The Polish Journal of the Arts and Culture

Nr 6 (3/2013)
Magorzata Knia, Paulina Niechcia
BAHAICI W IRANIE I EGIPCIE.
PERSPEKTYWA PORWNAWCZA
Bahaizm jedna z najmodszych monoteistycznych religii wiata zacz
ksztatowa si w 2. poowie XIX wieku na gruncie islamu szyickiego
w Iranie, gdzie zosta uznany za herezj. Obecnie jest religi o globalnym
zasigu, ma swoje organizacje w ponad stu osiemdziesiciu pastwach
i liczy okoo piciu milionw wyznawcw pochodzcych z ponad dwch
tysicy grup etnicznych i plemiennych
1
. W artykule przedstawiona zostanie
sytuacja mniejszoci bahaickiej w dwch pastwach Bliskiego Wschodu
Iranie, jedynym na wiecie wyznaniowym pastwie szyickim
2
, oraz Egip-
cie, najwikszym bliskowschodnim kraju zdominowanym przez sunnitw
3
,
w ktrym od wiekw funkcjonuje najstarsza i najwaniejsza madrasa oraz
centrum nauczania sunnickiego islamu Uniwersytet al-Azhar. Kraje te
maj cile zdefniowan tosamo religijn, ktra odgrywa istotn rol
na gruncie relacji obywatel pastwo, wskutek czego bahaici s dyskry-
1
P. Hartz, Bahai Faith, New York 2009, s. 89. W Polsce wsplnota bahaicka liczy
okoo 300 wiernych. Wicej na temat polskich bahaitw na ich ofcjalnej stronie: www.
bahai.org.pl [dostp: 8.08.2012].
2
Wedug najnowszych szacunkw populacja Islamskiej Republiki Iranu wynosi pra-
wie 79 mln mieszkacw 98% spoeczestwa to muzumanie, przede wszystkim szyici
(89%) oraz mniejsza liczba sunnitw (9%) (zob. The World Factbook, Central Intelligence
Agency 2012, [online], https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/
ir.html [dostp: 10.03.2012]). Pozostae grupy religijne to bahaici, ydzi, zaratusztrianie
i chrzecijanie (gwnie Ormianie oraz Asyryjczycy i Chaldejczycy).
3
Populacja Egiptu szacowana jest na ponad 80 mln mieszkacw. Okoo 90% spoe-
czestwa stanowi sunniccy muzumanie, 1% szyici, 8%12% chrzecijanie (w wikszo-
ci obrzdku koptyjskiego), a spoeczno ydowska liczy okoo 100 czonkw (IRFR:
International Religious Freedom Report 2011: Egypt, 2011, U.S. Department of State,
Bureau of Democracy, Human Rights and Labor, [online], http://www.state.gov/j/drl/rls/
irf/religiousfreedom/index.htm?dlid=192881#wrapper [dostp: 25.04.2012]).
90 Magorzata Knia, Paulina Niechcia
minowani i nie posiadaj statusu penoprawnych czonkw spoeczestwa,
jednak z uwagi na odmienny kontekst spoeczno-polityczny ich sytuacja
w obu krajach rni si. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie statusu
prawnego bahaitw oraz polityki i stanowiska establishmentu religijnego
wobec nich w wybranych pastwach. Na tej podstawie podjta zostanie
prba odpowiedzi na pytanie, czy w krajach muzumaskich moliwa jest
pena emancypacja i poprawa statusu interesujcej nas spoecznoci.
WPROWADZENIE
U rde bahaizmu ley szkoa szejchicka mistyczny nurt, ktry od 2. po-
owy XVIII wieku ksztatowa si w onie islamu szyickiego i zyska du
popularno w Iranie. Jego wyznawcy postulowali alegoryczn i ezoterycz-
n interpretacj szyizmu oraz dyli do ustanowienia idealnego szyickiego
spoeczestwa. Idee szejchizmu zradykalizoway si w babizmie, kiedy
w 1843 roku kupiec z Szirazu, Sejjed Mohammad Ali (18191850), ogosi
si Babem bram do boskiej prawdy, atakujc szyicki kler za korupcj,
duchow ignorancj i naduywanie idtihadu
4
, a z czasem proklamowa si
oczekiwanym przez szyitw ukrytym Imamem zbawc, ktry zaprowadzi
sprawiedliwo na wiecie i tym samym najwysz wadz na ziemi,
stawiajc si ponad szachem
5
.
Wystpienie Baba wywoao protesty muzumaskiego kleru, wsku-
tek czego zosta on uwiziony, najpierw w Szirazie, a nastpnie w Maku
i Czeraq w Azerbejdanie. Teolodzy nie tylko szyiccy, ale rwnie sun-
niccy w swoich fatwach
6
uznali Baba i jego zwolennikw za niewiernych,
4
Idtihad dos. wysiek twrczy, oznacza moliwo indywidualnego formuo-
wania przepisw prawnych na postawie Koranu i sunny. W islamie sunnickim w X wieku
po uksztatowaniu si gwnych szk prawa muzumaskiego nastpio zatrzanicie
bram idtihadu i zastpienie go naladownictwem wykorzystywaniem interpretacji
Koranu i sunny zawartych w dzieach poszczeglnych szk prawnych. W szyizmie bra-
my idtihadu nie zostay zamknite, a zatem prawnicy maj moliwo samodzielnego
rozwijania prawa (J. Danecki, Podstawowe wiadomoci o islamie, t. 1, Warszawa 1998,
s. 226227).
5
M. Bayat-Philipp, Tradition and Change in Iranian Socio-Religious Thought, [w:]
Continuity and Change in Modern Iran, eds. E. B. Michael, N. R. Keddie, New York
1981, s. 4246.
6
Fatwa opinia prawna dotyczca budzcych wtpliwoci kwestii religijnych,
etycznych lub prawnych. Nie jest przepisem prawnym, a jedynie zaleceniem. W islamie
sunnickim fatwy wydawane s przez muftiego interpretatora prawa, a w szyizmie przez
mudtahida, ktry w przeciwiestwie do muftiego nie tylko interpretuje, lecz take
tworzy prawo (J. Danecki, op. cit., s. 229230).
Bahaici w Iranie i Egipcie. Perspektywa porwnawcza 91
skazujc ich w ten sposb na mier. Protesty, ktre wybuchy w rnych
miejscach Iranu, zostay krwawo stumione, a egzekucja Baba odbya si
w 1850 roku w Tebrizie. Dwa lata pniej przeladowania babitw zinten-
syfkoway si, kiedy wywodzcym si spord nich spiskowcom udarem-
niono zamach na szacha, co pozostaych przy yciu przywdcw ruchu
zmusio do emigracji
7
.
Naley podkreli, e babizm by najbardziej znaczcym ruchem spo-
eczno-mistycznym w dziewitnastowiecznym Iranie i w przeciwiestwie
do podobnych sekt szyickich, jakie powstaway w tamtym czasie w rozwi-
nitym stadium dy do zerwania z islamem i rozwoju odrbnego systemu
religijnego. Chocia ruch babitw zosta stumiony i utraci religijne oraz
polityczne znaczenie, goszone przez niego idee pomuzumaskiego obja-
wienia znalazy kontynuacj w dwch konkurencyjnych nurtach azality-
zmie i bahaizmie. Ten ostatni zyska du popularno na caym wiecie
wyznawcy podkrelali jego status jako odrbnej religii i otworzyli drog do
odrodzenia babickich korzeni
8
.
