W pierwszej czci artykuu podany by opis

ukadu i cz wskazwek dotyczcych montau.

Jeeli chodzi o tranzystory duej mocy,
proponuj przeszlifowa drobnoziarnistym
papierem ciernym na kawaku szka. Po-
dobnie mona postpi z radiatorem. Polep-
szy to kontakt termiczny midzy korpusem
a powierzchni ukadu chodzenia. Elementy
mocy polecam montowa rubami M4, w tym
celu naley rozwierci nieco otwr w obudo-
wie IGBT. Dodatkowo warto wykona doci-
skacze (zgodnie z fotogra 7). Umoliwi
one rwny docisk tranzystora do powierzchni
radiatora. Do ich wykonania potrzebna jest
mosina blacha walcowana, poniewa jest
sztywna i sprysta.
Przekadki izolacyjne wprowadzaj dodatko-
wy opr termiczny midzy korpus klucza a po-
wi er zch-
ni radia-
tora. Najlepiej
stosowa dzielony
radiator, a tylko diody cho-
dzi przed podkadki. Jeli jednak zaj- d z i e
potrzeba zastosowania przekadek, to najlepiej
uy ceramicznych. Niestety s one do kruche
i amliwe, czsto przez ze skadowanie potra
si odksztaca i nie trzymaj parametrw. Ich
dostpno take pozostawia wiele do yczenia.
Jest jeszcze moliwo stosowania przekadek
mikowych, jednak musz by one bardzo cien-
kie (rzdu 40m). W handlu s dostpne w gru-
bociach rzdu 0,15mm, jednak daj si do a-
two rozwarstwia i z jednej mona otrzyma a
3. Najlepiej uy do tego nowego ostrza noyka
do tapet. Podkadk kadziemy na stole i trzyma-
jc ostrze prbujemy si wci midzy warstwy.
Kiedy wejdzie ono do poowy naley je delikat-
nie przekrci i mika powinna si rozwarstwi.
Przestrzegam przed stosowaniem przekadek si-
likonowych. Maj one nieporwnywalnie wik-
sz rezystancj ciepln ni mika (przez nie upa-
liem kilka IGBT). Pokusiem
si nawet o wykonanie bada
takich przekadek na pro-
fesjonalnej stacji testujcej
(wasno serwisu Mod-Pla-
net). Wyniki wspczynnika
K/W, dla mocy 50W przed-
stawiaj si nastpujco:
sama pasta 0,273367,
mika 0,491811,
silikon 1,098462.
Niestety nie mam dostpu
do przekadek ceramicz-
nych o takiej powierzchni,
aby przykryy cay rdze
stacji. W przypadku pod-
kadki silikonowej, w stacji
zaczynao wcza si za-
bezpieczenie termiczne (a
to jedynie 50W).
Na dzielony radiator falow-
nika idealnie nadaje si kom-
puterowy boxowy ukad chodze-
nia pod Socket 939. Wystarczy prze-
ci go na p, w miejscu gdzie przebiega
podfrezowanie na zapink. Krawdzie po ci-
ciu naley rwno wyszlifowa. Radiator nale-
y przykrci do laminatu przy pomocy 4 rub
M3. Na grze trzeba umieci cznik z mate-
riau izolacyjnego (fotograa 5), ktry unie-
moliwi zczenie si dwch czci radiatora
podczas wstrzsw. Najlepiej jeszcze midzy
obie powki woy nieco wikszy kawaek
NOMEX-u, czy tereszpanu. Uniemoliwi on
zwarcie np. opikiem elaza, ktry moe wpa
podczas prac warsztatowych. Na radiator warto
skierowa strumie powietrza z dodatkowego
wentylatora 80mm. Fotograa 6 przedsta-
wia zmontowany falownik. Falownik naley
przykrci do podstawy (najlepiej metalowej,
poniewa odprowadzi ona ciepo z mostka pro-
stowniczego) przez rub dociskajc mostek
prostowniczy, oraz kawaek tekstolitu ktry
bdzie peni rol izolatora i mocowania po-
wek radiatora. W tym kawaku tekstolitu nale-
21
El ek t r oni k a dl a Ws z y s t k i ch Stycze 2008
Projekty AVT
Spawarka
inwertorowa 130A
Fot. 7 Dociskacz tranzystorw

