik projektu
inwestycję w ludzi i ich dokształcanie. Podniesie- >> uważnie czytać newslettera ZSZ, by nie przega-
nie kwalifikacji, pokazanie nowych, nieznanych pić ogłaszanych terminów i ważnych informacji
obszarów, które mogą rozwinąć ich umiejętności >> zaplanować w kalendarzu czas na udział w szko-
w pracy. Projekt, który właśnie przygotowujemy leniach i imprezach towarzyszących.
dla projektantów i przedsiębiorców pozwoli –
między innymi dzięki organizacji nieodpłatnych >> Tyle na dobry początek. Później już nasza
warsztatów – na wykorzystanie tego trudnego praca i dużo działań, które mogą zmienić nie-
czasu na rozwój kompetencji najlepszych ludzi. jedną strategię działania firmy oraz przynieść
Dostęp do szkoleń jest bezpłatny, co nie znaczy, jej konkretne mierzalne efekty w rozwoju, gdy
że uczestnicy nie muszą wykonać żadnego wy- nadejdą dobre czasy i staniemy przed nowymi
siłku. Ten wysiłek i zaangażowanie są konieczne, wyzwaniami.
bo szkoda naszej pracy i dziesiątków prowa- >> A już dziś wszystkich gotowych na nowe
dzących zajęcia, szkoda funduszy, jeśli firmy nie wyzwania zapraszamy na naszą stronę, gdzie
będą chciały wykorzystać wiedzy, która pomoże można zagrać w grę, specjalnie przygotowaną
im uzyskać przyszłą przewagę. Ilość miejsc na dla tych, którzy wzornictwo widzą jako poten-
szkoleniach jest limitowana. Jesteśmy przygoto- cjał rozwoju swojej firmy.
wani do tego, aby bardzo dobrze wyszkolić 550 Życzę powodzenia!
36
Monitoring interaktywny
>> Na te, i na wiele innych pytań dotyczących AGD, sprzęt RTV/Audio/Video, sprzęt i akcesoria
gospodarczej i rynkowej roli wzornictwa Instytut komputerowe, środki transportu i komunikacji,
stara się odpowiadać od chwili swego powsta- szkło i ceramika użytkowa, tkaniny, odzież i obu-
nia. wie specjalistyczne, urządzenia sanitarne, mate-
>> Monitoring poziomu wzornictwa produk- riały i akcesoria wykończeniowe wnętrz, narzę-
tów obecnych na polskim rynku prowadzony dzia, zabawki i gry edukacyjne i rehabilitacyjne,
był w Instytucie najpierw w ramach podstawo- artykuły sportowe i rekreacyjne oraz inne. Od
wej działalności statutowej jednostki, a od roku zaawansowanych technologicznie i materiałowo
2008 stał się częścią indywidualnego projektu urządzeń elektronicznych, po poste, ale oparte
kluczowego, realizowanego w ramach Progra- na błyskotliwym pomyśle projektanta przedmio-
mu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka ty codziennego użytku, których producentami
działanie 5.2 – Zaprojektuj Swój Zysk. lub dystrybutorami mogą być zarówno wielkie
>> Eksperci IWP na bieżąco aktualizują i udo- koncerny czy sieci handlowe, jak i małe firmy ro-
skonalają metodykę oceny i narzędzia analitycz- dzinne czy pracownie autorskie.
ne monitoringu. W chwili obecnej dysponuje- >> W 2009 roku czeka nas kolejne wielkie
my komputerową bazą danych o produktach, wyzwanie – rozpoczynamy monitoring usług.
z możliwością wprowadzania plików graficznych Usług jako produktu, który jest zaprojektowany!
i multimedialnych, która dzięki temu jest uni- Baza danych jest już przystosowana do wprowa-
kalnym narzędziem analizy także trendów styli- dzania usług, prace nad metodyką oceny i kwali-
stycznych i wzorniczych. fikacji cech wzornictwa usług trwają już od kilku
>> Co roku uzupełniamy i rozbudowujemy lat, mamy nadzieję, że w 4 kwartale 2009 roku
zakres analiz o nowe branże – w roku 2008 po zweryfikujemy ją na rzeczywistych rekordach
raz pierwszy monitoringiem objęto kategorię wprowadzonych do bazy.
