Alkoholizm i Narkomania Tom B, Nr 4, ss.

443-457, 2000
Prace i monografie
PRAKTYCZNE ASPEKTY FARMAKOLOGICZNEGO
LECZENIA OD ALKOHOLU
Dariusz Wasilewski!, Habrat', Iwona Grobel'
II Klinika Psychiatryczna Akademii Medycznej w Warszawie,
Centrum Zdrowia Psychicznego w Warszawie
Profilaktyki i Leczenia
Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie
PRACTJCAL ASPECTS OF PHARMACOLOGICAL TREATMENT OF ALCOIIOL DE-
PENI>ENCE
ABSTRACT - Clinical aspeets of pharmaeological support in psyehotherapy of akohol depen-
dent persons are presented herc. At prescnt, it is thought that two drugs havc becn proven to bc
uscful for this purpose: acamprosatc and naltrexonc. Data eoneeming the cffieacy of disulfiram
arc ambiguous. This drug has many and should current1y be used only in limitcd
number ofpaticnts, mainly tl10sc who bavc prcviously found it hclpfuL Thc sclcetivc inhibitors ef
serotonin re-uptakc have tumed out somewhat disappointing, sinee thcy help to sustain
abstinel1ee or diminish the ameunt of consumed in persons wilh concurrenl dcprcssi-
ve disorders.
Key words: phannacotherapy, alcohol dependence, acamprosatc, naltrcxone.

zaradzenia problemom z piciem alkoholu, szczeglnie przez osoby
od wiekw jest powodem poszukiwania ktry
"lekiem na alkoholizm".
Obecnie dysponujemy dwoma lekami (akamprozat, naltrekson), co do ktrych
si", w sposb udowodniono ich w zapobieganiu nawrotom
picia lub zmniejszaniu wypijanego alkoholu; disulfiramem, ktrego
jest nadal przedmiotem kontrowersji; oraz kilkunastoma lekami, co do ktrych istnie-
przeslanki teoretyczne, skuteczne w leczeniu od alkoho-
lu picia szkodliwego, jednak liczba i/lub klinicznych jest niewy-
dla rekomendowania ich do powszechnego stosowania (m.in. inhibitory
wychwytu zwrotnego serotoniny, tianeptyna, buspiron, niektre trj leki
przeciwdepresyjne) (18). W niniejszym opracowaniu ograniczymy si" tylko do om-
wienia lekw, ktre rekomendowane do stosowania w praktyce klinicznej.
443
Dariusz Wasilewski, Habrat, Iwona Grobel
TABELA 1
stan prawny, lekw stosowanych do abstynencji
i zmniejszania wypijanego alkoholu.
Nazwa Stan prawny w Polsce
akamprozat potwierdzona zarejestrowany do leczenia
od alkoholu
naltrekson potwierdzona zarejestrowany, ale nie do w
leczenia od imporcie
alkoholu docelowym
disulfiram brak jednoznacznych wynikw zarejestrowany do leczenia
uzaleznicnia od alkoholu
selektywne inhibitory wyniki niejednoznaczne, malo zarejestrowane, ale nic do
wychwytu zwrotnego poprawnych metodologicz- leczenia alkoholizmu, tylko
serotoniny (tluoksetyna, nie, prawdopodobnie skuteczne w depresyjnych
tluwoksamina, podgrupie pacjentw z zaburze-
pram, sertralina) nillmi depresyjnymi
buspiron wyniki niejednoznaczne, zarejestrowany, ale nie do
poprawnych metodologicz- leczenia alkoholizmu, tylko
nie, prawdopodobnie skuteczny
w podgrupie pacjentw z zabu-
rzeniami
W lecznictwie odwykowym przedmiotem kontrowersji cele leczenia "prze-
ciwalkoholowego". terapeutw, szczeglnie o orientacji psycho-
logicznej, jedynym celem terapii i absty-
nencja, tzw. "picie kontrolowane" u osb ex dejinitione
Terapeuci, o medycznym i
czenia z leczeniem innych nie faktu, abstynencja
jest najbardziej od alkoholu, jednak podkre-
programy terapeutyczne nastawione na ten cel
pacjentw i wygrowanymi oczekiwaniami, a poza tym
i dla pacjentw w
snych koncepcji zdrowia, calkowita i abstynencja nie ce-
lem, a jedynie do poprawy parametrw medycznych, samopoczucia,
funkcjonowania w rolach i innych tzw.
ze (25). z coraz popularniejszej
tzw. koncepcji redukcji szkd zdrowotnych, zmniejsze-
nie zmniejsza ryzyko szkd zdrowotnych nie tylko) proporcj 0-
nalnie do mniej kwadratu zmniejszenia koncep-
cje leczenia celw leczenia: i
abstynencja jest nie tylko najbardziej ambitnym celem, ale i
kiem do poprawy Jednak parametrw
cych zazwyczaj w mniejszym zakresie,
okres abstynencji; w okresie zmniejsza
liczba dni, w ktrych osoba alkohol; w dniach
444
Praktyczne aspekty farmakologicznego leczenia od alkoholu
po alkohol pije ona mniejsze alkoholu itp. (24). Takie
przedstawione leki.