Bahaizm narodzi si w 1860 roku, kiedy jeden z uczniw Baba, Mirza
Hosejn Ali Nuri (18171892), ogosi si prorokowanym przez swojego
nauczyciela boskim posacem. Bahaizm od tego czasu rozprzestrzenia si
w szybkim tempie poza terytorium Iranu, docierajc najpierw do krajw Bli-
skiego Wschodu i Azji
9
, a na przeomie XIX i XX wieku rwnie do Europy
i Ameryki Pnocnej. Zaoyciel bahaizmu, znany jako Bahaollah, zosta
wygnany z ojczyzny i zmar w Akce na terenie wspczesnego Izraela, sta-
nowicej jedno z najwaniejszych miejsc kultu, w ktrym mieci si rwnie
mauzoleum Baba. Po mierci Bahaollaha przywdztwo nad spoecznoci
byo dziedziczone, do czasu, gdy wnuk Bahaollaha, Szogi Effendi, zmar
bezpotomnie w 1957 roku w Londynie. Tam te w 1963 roku wiatowy
kongres bahaitw wybra czonkw Powszechnego Domu Sprawiedliwoci
z siedzib w izraelskiej Hajfe, ktry przej religijne zwierzchnictwo
10
. Do
dzi jest to najwaniejsza instytucja bahaicka, skadajca si z dziewiciu
czonkw wybieranych co pi lat, ktrej jurysdykcji podlegaj Narodowe
Zgromadzenia Duchowe z innych krajw
11
. Bahaici, odegnujcy si od mia-
7
A. Krasnowolska, Iran wspczesny (XIXXX w.), [w:] Historia Iranu, red. A. Kra-
snowolska, Wrocaw 2010, s. 738739.
8
Zob. D. M. MacEoin, Babism, [w:] Encyclopaedia Iranica, ed. E. Yarshater, Vol. 3,
LondonNew York 1989, s. 309317.
9
W latach 18601892 bahaizm rozprzestrzenia si na terenach Iraku, Turcji, Syrii,
Egiptu, Sudanu, Kaukazu, Azji Centralnej, Indii i Birmy (J. Cole, Bahai Faith: i. The Fa-
ith, [w:] Encyclopaedia Iranica, ed. E. Yarshater, Vol. 3, LondonNew York 1989, s. 439).
10
E. Sanasarian, Religious Minorities in Iran, Cambridge 2000, s. 5051.
11
L. uk-apiska, Religia Bahi, Krakw 1993, s. 50.
92 Magorzata Knia, Paulina Niechcia
na sekty czy ruchu reformatorskiego w onie islamu, uznaj si za propagato-
rw uniwersalizmu i pokoju na ziemi, podkrelajc istotne z ich perspektywy
znaczenie swojej religii we wspczesnym wiecie
12
.
IRAN
W pierwszych dekadach od powstania bahaizm w Iranie by atrakcyjny nie
tylko dla muzumanw, ale rwnie zaratusztrian i ydw. Historia tej re-
ligii w jej ojczynie od pocztku bya naznaczona przeladowaniami pod
koniec XIX i w XX wieku motywowanymi przede wszystkim religijnie
(chocia czynniki spoeczno-ekonomiczne byy rwnie istotne), a z czasem
zyskujcymi wikszy wydwik polityczny. Najwczeniejsze ataki na baha-
itw mona uzna za kontynuacj tego, co spotykao w Iranie babitw
byy to akty pobicia, wypdzenia czy zabjstwa, inicjowane gwnie przez
szyicki kler i lokalne wadze administracyjne. Do najkrwawszych akcji
wymierzonych przeciwko bahaitom doszo w Isfahanie w 1874 i 1880 roku,
w Teheranie w latach 18821883 oraz w Jazdzie w 1891 roku. W przyjtej
na pocztku XX wieku pierwszej iraskiej konstytucji bahaitom odmwio-
no w przeciwiestwie do akceptowanych przez islam ydw, chrzecijan
i zaratusztrian ofcjalnego statusu mniejszoci religijnej. W zwizku z tym
bahaici nie stanowili penoprawnych obywateli Iranu, nie mogli ofcjalnie
si zrzesza, rejestrowa swoich instytucji czy wydawa publikacji
13
.
W latach 20. XX wieku, po dojciu do wadzy dynastii Pahlawich (1925
1979), polityka wobec bahaitw zmienia si, midzy innymi w zwiz-
ku z ograniczeniem roli szyickiego kleru w pastwie. Akty fzycznej prze-
mocy w duej mierze ustpiy oglnej dyskryminacji obywatelskiej i religij-
nej, odzwierciedlajcej uczucia antybahaickie szerszych warstw spoecze-
stwa. Poparcie bahaitw dla modernizacji oraz skierowanych przeciwko
szyickiemu klerowi reform szacha Rezy Pahlawiego odcinao ich od kon-
serwatywnych i religijnych warstw spoecznych, ale te nie przysporzyo
wystarczajcej sympatii wadzy i wieckich modernistw. Z czasem kiedy
reformy Pahlawich byy coraz bardziej krytykowane bahaizm zacz wy-
woywa coraz wicej negatywnych konotacji w spoeczestwie
14
. By zde-
precjonowa szacha, kler oskara go wanie o praktykowanie bahaizmu
15
.
12
E. Sanasarian, op. cit., 2000, s. 51.
13
J. Cole, op. cit., s. 462; D. M. MacEoin, Bahai Faith: vii. Bahai Persecutions, [w:]
Encyclopaedia Iranica, ed. E. Yarshater, Vol. 3, LondonNew York 1989, s. 462.
14
D. M. MacEoin, Baha Faith, op. cit., s. 463.
15
F. Kazemzadeh, Bahais in Iran: Twenty Years of Repression, Social Research
2000, Vol. 67 (2), s. 539.
Bahaici w Iranie i Egipcie. Perspektywa porwnawcza 93
Mimo kolejnych korzystnych dla spoecznoci niemuzumaskich reform
wprowadzanych w latach 30. XX wieku bahaitom w przeciwiestwie do
uznanych przez islam mniejszoci religijnych odmwiono prawnej akcep-
tacji ich maestw. W 1955 roku doszo do znaczcych aktw przemocy
fzycznej w wyniku wywieranej na szacha presji ulemw, z ajatollahem
Mohammadem Boruderdim na czele, zniszczona zostaa midzy innymi
kopua bahaickiego centrum w Teheranie. W latach 60. i 70. chocia by
to okres najwikszej poprawy sytuacji bahaitw w Iranie
16
muzumaskie
ugrupowania nie zaprzestay przeladowa, take we wsppracy z irask
sub bezpieczestwa SAWAK-iem
17
. Na tym polu odznaczay si zao-
one w latach 50. stowarzyszenie Hodatije, zmierzajce do wyeliminowa-
nia bahaizmu jako bezporedniego zagroenia dla islamu
18
, oraz organizacja
Tabliqat-e Eslami (Islamska propaganda). Grupy te zajmoway si midzy
innymi zastraszaniem bahaitw i osb z nimi sympatyzujcych oraz propa-
gowaniem antybahaickich publikacji
19
. Przez znaczn cz spoeczestwa
bahaici byli postrzegani jako naduywajcy osobistych relacji do szerzenia
swojej religii, a nawet jako czonkowie faszywego ruchu zaoonego w Ira-
nie przez brytyjskich kolonialistw celem podstpnego niszczenia szyizmu.
Rwnoczenie, jako osoby dobrze wyksztacone, bahaici bywali wykwalif-
kowanymi profesjonalistami i osigali wysokie pozycje w rnych dziedzi-
nach. Ze wzgldu na trudn sytuacj bahaizm w przedrewolucyjnym Iranie
by nierzadko praktykowany potajemnie, co nie pozwala na okrelenie
liczby jego wyznawcw, a szacunkowe dane dotyczce lat 70. XX wieku
wahaj si midzy sto pidziesit tysicy a p miliona osb
20
.
Jeszcze przed powrotem z emigracji do Iranu ajatollah Ruhollah Cho-
mejni lider islamskiej rewolucji w 1979 roku i przywdca utworzonej
w jej wyniku republiki islamskiej podczas wywiadu udzielonego w 1978
roku we Francji wyjani, e bahaici, jako niebezpieczna frakcja polityczna,
nie bd w Iranie akceptowani
21
. W porewolucyjnej konstytucji stwierdzo-
no, e obywatele Iranu maj rwne prawa bez wzgldu na kolor skry,
pochodzenie czy jzyk
22
, jednak rwno nie dotyczy wyznawanej przez
16
Zob. J. Cole, op. cit., s. 441.