odzieży specjalnej. Rocznie do bazy trafia ponad >> Mamy świadomość, że monitoring obej-
1000 opisanych, udokumentowanych i ocenio- muje niewielki (choć staramy się, by był jak naj-
nych przez ekspertów produktów w 14 katego- bardziej reprezentatywny) wycinek polskiego
riach branżowych: meble, oświetlenie, sprzęt rynku. Chcielibyśmy, by obecnie – w nowej for-
37
< Jurorzy konkursu Dobry Wzór 2007
Gala konkursu Dobry Wzór 2007
Ostrożna
orkiestracja
Krzysztof Bielski, dyrektor Upowszechniania Wzornictwa IWP
krzysztof_bielski@iwp.com.pl
1. Design to sposób, w jaki traktujesz klientów. 4. Tak samo jak w marketingu czy działalności
7 x design wg Yves’a Béhara:
Jeżeli szanujesz ich inteligencję i traktujesz ich operacyjnej, musisz być gotowy na porażkę
dobrze pod względem ochrony środowiska, w dziedzinie wzornictwa.
emocji i estetyki, prawdopodobnie robisz do- 5. Design musi być napędzany od góry. Szefo-
bry design. wie większości dzisiejszych przedsiębiorstw
2. Wzornictwo musi być zintegrowane z całą muszą rozumieć kreatywność w biznesie i na-
działalnością firmy. Przedsiębiorstwa oparte prawdę się z nią zaprzyjaźnić.
na wzornictwie sprzyjają kreatywności i inno- 6. Dzięki wzornictwu rozwiązanie problemu bę-
wacyjności od źródeł i nagradzają te działy, dzie za każdym razem inne i nowe. Robienie
które zwykle się kłócą (marketing i dział ope- tego, co robi konkurencja, nie jest skuteczne.
racyjny albo produkcyjny) za współpracę. Relacja z klientem musi być unikalna, a nie
3. Design to nie jest rozwiązanie krótkotermi- oparta na matematycznych formułach.
nowe. To zaangażowanie w długim okresie, 7. Nigdy nie pytaj konsumentów o przyszłość.
które wymaga myślenia o tym, jak wzornic- Możesz zapytać o ich aspiracje, ale nie otrzy-
two wpływa na wszystko, co dociera do kon- masz odpowiedzi na pytanie, co masz zrobić.
sumenta – od produktu, przez opakowanie, Wzornictwo ma te aspiracje urzeczywistniać
marketing, sprzedaż, aż do doświadczenia i wprowadzać je w życie.
w domu.
42
Designer Roku
w Instytucie
rozwój i kształtowanie pozycji polskiego wzor- też różne formy tej współpracy i drogi pozyski-
nictwa na świecie. wania projektantów. W IWP właśnie trwają roz-
>> Monograficzna wystawa w IWP prezento- mowy o organizacji konkursu projektowego dla
wała pełny dorobek projektanta, różnorodność firmy, której przedstawiciela gościliśmy na wer-
jego zainteresowań i umiejętności. Były projekty nisażu. Wykład o funkcjach i roli designu, który
z wielu, często odległych, dziedzin wzornictwa, Tomasz Rudkiewicz wygłosił podczas otwarcia
dla różnobranżowych producentów polskich wystawy, został nagrany i posłuży jako materiał
i zagranicznych, m.in.: pierwsze komórki dla No- edukacyjny na szkoleniach i kursach poświęco-
kii, środki transportu publicznego dla Volvo czy nych rozwojowi nowego produktu. W bazie ad-
Solaris, sprzęt AGD dla Amiki, detale do mebli resowej IWP przybyło kilkadziesiąt nowych adre-
dla Gametu. Były lampy, które Rudkiewicz pro- sów firm, które chcą skorzystać z usług Instytutu
jektuje najchętniej i robi to od początku swojej służących podnoszeniu konkurencyjności przed-
działalności. To one na przełomie lat 70. i 80. siębiorstw dzięki wzornictwu.