W nad lekw "przeciwalkoholowych" wychodzi
z holistycznych koncepcji od alkoholu i psychotera-
peutyczne oraz traktuje terapii komplekso-
wej. Pozytywnie to ten typ leczenia od doktrynalnego ograniczania leczenia
osb do psychoterapii. W Polsce nadal istnieje polaryzacja
na temat stosowania metod biologicznych
nych w leczeniu od alkoholu, jak i postaw wobec osb
Pomimo coraz wiedzy na temat etiologii i terapii niewiele
kw kieruje coraz bardziej w kompleksowego
wania na pacjenta, jeszcze
mia leczenie farmakologiczne alkoholizmu z skutecznym i etycz-
nie stosowaniem disulfiramu. Do ugruntowania opinii o roli farmakoterapii w
leczeniu alkoholizmu a nawet sto-
sowania w tym zaburzeniu lekw, ktre w latach i
przydatne w leczeniu psychotycznych, depresyjnych i
wych.
Aby od alkoholu,
podstawowe zjawiska patofizjologiczne i psychopatologiczne u osb
i relacje nimi.
Jednym z takich kluczowych zjawisk jest nawrt (ang.: relapse). Samo zaprzesta-
nie picia nie wydaje szczeglnie problemem dla uza-
oni okresy spontanicznej, abstynencji.
Problem stanowi jednak znaczna utrzymywania abstynencji i
nawroty niekontrolowanego picia alkoholu, nawet po lalach remisji. Na-
wrotem jest nie tylko moment abstynen-
cji, ale heterogenne zjawisko o charakterze procesualnym, wcze-
samo po alkohol, stany emocjonalne, postawy i
zachowania, ktre do napicia alkoholu (14, 21, 54, 61).
nawrt jest z subiektywnego (ang.: cra-
ving), czyli wypicia alkoholu (3, II). znaczenie dla jego
i przebiegu czynniki indywidualne (m.in. nasilenie
sytuacja (2, 61) i zjawiska (sytuacje na
drodze odruchowo-warunkowej, wyuczone sposoby radzenia sobie z na-
strojem, sytuacjami
Proces nawrotu choroby stanowi istotny problem w przebiegu terapii osb
nionych, nawrotw w pierwszych 12 od momentu
zaprzestania picia wynosi 75-93%, mimo prby leczenia (9). Farmakolo-
giczne zapobieganie nawrotom jest
Przy obecnym stanie wiedzy nie jest przyczynowe leczenie alkoholizmu.
Znane niektre mechanizmy do nawrotu i stosowanym lekom
przypisuje hipotetyczne mechanizmy Zestawiono je w Tabeli 2.
445
Dariusz Wasilewski, Habrat, Iwona Grobel
TABELA 2
Mechanizmy do zapobiegania nawrotom picia alkoholu lub
jego
Mechanizm Leki
awcrsyjne apomorfina, wymiotnicy, disulfiram
wymuszDnie abstynencji, disulfiram, karbimid wapnia, metronidazol
zapobieganie zespolom bromokryptyna (?), blokery wapniowego (1),
abstynencyjnym tiapryd (7)
antyeuforyzyjacc (przerwanie naltrekson, naJmefen, SSRI, litu (?)
mechanizmu pozytywnego wzmocnienia)
zmniejszanie alkoholowego akamprosat, naltrekson
SSRI
przeciwdepresyjne TLPD, SSRI, tianeptyna, wenlafaksyna
buspiron, kwas (OHB), tiapryd (?)
"antykompulsyjne" SSRI
poprawa funkcji poznawczych Tianeptyna (7), SSRI (7)
na mechanizmy prawdopodobnie SSRI (7)
u podstaw niektrych typw
(hipofunkcja serotoninergiczna)
substytucja alkoholu kwas (GHB)
Akamprozat
Akamprozat zarejestrowany jako pierwszy lek "przeciwalkoholowy" nowej
generacji. Jego budowa jest do farmakologicznie czynnych aminokwasw:
tauryny, kwasu (GABA) oraz glutaminianu. Na poziomie neuro-
biologicznym przywraca on GABA-ergicznego
cego (akamprozat wykazuje powinowactwo do receptora GABA,
zarwno GABA
A
, jak i GABA
B
) i zmniejsza pobudzenie w glutaminianer-
gicznym. Przypuszcza na opioidowy
oraz zmniejszenie w jonowych (39). z przewodu
pokarmowego w ograniczonym zakresie, przy czym stwierdza znaczne
Istnieje liniowa i leku
we krwi. Lek nie ulega metabolizmowi w organizmie, w
zostaje wydalony w postaci niezmienionej z moczem. dale-
ko przy jego stosowaniu u osb z nerek. Okres
wynosi 20 godzin. Akamprozat nie jest metabolizowany przez
dlatego go u pacjentw z zaburzeniami
by. Wykazano, parametry farmakokinetyczne akamprozatu nie w
446
Praktyczne aspekty farmakologicznego leczenia od alkoholu
stanach dysfunkcji tego Ma to znaczenie, jako pacjentw
od alkoholu ma stopnia uszkodzenie
Do klinicznych nad zastosowaniem akamprozatu w leczeniu
od alkoholu w pierwszej lat Lhuintre i wsp.
(38) w badaniach kontrolowanych wykazali, akamprozat alkoho-
lu skuteczniej placebo. W 3 61 % osb leczonych akamprozatem
podczas gdy to tylko 32% pacjentw
cych placebo. akamprozatu potwierdzona w innych badaniach,
ktre prowadzone w wielu krajach Europy Zachodniej. Badania randomi-
zowane, prowadzone w warunkach podwjnie prby, kontrolowane z placebo.