17
E. Sanasarian, op. cit., s. 5253.
18
Po rewolucji islamskiej organizacja prowadzia nadal swoj dziaalno, midzy
innymi poprzez Ministerstwo Edukacji, przede wszystkim kiedy w 1979 roku jego szefem
zosta czonek Hodatije, Mohammad Ali Radaji. Por. ibidem, s. 120.
19
D. M. MacEoin, Baha Faith, op. cit., s. 463.
20
E. Sanasarian, op. cit., s. 53, 114115.
21
F. Kazemzadeh, op. cit., s. 541.
22
Qnun-e assi-ye omhuri-ye Eslmi-ye Irn, 1368/1989, art. 19, [online], http://91.98.29.74/
majles/index.php?option=com_content&task=view&id=12&Itemid=88 [dostp: 6.10.2011].
94 Magorzata Knia, Paulina Niechcia
nich religii, a Iraczycy dziel si na trzy kategorie: muzumanw (religi
pastwow jest szyizm imamicki, akceptowani s te zwolennicy innych
szk prawnych islamu
23
), uznane mniejszoci religijne i wykluczonych
wyznawcw innych religii. Bahaitom odmwiono wobec tego statusu pe-
noprawnych obywateli, jako niekwalifkujcym si ani do miana mniejszo-
ci religijnej (tak samo jak we wczeniejszej ustawie zasadniczej prawo do
praktykowania wasnej religii przyznano chrzecijanom, zaratusztrianom
i ydom
24
), ani organizacji czy stowarzyszenia (mog by rejestrowane,
o ile maj charakter islamski lub zwizany z jedn z uznanych mniejszoci
religijnych
25
). Tysice bahaitw opucio porewolucyjny Iran, udajc si do
Europy (znaczna liczba uzyskaa azyl na terenie Danii), a take do Kanady
i Stanw Zjednoczonych Ameryki Pnocnej
26
. Za spraw porewolucyjnych
iraskich przywdcw bahaici zostali uznani za pogan osoby niewyzna-
jce adnej z akceptowanych przez islam starszych od niego religii mono-
teistycznych, postrzegane jako rytualnie skalane, a przy tym jako apostaci,
gdy teologia muzumaska nie dopuszcza istnienia religii modszych od
islamu, czyli nie objawionych, ale stworzonych przez czowieka. W poczt-
ku lat 80. wadze ofcjalnie okreliy bahaizm mianem politycznego ruchu
dziaajcego przeciwko islamowi i rewolucji. Jego wyznawcw oskarono
o sprzyjanie obalonemu reimowi szacha, dziaania wrogie islamowi, sy-
jonistyczn agentur oraz konspirowanie z rzdem amerykaskim i brytyj-
skim
27
. W 1983 roku prokurator generalny Sejjed Hossejn Musawi Tabrizi
potwierdzi, e wszelka zorganizowana dziaalno bahaitw jest niezgodna
z prawem oraz e pogan naley wyeliminowa
28
.
Po rewolucji islamskiej wielu bahaitw stracio miejsca pracy, przede
wszystkim w edukacji, innym nie wypacano pensji lub emerytur. Zmuszano
ich do przyjcia islamu, poddawano systematycznym represjom, konfsko-
wano nalece do nich ziemie, a wielu liderw bahaickich zostao aresz-
towanych i straconych lub zagino bez wieci, jak wszyscy czonkowie
iraskiego Narodowego Zgromadzenia Duchowego zatrzymani w sierpniu
1980 roku. Omiu spord dziewiciu kolejnych czonkw tej organizacji
zostao aresztowanych w grudniu 1981 roku i straconych sekretnie po
dwch tygodniach. Za najbardziej pokazowe ataki na bahaizm mona uzna
zniszczenie Domu Baba w Szirazie jednego z najwaniejszych miejsc
23
Zob. ibidem, art. 12.
24
Zob. ibidem, art. 13
25
Zob. ibidem, art. 26
26
M. Warburg, Citizens of the World. A History and Sociology of the Bahais from
a Globalisation Perspective, LeidenBoston 2006, s. 252.
27
E. Sanasarian, op. cit., s. 115116.
28
F. Kazemzadeh, op. cit., s. 550.
Bahaici w Iranie i Egipcie. Perspektywa porwnawcza 95
kultu oraz torturowanie i stracenie dziesiciu bahaitek
29
. Rozwizano te
wszystkie bahaickie zgromadzenia (w latach 60. byo ich w Iranie ponad
500), a rzdowa konfskata dokumentw rejestracyjnych czonkw bahaic-
kich organizacji z orodka w Teheranie pozwolia wadzom identyfkowa
wyznawcw tej religii na terenie caego kraju
30
. Od czasu rewolucji islam-
skiej, przede wszystkim w pierwszych latach porewolucyjnych czystek, po-
nad dwustu z nich gwnie liderw spoecznoci aktywnych na poziomie
lokalnym i narodowym zgino w wizieniach lub zostao straconych,
niejednokrotnie bez rozprawy sdowej. Liczba egzekucji zmniejszya si
po poowie lat 80.
31
Do poprawy sytuacji bahaitw zwizanej ze zmian sytuacji politycz-
nej w caym Iranie doszo w latach 90. Wtedy na przykad pozwolono
im grzeba zmarych na wybranych cmentarzach i atwiej byo im uzyska
paszporty
32
, chocia nie ustay inne dyskryminujce praktyki, jak nieuzna-
wanie bahaickich regulacji dotyczcych prawa spadkowego ani maestw,
prowadzce do oskare osb w zwizkach bahaickich o prostytucj
33
. Ten
ostatni problem rozwizano dopiero kilka lat pniej, dopuszczajc reje-
stracj zwizkw maeskich i urodze bez podawania religii. Nie znaczy
to jednak, e otwarto w ten sposb drog do akceptacji bahaitw na
danie najwyszego przywdcy ajatollaha Alego Chamenejego
34
i prezy-
denta Alego Akbara Haszemiego Rafsandaniego (19891997) opracowano
memorandum regulujce traktowanie bahaitw, majce na celu midzy in-
nymi ukrcenie ich religijnej dziaalnoci oraz zniszczenie ich kulturowych
korzeni poza Iranem
35
.
Do kolejnych incydentw skierowanych przeciwko niemuzumanom
przede wszystkim bahaitom i ydom zaczo dochodzi w Iranie w pierw-
szych latach XXI wieku, a w rodkach masowego przekazu ukazao si
wiele audycji deprecjonujcych te spoecznoci. Po raz pierwszy irascy
bahaici wystosowali wwczas ofcjalny list do prezydenta kraju, Moham-
mada Chatamiego (19972005), z prob o ochron praw czowieka. Ten
krok podjli wobec pewnej liberalizacji ycia iraskiego spoeczestwa
w okresie prezydentury Chatamiego, jednak nie tylko nie poprawio to sy-
29
E. Sanasarian, op. cit., s. 116119.
30
J. Cole, op. cit., s. 442.
31
M. Warburg, op. cit., s. 164.
32
Poniewa w paszportach nie umieszcza si afliacji religijnej, mog one by wyda-
wane rwnie bahaitom. Odmawia si im natomiast dowodw osobistych, odcinajc tym
samym od wielu sfer ycia spoecznego.
33
E. Sanasarian, op. cit., s. 121.
34
Obj t funkcj po mierci Chomejniego w 1989 roku.