przyniosły mu popularność i stały się przepust- >> CBDO – co było do osiągnięcia (w oryginal-
ką do świata profesjonalistów. W 1981 roku nej formułce matematycznej: co było do okaza-
otrzymał wyróżnienie na Targach w Hanowerze nia) – wystawa Tomasza Rudkiewicza dowiodła,
za lampy Polam-Wilkasy, które przez długie lata jak ważne jest pokazywanie dobrych przykładów
zdobiły polskie wnętrza i biura. z rodzimego podwórza. To inspiracja i doping
>> Wśród zainteresowanych wystawą byli dla innych. Następna wystawa z cyklu dobrych
przede wszystkim producenci, projektanci i stu- praktyk zatytułowana Wartość dodana. Świato-
denci projektowania i kierunków biznesowych, we wzornictwo z Polski już w maju. Zaprasza-
czyli przyszli kontrahenci usług dobrych projek- my.
tantów. Gościliśmy dyrektorów i managerów
firm, którzy na własne oczy zobaczyli, jakie ko-
rzyści daje profesjonalna, dobrze poprowadzona
współpraca ze zdolnym projektantem. Poznali
44
ZAPOWIEDZI / KONKURSY
ZAPOWIEDZI / WYSTAWY
Biblioteka designu
Benham Tabrizi Skutecz- Książka zajmuje się strategią sującej publikacji. Autorzy pochodzących z Austrii, An-
na transformacja firmy wprowadzania przez firmy podkreślają odpowiedzial- glii, Niemiec, Japonii, Holan-
w 90 dni, wyd. Harvard przełomowych innowacyj- ność projektantów za ochro- dii, Szwajcarii i USA. Między-
nych zmian. Posługując się nę środowiska naturalnego, narodowy zespół autorów
Business Press-Helion
przykładami z praktyki przed- bezpieczeństwo korzystania należących do odległych kul-
2009 siębiorstw autorzy ukazują z dóbr konsumpcyjnych oraz turowo obszarów opracował
>> Autor – ekspert w dzie- innowacje jako przewidywal- zaspakajanie potrzeb społe- zasób słownictwa, opatrując
dzinie transformacji przed- ny proces generujący trwały, czeństwa. Publikacja zawiera pojęcia definicjami. Wydaw-
siębiorstw, profesor Uniwer- rentowny wzrost. Ostrzegają przegląd najlepszych projek- nictwo otwiera dyskusję nad
sytetu Stanforda i Harvard przed czynnikami będącymi tów z zakresu wzornictwa przyszłością terminologii
Business School, doradca firm przyczynami podejmowania socjalnego i ekologicznego, wzornictwa. Przydatne za-
takich jak Hewlett-Packard, błędnych decyzji dotyczących wyróżnionych na międzyna- równo dla tych, którzy zaj-
Intel, IBM, Cisco i in. oma- nowych pomysłów i przed- rodowych konkursach. mują się teorią oraz praktyką
wia problematykę osiągania stawiają propozycje nowych designu, jak i dla badaczy po-
sukcesu, o którym decydu- zasad dotyczących tworzenia jęć i tworzenia terminologii
Design Dictionary. Per-
je zdolność reagowania na właściwych warunków i oko- różnych dyscyplin.
zmiany zachodzące na rynku spectives on Design
liczności dokonywania prze-
oraz wyprzedzanie konkuren- Terminology, wyd. Bir-
łomu na rynku. Biblioteka online:
cji w szybkości przyswajania khauser 2008
zmian. Książka stanowi kom- www.iwp.com.pl/
pendium wiedzy o skutecz- Design Quality & Value. biblioteka
Ten słownik zainteresuje
nym zarządzaniu adresowa- Ten years of design for wszystkich, którym sprawa
—
ne do studentów i zarządów society. wyd. Gangemi Czytelnia IWP
jasnej i jednoznacznej ter-
nowoczesnych firm. Editore 2007 czynna od wtorku
minologii dziedziny design
do piątku
jest bliska i niezbędna dla
od 10.00 do 19.00
Clayton M. Christensen, Wzornictwo przemysłowe wymiany informacji i komu-
w siedzibie Instytutu
Michael E. Raynor Inno- jako działalność społecznie nikowania się wspólnym,
przy ul. Świętojerskiej
wacje: napęd wzrostu, użyteczna, przyjazna czło- specjalistycznym językiem. W
5/7 w Warszawie
wiekowi, chroniąca środo- opracowaniu haseł i definicji
wyd. Studio Emka 2008 wzięło udział 110 autorów
wisko, to temat tej intere-
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
Zaplanuj czas już teraz
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
weź udział w programie
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
www.iwp.com.pl/zsz
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
INNOWACYJNA GOSPODARKA
NARODOWA STRATEGIA SPÓJNOŚCI