Dane z prac badawczych przedstawiono w Tabeli 3.
TABELA 3
Badania kliniczne nad akamprozatu (kontrolowane z placebo).
Autorzy grup i Okres badania Pacjenci Komentarz
%
badania
Lhuintrc i wsp., 85 (82%) 3 61% vs 32% w
1985 pacjenci otrzymywali
dodatkowo
meprobamat
Ladewig i wsp., 671 6 liczba nawrotw
1994 mniejsza w grupie

akamprozat
PaiIIe i wsp., 1995 538 12 32% vs 19% po 6 psychoterapia
19% vs
11 po 12
Sass i wsp., 1996 272 (59% vs 40%) 12 45% vs 25% psychoterapia
Whithworth i 455 (42% vs 38%) 12 18% vs 7%
wsp., 1996
Geerlings i wsp., 262(41%vs31%) 6 25% vs 13%
1997
Pele i wsp., 1997 188 (69% vs 52%) 3 41% vs 15%
B3rrias i wsp., 302 (57% vs 55%) 12 39% vs 26% 67% nawrt w
1997 6

Besson i wsp., 118 12 73
11
/11 vs 43% 24 pacjentw z grupy
199B akamprozatu i 22 z
placebo
disulfiram
Poldrugo. 1998 246 (53% vs 38%) 12 41% vs 21% psychoterapia i
disulfiram u
pacjentw
Porwnywalna metodologia przeprowadzenie analizy wyni-
kw ktrymi ponad 3300 pacjentw akamprozat albo
placebo. Odsetek pacjentw abstynencji istotnie w
grupie osb leczonych akamprozatem. Po roku leczenia 35% pacjentw leczo-
447
Dariusz Wasilewski, Habrat, Iwona Grobel
nych akamprozatem nie podczas gdy w grupie placebo - tylko
25%. Po roku odsetki abstynentw odpowiednio 33% i 21 %. Ponad
wa pacjentw pierwszy nawrt picia w 60 dni po detoksykacji. Z
wynika, abstynencji pacjentw leczonych akamprozatem o
50-100% pacjentw placebo. W prac
efekt terapeutyczny 60. i 90.
dniem kuracji. uczestniczenia w programach odwykowych, umawa-
na za z miar powodzenia terapii, w grupie pacjentw
cych akamprozat. przestrzegania lekarskich oglnie zadowala-
ponad 95% pacjentw do
wymogom regulaminu terapii. Producent zaleca podawanie
dawek akamprozatu w od masy u osb do 60 kg - 1332 mg
(4 tabletki) i 1998 mg u Zalecana leczenia akamprozatem
wynosi I rok.
W badaniach klinicznych wykazano, lek jest dobrze tolerowany. nie-
oceniano na podstawie spontanicznych skarg pacjentw oraz
metod kwestionariuszowych. Objawy na
ku leczenia, prawie zawsze i zwykle w kontynuowa-
nia kuracji. zaburzenia rzadziej skr-
ne reakcje alergiczne. Jedynie w pracy Adesa i wsp. (I) 80% objawy
ale one niezbyt nasilone i U 1,6% pacjentw trzeba
z powodu objaww Tylko w jednej z prac (28)
odnotowano objawy z nerwowego: zaburzenia
Podawanie akamprozatu nie w wynikach ba-
laboratoryjnych.
W badaniach Aubina i wsp. (5) zbadano 591 pacjentw leczo-
nych w detoksykacyjnych. Akamprozat w dawce 1998 mgfdz podawano
z innymi lekami stosowanymi we Francji w leczeniu abstynencyj-
nych, mianowicie z tetrabamatem, meprabamatem oraz oksazepamem. Nie stwier-
dzono interakcji akamprozatem i lekami, co u
osb obserwowano mniej objaww
w innych badaniach, w ktrych pacjenci otrzymywali leczenie skojarzone
innymi z disulfiramem, z pochodnymi benzodiazepiny oraz in-
nymi lekami psychotropowymi) interakcji nie obserwowano. alkoholu przez
pacjentw leczonych akamprozatem nie ze przykrych lub niebezpiecz-
nych skutkw, badania na nie dowodw na interakcje
alkoholem i akamprozatem.
Naltrekson
Do lat 90. naltrekson jednym z substancji, ktre zmniej-
alkoholu u jego stosowania
teorie uniwersalistyczne, nacisk na opioidowego w patoge-
448
Praktyczne aspekty farmakologicznego leczenia od alkoholu
nezie od ze stymulacji recepto-
rw opioidowych). Naltrekson jako antagonista receptorw opioidowych ha-
pozytywnych spowodowanych piciem alkoholu.