35
F. Kazemzadeh, op. cit., s. 553556.
96 Magorzata Knia, Paulina Niechcia
tuacji, ale spowodowao wzrost przeladowa i aresztowa pod zarzutami
antyrzdowej propagandy oraz zagraania bezpieczestwu narodowemu. Po
2005 roku, wraz z trwajc do dzi prezydentur Mahmuda Ahmadineada,
wrcia wyrana wrogo wobec mniejszoci religijnych i medialna na nie
nagonka, ktrej gwnym celem stali si bahaici. Wadze signy do praktyk
podobnych do tych z okresu porewolucyjnego porwa, niszczenia cmen-
tarzy i miejsc kultu, konfskaty dbr, aktw pobicia czy aresztowa bez for-
malnych zarzutw. Z administracji Ahmadineada wycieky trzy dokumenty,
ujawniajce polityk pastwa zorientowan na przeladowanie obywateli
zwizanych z bahaizmem. Pierwszy, z 2005 roku, bazujcy na wytycznych
ajatollaha Alego Chamenejego i rozesany do jednostek wywiadu, policji
i Stranikw Rewolucji
36
, zawiera instrukcje dotyczce zidentyfkowania
bahaitw i monitorowania ich dziaalnoci. Podobnym celom suyy dwa
dokumenty wydane w roku nastpnym
37
. Liczba aresztowanych bahaitw
wzrosa po protestach przeciwko wynikom wyborw prezydenckich w 2009
roku okoo 140 z nich znalazo si wwczas w wizieniach
38
.
Wspczenie bahaici, stanowicy najwiksz spoeczno niemuzuma-
nw w Iranie szacowan na 300 tys. czonkw
39
s w ojczynie prze-
ladowani pod zarzutami apostazji, herezji, dziaalnoci antypastwowej
i niemoralnego postpowania. Posiadanie miejsca kultu na terenie Izraela
jest pretekstem do oskare o szpiegostwo na rzecz tego kraju jak w 2009
roku stwierdzi prokurator generalny ajatollah Qorbanali Dorri-Nadafaba-
di, bahaici zaangauj si w zbieranie informacji na rzecz reimu syjoni-
stycznego (jak w dyskursie muzumaskich pejoratywnie okrela si Izra-
el) oraz w dziaania suce podwaaniu ideologicznych postaw obywateli
40
.
Bahaici spotykaj si z dyskryminacj na wszelkich szczeblach szkolnictwa,
wobec czego prowadz wasn, nielegaln dziaalno edukacyjn. Do 2004
roku podjcie przez bahaick modzie edukacji na poziomie wyszym
uniemoliwiaa konieczno deklarowania przez przyszych studentw przy-
36
Stranicy Rewolucji Islamskiej to czonkowie utworzonej po rewolucji, zideologi-
zowanej jednostki militarnej, majcej broni nowego systemu.
37
E. Sanasarian, A. Davidi, Domestic Tribulations and International Repercussions:
The State and the Transformation of non-Muslims in Iran, Journal of International Affa-
irs 2007, Vol. 60 (2), s. 5660.
38
Discrimination against Ethnic and Religious Minorities in Iran, International Fe-
deration for Human Rights, ParisGenevaNew York 2010, s. 24, [online], http://www.
unhcr.org/refworld/docid/4c8622f72.html [dostp: 8.08.2012].
39
Ibidem, s. 22.
40
Faliyath-ye ferqe-ye zlle-ye bahiyyat qeyr-e qnuni va mamnu ast, Fars News
Agency 2009, [online], http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8711271271 [dostp:
8.08.2012].
Bahaici w Iranie i Egipcie. Perspektywa porwnawcza 97
nalenoci do islamu lub jednej z trzech uznanych mniejszoci religijnych.
Chocia w 2004 roku na uniwersytetach pastwowych wymg ten znie-
siono, bahaici, ktrzy zdali egzaminy wstpne, w dalszej kolejnoci i tak
musieli zadeklarowa swoje pogldy
41
. W 2010 roku Krajowa Organizacja
Ewaluacji Edukacji
42
ustalia, e studentami nie mog by osoby prezen-
tujce wrog postaw wobec Islamskiej Republiki Iranu zdefniowano
je midzy innymi jako czonkw religii utworzonych przez czowieka
43
,
czyli wanie bahaitw, wyznajcych nieakceptowan przez islam religi
podwaajc ostateczne proroctwo Mahometa.
Raport przygotowany przez International Federation for Human Rights
dzieli problemy dotykajce bahaitw w Iranie na pi kategorii: bezpo-
rednie przeladowania polityczne, ktre nasiliy si w ostatnich latach,
niszczenie cmentarzy i innych nieruchomoci (na przykad burzenie domw,
konfskata ziemi), odmowa dostpu do edukacji i do zatrudnienia (w insty-
tucjach pastwowych, ale te uniemoliwianie lub utrudnianie zakadania
frm prywatnych), a take odmowa praw obywatelskich (na przykad po-
przez wykluczenie z systemu opieki spoecznej, pozbawienie prawa do
spadku)
44
. Wadze odmawiaj bahaitom uczestniczenia w yciu publicznym
do tego stopnia, e w 2009 roku zawieszono na pewien czas wydawanie
dziennika Hamszahri, ktry w reklamie wycieczki do Indii opublikowa
zdjcie tamtejszej bahaickiej wityni
45
.
EGIPT
Aktywno misyjna bahaitw w Egipcie zainicjowana zostaa przez Ba-
haollaha. Poleci on swoim wysannikom przej tryb ycia wdrownych
derwiszy, aby sprawdzi, czy nowa wiara traf na podatny grunt wrd sun-
nickich sufch zamieszkujcych terytorium Egiptu i pozostae prowincje im-
perium osmaskiego
46
. Bahaici przybyli do Egiptu w latach 60. XIX wieku,
41
Discrimination, op. cit., s. 24.
42
Zob. sanjesh.org [dostp: 8.08.2012].
43
Discrimination, op. cit., s. 11. [Jeli nie podano inaczej, wszystkie teksty obco-
jzyczne w tumaczeniu autorek artykuu].
44
Ibidem, s. 24.
45
Iran Shuts Newspaper For Publishing Bahai Temple Photo, Radio Free Liberty
2009, [online], http://www.rferl.org/content/Iran_Shuts_Newspaper_For_Publishing_Ba-
hai_Temple_Photo/1886171.html [dostp: 8.08.2012].
46
M. Momen, The Globalization of the Bahai Community: 18921921, [w:] Bahai
and Globalization, eds. A. H. Margit Warburg, M. Warmind, Aarhus University Press
2005, s. 79.
98 Magorzata Knia, Paulina Niechcia
aczkolwiek pierwsze konwersje rdzennych mieszkacw zarejestrowano
dopiero pod koniec wieku, kiedy Abu al-Fadl al-Gulpajagani, byy uczony
muzumaski, ukrywajc prawdziw tosamo, nawrci grup okoo pit-
nastu studentw i nauczycieli Al-Azharu. Popularno bahaizmu wzrosa po
1910 roku, kiedy z podr misyjn do Aleksandrii przyby Abd al-Baha
(18441921), syn Bahaollaha, wzbudzajc due zainteresowanie egipskich
intelektualistw. Rozkwit spoecznoci bahaickiej nastpi w latach 20. XX
wieku, kiedy zaoono Narodowe Zgromadzenie Duchowe i po raz pierw-
szy podjto prb uzyskania statusu milla mniejszoci podlegajcej prze-
pisom wasnego prawa religijnego. Mimo niepowodzenia pod koniec lat 50.
liczebno bahaitw wynosia ju okoo 5 tys. osb. Wydawali wasne akty
maestwa i cieszyli si stosunkow niezalenoci i swobod dziaania
47
.
Ich sytuacj w Egipcie w poowie lat 50. Szogi Effendi (18991957) okre-
li jako etap emancypacji, kiedy spoeczestwo i wadze toleruj bahaizm,
cho nie wykazuj nim wikszego zainteresowania. Kolejnym, naturalnym
etapem ewolucji powinno by ofcjalne uznanie bahaizmu za jedn z religii
pastwowych
48
. Jednak w Egipcie nigdy nie zyska on statusu religii, co
wicej, na paszczynie relacji obywatel pastwo nastpia regresja do
etapu przeladowania.