Fot. 5 cznik izolacyjny

Fot. 6 Gotowy falownik
22
Projekty AVT
El ek t r oni k a dl a Ws z y s t k i ch Stycze 2008
y wywierci 5 otworw. Dwa
pod ruby majce kontakt z
radiatorem, naley je gboko
wpuci w materia, aby nie
dotykay do podstawy, gdy
grozi to w najlepszym wypad-
ku zwarciem, a w najgorszym
poraeniem prdem elektrycz-
nym. Pomoc bdzie rysunek
11. W otworach mocujcych
falownik do podstawy naley
zrobi gwint pod rub M4.
Kluczowe elementy przedsta-
wione s na fotograach i rysunkach.
Ukad prostowniczy naley zmontowa in-
dywidualnie, wedug posiadanych diod. Do
pocze najlepiej uy blachy miedzianej.
Oczywicie nic nie stoi na przeszkodzie, aby
uy kilku mniejszych diod poczonych rw-
nolegle. Elementy RC mona podczy bez-
porednio do wyprowadze na tzw. pajka lub
umieci je na maej pytce obok i podczy
kablami. Do izolacji paskw blachy doskonale
nadaj si koszulki termokurczliwe. Pocze-
nia powinny by moliwie krtkie. Wielko
radiatora zaley od posiadanych diod i szybko-
ci nawiewu powietrza. Im mniejsze napicie
przewodzenia bd miay, tym ukad chodze-
nia bdzie mniejszy. Najlepiej w tej konku-
rencji wypadaj szybkie diody Schottky-ego,
gdzie Uf jest na poziomie 0,3V. Gotowy ukad
prostowniczy przedstawiono na fotograi 8.
Do wszystkich elementw, ktre si grzej
naley przyklei wyczniki termiczne tj. ra-
diator falownika, radiator diod, transformato-
ra gwny i dawik. Do mocowania najlepiej
uy kleju na bazie ywicy epoksydowej. W
przypadku transformatora i dawika, termiki
warto woy pod wierzchni warstw izola-
cyjn. Dziki temu bd miay lepszy kontakt
z uzwojeniami. Wszystkie termostaty naley
poczy szeregowo. Nastpnie naley je pod-
czy do zcza TERMOSTAT w sterowniku.
Monta przetwornicy pomocniczej jest kla-
syczny, wzr pytki mona zobaczy na ry-
sunku 12. Naley jedynie zwrci uwag
na pocztki i koce uzwoje transformatora.
Przetwornic warto uruchamia przez arw-
k 60W - zminimalizuje to ryzyko uszkodze-
nia elementw w przypadku zwarcia. arw-
ka nie powinna wieci, ani
si arzy. Kiedy spawarka
bdzie ju cakiem po-
skadana, mona odczy
rezystor 100 na wyjciu
przetwornicy. Zamiast nie-
go warto wlutowa kon-
densator stay o wartoci
470nF przystosowany do
pracy impulsowej. Odci-
y on nieco kondensator
elektrolityczny, przez co
wyduy ywotno przetwornicy. Jeli tran-
zystor bdzie si grza, mona przylutowa do
niego kawaek blaszki miedzianej, ktra po-
wikszy powierzchni oddawania ciepa.
Po uruchomieniu wszystkich moduw osobno,
mona wstpnie poczy je ze sob, opierajc
si o schemat montaowy (rysunek 13). Urucho-
mienie spawarki naley wykonywa etapami:
1. Przetwornic pomocnicz naley podczy
do sieci 230V przez arwk 60W. Natomiast
falownik naley zasili z transformatora pod-
czonego take przez arwk 60W do sieci.
Transformator ten powinien dawa ok. 30V na
wyjciu. Do wyjcia spawarki mona podczy
woltomierz. Oscyloskopem naley zmierzy
przebiegi wystpujce na bramkach, na trans-
formatorze gwnym oraz midzy kolektorem
a emiterem IGBT. Na wyprowadzeniach trans-
formatora nie powinno by adnych szpilek.
Przebiegi powinny by czyste. Na woltomierzu
p o -
winno wystpowa napicie, z
reguy jest ono mae. Nastpnie
naley skrci na minimum po-
tencjometr od regulacji prdu i
dalej naley podczy si sond
oscyloskopu do bramki ktrego
z IGBT. Naley zewrze wyjcie
spawarki i zobaczy czy szero-
ko impulsu bramkowego ulega
chwilowej zmianie. Jeli tak, to
znaczy e przekadnik jest dobrze
podczony.
2. W drugim etapie zostan prze-
prowadzone prby na docelowym
napiciu wejciowym. Wprowa-
dzamy korekt do ukadu testowe-
go wymieniamy transformator
niskonapiciowy na transformator
separacyjny o mocy co najmniej
300W, lub arwk 150W (naj-
lepiej przez oba zabezpieczenia).
Tutaj naley doda, e napicie
na falownik i na przetwornic po-
mocnicz podaje si jednoczenie.
Dziki temu nastpuje opnienie
zaczenia przekanika i sterownika. Podczas
jaowej pracy arwka moe si lekko arzy,
jednak nie moe wieci. Ponownie naley zba-
da przebiegi na poszczeglnych elementach.
Potencjometr od regulacji prdu naley ustawi
w poowie. Nastpnie patrzc na przebieg bram-
kowy zewrze wyjcie cienkim drucikiem mie-
dzianym (ok. 0,5mm). Powinien on natychmiast
spon, a impuls musi ulec zweniu. Jeli tak
si nie stao, naley sprbowa odwrci prze-
kadnik prdowy. Jeeli spawarka nie ma mocy,
naley sprawdzi, czy transformator gwny jest
dobrze podczony (koce i pocztki uzwoje).
3. Ostatnim etapem jest podczenie spawarki
bez arwek wedug schematu montaowe-
go. Naley skontrolowa przebiegi. Nastp-
nie sprbowa zajarzy uk. Na pocztek
proponuj szybko przejecha elektrod po
materiale. Jeli bdzie sycha gony jazgot,
moe znaczy to, e odwrotnie podczony
Radiatory
Tekstolit ruby M3 Gwinty M4 do montau falownika
Rys. 11 Belka czca dzielone
radiatory falownika