Pierwsze wyniki kliniczne te oczekiwania. W badaniach Volpicelle-
go i wsp. (55) osoby 50 mg naltreksonu przez 3 w porwnaniu
z placebo, prawie dni, w ktrych
alkohol (0,11 dnia/tydz. vs 0,57 dnia/tydz.). W obn grupach ok. osb
alkoholu, lecz ci, ktrzy po alkohol, ale byli leczeni naltrekso-
nem, pili czterokrotnie rzadziej (0,25 dnia\tydz.) i placebo
(0,98 dnia\tydz.). Relacje pacjentw zgodne z wynikami tzw. markerw nad-
alkoholu (AspAT, GGT). Ten wynik przypisywano mechani-
zmowi przerywania przez naltrekson warunkowania pozytywnego. Nie natomiast
jasne, na jakiej zasadzie naltrekson zmniejsza alkoholu (pacjenci lek
przez czas terapii relacjonowali ok. 2-krotnie mniejsze nasilenie alkoholu),
czas abstynencji i osb (46% vs 20%).
opublikowano wyniki z innego (45). Porwnywano
4 grupy chorych: naltrekson i leczonych
treningiem radzenia sobie oraz placebo i jeden z dwch po-
rodzajw psychoterapii. Wykazano, jedynie leczenia naltrek-
sonem z poprawia przebieg podczas gdy pozo-
trzy rodzaje kombinacji terapii podobnie skuteczne. Ten swego rodzaju
"synergizm" naltreksonu i tylko niektrych rodzajw psychoterapii potwier-
dzono w badaniach szwedzkich (40), w ktrych wykazano psychoterapii
poznawczo-behawioralnej stosowanej z naltreksonem nad pod-
w badaniach (61, 62) wykazano, skojarzone
leczenie farmakologiczne i psychoterapeutyczne sprzyja lepszym wynikom leczenia
sama psychoterapia (odsetki osb z nawrotami w okresie le-
czenia odpowiednio 28% i 64%, przy czym przy leczeniu naltrekso-
nem zaledwie 23%). badania Antona i wsp. (4) psy-
choterapia poznawcza odsetek w czasie
leczenia naltreksonem z 40% do 62%. Wyniki tych spekula-
cji na temat odmiennego reagowania na kombinacje lekw "przeciwalko-
holowych" i psychoterapii typw alkoholizmu, a co za tym idzie opty-
malizacji doboru terapii.
W badaniach nad naltreksonu stosowano go zazwyczaj przez 3 mie-
i w ocena tego okresu. W badaniach O'Malley i wsp. (44)
stwierdzono, w 6 po terapii nadal w
pozytywnym naltreksonu na parametry od alkoholu, jednak
one do zmniejszania to badania i
Rybakowskiego (62), ktrzy stwierdzili, po roku osoby leczone naltreksonem
59-procentowe ryzyko nawrotw, podczas gdy w grupie leczonych tylko psychotera-
ono to, arbitralnie okres
leczenia zbyt krtki i u pacjentw trzeba leczenie
449
Dariusz Wasilewski, Habrat, Iwona Grobel
przez kolejne Na obecnym etapie nie jednak w stanie zi-
osb, u ktrych leczenie.
Niemniej pierwsze prby poszukiwania czynnikw predykcyjnych skutecz-
naltreksonu. Wydaje lepsze wyniki osoby, ktre mimo
z piciem alkoholu w czasie kuracji; prawdopodobnie
one w ten sposb przerwania mechanizmu pozytywnego wzmacniania (44, 58).
Stwierdzono, na naltrekson lepiej osoby krewnych alkoholi-
kw, alkoholu i soma-
tycznych (44, 58), u osb z alkoholu, mniejsze alko-
holu oraz po alkohol w celu depresji lub pod
naciskiem oraz z (61). W innych badaniach donie-
siono, leczenia silnie koreluje ze stopniem pacjenta z
terapeutami (57, 61). oznaczanie metaboli-
tw naltreksonu w moczu: ci, ktrzy mieli
objaww co zaniechania kontynuowa-
nia leczenia (32).
Brak jest naltreksonu z innymi lekami,
badania jego z akamprozatem lub z nim.
Jedynym badania (61), ktry
naltreksonu z litu, lub placebo i
naltreksonu zarwno krtko- (4 jak i (rok) jest do
lekw o znikomym "przeciwalkoholowym" litu, kar-
bamazepina) oraz placebo.
Innym od alkoholu wskazaniem do podawania naltreksonu
picie szkodliwe, w ktrym do niedawna za z wyboru uznawano
jedynie tzw. Wykazano, ze naltrekson i w tej
grupie chorych (10, 36).
"Ubocznym" skutkiem terapii naltreksonem jest jego korzystny na gospo-
alkoholikw (12, 13). (61)
naltreksonu, w innych badaniach donoszono, on
wymioty, ble libido, nasilenie z niepokojem (56). Pewnym
ograniczeniem w stosowaniu naltreksonu przeciwwskazania: przyjmowanie sub-
stancji agonistycznie na receptory opioidowe, znacznego stopnia upo-
funkcji stany blowe.