W 1960 roku prezydent Egiptu, Gamal Abdel Naser (19541970),
w dekrecie nr 263 ofcjalnie zdelegalizowa spoeczn aktywno bahaitw,
nakazujc rozwizanie wszystkich bahaickich instytucji. Kontynuacja dzia-
alnoci miaa odtd podlega karze do trzech lat pozbawienia wolnoci,
a cae mienie wsplnoty, w tym take cmentarze, zostao skonfskowane
przez rzd
49
. Prezydencki dekret by wielokrotnie kwestionowany przez ba-
haitw pod zarzutem niezgodnoci z konstytucj, ktra gwarantuje wolno
wyznania i rwno wobec prawa wszystkich obywateli, bez wzgldu na
pochodzenie etniczne, jzyk i afliacj religijn. Jednak, zdaniem Farada
Fudy, jednego z najwybitniejszych liberaw w porewolucyjnym Egipcie
50
,
art. 46 konstytucji dotyczcy wolnoci wyznania i praktykowania rytuaw
religijnych de facto wyklucza prawdziw wolno religijn, poniewa nie
podaje defnicji wolnoci, a co wicej, zgodnie z art. 2, religi pastwow
47
J. Pink, A Post-Qurnic Religion between Apostasy and Public Order: Egyptian
Muftis and Courts on the Legal Status of the Bah Faith, Islamic Law and Society
2003, No. 3 (10), s. 411412.
48
R. Danesh, Church and State in the Bah Faith: An Epistemic Approach, Journal
of Law and Religion 2008, Vol. XXIV, s. 24.
49
J. Pink, op. cit., s. 412.
50
M. Hatina, Identity Politics in the Middle East. Liberal Thought and Islamic Chal-
lenge in Egypt, LondonNew York 2007, s. 3.
Bahaici w Iranie i Egipcie. Perspektywa porwnawcza 99
jest islam, a szariat podstawowym rdem prawa
51
. Dla bahaitw zapis kon-
stytucyjny sta si podstaw do wniosku o rewizj dekretu. W odpowiedzi
Sd Najwyszy w 1975 roku orzek, e prawo nie zabrania wiary, a jedynie
bahaickich praktyk, poniewa wolno praktykowania rytuaw ogranicza
si do wyznawcw islamu religii pastwowej oraz akceptowanych przez
islam religii monoteistycznych
52
.
Podstaw decyzji o delegalizacji bahaizmu stay si fatwy wydawane
przez Komitet Bada Muzumaskich Uniwersytetu Al-Azhar, wedug kt-
rych bahaizm nie jest prawdziw religi i nie moe te zosta uznany za
odam islamu. Zgodnie z owiadczeniem wydanym w 1986 roku jest on
faszyw wiar, poniewa pozostaje w sprzecznoci z islamem nie uzna-
jc Dnia Sdu, zmartwychwstania, nieba i pieka; odrzucajc Mahometa
jako Piecz Prorokw; twierdzc, e Bg sta si czowiekiem w osobie
Bahaollaha
53
. Zdaniem uczonych z Al-Azharu, reprezentujcych gwny
nurt sunnickiego islamu, bahaici s apostatami, heretykami, a sam bahaizm,
cytujc sowa Wielkiego Szejcha
54
, witokradczym dogmatem wyznawa-
nym przez dewiacyjn sekt ateistw
55
.
Niech do bahaizmu podyktowana jest rwnie wzgldami bezpie-
czestwa. Stanowi on zagroenie nie tylko dla islamu, lecz take chrzeci-
jastwa i judaizmu, z uwagi na nawoywanie do globalizacji pod sztandarem
Izraela i powizania z ruchem syjonistycznym, czego dowodzi usytuowanie
Powszechnego Domu Sprawiedliwoci w samym sercu Izraela
56
. W zbio-
rowej wiadomoci ugruntowao si przekonanie, e bahaici jako twr
syjonizmu szpieguj na rzecz Izraela, stanowic wiksze zagroenie dla
bezpieczestwa narodowego ni ekstremici i terroryci
57
. Syjonistyczna
psychoza podsycana jest na amach prasy, a nawet w pracach naukowych,
wydawanych nie tylko w Egipcie, lecz caym wiecie arabskim, gdzie ba-
haizm defniowany jest jako:
51
Ibidem, s. 110111.
52
J. Pink, op. cit., s. 430; J. Stork, H. Baghat, Egypt. Prohibited Identities: State
Interference with Religious Freedom, Human Rights Watch 2007, Vol. 19, No. 7 (E), s. 18.
53
O. Cetin, Recognition and Identity: The Case of the Bah Faith, Alternatives.
Turkish Journal of International Relations 2002, No. 1 (1), s. 4.
54
Wielki Szejch peni funkcj rektora al-Azharu. Jest to najbardziej prestiowe sta-
nowisko, jakie mg obj muzumaski uczony, ustanowione pod koniec XVII wieku
(M. Hatina, Historical Legacy and the Challenge of Modernity in the Middle East: The
Case of al-Azhar in Egypt, The Muslim World 2003, No. 93, s. 52).
55
G. Shahine, The Others, al-Ahram Weekly 2006, No. 794, [online], http://weekly.
ahram.org.eg/2006/794/eg6.htm [dostp: 3.05.2012].
56
Ibidem.
57
P. Marshall, N. Shea, Silenced: How Apostasy and Blasphemy Codes are Choking
Freedom Worldwide, OxfordNew York 2011, s. 64.
100 Magorzata Knia, Paulina Niechcia
Ateistyczna zmowa, sprzeczna z zasadami islamu i rnica si od pozostaych re-
ligii niebiaskich, zaplanowana przez masoneri i wiatowy syjonizm, ugruntowana
przez rosyjskich szpiegw w celu realizacji planw ekspansyjnych: zmiany islamu,
zniesienia jego dogmatw, prawa i organizacji, eliminacji ducha dihadu, realizacji
spiskowych planw, odsunicia muzumanw od ich odwiecznych wartoci, wspa-
niaego dziedzictwa, nauk i wysokiej moralnoci, stworzenia dogodnych warunkw
do ustanowienia ydowskiej ojczyzny w Palestynie i szerzenia bdzenia, niezgody
i dezorientacji na wiecie zgodnie z Protokoami Mdrcw Syjonu
58
.
Obecnie liczebno wsplnoty bahaickiej szacunkowo wynosi od 1 tys.
500
59
do 2 tys.
60
osb i jest ona prawdopodobnie najbardziej represjonowan
mniejszoci religijn w Egipcie
61
. Wielokrotnie przeprowadzano masowe
aresztowania jej czonkw, w latach 1965, 1967, 1970, 1972, 1985 i 2001
suby bezpieczestwa zatrzymay w sumie 236 osb
62
, przede wszystkim
pod zarzutem amania prawa z 1960 roku, cho oskarano je take o prakty-
kowanie niemoralnych aktw seksualnych czy te wykorzystywanie religii
w celu wywoania konfiktw spoecznych, osabienia jednoci narodowej
i szydzenia z religii objawionych
63
.
Ze wzgldu na nieuregulowany status prawny bahaici maj proble-
my z uzyskaniem dokumentw tosamoci. Na ofcjalnych dokumentach
pastwowych (akcie urodzenia, zawarcia zwizku maeskiego, zgonu,
dowodzie osobistym czy prawie jazdy) musi zosta odnotowana afliacja
religijna. Nieposiadanie dowodu osobistego po ukoczeniu 16. roku y-
cia uniemoliwia partycypacj w yciu spoecznym i zagroone jest kar
grzywny
64
oraz pozbawienia wolnoci
65
. Po ogoszeniu dekretu nr 263
wzrosa presja, aby w dokumentach znalaza si jedna z trzech uznanych
przez pastwo religii, jednak w praktyce wszystko zaleao od urzdnikw:
niektrych czonkw spoecznoci ofcjalnie rejestrowano jako bahaitw, in-
nych jako chrzecijan, muzumanw lub nie wpisywano afliacji religijnej
66
.
Sytuacja ulega zmianie w 1995 roku, kiedy wprowadzono elektroniczne
58
aybat al-amd Abd al-Qdir, Al-adyn wa-l-fraq wa-l-mahib al-muira, Me-
dyna s.a., s. 129.
59
IRFR, op. cit.
60
S. Tadros, Religious Freedom in Egypt, The Heritage Foundation, Backgrounder
2010, No. 2487, s. 2, [online], http://thf_media.s3.amazonaws.com/2010/pdf/bg2487.pdf
[dostp: 15.04.2012].