Fot. 8 Modu prostowniczy
Rys. 12 Schemat
montaowy
przetwornicy
pomocniczej

lator
Wenty-
+
-
M1
A
Falownik z prostownikem
+
Sterownik
HG
HG
HD
HD
LG
LG LD
LD
TRAFO+
TRAFO-
P
r
z
e
k
a

n
ik
Zasilacz pomocniczy
Termostaty
Przeka.
Elementy RC tumice oscylacje
R - 47ohm/2W
C - 4,7n/400V
Mona zastpi Esem
14V
14V
230V AC
+
-

Rys. 13 Blokowy schemat montaowy spawarki
23
Projekty AVT
El ek t r oni k a dl a Ws z y s t k i ch Stycze 2008
jest przekadnik, ewentu-
alnie transformator. Kiedy
wszystko wyglda dobrze,
mona sprbowa chwil
pospawa. Warto zmierzy
prd wyjciowy, ewentual-
nie dokona korekty rezy-
stora przy przekadniku.
Wszdzie tam, gdzie zosta
zastosowany oscyloskop
(chodzi gwnie o pomiar
impulsw bramkowych)
moliwe jest uycie mier-
nika czstotliwoci. Jednak
taki sposb uruchamiania
nie zapewni bezpiecznego i agodnego uru-
chomienia urzdzenia. Przykadowe przebiegi
przedstawiono na rysunkach 14 15.
Po udanych prbach, moduy skadowe naj-
lepiej umieci w metalowej obudowie. Roz-
mieszczenie poszczeglnych elementw jest
bardzo wane. Warto zwrci uwag, na takie
wymiary i ukad obudowy, aby wytworzy si
tunel powietrzny. Dziki niemu elementy bd
dobrze chodzone. W przypadku dzielonych
radiatorw falownika naley uwaa na to,
aby nie dotykay obudowy, gdy grozi to pora-
eniem. Wraliw elektronik tj. przetwornic
pomocnicz i sterownik, warto oddzieli prze-
grod. Dziki niej nie bd si kurzyy, po-
winno to znacznie podwyszy niezawodno
sprztu. ciank przedni i tylni najlepiej
wykona z grubszej blachy, aby byy sztywne.
Wentylatory naley zabezpieczy grillami.
Wewntrz wszystkie przewody najlepiej spi
w jedn grub wizk tak, aby nie utrudniaa
ona przepywu powietrza. Kabel zasilajcy
musi posiada 3 yy. Powinny mie one co
najmniej 2,5mm
2
przekroju. Przewd uzie-
miajcy musi mie dobry kontakt z obudow.
Montujc wszystkie elementy do obudowy,
naley uwaa na zwarcia. W miejscach nara-
onych na wysokie potencjay (np. pod pyt
falownika, czy przetwornicy pomocniczej)
warto przyklei troch tereszpanu, lub folii.
Monta przecznika ukadu AS jest opcjo-
nalny, jednak czasami
przydaje si moli-
wo wyczenia tego
systemu. Diody sygnalizacyjne najlepiej za-
montowa na kawaku tamy przewodowej,
aby uzyska moliwo manipulacji.
Wentylatory wewntrz obudowy najlepiej
skierowa wylotem w stron tylnej cian-
ki. Dziki temu powietrze bdzie zasysane z