Disulfiram
samopoczucia i nieprzyjemnych objaww somatycznych po
ciu disulfiramu i alkoholu wykryto przypadkowo w latach 40. Disulfiram
hamuje co powoduje narastanie aldehydu octo-
wego (wielokrotnie bardziej toksycznego alkohol) i szeregu nieprzy-
jemnych a nawet objaww, do (22, 27). Leczenie disulfi-
ramem zalicza czasami do metod awersyjnych, dla z
450
Praktyczne aspekty farmakologicznego leczenia od alkoholu
typowymi metodami awersyjnymi wymiotnicy, apomorfina)
"leczenie Metoda ta wzbudza szereg kontrowersji. Szcze-
glnie antymotywacyjny charakter, "uprzedmiotowienie pacjenta",
zwolnienie go z czynnego w terapii. W ten sposb disulfiramu po-
lega na wymuszaniu abstynencji. Zwolennicy metody
temu "przymusowemu okresowi czasami udaje pacjenta
do w programach psychoterapii. W ten sposb terapia disul-
firmnem nie stanowi alternatywy dla lecz jest jej
jednak aspekty etyczne kuracji disulfiramem. Zwraca
disulfiramjest bardziej "straszakiem" lekiem, a jego podawanie
ze pacjenta na nieraz objaww
lub (psychozy, napady drgawkowe, polineuropatia, zabu-
rzenia zapalenie (22, 31). Stosowanie disulfira-
mu z warunkowaniem negatywnym w ramach behawio-
ralnego, co wzbudza kontrowersje nie tylko etyczne, ale neuro-
biologiczne. warunkowania negatywnego jest se-
rotonincrgiczny, a u osb niedomoga tego
du (15), u tego typu pacjentw reakcja na warunkowanie negatywne jest

Badania nad disulfiramu w niepoprawne metodolo-
giczne (brak grupy kontrolnej, dobr pacjentw). W za
klasyczne, poprawnych metodologicznie badaniach Fullera i wsp. (17) z zachowa-
niem procedury podwjnie prby przebadano 605
leczonych disulfiramem w dawce 250 i 1000 mg oraz placebo. Nie
stwierdzono istotnych w grupami. Wiksza
dotyczy disulfiramu aplikowanego w fonnie implantacji; nie uda-
jego
W z faktem lekw O udowodnionej "przeciwal-
koholowej" i dobrze tolerowanych przez osoby trudno obecnie reko-
disulfiram do rutynowego leczenia osb od alkoholu, jego
nie jest dostatecznie potwierdzona, lek powoduje wiele nieraz
nych objaww niewykluczone, u osb
mechanizmy Niemniej, u osb zaufanie w tym
leku i pozytywne z nim disulfiram ta-
wspomagania psychoterapii (22).
Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)
Na lat 80. i 90. SSRI najbardziej lekami w
terapii od alkoholu: alkoholu u
czalnych; na mechanizmy, ktre si" etio-
w alkoholizmie: przeciwdepresyjnie i zmniej-
funkcje poznawcze, antykompulsyjne,
451
Dariusz Wasilewski, Habrat, Iwona Grobel
alkoholu, objaww
danych, nie w interakcje z alkoholem,
a i teoretycznie na o b-
u alkoholikw (35). Pierwsze wyniki
te oczekiwania. Jednak szereg poprawnych metodologicznie i
kilka metaanaliz fluoksetyny, fluwoksaminy, citalopramu i sertraliny nie po-
jednoznacznie szczeglnej tych lekw w terapii osb
nionych od alkoholu (26, 29, 30, 33, 34, 48, 49). Stwierdzano co prawda pewien
tej grupy lekw na alkoholu, alkoholu i kilka innych parame-
trw, ale ten zaledwie kilku lub kilkunastoprocentowy, zazwyczaj
krtko i wkrtce po zaprzestaniu leczenia. wyniki w grupie osb
leczonych SSRI jako nie znamiennie od wynikw w grupach leczo-
nych placebo w to przynajmniej chorych ewidentnie skorzy-
z tego typu terapii (30, 33, 34). Prawdopodobnie dotyczy to osb z typem l
alkoholizmu wg Cloningera leczonych (23), z typem A wg Babora
leczonych (50), z alkoholizmem rodzinnym leczonych (20),
osb alkoholu leczonych citalopramem (6), kobiet leczo-
nych (23), leczonych citalopramem (41). Jest prawdo-
podobne, ale niejedno znacznie potwierdzone, z terapii SSRI
osoby z lub (16, 52), u ktrych praw-
dopodobnie wskazane jest kontynuowanie leczenia SSRI nawet po de-
presji (48).
Niejestjasne dawkowanie SSRI w celu zapobiegania nawrotom picia zmniej-
szania wypijanego alkoholu. Jedni skuteczne dawki
citalopramu (42) i fluoksetyny (43), inni podawanie dawek
z lekw (23, 34).
PODSUMOWANIE
leczenie od alkoholu powinno zarwno
jak i Wykazano, stosowanie obu metod jest
bardziej skuteczne z nich oddzielnie i brak jest racjonal-
nych aby z z nich.
akamprozatu i naltreksonu w porwnaniu z placebo w zapo-
bieganiu nawrotom picia lub zmniejszaniu wypijanego alkoholu za
dobrze Stwierdza pozytywny tych lekw zarwno
krtkoterminowy (3-4 jak i (rok), ten zmniej-
sza po ich odstawieniu. U chorych prawdopodobnie korzystne jest stoso-
wanie tych lekw poza arbitralnie standard leczenia przez 3-4 Oba
leki zarwno receptorowym,jak i mechanizmami farmakologicz-
nymi: akamprozat zmniejsza alkoholu a naltrekson przede wszystkim prze-
rywa mechanizm pozytywnego wzmacniania. Oba leki dobrze tolerowane przez oso-
by i nie w interakcje z alkoholem i lekami.
452
Praktyczne aspekty farmakologicznego leczenia od alkoholu
Leki poprzez selektywne blokowanie wychwytu zwrotnego serotoniny
nie w nich nadziei na skuteczne i bezpieczne leczenie osb
od alkoholu. Ich na abstynencj i, zmniejszanie spo-
alkoholu i inne parametry jest zazwyczaj i wkrtce po za-
przestaniu leczenia, jednak wydaje osoby z niektrymi typami alkoholizmu i
zaburzeniami depresyjnymi z
tego typu leczenia.