61
P. Marshall, N. Shea, op. cit., s. 63.
62
J. Stork, H. Baghat, op. cit., s. 31.
63
J. Pink, op. cit., s. 430.
64
J. Stork, H. Baghat, op. cit., s. 14.
65
P. Marshall, N. Shea, op. cit., s. 64.
66
J. Pink, op. cit., s. 425426.
Bahaici w Iranie i Egipcie. Perspektywa porwnawcza 101
akty urodzenia i dowody osobiste
67
. Polityka rzdu zaostrzya si szcze-
glnie w 2004 roku, kiedy zaczto kategorycznie odrzuca wnioski osb,
ktre chciay zosta zarejestrowane jako wyznawcy bahaizmu
68
. Jedynym
ofcjalnym dokumentem, ktry mogli otrzyma bahaici, byy paszporty, co
zdaniem Tadrosa
69
byo wyranym sygnaem zachcajcym do emigracji.
W kwietniu 2006 roku na wniosek bahaickiej rodziny sd administra-
cyjny w Aleksandrii nakaza wydanie dokumentw z prawdziw afliacj,
uznajc, e nie pozostaje to w sprzecznoci z szariatem, a nawet jest wysoce
wskazane w celu uregulowania praw i obowizkw egipskich spoecznoci
religijnych
70
. Po apelacji strony rzdowej Naczelny Sd Administracyjny
uniewani decyzj niszej instancji, stajc na stanowisku, e rejestrowanie
bahaizmu w ofcjalnych dokumentach narusza porzdek publiczny
71
. Caej
sytuacji towarzyszy wielki szum medialny. Przed decyzj sdu wikszo
Egipcjan nie syszaa o bahaizmie i nie spotkaa egipskiego bahaity
72
. Te-
raz spoeczno staa si obiektem powszechnego zainteresowania rodkw
masowego przekazu. W prasie zarwno rzdowej, jak i niezalenej przepro-
wadzano masowe ataki, nazywajc bahaitw sekt zaoon w celu zwal-
czania islamu, bardziej niebezpieczn od ptasiej grypy i fali tsunami
73

i tradycyjnie oskarajc o powizania ze wiatowym syjonizmem, siami
zachodniego imperializmu i komunizmu. W publikacjach prasowych czsto
opierano si na zasyszanych, nieprawdziwych informacjach. Pojawiy si
midzy innymi doniesienia o piciu dodatkowych dniach w kalendarzu
bahaitw, kiedy to mog bezkarnie oddawa si nieokieznanej zabawie
i zakazanym przyjemnociom
74
. Twierdzono, e bahaici stanowi zagroe-
nie dla adu publicznego i dlatego powinni by monitorowani i izolowani
od reszty spoeczestwa. Ministerstwo Wakfw wydao publikacj jednego
z uczonych Al-Azharu, sprzedawan na ulicach Kairu za jednego funta
egipskiego (rwnowarto okoo pidziesiciu groszy), w ktrej otwarcie
domagano si anihilacji spoecznoci:
67
J. Stork, H. Baghat, op. cit., s. 28.
68
Ibidem, s. 36.
69
S. Tadros, op. cit., s. 12.
70
J. Stork, H. Baghat, op. cit., s. 36.
71
P. Marshall, N. Shea, op. cit., s. 64.
72
J. Stork, H. Baghat, op. cit., s. 37.
73
Im ad-Dn af, Abduh Ibrhm, urriyyat al-aqda f uyn a-ifa al-mari-
yya al-bahiyya numaan. Rad wa-tall wa-taqym ad a-uuf al-mariyya iyla
azmat al-bahiyya, Markaz Andalus li-dirst at-tasmu wa-munhaat al-unf (Andalus
Institute for Tolerance and Anti-violence Studies) 2006, s. 12, [online], http://www.andalusi-
tas.net/Files/MediaGallery/2010_07/75.pdf [dostp: 12.05.2012].
74
Ibidem.
102 Magorzata Knia, Paulina Niechcia
Al-Azhar wzywa wadze Arabskiej Republiki Egiptu do zajcia bezwzgldnego sta-
nowiska wobec tej sekty naruszajcej wiar i porzdek publiczny oraz wypenienia
rozkazu Boga poprzez uchwalenie prawa, ktre j unicestwi [] chronic wszystkich
obywateli przed zgorszeniem
75
.
Niektrzy politycy stali za na stanowisku, e w celach bezpieczestwa na-
rodowego bahaici powinni posiada dokumenty powiadczajce wyznawan
religi, aby pastwo i spoeczestwo miao wiadomo zagroenia
76
.
Mimo duego zaangaowania rodowisk religijnych ostatecznie w mar-
cu 2009 roku Naczelny Sd Administracyjny nakaza wydawanie bahaitom
dokumentw bez adnotacji wyznania, orzekajc, e wszyscy obywatele
Egiptu s rwni wobec prawa, bez wzgldu na przynaleno religijn, co
dla bahaitw oznaczao koniec picioletniej batalii z rzdem
77
. Rzeczywi-
cie w 2010 roku wydano pierwsze dowody i akty urodzenia, lecz nowych
dokumentw nadal nie mog otrzyma osoby pozostajce w zwizku
maeskim, rozwiedzione lub owdowiae, poniewa pastwo odmawia re-
jestrowania bahaickich aktw maestwa
78
. Ponadto, zgodnie z wyrokiem
Wyszego Sdu Administracyjnego z 1981 roku, bahaici, jako apostaci,
nie mog zapisywa w spadku swojej wasnoci potomkom
79
. Problemem
pozostaje te status bahaickich dzieci, poniewa prawo w aden sposb
nie reguluje ich sytuacji prawnej. Zgodnie z wydan w tej sprawie fatw
potomek apostaty moe by traktowany jako apostata z urodzenia lub mu-
zumanin. Jeli po ukoczeniu 15. roku ycia zdecyduje si trwa w wierze
rodzicw, automatycznie staje si apostat
80
.
Rewolucja 2011 roku rozbudzia w bahaitach nadziej na popraw ich
statusu prawnego. Wyniki zakoczonych w 2012 roku wyborw parlamen-
tarnych i prezydenckich nie wskazuj jednak na moliwo przeprowadze-
nia zmian w kierunku emancypacji spoecznoci. 70% miejsc w parlamencie
zdobyy ugrupowania muzumaskie, w tym a 29% partia Nur reprezentu-
75
As-Say lid Abd al- alm, Al-Bahiyya aqiduha ahdfuha al-istimri-
yya, Kair 2006, s. 99.
76
Im ad-Dn af, Abduh Ibrhm, op. cit., s. 12.
77
R. Hirschl, Constitutional Theocracy, Harvard University Press 2010, s. 113.
78
IRFR, op. cit. Bahaitom odmawia si rejestrowania aktw maestwa pod
pretekstem prby zawarcia zwizku chrzecijanina z muzumank lub braku upraw-
nionego urzdnika. W 1952 roku wydano fatw nakazujc rozpoznanie kadej sprawy,
nawet bahaickiej, poniewa pastwo ma obowizek rejestracji take niemuzumaskich
maestw, jednak sdzia po rozpatrzeniu sprawy ma prawo uzna zwizek za niewany
w wietle obowizujcego prawa (J. Pink, op. cit., s. 422).
79
B. K. Rutherford, Egypt After Mubarak: Liberalism, Islam, and Democracy in the
Arab World, PrincetonWoodstock 2008, s. 70.
80
J. Pink, op. cit., s. 418.
Bahaici w Iranie i Egipcie. Perspektywa porwnawcza 103
jca najbardziej radykalny nurt salafcki
81
. Jasir Burhami, przywdca ruchu,
jeszcze przed rozstrzygniciem wyborw owiadczy, e w razie zwyci-
stwa salafci nie zezwol na ofcjalne uznanie bahaizmu w dokumentach
pastwowych
82
. W lutym 2012 roku rzecznik salaftw, Abd al-Munim
asz-Szahat, owiadczy: My, salafci, odmawiamy wsppracy z bahaita-
mi, poniewa oni, ze wzgldu na swoj wiar, nie istniej, dodajc, e
stanowi zagroenie dla bezpieczestwa narodowego, nowa konstytucja nie
moe uwzgldnia nowelizacji i poprawy statusu spoecznoci, a pastwo
powinno si broni przed tymi, ktrzy uwaaj, e bahaizm jest religi
83
.