przodu, a wyrzucane z tyu. Gotowe urzdze-
nie moe wyglda tak jak na fotograi 9.
Pyt z opisami mona zrobi na dwa sposoby.
Pierwszy polega na zalaminowaniu papieru i
przyklejeniu go do przedniej cianki tam
dwustronn. W dru-
gim naley przykry
papier z opisami
kawakiem pleksi-
glasu. Wiercc w
nim otwory mona
atwo osadzi diody
sygnalizacyjne.
Po wsadzeniu
wszystkiego w
obudow mona
wczy spawar-
k. Warto wykona
test na zadziaanie
zabezpiecze ter-
micznych. Mona
dokona tego, pod-
czajc spawark pod so-
lidn spiral grzejn (np. od
pieca hartowniczego) lub wy-
spawa kilkanacie elektrod.
Fotograa 10 przedstawia
gotow spawark.
Opisan spawark dosko-
nale spawa si elektrodami
rutylowymi, celulozowymi
i zasadowymi. Po dodaniu
uchwytu TIG, spawark
mona wykorzysta jako
rdo spawalnicze. W tym
przypadku, niestety nie b-
dzie moliwoci bezstyko-
wego zajarzania uku. Jest to
temat na osobny artyku.

Moliwoci zmian
Moc spawarki mona dostosowa zalenie
od swoich potrzeb. Na poniszej konstrukcji
po drobnych modykacjach mona wykona
spawark 300A zasilan z 3 faz. Jednak wy-
maga to do rozbudowanej wiedzy z dziedzi-
ny przetwornic impulsowych.
W oparciu o jednofazowe zasilanie maksimum
wyznacza sztywno sieci. Radz nie przekra-
cza wartoci 200A, poniewa jest to grone
dla instalacji elektrycznej. Warto 200A tak-
23
Ok.12,5us
O
k
.
1
8
V
Rys. 14 Przykadowy przebieg
wystpujcy na bramce IGBT

Ok.12,5us
Rys. 15 Przykadowy przebieg
napicia wystpujcy na
wejciu Current-Sense
ukadu UC sterownika
spawarki


Fot. 9 Rozkad moduw w obudowie

Fot. 10 Gotowa spawarka
24
Projekty AVT
El ek t r oni k a dl a Ws z y s t k i ch Stycze 2008
e nie jest wielkoci sta, jak mona po-
biera cigle. Przy takim prdzie przewody
w domowej instalacji elektrycznej na pewno
bd si grzay.
Przy chci wycinicia 200A z podobnego
ukadu, trzeba si liczy z koniecznoci za-
stosowania potnego transformatora, bardziej
rozbudowanego falownika oraz solidnego da-
wika. Du przeszkod bdzie wyprostowanie
takiego prdu, oraz zachowanie sensownych
przekrojw uzwoje.
Autor nie ponosi odpowiedzialnoci za szko-
dy wyrzdzone nieprawidow prac urz-
dzenia lub nieprawidow jego eksploatacj.
Jednoczenie przestrzega przed samotnym
testowym uruchamianiem tego urzdzenia z
uwagi na niebezpieczestwo poraenia.
Aleksander Olinek2 Guszek
olinek.g@neostrada.p