Wprowadzenie omwionych lekw powinno znacznie sto-
sowanie disulfiramu, ktry powinien przepisywany jedynie nielicznej gru-
pie pacjentw w nim nadzieje i w po-
zytywne z nim.
STRESZCZENIE
W pracy przedstawiono kliniczne aspekty farmakologicznego wspomagania
psychoterapii osb od alkoholu. Obecnie dwa leki
do tego celu: akamprozat i naltrekson. Dane
leczenia disulfiramem niejednoznaczne, lek ma wiele
wad i obecnie powinien stosowany tylko w ograniczonej grupie chorych,
tych, ktrzy uprzednie pozytywne z tego typu tera-
Pewne rozczarowanie dotyczy selektywnych inhibitorw wychwytu zwrot-
nego serotoniny, ktre prawdopodobnie lub
wypijanego alkoholu jedynie u osb ze
zaburzeniami depresyjnymi.
farmakoterapia, od alkoholu, akamprozat, naltrekson

l. Ades J., Granger B" P.: Acamprosate in tile treatmeIJt o[ alcoholics in general Iedkal
practice. A multicentl'e trial fllc/uding 860 patients. L'Information Psychiatrique. 1992,68,
516-520.
2. Allsop S., Saunders B., Phillips M., Carr A.: A trial 0/ relapse preventioll with severely
dependent male problem drinkers. Addiction. 1997. 92, 61-74.
3. Altman J., Everitt B.1., Glauticr S., Markou A., Oretti R., Phillips G.D., Robbins T.W.: Tlle
biological, social alld clillical bases 0/ drug ac/dk/jon: commelltOly and debate. Psycho-
pharmacology. 1996, 125,285-345.
4. Anton R.F., Moak D.H., Waid R., Latham P.K., Malcolm R.1., Dias J.K.: Naltrexone and
cognitive behavioral therapy for lhe lrealment %ll/patiellt alco/lOlics: Resulls o! a place-
bo-controlled trial. Am. J. Psychiatry. 1999, 156, 1758-1764.
5. Aubin H.J., Lehert P., Beaupcre B., Jacquemin E, Barrucaud D.: Acamprosate tolerance in
assaciatioll with o/her medicatiolls taken during a/coltal withdrawal. Mu/ticen/re trial invo-
lving 59 J a/coho/ic patients Ulldergoing withdrawal. 1994, 16, 32-41.
453
Dariusz Wasilewski, Habrat, Iwona Grobel
6. Balldin J., Berggren U., Engel J., Eriksson M., Hard E., S5derpalm B.: EjJect oj citolopram
011 a/cohol illtake ill heavy drillkers. Ale. Clin. Exp. Res. 1994, 18, 1133-1136.
7. Barrias lA., Chahac., Fereira L., Fante A., Potgieter A.S., de Sousa T.E.: Acamprosate:
Multicenler Portuguese efficacy and tolerallce evaluatiol1 sll/dy. Psischiatria CHnica. 1997,
18, 149-160.
8. Besson J., Achy F., Kasas A.
t
Lehert p" Potgieter A.: Combined ejJicacy ofacamprosate and
disuljiram fn fhe trealment oj alco/lOlism: a controlled study. A1cohoL Clio. Exp. Res. 1998,
22, 573-579.
9. P.: alkoholu i nawroty picia - psycItofarmakologii
lIej. Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii. 1999,3,82-96.
10. Bohn M., Kranzler H.R., Beazoglou D.: Naltrexone and brie! counselil1g to reduce heavy
drillkillg. Am. J. Addict. 1994,3,91-99.
II. van den Brink W.: Craving and relapse prevention. Eur. Addict. Rcs. 1997,3, 107-109.
12. Best E.S" O'Cannor P., O'Mallcy S,S.: lmprovement in serum cllOlesterol with Ilaltrexone
and abstinence Jrom alco/lOl. Ale. Clin, Exp. Res. 1996, supL 78a-78a.
13. J., Rybakowski J., M., L., Klopocka M., Kosmowski w.,
M,: Nallrexone exerts aJavourable effect on plasma lipids in abstinellt patiellls
with a/cohol dependence. Aleohol & A\coholism. 2000, 35, 91-97.
14, Carroll K,M,: Relapse prevelltion as a psychosocial trealment: A review oj cOlltrolled cUni-
cal triols. Exp. Clin. Psychopharmacol. 1996,4,46-54.
15. Cloninger C.R.: Neurogenetic adaptive mechanisms in alcollOlism. Science. 1987,236,
410-416.
16. Comelius J.R., Salloum l.M., Ehler J.G., larret P.l., Comelius M.D., Perel J.M., Thase M.E.,
Black A.: Fluoxetine in depressed alcoholics. A double-blind, placeho-eontrolled trial. Arch.
Gen. Psychiatry, 54, 700-705.
17. Fuller R.K., Branchey L., Brightwell D.R., Derman R.L., Emrick C.D., Iber EL., James
K.E., Lacoursiere KB., Lee KK., Oventsam Maanz L, Neidersnier K" Nocks 1.1.! Shaw
S.: Disulflram treatment oj alcoholism: a Veterans Administration cooperative study. JAMA,
1986, 256, 1449-1455.