Prawd jest jednak, e nawet bardziej umiarkowane rodowisko Bractwa
Muzumaskiego tradycyjnie pozostaje niechtne bahaitom. Zaoyciel
stowarzyszenia, Hasan al-Banna (19061949), potpia obecno chrzeci-
jaskich i bahaickich misjonarzy w Egipcie, postrzegajc ich dziaalno
jako zagroenie dla islamu i konspiracj w celu odseparowania Egipcjan
od rde wiary
84
. Od pocztku celem Bractwa byo oczyszczenie spoe-
czestwa z niebezpiecznych sekt, takich jak bahaizm i ahmadija, co starano
si realizowa poprzez, na przykad, uniemoliwianie pochwku bahaitw
na muzumaskich cmentarzach, odstraszajc w ten sposb muzumanw
przed potencjaln konwersj. Obecnie Bractwo Muzumaskie nie nawo-
uje otwarcie do eksterminacji wyznawcw nieakceptowanych przez islam
religii, lecz kategorycznie sprzeciwia si nadaniu im prawa do gromadzenia
si i prowadzenia dziaalnoci misyjnej
85
. Nadal jednak mona spotka si
z bardziej radykalnym stanowiskiem As-Sibai, jeden z czonkw Brac-
twa, nazywa bahaizm zaraz
86
i zwraca si do caego spoeczestwa z ape-
lem o powstrzymanie i wypdzenie z muzumaskiej ziemi tej zbkanej
sekty, poniewa wrogowie chc j zasadzi na naszej ziemi i nawadnia
nasz krwi
87
.
81
S. Tarek, Islamists win 70% of Egypt Peoples Assembly party list seats, Ahram
Online 2012, [online], http://english.ahram.org.eg/NewsContent/33/100/32287/Elections-/
News/Islamists-win--of-Egypt-Peoples-Assembly-party-lis.aspx [dostp: 10.05.2012].
82
Well allow a Coptic president when Israel allows a Muslim one: Salafst leader,
2011, [online], http://english.ahram.org.eg/News/28628.aspx [dostp: 4.05.2012].
83
Shahat: Bahais threaten Egypts national security, Egypt Independent 2012,
[online], http://www.egyptindependent.com/news/shahat-bahais-threaten-egypts-national-
security [dostp: 4.05.2012].
84
J. Calvert, Sayyid Qutb and the Origins of Radical Islamism, New YorkChichester
2010, s. 82.
85
M. Tadros, The Muslim Brotherhood in Contemporary Egypt. Democracy Redef-
ned or Confned?, s.l. 2012, s. 111.
86
As-Sib Abd al-Qdir [As-Sibai], Kaf al-baliyya f fa al-bahiyya, Kair
2006, s. 89.
87
Ibidem, s. 90.
104 Magorzata Knia, Paulina Niechcia
ZAKOCZENIE
Wspczeni bahaici zaprzeczaj, e bahaizm jest odamem czy ruchem re-
formatorskim w onie islamu, uznajc go za odrbn religi. Niemniej jednak
na Bliskim Wschodzie kolebce tego nurtu w pastwach takich jak Iran
czy Egipt, o cile zdefniowanej tosamoci religijnej, w ktrych dominuj-
c rol w yciu spoecznym odgrywa islam, wyznaczajcy status spoeczny
obywateli, bahaici uznawani s za apostatw i wyznawcw gronej dla po-
rzdku spoecznego herezji. Deprecjonujce ich argumenty natury religijnej
mieszaj si z politycznymi, a na zbiorow percepcj bahaizmu, zarwno
w Iranie, jak i Egipcie, niebagatelny wpyw maj take rzekome powizania
z ruchem syjonistycznym, co w spoecznociach ywicych gboki resen-
tyment wobec Izraela odgrywa kluczow rol. Bahaizm postrzegany jest
jako sekta zaoona przez masoneri (komunistyczne suby bezpieczestwa
ZSRR lub agentury innych wrogich pastw) w celu zniszczenia islamu oraz
wspierania wiatowego syjonizmu, zachodniego imperializmu i ateizmu.
W opisanych krajach bahaici stali si obiektem przeladowa i dys-
kryminacji, lecz na inn skal. W Islamskiej Republice Iranu mimo e
stanowi najliczniejsz mniejszo religijn w znaczeniu socjologicznym
nie uzyskali akceptacji wadz i odmawia si im, jako niewiernym, pod-
stawowych praw obywatelskich. Po rewolucji w 1979 roku wielu z nich
znalazo si w wizieniach, cz zgina, a poza przemoc fzyczn dotyka
ich rwnie medialna nagonka, wpywajca na ich recepcj w iraskim
spoeczestwie. Jako e Iran jest pastwem o charakterze teokratycznym,
w ktrym kler szyicki odgrywa zasadnicz rol, bahaici nie maj szans na
uznanie jako mniejszo religijna, gdy wedug muzumaskich wadz nie
stanowi odrbnej religii. Irascy przywdcy prowadz regularn polityk
antybahaick, w praktyce za sytuacja wyznawcw bahaizmu zaley w du-
ym stopniu od stopnia konserwatyzmu konkretnych wadz, co wida na
przykadzie pogorszenia ich sytuacji w ostatnich latach.
Rwnie w Arabskiej Republice Egiptu, pastwie nie wyznaniowym,
ale posiadajcym religi pastwow, bahaici nadal nie uzyskali statusu pe-
noprawnych obywateli, cho ciesz si znacznie wikszym poziomem bez-
pieczestwa. Mimo zdecydowanego stanowiska establishmentu religijnego
i wielokrotnych aresztowa aden bahaita nie zosta skazany za zamanie
dekretu nr 263
88
. W ponad 80-milionowym pastwie 2 tys. wyznawcw
bahaizmu stanowi zaledwie garstk spoeczestwa, a uwaga opinii publicz-
nej skoncentrowana jest przede wszystkim na napitych relacjach muzu-
masko-koptyjskich. W przeciwiestwie do Koptw bahaici rzadko staj
88
J. Stork, H. Baghat, op. cit., s. 31.
Bahaici w Iranie i Egipcie. Perspektywa porwnawcza 105
si obiektem inicjowanej oddolnie przemocy fzycznej. Prawdopodobnie
jedyny tego typu incydent mia miejsce w 2010 roku, kiedy po emisji pro-
gramu telewizyjnego na poudniu kraju zaatakowano czonkw bahaickiej
spoecznoci, zmuszajc ich do opuszczenia wioski
89
. Dla egipskich baha-
itw podstawowym problemem pozostaj dokumenty tosamoci. Mimo
znaczcego zwycistwa w 2009 roku, kiedy po dugoletniej walce ofcjalnie
uzyskali zgod na posiadanie dokumentw bez afliacji religijnej, nadal nie
wszyscy mog korzysta z przysugujcych im praw.
Majc na uwadze opisan sytuacj i stanowisko islamu, mona przy-
puszcza, e skoro przez wikszo muzumaskich uczonych i autorytetw
religijnych bahaizm uwaany jest za radykaln sekt jakiekolwiek pojed-
nanie i znaczca poprawa statusu spoecznoci w obu krajach jest niemoli-
wa, dopki religia odgrywa bdzie istotn rol na paszczynie publicznej.
Za podsumowanie moe tu posuy nastpujcy cytat, ktry ilustruje dwie
niemoliwe do pogodzenia perspektywy bahaitw i muzumanw: Pod-
czas gdy jedna strona deklaruje swoj niezaleno i walczy o uznanie,
druga, czyli islam, kategorycznie odmawia, uwaajc bahaitw za sekt
90
.