Falownik
Rezystory
R1,R2 . . . . . . . . . . . . . . . 100 1W
R3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 5W
R4,R5 . . . . . . . . . . . . . . .100k 1W
Kondensatory
C1,C2 . . . . . . . . . . . . . 470F/400V
C3,C4 . . . . . . . . 1nF 1kV ceramiczne
Pprzewodniki. . . . . . . . . . . . . . . . .
D1,D2 . . . . . . . . . . . . . . HFA15TB60
D3,D4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . FR107
T1,T2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .IGBT
Inne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . KBPC3506
PK1 . . . . . . . . . . . . . 16A lub wikszy
Przetwornica pomocnicza
Rezystory
R1 10k 0,25W
R3,R10 . . . . . . . . . . . . . 10 0,25W
R4 . . . . . . . . . . . . . . . . 470 0,25W
R5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,2 2W
R6 . . . . . . . . . . . . . . . . . .220k 2W
R7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 2W
R11 220 0,25W
R12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 1W
R13 . . . . . . . . . . . . . . . . 47k 0,5W
R14 . . . . . . . . . . . . . . . 4,7 0,25W
Kondensatory
C1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,7nF stay
C2,C8 . . . . . . . . . . . . . . . . 1nF stay
C3,C4 . . . . . . . . . 100nF ceramiczne
C5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47F/35V
C6 . . . . . . . . . . . . . . . . . 220F/25V
C7 . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,7F/400V
C9 . . . . . . . . . . . 1nF 1kV ceramiczny
Pprzewodniki
D1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1N4148
D2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1N5822
D3-D6 . . . . . . . . . . . . . . . . . 1N4007
D7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FR107
D8 . . . . . . . . . . . . . . . . . .Zenera 13V
IC1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . UC3845N
OT1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PC817
T1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IRF840
Inne
Tr1 transformator wedug opisu
Sterownik
Rezystory
R1,R4,R10,R16,R23. . . . . . . . .470
R2,R6,R8,R9 . . . . . . . . . . . . . .390
R3,R5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,7
R7,R12,R24. . . . . . . . . . . . . . . 10k
R11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
R13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,6k
R14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,2k
R15 . . . . . . . . . . . . . *opis w tekcie
R17,R18 . . . . . . . . . . . . . . . . . 39k
R19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,7k
R20 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,47k
R21 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,2k
Kondensatory
C1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10nF
C2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,2nF
C3,C6,C7. . . . . . . . . . . . . . . . 100nF
C4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10F
C5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,5nF
C8 . . . . . . . . . . . . . . . . 1000F/16V
C9 . . . . . . . . . . . . . . . . . 470F/25V
Pprzewodniki
D1-D4,D6-D9 . . . . . . . . . . . 1N4148
D5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1N5022
IC1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . UC3845N
LED1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .AS!
LED2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . T!
LED3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ready!
LED4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ogr
OK1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CNY17
Q1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IRF540
T1-T3,T5 . . . . . . . . . . . . . . . . BC547
VR1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TL431
Inne
SL1 przekadnik
SL2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . AS-OFF
SL3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . termostat
SL4 . . . . . . . . . . . . . . . . . przekanik
TR1 . . . . . . . . . . . . . . trafo sterujce
Wykaz elementw
Komplet podzespow z pytk jest do stp ny w sie ci han dlo wej AVT
ja ko kit szkol ny AVT-2XXX.
Uwaga! Podczas uruchamiania
i uytkowania urz dze HV w ich
obwodach wystpuj na pi cia grone dla
ycia i zdrowia. Osoby niedowiadczone i
niepenoletnie mog wykona je wycznie
pod kierunkiem wykwalifikowanego
opiekuna, na przy kad nauczyciela.