18. Garbutt J.C" West S.L., Carey T.S., Lohr K.N., Crews F.T.: Pharrnacological treatmellt oj
alcohol dependellce. A review ofevidence. JAMA. 1999,281,1318-1325.
19. Gecrlings P.J., AnSOlTIS C, van der Brink W.: Acampl'Osate and preventiol1 ofrelapse in
alcahalics. Eur. Addict. Res., 1997,3,129-137.
20. Gerra G., Caccavari R., Delsignore R., Bocchi R., Fertonani G., Passerri M.: EjJects oJJlu-
oxetine and Ca-Acetyl-homotaurinate on alcohol intake infamilialand non-familial alcoho-
lic patie/I1s. Curr. Ther. Res. 1992,52,291-295.
21. Gossop M.: Nawroty w PARPA! Warszawa 1997.
22. Habrat B.: Kontrowersje leczenia c/isulflramem. Alkoholizm i Narkomania, 1994,
nr I (15),9-18.
23. Habrat B,: Fluwoksamina jako lek nawrotom picia u osb
(dolliesiellie Alkoholizm i Narkomania. 1994, nr 2 (16), 151-161.
24. Habrat B,: Strategie i leki stosowane wfarmakologicznym zapobieganiu nawrotom picia i
zmniejszania wypijanego alkoholu. Alkoholizm i Narkomania. 1996, nr 1(22),147-159.
454
Praktyczne aspekty farmakologicznego leczenia od alkoholu
25. Habrat B., Baran H., Steinbarth-Chmielewska K., Woronowicz B.T.: bad011 nad
osb od substancji psyclzoaktywnych. Alkoholizm i Narkoma-
nia. 2000,13,323-337.
26. Hauser 1., A., Rybakowski J.: F/uoksetyna vs placebo w leczeniu uza-
od alkoholu. badania prospektywne. Alkoholizm i Narkomania.
1996, nr l (22), 117-129.
27. HeIander A., Lowenmo C., Johansson M.: Distributioll oj acetaldehyde in human b/ood-
eJJecls oj elhanol and Irealmenl with disuljiram. Alcohol & Alcoholism. 1993, 4, 461-468.
28. HiJlemand B., Lhuintre lP., Boismare F., Daoust M., Moore N.D.: First positive study oj
ca/dum N-bis-acetyl-homotaurinate in lhe trealment o[ a/caho/ dependellce. Rev. Alcool.
1988,30,204-212.
29. Johnson B.A., Ait-Daoud N.: Neuropharmacological treatments for alcoholism: scientijic
basis and clillicalfilldings. Psychopharmacol., 2000, 149,327-344.
3 o. Kabel D.I., Pelty F.: A placebo-conlrol/ed, double-b/illd sludy oJjll/oxeline in severe alcohol
dependence: adjunctive pharmacotherapy during and after inpatients trealment. Ale. Clin.
Exp. Res. 1996, 20, 780-784.
31. Kaplan H.I., Sadock B.J.: Farmakoterapia w zaburzeniach psychicznych. 1998.
32. King A.C., Volpicelli l.R., Frazer A., O'Brien C.P.: EJJecl oJnallrexone on subjeclive alco-
1101 respoflse in subjects at high and low riskforfuture alcollOl dependence. Psychophanna-
col. 1997, 129, 15-22.
33. Kranzler H.R., Burleson J.A., Korner P., Dei Baca F.K., Bohn M.J., Brown J., Liebowitz N.:
Placebo-colltrolled trial oj jluoxetine as an adjunct to relapse preventioll in male alco/w-
lics. Am. l. Psychiatry. 1995, 152,391-397.
34. Kranzler H.R., Dcl Boca F., Korner P., Brown J.: Adverse effects oj limit the usefulness o/
jll/voxamille Jor the Irealmellt oj alcoholism. l. Subst. Abuse Treat. 1993, 10, 283-287.
35. Kranzler H., Gorelick D.A.: Serotonin uptake inhibitors: Ideal pharmaeotherapy/or relapse
prevention in alcollOlics? W: Waahlberg R.B. (red.): Prevention and Control/ReaIities and
Aspirations. National Dirctorate for the Prcvention er Aleohol anddrugs Problems, Norway.
Oslo, 1989,661-667.
36. Kranzler H.R., Tenen H., Penta C., Bohn M.: Targeted naltrexone trealment o/ early pro-
blem drinkers. Addict. Behav. 1997,22,431-436.
37. Ladewig D., Lehert Ph., A.: Acamprosate- is there a relapse preventive effect inlong
Irealmelll oj alco/101 dependence. Neuropsychopharmacol. 1994, 10, supl. 35, 26S-26S.
38. Lhuintre l.P., Moore N.D., Saligaut C., Boismare F., Daoust M., Chretien P., Tran G., Hille-
mand B.: Abilily oj calcium bis-acety/-homotaurinate. a GABA agonist. to prevent relapse
in wealled alcollOlics. Lancet. 1985, 1015-1016.
39. Littleton J.: Acamprosate in alcohol dependence: how does it wark? Addiction. 1995,90,
1179-1188.
40. Mansson M., Balldin J., Berglund M., Borg S.: Interaction effect between naltrexone and
coping skills. Treatment outeome and/ol/ow-up data. 7th Congress ofthe European Society
for Biomedical Research on Alcoholism (ESBRA), Barcelona, July 16-19. 1999.