THE BAHAI COMMUNITY IN IRAN AND IN EGYPT:
A COMPARATIVE VIEW
The article is focused on the status and the situation of the Bahai community in two
Middle Eastern countries: Iran (where the Bahai Faith originates from) and Egypt. In
both these Islamic states Shia Iran and Sunni-dominated Egypt Bahais are persecu-
ted and their rights are restricted, as Islamic authorities do not recognize their faith as an
independent religion. Bahais are perceived as apostates, members of a hostile political
organization associated with Zionism, or spies. However, the situation of the Bahais in
the two countries differs slightly. The article presents a brief history of the religion, follo-
wed by similarities and differences between the Bahais situation in Iran and Egypt, and
an analysis of the position of political and religious establishment concerning the Bahai
Faith. It aims to answer the question of whether an improvement of the position of the
Bahai communities in those countries is possible at all.
BIBLIOGRAFIA
1. As-Say lid Abd al- alm, Al-Bahiyya aqiduha ahdfuha al-istimriyya,
Kair 2006.
2. As-Sib Abd al-Qdir [As-Sibai], Kaf al-baliyya f fa al-bahiyya, Kair 2006.
89
S. Tadros, op. cit., s. 12.
90
O. Cetin, op. cit., s. 19.
106 Magorzata Knia, Paulina Niechcia
3. Bayat-Philipp M., Tradition and Change in Iranian Socio-Religious Thought, [w:]
Continuity and Change in Modern Iran, eds. E. B. Michael, N. R. Keddie, New York
1981.
4. Calvert J., Sayyid Qutb and the Origins of Radical Islamism, New YorkChichester
2010.
5. Cetin O., Recognition and Identity: The Case of the Bah Faith, Alternatives.
Turkish Journal of International Relations 2002, No. 1 (1).
6. Cole J., Bahai Faith: i. The Faith, [w:] Encyclopaedia Iranica, ed. E. Yarshater, Vol. 3,
LondonNew York 1989.
7. Danecki J., Podstawowe wiadomoci o islamie, t. 1, Warszawa 1998.
8. Danesh R., Church and State in the Bah Faith: An Epistemic Approach, Journal
of Law and Religion 2008, Vol. XXIV.
9. Discrimination against Ethnic and Religious Minorities in Iran, International Fede-
ration for Human Rights, ParisGenevaNew York 2010, [online], http://www.unhcr.
org/refworld/docid/4c8622f72.html [dostp: 8.08.2012].
10. Faliyath-ye ferqe-ye zlle-ye bahiyyat qeyr-e qnuni va mamnu ast, Fars News
Agency 2009, [online], http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8711271271 [do-
stp: 8.08.2012].
11. Hartz P., Bahai Faith, New York 2009.
12. Hatina M., Historical Legacy and the Challenge of Modernity in the Middle East: The
Case of al-Azhar in Egypt, The Muslim World 2003, No. 93.
13. Hatina M., Identity Politics in the Middle East. Liberal Thought and Islamic Chal-
lenge in Egypt, LondonNew York 2007.
14. Hirschl R., Constitutional Theocracy, Harvard University Press 2010.
15. Iran Shuts Newspaper For Publishing Bahai Temple Photo, Radio Free Liberty
2009, [online], http://www.rferl.org/content/Iran_Shuts_Newspaper_For_Publishing_
Bahai_Temple_Photo/1886171.html [dostp: 8.08.2012].
16. IRFR: International Religious Freedom Report 2011: Egypt, 2011, U.S. Department of
State, Bureau of Democracy, Human Rights and Labor, [online], http://www.state.go-
v/j/drl/rls/irf/religiousfreedom/index.htm?dlid=192881#wrapper [dostp: 25.04.2012].
17. Im ad-Dn af, Abduh Ibrhm, urriyyat al-aqda f uyn a-ifa al-mari-
yya al-bahiyya numaan. Rad wa-tall wa-taqym ad a-uuf al-mariyya
iyla azmat al-bahiyya, Markaz Andalus li-dirst at-tasmu wa-munhaat
al-unf (Andalus Institute for Tolerance and Anti-violence Studies) 2006, [online],
http://www.andalusitas.net/Files/MediaGallery/2010_07/75.pdf [dostp: 12.05.2012].
18. Kazemzadeh F., Bahais in Iran: Twenty Years of Repression, Social Research
2000, Vol. 67 (2).
19. Krasnowolska A., Iran wspczesny (XIXXX w.), [w:] Historia Iranu, red. A. Kra-
snowolska, Wrocaw 2010.
20. MacEoin D. M., Babism, [w:] Encyclopaedia Iranica, ed. E. Yarshater, Vol. 3, Lon-
donNew York 1989.
21. MacEoin D. M., Bahai Faith: vii. Bahai Persecutions, [w:] Encyclopaedia Iranica On-
line, ed. E. Yarshater, 2011, [online], http://www.iranicaonline.org/articles/bahaism-vii
[dostp: 8.08.2012].
22. Marshall P., Shea N., Silenced: How Apostasy and Blasphemy Codes are Choking
Freedom Worldwide, OxfordNew York 2011.
Bahaici w Iranie i Egipcie. Perspektywa porwnawcza 107
23. Momen M., The Globalization of the Bahai Community: 18921921, [w:] Bahai
and Globalization, eds. A. H. Margit Warburg, M. Warmind, Aarhus University Press
2005.
24. Pink J., A Post-Qurnic Religion between Apostasy and Public Order: Egyptian
Muftis and Courts on the Legal Status of the Bah Faith, Islamic Law and Society
2003, No. 3 (10).
25. Qnun-e assi-ye omhuri-ye Eslmi-ye Irn, 1368/1989, [online], http://91.98.29.74/maj-
les/index.php?option=com_content&task=view&id=12&Itemid=88 [dostp: 6.10.2011].
26. Rutherford B. K., Egypt After Mubarak: Liberalism, Islam, and Democracy in the Arab
World, PrincetonWoodstock 2008.
27. Sanasarian E., Religious Minorities in Iran, Cambridge 2000.
28. Sanasarian E., Davidi A., Domestic Tribulations and International Repercussions:
The State and the Transformation of non-Muslims in Iran, Journal of International
Affairs 2007, Vol. 60 (2).
29. aybat al-amd Abd al-Qdir, Al-adyn wa-l-fraq wa-l-mahib al-muira, Me-
dyna s.a.
30. Shahat: Bahais threaten Egypts national security, Egypt Independent 2012, [onli-
ne], http://www.egyptindependent.com/news/shahat-bahais-threaten-egypts-national-
security [dostp:4.05.2012].
31. Shahine G., The Others, al-Ahram Weekly 2006, No. 794, [online], http://weekly.
ahram.org.eg/2006/794/eg6.htm [dostp: 3.05.2012].
32. Stork J., Baghat H., Egypt. Prohibited Identities: State Interference with Religious
Freedom, Human Rights Watch 2007, Vol. 19, No. 7 (E).
33. Tadros M., The Muslim Brotherhood in Contemporary Egypt. Democracy Redefned
or Confned?, s.l. 2012.
34. Tadros S., Religious Freedom in Egypt, The Heritage Foundation, Backgrounder
2010, No. 2487, [online], http://thf_media.s3.amazonaws.com/2010/pdf/bg2487.pdf
[dostp: 15.04.2012].
35. Tarek S., Islamists win 70% of Egypt Peoples Assembly party list seats, Ahram Onli-
ne 2012, [online], http://english.ahram.org.eg/NewsContent/33/100/32287/Elections-/
News/Islamists-win--of-Egypt-Peoples-Assembly-party-lis.aspx [dostp: 4.05.2012].
36. The World Factbook, Central Intelligence Agency 2012, [online], https://www.cia.
gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html [dostp: 10.03.2012].
37. Warburg M., Citizens of the World. A History and Sociology of the Bahais from a Glo-
balisation Perspective, LeidenBoston 2006.
38. Well allow a Coptic president when Israel allows a Muslim one: Salafst leader,
2011, [online], http://english.ahram.org.eg/News/28628.aspx [dostp: 10.05.2012].
39. uk-apiska L., Religia Bahi, Krakw 1993.
40. www.bahai.org.pl
41. sanjesh.org