41. Naranjo C.A.: Sex differences observed in response to citalopram/or alco/101 dependence. J.
Psychiat. Neurosci. 2000, 25, 269-279.
455
Dariusz Wasilewski, Habrat, Iwona Grobel
42. Naranjo c'A., Sellers E.M., Sullivan J.T., Woodley O.Y., Kadlec K., Sykora K.: The seroto-
nin uptake inhibitor cita/opram attenllates ethano/ intake. Clin. Pharmacol. Ther. 1987, 41,
266-274.
43. Naranjo c'A., Kadlec K.E., Sanhueza P., Woodley-Remus D., Sellers E.M.: Fluoxeline dif
ferentially alters alcohol intake and other cOl/sumatOly behaviors in problem drinkers. Clin_
PharmacoL Ther. 1990,47,490-498.
44. O'MalIey S.S., Jaffe AJ., Chang G., Rode S., Schottenfeld R., Meyer R.E., Rounsaville B.:
Six-month fol/ow-up of ,wltrexone al/d psycllOtherapy for a/collo/ depelldence. Arch. Gen.
Psychiatry. 1996,53,217-224.
45. O'Malley S.S., JaffeA.J., Chang G., Schottenfeld R., Meyer R.E., Rounsaville B.:Nallrexo-
Ile and coping skilIs tllerapy for a/co/w/ dependence. A controlled study. Arch. Gen. Psy-
chiatry. 1992,49,881-887.
46. Paille EM., Guelffi J.o., Perkins A.c', Royer RJ., Steru L, Parot P.: Double-blind randomi-
zed multicelltre tria/ of acamprosate in maintaining abslinence from alcohol. Alcohol A1co-
hoL 1995,30,239-247.
47. Pele L, Verbanck P., Le Bon O., Gavrilovic M., Lion K., Lehert P.: Efficacy and safety of
acamprosate in lhe trealment of detoxified a/cohol-dependenl patients. Brit. 1. Psychiatry,
1997,171,73-77.
48. Peter H., Bandclow B., Krausz M.: Bedeutullg des zenIralen Serotoninsyslems bei Al-
koholabhiingigkeit und therapeulische Konsequenzen. Fortschr. Neurol. Psychiat. 1998,
66, 459-465.
49. PeUianti H.M.: Use ofserotonin selective pharmacotherapy in the treatment of alcolwl de-
pendence. Ale. Clin. Exp. Res. 1996, 20, supL 23A-28A.
50. Pettinati H.M., Volpicelli J.R., Kranzler H.R., Luck G., Rukstalis M.R., Cnaan A.: Serlrali-
ne trealment jor alcohol depelldence: lnteractive effects oj and alcoholic subty-
pe. Ale. Clin. Exp. Res. 2000, 24, 1041-1049.
51. Poldrugo F.: Acamprosale Irealmenl in a long-term commullity-based alcohol rehabililalian
programme. Addiction 1997, II, 1537-1546.
52. Roy A.: Placebo-contmlled sludy oj sertraline in depressed recently abstillent alcoholics.
BioL Psychiatry, 1998,44,633-637.
53. Sass H., Soyka M., Mann K., Zieglgansberger W.: Relapse prevention by acamprosate. Arch.
Gen. Psychiatry. 1996,53,673-680.
54. Saunders B., Houghton M.: Relapse revisited: A critique o[ current concepts and clinical
praclice ill Ihe managemellt of alcohol problems. Addicl. Behav. 1996, 21, 843-855.
55. Volpicelli J.R., Alterman AJ., Hayashida M., OIBrien c.P.: Naltrexolle in the treatmellt o!
alcohol dependellce. Arch. Gen. Psychiatry. 1992, 876-880.
56. Volpicelli J.R., Clay K.L., Watson N .T., Q'Brien C.P.: Naltrexone in the treatment o[ alcoho-
lism: prediclillg response lo nallrexolle. J. Clin. Psychiatry. 1995,56, supL 7, 39-44.
57. Volpicelli J.R., Rhines K.C., Rhines 1.S., Volpicelli LA, Alterman AJ., O'Brien C.P.: Na-
Ilrexolle alld alcohol depelldellce. Role of subjecl compliallce. Arch. Gen. Psychiatry. 1997,
54,737-742.
58. Volpicelli J.R., Volpicelli L.A., O'Brien c'r.: Medical managemelll of alcohol dependence:
Clinical me and limitatiOllSof nal/rexone trealment. A1cohol & 1995,30,789-798.
456
Praktyczne aspekty farmakologicznego leczenia od alkoholu
59. VoJpiceIli J.R., Watsan NT, King A.C., Shennan C.E., O'Brien C.P.: EJJect ojnaltrexone on
alcohol" high" in alcoholics. Am. J. Psychiatry, 1995, 152, 613-615.
60. Whitworth A.B., Fischer F., Lesch O.M., Nimmerrichter A., Oberbauer H., Platz T., Potgie-
ter A., Walter H., Fleischhacker W. W.: Comparisoll oj acamprosate and placebo in long-
term trea/men! o/a/calla/ dependence. Lancet, 1996,347,1438-1442.
61. M.: Ocena w zapobieganiu nawrotowi picia u
czyzn od alko/wiu. AM w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1999.
62. M., Rybakowski J.: Znaczenie llaltreksollu w leczeniu alkoh%we-
go. Fannakoterapia w Psychiatrii i Neurologii. 1999,3,10-17.